de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Cod. Guelf. 11.17 Aug. 2° (Heinemann-Nr. 2138)
Otto v. Heinemann: Die Augusteischen Handschriften 2. Cod. Guelf. 11.11 Aug. 2° — 32.6 Aug. 2°. Frankfurt/M.: Klostermann, 1966 (Nachdruck d. Ausg. 1895). S. 2131

Allerhand Aktenstücke zur europäischen Geschichte des 17. Jahrhunderts, namentlich der Münsterschen und Osnabrückschen Traktaten. Vol. II. 1645–1648. Einiges auch aus früherer, anderes aus späterer Zeit

Pap. — 431 Bll. — 17. Jahrh.

Von verschiedenen Händen

Pergamentband, die Bindebänder abgerissen.

Allerhand Aktenstücke zur europäischen Geschichte des 17. Jahrhunderts, namentlich der Münsterschen und Osnabrückschen Traktaten. Vol. II. 1645–1648. Einiges auch aus früherer, anderes aus späterer Zeit.

f. 1–3′. Schreiben an die Heeren Staden General von dero Abgesandten zu London. 1616.

f. 5–35. Diverses propositions des ambassadeurs de France faites à Mss. les Etats Généraux des provinces unies des Pays-Bas, d. d. 1617. Déc. 17, 1618. Août 4 (avec réponse des Etats Généraux, d. d. 1618, Août 25), 1618. Sept. 18. (avec réponse du 28 Septemb.), 1618. Nov. 28 (avec réponse du 29 Déc 1618), 1619. Jan. 23 et Sept. 30.

f. 36–37′. Petitie van den Rade van State, d. d. 1646. Nov. 6.

f. 38–38′. Stadthouder ende Raden van Syne Conigklike Maiestat in den vorstendom Gelre an de Hoogm. Heer. Staden, d. d. Ruremonde, 1648. Aug. 3.

f. 40–43′. Jacob van der Hove an die Hoogm. Heer. Staden. (Drei Briefe, d. d. Cadix, 1649. Jun. 1, Puerto Santa Maria, 1649. Juli 4, Cadix, 1649. Aug. 1).

f. 44–44′. M. le Rhingraef an de Hoogm. Heer. Staden, d. d. Maestricht, 1649. Aug. 18.

f. 45–47. Memorial vnd wiederholter Inhalt der Proposition, welche die regierenden Räthe zu Brandenburg in öffentlicher Versammlung der Herren Staden General am 23/13 November jüngst in Person mündlich abgeleget. o. J.

f. 49–50′. Aen den hoogen Rade in Hollant. (1649).

f. 51. Aen die Hoogm. Heeren Staeten General. o. D.

f. 52–65′., 68–72. Eine Reihe von Berichten vom 18 Nov. 1637 bis 20 Aug. 1648.

f. 66–67′. Protocoll einer Sitzung der Hoogmog. Heeren, 1646. Juni 26. (holländ.).

f. 73. Acte voor den Commis Luchtenburg om nae Brabant te mogen transporteren de cooppenningen voor ’t Eylant van de Schelling. 1615. Mai 27.

f. 74–74′. Mandement voor den Hertoge von Aerschot in Saecke van Wester-Woldingerlant, 1617. Mai 2.

f. 75–75′. Dictum van sententie van Jan Mongommery, so hy procedeert tegens Paul de Rougimont, Raet ende Agent van den Hertoch von Nienburg, 1643. Mai 13.

f. 78. De Staeten etc. aen den Commandeur Steincalenfelts tot Maestricht.

f. 80. Substantie vant Resultat des Landdachs in Vriesland, 1649. Juni.

f. 81–82. Lettre du Sr Martinus Veth, fiscal de l’Admiraulté à Middelbourg. (holländ.)

f. 84–91. Vertooch en Bewys, dat de Baender-Heeren, Edelen en Steden von Brabant geunieert ende geassocieert mit de andere Vereenichde Nederlantsche Provincien wel gefondeert syn in haer versoeck aende generaliteyt gedaen.

f. 92. Aen de Hoogm. Heerens, de Heeren Staten General.

