de :: en
Permalink: PURL

Suche


Beschreibung von Cod. Guelf. 309 Helmst. (Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser. Wiesbaden 2022.)
Die mittelalterlichen Helmstedter Handschriften der Herzog August Bibliothek. Teil II: Cod. Guelf. 277 bis 370 Helmst. Mit einem Anhang: Die mittelalterlichen Handschriften und Fragmente der Ehemaligen Universitätsbibliothek Helmstedt, beschrieben von Bertram Lesser (im Erscheinen).
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Jacobus de Paradiso. Hugo de Sancto Victore

Papier — 317 Bl. — 29,5 x 21 cm — Oldenstadt, Benediktinerkloster St. Johannes und Clus, Benediktinerkloster — 1485–1515

Aus zwei Teilen zusammengesetzt: Teil I 2rv, Teil II: 3ra317vb. Lagen: I (VS, 1). VI+1 (14). 2 VI (38). III (44). VI (56). IV (64). 2 V (84). IV (92). 3 V (122). IV (130). 2 V (150). III (155)! 6 V (215). III (221) IV (229). 2 V (249). VI (261). 2 V (281). VI (293). V (303). I (305). I (307). V (317). I (Vorsatz und HS, ungez.). Bleistiftfoliierung modern: 1316, Vorsatz vorn gez., hinten ungez. Zählfehler: Nach Bl. 155 ein Bl. ungez.

Spätgotischer Holzdeckelband mit braunem Schafsleder überzogen. Streicheisenlinien. Einzelstempel Adler, natürlich: EBDB s000098. Evangelistensymbol Lukas, Stier: EBDB s004466. Evangelistensymbol Markus, Löwe: EBDB s004467. Evangelistensymbol Johannes, Adler: EBDB s004468. Evangelistensymbol Matthäus, Mensch: EBDB s004469. Granatapfel mit Hüllblättern: EBDB s004861. Laubstab ohne Astgabel: EBDB s006099. Lilie, Mittelblatt rhombisch, unterer Abschluss lilienförmig: EBDB s002437. Löwe schreitend: EBDB s002699. Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s006698. Rosette, ein Blattkranz, sechsblättrig: EBDB s007220. Stern, sechsstrahlig: EBDB s008887. Wirbelfigur, Blattwirbel: EBDB s004683. Sämtlich aus der Werkstatt "Johanneskloster" in Oldenstadt/Uelzen (EBDB w000268). Vier Doppelbünde. Zwei Riemenschließen mit Stiftlager, Schließenlager und -haken in Fächerform mit gravierten Linienbündeln und rot unterlegten Zierbohrungen. An VD und HD je zwei umgreifende Eckbeschläge aus Messing (sehr ähnlich bei Cod. Guelf. 35 Helmst. und 691 Helmst.), auf dem HD zusätzlich zwei Kantenbeschläge und vier aus einer randlich gekerbten Messingplatte getriebene halbkugelige Hohlbuckel als Eckbeschläge. Insgesamt 25 rotgefärbte Registerzungen aus Pergament als Blattweiser an den Textanfängen. Zwischen Bl. 91 und 92 ein schmaler Papierstreifen (7 x 1 cm) mit der Aufschrift: [an]no vero secundi Ottonis 18 Imperii anno 12 (offenbar Fragment einer Urkundenabschrift Kaiser Ottos II., datiert 979) als Stecklesezeichen.

Fragmente:
  1. VS. Norddeutschland. 15. Jh. Pergament. 1 Doppelbl. 29,5 × 20 cm. Schriftraum: 23,5 × 16 cm, zweispaltig (jede Spalte 7 cm breit), 38 tintenliniierte Zeilen. Regelmäßige Textualis von einer Hand. Rubriziert, rote Lombarden. VS, 1ravb Collectarium. Das nicht aus der Lagenmitte stammende Doppelbl. enthält folgende Gebete: (VSra1ra) Proprium de sanctis. Orationen zu folgenden Heiligenfesten: (VS) ›Felicis‹ (29.7., Deshusses 616), ›Simplicis et aliorum‹ (29.7., Deshusses 181*), ›Abdon et Sennen‹ (30.7., Deshusses 619), ›Ad vincula Petri‹ (1.8., Deshusses 622), ›Justini martyris‹ (4.8., Deus qui beatum Justinum puerum per tropheum passionis ad sempiternam gloriam perduxisti …), ›VII machabeorum‹ (1.8., Deshusses 184*), ›Stephani pape‹ (2.8., Deshusses 625), ›Invencio Stephani‹ (3.8., Da nobis quesumus domine unitati …), ›Sixti pape et martyris‹ (6.8., Deshusses 628), ›Felicissimi‹ (6.8., Deshusses 633), Cyriaci (8.8., Deshusses 636), ›Vigilia sancti Laurencii‹ (9.8., Deshusses 639), ›Sancto die‹ (10.8., Deshusses 645, 642, 648, drei Gebete zu Terz, Sext und Non). (1ra) Schluss einer Kollekte in festo sanctorum Saturnini, Chrysanti, Mauri et Dariae (29.11., nach dem Formular Deshusses 577), ›Vigilia sancti Andree‹ (29.11., Deshusses 766), ›Sancto die‹ (30.11., Deshusses 770, 776, 774, drei Gebete zu Terz, Sext und Non) und ›Barbare‹ (4.12., Presta quesumus omnipotens deus ut beate Barbare virginis atque martyris tue intercessio gloriosa nos protegat …). (1ravb) Commune sanctorum. Orationen zu ›vigilia unius apostoli‹ (Deshusses 3140, 3171, 1959, 1963, 3176), ›De martyribus‹ (u. a. CC Corp. orat. 1972, Deshusses 3266, 494, 244), ›De uno martyre‹ (u. a. Deshusses 639, 641, 3232), ›De uno confessore pontifice‹ (u. a. die anonymisierten Fassungen von Deshusses 485, 571, 3235, 1943), ›De confessore non pontifice‹ (die anonymisierte Fassung von Deshusses 485), bis ›suppresso nomine de virgine martyre‹ (u. a. die anonymisierten Fassungen von Deshusses 3389 etc.) ›de pluribus virginibus‹ (nur noch die Rubrik). Ob das Doppelbl. aus einem separaten Kollektar stammt oder Teil eines Breviers bzw. Missales für den Chorgebrauch war, kann nicht mehr entschieden werden.
  2. HS. Norddeutschland. 14. Jh. Pergament. 1 Doppelbl. 29 × 20 cm. Schriftraum: 26 × 18 cm, einspaltig, 15–16 tintenliniierte Textzeilen (beschnitten). Textualis von einer Hand. Über jeder Textzeile ein Notensystem aus fünf Notenlinien, f-Linie rot, c-Linie gelb, mit gotischer Choralnotation. Rubriziert, abwechselnd rote Lombarden und rot-schwarze, cadellenartig verzierte Satzmajuskeln. Zwei marginale Nachträge in jüngerer gotischer Kursive. I*rv, HS Antiphonale (Proprium de tempore). Enthält Antiphonen (CAO 2355, 2185, 2846, 5191, 5020, 2620, CANTUS 200057, CAO 3795, CANTUS 203510, CAO 4046, 2287, 2582, 4482, 5278, 4121, 4477, 2496, 5165, 4857, 2577, 4160, 3687, 3686, 4420, 4898, 2456, 4486, 2009, CANTUS 200514, CAO 2827, 1380, 3486, 4888 und 5258) und Responsorien (CAO 7645, 6257, 6401 und 7639) von dominica II Quadragesimae bis feria III hebdomadae II Quadragesimae. Aus dem gleichen Band wie die von Johannes von Brakel im Benediktinerkloster Clus gebundenen Cod. Guelf. 502 Helmst. (nur VS), 612 Helmst. (nur HS) und Drucke E 219.4° Helmst. (nur HS), E 220.4° Helmst., S 450.2° Helmst. (nur VS) und QuH 40 (nur VS).

