de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung des Cod. Guelf. 269 Helmst.
Dieter Merzbacher: Katalog der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften. T. 1: Cod. Guelf. 1 bis 276 Helmst. Beschrieben von Helmar Härtel, Christian Heitzmann, Dieter Merzbacher, Bertram Lesser. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 343-345.

Henricus de Frimaria iunior. Dionysius de Florentia. Nicolaus Andreae

Papier — 77, II Bl. — 30,5 × 20,5 cm — Diözese Hildesheim — 14. Jh., Mitte

Wasserzeichen: Cercle Briquet I 3190 (1349–51), Frucht Piccard II 713 (1351); loses inliegendes Bl. 31: Dreiberg Piccard VII 2008 (1480). Lagen: 2 IV (16). V (26). IV+1 (35). 2 IV (51). V (61), 2 IV (77). Neuere Bleistiftfoliierung. Lagensignaturen (primus etc.). Schriftraum: 23–23,5 × 14,5–15 cm, ca. 51–56 Zeilen, zweispaltig. Textualis, Auszeichnungen Textura. Ein Schreiber. Raum für Initialen gelassen.

Neu in Kalbpergament gebunden. Bei der Restaurierung im Jahr 1986 wurden die ursprünglichen Heftungen auf jeweils zwei Hornplatten belassen. Früherer beschriebener Pergamenteinband (Kopert) als letzte Lage eingebunden. Beschriebene Lagenverstärkungen aus Pergament.

Fragment: 31r–v Papier. 22 × 19 cm. 2. Hälfte 15. Jh. Bastarda. Breviarium. Invitatorium … apostolorum. Cum operatus est Petro in apostolatum … zur ersten bis dritten Nocturn der Matutin. Textfolge 31v–r (!).

Heinemann Nr. 302.

1ra–52rb Henricus de Frimaria iunior: Quaestiones circa librum IV sententiarum Petri Lombardi. Queritur primo circa quartum librum sentenciarum utrum theologia tota … — … milites et triumphantes et sic patet questio. Expliciunt questiones quarti libri sentenciarum conplete in die beati Nycolay [6.12] Stegmüller RS 317 (Hs. genannt), abweichender Schluss. Zumkeller 330 (Hs. genannt). Vgl. Stroick 31–33, hier 31 Anm. 7, Hs. und Parallelüberlieferung.

51v unten Ablassnotiz.

52va–53va Dionysius de Florentia: Summa libri Sententiarum. Ad preces studencium dum essem lector Bononie et ut fratres pauperes sub compendio summam haberent libri sentenciarum ego frater Dyonisius de Florencia ordinis fratrum heremitarum … — … et aliud quod habetis. Zumkeller 235. Stegmüller RS 446; Courtenay 118–120, 127 (jeweils Hs. genannt unter Johannes de Fonte, vgl. Cod. Guelf. 153 Helmst., 1ra).

53va-b De fluminibus paradisi. Fons egrediebatur de loco voluptatis [Gn 2,10–14] Quattuor sunt hic notanda. Primum est quis sit locus voluptatis … — … manum pauperibus exhibeant … cuius gratia. Schneyer 9, 336 Nr. 14. oder 7, 260 Nr. 213 bzw. 1, 121, Nr. 399 (Ps.-Albertus Magnus), jeweils abweichender Textschluss, vgl. Eichstätt, UB, Cod. st 418, 204rb (sermo de nativitate BMV).

54ra–66rb Reportata super canonem missae. Videte quomodo caute ambuletis non sicut insipientes sed ut sapientes [Eph 5,15]. Ista propositio scribitur ad Ephesios. Fratres … Dyonisius super ecclesiastica gierarchia … (54rb) Haupttext: Secundum Hugonem in libro de sacramentis … – 63v leer. (66rb) - … hora none [!] consecratum cuius nomen in secula est benedictum. Amen. Expliciunt. Expliciunt dicta canonis. Zumkeller 645 und 875; Franz Messe, 498f. Dort Autorschaft des Iordanus de Quedlinburgo bzw. eines Erfurter Augustiner-Eremiten vermutet.

66rb–67rb Expositio missae. Nota primo de introitu misse et dicitur introitus ab introeundo et significat introitum Christi in hunc mundum … — … in secula seculorum Amen. Expliciunt dicta misse secundum Innocentem [III papam]., vgl. München, UB, Oct. cod. ms. 212 (ähnliches Incipit).

67rb–68ra Quaestiones XXVIII quodlibetales. Queritur primo circa summum quare ewangelium legatur in sinistra parte altaris dignius sicut epistola dicitur … Gleiches Incipit mit zumindest einer identischen Quaestio in Tübingen, UB, Mc 374, 369va.

68ra Ps.-Beda Venerabilis: De quindecim signis. Quindecim signa invenit sanctus Jeronymus in annalibus Hebreorum quindecim dies ante diem iudicii. In prima die auget se mare in altum … — … ardebit terra usque ad infernum postea imminabit dies iudicii. Aus Ps.-Beda: Collectanea. Druck: PL 94, 555B-D; G. Nölle, Die Legende von den fünfzehn Zeichen, in: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 6 (1879) 413–476, hier 460f. BHM 3 Nr. 652; 2VL 2, 1013–1020, hier: 1015f.

