Butzmann, Hans: Die Weissenburger Handschriften. Frankfurt/M.: Klostermann, 1964. (Kataloge der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel: Neue Reihe, Bd. 10) S. 257268.
co-funded by the European Union under the Seventh Framework Programme (CIP-ICT-PSP.2009.2.3) (Vorläufige Beschreibung)

Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Cod. Guelf. 91 Weiss.

Sammlung liturgischer und katechetischer Texte enth. sog. Weissenburger Katechismus mit althochdeutschen Stücken

Pergament — 176 Bl. — 21 × 12,2 cm — Weissenburg — IX. Jh., 1. H.

Lagen: Quaternionen, eine Quinternio (8998), zwei reduzierte Quaternionen (99 bis 103, 12026), eine reduzierte Quinternio (12735) und eine reduzierte Sexternio. Schriftraum: 18 × 9,4 cm. 25 Zeilen: Bll. 125, 126; 26 Zeilen: Bll. 1-88, 104-24, 153-60; 28 Zeilen: Bll. 127-52; 38 Zeilen: Bll. 89-103, 161-76. Karolingische Minuskel in verschiedenen Größen (winzig bis mittelgroß). Mehrere Hände. Auch durch die Unterschiedlichkeit der Schrift heben sich die einzelnen Teile der Handschrift voneinander ab; am stärksten sticht ab Teil C. Auch innerhalb der einzelnen Teile häufiger Händewechsel, am meisten in Teil E. Verschiedene Grade der Kalligraphie, am bemühtesten die eine Hand des Teiles B mit Zierseite (25v) in zeilenweise abwechselnden roten und schwarzen Umrißmajuskeln, auch mit größeren Überschriften in roter Majuskel. 127r große Initiale P (15,5 cm) ohne Beziehung zum Text, in Federzeichnung. Schäfte rautenförmig gegittert mit Dreilappblättchen. Der Fuß läuft in einen Schnabelkopf aus, der, nach rechts zurückgewandt, in den Hals beißt.

Herkunft: Wie schon Scherer (s. u.) bemerkte, ist die Handschrift aus fünf durch ihre Zweckbestimmung sich voneinander abhebenden, auch in Schwankungen des Formats sich ausdrückenden Stücken gebildet. 1r Codex monasterii sanctorum Petri et Pauli in Wissenburg. Darüber Itinerarium Clementis pape praedicationis sancti Petri apostoli. An den Rändern viele Textbestimmungen. — Auf dem ersten Papiervorsatzblatt Inhaltsverzeichnis von Lauterbachs Hand, dort auch Stempel der Bibliotheque Imperiale. Wiener Liste 8°4. Siehe auch Einleitung S. 14 f.

Heinemann 4175 mit Abb. v. Bl. 152v und 153r. — W. Scherer, Eine lateinische Musterpredigt (Zeitschrift für deutsches Altertum 12, 1865, S. 443–44). — K. Müllenhoff und W. Scherer, Denkmäler deutscher Poesie und Prosa a. d. 8.-12. Jh., 3. Ausgabe, Bd 2, 1892, S. 335-41. — R. Schnurr, Katechetisches in vulgärlateinischer und rheinfränkischer Sprache aus der Weissenburger Handschrift 91 in Wolfenbüttel. Diss. Greifswald 1894, mit Beschreibung der Handschrift von G. Milchsack, S. 2–5. — Enneccerus, Die ältesten deutschen Sprachdenkmäler, 1897, Tafel 21-28: Abb. v. Bll. 149v–150v, 152v–154v. — Zeitschrift für Kirchengeschichte 19, 1899, S. 180. — Das Decretum Gelasianum, hrsg. v. E. v. Dobschütz, 1912, S. 14. — MGH Poetae lat. aevi carol. 4, 2/3, S. 1047 und 1087. — M. Andrieu, Les Ordines Romani du haut moyen-age, T. 1, 1931, S. 453–58. — V. Leroquais, Les Pontificaux manuscrits des Bibl. publiques de France 1, 1937, S. XVIII: Pontifical de Besancon. — E. Lesne, Les livres, „Scriptoria" et bibliothèques du commencement du VIIIe à la fin du Xle siècle, Lille 1938, S. 706.

