de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung des Cod. Guelf. 176 Helmst.
Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 221-228.

Johannes Andreae. Guilelmus Fillastre. Albertus de Orlamünde. Johannes Gudermann. Bartholomaeus Rimbertinus

Papier — I, 398, I Bl. — 31 × 21 cm — Erfurt — um 1475

Wasserzeichen: Dreiberg Piccard VII 2317 (1477, 1478), 2319 (1474–1478), Ochsenkopf Piccard XI 259 (1476), 342 (1470–1475), XIII 188 (1473–1475), ähnlich XIII 677 (1476), XV 360 (1474–1475), 515 (1467–1471), XII 851 (1470–1472). Lagen: 31 VI (372). VI+2 (386). VI (398). Tintenfoliierung (19. Jh.). Lagensignaturen (vielfach durch Beschnitt verloren). Schriftraum: 1r–202v: Schriftraum: 19–19,5 × 10 cm, 35–37 Zeilen; 205r–398v: Schriftraum: 20,5–21,5 × 10–12,5 cm, 38–43 Zeilen. Marginalien. Jüngere gotische Kursive, 39v–129r, 179v–181v und 188v zuweilen Textualis als Auszeichnungsschrift. Rubriziert. Lombarden zwei- bis vier-, 96v fünfzeilig, 205r–234v keine Lombarden. 1r Initiale I (siebenzeilig, gespalten).

Holzdeckel mit schwarzem Kalbleder überzogen. Streicheisenlinien. Eck- und Kantenbeschläge aus Messing. Zwei restaurierte Bügelschließen. Einzelstempel Adler heraldisch: EBDB s000030. Blattwerk: EBDB s001481. Blüte: EBDB s001860. Herz von Pfeil durchbohrt: EBDB s005213. Christusmonogramm EBDB s008289. Lilie: EBDB s006082, EBDB s002446. Rosette fünfblättrig: EBDB s006679, EBDB s007648. Rosette, zwei Blattkränze, fünfblättrig: EBDB s006654, EBDB s007002. Aus der Werkstatt Kartause Erfurt, Fogel-Frenckel-Stempel (EBDB w000226). Rosette fünfblättrig: EBDB s007684. Aus der Werkstatt Kartause Erfurt, Fogel-Stempel (EBDB w000248). Gelbschnitt.

Einband und Inhalt deuten auf Erfurt. - Seit 1644 in der Universitätsbibliothek Helmstedt nachweisbar; im Katalog von Christoph Schrader (Cod. Guelf. 27.2 Aug. 2°, 24v) als Lectura super arborem consanguinitatis et affinitatis, Tractatus de successionibus ab Intestato, De arte notarie tractatus beschrieben.

Heinemann Nr. 203. — L. Meier, De praedicatione dominicana sermonibus Capestranensibus Erfordiae parallela, in: Antonianum 29 (1954) 143–156, hier: 143–151. — Dolezalek 2, unter der Hs. — Tatarzyński 28f. — Markowski 282.

Schreibsprache: Liedinitium mitteldeutsch (301r).

1r–31r Johannes Andreae: Lectura arboris consanguinitatis et affinitatis. (cum glossa). In nomine filii virginis unigeniti domini nostri Ihesu Christi. Amen. Honorandi mei ut rudis non eo minus tum studiosi animus abilitetur … (3v) Haupttext: Circa arboris lecturam … — (20v) … Quid igitur hic impediet hos collaterales contrahere non video Johannes Andree. Explicit arboris consanguinitatis textus. … ›Sequitur glossa finalis‹. Nota prohibiti lege divina … (21v) Expedita arbore consanguinitatis tamquam ordine … (24r) Textus. Genus affinitatis cognoscitur … (30v) … precipue studentes perseverent per gratiam eius qui est benedictus in secula seculorum. Amen. Folgt Glosse: Olim valuit testimonium … — … Absque coactione matrimonii debet contrahi quia coacta malum exitum consueverunt habere. Druck des Haupttextes: GW 1676–1680; Friedberg 1, 1427–1436. Zum Haupttext vgl. Stintzing 156–159; Schulte 2, 215f.; DDC 6, 89–92.