68ra–73ra Nicolaus Andreae: De officio lamentationum. Pro presentis tractatus declaratione et nostre salutis informatione pia est advertendum … — (68rb Zeile 4–6) … Causa efficiens dicitur fuisse magister Nicolaus de civitate Tedchina (d. i. Chieti) doctor doctoris … — … qui me dictabitur etc. Expliciunt dicta lamentationum. Zu weiteren Überlieferungen vgl. Stuttgart, WLB, HB III 37, 194v.

73rb-va Stella clericorum. Quasi stella matutina [in medio] nebule id est peccatorum. Proprietates huius stelle matutine possunt referri … — … variis cruciatibus ut pena respondeat. Text bricht mit dem zweiten Kapitel ab. Bloomfield 4435. Vgl. Cod. Guelf. 203 Helmst., 125va.

73va Vierfacher Schriftsinn. Nota quod sacra scriptura quadrupliciter exponitur … endet mit Walther I 10358.

73vb–75vb De officio sacerdotali. Cum N. alicui beneficium porrigitur valde gaudet … — … quia ipse deus in ipsis honoratur cuius camerarii sunt et ministri. Explicit.

Nota accusatores peccatorum coram deo erunt demones de quorum accusatione dicit Augustinus … — … tuam vestem abierit et meam secum portavit. Gratum debet esse meum. — 76r leer.

76va Merkvers zu Längenmassen. [Quatuor ex] granis digitus [formabitur unus] … Auch in Augsburg, SSB, 2° Cod 133, 42v, vgl. Walther I 5987. Druck: V. Cāliman (Hg.), Johannes Honterus, Rudimenta cosmographica, Cluj-Napoca 1988, 40 V. 190–194, mit kleinen Varianten. Vierfacher Schriftsinn. Notiz endet mit Walther I 10358 wie oben bei 73va.

76va–77ra Zehn die Exkommunikation ausschliessende Gründe. In quibus casibus aliquis sententiam excommunicationis non incurrit qui manum in clericum mittit … — … symoniace a symoniaco ordinatur. Den Casus folgen jeweils eine Quaestio und Notae. Gleiches Incipit wie in Fulda, HLB, Aa 111, 216v. Exzerpt aus Johannes Kusin, De audientia confessionum, vgl. Kaeppeli 2416.

77ra Nota de actu in peccato. Quid sit actus in peccato et quid habitus … — … potest dici quod talis actus seu habitus assint. – 77rb leer.

77v Forma absolutionis. Setzt ein: Sacerdotali qua fungor licet indignus abso[lvo]… et instituo te septem sacramentis communioni sancte matris ecclesie … in nomine patris et filii et spiritus sancti.

78r–79v Urkunde. Pergament. 30 × 43 cm. 2. Hälfte d. 14. Jhs. (78r) Federproben und Rest von brauner Zeichnung: Diagramm mit Kreisen und Verbindungsbögen (genealogisches Schema?). Schriftraum: 28 × 42 cm. 59 Zeilen. Textualis. U-Lombarde, fünfzeilig, gespalten. Oberer Steg: Federproben, darunter auch Neumen. Quer auf den Seitenrändern Federproben in Textura. Venerabilibus …. ecclesie montis Mauricii extra muros Hildensemensis … (Kollegiatstift St. Moritz bei Hildesheim). Aussteller (78v oben): Bernhardus do[minus][prep]ositus (?) sancti Viti Nvenborgh Magdeburgensis diocesis Henricus vicarius (?), … mehrfach genannt: dilectus filius Ludolfus Bekeler pauper clericus. (79v) Federproben.


Abgekürzt zitierte Literatur

BHM B. Lambert, Bibliotheca Hieronymiana Manuscripta. La tradition manuscrite des oeuvres de Saint Jérôme, Bd. 1A–4B, Steenbrugge 1969–1972 (Instrumenta patristica 4)
Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Courtenay W. L. Courtenay, Johannes de Fonte’s Conclusiones in libros sententiarum. The Wolfenbüttel Manuscripts, in: Florilegium Mediaevale. Études offertes à Jacqueline Hamesse à l’occasion de son éméritat, hrsg. von J. Meirinhos und O. Weijers, Louvain-la-Neuve 2009 (Textes et études du Moyen Âge 50), 109–127
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Kaeppeli T. Kaeppeli, Scriptores ordinis praedicatorum, Bd. 1–4, Rom 1970–1993
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
Schneyer J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Stegmüller RS F. Stegmüller, Repertorium commentariorum in Sententias Petri Lombardi, 2 Bde., Würzburg 1947
Stroick C. Stroick, Heinrich von Friemar. Leben und Werke, philosophisch-theologische Stellung in der Scholastik, Freiburg 1954 (Freiburger theologische Studien 68)
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Zumkeller A. Zumkeller, Manuskripte von Werken der Autoren des Augustiner-Eremitenordens in mitteleuropäischen Bibliotheken, Würzburg 1966 (Cassiciacum 20)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Lizenzangaben korrigiert (schassan, 2020-04-17)
  • Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. (schassan, 2015-09-04)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil I.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Für die Nutzung weiterer Daten wie Digitalisaten gelten gegebenenfalls andere Lizenzen. Vgl. die Copyright Information der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel.