de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Cod. Guelf. 1 Weiss. (Heinemann-Nr. 4085)
Butzmann, Hans: Die Weissenburger Handschriften. Frankfurt/M.: Klostermann, 1964. (Kataloge der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel: Neue Reihe, Bd. 10) S. 8085

Homiliar Winterteil unter dem Namen des Haymo von Halberstadt

Pergament — 248 Bl. — 41 × 30,5 cm — Südwestdeutschland? Ostfrankreich? — XII. Jh.

Lagen: Quaternionen. Der Kodex ist verbunden, die jetzige letzte Lage (24148) ist eigentlich die viertletzte. Vor Bl. 161 ist eine Lage verloren; auch nach Bl. 216, vor der jetzigen viertletzten Lage, eine große Lücke. Der Schluß der Handschrift fehlt. Diesbezügliche Eintragungen des XV. Jhs. 216v und 248v. Lagenzählung auf dem letzten Blatt unten, jedoch nur noch erhalten QR I (8v), QR IIB (16v), QRVII (56v), QT Villi (72v), wobei zwischen der Ligatur QR oder den Buchstaben QT (Strich über dem T) und der Zahl ein größerer Zwischenraum ist; über Buchstaben und Zahl waagerechte, nach oben und unten kürzer werdende Striche. Durchgehend große senkrechte Knickfalte, das Buch wurde einmal gewickelt aufbewahrt. Schriftraum: 30 × 21 cm. 32 bis 36 Zeilen. Zweispaltig. Ausgiebige, etwas klobige, karolingische Minuskel. Mehrere Hände. Häufig blaßbraune bis gelbliche Tinte. Anführungszeichen doppelt, s-förmig. Überschriften in roter Minuskel und in brauner Unzialis. Anfangszeilen auch Capitalis neben den Initialen. Von dem ornamentalen Rahmen des Bl. 1 ist nur die obere Leiste ausgeführt: Dichtes Rankengeflecht mit Blattausläufen, auf mattgelbem Grunde ausgespart, mit eingeschlungenen Tieren (Hunde, auch ein Eichhörnchen oder Wiesel). In gleicher Art die großen Initialen auf blaßgelbem oder blaßrotem Grunde; auch hier oft Hunde oder Hundsköpfe im Geflecht, z. B. 51 v: unziales D (9 cm hoch) als ein zu Bändern zerdehnter Hundeleib mit nach rechts gewandtem Kopfe, überragt von einem Pfauenkopf, und 71v I als umflochtener aufgerichteter Hund. Auch gelegentlich zwei Buchstaben in eins geschlungen. Ab 78r Leerbuchstaben in wesentlich ungelenkerer an ältere Formen erinnernder Linienführung und Neigung zu dreilappigen Auswüchsen an allen Stellen: eine plumpe Nachahmung des ersten Zeichners.

Vorblatt und Nachblatt aus einem zweispaltigen Missale des XIII. Jhs.

1r Signaturbuchstabe .C. Darunter (älter, auf dem Kopf stehend) Omelie I. Unter der ersten Spalte Codex monasterii sanctorum Petri et Pauli in Wysßenburg. Wiener Liste 2°33.

Heinemann 4085. — E. Lesne, Les livres „Scriptoria" et Bibliothèques du commencement du VIIIe à la fin du XIe siècle, Lille 1938, S. 707.

Ps.-Haimo Halberstadensis, Homiliarium pars hiemalis. Die Bibeltexte sind nur gekürzt wiedergegeben.

1r 1. Advent. Perik. [Lc 21,25]. Consulens dominus humanę fragilitati ventura mundi mala praedicere voluit … — … ego creo cęlum novum et terra [!] novam, et in Apocalypsin: Nova facto omnia. Liverani, Spicilegium Liberianum 516-521, Nr. 64. Entspr. PL 118, 17-25, Nr. 2.

