Die mittelalterlichen Handschriften der Stadtbibliothek Lübeck, beschrieben von Kerstin Schnabel (in Bearbeitung)
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung (Vorläufige Beschreibung)
Lübeck, Stadtbibliothek, Ms. theol. lat. 2° 34
Antiphonale officii
Pergament — 208 Bl. — 42 × 29,5 cm — Lübeck — 1520
Lagen: II (Vorsatz, 3). 20 III (123). 7 alternierend IV und II Blätter (206). I (208). Neuzeitliche Bindung. Bleistiftfoliierung 1–208. Schadstellen im Pergament wurden nach einem Wasserschaden mit Papier gefüllt sowie die Blattränder angeglichen. Verfärbungen des Pergaments nach Schimmelbefall. Schriftraum: 35 × 22 cm. 11 Textzeilen. Von der Chorfrau in St. Annen Magdalena Buxtehude in Textualis geschrieben. Über jeder Textzeile ein Notensystem aus vier roten Notenlinien mit c- und f-Schlüssel sowie gotischer Choralnotation. Blau-rote Initialen über zwei Zeilen/Notensysteme mit ineinandergreifenden geteilten Farbflächen, Binnen- und Besatzpalmettenfleuronné, teilweise auf grünem Grund auf 1r, 24r, 30r, 36v, 42v, 46v, 77r, 86r, 116v, 119v, 144v, 150r, 169r. Rubriziert, rote und blaue Lombarden sowie schwarze Cadellen mit filigranem Knospenfleuronné als Konturbegleitung und in den Binnenfeldern.
Holzdeckeleinband mit braunem Leder überzogen, vollständig erneuert. Zwei Schließen mit Stiftlager, Haken und Gegenblechen dem Original nachempfunden. Vier Doppelbünde. Rückenaufkleber mit handschriftlicher Aufschrift Ms. theol. lat. 34. Restauriert von Hans-Diester Lomp, Schlizt-Queck. Vor- und Nachsatz erneuert. Das originale Vorsatz wurde beschnitten und auf ein neues geklebt. Restaurierungsbericht vom 20.9.1991 und entnommene neuzeitliche Lesezeichen in Kiste 38.
Herkunft: Auf dem Vorsatz der Schenkungsvermerk Anno verbi incarnati supra millesimum quingentesimum vicesimo donatus est liber hic monasterio beatissime Anne ex pia largitione honesti viri et civis Lubicani cui nomen Hans Grothe. Wie Ms. theol. lat. 2° 33 von der Chorfrau des St. Annenklosters Magdalena Buxtehude geschrieben und 1520 fertiggestellt. — Nach Auflösung des Stifts kam der Band in die Aegidienkirche, hier Nr. 2b. — Im Zuge der Säkularisation 1853 an die Stadtbibliothek abgegeben. Zusammen mit anderen Handschriften der Stadtbibliothek wurde der Band 1944 kriegsbedingt in ein Salzbergwerk bei Bernburg/Saale ausgelagert und nach Kriegsende in die UdSSR transportiert. Auf dem Vorsatz ein Stempel der Stadtbibliothek Lübeck sowie Altsignaturen No. 2b. Wie auch auf Bl. 1r ein rechteckiger Stempel (blau-violett) mit der Aufschrift Государственный научно-исслед. институт театра и музыки … инвент. но. 14708 [Staatliches Forschungsinstitut für Theater und Musik … Inventar-Nr. 14708], heute Russisches Institut für Kunstgeschichte, St. Petersburg. Nach 1991 als Teil einer kleineren Rückgabe aus St. Petersburg zurück in Lübeck. , 97.
https://digital-stadtbibliothek.luebeck.de/viewer/resolver?urn=urn:nbn:de:gbv:48-1-831466 — Für weitere Literatur siehe die Beschreibung von Ms. theol. lat. 2° 33.
, 37–39. — , 5 Nr. 30. — , 9. — , 97, 272. — , 102 Anm. 60, 272. — , Lübeck. Augustiner-Chorfrauen, in: Klosterbuch Schleswig-Holstein und Hamburg. Klöster, Stifte und Konvente von den Anfängen bis zur Reformation, hrsg. von und , Regensburg 2019, 704–740, hier 715, 716 (Abb. 5), 739. — , VIII. — Digitalisat1r–208v Antiphonale officii secundum usum congregationis Windeshemensis.
