de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung des Cod. Guelf. 237 Helmst.
Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 300-307.

Jacobus de Paradiso. Henricus de Langenstein. Hermannus Zachariae

Papier und Pergament — I, 464, I Bl. — 29,5 × 21,5 cm — Hamburg — 15. Jh., 3. Viertel

Pergament: Vorsatz, I, 8f., 16f., 24f., 32/34, 47f., 55f., 63f., 71f., 79f., 87f., 95/98, 105f., 113 (2x), 120f., 128f., 136f., 144f. usw. (durchgehend jeweils das äußere und das mittlere Blatt jeder Lage). Wasserzeichen: Head Likhachev Pl. 189 Nr. 1258 (1470), Ochsenkopf Piccard IX 197 (1459–1464) und 315 (1466–1468), vgl. dazu auch Head Likhachev Pl. 189 Nr. 1259 (1470). Lagen: VIII+1 (16, erstes Bl. unfoliiert). VIII (32). VII (47). 24 VIII (432). IX (450). VIII+1 (467). Zweifache zeitgenössische Foliierung, jeweils arabisch auf der Versoseite, römisch auf der Rektoseite. Zählfehler: 33, 96, 97, 159 übersprungen, 113 und 377 zweimal vergeben. Reklamanten. Schriftraum: 23 × 16 cm, 42–50 Zeilen, zweispaltig. Bastarda. Dieselbe Hand wie in Cod. Guelf. 158 Helmst. Rubriziert. Dreizeilige Lombarden rot, ab 456ra braun, 25ra sechs-, 62v und 102ra vierzeilig. 435ra: I-Initiale, rot, Stamm mit ausgespartem Flechtornament und größerem ausgespartem Ausläufer. Zuweilen quer am Seitenrand Textzusammenfassungen (beschnitten). Dieselbe Schreiberhand und Einrichtung wie die bei Cod. Guelf. 158 Helmst. genannte Hss.-Gruppe.

Holzdeckel mit dunkelbraunem Kalbleder überzogen. Einzelstempel Agnus Dei EBDB s005621. Blüte: EBDB s001801. Granatapfel: EBDB s004863. Herz von Pfeil durchbohrt: EBDB s005055. Rosette fünfblättrig: EBDB s007035. Aus der vermutlich in Braunschweig angesiedelten Werkstatt "Dorstadt/Heiningen" (EBDB w001401; vgl. Cod. Guelf. 165 Helmst.). 2 × 5 Messingbuckel, ferner Messingecken. Zwei Metallschließen. Auf dem VD alte Heininger Signatur I 1.

Herkunft: Wie die übrigen Codices des sog. Heininger Sermones-Zyklus in Hamburg geschrieben (vgl. Cod. Guelf. 162 Helmst.). Später im Besitz des Augustiner-Chorfrauenstifts Heiningen: Liber beatissimorum apostolorum Petri et Pauli Henige ordinis canonicarum regularium (Vorsatz vorn, vgl. Cod. Guelf. 158 Helmst.).

Heinemann Nr. 270. — Schönemann 76. — Kurz 5/2 509. — Krämer 341. — Mertens 112. — Fasbender 124. — Tatarzyński 30–37.

Ir Verzeichnis der in der Hs. enthaltenen Texte des Jacobus de Paradiso.

Iv Verzeichnis der meisten weiteren Texte (einige Werktitel wurden für die Beschreibung diesem Verzeichnis entnommen, wenn in der Handschrift Überschriften fehlen und die Texte nicht identifiziert werden konnten).

1ra–25ra Jacobus de Paradiso: Sermo ad religiosos reformatos OSB Erfordiae. ›Incipit collacio egregii viri doctoris Jacobi de Crovonia facta Erphordie ad fratres ordinis Benedicti et lecta in generali capitulo ipsorum E[r]phordie celebrato‹. Salubriter beatissimi Petri principis … Meier 80 Nr. 94 (Hs. genannt); Mertens 285 Nr. 94; Tatarzyński 30.

25ra–54ra Jacobus de Paradiso: Sermones de praecipuis festivitatibus. ›Sermo de nativitate Christi‹. In nomine domini nostri Ihesu Christi Amen. Venerabiles patres de verbo abbreviato … Hoc inquit vobis signum [Lc 2,12]. Et dulciter recitatum est … Meier 80 Nr. 94; Mertens 285 Nr. 94. (26vb) ›Epyphanie‹. Surge illuminare Ierusalem [Is 60,1]. Excellentissimis dominis beneficiorum … (29ra) ›Epyphanie‹. Ad recolenda infantilia insignia regis nostri … (29rb) Venimus inquiunt adorare eum [Mt 2,2]. Et legitur in hodierne apparacionis officio … (30vb) Folgt Nota. (31ra) ›Purificacionis Marie‹. Venerabiles et deo devoti patres. Etsi hec nostra scola … Impleta sunt dies purgationis … [Lc 2,12] Quia lex purgacionis fuit indicta … (33vb) ›Annunctiacionis‹. Contemplantibus nobis devotis mentibus … Ave gratia plena [Lc 1,28]. Et canitur et psallitur longe lateque … (35va) ›De resurrectione‹. Speculantibus nobis ex fundamentis … Surrexit sicut dixit [Mt 28,6]. Et reverantur [!] et frequentantur … (37va) ›Ascensionis domini‹. Offert se hodie admiranda et iocundissima festivitas … (39rb) ›Penthecostes‹. (39va) Exigit festivitatis hodierne celeberrima magnificencia … (40vb) ›Iohannis baptiste‹. (41ra) Exigit stupenda ac miranda huius precursoris Christi … (42vb) ›Marie Magdalene‹. Recensentibus nobis evangelice veritatis … (45ra) ›Assumptionis Marie‹. Ad congratulandum gloriosissime assumptionis omnium … (46va) ›Nativitatis Marie‹. Que est ista que progreditur [Ct 6,9]Talis ac tanta … ecclesie katholice auctoritas … (48va) ›Michaelis‹. Venerabiles ac religiosi patres. In hodierna sanctissima millemilium beatissimorum spirituum celestium solemnitate … (50va) ›Omnium sanctorum‹. Verbum breve solacii vere … (52rb) ›Sancti Hugonis‹. Exigit venerabiles a deo denoti patres et fratres … Quis putas est fidelis et prudens … [Lc 12,42] Accommoda presenti solemnitati … (54ra) ›Epithaphium ipsius‹. Verse: Pontificum baculus monachorum scolarum consultor / regum malorum maleus Hugo fuit. Zuschreibung aufgrund der Inhaltsangabe (siehe oben bei Ir).

54ra–56ra Sermo de superstitionibus. Fides spes et caritas illis qui volunt accipere … — … sed eum sine fide placere deo Hebreis xi. [Hbr 11,6].

56ra–62vb Dialogus inter famulum et BMV de compassione eius. ›Incipit dyalogus Marie de eius compassione‹. In nomine gloriose virginis Marie. Amen. Devote et gloriose virgini … — … et gracia prosequitur utrumque promovendum.

62vb–68rb Dialogus inter discipulum et sapientiam de passione Christianorum. In nomine domini nostri Ihesu Christi. Amen. Sicut christiane religionis defectus … (63va) Memento ergo, o homo, creatoris tui et pensa diligenter quantam caritatem ipse exhibuerit … — … a cunctis malis imminentibus securam protectionem. Amen. Gleicher Anfang wie Odo Morimundensis, Sermo super Io 19,25; vgl. Cod. Guelf. 159 Helmst., 224vb.

68rb–75ra Johannes Peckham (?): Liber de statu saeculi. Incipit dyallogus de vita sive statu seculi. Discipulus querit: Magister quid faciendo … [Lc 10,25]Magister respondet‹. Dicit Ihesus. Mandata nosti, hec fac … — … ut dei voluntas in nobis feliciter compleatur quod prestare dignetur cui omnia vivunt. Zuschreibung nach Glorieux Répertoire Nr. 316ba; Distelbrink Nr. 125; Cardelle Dialoge 402–406 Nr. R29 (406 Hs. genannt).

75ra–76vb Quaestio de Maria Magdalena. ›Marie Magdalene‹. Queritur utrum beata Maria Magdalena in hac vita vixerat et vitam finierat in continencia virginali … — … ut de revelacione et sciencia non superbiant.

76va–77rb De mulieribus vitandis. ›Mulieres debent vitari‹. Quia feminarum commemoratione quidam inter vos ad ignominiam devoluti … — … non tangere nam polluit dum tangitur … Folgen Verse Walther I 19013, vgl. Walther II 31040. Expliciunt flores Origenis ad clericos. Bloomfield 4682. (77ra) Item de feminis cavendis. Cave ne cum feminis loquaris. Ne eorum vultus studiose respicias … — … castus sis in omnibus. Walther I 1695.

77rb–78rb Ps.-Augustinus: De incauta familiaritate extranearum mulierum. ›Augustinus de mulieribus vitandis‹. Nemo dicat fratres quod in temporibus nostris … — … pedes meos ipso domino nostro Ihesu Christo mediatore dei et homini largiente cuius misericordia plena est terra. Druck: PL 39, 2301–2303; CC SL 103, 180–184 (Caesarius Arelatensis, Sermo 41), Schluss abweichend. CPPM 1, 1078; Kurz 5/2, 509.

78va–81rb ›Meditatio passionis Domini‹. Cristus factus est [Phil 2,8]Eya quam ineffabilis pietas et quam stupenda dignatio fuit … — … eius per infinita seculorum. Amen.

81rb–91vb Humbertus de Romanis: Epistola de tribus votis substantialibus religionis. ›Epistola omnibus religiosis caritatem habentibus asscripta‹. Filiis gracie et coheredibus glorie … Vitam ducere deo gratam sibi fructuosam angelis iucundam … — … et finis omnium sine fine. Amen. Druck: Humberti de Romanis Opera de vita regulari 1, ed. J. J. Berthier, Rom 1888, 1–41. Verglichen mit: Humbertus de Romanis, Epistola de tribus Religiosorum virorum votis, Dillingen 1581, 311–331. Kaeppeli 2021.

91vb–92vb Admonitiones. ›De temptatione‹. Nota quod non iudicatur homo secundum sensum … (92va) … et deo vicinior.De scrupulositate‹. Scrupulositas non est bona … — … laboriosus decertaverit … Auch in Darmstadt, LHB, Hs. 673, 94vb. ›De caritate‹. Gilbertus Porretanus de caritate dicit … — … usu amoris eternaliter.

92vb–94vb Bonaventura Sanctus: Epistola continens viginti quinque memoralia. Memoralia specialia. ›Bonaventura infra scripta ponit notabilia patrum‹. Oportet ante omnia … — … quod tibi concedat qui dominus est unus et trinus … Amen. Druck: Bonaventura 8, 493–498. Distelbrink Nr. 42; CALMA 2, 454 Nr. 24. Bricht in der Conclusio ab.

94vb–95vb Ps.-Augustinus: Sermo de exhortatione ad orandum. Augustinus in quodam sermone ad fratres in heremo dicit: o fratres mei, cavete ne orantes … Druck: PL 40, 1355–1357, hier 1355. CPPM 1, 1196. (95vb) folgt Glosse: Primus gradus … — … dignabitur demum intrare. Amen.

95vb–102ra Libellus de peccatis spiritualibus. ›Incipit tractatus de viciis‹. Si dixerimus quod peccatum non habemus … [I Io 1,8]. Cum nec infans unius diei … Textus. De superbia. De superbia carnali. Superbia carnalis dici potest … — … committant benigne custodiat Ihesus Christus filius dei altissimi. Amen. Bloomfield 5534.

102ra–107va Ps.-Ambrosius Autpertus: de conflictu vitiorum atque virtutum. Apostolica vox clamat per orbem ut in veritate katholice fidei presenti ne securitate torpeant et omnes qui pie volunt [II Tim 3,12]Et ecce quia christianitas … — … magis stupenda narrante. Et sic est finis, sit laus et gloria trinis. (Cap. 26; Cap. 12/13 vertauscht). Druck: CC CM 27B, 909–929. Vgl. Cod. Guelf. 122 Helmst., 337vb.

107va–115vb Ps.-Bernardus Claraevallensis: Meditationes piissimae de condicione humana. ›Incipiunt meditaciones beati Bernardi‹. Multi multa sciunt et se ipsos nesciunt … — … eundemque dominum glorie qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen. Bloomfield 3126; Glorieux Pour revaloriser Migne 71. Druck: PL 184, 485–508. Vgl. Cod. Guelf. 217 Helmst., 1ra.

115vb–119vb David de Augusta: De exterioris et interioris hominis compositione. Lib. I, pars I. ›Incipit formula bone vite precipue religiosorum‹. Primo considerare debes ad quid veneris … — … castus sis in omnibus et salvus eris. Amen. Druck: David ab Augusta, De exterioris et interioris hominis compositione, Quaracchi 1899, 3–36 (Überlieferung: ebd. XX–XXIV); PL 184, 1189–1198 (Lib. I, 1–24). Bloomfield 4155 bzw. 4106; Distelbrink Nr. 85 bzw. 145; 2VL 2, 47–58, hier 48. Vgl. Cod. Guelf. 272 Helmst., 7ra und 63ra, 353 Helmst., 65r und 667 Helmst., 227r.

119vb–121vb Valerius Bergidensis (?): De nova vitae institutione. ›Incipit tractatulus Ysidori de institutione bone vite et ad divinum amorem excitandum seu provocandum compilatus‹. (120ra) Dilecte fili dilige lacrimas … — … aput dominum pro baptismo vituperantur. Druck: PL 87, 457f. CPPM 2, 28b; CPL 1289; Bloomfield 1655; Díaz y Díaz 383. Text der Hs. mit Einarbeitung der isidorischen Norma vivendi (PL 83, 1247–1252).

121vb–123va Ps.-Augustinus: De auguriis. Bene nostis fratres karissimi me vobis frequencius supplicasse … — (123ra) … prestante domino nostro Ihesu Christo cui est honor et imperium etc … Hier fortgesetzt durch 14 mit Item eingeleitete Ergänzungen, die in den Drucken fehlen. Item Leviticus 19,[26] Non augurabimini ne[c] observabitis somnia … — … multa inutilia et supersticiosa solent creare etc. Druck: PL 39, 2269–2271; CC SL 103, 235–240. CPPM 1,1063.

123va–162rb Thomas a Kempis, De imitatione Christi. ›Registrum in opusculum valde bonum de imitacione Ihesu Christi. De imitatione Christi et contemptu omnium vanitatum mundi capitulum primum‹. Qui sequitur me non ambulat in tenebris [Io 12,35]Hec sunt verba Christi … — … mirabilia nec ineffabilia dicenda. Jedem der vier Bücher steht das Register der Kapitel voran, Kapitelzählungen im Text, zusätzlich am Rand alphabetische Textgliederungen, gegenüber Delaisse. sind Buch 3 und 4 vertauscht. Druck: Thomae a Kempis … opera omnia, ed. M. J. Pohl, Bd. 2, Freiburg 1904 (repr. 1985); Thomas a Kempis, De imitatione Christi libri quatuor, ed. T. Lupo Città del Vaticano 1982; Delaisse Manuscrit, 180–404. Bloomfield 4633; 2VL 9, 862–882. Zur Überlieferung G. Axters, De imitatione Christi. Een handschrifteninventaris…, Kempen/Niederrhein 1971 (Schriftenreihe des Kreises Kempen-Krefeld 27), 90 (Hs. genannt).

162ra–b Verzeichnis. 27 Stücke, darunter vorrangig Quaestiones. Anfang und weitere Teile abgeschabt.

162rb–189vb ›Incipit prologus in libellum qui vocatur reconsiliatorium peccatorum‹. Crucem domini salvatoris baiulare cupienti … (164ra) Conversio rei peccatoris. Capitulum 1. Anima peccatrix et sordibus … — … quoniam igitur Paulus nec mundi gloriam querebat nec a mundi gloria querebatur etc.

189vb–201rb Jacobus de Paradiso: De apparitionibus animarum. Rogamus vos ne terreamini … — … verborum superfluitate caritate instigante. Pro quo deus gloriosus sit benedictus. Druck: Fasbender 32–100, zu Marginalien innerhalb der Handschrift, u.a. 194rb zu Robert Holkots Sentenzenkommentar, vgl. ebd. 268f. Meier 58f. Nr. 70 (Hs. genannt); Mertens 282f. Nr. 70; Tatarzyński 30. Vgl. Cod. Guelf. 153 Helmst., 260rb.

201rb–213ra Jacobus de Paradiso: Speculum aureum institutionis ad beneficia ecclesiastica. Non improvide placuit quibusdam … — (209ra) Additiones ad praedicta. - … consulemus et tantum de illo etc. Bloomfield 3278; Meier 45 Nr. 48 (Hs. genannt); Mertens 280, Nr. 48; Tatarzyński 31.