5r Dominica II de adventum domini Perik. [Mt 11,2]. Omelia lectionis eiusdem domini Aymoni. In huius exordio lectionis requirendum est, cur beatus lohannes duos discipulos … — … Et Paulus: Spectaculum facti sumus huic mundo, angelis et hominibus. Liverani 522-36, Nr. 65 PL 118, 25-31, Nr. 3.

8v Dominica III de adventum domini. Perik. [Jo 1,19]. Omelia lectionis eiusdem domini Aymoni. Textus huius evangelicae lectionis nos ad quirendum provocat, quam ob causam ludei … — … filius gehennę postmodum efficitur filius dei et filius pacis filiusque reconciliationis, ipso domino adiuvante, qui vivit et regnat. Liverani 526–30, Entspr. PL 118, 41-47, Nr. 7

11v 4. Advent. Gregorius I. Papa. Homiliae in evangelia, Nr. 20. ›Lectio sancti evangelii secundum lohannem ((vielm. Lc 3,l [Lc 3,1].)) Omelia beati Gregorii papae.Redemptoris precursor, quo tempore verbum. PL 76, 1159–70.

16v In vigilia natalis domini. Perik. [Mt 1,18]. Omelia eiusdem Aymoni. Matheus interpretatur donatus, et bene donatus, quia multa contulit … — … vivificans per sanguinem crucis sue, ut apostolus: Sive que in celis, sive que in terris sunt, ipso adiuvante. Liverani 530, Nr. 67 Entspr. PL 118, 47-54, Nr. 8.

20v Item omelia lectionis eiusdem domini Aymoni episcopi. Perik. Jo 1,1Jo 1,1. Dominice nativitatis diem, quia temporaliter natus est … — … ego sum via, veritas et vita. PL 118, 54-64, Nr. 9.

27v In natale sancti Stephani Perik. [Mt 23,34]. Omelia domini Aymoni episcopi. Sancti evangelii lectio narrat superius, qualiter dominus scribas … — … et filium dei unigenitum a patre pro vestra salute missum. Entspr. PL 118, 64-70, Nr. 10.

31v In natale sancti Iohannis evangelistae Perik. [Jo 21,19]. Omelia domini Aymoni episcopi. In principio huiusce lectionis Beatus Iohannes evangelista tria nobis commendat … — … perveniamus ad eum, quem prqdixit. Quod ipse prqstare. Entspr. PL 118, 70-75, Nr. 11.

34v In natale Innocentorum Perik. [Mt 2,13]. Omelia domini Aymoni. Postquam sanctus Matheus evangelista dixit magos ab horiente … — … Nazareus quippe dictus est dominus, eo quod Nazaret heius sanctissima conceptione meruit honorari. Entspr. PL 118, 75–82, N. 12. Die nächsten 8 Homilien (bis 64v einschließlich finden sich in derselben Reihenfolge in Cod. Med. Pl. 19, Cod. XVII der Laurentiana.

37v In octabas domini Aymoni. Perik.Lc 2,21. Dominicam circumcisionem octavam diem factam recensentes considerare … — … nam deus omnipotens a mundo corde beatis cernitur. Luxuria fugito, si vis conscendere cqlum. Entspr. PL 118, 90-107, Nr. 14

40v Dominica prima post natalem domini Perik. [Lc 2,33] …Aymoni. Si quis superiora evangelii verba diligenter legendo inspiciat … — … ut ex quo homo esse cejpit, perfectus esse deus perfectusque et homo. Entspr. PL 118, 83-90, Nr. 13

43v Epiphanias. Perik.Mt 2,1. Omelia domini Aymonis. lesus Christus in eo, quod virtus et sapientia dei est … — … et quia per lata et spatiosaque viam corruimus in mortem per arduam et angustam resurgamus ad vitam. Quod ipse.

49r Dominica prima post Epiphaniam. Perik. [Lc 2,42]. Omelia domno Aymoni. Qui nunc evangelistam videlicet Lucam … — … et Petrus apostolus, commendantes vos metipsos ad omnem conscientiam hominum. Entspr. PL 118, 120-26, Nr. 17

51v In noctabas [!] Theophanie. Perik.Jo 1,29. Dominus noster lesus Christus, qui pro redemptione … — … diligite iustitiam, qui iudicatis terram.

55v Dominica II post Epiphaniam. Lectio sancti evangelii secundum Mattheum (vielm. Jo 2,l; gallikan. Perikopen zu diesem Tage [Mt 22,36].) Omelia domni Aymonis archiepiscopi. Splendescente igitur super obscurum delictis … — … videntes miraculum factum firmius perfectiusque in eum crediderunt. Entspr. PL 118, 126-37, Nr. 18

59r Dominica III post Theophania. Perik.Mt 8,1. Ordo huius lectionis ad superiora respicit … — … et alio centurioni: secundum fides tua fiat tibi. Entspr. PL 118, 137-47, Nr. 19

64v Dominica IIII post Epiphaniam. Perik.Mt 8,23. Aliquotiens in uno eodemque miraculo … — … unde psalmista dicit: Qui descendit mare in navibus facientes operationes in aquis multis. PL 118, 147-54, Nr. 20.

67v Sermo de purificatione sancte Marie. Perik. [Lc 2,22]. Omelia lectio eiusdem Haimonis episcopi. Auetor humani generis dominus noster … — … Recordatus est misericordiq suq et veritatis suq domus Israel.

71v 5. Sonntag nach Epiphanias. Perik.Mt 11,25. In fronte huius lectionis evangelice questio . PL 118, 795-800, Nr. 12.

75r Ps.-Haimo: Expositio in epistulas Pauli ad Corinthios. cap. 9, Mitte bis 10, Anfang. PL 117, 555-560 B.

78r Dominica in Sertuagesima [!].Perik. [Mt 20,1] Omelia domini Aymoni. Frequenter in scripturis sacris. Liverani 213-19, Nr. 1 Abweichend. PL 118, 154-63, Nr. 2

82v Dominica sexagesima. Genesis 1–5,5.Gn 1 5,5

85r Ps.-Haimo: Expositio in epistulas Pauli ad Corinthios. cap. 11 Mitte bis 12 Anfang. PL 117, 651 D - 66 C.

93r Sexagesima. Dominica V post Epiphaniam. Perik. [Lc 8,4]. Omelia lectionis eiusdem. Predicante domino nostro lesu Christo. Liverani 220 bis 225, Nr. 2. Die Lücke in Liveranis Codex umfaßt in vorliegender Handschrift drei Spalten Text. Abweichend PL 118, 163-72, Nr. 22

98r Genesis 12,1–25,33.Gn 12,1 25,33 Am oberen Rande auf dem Kopf stehend. Dominica in Quinquagesima . (Anweisung für den Rubrikator).

101r Am Rande Vorschrift für den Rubrikator Omelia lectionis eiusdem Dominica in Quinquagesima. Perik.Lc 18,31. Post infirmis redditam Sanitätern. Liverani 225-30, Nr. 3. Abweichend. PL 118, 172-82, Nr. 23

105r Genesis 5,31-39Gn 5,31 5,39.

107v Caesarius Arelatensis: Sermo 199. CCL 104, 802-07, Nr. 99. PL 39, 2022 bis 2025, Nr. 142 (App. ad Augustinum. In Quadragesima.) PL 83, 1217 bis 1221, Nr. 1 (App. ad Isidorum). CSEL 21, 523-27, Nr. 25 (Faustus Reiensis). Am Rande (XV. Jh.) Sermo alterius quam Haymonis, estimo esse Augustini.

109r 1. Sonntag in der Quadragesima. Perik.Mt 4,1. Commendat nobis hec ęvangelica lectio. Liverani 231-39, Nr. 4 Abweichend. PL 118, 190 bis 203, Nr. 28.