1–24 Canones. (1v) Canones Eusebiani I–X. Mit Angabe der übereinstimmenden Stellen. Vox clamantis in deserto. Vgl. PG 22, 1278 ff. (22v) Gregorius I. papa: Oratio de mortalitate = Gregorius, Registrum epistularum 13, 2: Denuntiatio pro septiforma letania. ›Sermo de mortalitate‹. PL 76, 1311-14. MGH Epp. 2, 365–67, Nr. 13, 2. Nur bis damnationis parcat S. 367, Z. 4; eigentl. Schluß der Oratio. — 23v–24r leer. (24v) Carmen de Petri apostoli liberatione e carcere. Carcere vallatus, turba infidelium septus. Abgedruckt nach vorliegender Handschrift. MGH Poetae lat. med. aevi 4, Fasc. 2/3, S. 1087. (24v) Versus de cruce. Sic primo Christum certabant pendere regem. Abgedruckt ebenda, auch nach vorliegender Handschrift.

25–88 Brief des Papstes Clemens und Ordines . — 25r leer. (25v) Ps.-Clemens I. papa: Epistulae ad Jacobum fratrem domini. Aus. Ps.-Isidorus: Decretalium collectio. Epistula 1 cap. 1–19. ›In Christi nomine Clemens ad Iacobum fratrem domini de obitu beatissimi Petri apostoli et de ordinatione sua hanc scripsit epistolam in itinerarium feliciter. (Bricht ab) … sed et nunc quae exponere praeeipit ineipiam. Deo gratias ago mihi donanti vitam‹. Epistula 2. › ((Majuskeln, rot und braun):) Item epistola eiusdem Clementis pontificis urbis Romae ad eundem Iacobum fratrem domini Kierosolymorum civitate episcopo karissimo‹. Clemens Iacobo karissimo … — … qui autem non audierit te immo loquentem dominum per te, ipse sibi damnationem accipiet. (Schmuckseite) PL 130, 19–27 B und 37–44. Decr. Ps.-Isid. ed. Hinschius, 30–36 und 46–52. (37v) Vita Clementis I. papae aus dem Liber Pontificalis. ›De libro episcopale‹. et cessavit episcopatus dies XXI. PL 127, 1077–80. MGH Gesta pontificum 1,1, S. 7. (38v) Hieronymus ad Damasum papam de missarum solemniis. ›Inquisitio beati Damasi papae urbis Romae ad Kieronimum presbyterum‹. Frater et presbyter noster Hieronime, quid tibi videtur de die sancta dominica qualiter solemnia missarum agere debeamus … — … beatus papa dixit: rectum est quod dicis, et omnibus placet. (38v) Gregorius I. papa: Decretum v. 5. 7. 595. ›Incipit decretum beati Gregorii papae urbis Romae ad clerum in basilica beati Petri apostoli.PL 77, 1334-39. MGH Epp. 1, 362-67, Nr. 5, 57 a. (42v) Ordines Romani Zählung nach Andrieu. (42v) Ordo I. … qualiter missa celebratur … PL 78, 937–48. Andrieu 2, 68-108. (52r) Ordo III. (Supplementum II ad ordinem I.). PL 78, 958-60. Andrieu 2, S. 131–33. Beide Texte unter d. T. Ordo romanus primus de missa papali nach vorliegender Handschrift. hrsg. von R. Stapper, Münster 1933. (53v) Ordo XI, 1-82. Ordo scrutinii. PL 78, 993-98. Andrieu 2, S. 418 bis 443, Z. 4. (60r) Ordo XXIV, 1–40. ›Ordo Romanorum in ebdomada maiore.Andrieu 3, 287–95, Z. 2. Fortsetzung siehe 63v. (62v) Ordo XXVIII, 50–57 mit starken Abweichungen. ›Ordo vero qualiter sabbato sancto infantes catecizantur‹. Andrieu 3, S. 401, Z. 15 - 403, Z. 6. (63r) Ordo XXV Benedictio cerei paschalis. Nur in vorliegender Handschrift. Andrieu 3, 305. (63v) Ordo XXIV, 41–45 Fortsetzung von 60r Benedictio fontium. Haec expleta tunc inluminantur duo cerei … — … mittit chrisma in fontem. Andrieu 3, 295, Z. 3 – 296, Z. 2. Fortsetzung s. 67v. (63v) Ordo XXVIIIa Benedictio fontium et baptisma. Deinde pontifex, procedens de ecclesia. Nur in vorliegender Handschrift. Andrieu 3, 421–25. (66r) Ordo XXVI. ›De officiis divinis in noctibus a caena domini usque pascha.