31v–35r Johannes Andreae: Lectura arboris cognationis spiritualis et legalis. Marginalglosse: Tractatus iste dividitur in tres partes parvulas … Haupttext: Circa lecturam arboris cognacionis spiritualis iuxta modum et formam egregii doctoris Johannis Andree in sua lectura arboris consanguinitatis et affinitatis conformiter possemus procedere … (34r) … Ista omnia similiter debes intelligere de baptiso et baptisante de confirmato et confirmante ac tenente videlicet ad confirmationem et tento etc.In nomine domini. Amen‹. Circa lecturam arboris cognacionis legalis … (35r) … concordant Bernhardus et Hugo. Et tantum de arbore illa legali. Druck: GW 1707–1709 (GW 1708 vergl.). Vgl. Stintzing 159–162; Schulte 2, 215f.

35v–42r Johannes Andreae (?): Distinctio aurea successionis. Queritur si quis decederet intestatus non habens prolem seu heredem usque ad decimum gradum … — … uxor eius succedit in propriis bonis et ecclesia in illis ab ecclesia acquisitis ut Co[dice] de episcopis et clericis c. si quis presbiter. (C. 1,3,20). Vgl. Kassel, UB, 2° Ms. iurid. 26, f. 144.

42r–49v Johannes Matisconensis (?): Tractatus de successionibus ab intestato. De modo querendi per successionem ab intestato. Ab intestato succeditur defuncto seu queritur eius hereditas … — … limitat et determinat lex positiva. Explicit tractatus de successionibus ab intestato utilis et bonus. Zum Verf. vgl. Seckel 40f. mit Anm. 150. In Hildesheim, Dombibl., Hs. 672, 25ra–29rb Dinus Mugellanus zugeschrieben, sonst auch anonym, z.B. in Dessau, StB, Georg Hs. 265. 4°, 130v.

50r–108r Tractatus de arte notariae. Tractaturi de arte notarie primo videndum est quid sit ars notarie, secundo quid sit notarius … (101r) ›Sequitur capitulum quartum et ultimum‹. De instrumentorum formis … (108r) Sequitur subscripcio predicti instrumenti. Et ego N de B clericus … in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus pariterque et requisitus. Vgl. München, UB, 2° Cod. ms. 303, 117ra (mit Hinweis auf den Druck GW M47366). Vgl. Stintzing 299–302; Savigny 5, 542 (dort wie auch in zahlreichen Handschriften Rolandinus Passagerii zugewiesen).

108v–121r Collationes iuris canonici recommendatoriae. In nomine domini Amen [!] nostri Jhesu Christi verba transsumpta i. c. xxiii dis[tinctionis]. In nomine domini (D.23 c.1). Reverendissimi patres et domini premissa verba sine fusco velamine … ›Collacio iuris recommendatoria. In nomine patris … In can. In nomine patris lxxiii dis. … O viri illuminatissimi, domini mei doctores eximii … (117r) ›Collacio iuris recommendatoriaIn nomine patris … O viri preclarissimi, domini mei doctores eximii … — … graciarum accionum relativum etc. Vermutlich an der juristischen Fakultät der Universität Erfurt gehalten, vgl. ähnlich Cod. Guelf. 277 Helmst., 89r–105r und 264r–278r.