115v Genesis 28,10-35,20.Gn 28,10 Gn 35,20

120v 2. Sonntag in der Quadragesima? Dominus noster lesus Christus per praedicationem. Liverani 373-76, Nr. 33. In transfiguratione. (123v) Genesis 37,2-49.Gn 37,2 37,49 (135r) Dominica III in Quadragesima. Am Rande Vorschrift für den Rubrikator Lectio sancti evangelii secundum LucamLc 11,14. Creberrime quippe in evangelio nobis miracula. Liverani 246-55, Nr. 6 Floril. Casin. 3,70. (144r) Exodus 1,1–25,30Ex 1,1 25,30. Bricht ab. et pone-. Hier ist eine Lage verloren. (161r) Perik. Jo 6,1. Locuturus evangelista dominus ex paucis . Liverani 256-65, Nr. 7. Abweichend . PL 118, 284-94, Nr. 49 Dominica IV in Quadragesima. Leo I. papa. Vier Passionspredigten. (168v) Leo I. papa: Sermo 60. Vorschrift am unteren Rand. ›Dominica II de passione domini. Sermo sancti Leoni papae‹. PL 54, 342–46. (170r) Leo I. papa: Sermo 62. PL 54, 549-52. (171v) Leo I. papa: Sermo 51. PL 54, 317-18. (172v) Leo I. papa: Sermo 57. PL 54, 328-31. (173v) Gregorius I. papa: Homiliae lib. 1, Nr. 18. Passionssonntag. Perik.Jo 8,46. PL 76, 1150-53. (175v) Isidorus Hispalensis: De fide catholica lib. 1, cap. 18–50. Voran Epistula dedicatoria ad Florentinam. PL 83, 442–51 und 476–99. (179v) Opus imperfectum in Matthaeum. Homilia 37. Perik.Mt 21,1. Omelia beati Bede presbyteri. PG 56, 834–38. (Ps.-Johannes Chrysostomus.) (183r) Lamentationes Ieremiae 1,1–8, 12–22, 2, 1–7. Feria V. (184r) Beda: Homiliae evangelii, Horn. 2,5. Feria V. in cena domini. Perik.Jo 13,1 PL 94, 130-34 (Liber 1. Nr. 2). CCL 122, 214-19. (186v) Lamentationes Ieremiae 2, 8–3,11. Feria VI in parasceve. (187v) Iohannes Chrysostomus: Homilia in crucem. Sermo in parasceve. PG 49, 399-417. PL 39, 2047-53, Nr. 155 (App. ad Augustinum). Leo I. papa. Zwei Passionspredigten. (191v) Sermo 68.Alius sermo‹. PL 54, 372-75. (192v) Sermo 71 bis cap. 4, Z. 3. PL 54, 386-88. ›De quo supra.‹ (195v) Lamentationes Ieremiae 3, 45–50. (195r) Gregorius I. papa: Homiliae lib. 2, Nr. 22. Der Anfang der Perik.Jo 20,1 ist im XV. Jh. nachgetragen. Omelia beati Gregorii papa de eadem. PL 76, 1174-81. (199r) Ostern. Perik.Mc 16,1 Textus huius evangelice narrationis, nec ne sacratissime . Liverani 279-86, Nr. 10 Abweichend . PL 118, 445-55, Nr. 70 (206r) Sonntag nach Ostern. Perik.Lc 24,15 In exhordio huius lectionis solet requiri. Liverani 287-91, Nr. 11. Abweichend . PL 118, 456-64, Nr. 72. (210r) 2. Sonntag nach Ostern. Perik.Lc 24,36 Resurrectio domini nostri Iesu Christi non subito. Liverani 292-96, Nr. 12. Entspr. PL 118, 466-72, Nr. 74 (213v) 3. Sonntag nach Ostern. Perik.Jo 21,1 Manifestatio domini nostri Iesu Christi non solum. Liverani 296-303, Nr. 13 Abweichend . PL 118, 473-78, Nr. 76 (216r) 4. Sonntag nach Ostern. Perik.Jo 20,11 Quantum in bono