Herkunft: Der Codex wurde nach Wasserzeichendatierung zwischen 1485 und 1510 mit Ausnahme der Fragmente und des ersten Bl. sukzessive im Benediktinerkloster Clus geschrieben. Einige der Schreiber, darunter der Cluser Buchbinder und Bibliothekar Johannes von Brakel, waren auch an der Anfertigung der inhaltlich entsprechenden Schwesterhs. Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134 und des ebenfalls inhaltlich zugehörigen Mischbandes E 127.4° Helmst. beteiligt, der neben einem Exemplar der Inkunabel GW 2092 noch mehr als 200 handschriftliche Bl. mit Werken des Jacobus de Paradiso enthält. Der lange Entstehungszeitraum ist wohl nicht zuletzt der Beschaffung geeigneter Textvorlagen, vermutlich aus der Kartause Salvatorberg Erfurt selbst, geschuldet, vgl. die Bemerkungen unten, 110ra und 122va. Warum der Codex einen Einband mit Stempeln des Benediktinerklosters St. Johannes in Oldenstadt trägt, ist bislang nur durch eine Kooperation zwischen den Konventen zu erklären, die bemüht waren, die Werke des in der Bursfelder Kongregation verehrten Kartäusertheologen möglichst vollständig zu sammeln. Dabei dürfte der vorliegende Codex als direkte Grundlage der in Oldenstadt hergestellten achtbändigen Sammlung der Werke des Erfurter Kartäusers (Cod. Guelf. 691 Helmst., 703 Helmst., 712 Helmst. und 870 Helmst. sowie Göttingen, SUB, 8° Cod. Ms. theol. 129–132, sämtlich datiert zwischen 1511 und 1515) gedient haben. Es ist daher anzunehmen, dass die vorliegende Hs. unmittelbar nach ihrer Fertigstellung leihweise nach Oldenstadt gegeben wurde. Dort wurde sie eingebunden und mit dem heute als 2r–v gez. Blatt ergänzt, das nicht zur ursprünglichen Lage gehört und von der Hauptschreiberhand des Cod. Guelf. 691 Helmst. aus Oldenstadt mit dem Werkverzeichnis von Jacobus de Paradiso beschrieben wurde. Dieser Schreiber fügte das gleiche Verzeichnis auch in Cod. Guelf. 691 Helmst. hinzu; vom ihm stammt außerdem das darin auf Bl. 3r befindliche zusätzliche Verzeichnis der Werke des Jacobus de Paradiso, das genau dem Inhalt von Cod. Guelf. 309 Helmst. entspricht. — Sowohl Cod. Guelf. 309 Helmst. als auch Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134 wurden am 3.2.1624 mit der übrigen Cluser Konventsbibliothek in die Universitätsbibliothek Helmstedt überführt. 1644 in deren Handschriftenkatalog (Cod. Guelf. 27.2 Aug. 2°, 5v) als Jacobi Gutterbock Carthusiensis varia opuscula unter den Theologici [MSSti] in folio nachgewiesen; an gleicher Stelle findet sich auch der Eintrag der Göttinger Hs., die 1786 dorthin verkauft wurde, vgl. Hardt Catalogus, 29 Nr. 127. Der Helmstedter Codex wird im Handschriftenverzeichnis von 1797 (BA III, 52) unter Nr. 201 ausführlich beschrieben.

Heinemann Nr. 344. — Waitz/Holder-Egger, 418. — Fijałek 2, 140f., 198. — Goy Hugo von St. Viktor, 612. — 2VL 4, 481. — H. Härtel, Humanismus und Klosterreform. Zur Bearbeitung der Regula Benedicti (Dombibliothek Hildesheim Hs. 703) durch Henricus Angelonius aus Clus, in: Die Diözese Hildesheim in Vergangenheit und Gegenwart 54 (1986), 23–33, hier 29 Anm. 33. — Markowski, 283. — Lesser Johannes von Brakel, 105–108 mit Abb. 6. — Lesser Clus, 216, 218, 224, 228.

I

Papier — 1 Bl. — 29,5 × 21 cm — Oldenstadt, Benediktinerkloster St. Johannes — 1510–1515

Kein Wasserzeichen. Das Bl. wurde bei der Bindung des Codex in Oldenstadt um die erste Lage gelegt und mitgeheftet. Schriftraum: 22 × 15 cm, einspaltig, max. 45 Zeilen. Bastarda von zwei Händen, Hand 1 ist identisch mit dem Hauptschreiber von Cod. Guelf. 691 Helmst. aus dem Kloster Oldenstadt; 2v kurzer Nachtrag des Oldenstädter Abtes Heyno Gottschalk. Rubriziert. 2r rote Fleuronnéeinitiale I über 15 Zeilen mit weißen halbpalmettenartigen Schaftaussparungen und einem für das Oldenstädter Scriptorium typischen (vgl. z. B. auch in Cod. Guelf. 691 Helmst.) geschwungenen Ausläufer mit gegenständigen Knospenblättern in Umrisszeichnung.

1ravb Fragment (s. oben).

2rv Index operum Jacobi de Paradiso. Iacobus Gutterbuck natione teutonicus ordinis Cartusiensis vicarius domus montis sancti salvatoris prope Erfordiam vir in divinis scripturis studiosus et eruditus subiecta feruntur. Oculus religiosorum … — … Sermones plures ad patres in capitulis provincialibus et annalibus. Alle Incipits rubriziert. Am Schluss von der Hand des Oldenstädter Abtes Heyno Gottschalk, nachgetragen: Moritur tempore Frederici imperatoris tercii et Pauli pape secundi Anno domini millesimoquadringentesimosexagesimosexto Indictione XIIII. Quelle für die biographischen Notizen und die Werkliste ist Johannes Trithemius: Liber de scriptoribus ecclesiasticis, hier nach der Ausgabe Domini Iohannis Tritthemii abbatis Spanheimensis De scriptoribus ecclesiasticis, Coloniae 1546 (VD16 T 2000), 329330; die Werkliste der Hs. ist allerdings wesentlich umfangreicher. Das Verzeichnis dient zugleich als Inhaltsübersicht für die Hs., die ersten 26 Titel sind in der gleichen Reihenfolge aufgeführt mit dem abschließenden Vermerk ›Hucusque habentur in volumine isto‹. Von gleicher Hand in der Oldenstädter Hs. Cod. Guelf. 691 Helmst., 1v–2v. Edition: Meier Werke, 8–11 (mit dieser Hs., Sigle Z). Literatur: Fijałek 2, 140–143 (140 Hs. genannt); Mertens, 70f. (Hs. genannt); H. Härtel, Notabene: Heyno Gottschalk bei der Lektüre. Ein Oldenstädter Abt zwischen Reform und Reformation. Informationen zur Wolfenbütteler Ausstellung "Kloster und Reform", in: "Der Heidewanderer". Heimatbeilage der Allgemeinen Zeitung der Lüneburger Heide, Uelzen, vom 29. Mai 1999, 1–8, hier 2f. Nr. 2 mit Abb.; C. Fasbender, Von der Wiederkehr der Seelen Verstorbener. Untersuchungen zu Überlieferung und Rezeption eines Erfolgstextes Jakobs von Paradies. Mit einem Abdruck des Autographs, Heidelberg 2001 (Jenaer germanistische Forschungen N.F. 12), 19. Tatarzyński, 38f. Nr. 1; Tatarzyński Dzieła, 185 (Hs. genannt).