f. 94–95′. Copia zweier Schreiben: a) an die Königl. Majestät von Schweden und b) an des Herrn Reichskanzlers Oxenstirns Excellenz, von den Directoren der Weymarschen Armee, des Herzogen Bernhard Tod betreffend, d. d. Breysach, 1639. Jul. 11.

f. 96. Accords-Puncten zwischen den Schweden und dem Landgrafen Georg zu Hessen, 1640. Jan. 21.

f. 97–98′. Copey Schreibens von der zu Nürnberg Churfuͤrst. Collegialversammlung an die verwittwete Landgräfin zu Hessen, d. d. 1640. Febr. 12.

f. 100–100′. Einladungsschreiben des Kaisers Ferdinand III zu den Friedensverhandlungen zu Münster und Osnabrück, d. d. St. Pelten, 1645, Aug. 29.

f. 101–102. Des Pfalzgrafen Churprinzen Ludwig Contradiction, Protestation, Reservation und respective Recusation und Petition, d. d. 1645. Sept. 19.

f. 103–104. Copie eines Schreibens des Kaisers Ferdinand III an den Herzog zu Würtemberg wegen Ablösung der Herrschaft Haidenheim und Befreyung der Festung Hohentwiel von feindlichen Völkern, d. d. Lintz, 1645. Sept. 22.

f. 105–105′. Revers der Erzbischofs von Magdeburg Abgesandten admission ad votum und sessionem betreffend.

f. 106–107′. Protocollum sessionis decimae quartae.

f. 108–110′. Memorial, welches des H. Röm. Reiches evangelischen Fürsten und Stände zu den General-Friedenstractaten Abgesandten wegen der Pommerschen Landschaft übergeben worden, d. d. Osnabrück, 1646. Febr. 25.

f. 111–112. Herrn Georg von Plettenberg Schreiben an den Churfürsten von Brandenburg Durchlaucht wegen der geforderten schwedischen Satisfactionsgelder und des Herzogthums Pommern, d. d. im Haag, 1646. Dec. 19.

f. 113–115′. Der Evangelischen endliche Gegenerklaͤrung in puncto Gravaminum.

f. 116–119′. Weiter und endliche Compositions-Vorschlaͤg Catholicorum in puncto gravaminum, d. d. Münster, 1646. July 12/2.

f. 120–121. Belangend diejenigen Frey- und Reichsstädte, da beyderley Religions-Exercitia in Übung seindt, d. d. Osnabrug, 1646. Aug. 14.

f. 122–129. Der Herren Chursächsischen Abgesandten annotationes über der Evangelischen Erklaͤrung in puncto gravaminum.

f. 130–133. Des H. Röm. Reiches Fürsten und Ständen Aufsatz das primum membrum classis primae Schwedischer Replic in puncto amnistiae betreffend.

f. 134–135′. Weitere und endliche Compositions-Vorschlag in puncto gravaminum.

f. 136–136′. Des Wetterauischen Grafenstandes alte gravamina.

f. 137–138. Der Erb- Frey- und Reichsstädte wiederholte Erklaͤrung und Bitt samt beygefügter Specification in puncto amnistiae.

f. 139–140′. Lettre d’une membre de la maison de Bourbon à la reyne (de France), d. d. 1614. Décemb. 4.

f. 141–141′. Acte du Roy pour M. de Chastillon, par le quel lui est conféré l’estat de Colonel général des trouppes Françayses.

f. 143–146′. A M. de Richelieu, evesque de Luçon, du 17 Décembre 1616.

f. 147–149′, Lettre de Mr. F. Aerssen (Aarsen) à un inconnu, d. d. Heidelberg, 1620. May 8.

f. 151–156′. Discours de Monsieur le Président Jeannin, scavoir si la guerre entre le Roy d’Espagne et les Etats des provinces unies est plus utile pour le roy que la trève, et quelle résolution le roy doit prendre pour le secours des dits Etats au cas que le mariage d’Angleterre et d’Espagne se termine, fait l’an 1623.

f. 157–158. Copia Schreibens von den Brandenburg-Culmbachschen und Würtembergischen an die Weimarschen und Fraͤnkischen Herren Abgesandten, d. d. Muͤnster, 1645. Nov. 24.

f. 159. Copie de la réponse de S. A. Mons. le duc Bernhard de Saxe-Weimar à Mons. de Constans, d. d. Rhinfeld, 1638.