‹ P. Capelle, La procession du Lumen Christi au samedi saint. Rev. Benedictine 1932, S. 113-15. Andrieu 3, 325-29. (67v) Ordo XXIV, 46–54 mit Abweichungen. Fortsetzung von 60r und 63v. Eodem die ingrediantur ad vigilias hora VIII . Andrieu 3, 296, Z. 3–297. (68v) Ordo XXIVZusatz. In pascha usque octabas non cantatur … — … predicenda est. Andrieu 3, 297, Anm. Z. 18–21. (68v) Ordo XXIVZusatz. Dominica sancta statio ad sanctam Mariam . Andrieu 3, 297, Anm. Z. 21–27. (69r) Ordo XXVII, 67–94abweichend. Ad vesperas die paschae sanctum. ›Qualiter vespera die sanctum pascha dicenda sint‹. Andrieu 3, 362–72 mit Anmerkung. (71v) Ordo Ia. ›Ordo librorum catholicorum qui ponuntur in circulo anni sanctq ecclesie Romanq‹. Andrieu 2, 481–88, mit Anmerkung. (72v) Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non recipiendis. PL 59,159-64. E. v. Dobschütz, Das Decr. Gelasianum 1912, S. 21-60. (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur Bd 38, H. 4.) (77r) Denuntiatio jejuniorum = Sacramentarium Gelasianum 1,82. PL 74, 1133-34. The Gelasian Sacramentary ed. H. A. Wilson, 1894, S. 124-25. (77v) Ordo de sacris ordinibus benedicendis. Ostiarius cum ordinatur … — … in eucharistia corporis Christi. Kürzer als. PL 138, 1003–04. Fortsetzung s. 78v. (78r) Dann im fortlaufenden Text ohne Überschrift: Ordo XXXIV, 1.2. Quomodo acolythi ordinantur. Dum missa celebrata fuerit, indunt clericum. PL 78, 999–1001, Abs. 1. (78v) ›Ordo qualiter in romana sede apostolica ecclesia presbyteri diaconi vel subdiaconi elegendi sunt. ((Capitula Gregorii.))‹. PL 138, 1004, Abschnitt 1-3. (79r) Weiter Ita. Exhibeatur in conspectu episcopi patena … — … et tradet ei calicem et patenam. Fragment eines Sacramentarium Gelasianum galliCanum saec. VIII. (Vgl. Clavis patrum Nr. 1905.) Le sacramentaire gélasien d'Angouleme ed. P. Cagin, 1918, Bl. 148r. Fortsetzung 79v. (79v) Ordo XXXIV, 3. Sequitur. Si ad subdiaconatus officium. Fortsetzung von 78r. PL 78, 1001, Abschnitt 2. Andrieu 3, 604. Fortsetzung s. u. (79v) ›Ordinatio diaconi‹. Diaconus cum ordinatur … — … ad ministerium consecratur. Fortsetzung von 79r. (79v) Ordo XXXIV, 4–10. Sequitur. Si ad diaconatus officium … — … indutus dalmatica et missa finitur ordine suo. PL 78, 1001, Absatz 3. Andrieu 3, 603, Z. 7 - 606, Z. 2. Fortsetzung 80v. (80r) ›Ordinatio presbyteri‹. Presbyter cum ordinatur … — … super caput illius teneant. PL 138, 1006, Absatz 2. Fortsetzung von 79v, Ordinatio diaconi. (80v) Ordo XXXIV, 11-13. Sequitur. Fortsetzung von 79v. PL 78, 1001, Abschnitt 4. Andrieu 3, 606, Z. 3-10. (80v) ›Ordinatio episcopi‹. Episcopus cum ordinatur … — … caput eius tangant. PL 138, 1007, Absatz 2. Fortsetzung von 80r. (80v) Ordo XXXIV, 14–45. ›Sequitur qualiter episcopus ordinetur.PL 78, 1001-04, Abschnitt 5-9. Andrieu 3, 606, Z. 11 - 613. Fortsetzung von 80v. (83r) Ordo XLII. ›Ordo quomodo in sancta romana ecclesia reliquiae reconduntur.PL 138, 1020-21, Z. 6. Andrieu 4, 397 bis 402 (84v) Ordo XLI. ›Ordo antiqua ad ecclesiam dedicandam‹. Ähnlich. PL 138, 1015-18. Andrieu 4, 339-47 (86v) Nachgetragen Ordo XV, 66–71, 79–84. Fragment eines Ordo per anni circulum aus dem Capitulare ecclesiastici ordinis. Post nativitatem vero domini, quod antea. (87r) Postea quidem die secundo … — … XII lectiones agende sunt et ordinantur qui ordinandi sunt. M. Gerbert, Monumenta veteris liturgiae 2, 1779, S. 170 b unten. Andrieu 3, 109, Z. 25–111, Z. 11. 113, Z. 1–116, Z. 8. (88r) Anderes Fragment. Ab alleluia vero laude a caput LXXme … — … et cum illo ad gaudia eterna pervenire. (88v) Versus de Gregorio magno. ›Incipit prologus‹. Chevalier 27465. Analecta hymnica 49, 1906, S. 21–22. MGH Poetae aevi carol. 4, 2–3, 1069–70. Introductio zu einem Graduale oder Antiphonale. Hier nur bis v. 26. Hier eine Lage verloren.