II

Papier — 316 Bl. — 29,5 × 21 cm — Clus, Benediktinerkloster — 1485–1510

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturige Stange, darüber Buchstabe T: WZIS DE3285-PO-72169, DE3285-PO-72184 (beide 1508, zwei weitere Typen nicht nachweisbar). Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturige Stange, darüber Buchstabe T, Stange über Kreis im Kopf: WZIS DE3735-PO-73172, DE3735-PO-73176 (beide 1486, auch in Cod. Guelf. 543 Helmst.). Dreiberg mit zweikonturiger Stange, darüber Dreiblatt: WZIS DE3285-PO-152103 (1479). Tintenfoliierung des 15. Jh. auf dem vorderen Seitensteg, beginnend bei Bl. 3: 1318, leere Bl. gez., Zählfehler: Bl. 101, 127 und 211 übersprungen. Schriftraum: 22–23 × 14–15 cm, zweispaltig (Spaltenbreite wechselnd, meist 6,5–7 cm), je nach Hand 43–65 Zeilen. Bastarda in unterschiedlicher kalligraphischer Ausprägung von neun Händen, Hand 1: 3ra41rb, 45ra58ra, 165va185va und 212va221vb (auch im handschriftlichen Teil des Mischbandes E 127.4° Helmst.); Hand 2: 58ra64va, 146rb155ra und 230ra271va (auch in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134, 26ra–74ra); Hand 3: 65ra92vb (in den Rubriken zusätzliche Semitextualis als Auszeichnungsschrift, dazu in der ersten und letzten Zeile der meiste Seiten litterae elongatae und Cadellen, z. T. mit komplexen Verzierungen); Hand 4: 93ra130vb (auch in Göttingen, SUB, 4° Cod. Ms. theol. 134, 9r–25v und in den handschriftlichen Teilen der Cluser Mischbände QuH 74 und D 113a.8° Helmst.); Hand 5: 131ra146rb; Hand 6: 156ra165rb, 272ra293vb und 308ra316ra (auch im handschriftlichen Teil des Cluser Mischbandes Cod. Guelf. 17.31 Aug. 4° Helmst., 1r–39r); Hand 7: Johannes von Brakel aus dem Benediktinerkloster Clus (vgl. u. a. in Cod. Guelf. 547 Helmst.): 186ra212rb und 222ravb; Hand 8: 294ra303ra; Hand 9: 304ra307vb. Rubriziert, rote Lombarden. Am Beginn der einzelnen Texte rote sekundäre Initialen in Unzialform über 6–12 Zeilen mit Fadenausläufern und Punktverdickungen sowie silbernen Punktreihen (Höhungen) auf dem Buchstabenkörper.

3ra39ra Jacobus de Paradiso: Oculus religiosorum. ›Prologus in tractatum doctoris Iacobi Carthusiensis qui intitulatur oculus (consideracionis) religiosorum‹. In nomine domini nostri Ihesu Christi Amen. Multorum deo militare cupiencium ymmo et militancium seque a tumultibus secularium actionum abstrahencium vias considerans … — … pro hiis graciarum actiones referens perimmensas. Cui laus resonet et gloria sine fine mansura Amen. ›Finit oculus religiosorum‹. Auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 3r–93v; 29.7 Aug. 4°, 32r–82v. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 228f.; Bloomfield 3133; Meier Werke, 42–44 Nr. 45 (43 Hs. genannt); Mertens, 95, 222 (Hs. genannt), 280 Nr. 45; Porębski Opuscula, 95f. Nr. 120 (96 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 77 Nr. 57; Tatarzyński, 39 Nr. 2; Tatarzyński Dzieła, 187 (Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 58.

39rb41rb Hugo de Sancto Victore: De laude caritatis. ›Hugo de laude caritatis‹. Servo Christi Petro N. Gustate et videte [Ps 33,9]. Cogitanti michi frater carissime quomodo dilectionem vestram ad memoriam mei excitare possem … — … et mansionem facere in nobis. Qui cum eodem patre et spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia secula saeculorum Amen. ›Explicit tractatulus Hugonis de laude caritatis‹. 39rb auf dem Kopfsteg alternative Rubrik: Incipit tractatulus Hugonis de laude caritatis. Auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 217r–221v. Druck: PL 176, 969D–976D. Literatur: Bloomfield 5977; Goy Hugo von St. Viktor, 253–267 Nr. 2.2.4.6 (267 Nr. 96 Hs. genannt); Sicard Iter victorinum, 137–144 (ohne diese Hs.); CALMA 6, 404 Nr. 20. – 41v44v leer.

45ra64ra Jacobus de Paradiso: Sermo ad religiosos reformatos OSB Erfordiae habitus. ›Sermo venerabilis domini doctoris Iacobi Carthusiensis ad religiosos reformatos‹. [S]alubriter beatissimi Petri principis apostolorum dulcissima obsecracio ad aures huius alme congregacionis venerabilium et religiosorum reformatorum patrum et fratrum defertur dicentis: Obsecro vos [I Pt 2,1]. Nec mirum de tam melliflua exhortacione dicti apostoli … — … concedere dignetur Ihesus Christus qui hec dixit per secula benedictus. Amen. Hec dicta sunt salva reverencia et sine preiudicio aliorum. ›Anno domini 1455 autorisante Calixto papa tercio anno primo editus fuit predictus sermo a venerabili sacre theologie doctore Iacobo ordinis Carthusiensis‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 1ra–25ra; 691 Helmst., 154r–195v; 71.22 Aug. 2°, 266ra–285vb; Exzerpt in Cod. Guelf. 666 Helmst., 52v–54v. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 212f. (Hs. genannt); Meier Werke, 80 Nr. 94 (Hs. genannt); Mertens, 41 (Hs. genannt), 285 Nr. 94; Porębski Opuscula, 100–123 Nr. 132 (121 Hs. genannt); Frank Peterskloster, 73–75 (Hs. genannt, fälschlich "308 Helmst."); Tatarzyński, 39 Nr. 3; Tatarzyński Dzieła, 212 (Hs. genannt).; CALMA 7, 62 Nr. 41.

64va Theodericus monachus (?): Exhortatio metrica de tractatibus Jacobi de Paradiso. ›Epygramma ad lectorem in tractatus devotissimi patris domini Iacobi Charthusiensis‹. Quisquis in arrepta vis crescere religione | Et tua vota deo reddere corde pio … — … Utque magis valeas fulgere volumina sacra | Sique clausa tenes pandere cuncta velis. 15 Distichen. Mit 13 Distichen (letzter Pentameter abweichend) in Cod. Guelf. 703 Helmst., 138v. Edition: Mertens, 142f. (mit dieser Hs.). Literatur: Meier Werke, 11 mit Anm 113 (Hs. genannt); Walther I 16181; Tatarzyński, 40 Nr. 3. – 64vb leer.