121v–176r Repetitiones decretalium. Veritas nomine qui est Christus invocato … premissa igitur correctione venerabilis viri magistri Iohannis Colleden utriusque iuris doctoris eximii sub cuius umbra sedeo repetiturus decretalem Ex litteris sub ty[tulo] de vi[ta] et ho[nestate] clericorum … (X. 3,1,16) … (129r) Repetiturus hanc decretalem Cum canonicis sub ty[tulo] de cen[sibus] situatam … (X. 3,39,26). (135v) In superioribus dictum est de homicidio speciali … (X. 5,12). (147v) Repetitiones zu X. 3,41,1: Decretalem Presbiter sub ti[tulo] de ce[lebratione] mis[sarum] repetiturus … domini Lamperti Voes promotoris mei singularissimi nostre sacratissime facultatis iuridice decani dignissimi confisus auxilio eiusdem pro posse meo respondebo … (161r) ›Repetitio c. Ex transmissa de deci[mis]‹. … (X. 3,30,23). (170r) 2m Capitulum. Nullus iudicum neque presbiterum de foro competenti (X. 2,2,2). Expeditus de primo … (176r) … de quibus causis brevitatis intuitu supersedeo etc. Zu Johannes Kollede (†1471) und Lampert Vos (†1491) vgl. Kleineidam 1, 161 (Hs. genannt) und 339–341. Zur vorliegenden Auslegung der Dekretale X. 3,41,1 'Presbyter' vgl. Erfurt, ein spätmittelalterliches Wissenschaftszentrum. Eine Ausstellung des Stadtarchivs Erfurt, Erfurt 2001, S. 67f. (R. Benl).

176v–178v Sermo de Jacob patriarcha. Vocatum est nomen … [Gn 27,36] Beatus Gregorius. Mens nostra mutabilitatis suae pondere … [Gregorius I papa: Moral. 11,50, CC SL 143A, 625,41 = PL 75, 984] Que quidam [!] verba sancto Jacobo conveniunt qui interpretatur supplantator sive luctator …

178v–179r Sermo de sancto Bartholomaeo. Venite ad me … [Mt 11,28] In istis verbis tanguntur duo per ordinem

179v–181v Tractatus de vita actionum. Multe diversitates in legibus constitute … — … se invenire gaudebit. Parallelüberlieferung: Dolezalek 4, s.v.

181v–183v Martinus V papa: Bulla "Regimini universalis ecclesiae". ›De r[e]empcione‹. Hec est bulla concessa clero et nobilibus civitatis diocesis Vratislaviensis super contractibus reempcionis. Martinus episcopus … Militantis ecclesie quamquam immeriti disponente domino presidentes … et de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem. Contradictores etc. Datum Rome ut supra. Druck der Bulle (Rom, 6.7.1425 = Extravag. com. 3.5.1):Friedberg 2, 1269–1271. Tatarzyński 28f.; Markowski 234. Vgl. Cod. Guelf. 151 Helmst., 219v.

183v–185v Guilelmus Fillastre: De usuris. ›Sequitur tractatus de reempcione contractus declarans bullam prescriptam‹. In quibusdam partibus mos est ab antiquo … — … iuxta premissa scribit. Anno domini m cccc xxv° etc. Teilweise gedruckt von Fijałek 2, 313f. Bloomfield 2658; Markowski 235; E. Steffenhagen, Ein mittelalterlicher Traktat über den Rentenkauf und das Kostnitzer Rechtsgutachten von 1416, in: Beiträge zur Bücherkunde und Philologie, August Wilmans zum 25. März 1903 gewidmet, Leipzig 1903, 355–370, hier 363 Anm. 2 (Hs. genannt); W. Trusen, Zum Rentenkauf im Spätmittelalter, in: Festschrift für Hermann Heimpel zum 70. Geburtstag, Bd. 2, Göttingen 1972 (Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte 36/II), 140–158, hier 153.

185v–188v Tractatus de contractibus. ›Iterum de materia contractus empcionum et reempcionum. Questio bona et notabilis‹. Abbas monasterii sancti .A. de consensu sui conventus … Es folgen zehn Dubia questionis predicte: (186r) Primum an pactum reemendi … — … occurrunt salva deliberacione maturiori et correctione intuencium. Modifizierte und gekürzte Version des Traktats in Cod. Guelf. 157 Helmst., 202r–209v, siehe dort zur weiteren Überlieferung.