89103 Computus Teil 1. (89r) Zeichnung einer Windrose mit Inschriften: Ein Kreuz mit je zwei im Winkel von 45° angesetzten Balken. Inschrift im mittleren Balken oben: Primus Apocreas cardinalis faciens frigora et nives. Homines ad focum sedentes. Gehört offenbar zum folgenden. (89v) Computus. In principio creavit deus caelum et terram …,super faciem abyssi. Informen caeli et terre et aquae … — … incrementus ipsi lunaris, qui saltus lunae dicitur in X anno ponitur eo quod XV luna transsallit in XVI. (99v) Mondtafeln. — 100v leer. (101r) Computus. Si vis scire, quota sit feria annualis … — … partire per XXX, quod remota ipsa est luna. (101v) Zeichnerische Darstellung des Sonnenlaufs im Jahre in Pyramiden- und Kreisform (102v) Kalendarien. — 103v leer.

10426 Symbola und Erläuterungen. — 104r leer. (104v) Sermo de symbolo et virtutibus. Audite, fratres karissimi, tam clerici quam laici, tam iuvenes quam et senes, quomodo dominus per prophetam ad sacerdotes dixit … — … semper eius misericordiam deprecemur, ut in presenti vita nos conservet et ad perpetuam vitam perducat, cui est honor . (106r) Zitat aus einem Capitulare betr. Auswendiglernen der Oratio dominica und des Symbolum. W. Scherer in: Zeitschrift für deutsches Altert. 13, 1865, S. 443. R. Schnurr, S. 3. (106v) ›De simbolo ((Symbolo)) et oratione ((Dominica))‹. Fidei simbo-lum et dominica oratio pro tota lege parvolis ecclesiae ad caelorum regna capissenda … — … in quibus ut praedictum est omnem scripturam coartari [!] latitudinem. Sermo de Symbolo. ›Ratio simboli‹. Dum de simbolo conferre voluimus, inquirendum est nobis simbolum in cuius lingua nuncúpetur … — … duplicatur eorum paena, quia modo anima cruciat [!], sed postea anima et corpus, et tuno [!] iusti gloriabuntur cum domine in secula saeculorum amen. Zeitschrift für Kirchengeschichte 19, 1899, S. 186-90 nach clm 14508 aus St. Emmeram. (A. E. Burn.). (111r) Pelagius: Libellus fidei ad Innocentium papam. › ((Majuskeln)) Fides catnolica [!] Nieronimi [!]‹. PL 45, 1716-18. PL 39, 2181-83. (App. Augustini, Sermo Nr. 236, 2-6.) Mit anderem Schluß PL 98, 1113–15 = Libri Carolini 3, Cap. 1. Daran anschließend: (114r) Item Hieronimi. Dolendum est non quere hominem aeterna, quae certa sunt, se(d) disperare. (114r) Hilarius episcopus Arelatensis: Expositio de fide catholica. Auscultate expositionem de fide catholica, quam si quis digne non habuerit, regnum dei non possidebit … — … premia caelestia in hisdem corporibus possideant prestante Christo, qui cum patre. Zeitschrift für Kirchengeschichte 19, 1899, S. 180–86, nach vorliegender Handschrift und nach Oxford Junius 25, aus Murbach und clm 14508, aus St. Emmeram. (A. E. Burn.) (115v) Commentarius Fortunati in symbolum Athanasianum. ›Exposicio super fidem catholicam‹. Quicumque vult salvus esse … Fides dicitur credulitas sive credentia. A. E. Burn, The Athanasian Creed, Cambridge 1896, S. 28–39. (Texts and Studies 4, 1). Pitra Analecta sacra 5, 1888, S. 27. Im Voss. Gr. 4° LV, den Pitra benutzte, wird die Expositio einem Euphronius Presbyter zugeschrieben. (120v) Ohne Absatz und betonten Anfang anschließend: Oratio de Maria virgine. Lacta mater eum, qui fecit te imperative- modo ad beatam et semper virginem … — … regem genuisti regina perennis. Ora pro nobis cum omnibus sanctis . (radiert:)Explicit. (120v) Expositio Orationis dominicae. Pater noster … ut filius esse meriaris eclesiae. Abgedr. bei Schnurr (s. o.) S. 8–9. (121v) Expositio Orationis dominicae. Pater noster … haec subplecationem ((korr: supplicationum)) genera. Abgedr. bei Schnurr, S. 9-10. (122v) Sermo de Oratione Dominica. Audite sermonem de oratione domineca ((korr: dominica)). Quam si quis digne cantaverit. Abgedr. bei Schnurr, S. 11–13. — 125r leer. (125v) Oratio pro aeris temperie. Rerum creator, protector omnipotens, mundum qui salvas precioso sanguine, aera comples luceque candiflua … — … sit semper omnis gloria paraclito, trinus qui regnas deus, et spiritui et nunc et ultra per cuncta sit saecula. (126v) Epitaphium Riculphi archiepiscopi Moguntinensis (+ 813). Zeitschrift f. deutsches Altertum 12, 1865, S. 443 f. MGH Poetae lat. aevi carol. 1, 432.