65ra81va Jacobus de Paradiso: De triplici genere hominum. ›Tractatus domini Iacobi Cartusiensis sacre theologie doctoris de triplici genere hominum prelatorum activorum et contemplativorum‹. (65ra–b) ›Prologus‹. Maiestate evangelica edocti novimus discipulos salvatorem requisisse de consummacione seculi ac de die iudicii et sui adventus tempore … — … alterum sanctum est in domino voluntatis. (65rb81va) Textus. ›Divisio hominum in tribus generibus. Capitulum primum‹. Eruditi in philosophia naturali atque morali non ignorant quod sicut se habent principia in speculabilibus … — … Deo soli non michi gloriam per hec optando. Amen. ›Anno 1453 autorisante sanctissimo domino Nicolao papa quinto predictus tractatus fuit compilatus‹. Der Text umfasst 18 Kapitel, die Kapitel 14–16 der Ausgaben sind zusammengezogen. Mit z. T. abweichender Gliederung auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 331va–352ra. Edition: J. Stoś, Mistrz Jakub z Paradyża i devotio moderna. Główne problemy refleksji filozoficzno-teologicznej Jakuba z Paradyża i ich związek z devotio moderna, Warszawa 1997, 114–176 (107 Hs. genannt); Ders., Jakuba z Paradyża – dwa traktaty o człowieku, Szczecin 2006, 153–222. Literatur: Fijałek 2, 272–274; Meier Werke, 42 Nr. 43 (Hs. genannt); Mertens, 40, 190, 200f., 215, 219–222 (jeweils Hs. genannt), 280 Nr. 43; Porębski Opuscula, 83 Nr. 91 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 76 Nr. 52; Tatarzyński, 40 Nr. 4; Tatarzyński Dzieła, 209 (Hs. genannt); CALMA 7, 62 Nr. 51.

82ra99vb Jacobus de Paradiso: De arcta et lata via. ›De arta via que ad vitam ducit et lata ad perdicionem‹. (82rava) ›Prologus‹. [V]eritatis organo novimus sentenciam ymmo exhortacionem nulla unquam oblivione a cordibus mortalium delendam … — … os accomodare vellem. (82va99vb) Textus. ›De infallibilitate divine comminacionis capitulum I‹. [S]icut se habent principia prima et indemonstrabilia que et communes animi concepciones appellantur … — … Quod omnibus nobis prestare dignetur Ihesus Christus per secula benedictus. Amen. ›Explicit tractatus venerabilis patris doctoris Iacobi Carthusiensis. Anno 1453 auctorisante domino Nicolao papa quinto predictus tractatus editus fuit‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 272rb–291vb. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 272 (Hs. genannt); Meier Werke, 67 Nr. 83 (Hs. genannt); Mertens, 40f. (Hs. genannt), 284 Nr. 83; Porębski Opuscula, 42 Nr. 14 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 71 Nr. 11; Tatarzyński, 40 Nr. 5; Tatarzyński Dzieła, 209 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 11.

99vb110ra Jacobus de Paradiso: De duabus civitatibus Hierusalem et Babylon et earum civibus. (99vb100va) ›Incipit prologus venerabilis doctoris Iacobi Carthusiensis in tractatum de duabus civitatibus‹. Rebecca consors fidei et benedictionis sancti Ysaac patriarche post conceptionem senciens geminos in utero suo se mutuo collidentes … — … seu in re in futura vita. ›Explicit prologus et incipit tractatus‹. (100va110ra) Textus. ›Capitulum I de conditore harum civitatum‹. Optimum videtur ut in exordio huius materie primo videamus de fabricacione huius civitatis seu ambarum et propter quem finem sint condite … — … vitam eternam habebunt ad quam tam actorem quam pium lectorem perducat ille qui est via veritas et vita Ihesus Christus per secula benedictus Amen. ›Anno Domini 1455 auctorisante domino Nicolao papa quinto dictus tractatus compilatus fuit‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 262va–272rb. Ungedruckt. Über der Überschrift folgende rubrizierte Notiz: ›Tractatus sequens excopiatus et post correctus est ex primo exemplari doc[toris] Iacobi Carthu[siensis].Literatur: Röhricht 113 (Hs. genannt); Fijałek 2, 261 (Hs. genannt); Bloomfield 5108; Meier Werke, 56f. Nr. 68 (57 Hs. genannt); Mertens, 42 (Hs. genannt); Porębski Opuscula, 57 Nr. 41 (Hs. genannt); Tatarzyński, 40f. Nr. 6; Tatarzyński Dzieła, 213 (Hs. genannt); CALMA 7, 60 Nr. 26.

110ra122va Jacobus de Paradiso: Speculum aureum institutionis ad beneficia ecclesiastica cum additionibus. (110ra–b) ›Incipit prologus in speculum aureum institutionum ad beneficia ecclesiastica et sacramenta domini doctoris Iacobi ordinis Carthusiensis‹. Non improvide placuit quibusdam conscientiosis inquirere … — … qui elucidant me vitam eternam habebunt Eccli 24[,31]. ›Explicit prologus‹. (110rbva) ›Incipit prohemium‹. Contemplor tocius orbis latitudinem et ecclesiarum ac beneficiorum ecclesiasticorum multitudinem … — … scripta determinacioni sancte matris ecclesie et doctorum approbatorum ab ea. (110va118va) Textus. ›De symonia‹. Quantum ad primum quia secundum philosophum septimo metaphysice: Diffinicio est oracio que quid est esse rei significans … — … Christo Ihesu ascribatur qui est super omnia deus benedictus in secula. Amen. ›Tractatus predictus editus est 1455‹. (118vb122va) Additiones et conclusiones. ›Additiones ad predicta‹. Non debet absurdum videri si post aliquot summarias propositiones circa institutiones ad benefitia ecclesiastica quantum ad immunitatem symoniace pravitatis que sunt favorabiles annectentur … — … ab eisdem absolvant in quibus utique cuilibet oculatius est consulendum. ›Explicit‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 201rb–213ra. Über der Überschrift folgende rubrizierte Notiz: ›Tractatus sequens correctus est ex primo exemplari manu editoris scripto.‹ Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 252–257 (252 Hs. genannt); Bloomfield 3278; Meier Werke, 45 Nr. 48 (Hs. genannt); Mertens, 42, 51f. (jeweils Hs. genannt), 280 Nr. 48; Porębski Opuscula, 124 Nr. 135 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 78 Nr. 64; Tatarzyński, 41 Nr. 7 und 8; Tatarzyński Dzieła, 213 (Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 64.

