de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Cod. Guelf. 15 Weiss. (Heinemann-Nr. 4099)
Butzmann, Hans: Die Weissenburger Handschriften. Frankfurt/M.: Klostermann, 1964. (Kataloge der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel: Neue Reihe, Bd. 10) S. 117124Butzmann, Hans: Die Weissenburger Handschriften. Frankfurt/M.: Klostermann, 1964. (Kataloge der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel: Neue Reihe, Bd. 10) S. 117124

Zwei Pontifikalien

Pergament — 128 Bl. — 32,5 × 23 cm — Besançon und Weissenburg — XI. Jh.

A

Lagen: A: Quaternionen. Erhaltene Lagensignaturen IIII bis VIllI untere Mitte des ersten und letzten Blattes, z. T. mit Punkten links und rechts, z. T. auch mit übergeschriebenem Schnörkel in Form eines einfachen oder um einen Schaft verbreiterten offenen spitzen a mit langem Aufstrich am Schluß. A: Die Handschrift ist unvollständig, es fehlen am Ende einige Lagen, enthaltend die Kapitel 25–131; das hat bereits ein Leser des XV. Jhs. an den Rand der Capitulatio Bl. 38v vermerkt: Sequentia capitula non habentur in libro. Blätter z. T. oben gewellt, mit Wasserstreifen. Schriftraum 25 × 18 cm 30 Zeilen. 29v Mitte bis 59r zweispaltig. A: Karolingische Minuskel. Überschriften und hervorgehobene Textstellen blaßrot. Große rote Anfangsbuchstaben.

A: Das Vorblatt — Fragment der Vita Bonifatii des Wilibald (s. u.) — vom letzten Weissenburger Einband liegt lose im Band. Vorblatt. Wilibaldus presbyter, Vita Bonifatii, Fragment. Das Blatt stammt aus einer zweispaltigen Handschrift des X. Jahrhunderts. Von den ursprünglich 35 Zeilen sind am unteren Rand je drei weggeschnitten. Ursprüngliche Blattgröße wohl 38X25 cm. Große, kräftige karolingische Minuskel. Setzt ein [apo]stolicae tam sibi quam … Bricht ab …sibi more apostolico manibus … Lücken: „quibus mens … commisserunt. Quo[rum]"; „[supra]dictae arboris … apostoli dedi[cavit]"; „[introduxe]runt sectam". Ex …adulte[ri]. Qui validissimum. Der Satz „quos iuxta apostolum iudieavit deus" fehlt also in der vorliegenden Handschrift. Vitae sancti Bonifatii recogn. W. Levinson, Hann. 1905 (Scriptores rerum germanicarum in usum scholarum editi), S. 50, Z. 6–34, Z. 1. Lücken: S. 31, Z. 8-10; S. 31, Z. 27-32, Z. 2; S. 35, Z. 6-9.

A: Geschrieben für die Kirche von Besançon; die Beweise, z. B. sanctae Crisopolitanae ecclesiae (9v) und sanctae sedis Vesontionensis ecclqsiq (15r) ausführlich bei Andrieu (s. u.) S. 442. Einige Korrekturen von einer Hand des XIII. Jhs. 1r oben, bräunlich überstrichen Codex monasterii sanctorum Petri et Pauli apostolorum in Wissenburg. Wiener Liste 2°56.

A: Heinemann 4099. — E. Lesne, Les livres „Scriptoria" et Bibliothèques du commencement du VIIIe à la fin du Xle siècle, Lille 1938, S. 707. — P. H. Hanssens, Le premier commentaire d'Amalaire sur la messe, in: Ephemerides liturgicae 44, 1950. — M. Andrieu, Les Ordines Romani du haut moyen age 1, S. 441–52. — Dieser ausführlichen Beschreibung folgt die vorliegende. Kleinere Lesefehler wurden stillschweigend korrigiert.

1r ohne Text.