f. 160–161′. Lettre à Mons le duc Bernhard de Weimar, à ce qu’il paraît écrite par Mons. de Constans, d. d. 1638. Juin.

f. 162–162′. Spécification des frais faits par le gouvernement Français sur les fortifications du camp et des places sur le Rhin. Paris, 1639. Mars 4.

f. 164–164′. Copie de la lettre de Mons. de Thou escrite à Mad. la princesse de Guienne (Guimenée) après sa condamnation à mort, d. d. Lyon, 1642. Sept. 12.

f. 166. Mémoire de Mr. Brasset, fait à la Haye, 1649. Janv. 6.

f. 167–167′. Advis de Munster, communiqué par le résident de France.

f. 169–169′. Proposition des plénipotentiaires de Suède faicte à Osnabrug, le 7 Décembre 1644.

f. 170. Lettre des plénipotentiaires de Suède à l’assemblée de Francfort.

f. 171. Mémoire des plénipotentiaires de France.

f. 173–175′. Réponses de Richelieu, de Mr. de Chavigny, de Mr. de Noyers à Madame la duchesse de Bouillon.

f. 177–178. Lettre d’un agent du duc Bernard de Saxe sur les affaires de la Landgrave de Hesse.

f. 179–182. Verzeichniss aller derer in Frankfurt zum Reichsdeputationstage verordneten Stände, Räthe, Botschafter und Gesandten. Gedruckt zu Frankfurt i. J. 1643.

f. 183–184. Lettre d’un inconnu au nom de la reine de Suède au duc Bernhard de Saxe-Weimar relative à la bataille de Rhinfelden.

f. 185–186. Lettre d’un inconnu de la part du duc Bernhard de Weimar à la Landgrave de Hesse (à ce qu’il paraît).

f. 187–190. Advis de par le Roy (de France) sur les déportements de Mrss. le comte de Soissons, ducs de Guise, de Bouillon, de la Valette, de Soubise et autres seigneurs, d. d. Abbeville, 1641. Juin 8.

f. 191. Extract uyt den missive geschreven vor Breda den 6 Septemb. 1634.

f. 192. Extract aus Schreiben von Strassburg (1639. Juli 12), Breisach (1639. Juli 10/20) und Strassburg (1639. Juli 22).

f. 193. Extract Schreibens Herrn Obristen Mosers, d. d. bey Lindau, 1639. August 8.

f. 193′. Copia Schreibens des Bischofs zu Würzburg, d. d. Würzburg, 1639. Aug. 23.

f. 193′–194. Extract Puncten aus Kurfuͤrstl. Brandenburgischen Schreiben an den Obristen Hermann Bothe mit sonderbaren Caracteren geschrieben.

f. 195. Extract aus Herrn Mockhels Schreiben, 1639. Sept. 5/15.

f. 196–199. Extracte uyt het register der résolution van de Hoogm. Heeren Staaten der verenigde Nederlande. 1644. Dec. 17. — 1647. Oct. 4.

f. 200–201′. Extraict d’une lettre de Mons. de Servien à Mons. Brasset, d. d. Munster, 1649. Jan. 8.

f. 201′. Extraict d’une lettre de Hamburg, 1649. Jan. 3.

f. 202–202′. Extract van een missive, d. d. Osnabr. Aug. 7.

f. 203–203′. Extractus sessionis 26 protocoll. publicorum.

f. 203′–204. Hessen-Casselsche Postulata.

f. 205–205′. Continuatie van tgarnison van Lieroon, in ’S Gravenhage, 1616. May 31.

f. 206–206′. Propositio legatorum Suecicorum facta Osnabrugae, 27 Nov. 1644.

f. 207. Epistola legatorum Suecicorum scripta ad conventum Francofurtanum, d. d. Osnabrugae, 1644. Nov. 29.

f. 209–210′. (Druck.) Copia eines Schreibens, darinnen die K. Schwedische Gesandte zu Osnabruͤg der Kaiserl. Herren Legaten . . . Rationes, dass man die Mittelbahre Stände zu diese Friedens-Tractaten nicht gestatten soll, widerlegen. Gedr. i. J. 1645.

f. 211–211′. Clausula a Dom. Salvio deputatis imperii exhibita, Sept 5.Aug. 26.