213ra–224ra Jacobus de Paradiso: De peccatis mentalibus mortalibus. ›Incipit Jacobus de Crocovia de cognitione interiorum nostrorum et peccatis latentibus‹. David regius propheta … — … et uterque diligit bonum proprium. Bloomfield 1307; Meier 25f. Nr. 21 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 21; Tatarzyński 31f.

224ra–231rb Jacobus de Paradiso: Tractatus de iuramento. Non debet superfluum videri … — … dignetur misericorditer impendere Jhesus Christus per omnia secula benedictus. Meier 26 Nr. 21 (Hs. genannt).

231va–233ra Jacobus de Paradiso: Tractatus de conscientia. Non inutile videtur aliquid tractari de consciencia … — … prima damnat salvandum secunda salvat damnandum. Meier 26 Nr. 21 (Hs. genannt); Tatarzyński 32.

233ra–242vb Jacobus de Paradiso: Consolatorium contra mala huius mundi. Domine nonne bonum semen … Verba sunt Christi … — … hec promisit Jhesus Christus per secula benedictus. Bloomfield 1740; Meier 29 Nr. 27 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 27; Tatarzyński 32f.

243ra–262va Jacobus de Paradiso: De cautelis diversorum statuum in Ecclesia. ›De cautela vivendi Jacobi de Crocovia‹. Vas elecionis Paulus … — … predictam conflavi. Cui sit honor. Meier 66 Nr. 81 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 81; Tatarzyński 33.

262va–272rb Jacobus de Paradiso: De duobus civitatibus Hierusalem et Babylon et earum civibus. Rebecca consors fidei … — … perducat ille qui est via veritas et vita Jhesus Christus per secula benedictus. Bloomfield 5108; Meier 56f. Nr. 68 (Hs. genannt); Tatarzyński 33.

272rb–291vb Jacobus de Paradiso: De arcta et lata via. Vero organo novimus sentenciam … — … quod nobis omnibus facere dignetur Jhesus Christus per secula benedictus. Anno domini 1452 auctorisante Nicolao papa quinto. Meier 67 Nr. 83 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 83; Tatarzyński 33f.

292ra–300va Jacobus de Paradiso: De erroribus et moribus christianorum modernorum. Spiritus sanctus per organum … — … vos estis lux mundi. [Mt 5,13f.]. Bloomfield 5815; Meier 63f. Nr. 78 (Hs. genannt); Mertens 283 Nr. 78; Tatarzyński 34.

300va–307vb Henricus de Langenstein (?): Errorum enumeratio in particularibus statibus ecclesiae. Et ut eciam per maiorem me … — … Quod nobis omnibus largiri dignetur medicus summus animarum nostrarum Ihesus Christus per secula benedictus. Anno domini 1452 auctorisante in ecclesia militante monarcha Nicolao papa quarto. Roth 6; Hohmann Nr. 276.

307vb–313va Jacobus de Paradiso: Planctus super errores multorum christianorum. Manuducente nos infallibili scripturarum sacrarum … — … idem sponsus ecclesie Christus Ihesus per seculam benedictus. Amen. Meier 64 Nr. 78; Tatarzyński 34f.

313va–331va Jacobus de Paradiso: De causis multarum passionum. ›De bono morali et remediis contra peccata‹. Cum effrenatam et numerosam hominum multitudinem … — … et bonis similes esse satagant fieri Christo domino cooperante qui est per secula benedictus. Amen. Hec a me scripta sunt salvo iudicio cuiuslibet melius sencientis. Anno domini 1452 autorisante sanctissimo domino nostro Nicolao papa quinto. Druck: Porębski Opuscula 313–379. Bloomfield 1089; Meier 22 Nr. 16; Mertens 277 Nr. 16; Tatarzyński 35.

331va–352ra Jacobus de Paradiso. ›De triplici genere hominum prelatorum activorum et contemplativorum Crocovie‹. Maiestate evangelica edocti novimus … — … gloriam per hoc optando. Anno domini 1453 autorizante sanctissimo domino Nicolao papa quinto. Die Gliederung weicht von der Ausgabe ab. Edition: J. Stoś, Mistrz Jakub z Paradyża i devotio moderna. Główne problemy refleksji filozoficzno-teologicznej Jakuba z Paradyża i ich związek z devotio moderna, Warszawa 1997, 114–176 (107 Hs. genannt); Ders., Jakuba z Paradyża – dwa traktaty o człowieku, Szczecin 2006, 153–222. Meier 42 Nr. 43 (Hs. genannt); Mertens 280 Nr. 43; Tatarzyński 35f.