1v Series ordinationum per Archiepiscopum. Die folgenden Texte sind meist ohne jegliches Spatium aneinandergereiht. › Ordinatio episcopi.Dum ordinationes fiunt ab episcopo prius diligenter clerici examinentur … — … Pax tibi. Et det ei osculum pacis. (3r) Letania. E. Martene, De antiquis ecclesiae ritibus, lib. 1, cap. 8, art. 11, ordo 10, 2. Hälfte. Ed. 2, Antwerpen 1756-58, T. 2, S. 61-63.

7vOrdinatio episcopi. Quod nolentibus (Korr. XIII. Jh. clericis) vel populis nemo debeat episcopus ordinari … Ex epistula papę Celestini ad universos episcopos per universam provinciam constitutos.Nullus invitus detur episcopus … — … et regula vel fides confunderetur credentium. Martene, De ritibus. Ed. 2, T. 2, S. 56. (Aus demselben Ordo wie 1v). PL 140, 551 CD. Burchardus episc. Wormatiensis, Decretorum libri 20, lib. 1, cap. 7. PL 50, 451–52: Caelestinus papa, Epistulae, ep. 4, cap. 5. Vgl. clm 21587 (aus Weihenstephan), Bl. 54r und St. Gallen 399, S. 43.

8v Postquam autem electio cleri et populi corroborata fuerit. Darin enthalten: Examinatio in ordinatione episcopi secundum Gallos. (9r) Antiqua sanctorum patrum institutio docet … — … et celestium thesau-rorum donis tuis perveniat. Per. Die Examinatio bei . M. Hittorp, De divinis catholicae ecclesiae officiis et mysteriis, Paris 1610, Sp. 107 E – 109 B. Jean Morin, Commentarius de sacris ordinationibus, Antwerpen 1695, S. 263–64. Danach. Assemani, Codex liturgicus T. 8, S. 148–51. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, 51v. Die Examinatio auch St. Gallen 399, S. 48 und Cod. Guelf. Helmst. 141, 52v; Helmst. 493, 115r.

13rOrdo ad Abbatem monachorum faciendum.Primum eligatur, qui ordinandus ab ea potestate, ad quam abbatia pertinet … — … unde deo rationem honeste humiliterque praevideant. Martene, De ritibus lib. 2, cap. 1, ordo 3. Ed. 2, T. 2, S. 155.

14rOrdo ad abbatissam benedicendam.Cum obierit abbatissa, alia quq loco eius ordinanda est … — … et fiant omnia, quq superius de abbate scripsimus. Martene, De ritibus, lib. 1, cap. 1, ordo 5, Ed. 2, T. 2, S. 153. ›Ordo qualiter sacrq virgines benedicantur.Inprimis benedicantur velamina virginum vel viduarum ab episcopo … — … opulentia perse-veratur, continentia ditetur. Per. Vgl. M. Hittorp, De divinis officiis, Paris 1610, T. 1, Sp. 166.

14vConsecratiob sacrarum virginum que peragenda est in epiphania vel in secunda feria pasche aut quando apostolorum natalitia cęlebrantur vel aliq praeputiq festivitates sanctorum.Hqc prosternantur ante altare benedicantur que. … — … Hic episcopus ponat bannum ne quis praesumat sanctum illud violare propositum. (15v) ›Missa pro ipsis virginibus.Da, quaesumus, domine, famulę tuę, quam virginitatis … — … quę de tua protectione confidit. Abweichend. Hittorp a. a. O. Sp. 158–61. M. Gerbert, Monumenta veteris liturgiae, P. 2, 1779, S. 95–97. Danach. PL 158, 1094-97. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, Bl. 9v, St. Gallen 399, S. 74. Auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 75r und Helmst. 493, 101r.