122vb126ra Jacobus de Paradiso: De contractu venditionis et revenditionis. ›Incipit tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de contractu revenditionis et reemptionis sub pacto. Duplex positio‹. Fama referente non sinimur ignorare in quibusdam terris et partibus quemdam contractum sub forma infrascripta solere frequentari … — … aut in dorso littere scribat quod renuntiet isti clausule vitiose. ›Hec dicta sunt sine preiuditio sanioris sentientis. Auctorisante sanctissimo domino domino Nicolao papa quinto. Anno scilicet Domini 1454 venerabilis pater dominus Iacobus Carthusiensis ordinis sacre theologie doctor prescriptum edidit tractatum‹. Ungedruckt. Der Text der zunächst gestrichenen Schlussrubrik mit leichten Abwandlungen vom Schreiber nochmals wiederholt. Literatur: Fijałek 2, 317–321 (317 Hs. genannt); Meier Werke, 33 Nr. 33 (Hs. genannt); Trusen Rentenkauf, 152 und 155 (jeweils Hs. genannt); Mertens, 40 (Hs. genannt), 279 Nr. 33; Porębski Opuscula, 55 Nr. 37 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 73 Nr. 24; Tatarzyński, 41f. Nr. 9; Tatarzyński Dzieła, 208 (Hs. genannt); Markowski, 234 cap. VI Nr. XII.33.

126rb130vb Jacobus de Paradiso: De contractibus ad reemptionem et ad vitam. ›Tractatus venerabilis patris doctoris Ja[cobi] Carthusiensis de contractibus ad reemptionem et ad vitam‹. Post multiplicia insignium doctorum florida scripta tam divinorum quam humanorum iurium auctoritatibus fulcita … — … quod ab omnibus avertere dignetur ille qui est via veritas et vita Ihesus Christus per omnia secula benedictus Amen. ›Explicit tractatus venerabilis patris domini doctoris Iacobi Carthusiensis de contractibus ad reemptionem et ad vitam‹. Auch in Cod. Guelf. 35.1 Aug. 2°, 228va–234va (Schluss gekürzt); 83.26 Aug. 2°, 168vb–176ra; 18.32 Aug. 4°, 202v–213v (Schluss gekürzt). Druck: GW M10849; M10854; M10855, 1r15r (vergl.); Jakuba z Paradyża Tractatus de contractibus, hrsg. von D. A. Kuś, Warszawa 1974 (Textus et Studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia 2,2), 63–122 (Ausgabe ab 98). Literatur: Fijałek 2, 316f.; Meier Werke, 52 Nr. 59 (Hs. genannt); Mertens, 40 (Hs. genannt), 281f. Nr. 59; Porębski Opuscula, 54f. Nr. 36 (55 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 72 Nr. 23; Tatarzyński, 42 Nr. 10; Tatarzyński Dzieła, 198f. (199 Hs. genannt); Markowski, 233 cap. VI Nr. XII.10; CALMA 7, 60 Nr. 23.

131ra135va Jacobus de Paradiso: De reformatione claustrorum. ›Formula reformandi religiones ab observancia lapsas doctoris Iacobi Carthusiensis‹. (131ra135rb) Textus. Quia teste ore veritatis mundo in senium vergente caritas multorum refriguit cum cupiditas que venenum est caritatis virium dietim sumpsit incrementa … — … pi[n]gwiora pro presenti legentibus propinare. Deo gratias Amen. (135rbva) Consilia de reformatione collapsarum religionum. Ad reformationem collapsarum religionum currentibus temporibus ex quo gladius spiritualis retusus est nec timetur valet comminatio terror timor et assistentia brachii secularis … — … integraliter sunt discreto confessori faciende in ceteris sobrie pie iusteque vivendum. Der Zusatztext stammt nicht zuletzt aus inhaltlichen Gründen wohl nicht von Jacobus de Paradiso. Mit dem gleichen Zusatztext auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 94r–105r; mit einer Kurzfassung des Zusatztextes in 67.1 Aug. 2°, 68v–74r. Edition: Porębski Wybór, 86–101 (ohne den Zusatztext, 85 Hs. genannt); K. Fostyak, Der Kartäuser Jakob von Paradies (1381–1465) und seine Schriften zur monastischen Reform (Beiträge zur Geschichte des alten Mönchtums und des Benediktinertums, in Vorbereitung). Literatur: Fijałek 2, 225f. (226 Hs. genannt); Bloomfield 4735; Meier Werke, 53f. Nr. 63 (54 Hs. genannt); Mertens, 50, 96, 134 (Hs. genannt), 282 Nr. 63; Mertens Streit, 733, 743, 747f. (Hs. genannt); Porębski Opuscula, 75 Nr. 74 (Hs. genannt); Rep. font. 6, 124; Porębski Poglądy, 75 Nr. 41; Tatarzyński, 42f. Nr. 11; Tatarzyński Dzieła, 187f. (188 Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 55.

135va155ra Jacobus de Paradiso: De bona voluntate. ›Incipit tractatus de bona voluntate eiusdem doctoris Iacobi Carthusiensis‹. Cum omnium fructuum nobilitas ex radicis generositate ortum trahat in naturalibus pariformiter omnium bonarum actionum et meritoriarum preciositas ortum habet ex radice bone voluntatis … — … a lectore oracionum vicissitudines et deo graciarum actiones postulat rependi. ›Explicit tractatus venerabilis doctoris Iacobi Charthusiensis de bona voluntate‹. Auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 106r–152v. Edition: Porębski Poglądy, 136–197 (71 Nr. 14, 137 Hs. genannt). Literatur: Fijałek 2, 266; Bloomfield 1171; Meier Werke, 24 Nr. 19 (Hs. genannt); Mertens, 36, 277 Nr. 19; Porębski Opuscula, 46f. Nr. 20 (47 Hs. genannt); Tatarzyński, 43 Nr. 12; Tatarzyński Dzieła, 188 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 14. – 155rbvb und ein ungez. Bl. leer.

156ra168ra Jacobus de Paradiso: De arte curandi vitia. ›Incipit tractatus doctoris Iacobi de arte curandi vitia tam quoad alios quam ad seipsum‹. Isaac sanctus patriarcha olim legitur egressus ad vesperam ad meditandum in agro se suaque contemplaturus … — … desiderans uterque mercede non fraudabitur quam nobis prestare dignetur Ihesus Christus per secula benedictus Amen. ›Explicit‹. Ein Auszug in Cod. Guelf. 599 Helmst., 1r–7r. Druck (unzulänglich): GW M10841, 1r21v (vergl.) und M10843; Lydius Aura purior, Appendix, 1–23. Literatur: Fijałek 2, 264; Bloomfield 2823; Meier Werke, 39f. Nr. 40 (40 Hs. genannt); Mertens, 37, 280 Nr. 40; Porębski Opuscula, 45f. Nr. 16 (45 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 71 Nr. 13; Tatarzyński, 43 Nr. 13; Tatarzyński Dzieła, 189 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 13.

168ra171vb Jacobus de Paradiso: De profectu spiritualis vitae. ›Tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de profectu vite spiritualis intitulatus‹. [S]piritualis vir omnia diiudicans egressus ad meditandum in agro cum Ysaac patriarcha licet in priori tractatulo artem tradidit curandorum viciorum nondum tamen rediit de agro meditacionis … — … quasi speculum oculis suis eam prefigens brevi tempore magnum in se profectus spiritualis senciet incrementum. ›Explicit‹. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 274f.; Bloomfield 5810; Meier Werke, 62 Nr. 77 (Hs. genannt); Mertens, 37, 283 Nr. 77; Porębski Opuscula, 73f. Nr. 70 (74 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 74f. Nr. 39; Tatarzyński, 44 Nr. 14; Tatarzyński Dzieła, 189 (Hs. genannt); CALMA 7, 62 Nr. 39.