f. 212–213′. Replica sive responsorium dominorum legatorum Caesareorum ad propositionem Gallicam.

f. 214–214′. Propositio ad recuperandam pacem.

f. 216–216′. Militiae Suedicae satisfactio articuli executionis inserenda.

f. 217–217′. Conditiones, sub quibus Galliae legati consensum dare debent ad Pommeraniam citeriorem Suecis concedendam.

f. 220–221′. Schreiben des Hessen-Casselschen Plenipotentiarius J. Vultejus, d. d. Osnabruck, 1647. Febr. 25/15.

f. 223–223′. Aus Benfeldt, 1639. Septemb. 15.

f. 225–225′. Puncta summaria instructionis legatorum XIV comitatuum a principe Ragoczio et nobilibus in conventu Cassoviensi in ordinem redacta, Imperatoriae Majestati proponenda.

f. 227–227′. Response des Impériaux.

f. 229–230. Zwei holländische Schreiben.

f. 231. Notiz in holländischer Sprache.

f. 233–233′. Notice sur les places et états, dequels le roy (d’Espagne) et les Etats (Unis) demeureront en possession par le traité de trêve et de paix.

f. 234–235′. Discours de ce que le prince d’Orange perd et le roy d’Espagne gagne par la paix, délivré de Mr. Petro Paulo Rubens a Brusselles.

f. 236–237′. Scrupules de quelques députés de Mrs. les Etats sur les péages et licentes sur le Rhin et la Meuse.

f. 238. Assignation de l’armée impériale logée dans les quartiers de Hesse.

f. 239. Accord entre le roy de Pologne et le Sieur Schimelerisky, général des cosaques.

f. 240–240′. Extraict de la relation des Mrss. Paen et Cuny faite de bouche en l’assemblée des Etats Généraux le 21 Oct. 1647.

f. 242–242′. D’Amsterdam, 1604. Juillet 17.

f. 244. Lettre du duc Charles de Lorraine touchant la prise de Brisach.

f. 245–246′. Lettre d’un inconnu, datée de Pera, 1643. Juin 7.

f. 247. Bericht über eine Missive, vom 29 Mai 1638. (holländ.)

f. 248–253′. Moriz von Oranien, Graf von Nassau, an die Versammlung vom 21 September 1608, d. d. ’S Gravenhag, 1608. Oct. 22. (holländ.)

f. 254–254′. Extract uyt het register der resolutien von de Heeren General-Staaten, 1582. April 25.

f. 255. Marginal-Ordonnantie vom 23 Aug. 1582.

f. 256–257. Brief des niederl. Gesandten Conrad Burgk aus Moskau, 1648. Juli 27. (holländ.).

f. 258–259. Desgl., aus Reval, 1647. Oct. 9.

f. 261–267′. Memorial über die Geschichte der Niederlande (tusschen de riviere Embs ende de Somme) während der letzten zweihundert Jahre. (holländ.).

f. 268. Concept eines Schreibens an die Hochmogenden Herren. (holländ).

f. 270–272. Concept van Instructie van Hoochmog. Heeren Staden General der verenigde Nederlanden voor de Heeren Gedepudeerden ter vergaederinge van de Hochgemelde Heeren Staden gaende nae Oostvrieslandt.

f. 274–276. Reglement opt’nemen van de possessie.

f. 277–277′. Schreiben an die Hochm. Herren, d. d. Hage, 1649. July 28. (holländ.)

f. 280–280′. Ut de Schwedische Alliantie vnd Ut het concert van den Ambassadeur von Dennemark.

f. 281–282. Schreiben an die Hochm. Herren. (holländ.)

f. 284–285. Les obligations de la charge de pensionnaire.

f. 286–286′. Schreiben an die Hochm. Herren. (holländ.)

f. 288–291. Concept-Tractaet van alliantie defensive. (Lectum 1649. July 30).

f. 292–292′. Schreiben J. Eyckberghs an die Hochm. Herren, d. d. ’S Gravenhage, 1649. Sept. 5.

f. 293. Aen den Churfurst van Coͤln, 1645. Jan. 31.

f. 296. Consentie der Städten van Friesland belangende t’point van de redemptie des Horrifontischen tols.