16rBenedictio viduarum, quq fuerint castitate professq. Oratio.Con-solare, domine, hanc famulam tuam viduitatis laboribus constrictam … — … ad meritum possit gloriq pervenire. Benedictio earum, quae con-tinentiam profitentur. Dominus vobiscum. Prefatio. Vere deus, qui famulo tuo Abrahę semen … — … et recta desideria adimplere. Martene a. a. O. lib. 2, cap. 7, ordo 2. Ed. 2, T. 2, S. 199-200. ›Dum quis iuvenis cupit se inprimis accingi gladio. Oratio.Deus custos in te sperantium … — … ecclesię tutelam proficiat.Alia‹. Deus, qui trinos gradus hominum … — … potenter defendat. Martene a. a. O. lib. 2, cap. 12. Ed. 2, T. 2, S. 259. Ad. Franz, Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, Bd 2, S. 294.

16vOrdo in consecratione ecclesie.Pridie quam nova ecclesia consecretur, ponuntur reliquie in feretro … — … ab omnibus semper protegamur adversis. Hierin. (17r-17v) ›Lętania.‹ Die wichtigsten Namen (nach Andrieu): Stephanus, Clemens, Ferreolus, Ferrucius (beide Märtyrer von Besançon), Vincentius, Laurentius, Georgius, Antidius (Besançon), Mammes, Nazarius, Omnes sancti martyres, Silvester, Martinus, Nicolaus, Benedictus, Alexis, Donatus.

22vHis omnibus expletis incipiatur consecratio cimiterii‹. Tunc mittet vestimenta sua et canat missam, quam requirat in missali scriptam ordine suo.

23vReconciliatio violatę ęcclesię.Primum veniat episcopus ante ipsam ecclesiam et dicat hanc orationem … — … Oratio. Deus, qui in omni loco. Abweichend. Hittorp a. a. O. Sp. 159 C–40 D. Gerbert, Monum. 2, S. 65. Danach. PL 138, 1059. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, Bl. 46v und St. Gallen 399, S. 170; auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 96r und Helmst. 493, 149v.

24v Orationes aus dem . ›Ordo ad benedicendam ecclesiam. Benedictio lintheaminum altaris.Domine deus, omnipotens rex regum et dominus dominantium … — … in supraemo meatum sine fine constare credimus. Per te Iesu Christe.Benedictio ad albas, planetas, stolas, cingulos‹. Domine deus, pater omnipotens, rex magnificus, triumphator … — … nobis sibique commissis percipere mereantur. Per. Hittorp a. a. O. Sp. 129 E und 130 D. Gerbert, Monum. 2, S. 55 (beg. wie hier mit der Benedictio linthe aminum). Danach. PL 158, 1027 und 1029. Zum gesamten Ordo vgl. Monte Cassino Cod. 451, Bl. 34r ff. und St. Gallen 399, S. 98; auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 85r, und Helmst. 493, 125v.

25rOrdo ad regem benedicendum, quando novus sublimatur a clero et populo in regnum.Primum enim exeunte illo de thalamo … — … missam cęlebret plena processione. (28v) ›Sequitur Ordo missarum si in feria evenerit, sed melius et honorabilius est die dominico. Oratio.Deus, qui miro ordine universa disponis … — … divina dispensatione redemptus. Per. Hittorp a. a. O. Sp. 147 A – 152 A (bis „plena processione"). Gerbert, Monum. 2, 105–109 (bis „dispositione redemptus"). Danach PL 158, 1111–18. G. Waitz, Die Formeln der deutschen Königsund der römischen Kaiser-Krönung, Göttingen 1872, S. 35–45. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, 60r –63v; auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 59r, und Helmst. 493, 202v, wo auch das folgende Stück sich anschließt.

28vItem alia missa pro regibus.Deus, cuius est regnum omnium saeculorum … — … nulla possint temptatione mutari. Waitz a. a. O. S. 76. ›Benedictio reginę.In ingressu ecclesię. Omnipotens ęterne deus, fons et origo totius bonitatis … — … regiam cęlestis aulę merearis ingredi ianuam. Qui cum patre. Hittorp a. a. O. Sp. 152 A–E. Gerbert, Monum. 2, S. 109. Danach PL 158, 1117-19. Waitz a. a. O. S. 45-48. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, 65r–66r; auch Cod. Guelf. Heimst. 141, 62v und Helmst. 493, 208r.