12760 Breviarium der Paulusbriefe, Katechismus, Breviarium der Gregor-Homilien. (127r) Loci Novi Testamenti auf ursprünglich leerer Seite. (127v) Damasus papa: Epigramma in s. Paulum. PL 13, 379–81. Damasi Epigrammata rec. M. Ihm, 1895, S. 3–4, Nr. 2. Damasi epigr. ed. A. Ferrua, Roma 1942. (127v) ›Canones Concordationum de omnibus epistolis apostoli Pauli.De unitate ecclesiae. Ad Corinthios prima epistula, capitulum secundum … — … De eo quod possibile est omnibus et necesse universa mandata dominica plenissime custodire. Ad Romanos II. Ad Corinthios I. XXVI. ad Galatas XXII. ad Titum II. (130r) Capitula et Initia epistularum Pauli et Epistulae ad Hebraeos. (130r) Capitula Epistulae ad Romanos nach 49 Sektionen. ›Brevis‹. De natitivitate domini secundum carnem … — … martyrio domini ante passionem in silentio, post passionem vero ipsius revelatio. Umfaßt Römer 1 bis Römer 14, 17. (131v) Initia Epistulae ad Romanos, sectio 1–51. (132v) Capitula Epistulae primae ad Corinthios (72 Sekt.). ›Brevatio epistulae I.De plenitudine divitiarum gratiae et scientiae Corinthiorum … — … LXXII. De apostolo anathemizante eos, qui non credunt dominum Jesum Christum. (134v) Initia Epistulae primae ad Corinthios (72 Sekt.). (136r) Capitula Epistulae secundae ad Corinthios (28 Sekt.). ›Brevis‹. I. De passionibus et consolationibus … — … XXVIII. De apostolo Corinthios consolante. (137r) Initia Epistulae secundae ad Corinthios (28 Sekt.). (137v) Capitula Epistulae ad Galathas (37 Sekt.). ›Brevis‹. I. De resurrectione domini … — … XXXVII. De apostolo in corpore suo Stigmata domini Iesu Christi portante. De contemptu inanis gloriae ac praesentis. (138v) Initia Epistulae ad Galathas (nur bis Sekt. 36). (139v) Capitula Epistulae ad Ephesios (31 Sekt.). ›Brevis‹. I. De sanctis, quod ante constitutionem in domino Christo electi sunt … — … XXX ((für XXXI).) De fidelitate et ministerio. (140r) Initia Epistulae ad Ephesios (31 Sekt.). (141r) Capitula Epistulae ad Philippenses(19 Sekt.). ›Breviarium.I. De prespiteris, quod ipsi fuerint aliquando episcopi … — … XVIIII. De Cesaris domo, quod habuerit sanctos. (141v) Initia Epistulae ad Philippenses. Nur 17Sekt. XVII. Deus autem meus impleat omne desiderium vestrum. (141v) Capitula Epistulae primae ad Thessalonicenses. (25 Sekt.). ›Breves.I. De apostolo et Silvano et Thimotheo pro Thessaloni-censibus Semper orantibus … — … XXV. De apostolo Thessalonicenses adiurante per dominum, ut omnibus fratribus epistula legeretur. (142v) Initia Epistulae secundae ad Thessalonicenses (25 Sekt.). (143r) Capitula Epistulae secundae ad Thessalonicenses (9 Sekt.). ›Brevis‹. I. De persequutione quod exemplum sit iusti iudicii dei … — … VIllI. De separatione inobedientium ut revereantur. Initia Epistulae secundae ad Thessalonicenses (9 Sekt.). (143v) Capitula Epistulae ad Colossenses (31 Sekt.). ›Brevis‹. I. De spe reposita sanctis in caelis … — … XXXI. De salutatione Pauli et vinculorum eius. (144r) Initia Epistulae ad Colossenses (31 Sekt.). (144v) Capitula Epistulae primae ad Timotheum (30 Sekt.). Ab Sectio II von anderer Hand ohne Rubra fortgesetzt.Brevis‹. I. De fabulis et genealogiis et doctoribus vanis … — … XXX. De profanis novitatis vocum. (145v) Initia Epistulae primae ad Timotheum(30 Sekt.). (146r) Capitula Epistulae secundae ad Timotheum (25 Sekt.). ›Brevis‹. I. De Eunice atque Loidem matre aviam Timothei … — … XXV. De Eubolo et Pudente et Lino et Claudia et fratribus universis. (146v) Neue Hand: Initia Epistulae secundae ad Timotheum (25 Sekt.). (146v) Capitula Epistulae ad Titum (10 Sekt.). ›Incipit argumentum ad Titum. Titum commune. Incipit Brevis‹. I. De domino patre, quod ante aeterna