171vb175rb Jacobus de Paradiso: De anno iubilaeo. (171vb172rb) ›Solutiones quorundam dubiorum et principaliter de anno iubileo‹. Visum est quibusdam devotis religiosis michi imponere onus solucionis quarumdam dubitacionum ex fonte puritatis consciencie emanancium … — … oracio sancti ad cuius honorem missa celebratur. (172rb175rb) ›Tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de anno iubileo‹. [N]unc de anno iubileo seu plenarie remissionis de quo oportune nunc queritur libeat aliquid speculari … — … Hec mihi visa sunt sine preiudicio aliorum currente anno Domini 1449. ›Explicit tractatus‹. Auch in Cod. Guelf. 152 Helmst., 203va–206va; 653 Helmst., 1r–7v; 338 Gud. lat., 140r–151r sowie im handschriftlichen Teil des Mischbandes 83.15 Theol., 31r–35r. Gekürzte und modifizierte Fassungen in Cod. Guelf. 264 Helmst., 62v–65r; 561 Helmst., 298r–303r; 42.3 Aug. 2°, 256v–259r. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 306–311 (306f. Hs. genannt); Meier Werke, 69f. Nr. 87 (70 Hs. genannt); Mertens, 38, 284 Nr. 87; Porębski Opuscula, 37f. Nr. 11 (38 Hs. genannt); Tatarzyński, 44 Nr. 15; Tatarzyński Dzieła, 195 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 8.

175rb185va Jacobus de Paradiso: De cognitione eventuum futurorum. ›Sequitur tractatus doc[toris] Iacobi Carthusiensis de congnicione [!] futurorum eventuum intitulatus‹. (175va) [S]piritus sanctus per organum suum scilicet Amos prophetam qui fuit in pastoralibus techne [!] quem idem spiritus in deserto commorantem divinis carismatibus illuminaverat … — … sicque se humilians exaltabitur in presenti per graciam et in futuro per gloriam ad quam nos perducat Ihesus Christus per secula benedictus Amen. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 279f.; Meier Werke, 65 Nr. 79 (Hs. genannt); Mertens, 283f. Nr. 79; Porębski Opuscula, 51f. Nr. 29 (52 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 72 Nr. 19; Tatarzyński, 44 Nr. 16; Tatarzyński Dzieła, 217 (Hs. genannt).

186ra212rb Jacobus de Paradiso: De actionibus humanis. ›De actionibus humanis quantum ad maliciam seu bonitatem tractatus domini doctoris Iacobi Carthusiensis‹. (186ra187ra) ›Incipit prologus‹. [C]um in huius seculi perituri latissima amplitudine quelibet res ad aliquas actiones tamquam ad fines sibi proporcionatos ex appetitu sibi connato aspiret … — … cum unum oppositum solet ad aliud sui generis reduci. (187ra212rb) Textus. ›De princi [!] principiis et causis actionum. Capitulum I‹. Sciendum in fronte huius quod de actione diverse tractant facultates quelibet secundum suum subiectum … — … carnali voluptate desipit omnis spiritus id est omnis suavitas spiritualis. ›Et sic est finis tractatus doctoris Iacobi Carthusiensis de bono morali et remediis contra vicia et peccata Amen‹. Der Text umfasst 19 Kapitel, die Kapitel 6 und 7 der Ausgabe sind zusammengezogen, die Kapitel 11, 17 und 18 der Ausgabe sind zweigeteilt, der hier als Kapitel 19 gezählte Schluss (208rb212rb) fehlt im Druck. Mit abweichender Gliederung und ebenfalls ohne Schlusskapitel auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 392rb–415rb; 83.26 Aug. 2°, 1rb–26vb. Edition: Porębski Opuscula, 175–248 (37 Nr. 10 Hs. genannt). Literatur: Fijałek 2, 266f. (266 Hs. genannt); Meier Werke, 23 Nr. 18 (Hs. genannt); Mertens, 40 (Hs. genannt), 277 Nr. 18; Porębski Poglądy, 70 Nr. 7; Tatarzyński, 45 Nr. 17; Tatarzyński Dzieła, 204 (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 7.

212va229va Jacobus de Paradiso: De bono morali et remediis contra peccata. ›Tractatus eiusdem de causis multarum passionum et de remediis earundem‹. [C]um effrenatam et numerosam hominum multitudinem in via dei non recte ambulantem eciam de quolibet statu mecum contemplarer … — … similes satagant Christo domino cooperante qui est per secula benedictus Amen. ›Hec a me perstricta sunt salvo iudicio cuiuslibet melius sencientis anno domini 1452 autorizante sanctissimo domino nostro Nicolao papa quinto predictus tractatus fuit editus‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 313va–331va; 83.26 Aug. 2°, 49rb–71ra. Edition: Porębski Opuscula, 317–379 (47 Nr. 21 Hs. genannt). Literatur: Fijałek 2, 267 (Hs. genannt); Meier Werke, 22 Nr. 16 (Hs. genannt); Bloomfield 1089; Mertens, 40, 277 Nr. 16; Porębski Poglądy, 71 Nr. 15; Tatarzyński, 45 Nr. 18; Tatarzyński Dzieła, 205f. (Hs. genannt); CALMA 7, 59 Nr. 15.

230ra247ra Jacobus de Paradiso: De cautelis diversorum statuum in Ecclesia. ›Incipit tractatus venerabilis doctoris Iacobi de cautelis diversorum statuum‹. (230ravb) ›Incipit prologus in opus sequens‹. Vas electionis Paulus dum adhuc in hoc fragili corpore militaret omnium ecclesiarum sibi assumpsit sollicitudinem … — … emendacionis medicinam admittunt. ›Finit prologus‹. (230vb247ra) Textus. ›De principiis provocativis ad actiones virtuosas seu viciosas. Ca[pitulum] I‹. Antequam ad cautelas speciales accedamus pro ingressu faciliori expedire mihi videor aliqua premittere de origine actionum humanarum … — … non quantum volui predicta conflavi cui soli sit honor et gloria benedicto in secula Amen. ›Finit tractatus venerabilis doctoris Iacobi Chartusiensis compilatus anno domini 1455 tempore Calixti pape III pontificatus sui anno primo‹. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 243ra–262va. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 261–263 (261 Hs. genannt); Meier Werke, 66 Nr. 81 (Hs. genannt); Mertens, 42 (Hs. genannt), 284 Nr. 81; Porębski Opuscula, 49f. Nr. 24 (50 Hs. genannt); Porębski Poglądy, 72 Nr. 17; Tatarzyński, 45f. Nr. 19; Tatarzyński Dzieła, 213f. (Hs. genannt); CALMA 7, 60 Nr. 18.

247rb257ra Jacobus de Paradiso: Igniculus devotionis. ›Tractatus qui dicitur Igniculus devocionis venerabilis doctoris Iacobi Carthusiensis sacre theologie professoris‹. Dormitavit anima mea pre tedio confirma me in verbis tuis. Vox est regii prophete psalmo centesimo XVIIIo[,28]. Intranti in ortulum sacrarum religionum … — … curritur via mandatorum dei ipso spiritu sancto conducente et Christo adiuvante qui est via veritas et vita [Io 14,6] per secula benedictus Amen. Auch in Cod. Guelf. 83.26 Aug. 2°, 179vb–195rb; mit starken Abweichungen in Cod. Guelf. 237 Helmst., 435ra–445rb. Edition: Porębski Opuscula, 437–475 (88f. Nr. 112 Hs. genannt). Literatur: Fijałek 2, 277f.; Meier Werke, 29f. Nr. 28 (30 Hs. genannt); Mertens, 38, 278 Nr. 28; Porębski Poglądy, 76 Nr. 54; Tatarzyński, 46 Nr. 20; Tatarzyński Dzieła, 197 und 227 Nr. 6 (Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 56.

257rb264vb Jacobus de Paradiso: De perfectione religiosorum. ›Incipit tractatus venerabilis doctoris Iacobi de religionis perfectione‹. Cum cognicio et desiderium finis secundum Aristotelis doctrinam cuilibet operanti multum utilis et necessaria sint sicut sagittanti meta sive signum … — … actori tamen ex caritate assumpti laboris et devitati ocii spes reposita est mercedis. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 229; Bloomfield 1067; Meier Werke, 21f. Nr. 15 (22 Hs. genannt); Mertens, 36, 277 Nr. 15; Porębski Opuscula, 71 Nr. 65 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 74 Nr. 35; Tatarzyński, 46 Nr. 21; Tatarzyński Dzieła, 188 (Hs. genannt); CALMA 7, 61 Nr. 37.

265ra269vb Jacobus de Paradiso: Sermo in capitulo provinciali abbatum OSB in monasterio Bergensi habitus. ›Venerabilis patris doctoris Iacobi Carthusiensis sermo in capittulo provintiali [!] reverendorum patrum dominorum abbatum ordinis Benedicti habitus‹. In nomine sancte et individue trinitatis patris et filii et spiritus sancti Amen. Celeberrimi prelati et abbates et in hac solempni congregacione legitime congregati. Canonistarum sentencia exhortatur … — … oracionibus vestris ego me ipsum humiliter rogo suscipi commendatum. Gracia domini nostri Ihesu Christi sit semper cum omnibus vobis Amen. Auch in Cod. Guelf. 691 Helmst., 195v–211r. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 212 (Hs. genannt); Meier Werke, 78 Nr. 94 (Hs. genannt); Mertens Streit, 733f. (Hs. genannt); Porębski Opuscula, 100–123 Nr. 132 (bes. 101f., 102 Hs. genannt); Frank Peterskloster, 118f., 432 (Hs. genannt, fälschlich "308 Helmst."); Tatarzyński, 46f. Nr. 22; Tatarzyński Dzieła, 205 (Hs. genannt); Acta Cusana 2,1, 51f. Nr. 2558 (Hs. genannt, Predigt auf den 7.5.1452 datiert); CALMA 7, 63 Nr. 63.

269vb271va Jacobus de Paradiso: Sermo in nativitate domini (T6). [H]oc inquit vobis signum Luce secundo capitulo [Lc 2,12]. Patres et fratres in Christo karissimi egregius doctor pater Bernhardus qui in huius sacre noctis devotis contemplacionibus et oracionum instancia meruit et obtinuit … — … nos quoque perducat Christus hodie infans natus per secula benedictus Amen. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 25ra–26vb; 691 Helmst., 211r–216v. Ungedruckt. Literatur: Meier Werke, 79 Nr. 94 (Hs. fehlt); Mertens, 285 Nr. 94 (Hs. genannt); Porębski Opuscula, 120 Nr. 132 (Hs. fehlt); Porębski Poglądy, 77f. Nr. 63 (78 Hs. genannt); Tatarzyński, 47 Nr. 23; Tatarzyński Dzieła, 186 (Hs. genannt); CALMA 7, 63 Nr. 63. – 271vb leer.

272ra293vb Jacobus de Paradiso: De peccatis mentalibus mortalibus. ›De occultis peccatorum vulneribus‹. [D]avid regius propheta licet multorum divinorum carismatum esset splendore illustratus proprie tamen fragilitatis sibi conscius non erubuit … — … fructum michi et omnibus optantibus misericorditer impendere dignetur Christus Ihesus per secula benedictus Amen. Text und Kapitelteilung weichen z. T. von der Ausgabe ab. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 213ra–224ra. Edition: Porębski Poglądy, 199–258 (74 Nr. 34, 199 Hs. genannt). Literatur: Fijałek 2, 269f.; Bloomfield 1307; Meier Werke, 25f. Nr. 21 (26 Hs. genannt); Mertens, 41, 278 Nr. 21; Porębski Opuscula, 69–71 Nr. 63 (70 Hs. genannt); Tatarzyński, 47f. Nr. 24; Tatarzyński Dzieła, 209f. (Hs. genannt); CALMA 7, 61 Nr. 36.

294ra303ra Jacobus de Paradiso: Colloquium hominis ad animam eius. ›Tractatus domini doctoris Iacobi Carthusiensis intitulatus colloquium hominis ad animam suam‹. Verbum secretum michi est ad te o sponsa summi regis et filia anima mea eiusdem regis insignita est ymagine … — … te conservante qui es via veritas et vita [Io 14,6] Ihesu Christe qui cum patre et spiritu sancto unus es deus per secula seculorum Amen. Auch in Cod. Guelf. 29.7 Aug. 4°, 118r–129r. Edition: Stoś Jakuba z Paradyża – dwa traktaty (s. oben), 223–254 (ohne diese Hs., vergl.). Literatur: Fijałek 2, 278f.; Meier Werke, 66f. Nr. 82 (67 Hs. genannt); Mertens, 37, 284 Nr. 82; Porębski Opuscula, 35 Nr. 4 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 70 Nr. 4; Tatarzyński, 48 Nr. 25; Tatarzyński Dzieła, 190 (Hs. genannt); CALMA 7, 58 Nr. 5. – 303rbvb leer.

304ra307vb Jacobus de Paradiso: Apologeticus religiosorum. ›Apologeticus religiosorum doctoris Iacobi Carthusiensis‹. (304ra) ›Prologus in opus sequens‹. [P]aulus egregius divini verbi relator salubri sua doctrina ad vigilantem examinacionem humanarum operacionum nos reddere cupiens attonitos … — … sed magis in eorum ornamentum proficientibus bonis inter malos dicente Christo: Sinite utraque crescere usque ad messem [Mt 14,30]. (304ra307vb) Textus. Procedendo igitur ad propositum cum recensuerimus sanctarum scripturarum veteres historias ante Christi adventum … — … Quod nobis concedat audire idem Ihesus Christus qui dicturus est ea per secula benedictus Amen. ›Explicit appologeticus 1510‹. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 225f. (226 Hs. genannt); Meier Werke, 51 Nr. 57 (Hs. genannt); Mertens, 192, 222–226 (jeweils Hs. genannt), 281 Nr. 57; Porębski Opuscula, 31 Nr. 1 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 69 Nr. 1; Tatarzyński, 48 Nr. 26; Tatarzyński Dzieła, 214 (Hs. genannt).