(1r–85v) Proprium de tempore. Pars aestivalis. (1r–42r) Umfasst die Zeit von Ostern bis Pfingsten einschließlich der Wochentage. ›In vigilia pasce‹. Alleluia alleluia … Vespere autem sabbati que lucescit … 5371. Ab 8v Textverlust, umfasst den Schluss von Feria V, Magnificat-Antiphon ( 2300) bis Sabbato in octava paschae. Verglichen mit Wolfenbüttel, HAB, Cod. Guelf. 29 Helmst., 114v–147v, hier fehlend 122v–124v. (9r) ›In octava pasche‹. (9v) ›De sancta cruce‹. (12v) ›Dominica secunda‹. (17v) ›Dominica III‹. (19v) ›Dominica IIII‹. (23v) ›Dominica V‹. (24r) ›In vigilia ascensionis domini‹. (28v) ›Dominica infra octavam ascensionis‹. (29v) ›In octavam ascensionis‹. (30r) ›In vigilia penthecostes‹. (36r) ›In octavam penthecostes‹. (36v) ›In festo venerabilis sacramenti‹. (42r–85v) Antiphonen und Responsorien zu den Historien (Rg, Sap, Iob, Tb, Idt, Est, Mcc und Propheten) der Zeit nach Pfingsten. ›In festo sancte trinitatis ad vesperas super psalmos feriales antiphona‹. Gloria tibi trinitas … 2948. (46v) ›De libris regum‹. Loquere, domine, quia audit servus tuus … Vgl. 3636. (51r) ›Sabbato quando incipitur historia sapientie ad vesperas‹. Deum time et mandata eius observa … [Ecl 12,13b]. (56v) ›Sabbato de historia Iob ad magnificat antiphona‹. Cum audisset Iob nunciorum verba … Vgl. 1980. (61r) ›Sabbato quando incipitur historia Thobie ad magnificat antiphona‹. Ingressus Raphael archangelus … Vgl. 3345. (64r) ›De historia Iudith Sabbato ad magnificat antiphona‹. Adonay domine deus magne … Vgl. 1286. (64v) ›De Hester infra ebdomadam ad magnificat‹. Domine rex omnipotens in dicione … Vgl. 2377. (67v) ›De libris Machabeorum ad magnificat antiphona‹. Adaperiat dominus cor vestrum … faciat pacem in diebus vestris … Vgl. 1259. (71v) ›De historiis prophetarum Sabbato ad magnificat antiphona‹. Vidi dominum sedentem super solium … Vgl. 5404. (77r) Dominica I-XXIII post octavas pentecostes. Benedictus-Antiphonen. ›Dominica prima post octavas penthecostes‹. Homo quidam erat dives … Vgl. 3133.
(86r–90v) Commune sanctorum. De sanctis. Filie Iherusalem venite et videte … 2877. (89v) ›De uno confessore‹. (90r) ›De una virgine‹.
(90v–169r) Proprium de sanctis. Pars aestivalis. ›Philippi et Jacobi apostolorum super psalmos feriales antiphona ad vesperas‹. Ecce quomodo computati sunt … 2540. (92r) ›Inventionis sancte crucis‹. (94r) ›In festo sancte Monice‹. (99r) ›Johannis ante portam Latinam‹. (100r) ›In nativitate sancti Johannis baptiste‹. (104v) ›Johannis et Pauli‹. (106v) ›Petri et Pauli apostolorum‹. (111v) ›In commemoratione sancti Pauli‹. (116v) ›In octava sancti Iohannis baptiste‹. ›In visitatione beate Marie virginis‹. (119v) ›In natali beate Anne matris Marie‹. (125v) ›Ad vincula Petri‹. (131v) ›In octava sancti Laurentii‹. ›In octava assumtionis Marie‹. ›In natali sancti patris nostri Augustini episcopi‹. (140v) ›Decollationis sancti Johannis baptiste‹. (144r) ›In octava sancti Augustini‹. ›In nativitate gloriosissime Marie semper virginis‹. (150r) ›In translatione sancti patris nostri Augustini‹. ›In festo omnium sanctorum‹. (163r) ›In presentatione gloriose semper virginis Marie‹. ›Cecilie virginis et martiris‹.
(169r–201r) Commune sanctorum. ›De apostolis‹. Ecce ego mitto … 2512. (169v) ›De evangelistis‹. (175r) ›De uno martire‹. (175r) ›De uno martire‹. (180r) ›De martiribus‹. (185v) ›De uno confessore et pontifice‹. (191r) ›De uno confessore non pontifice‹. (192r) ›De una virgine‹. (196v) ›De virginibus‹.
(201r–208v) Proprium de sanctis. ›In festo gloriosi Hieronimi doctoris ecclesie‹. Gloriosum Hyeronimum lumen ecclesiarum … Das Offizium ist durch Beschädigung unvollständig.
Abgekürzt zitierte Literatur