29v Hier Beginn der zweispaltig beschriebenen Seiten. ›Benedictiones episcopales. In vigilia nativitatis Christi.‹ (30r) ›In natali sancti Stephani. In natali sancti Iohannis evangelistę.‹ (30v) ›In natali sanctorum innocentum. In octava domini. In epiphania domini.‹ (31r) ›In natali sancti Vincentii.‹ Dazu. ›Alia. In purificatione sanctę Marię. Cathedra sancti Petri.‹ (31v) ›In septuagesima. In sexagesima. In quinquagesima. In capite ieiunii.‹ (32r) ›In quadragesima. Sabbato in XII lectionum. In medio XL. In ramis palmarum.‹ (32v) ›Feria IL de passione. In cęna domini. In sabbato sancto paschę.‹ (33r) ›In die sancto paschę. Feria II. Feria III. In octava paschę. In rogationibus. ‹ (33v) ›In ascensione domini. In vigilia pentecosten. In die pentecosten, Sabbato in XII lectionibus. In octava pentecosten. ‹ (34r) ›In adventu domini.‹ Dazu . ›Alia. In natali sanctorum Ferreoli et Ferrucii. Sancti Antidii. Sancti Iohannis baptistę. ‹ (34v) ›Sanctorum apostolorum Petri et Pauli. In Commemoratione sancti Pauli. Translatio sancti Martini. Marię Magdalenę. In inventione sancti Stephani.‹ (35r) ›In transfiguratione domini. Sancti Laurentii. In assumptione sanctę Marię. Timothei et Simphoriani.‹ (35v) ›Decollatio sancti Iohannis baptistę. In nativitate sanctę Marie. In exaltatione sanctae crucis. In sancto Michahele. In festivitate omnium sanctorum. ‹ (36r) ›Dae apostolis. De uno martire. De pluribus martiribus. De uno confessore. De una virgine. ‹ (56v) ›De virginibus. In dedicatione ęcclesię. In anniversario dedicationis ęcclesię. In cotidianis diebus. ‹ Dazu. (37r) ›Alia (12mal).‹ (37v) ›Benedictio super regem. ‹ (38r) ›Benedictio super regem in tempore synodi. Benedictio pro iter agentibus. In tempore belli.‹ An diesen Text anschließend in kleiner Schrift:

38r Capitula zum Folgenden. ›Tituli sequentis libri. I. De ordine et expositione totius missę.‹ Von den angegebenen Stücken enthält die Hs. nur die in den Tituli I–XXIIII genannten. XXIIII. De ordine in letania maiore vel minore. XXI. De inventione sancte crucis. CXXIIII. Reconciliatio excommunicatorum. Zu den Titeln ohne Text vgl. die Bemerkungen bei Andrieu, Ordines Bomani 1, S. 448 ff. Wieder einspaltig:

39v Ordo et expositio totius missae.In Christi nomine incipit ordo ad missam a sancto Petro apostolo institutus cum expositione sua.Missa pro multis causis celebratur … iusti ab iniustis separabuntur. Dann weitere Ü: ›Ordo totius missę ex Concordia divinarum scripturarum.Interrogatur. Introitus missę, cui convenit? … — … et erant Semper in templo laudantes deum et benedicentes dominum. Hittorp a. a. O. Sp. 1169–1175. D. Georgius, De liturgia romani pontificis in solemni celebratione missarum T. 5, 1744, S. 415–25. J. P. Hanssens, Le premier commentaire d'Amalaire sur la messe, in: Ephemerides liturgicae 44, 1950, S. 31–42 (vorl. Hs. mitbenutzt). Vgl. Monte Cassino Cod. 451, 88r; auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 46r und Helmst. 493, 192r.