tempora dominum filium nobis promiserit … — … De apostolo diligentes eum per litteras salutante. (147r) Initia Epistulae ad Titum (10 Sekt.). (147r) Capitula Epistulae ad Philemonem (4 Sekt.). ›Incipit argumentum ad Philemonem. Philemoni familiäres litteras facit. Incipit brevis.I. De Philemone et Appia et Archippo et domestica eius ecclesia. (147r) Initia Epistulae ad Philemonem (4 Sekt.). (147r) Capitula Epistulae ad Hebraeos (39 Sekt.). ›Incipit argumentum ad Hebraeos. Inprimis dicentum est, quur apostolus Paulus. Incipit Brevis‹. I. De Christo, quod deus sit circa Iudaeos … — … XXXVIII. De verbo solacii, quem cum Timotheo una commendat. (148r) Von der Hand, welche die Korrekturen zu den vor aufgehenden Texten schrieb: Initia Epistulae ad Hebraeos(40 Sekt.). ›Incipit epistula ad Hebraeos.Lege felix in domino. (148v) Vergilius: Georgica 1, 231–44. Ungenau abgedr. Schnurr S. 4, nach G. Milchsacks Abschrift. (149r) Nota de Plagis Aegyptiacis. Abgedr. Schnurr S. 4. (149r) ›De septem gradus ecclesiae‹. Abgedr. Schnurr S. 13–14. (149r) De Officiis presbyteri de missa et baptismate. Abgedr. Schnurr S. 14-15. (149v) Weissenburger Katechismus. (149v) Oratio Dominica. in rheinfränkischer Sprache, anschließend Wiederholung des Textes mit ahd. Expositio. Abgedr. Incerti monachi Weissenburgensis catechesis theodisca ed. J. G. Eckart (Eccardus), 1713, S. 60-64. A. H. Hoffmann (von Fallersleben), Althochdeutsches aus Wolfenbütteler Handschriften, 1827, S. IX-XII. H. F. Massmann, Die deutschen Abschwörungs-, Glaubens-, Bet- und Beichtformeln vom 8. bis 12. Jh., 1839, S. 158 (Nr. 45) und S. 161-63 (Nr. 55). K. Goedeke, Deutsche Dichtung im Mittelalter, 1854, S. 13. K. Müllenhoff und W. Scherer, Denkmäler deutscher Poesie und Prosa aus dem 8. und 12. Jh., 3. Aufl. 1, 1892, S. 204-05. Schnurr S. 15–16. Anschließend: (150v) Nomina Peccatorum criminalium. Abgedr. Eckart S. 64-65. Hoffmann S. XII-XIII. Massmann S. 121. Müllenhoff-Scherer S. 205. Schnurr S. 16. lateinisch-althochdeutsch. (150v) Expositio Orationis dominicae. Abgedr. Schnurr S. 17–18. (151v) Symbolum. ›Symbolum apostolorum‹. Credo in unum deum, sanctam trinitatem. Abgedr. Schnurr S. 18–20. Zeitschrift für Kirchengeschichte 6, 1884, S. 288-90. Abdr. nach clm 19417 aus Tegernsee. (152v) Symbolum apostolicum. Abgedr. Eckart S. 65. Hoffmann S. XIII-XIV. Massmann S. 71-72 (Nr. 3). Goedeke S. 12 (Nr. 9). Müllenhoff-Scherer S. 205. althochdeutsch (rheinfränkisch). (153r) Symbolum Athanasianum. Abgedr.Eckart S. 66-72. Hoffmann S. XIV-XX. Massmann S. 88-107 (Nr. 17). Goedeke S. 12-13 (Nr. 10). Müllenhoff-Scherer S. 206. Schnurr S. 21-23. althochdeutsch (rheinfränkisch). (154v) Gloria. Abgedr. Eckart S. 72–73. Hoffmann S. XX-XXI. Massmann S. 175-176. Goedeke S. 13-14 (Nr. 13). Müllenhoff-Scherer S. 208. Schnurr S. 23. althochdeutsch (rheinfränkisch). (154v) Initia Homiliarum in Evangelia Gregorii I. papae. ›In nomine domini nostri Jesu Christi atque salvatoris. In hoc volumine continentur omelias sancti Gregorii numero XL‹. Der Kodex, zu dem diese Initien gehören, begann mit der Praefatio ad Secundinum, darauf folgte die Oratio de mortalitatePL 76, 1311–14, daran schlössen sich die Evangelienpredigten 1-40 (PL 76, 1078 ff.). (157v) Initia Homiliarum in Ezechielem Gregorii I. papae. ›In nomine domini dei atque salvatoris Iesu Christi. Expositio in Ezechiel propheta incoata in basilica Lateranis episcopii quae apellatur aurea.‹ Der Codex enthielt 22 Predigten entspr. PL 76, 786-1072 ohne Praefatio. Daran anschließend: (159r) „Versus Weissenburgenses". größtenteils über den hl. Petrus. Vielleicht Verse zu Wandbildern. Abgedr. MGH Poetae lat. aevi carol. 4, 1047-50.