opere sit perseverantia … — Liverani 500, Nr. 14 … (Bricht ab ) in albis sedentem … (Liv. 301, Z. 5). Große Lücke. Weiter nach der ursprünglichen Reihenfolge der Lagen. (241r) Anfang verloren. Setzt ein. … fatetur cum dicit ad angelo … — … inanes autem sunt dies impiorum. (246r) Winterquatember Mittwoch. Beda: Homiliae evangelii 1,3 (Teil) und Horn. 1,4 (Teil). Feria III ante natalem domini seu anntiatio [!] sancte Marie. Lectio sancti evangelii secundum Matheum ((vielm. [Lc 1,26]).) Omelia domni Aymonis. (Bricht ab ) illius ades quantam humana fra… PL 94, 9-12 D, Nr. 1. CCL 122, 14-18, Z. 142; springt dann mitten in einen Satz der Horn. 1,4 … alimoniis repleatur …. Die Ursache dieses Sprunges ist eine Lücke in der Vorlage. Horn. 1,4 wird 217r fortgeführt und endet 217v. PL 94, 20C-22, Nr. 2. CCL 122,28 (Z. 270)-31. (217v) Leo I. papa: Sermo 19. De jejunio decimi mensis 8.Item aliud sermo‹. PL 54, 185-88, Nr. 19. (219r) Winterquatember Freitag. Beda: Homiliae evangelii 1,4.In vigilia domini lectio sancti evangelii secundum Matthaeum‹. (vielm. Lc 1,39). PL 94, 15 bis 22, Nr. 2. CCL 122, 21-31. (224v) Dominica IIII. de adventum. Paulus Diaconus: Homiliarius, De sanctis Nr. 12. PL 95, 1470-75. (228r) Ps.-Augustinus: Sermo sancti Agustini in natali domini. Sanctam [!] adque gloriosa nativitas hodie clara refulsit … — … quia genuit omnium credentium salvatorem, qui vivit … Vgl. Bandini, Cat. codd. lat. Bibl. Med.-Laur. 1: Plut. XVIII, cod. 23, Nr. LXXIX. (229r) ›Unde supra‹. Ps.-Augustinus: Sermo. PL 39, 1990-91, Nr. 123 (App. ad Augustinum.) PL 65, 898-900, Nr. 36 (Fulgentius.) (230r) ›Unde supra‹. Ps.-Augustinus: Sermo. PL 39, 2103-04, Nr. 195 (App. ad Augustinum.) (231r) ›Unde supra‹. Ps.-Maximus Taurinensis: Sermo. PL 57, 750-60, Nr. 2 (233r) ›Sermo de natali domini‹. Augustinus (?): Sermo 369. PL 39, 1655–57. PL 53, 316–18. (App. ad Arnobium juniorem.) (234v) ›Unde supra‹. Ps.-Augustinus: Sermo. Verf. Ambrosius Autpertus (?). PL 39, 2107-10, Nr. 195. (App. ad Augustinum.) PL 57, 761, Nr. 4.(Add. ad Maximum Taur.)

238rUnde supra‹. Ps.-Augustinus: Sermo. PL 39, 1993-94, Nr. 125 (App. ad Augustinum.)

239rUnde supra‹. Fratres dilectissimi, non parba de filio … — … (Bricht ab ) sed qua genuerit confisa letatur. Ego magna credi …. Vgl. Bandini, Cat. Med. Laur. 1. Plut. XVII, cod. 41, Nr. 33.


Abgekürzt zitierte Literatur

Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
PG Patrologiae cursus completus. Series Graeca, Bd. 1–161, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1857–1866
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt (schassan, 2019-08-20)
  • Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. (schassan, 2015-09-07)

  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.