de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung des Cod. Guelf. 236 Helmst.
Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 297-300.

Gerhardus de Rheinau. Johannes de Fonte. Johannes de Lignano. Johannes Andreae

Papier — I, 255, I Bl. — 31,5 × 21 cm — Georgenberg — 15. Jh., 3. Viertel

Wasserzeichen: Dreiberg Piccard VII, 1892 (1460), 1897 (1459), Ochsenkopf Piccard XIII 857 (1457–1470). Lagen: II (nicht foliiert). 3 VI (36). VII (50). 12 VI (194). 3 VI (240). V+1 (251). Lagensignaturen, Tintenfoliierung (19. Jh.). Schriftraum: 21–22 × 13,5 cm, 32–37 Zeilen, zweispaltig. Bastarda. Rubriziert. Zwei- bis sechszeilige Lombarden, gelegentlich mit Fleuronnée. 96vb105vb Lombarden, vielfach Cadellen, zuweilen mit seitlichem Gesicht am Buchstabenstamm.

Einband 1984 völlig erneuert. Ursprünglicher VD mit Papierstreifen: Defensorium iuris. Montis sancti Georgii. Alte Signatur: O.

Fragmente: Graduale. Officium in nativitate domini. Pergament. 14./15. Jh. 29 × 8 bzw. 9 cm, Schriftraum: 25 × 18 cm, 13 Notensysteme, Hufnagelneumen, rote f-Linie. Textualis. Rubriziert. VS: Laudes bis Vesper. Recto, am Ende: ›Stephani protomatiri‹. HS: Einsetzend mit zweiter Nocturn der Matutin bis Laudes.

Heinemann Nr. 269. — Schönemann 77 Nr. 19 — Krämer 300.

1ra31rb Gerardus de Rheinau: Defensorium iuris. Prolog. Quia bone rei dare consilium presentis vite subsidium … Ideo ego Gerhardus monachus de Rivo sancte Marie Cisterciensis ordinis … presens opusculum de corpore canonum decretalium ac legum collegi … Text. Iudicum alii sunt ordinarii … — … Et hec causa brevitatis sufficiunt. Explicit defensorium iuris. Druck: BSB-Ink G 108–109; GW 10951, 13392, M47324–M47378, vergl. mit Tractatus universi iuris, Venedig 1584, Bd. 3, Teil 2, 122rb–128va. Zu Überlieferung und Autorschaft: Stintzing 279–287, 554f.; Schulte 2, 314–316, hier 314 (Hs. genannt); HQL 1, 396. Auch in Cod. Guelf. 271 Helmst., 170r.

31va52rb: Summula de Raimundi de Pennaforti ‚De casibus conscientiae' , Prosaversion von Jacobus Schabernak. Summula Raymundi metrica est hic incepta ut ponatur ad verba prosayca … (32ra) Incipit primum capitulum … N. summis festis videlicet pasche … — … in eodem terminatur de quo sit benedictus qui sine fine vivit … Explicit summula Raymundi prosayca completa per me Jacobum Schabernak anno Domini m. cccc. xli. in vigilia beate Marie Magdalene. [21.7.]. Jacobus Schabernak de Nidda 1441 Student in Erfurt, Frühjahr 1444 Magister (Schwinges/Wriedt 65).

52va114va Johannes de Fonte: Commentarius vel compendium quatuor librorum sententiarum Petri Lombardi. Ad preces scolarium dum essem lector in Monte Pessulano et ut fratres pauperes sub conpendio habentur sentencias libro sentenciarum. Ego frater Iohannes de Fonte ordinis fratrum minorum per modum conclusionum … Et primo primi libri sentenciarum qui incipit veteris ac nove legis et sunt novem conclusiones.Conclusio prima‹. Quod tractus sacre pagine … — … si aliquis se scilicet copulaverit alii. Stegmüller RS 446. In den Büchern 1, 2 und 4 abweichender Schluss. Lampen 303 (Hs. genannt); Courtenay 118–120, 127 (Hs. genannt). Vgl. Cod. Guelf. 153 Helmst., 1ra.