f. 297. Uit het register van de resolutien, 1649. Sept. 4.

f. 300. Schreiben J. van der Hoeve an die Hochm. Herren, d. d. Cadix, 1649. Juni 1. (holländ.)

f. 301. An den Erzherzog Leopold, 1649. May 17. (holländ.)

f. 304–304′. Voorschlagh tot conciliatie van de discreperen opinien etc.

f. 306. Exemplum literarum trium cancellariorum regni Polonaie et magni ducatus Lithuaniae ad Andream Erichson, gubernatorem Rigensem, d. d. Ortelsburgi, 1639. July 24.

f. 307., 308 Aus Danzig vom 16 Sept. 1639 und 9 Febr. 1640.

f. 309–309′. Puncta der Proposition des vorstehenden polnischen Reichstages auf den 13 Febr. 1645.

f. 310–311. Copia schryvens uyt Danzick, 1641. April 2/12.

f. 313–314. Epistola Urbani VIII papae de receptione Casimiri principis in familiam societatis Jesu (d. d. Romae, 1643. Oct. 3) et responsio regis Poloniae (d. d. Vilnae, 1643. Dec. 7).

f. 315–315′. Exemplum literarum domini Christophori Joh. Bnin Opalinsky, palatini Poznaniensis, ad baronem d’Avaugour, regis Galliae residentem in regno Poloniae, d. d. Sieracoviae, 1643. Oct. 29.

f. 316–317′. Exemplum literarum eiusdem ad regem Poloniae, d. d. Tuliscoriae, 1644. Febr. 26.

f. 319–319′. Christophori de Prin (!) Opalinsky litterae ad Leonhardum Torstensonium, Regiae Maiestatis regnique Sueciae senatorem et Campi-Mareschallum, d. d. Posnaviae, 1644. Mart. 16.

f. 320–322′. Declaratio Wladislai IV, regis Poloniae, de insula Osiliae (Oesel) in ducato Livoniae, d. d. Varsoviae, 1645. Oct. 30.

f. 325–326. Liste der Personen und Suite des Königl. polnischen Abgesandten nach Frankreich zu Abholung des Königl. Gespons, Fraͤulein Maria von Mantua und Nivers etc.

f. 327–327′. Oratio legati regis Wladislai IV Poloniae ad ordines praepotentes et praecelsos Statuum Generalium.

f. 328. Responsum ordinum generalium datum Roncallio, Poloniae prolegato.

f. 329–332′. Epistola electoris Brandeburgici ad regem Poloniae, d. d. Regiomonti, 1646. Jan. 5.

f. 333–334. Der niederl. Resident Schrader zu Hamburg an die Hochmog. Herren, Hamburg, 1646. Jan. 20. (holländ.)

f. 335–335′. P. Pels an dieselben, d. d. Dantzick 1646. Juny 15. (holländ.)

f. 336–336′. Copia epistolae illustr. archiepiscopi ignoti ad regem Poloniae.

f. 339–339′. P. Pels an die Hochm. Herren, d. d. Dantzick, 1646. Dec. 28. (holländ.)

f. 340–340′. Memorial voor den Hooch. Ed. Heere in der tyt to residerende in der vergaederinge haer Ho. Mog. der Heeren Staten General etc., 1646. Sept. 25.

f. 342–342′. Consiliariorum regni Suecici epistola ad Rudolphum Jacobum principem in Livonia, Curlandiae et Semgalliae ducem, d. d. Stockholmiae, 1646. April. 27.

f. 343. Epistola variorum episcoporum et nobilium Polonicorum ad eundem, d. d. Varsaviae, 1646. Oct. 25.

f. 344–345. Constitution, welche 1646, Dec. 5 auf dem Reichstage zu Warschau gemacht worden.

f. 346–347. Verzeichnung der Constitution, so vff dem 1646ten jährigen Reichsstage beschlossen worden.

f. 348. Aus Warschau, 1646. Dec. 7.

f. 350–352′. Capitulation und Contract zwischen dem französischen Ambassadeurn zu Dantzig Grafen von Brequi und dem Obristen Johann Pleitenern beim Regiment zu Fuss in Dantzig, zu werben und zu Schiffe nacher Frankreich überzubringen, d. d. Dantzig, 1644. März 22.