16176 Computus Teil 2. (161r) Computus. Quod modis soleat annus nominari, primus modus est de luna … — … qui vocatur magnus annus planetarum dum omnia sidera ad locum revertuntur ubi primum statuta fuerunt. (161r) ›Argumentum qualiter anni ab incarnatione domini nostri Jesu Christi inveniantur‹. Si vis scire, quoti sint anni ab incarnatione domini, multiplica. (164v) Osterbestimmung. Primo anno circuli decemnovenali XXX est luna in kalendis aprilis … — … annos omnes, qui aliquando … quales fuerint evidentius agnoscant. — 168v leer. (169r) Beda: Canones lunarium decemnovenalium circulorum. Nur bis nullatenus caelebraris. Die beiden letzten Absätze s. u. PL 90, 877 bis 881. (171r) Anschließend Einschub: Quattuor differentiae lune Victorini XXX Onatilius et Laterculus … — … iste ergo numerus dierum in communibus annis, et embolismus in caelebratione paschae observandum est. (171r) Dann. Beda: Canones (s.o.). Vorletzter Abs. PL 90, 881. Fortsetzung s.u. Anschließend Einschub: (171r) Computus (1. Abs. nach Cassiodor. PL 69, 1249). Si nosse vis, quotus annus est ab incarnacione domini nostri Jesu Christi, computa … — … residuos vero XII secundum regulam subiter adnixum apraeli mense indubitanter calculabis. Anschließend: (171v) Computus. Incipit calculatio quomodo repperiri possit, quota feria … — … tertia feria erit luna paschalis XIIII et dominicus festi paschalis luna XVIIII. (172r) Computus digitis. III digiti in sinistra manu idem auricularia … — … duae palmq aperte erga faciem erigione interposita sedante aures retro respicientes. Dann Fortsetzung von. (172v) Beda: Canones (s. o.). PL 90, 882 bis et annalis. Dann wieder Einschub: (172v) Si vis scire luna VII quantum distet a sole … — … et XXIIII dierum spatio VII luna distat a sole. Dann Schluß von. (173r) Beda: Canones (s. o.). PL 90, 882. (173r) Anschließend: ›Regulares ad feriam per kalendas inveniendam adjectis concurrentibus secundum Romanos‹. (173r) ›Regulares ad lunam‹. (173v) ›Loca embolismorum‹. (174r) ›Concurrentes septimanae‹. Zuletzt Zeichen und Namen der Zahlen, griechisch und lateinisch.