45r Ordo Romanus antiquus de anni totius officiis ac ministeriis. ›In Christi nomine incipit ordo catholicorum librorum, qui in ęcclęsia Romana ponuntur.In vigilia natalis domini leguntur lectiones III. (98v) ›Letania.Sanctae Galle intercede pro nobis. Sancta Felicitas intercede pro nobis. Vgl. vorl. Hs. 90r. Vgl. Monte Cassino Cod. 451, 98v. Unter den weiteren von Andrieu 1, S. 27 genannten Hss. auch Cod. Guelf. Helmst. 141, 1v und Helmst. 493, 1v, 107v. Hittorp a. a. O. Sp. 21-94. Andrieu 5, 85-559. Ordo I., cap. 1-56. Vgl. M. Gerbert, Monum. 2, S. 186 bis 224. Auszüge aus dem Ordo dass. S. 27–29, 76–79. Diese Auszüge auch . PL 138, 983-87, 1063-68.

B

Lagen: B: Quaternionen, die zweite (98104) reduziert. B: Die Handschrift ist unvollständig; am Schluß Lage verloren. Besonders starke Wasserflecken gegen Ende der Handschrift. Pergament gewellt. B: Zweispaltig. Schriftraum 25 × 17,5 cm. 30 Zeilen. B: Karolingische Minuskel; mehrere Hände. Blaßrote Überschriften, die liturgischen Vorschriften rot; rote Anfangsbuchstaben neben den Spalten und im Text. Die Buchstaben der ersten Worte oft rot angestrichen.

B: Nachblatt aus einem Antiphonale des XIV./XV. Jhs. Darauf r oben In Wissenburg pertinet fratribus. Nachblatt aus einem Antiphonar des XIV. Jhs. Kaum beschnitten. 90r Initiale D (5 cm). Roter Umriß. Rankenwerk mit Blatttrieben im Innenraum des Buchstabens.

90r Ordo antiphonarum Abschn. 1–5. ›Ordo ecclesiasticus ab adventu domini per totum annum.Dominica prima de adventu domini. Antiphona ad invitatorium … — … sicut habetur in capitulari. Andrieu, Ordines Bd 2, S. 459: Ordo XII. Ordo Romanus antiquus de anni totius officiis ac ministeriis. Anfang. Vgl. vorl. Hs. 45r. ›Ordo de nativitate domini nostri Iesu Christi.ad ipsum diem pertinentes. Hittorp, Paris 1610, Sp. 21–26 E. Andrieu, Ordines, Bd 5, S. 85-85, Ordo L, cap. 1.2. Vgl. M. Gerbert, Monumenta, P. 2, S. 186–87. Anschließend aus demselben Ordo:

93vDenuntiatio mensis primi, quarti, septimi et decimi.Annua nobis est, dilectissimi, ieiuniorum celebranda festivitas … — … periculis exui mereamus pariter et futuris. Hittorp a. a. O. Sp. 55 B. Andrieu 5, 99, Ordo L, cap. 10. Ordo de quatuor temporibus ieiuniorum. ›Invitatio plebis de ieiunio mensis primi, quarti, septimi et Xmi.Mense Marcio, prima sabbati, hora III … — … missa celebratur ordine suo. Andrieu, Ordines Bd 4, S. 267-69: Ordo XXXVIII.

94r Concilium Chalcedonense, Can. 6.Capitulum de Canone Calcidonensi.Quod non oporteat, absolvite … — … ministrare ad ordinantis iniuriam. Zu der hier beginnenden Reihe von Auszügen und zu den Handschriften, in denen sie erscheint, z. B. Monte Cassino Cod. 451, Cod. Guelf. Helmst. 141, 70r und Helmst. 493, 97v, vgl. Andrieu 1, S. 180 ff. Hittorp a. a. O. Sp. 95 E. Maxima Bibliotheca patrum. 13, 705 D–E. Vgl. Hefele, Conciliengeschichte 2, S. 510; Mansi 7, Sp. 575, nach Dionysius Exiguus. Maassen, Gesch. d. Qu., S. 946.