188v–190v Casus de contractibus. Casus. Quedam domus religiose quarum fratres non mendicant … — … fuerit fraus vel non et hoc sufficit eis quia de iure non est dubium. Mit Vota von zwölf Rechtsgelehrten. Druck: Steffenhagen, a.a.O., 364–370 (Hs. benutzt), zum Traktat vgl. ebd. 359 und Trusen, a.a.O., 153; Markowski 235.

190v–197r Tractatus de contractibus. ›Sequitur tractatus alius de eadem materia empcionum et vendicionum censuum per modum reempcionis vel ad vitam‹. (191r) Dubitari solet a quibusdam in dubium vertentes an valeat contractus empcionum … (197r) … vide eciam Jo[hannis] An[dree] in c. Add[itos] spe[culi] de usuris ubi eciam tenet contractus huiusmodi valere.Et sic est finis‹. Kaeppeli 2502. Verschiedentlich Dino de Radicofani, Johannes de Montenigro (so Kaeppeli) oder Johannes de Lignano zugewiesen; vgl. J. P. McCall, The writings of John of Legnano with a list of manuscripts, in: Traditio 23 (1967) 415–437, hier 422; Markowski 235.

197v Albertus de Orlamünde: Philosophia pauperum. Dicto de corpore mobili generabili simplici dicendum est nunc de corpore … — … tonitrua fulgura coruscaciones nubes. Nur der Anfang des Abschnitts De meteoris. Verglichen mit GW 713. Kaeppeli 112+Add.; Thorndike/Kibre 425; CALMA 1, 133f.

197v–202v Tractatus de secundo praecepto sive de iuramento. Secundum preceptum domini. Non assumes nomen … [Ex 20,7] Hoc preceptum non solum interpretatur de hoc nomine deus sed eciam de omnibus nominibus … (202r) … Primo sciendum quod votum nichil aliud est quam spontanea promissio … – 203r–204v leer.