352ra–378rb Jacobus de Paradiso. ›De potestate demonum arte magica supersticionibus et illusionibus eorum Jacobi Crocovia‹. Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci … — … super omnia deus est benedictus secula. Anno domini 1452 autorisante sanctissimo domino nostro Nicolao papa quinto. Meier 28f. Nr. 26 (Hs. genannt); Mertens 278 Nr. 26; Tatarzyński 36.

378rb–385ra Henricus de Langenstein: De distinctione horarum. ›Incipit tractatus Hinrici de Hassia de distinctione horarum pro canonicis oracionibus correspondens ad passionem Christi‹. Ut doctorum testatur auctoritas … — … ad horam nonam diei quantumque dicitur etc. Roth 8; Hohmann Nr. 236.

385ra–392rb Henricus de Langenstein, Epistola de futuris periculis ecclesiae et dictis sanctae Hildegardis. ›Epistola Hinrici de Hassia ad episcopum Wormaciensem de prophecia Hildegardis de Antichristo‹. Reverendo in Christo patri domino domino episcopo … — … deinceps in fortissima vi rectitudinis persistent. Amen. Druck: G. Sommerfeld, Die Prophetien der heiligen Hildegard von Bingen und Langensteins Trostbrief, in: Historisches Jahrbuch 30 (1909) 41–61, 297–307, hier 46–61 (45 Anm. 3 Hs. genannt). Gegenüber dem Druck erweitert um den Text 387ra, 6. Zeile von unten (Nam turbati estis cum nullum … bis 387rb, 9. Zeile (… voluntatis vestre prope devorata est). Roth 2; Hohmann Nr. 201. Im Inhaltsverzeichnis (siehe oben) unter den Werken des Jacobus de Paradiso genannt als: Planctus super errores multorum Christianorum 385c. Auch in Cod. Guelf. 367 Helmst., 31v.

392rb–415rb Jacobus de Paradiso: De actionibus humanis. ›De actionibus humanis Crocovia‹. Cum huius seculi perituri … — … ut verbum ociosum causa recreacionis prolatum. Druck: Porębski 175–248. Meier 23 Nr. 18 (Hs. genannt); Mertens 277 Nr. 18; Tatarzyński 36.

415rb–435ra Jacobus de Paradiso: De theologia mystica. ›De theologia mistica secunda pars‹. Visis iam dictis de actionibus humanis … — … parens ad audiendum quam suavis est dominus Ihesus Christus super omnia benedictus in secula. Amen. Druck: Porębski 249–312. Meier 68 Nr. 86 (Hs. genannt); Mertens 284 Nr. 86; Tatarzyński 35.

435ra–445rb Jacobus de Paradiso: Igniculus devotionis. ›Incipit igniculus devocionis‹. In meditacione mea exardescet ignis … (439rb) Einteilung nach Horen. (443va) ›De resurrexione‹. (444ra) ›De ascensione‹. … - … eodem prestante Christo qui in secula seculorum est benedictus. Amen. Meier 29f. Nr. 28 (Hs. genannt), jedoch mit großen Abweichungen (Incipit bei Meier: Dormitavit anima mea …); Tatarzyński Dzieła, 227.

445va–448rb De vocabulis numeralibus. Quia sepe de vocabulis numeralibus sermo occurrit de eorum declinacione et opposicione … — … quamvis non in presenti usu quod in istis versiculis distinguitur. Thorndike/Kibre 1062; M. Folkerts, Mittelalterliche mathematische Handschriften in westlichen Sprachen in der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Ein vorläufiges Verzeichnis, in: Centaurus 25 (1981) 1–49, hier 29 (Hs. genannt). Folgt Walther I 14298.

448va–456ra ›Incipit registrum istius libri‹. Alphabetisch geordnet nach Sachbegriffen. Abnegare quia … — … Zodomitarum pueri … damnati cum presentibus 241e. Die Registereinträge korrespondieren mit den Kolumnentiteln, soweit vorhanden.