94v Ps.-Isidorus Hispalensis: De officiis septem graduum. ›De officiis VII graduum Ysidori.Ostiarium oportet per cuter e cymbalum … — … et benedicere et baptizare. Hittorp a. a. O. Sp. 96 C–E. Maxima Bibl. patrum 15, 703 A – 704 A. J. Morin, De sacr. ordinibus, S. 258. Danach. Assemani, Cod. lit. 8, S. 153–54. ›Ordo qualiter in Romana ecclesia sacri ordines fiant.Mensis, primi, quarti, septimi et decimi … — … ad eternam remuneracionem pervenire mereantur. Per. Hittorp a. a. O. Sp. 96 E – 99 E. Martene, De ritibus lib. 1, cap. 8, art. 11, ordo 8. Ed. 2, T. 2, S. 51-55. J. Morin, De sacr. ord., S. 258–60. Danach. Assemani, Cod. lit. 8, S. 135–39.

96vOrdo qualiter in Romana ecclesia presbyteri, diaconi, subdiaconi eligendi sunt.Mensis primi, quarti, septimi et decimi sabbatorum die … — … commendet se eorum orationibus. Hittorp a.a.O. Sp. 100 B - 104 D. J. Morin, S. 260-62. Danach Assemani 8, S. 139-45. Martene lib. 1, cap. 8, art. 11, ordo 8. Ed. 2, 2, S. 51–55.

100vOrationes ipsis ad missam.Exaudi, domine, supplicum preces … — … diligere quod frequentant. Martene lib. 1, cap. 8, art. 11, ordo 8. Ed. 2, 2, S. 53.

101rConsecratio sacrę virginis, quę in epiphania vel in albis paschalibus aut in apostolorum nataliciis celebratur. Virginem episcopo parentes … — … tua protectione confidit. Hittorp a. a. O. Sp. 158 B bis 162 E. Vgl. Gerbert, Monumenta T. 2, S. 95-97. Danach. PL 158, 1094-99.

104vOrdinatio abbatissae canonicum regulam profitentis.In ordinacione abbatissq episcopus debet … — … Oratio. Omnium, domine, Jons bonorum. Hittorp a. a. O. Sp. 162 E – 164 B. Vgl. Gerbert, Monum 2, S. 98-99. Danach. PL 158, 1100-1102.

105vConsecratio virginum, que a saeculo conversae in domibus suis susceptum castitatis habitum privatim observare voluerint.Ancilla dei virgo, cum ad consecrationem … — … regrediatur ad sua. Hittorp a. a. O. Sp. 166 A-E. Vgl. Gerbert, Monum. 2, S. 97-98. Danach. PL 158, 1099.

106rConsecratio vidue, quae fuerit castitatem professa.Vidua, quę soluta est a lege viri … — … Deus castitatis amator. Et reliqua. Hittorp a. a. O. Sp. 167 A - 168 A. Vgl. Gerbert, Monum. 2, S. 98. Danach. PL 158, 1099-1100.

107rOrdinatio abbatis. Capitulum ex canone Theodori‹. In ordinatione abbatis episcopus debet missam celebrare … — … deus vivens et regnans per omnia amen. Hittorp a.a.O. Sp. 156 C – 158 B. Vgl. Gerbert, Monum. 2, S. 104-105. Danach. PL 158, 1109-11. Der Anfang . PL 99, 928–29 (Theodorus Cantuariensis, Canones). Dazu:

108vMissa pro abbate. Et peragatur missa ordine suo. Antiphona. Protector noster. Psalmus. Quam dilecte.Concede, quaesumus, domine, famulo tuo … — … benigna pietate conservet. Martene, De ritibus lib. 2, cap. 1, ordo 6. Ed. 2, 2, S. 157. Vgl. Gerbert, Monum. 2, S. 105. Danach. PL 158, 1111-12.