205r–283r Sermones. 16 Universitätspredigten, davon vier von Johannes Gudermann. (205r) Patres prestantissimi prelati et doctores eximii archipresbiteri et plebani venerandi et omnesque electi sacerdotes et clerici … Elegit sacerdotes … [I Mcc 4,42]. In hiis etenim verbis brevibus utique … (212r) De sancto Ivone (19.5.): Non mediocri admiracione plerosque motos existimo … (216v) In nomine sancte … trinitatis … Anxio querulamine castissimam militantis ecclesie virginem … Versus: ›Censetur adultera / videtur polluta / biceps suspicatus / In tellurem versa sterilis reputatur‹.… (217r) Messis quidem multa … [Mt 9,37; Lc 10,2] Que quidem verba venerabiles Christi sacerdotes … (222v) Johannes Gudermann: Sermo. Überschrift: Est factus in die sanctorum Petri et Pauli (darüber von anderer Hand: Johannis) anno domini 1476 per dominum doctorem Johannem Gutermann (†1480, vgl. Kleineidam 1, 121–123, 301f.; Kleineidam 1, 122, Anm. 703 weist ihm sämtliche Texte auf 205r–398v zu, ebda. 302 aber nur diejenigen auf 222v–254r). Elizabeth impletum est tempus … [Lc 1,57] Verba hec evangelica ad lectionem beatissimi Johannis baptiste nativitatem palificant … (227v) Fortsetzung der Predigt mit der Verleihung des Doktorats an die Magister Henricus Eger de Berka (an der Universität Erfurt nachgewiesen 1454 bis 1484, vgl. Kleineidam 1, 445), Henricus Serge de Staffelstein und frater Clemens Lassowe de Brandenburgio. (228r) In nomine … trinitatis … Cogitanti michi quid pro presentis recommendatorie collacionis exordio sumerem parabola occurrebat … Homo quidam fecit cenam magnam … [Lc 14,16] Scribitur Luce quartodecimo … Patres optimi. Magister sententiarum libro secundo de anime … (234v–240v) leer. (241r) Johannes Gudermann: Sermo. ›Hunc sermonem fecit Johannes Guderman ad populum in pasche anno 1434 in Liffhofin. Gracia domini nostri … Accede ad altarem … Amici domini nostri Ihesu Christi …‹ (245v) Johannes Gudermann: Sermo. ›Hunc sermonem fecit Johannes Guderman ad populum in die Epiphanie anno 1435 Erffordie in ecclesia beate Marie‹. Ite et interrogate … [Mt 2,8] Amici domini nostri Ihesu Christi sancta mater ecclesia hodie spiritualibus gaudiis est plena … (249v) Johannes Gudermann: Sermo. ›Sequentem sermonem fecit Johannes Goderman ad populum in die pasce post prandium in ecclesia beate Marie virginis Erffordie anno 1436‹. Pasca nostrum immolatus est … [I Cor 5,7] Amici … beatus Paulus in verbis propositis insinuat magnam esse differentiam … (254v) ›Sermo factus in die Michaelis [29.10.] anno 1440‹. Accesserunt discipuli … [Mt 18,1] Karissimi ewangelium presens duo nobis explicat … (260v) ›Sermo pro festo concepcionis‹. Sanctificavit tabernaculum suum … [Ps 45,5b]. Invocata divina gracia … (263v) ›Sermo factus in die circumcisionis‹. Vocatum est nomen … [Lc 2,21b] Karissimi ecclesia hodie recolit duo … (268r) Apparuit benignitas … [Tit 3,4] Karissimi in verbis apostolus nobis recommendat … (In nativitate Christi). (269r) ›Sermo de nativitate beate Marie‹. De qua natus est Ihesus … Ita scribitur Mattheo primo … Karissimi pro laude et gloria virginis gloriose … (272r) ›Sermo de concepcione‹. Gloriosa dicta sunt … . Ait Damascenus quod beatissima virgo Maria … (274v) Ecce video celos … . Karissimi assumpta verba leguntur in epistola hodierna … (De S. Stephano). (275r) ›Sermo de nativitate domini‹. Gloria in altissimis deo … … Leo in quodam sermone hodierne festivitatis ait … (280r) ›Sermo de annunciacione‹. Ave Maria [Lc 1,28] …. Primo dicendum quare sit dicenda, 2° qualiter, 3° a quibus … (282r) ›Sermo in die pasche‹. Pascha nostrum immolatus est … [I Cor 5,7] Karissimi hodie est dies quam prae aliis fecit dominus … — … concedat Ihesus Christus pro nobis ymmolatus amen.

283r–285v Kurztexte zu Auferstehung und Eucharistie. ›Circa resurrectionem‹. Ihesum queritis Nazarenum crucifixum … [Mc 16,6] Hoc notandum quod ad predicandum potest dici … (283v) De eucharistia. Eukaristie institutio causa …Circa communionem committitur peccatum triplex‹. Primo cum quis statuto tempore communionem dimittit … (284v) De resurrectione. Resurrexisse homines vere cum Christo … (285r) Resurgentibus spiritualiter Christus reliquit septem exempla … ›Christus dicitur filius David‹ primo quia in expugnandis adversariis … (285v) ›Phase‹. Est enim phase … (atl. Bibelzitate zum Paschamahl) ›Pasca‹. Fecerunt filii …

286r–300r Sermones. Liber generacionis Ihesu Christi. Ita scribitur Matthaei primo capitulo et lectum est in hodierne festivitatis evangelio (In conceptione BMV, 8.12.) … (289v) Calix in manu domini … . Nunc quid in hiis verbis misticum lateat … (290v) Videntibus illis … quibus verbis Christi ascensio describitur esse facta in conspectu discipulorum … (293r) Veni sancte spiritus (vgl. AH 54 Nr. 153). Karissimi in hoc festo pentecostes sancta nostra ecclesia recolit … (294r) ›Pro die ascensionis domini‹. Epistola hodierne festivitatis actuum primo … scripta insinuat Christi ascensionem … (296r) Qui crediderit et baptizatus fuerit … [Mc 16,16]. In quibus verbis fides et baptismus ostenditur … (299r) ›Pro die ascensionis domini‹. Sancta mater ecclesia hac die qui est xl dies post diem resurrectionis …