456rb–458va Hermannus Zachariae: Quaestio de beata Maria Magdalena. ›Marie Magdalene‹. Utrum beata Maria Magdalena soror Lazari et Marthe carnaliter umquam peccaverit … — … et impetra a sponso tuo Christo qui est benedictus in secula seculorum amen. Probabilis determinacio dicti dubii facta est anno 1440 per fratrem Hermannum Zacharie sacre theologie professorem ordinis heremitarum sancti Augustini regentem in conventu Erfordiensi. Quam non frivole nec pertinaciter asseruit sed tamquam probabilem in laudem beatissime Marie Magdalene sicut pie credidit sic expressit. Zumkeller 195f.; zu Hermann Zachariae vgl. Krumwiede 1, 293; Kleineidam 1, ad indicem.

458va–460va Excerpta ex dictis Jacobi de Paradiso de sanctificatione sabbati. Memento ut diem sabbati sanctifices [Ex 20,8]. Dicit egregius doctor Jacobus de Carthusia nescio an aliquod mandatum … Vgl. Meier 39 Nr. 39 und 55 Nr. 67.

460va–461va Decretales. Propositiones quedam. Non habent pacem pectoris qui habent consciencias diversis cogitationibus fluctuantes … Zitiert X 3.17.1f., Friedberg 2, 518; De cons. D. 1 c. 64 und c. 62, Friedberg 1, 1312; X 3.19.2, Friedberg 2, 554.

460vb–461va De ecclesia et partibus eius. Ecclesia cum suis partibus et attinenciis quid spiritualiter representet … Genannt: Richardus de Sancto Victore. Einzelne Gebäudeteile durch Unterstreichung hervorgehoben, z.B. sanctuarium, chorus, corpus coniugatorum, cripte … — … non habeat [sc. mulier] potestatem loquendi in ecclesia coram eo … (461ra) Z. 11 von unten bis 461rb Z. 19 von unten = PL 49, 1290C-1291A (Guilelmus Durandus). (461rb) De imaginibus et picturis. Picture et ornamenta in ecclesia sunt lagicorum [sc. laicorum] scripture et lectio. Gregorius. Aliud est picturam adorare … — … flectatur omne genu celestium terrestrium et infernorum[Phil 2,8–10]. (461va) De cimiterio. Locus iste religiosus diversimode appellatur videlicet cimiterium, poliantrum, sepulcurm, mausoleum … — … quod cinis est et in cinerem pervertetur.

461vb–462va Glosse. Rigabo hortum … [Sir 24,42] Possunt esse verba unigeniti qui est sapientia dei patris

462va–463va Martinus V papa: Bulla "Ineffabilis sacramenti". 26.5.1429. Druck: Magnum bullarium Romanum, Bd. 1, Luxemburg 1727, 308.

463va–464rb Eugenius IV papa: Bulla "Excellentissimi corporis". 26.5.1433. Druck: ebd., 323f.

464va-b ›Isti sunt articuli in synodis accusandi‹. Primo si quis periurium commiserit. 2° Usurarii … — … 30 Si quis sanctam sinodum sine causa rationabili non visitavit.

464vb–466va ›Incipit forma vite perfecte in hac miseria‹. Si vis evadere multiplices laqueos dyaboli … — … permanebis in eternum, quod nobis prestet … Bloomfield 5674. - 466vb–467r leer.

467v Walther I 14688 (Hs. genannt). Druck: Lehmann Literatur 102 (nach der Hs.).