115ra156vb Definitiones titulorum decretalium Gregorii IX cum quaestionibus. Registrum primi libri. De constitucionibus primum … (115va) Firmiter credimus et simpliciter confitemur quod unus solus verus est deus … Versus: Nascitur abluitur patitur … Walther I 11568; II 15894a. (115vb) ›Rubrica de constitucionibus‹. Constitucio est ius scriptum …Questio‹. Queritur primo si universitas potest facere … (156vb) … et sic sufficit circa decretales reportatum sub brevi forma verborum laus deo in secula seculorum. Et sic est finis huius. Deo gracias. Behandelte Tituli: I, 1–6, 9, 16f., 28, 30f., 40, 42; II 1, 20f., 26, 28, 30; III 8, 31, 8, 25, 13, 20f., 26, 28, 31f., 34, 33, 38–42, 46, 49; IV, 6f., 11, 14f., 19, 17, 3; V, 1f., 20, 6, 8, 19, 27, 34, 37–39, 31.

157ra230rb Casus breves decretalium secundum Johannem Andreae. Gregorius papa omnibus doctoribus et scholaribus … — … Indignum. Laus perhennis sit domino. Druck: GW 1722–1726, Anfang abweichend. Identisches Incipit in Mainz, StB, Hs I 22, 337rb. Schulte 2, 224f.

230va231ra De revocatione processus sententiaeque. Circa revocacionem processus et sententie sic distingwe. Aut enim loquitur de revocando processu aut sentencia … — … et interlocutoriam sentenciam XI qu III Qui aliorum et de vidi Cum olym. Deo gracias. Ungedruckt, bislang nur hier nachgewiesen.

231ra–b Johannes de Lignano: Tractatus de appellationibus beneficialibus. ›De appellacionibus‹. Bone memorie dominus Johannes de Lignano ponit … Decretales Gregorii IX lib. 2, 28, 51; Schulte 2, 261.

231rbva Casus excommunicationis. Casus in quibus ipso iure est excommunicatus … Primo cum quis sequitur heresiam … — … ut in c Si quis swadente xvii q iiii. (= Decretum Gratiani 2, 17, 4).

231va232vb Johannes Andreae: Casus excommunicationis. Casus in quibus quis incurrit excommunicacionem ipso iure … — … Isti sunt xxxii casus collecti per Jo. An. Hinweise auf Stellen im Liber Sextus (Papst Bonifaz VIII.). Vgl. Uppsala, UB, C 567, 1r.

232vb234rbQuinquaginta sunt casus in quibus incurritur excommunicacio per constituciones Clementis‹. Nota ex casu Excommunicacionis … in Clementinibus enumeratos l casus … — … Expliciunt casus in quibus incurritur excommunicacio ipso … et per constituciones li vi. (Liber Sextus) et Clementinarum. Gleiches Initium in Uppsala, UB, C 184, 1v.

234va Viridarium sacerdotum. ›Bernhardus‹. Miror cuius ordinis sunt clerici nostri temporis in congregacione temporalium habent se ut layci … — … varius cubare melius dormire. Bricht ab. Bloomfield 3074; vgl. dazu Eichstätt, UB, Cod. st 417, 225ra.

234vb236ra Johannes Andreae, Distinctio. ›Jo. An.Nota quando quis et qualiter aliquis ex violacione censure ecclesiastice incurrit irregularitatem … — … in iuribus preallegatis et sic est finis huius distinctionis. Jo. An. Identisch mit Königsberg, 86, 289a (E.J.H. Steffenhagen, Catalogus cod. mss. Bibliothecae regiae et universitatis Regimontanae, Fasc. 1, Königsberg 1861, 62 Nr. CXXXVII 12). Zu den Distinctiones vgl. Schulte 2, 224, Anm. 93. Es folgen zwei Notae de Celebratione.