308ra316ra Jacobus de Paradiso: Consolatorium contra mala huius mundi. ›Consolatorium contra mala huius seculi editum a venerabili domino Iacobo Carthusiensis ordinis sacre pagine doctore‹. (308ra) ›Incipit prologus‹. Domine nonne bonum [Mt 13,27]. Verba sunt Christi in parabolis dicta de statu militantis ecclesie in qua boni cum reprobis mixti sunt … — … proponat igitur talis pusillanimis discipulus et magister respondet. ›Finit prologus‹. (308ra316ra) Textus. ›Discipulus‹. Tristicia michi magna est et continuus dolor cordi meo [Rm 9,2]. Videre enim cogor nedum in amplitudine exterarum nacionum gentilium paganorum … — … Quod regnum nobis percipere concedat qui hic electis suis promisit Ihesus Christus per secula benedictus Amen. Auch in Cod. Guelf. 237 Helmst., 233ra–242vb. Ungedruckt. Literatur: Fijałek 2, 275f.; Bloomfield 1740; Meier Werke, 29 Nr. 27 (Hs. genannt); Mertens, 42, 278 Nr. 27; Porębski Opuscula, 36 Nr. 7 (Hs. genannt); Porębski Poglądy, 70 Nr. 6; Tatarzyński, 48f. Nr. 27; Tatarzyński Dzieła, 212 (Hs. genannt); CALMA 7, 58f. Nr. 6. – 316rb317vb leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
CANTUS CANTUS: A Database for Latin Ecclesiastical Chant. Indices of chants in selected manuscripts and early printed sources of the liturgical Office (http://cantus.uwaterloo.ca//)
CAO R.-J. Hesbert, Corpus antiphonalium officii, Bd. 1–6, Rom 1963–1979 (Rerum ecclesiasticarum documenta. Series maior 7–12)
CC Corp. orat. Corpus orationum, Bd. 1–14, hrsg. von E. E. Moeller, J. M. Clément und B. Coppieters ’t Wallant, Turnhout 1992–2004 (Corpus Christianorum. Series Latina 160)
Deshusses J. Deshusses, Le sacramentaire Grégorien. Ses principales formes d'après les plus anciens manuscrits, Bd. 1–3, Fribourg 1971–1982 (Spicilegium Friburgense 16, 24, 28)
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Fijałek J. Fijałek, Mistrz Jakób z Paradyża i uniwersytet Krakowski w okresie soboru Bazylejskiego, 2 Bde., Kraków 1900
Frank Peterskloster B. Frank, Das Erfurter Peterskloster im 15. Jahrhundert. Studien zur Geschichte der Klosterreform in der Bursfelder Union, Göttingen 1973 (Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte 34 = Studien zur Germania sacra 11)
Goy Hugo von St. Viktor R. Goy, Die Überlieferung der Werke Hugos von St. Viktor. Ein Beitrag zur Kommunikationsgeschichte des Mittelalters, Stuttgart 1976 (Monographien zur Geschichte des Mittelalters 14)
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Hardt Catalogus Catalogus bibliothecae D. Antonii Iulii von der Hardt… quae codicibus manuscriptis et libris impressis potissimum argumenti theologici, historici et philologici inter quos rarissimi deprehenduntur, constat…, Helmstadii 1786
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
Lesser Clus B. Lesser, Die Benediktiner von Clus und ihre Bücher. Exemplarische Analyse und Rekonstruktion der Konventsbibliothek, in: Zentrum oder Peripherie? Kulturtransfer in Hildesheim und im Raum Niedersachsen (12.–15. Jahrhundert), hrsg. von M. E. Müller und J. Reiche, Wiesbaden 2017 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 32), 165–228
Lesser Johannes von Brakel B. Lesser, Johannes von Brakel – Buchbinder und Schreiber im Benediktinerkloster Clus, in: Wolfenbütteler Notizen zur Buchgeschichte 38 (2014), 77–122
Lydius Aura purior J. F. M. Lydius, Aura purior, hoc est: M. Wesseli Gansfortii … opera omnia …, Amsterdam 1617
Markowski M. Markowski, Repertorium commentariorum medii aevi in Aristotelem Latinorum qui in bibliothecis Saxoniae Inferioris asservantur, Kraków 2007 (Corpus philosophorum medii aevi)
Meier Werke L. Meier, Die Werke der Erfurter Kartäusers Jakob von Jüterbog in ihrer handschriftlichen Überlieferung, Münster/Westf. 1955 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie des Mittelalters 37,5)
Mertens D. Mertens, Iacobus Carthusiensis. Untersuchungen zur Rezeption der Werke des Kartäusers Jakob von Paradies (1381–1465), Göttingen 1976 (Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte 50 = Studien zur Germania Sacra 13)
Mertens Streit D. Mertens, Der Streit um den Bursfelder Liber ordinarius, in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktinerordens und seiner Zweige 86 (1975), 728–760
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Porębski Opuscula Jakub z Paradyża, Opuscula inedita, hrsg. von S. A. Porębski, Warszawa 1978 (Textus et studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia 5)
Porębski Poglądy S. A. Porębski, Jakub z Paradyża. Poglądy i teksty, Warszawa 1994
Porębski Wybór Jakub z Paradyża, Wybór tekstów dotyczących reformy kościoła, hrsg. von S. A. Porębski, Warszawa 1978 (Textus et Studia historiam theologiae in Polonia excultae spectantia 6)
Rep. font. Repertorium fontium historiae medii aevi, Bd. 1–12, hrsg. vom Istituto Storico Italiano per il Medio Evo, Rom 1962–2007
Röhricht R. Röhricht, Bibliotheca geographica Palaestinae. Chronologisches Verzeichniss der auf die Geographie des Heiligen Landes bezüglichen Literatur von 333 bis 1878 und Versuch einer Cartographie, Berlin 1890
Sicard Iter victorinum P. Sicard, Iter victorinum. La tradition manuscrite des œuvres de Hugues et de Richard de Saint-Victor, répertoire complémentaire et études, Turnhout 2015 (Bibliotheca victorina. Subsidia ad historiam canonicorum regularium investigandam 24)
Tatarzyński R. Tatarzyński, Polonica w średniowiecznych rękopisach łacińskich Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, Kraków 2004 (Bibliotheca Iagiellonica. Fontes et studia 13)
Tatarzyński Dzieła R. Tatarzyński, Dzieła Jakuba z Paradyża (1381–1465) w rękopisach Herzog August Bibliothek w Wolfenbüttel, in: Przegląd Tomistyczny 12 (2006), 177–235
Trusen Rentenkauf W. Trusen, Zum Rentenkauf im Spätmittelalter, in: Festschrift für Hermann Heimpel zum 70. Geburtstag am 19. September 1971, hrsg. von den Mitarbeitern des Max-Planck-Instituts für Geschichte, Bd. 2, Göttingen 1972 (Veröffentlichungen des Max-Planck-Instituts für Geschichte 36,2)
VD16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI. Jahrhunderts, Online-Ressource: http://gateway-bayern.bib-bvb.de/aleph-cgi/bvb_suche?sid=VD16
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
Waitz/Holder-Egger G. Waitz, O. Holder-Egger, Aus neueren Handschriftenverzeichnissen, in: NA 11 (1886), 418–425
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Manuscripta Mediaevalia Objektnummer hinzugefügt. (schassan, 2019-08-20)
  • Normdaten ergänzt bzw. korrigiert. (schassan, 2015-09-04)
  • Überarbeitung abgeschlossen; gleicher Stand wie im gedruckten Katalog. (lesser, 2023-01-15)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der mittelalterlichen Helmstedter Handschriften Teil II.
  • Weitere Literaturnachweise im OPAC suchen.
  • Weitere Literaturnachweise suchen (ehem. Handschriftendokumentation)
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (Copyright Information