Abgekürzt zitierte Literatur

Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
CC SL Corpus Christianorum. Series Latina, Bd. 1–, Turnhout 1954–
CPL Clavis patrum Latinorum, hrsg. von E. Dekkers, Steenbrugge u.a. 31995 (Corpus Christianorum. Series Latina)
CPPM Clavis patristica pseudepigraphorum medii aevi, hrsg. von I. Machielsen, Turnhout 1990– (Corpus Christianorum. Series Latina)
Delaisse Manuscrit L. M. J. Delaisse, Le manuscrit de Thomas a Kempis et "L’imitation de Jésus-Christ", Bd. 2, Reprint, Paris, Bruxelles 1956 (Publications de Scriptorium 2,2)
Díaz y Díaz M. C. Díaz y Díaz, Index scriptorum Latinorum medii aevi Hispanorum, Madrid 1959 (Acta Salmanticensia. Filosofia y Letras 13.1–2)
Distelbrink B. Distelbrink, Bonaventurae scripta authentica, dubia vel spuria critice recensita, Rom 1975 (Subsidia scientifica franciscalia 5)
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Fasbender C. Fasbender, Von der Wiederkehr der Seelen Verstorbener. Untersuchungen zu Überlieferung und Rezeption eines Erfolgstextes Jakobs von Paradies. Mit einem Abdruck des Autographs, Heidelberg 2001 (Jenaer germanistische Forschungen N.F. 12)
Friedberg E. Friedberg, Corpus iuris canonici, 2 Bde., Leipzig 1879 und 1881
Glorieux Pour revaloriser Migne P. Glorieux, Pour revaloriser Migne. Tables rectificatives, Lille 1952 (Mélanges de science religieuse; Année 9: Cahier supplémentaire)
Glorieux Répertoire P. Glorieux, Répertoire des maîtres en théologie de Paris au XIIIe siècle, 2 Bde., Paris 1933 und 1934 (Études de philosophie médiévale 17, 18)
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Hohmann T. Hohmann, Initienregister der Werke Heinrichs von Langenstein, in: Traditio 32 (1976), 399–426
Kaeppeli T. Kaeppeli, Scriptores ordinis praedicatorum, Bd. 1–4, Rom 1970–1993
Kleineidam E. Kleineidam, Universitas studii Erffordensis, Bd. 1–3, Leipzig 21992–1997 (Erfurter theologische Studien 14, 22, 42)
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Krumwiede H.-W. Krumwiede, Die mittelalterlichen Kirchen- und Altarpatrozinien Niedersachsens, Bd. 1–3, Göttingen 1960–1988 (Studien zur Kirchengeschichte Niedersachsens 11)
Kurz 5/2 R. Kurz, Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 5/2: Bundesrepublik Deutschland und Westberlin, Verzeichnis nach Bibliotheken, Wien 1979 (Veröffentlichungen der Kommission zur Herausgabe des Corpus der lateinischen Kirchenväter 10 = Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse, Sitzungsberichte 350)
Lehmann Literatur P. Lehmann, Pseudo-antike Literatur des Mittelalters, Berlin 1927 (Studien der Bibliothek Warburg 13)
Likhachev Likhachev’s Watermarks. An English-language Version, Bd. 2: Plates and Indexes, hrsg. von J. S. G. Simmons, Amsterdam 1994 (Monumenta chartæ papyraceæ historiam illustrantia 15)
Mertens D. Mertens, Iacobus Carthusiensis. Untersuchungen zur Rezeption der Werke des Kartäusers Jakob von Paradies (1381–1465), Göttingen 1976 (Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte 50 = Studien zur Germania Sacra 13)
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Porębski Opuscula Jakub z Paradyża, Opuscula inedita, hrsg. von S. A. Porębski, Warszawa 1978 (Textus et studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia 5)
Roth F. W. E. Roth, Zur Bibliographie des Henricus Hembuche de Hassia dictus de Langenstein, in: Centralblatt für Bibliothekswesen, Beiheft 2 (1888), 93–118
Schönemann K. P. C. Schönemann, Zur Geschichte und Beschreibung der Herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel, in: Serapeum 18 (1857), 65–91, 97–107
Tatarzyński R. Tatarzyński, Polonica w średniowiecznych rękopisach łacińskich Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, Kraków 2004 (Bibliotheca Iagiellonica. Fontes et studia 13)
Tatarzyński Dzieła R. Tatarzyński, Dzieła Jakuba z Paradyża (1381–1465) w rękopisach Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, in: Przegląd Tomistyczny 12 (2006), 177–235
Thorndike/Kibre L. Thorndike, P. Kibre, A catalogue of incipits of mediaeval scientific writings in latin, revisited and augmented edition, London 21963 (Mediaeval Academy of America publication 29)
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Walther II H. Walther, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi, Bd. 1–6; P. G. Schmidt, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi. Nova series, Bd. 7–9, Göttingen 1963–1986 (Carmina medii aevi posterioris Latina 2,1–9)
Zumkeller A. Zumkeller, Manuskripte von Werken der Autoren des Augustiner-Eremitenordens in mitteleuropäischen Bibliotheken, Würzburg 1966 (Cassiciacum 20)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-04)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.