300v–304r Theologische Kurztexte. De salute obtinenda. Hugo parte nona de sacramentis ait tria sunt que ab inicio ad salutem obtinendam necessaria fuerint fides sacramentum et opera bona … Hugo de Sancto Victore, De sacramentis 9,8 (PL 176, 328A-B). Folgt kurzer Kommentar. (301r) ›Sermo de Spiritu Sancto‹. (durchgestrichen). Veni sancte spiritus reple tuorum corda fidelium (vgl. Chevalier 21252). Hugo parte nona de sacramentis … etc. (siehe oben) … canitur in carmine vulgari Nu bete wir den heilgen geist vmme den rechten gloiben allir meyst …Iuramentum fidelitatis continet sex capitula‹. Et sunt in culmine …De bello iusto‹. Ecce comes David [II Sm 20,11]. Prelium dicitur iustum si sit pro fide … (302r) ›In iure civili leguntur multi comites‹. Aufzählung von neun verschiedenen Rittergemeinschaften: Primo dicitur comes palatinus … Notae lexicales: Ut dicit Augustinus in libro de doctrina Christiana quinta expositio sancte scripture edificat fidem spem et caritatem … Aurelius Augustinus: De doctrina Christiana 1, 39 (PL 34, 36)

304r–313r Sermones. ›Pro festo corporis Christi‹. Tu es sacerdos … [Ps 109,4; Hbr 7,17 bzw. 21] Karissimi assumpta thematis verba satis innuunt varios fuisse ordines pontificum … (306r) ›Pro die sancto pentecostes‹. Karissimi epistola hodierne diei Actis 2 descripta … (308r) ›Item de pentecoste‹. Notandum quod hoc festum dicitur pentecoste et ortum habet illa nominacio a Judeorum ritu … (309r) Verweisnotiz: De oblacione in hoc festo facienda secundum legem vide in alio sexternulo. (309r) Gloria in altissimis … [Lc 2,14]Antequam specialiter de predictis verbis aliqua dicta … (In vigilia nativitatis domini bzw. in nativitate domini) … (312r) Conversus Petrus vidit … [Io 21,20a] ultimo et habetur in hodierno ewangelio. Karissimi verba assumpta exprimunt nobis laudem … ewangeliste Johannis (27.12.) …

313v–334v Bartholomaeus Rimbertinus, Sermones. ›Subscriptos sermones fecit episcopus Coronensis de ordine predicatorum nuntius et legatus pape anno domini 1452 in ecclesia predicatorum Erffordie‹. Nonne anima plus est … et in ewangelio hodierna … (Dom. XV post pent.). (318v) Dilectus quemadmodum … et ad propositum hodierne festivitatis … (De sancto Confessore bzw. Exaltatio S. Crucis, 14.9., darin zitiert: Dilectus deo et hominibus … vgl. AH 54 Nr. 90). (324v) Vidi aquam egredientem … Ita canit ecclesia hodierna die … (In dom. temp. pasch.). (327v) Ewangelium enim ante diem verbum dicitur … (Feria V in coena domini). (329v) Homo quidam fecit cenam … . Hodie octo die dixi vobis … (Dom. II post pent.). CALMA 2, 51 Nr. 4 (Hs. genannt); Kaeppeli 433 (Hs. genannt); Meier De praedicatione (siehe oben), 154–156; L. Meier, Über den Zeugniswert der "Reportatio" in der Scholastik, in: Archiv für Kulturgeschichte 36 (1954) 1–8, hier: 7 (Hs. genannt).