f. 354. Litterae Matthiae Lubiensky, archiepiscopi Gnesensis, ad quendam principem, d. d. Varsaviae, 1648. Juny 8.

f. 355. Litterae eiusdem ad electorem Brandenburgicum, d. d. Varsoviae, 1648. Oct. 1.

f. 356–357. Duae epistolae ejusdem, ut videtur, ad reginam Sueciae. o. D.

f. 358–359′. Litterae marchionis Brandenburgici ad proceres Poloniae, (d. d. in arce Olivensi, 1648. Oct. 10) eorumque responsum.

f. 360. Rationes, cur princeps Condaeus in Poloniae regem eligi debeat.

f. 361–362. Aus Warschau, 1648. Juni 9.

f. 363–363′. Zwei Briefe des polnischen Thronbewerbers Johann Casimir, der erstere vom 7 Nov. 1648, der andere o. D.

f. 364–364′. Desselben Schreiben an die General-Staaten, d. d. Varsaviae, 1648. Juli 30. (lat.).

f. 367. Identisch mit 144).

f. 368–372′. Oratio habita in senatu reipublicae Polonicae ab Andrea Ttzebicki, domini primatis cancellario, 1648. Nov. 18, necnon nonnulla alia acta ad electionem Johannis Casimiri in regem Poloniae spectantia.

f. 373–374. Puncta der Dissidenten den katholischen Ständen auff königl. Wahl übergeben.

f. 378–384′. Kurtzer Bericht von Ursprung und bisherigem Verlauf des Kosackenkrieges.

f. 386–386′. Puncta, darinnen der polnische Reichsschluss bestehet.

f. 388–388′. Aus Warschau, (1848). Dec. 12.

f. 389–390′. Copia wat ick(?) dato 19 April aen de Heeren Borgemestern tot Amsterdam geschreuen hebbe.

f. 391–395′. Drei Berichte des holländischen Gesandten Conrad Burgk aus Reval und aus Moskau, die beiden ersten identisch mit 100) und 99), der letzte datiert Moskau, 1648. Aug. 18. (holländ.).

f. 396–396′. Brief eines Unbekannten aus Stockholm, 1649. July 14, st. n.

f. 397. Nota delle propositioni fatte a nome et da porte del re di Polonia sul principio della presente dieta a Varsovia.

f. 398–398′. Epistola ad Dominos Ordines regni Poloniae.

f. 400–404. Epistola cuiusdam ignoti de colloquio Thoruniensi, d. d. 1645. Dec. 28.

f. 405–405′. Identisch mit 155).

f. 406. Schreiben des polnischen Gesandten an die Regierung der General-Staaten.

f. 409. Extract Schreibens aus Warschau, d. d. Octob. 31.

f. 410–411. Relation dessen, was bei des Fürsten und Herrn Woldemar Christian zu Jeressschlaff und Suussdaal, Grafen zu Schleswig, Holstein u. s. w. Reise passiret und vorgelauffen.

f. 412–413. Commando del Gran Signor diretto a Bei, Chaddi, Castellani e altre ministri de luoghi maritimi, d. d. Constantinopel, 1639. Aug.

f. 414–414′. Aus Constantinopel. 1640. (holländ.).

f. 416–418. Missive uyt Constantinopoli, 1649. May 19. (Lectum 1649. Aug. 28).

f. 420–421. Aus Constantinopel, 1648. Aug. 29. (lat.).

f. 422–423. Aengaende het stellen van de Consuls in Cypris en Soria.

f. 424–425. Instructie voor de Gesante te gaen nae Constantinopel.

f. 426–429′. Verschiedene Berichte an die Hochm. Herren über türkische Angelegenheiten, insbesondere die Sendung des Gesandten (Orateur) des Sultan Mustapha Aga Siaux. 1641. Jan. 11. und 26., März 24., 25. und 30. (holländ.).

f. 430–431. Poincten aen haer Ho. Mo. voorgedraegen raeckende de gelegenheyt van de H. Mustapha Aga Siaux.

f. 431′–432′. Noch drei Berichte über diese Angelegenheit, d. d. 1641. April 6 und 18, Mai 9. (holländ.).


  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Die Katalogdaten sind Public Domain. Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.