109rOrdo ad monachum faciendum.Conveniente universo cetu monachorum … — … usque in finem victoriam Per. Hittorp a. a. O. Sp. 155 E - 154 E.

109v Theodorus Cantuariensis: Canones (Paenitentiale) Ausz. Cap. 5.In Ordinatione monachi.In ordinatione monachi episcopus debet … — … ei omnia peccata dimittuntur sicut in baptismo.Oratio. I.Dignare, domine, quaesumus, famulo tuo N. … — … continua remuneratione ditentur. Per. Oratio I bis Ende. Hittorp a. a. O. Sp. 154 E – 156 B. „In ordinatione" bis „baptismo" PL 99, 928.

111r Orationes et preces pro monachis. ›Missa pro monachis.Omnipotens sempiterne deus, qui facis mirabilia magna … — … sempiterna redemptione concede. Per. Sacramentarium Gelasianum 3, 50. The Gelasian Sacramentary, ed A. H. Wilson, 1894, S. 263–64. Sacramentaire d'Angouleme, ed. Cagin. Bl. 161v–162. Sacramentarium Fuldense edd. G. Richter und A. Schönfelder, Fulda 1912, S. 245, Nr. 384 u. d. T. Missa abbatis et congregationis sibi commissae. ›Ordinatio abbatissq monasticam regulam profitentis. Caput ex canone Theodori (Cantuariensis) Anglorum archiepiscopi.In ordinatione abbatissq episcopus debet missam cantare … — … Kyrie eleyson. Et presbytero prosequente oratio ut supra: Deus, cui omnis po [testas et dignitas]. Hittorp a. a. O. Sp. 164 B – 165 E.

112vOrdo Romanus ad dedicationem ecclesię.Primitus vadit episcopus indutus vestimentis … — … usquedum octo dies conpleti sunt. Hittorp a. a. O. Sp. 144 B - 146 E. Vgl. Andrieu, Ordines 1, S. 22, Nr. 41.

114vItem benedictio basilicę nove.Deus, qui super misticam petram apostolicę potestatis ędificatę principaliter ęcclesię tuę. Nur drei Zeilen. Der vollständige Text bei. Hittorp a. a. O. Sp. 129. Gerbert, Monum. 2, S. 65. PL 158, 1039-40. Ps.-Remigius Antissiodorensis: Tractatus de dedicatione ecclesiae. ›Quid significant XII candelae.Morem, quem sancta ecclesia tenet … — … leticia sempiterna erit eis. Martene, De ritibus, lib. 2, cap. 13. Ed. 2, 2, 276-82. PL 131, 845-66.

128rCanon de edificanda ecclesia.Nemo ęcclesiam ędificet antequam … — … votorum suorum consequatur effectum. Hittorp a. a. O. Sp. 118 D-119 B.

128vDe Oratione.Qui in domo sua Oratorium habuerit … — … communicationem et exclusionem. Hittorp a. a. O. Sp. 119 B. ›Denuntiatio cum reliquię sanctorum, ponendę sunt in atrium.Dilectissimi fratres, inter cetera virtutum sollemnia … — … (Bricht ab) integritas sancti corporis esse credatur. Hittorp a. a. O. Sp. 119 C. Martene, De ritibus, lib. 2, cap. 15, ordo 1. Ed. 2. 2, S. 244. (Vgl. oben 114v.).


Abgekürzt zitierte Literatur

Andrieu M. Andrieu, Les Ordines Romani du haut moyen âge, Bd. 1–5, Louvain 1931–1961 (Spicilegium sacrum Lovaniense: Études et documents 11, 23, 24, 28, 29)
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt (schassan, 2019-08-20)

  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Nutzungshinweise der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.