335r–337r Sermo in actu promotionis habitus. ›In nomine domini. Amen‹. Reverendi patres doctores magistri … Quamquam pater noster licenciandus per dominum recommendatorem … sacre theologye professores … quodam scribitur in epistola currentis dominice (Dom. I adv. bzw. Dom. I post trin.) … Induite novum hominem … — [Eph 4,24]do et confero vobis licenciam recipiendi insignia doctoralia in sacra theologya … Die Promotion erfolgt im Namen des Mainzer Erzbischofs Konrad von Dhaun (reg. 1419–1434).

337v–338r ›De gravaminibus nacionis germanice‹. Quam graviter nacio germanica suppeditetur aliisque sit nationibus … Papst Calixt III. (1455–1458) wird als verstorben erwähnt.

338v–342r Quaestio de lege. Utrum ultra legem universalem omnibus hominibus inspiratam necessarium fuerit … Venerande domine doctor responsurus ad hanc questionem … — … et responsivum est pars affirmativa questionis … ›Sequuntur argumenta que arguit dominus doctor in proponendo‹. Arguitur primo quod non necessarium fuit … — … ad commune bonum.

342v–346r ›Ex Petro Damiani‹. Pervicax parvitatis … — … tribunali tremendi iudicis quodam modo presentatus assisto. Exzerpte nicht in den Werken Damianis nachweisbar. — 346v–348v leer.

349r–398v Sermones. ›Sermo Latinus dominica Reminiscere ad clerum‹. Hec est voluntas dei … [1 Th 4,3]. Propono hec inpoenitentiarum verba sunt quidem 1 ad Thessalonicenses iiii scripta et in epistola huius diei dominice recitata … (353r) ›Sermo latinus dominica Letare ad Clerum‹. Libertate Christus … [Gal 4,31] Verba posita ad Galatas iiii sunt scripta et in epistola hodierna sunt recitata … (356v) ›… feria sexta ante palmarum‹. Verbum domini veniat . Ita scribitur Jeremiae xvii originaliter et in epistola hodierna diei lectionaliter. Reverendi domini … (363r) Gaudete in domino [Phil 4,4]. Verba hec applicata sunt quidem ad Philippenses iiii c … inchoate collacionis initio assumpta … (368r) ›De digna sumpcione corporis et sanguinis Christi ab unoquoque precipue a sacerdote‹. Beatus Augustinus ad fratres in heremo in sermone quarto dicit (PL 40, 1241). Serpentis prudencia est quod veterem pellem per singulos annos … (371r) Induite vos armatura … [Eph 6,11] Venerabilis Boethius tertio de consolatione … (Dom. XXI post pent. bzw. in festo S. Georgii). (375r) Quis ex vobis [Io 8,46]. Reverendi domini mei secundum glossam Ezech. iii. ad bona assurgere perfecta non possumus nisi … (Dom. in passione domini).

(379v) Einschub: Quaestio. Queritur utrum in presentia videatur deus sine medio. Respondetur secundum Bonaventuram … — … similitudinem ostenditHaereticae propositiones damnatae. (Paris 1240). Nota hii articuli sunt condempnati ab universitate Parisiensi tempore Gwilhelmi episcopi (Wilhelm von Auvergne, 1180–1249) et magistri Allexandri (Alexander von Hales, 1185–1245). Primus est quod divina essentia in se nec ab homine nec ab angelo videbitur … — … nec Adam in statu innocencie. Druck: C. E. du Boulay, Historia Universitatis Parisiensis, Bd. 3, Paris 1666, repr. Frankfurt/Main 1966, 177f.