236rb237vb Auctoritates doctorum de vita sacerdotum sive statu eorum. Vos sacerdotes pincerne veri Salomonis Ihesu Christi camerarii atque dispensatores … — … Cum oraciones vestras multiplicabitis non exaudiam manus enim vestre plene sanguine sunt. Expliciunt auctoritates doctorum de vita sacerdotum sive statu eorum. Vgl. Uppsala, UB, C 239, 109v; Lüneburg, RB, Theol. 84, 180ra.

238ra245va Johannes Andreae: De modo observandi interdictum. ›Jo. An.De modo servandi interdictum memoriale quoddam simplicibus colligendo. Sciendum quod quecumque universitas civitas … — … si eos crediderint servandos ne ex conceptu leve peccatum veniat in mortale. Explicit libellus Io. An. de ecclesiastico interdicto etc. 244rb Z. 28 bis 244vb Z. 24 ist Erweiterung gegenüber dem Druck GW 1728 vor [b4] v Z. 6 v. u. (Modo breviter …). Schulte 2, 223, Anm. 85 weitere Überlieferungen.

245va247ra Liber Sextus. 5, 12, 5: 'De regulis iuris'. Zur Datierungspraxis päpstlicher Schreiben. Datum Rome apud sanctum Petrum quinto nonas Marcij pontificatus nostri anno quarto (Friedberg 2, 1124). Datum Rome apud sanctum Petrum. Nota argumentum quod tabellio in instrumento debet scribere locum … — … cessante pontificatu per obitum … Bonifacij pape noni et sic scribat quousque eligatur novus papa et usque sibi de hoc fiat certa relacio etc. Hec Jo An circa li. vi de regulis iuris. — 247v–251v leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
Courtenay W. L. Courtenay, Johannes de Fonte’s Conclusiones in libros sententiarum. The Wolfenbüttel Manuscripts, in: Florilegium Mediaevale. Études offertes à Jacqueline Hamesse à l’occasion de son éméritat, hrsg. von J. Meirinhos und O. Weijers, Louvain-la-Neuve 2009 (Textes et études du Moyen Âge 50), 109–127
Friedberg E. Friedberg, Corpus iuris canonici, 2 Bde., Leipzig 1879 und 1881
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
HQL 1 Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte, Bd. 1: Mittelalter (1100–1500): Die gelehrten Rechte und die Gesetzgebung, hrsg. von H. Coing, München 1973 (Veröffentlichung des Max-Planck-Instituts für Europäische Rechtsgeschichte)
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Lampen W. Lampen, Franziskanische Reisefrüchte, in: Franziskanische Studien 36 (1954), 298–305
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
Schönemann K. P. C. Schönemann, Zur Geschichte und Beschreibung der Herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel, in: Serapeum 18 (1857), 65–91, 97–107
Schulte J. F. von Schulte, Die Geschichte der Quellen und Literatur des Canonischen Rechts…, Bd. 1: … von Gratian bis auf Papst Gregor IX. Stuttgart 1875; Bd. 2: … von Papst Gregor IX. bis zum Concil von Trient, Stuttgart 1877
Schwinges/Wriedt Das Bakkalarenregister der Artistenfakultät der Universität Erfurt 1392–1521, hrsg. von R. C. Schwinges und K. Wriedt, Jena u.a. 1995 (Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Thüringen. Große Reihe 3)
Stegmüller RS F. Stegmüller, Repertorium commentariorum in Sententias Petri Lombardi, 2 Bde., Würzburg 1947
Stintzing J. A. R. von Stintzing, Geschichte der populären Literatur des römisch-kanonischen Rechts in Deutschland am Ende des fünfzehnten und im Anfang des sechszehnten Jahrhunderts, Leipzig 1867
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-04)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.