175v176 leer.

175r unten: Federprobe. vovo nono meme aolii sacra.


Abgekürzt zitierte Literatur

Andrieu M. Andrieu, Les Ordines Romani du haut moyen âge, Bd. 1–5, Louvain 1931–1961 (Spicilegium sacrum Lovaniense: Études et documents 11, 23, 24, 28, 29)
Chevalier Repertorium hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, Bd. 1–6, ed. par U. Chevalier, Louvain 1892–1921 (Subsidia hagiographica 4)
Heinemann O. von Heinemann, Die Helmstedter Handschriften, Bd. 1–3, Wolfenbüttel 1884–1888, ND Frankfurt/M. 1963–1965 (Kataloge der Herzog-August-Bibliothek Wolfenbüttel. Die alte Reihe 1–3)
MGH Epp. Monumenta Germaniae Historica. Epistolae in Quarto, Bd. 1–8, Berlin 1887–1939
PG Patrologiae cursus completus. Series Graeca, Bd. 1–161, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1857–1866
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Wiener Liste Liste der von H. J. Blum im Jahre 1673 der Wiener Hofbibliothek angebotenen Handschriften meist Weissenburger Herkunft, in: T. Gottlieb, Die Weissenburger Handschriften in Wolfenbüttel, Wien 1910 (Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften in Wien, Philosophisch-Historische Klasse 163,6)