(380r) Sermones. ›Sermo Latinus dominica prima quadragesime‹. Non vituperetur ministerium … [II Cor 6,3]. Scribitur ii ad Corinthios vi et in hodierne dominice epistolari officio. Reverendi patres et magistri ceterique in Christo michi predilecti … (382r) ›… dominica 3a quadragesime‹. Christus nos dilexit [Eph 5,2]Scribitur ad Ephesios v. c. et in hodierne dominice epistolari lectione. Reverendi domini etc. quamquam iuxta sapientis cuiusdam elogium … (383v) Misit illos binos … [Lc 10,1] Reverendi domini iuxta sentenciam beati Augustini primo de doctrina christiana … (386v) Fecit cenam magnam [Lc 14,16]Reverendi etc. dicit enim Allexander in epistola sua quod deo nichil est difficile … (Dom. II post pent.). (389v) Ceci vident [Mt 11,5]. Reverendi patres et domini etc. Juxta doctrinam Damasceni libro viii. de erroribus … (Dom. adv.).

(393r) Kurztexte zu Passio domini. Nota. Tres disciplinas accepit Christus in corpore suo. Unam fortem usque ad fractionem cutis cum virgis … — … cum corpore a morte resurrexit. (393v) Nota ewangeliumAssumpsit Ihesus discipulos [Mt 20,18]Lectio et passio Christi nobis proponitur illo tempore … dominica in quinquagesima … - (394r) Sermo ›De passione domini‹ Quamvis devocionis christiane principalis causa sit omnipotens deus … (bricht ab).


Abgekürzt zitierte Literatur

Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
Chevalier Repertorium hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, Bd. 1–6, ed. par U. Chevalier, Louvain 1892–1921 (Subsidia hagiographica 4)
DDC Dictionnaire de droit canonique, Bd. 1–7, hrsg. von R. Naz, Paris 1935–1965
Dolezalek G. Dolezalek, Verzeichnis der Handschriften zum Römischen Recht bis 1600, Bd. 1–4, Frankfurt/M. 1972
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Fijałek J. Fijałek, Mistrz Jakób z Paradyża i uniwersytet Krakowski w okresie soboru Bazylejskiego, 2 Bde., Kraków 1900
Friedberg E. Friedberg, Corpus iuris canonici, 2 Bde., Leipzig 1879 und 1881
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Kaeppeli T. Kaeppeli, Scriptores ordinis praedicatorum, Bd. 1–4, Rom 1970–1993
Kleineidam E. Kleineidam, Universitas studii Erffordensis, Bd. 1–3, Leipzig 21992–1997 (Erfurter theologische Studien 14, 22, 42)
Markowski M. Markowski, Repertorium commentariorum medii aevi in Aristotelem Latinorum qui in bibliothecis Saxoniae Inferioris asservantur, Kraków 2007 (Corpus philosophorum medii aevi)
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
Savigny F. C. von Savigny, Geschichte des Römischen Rechts im Mittelalter, Bd. 1–7, Heidelberg 1826–1851
Schulte J. F. von Schulte, Die Geschichte der Quellen und Literatur des Canonischen Rechts…, Bd. 1: … von Gratian bis auf Papst Gregor IX. Stuttgart 1875; Bd. 2: … von Papst Gregor IX. bis zum Concil von Trient, Stuttgart 1877
Seckel E. Seckel, Zur Geschichte der populären Literatur des römisch-kanonischen Rechts, Tübingen 1898, ND Hildesheim 1967 (Beiträge zur Geschichte beider Rechte im Mittelalter 1)
Steffenhagen E. Steffenhagen, Die Klosterbibliothek zu Bordesholm und die Gottorfer Bibliothek. Zwei bibliographische Untersuchungen, in: Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 13 (1883), 66–142
Stintzing J. A. R. von Stintzing, Geschichte der populären Literatur des römisch-kanonischen Rechts in Deutschland am Ende des fünfzehnten und im Anfang des sechszehnten Jahrhunderts, Leipzig 1867
Tatarzyński R. Tatarzyński, Polonica w średniowiecznych rękopisach łacińskich Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, Kraków 2004 (Bibliotheca Iagiellonica. Fontes et studia 13)
Thorndike/Kibre L. Thorndike, P. Kibre, A catalogue of incipits of mediaeval scientific writings in latin, revisited and augmented edition, London 21963 (Mediaeval Academy of America publication 29)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-04)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.