de :: en
Permalink: PURL

Search

View as: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Halberstadt, Historisches Stadtarchiv, M 163
Katalog der mittelalterlichen und frühneuzeitlichen Handschriften in Halberstadt. Verzeichnis der Bestände der Kulturstiftung Sachsen-Anhalt, Domschatz zu Halberstadt, und des Historischen Archivs der Stadt Halberstadt, bearbeitet von P. Carmassi, Wiesbaden 2018

Breviarium

Papier und Pergament — 346 Bl. — 30,5 × 21,5 cm — Halberstadt — 15. Jh. Erste Hälfte (um 1425)

Bei jeder Lage sind das äußere und das innere Bifolium aus Pergament. Wasserzeichen: 1.Ochsenkopf. Piccard-Online 066582. 1425. 2. Ochsenkopf. Piccard-Online 066584. 1427. 3. Mensch. Kopf. Mohr mit Krone. Piccard-Online 020729. 1423. 4. Ochsenkopf mit Augen. Darauf zweikonturige Stange mit Kreuz und Schlange. Nicht nachweisbar. Lagen: V-3 (7). VI-1 (18). 5 VI (78). VII (92). 15 VI (272). VI+1 (285). 5 VI (345). 1 Blatt. Lücke von einem Blatt zwischen fol. 11 und 12. Gelegentlich Lagenzählung sichtbar (arabische Zahlen). Mittelalterliche Foliierung auf dem Kopfsteg mit römischen Zahlen ab fol. 8r. Dabei wurden gelegentlich Blätter übersprungen oder doppelt gezählt. Moderne Foliierung (Bleistift). Rückenfalz eingerissen. Häufige Risse an den Papierblättern auf dem Fußsteg, gelegentlich mit aufgeklebten, teilweise bedruckten Papierstreifen repariert. Gebrauchsspuren, Wachstropfen. Schriftraum: 24,5 × 16 cm. Zweispaltig. 42 Zeilen. Bastarda. Haupttext von einem Schreiber geschrieben. Fol. 323-326, 329-332 von einer zweiten Hand. Auf der rechten Ecke des Kopfstegs mit der Funktion eines Titulus currens Angaben über die liturgische Zeit, z. B. Octava pasche, Monatsnamen, etc. Zeitgenössische und spätere liturgische Ergänzungen oder Korrekturen am Rand. Blattweiser in Zungenform aus rotem Leder. Rubriziert. Bei den wichtigsten liturgischen Festen ca. drei Zeilen hohe Initialen. Rote Lombarden mit Aussparungen. Eine bis zwei Zeilen hohe einfache rote Lombarden für die restlichen Initien.

Spätmittelalterlicher Einband. Holzdeckel, mit Leder bezogen. Streicheisenlinien und Einzelstempel. 1. Löwe, schreitend (EBDB s002855). 2. Hirsch, springend (EBDB s005259). 3. Rosette (EBDB s007012); Flechtwerk (EBDB s004697). Werkstatt "Webmuster", Hamersleben (EBDB w001428). Spuren von zwei Schließen. Auf dem Rücken Signaturschild mit der Signatur M 163. Ein zweites Signaturschild aus Papier zwischen Kapital und erstem Bund sehr beschädigt, mit unleserlichen Spuren von brauner Tinte.

I. Als VS und HS wurde ein notarielles Instrument wiederverwendet, Pergament, a. 1455, am rechten Rand beschnitten. Der Aussteller, der in den ersten Zeilen genannt wird, ist Agapitus de Rusticis († 1464), als utriusque iuris doctor canonicus basilice principis apostolorum de Urbe domini nostre pape capellanus … bezeichnet. Vgl. http://thesaurus.cerl.org/record/cnp00286644. Auf dem HS Rekognitionszeichen des Notars Iohannes de Toyssiaco. Vgl. Thomas Frenz, Die Kanzlei der Päpste der Hochrenaissance (1471-1527) = Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts in Rom 63 (Tübingen 1986), Nr. 1394; Rep. Germ. 8,2, Nr. 2133, 3734. II. Ein loser Papierzettel mit Abdruck eines Wachssiegels (4,1 × 3,5 cm): Wappen mit Wolfsangel (?) in der Mitte, umlaufend eine Inschrift (unleserlich).

Herkunft: Verschiedene Anhaltspunkte sprechen für eine Entstehung und Benutzung der Handschrift in der Halberstädter Diözese: Heiligenkalendar, Osterspiel nach Halberstädter Tradition, das im Einband wiederverwendete Material. Das Breviar M 163 bezeugt höchstwahrscheinlich die liturgische Praxis in der Stiftskirche Unserer Lieben Frau. Das Kalendar spiegelt die spätmittelalterlichen Entwicklungen in der liturgischen Ordnung der Halberstädter Kirche wider. Zusätzlich wird aber das Fest der Dedicatio sancte Marie (9. September) verzeichnet und rubriziert, das nur für die Kirche Unserer Lieben Frau gilt. Insgesamt entspricht der Codex der engen Zusammenwirkung bei der Gestaltung der liturgischen Feier zwischen den Kanonikern der beiden Kirchen auf der Domburg, wie es auch der Liber Ordinarius (St. Petersburg, Russische Nationalbibliothek, F. 955, op. 2, Nr. 8 (olim M 164)) dokumentiert. Der Tag des hl. Pancratius (12. Mai) ist im Kalendar des Breviars nicht durch Rubrik hervorgehoben, sondern zusammen mit Nereus und Achilleus erwähnt. Dies spricht gegen eine Herkunft des Codex aus dem Chorherrenstift zu Hamersleben, auch wenn der Codex dort gebunden wurde (Einbandstempel). Auch der Typus des Signaturschildes mit Angabe des Titels (heute unleserlich) kommt in weiteren Codices aus dem Bestand von Unserer Lieben Frau vor. — Zuletzt in der Akademie der Wissenschaften in Eriwan (Armenien) (Nr. 501).

Schmidt (1881), 163, S. 15.

1v-346v Breviarium mit Kalendar. Biblische, patristische und hagiographische lectiones. (1r) Nachgetragener Hymnus mit der Überschrift: Impnus in consecratione crismatis (AH 51,77). Bastarda, 15. Jh. Moderne Inventarnummer mit rotem Buntstift: 142. Frühneuzeitliche Notiz auf dem Fußsteg: Item substantia post remedium mortis . (1v-3v) Kalendar. Die Monate sind durchgehend verzeichnet, nicht nach Spalten oder Seiten gegliedert. Darin gelegentlich Angabe der Zahl der Lesungen für das Offizium (z. B. IX lectiones) neben dem jeweiligen Fest und zuständigen rector (praepositi, decani). Hervorzuheben sind die Feste, die auf die Halberstädter Diözese verweisen: Karoli (28.01.); Adventus reliquiarum sancti Stephani duplex (09.05.); Inventio reliquiarum sancti Stephani duplex (03.08.); Festum patronorum duplex (16.08.); Verene virginis (31.08.); Dedicatio sancte Marie (09.09.) [Weihe der Stiftskirche Unserer Lieben Frau]; Dedicatio ecclesie halberstadensis (16.10.) [Weihe der Domkirche]; Sequenti die de patronis (17.10.); Dedicatio cripte (05.11.). Unter den nachgetragenen Festen finden sich: Brigide (01.02.), Thoma de Aquino (06.03.), Translatio sancti Mathie (05.09.), Eustachii (02.11.), Bernwardi episcopi (20.11.). (4r-7r) Suffragia, capitula et orationes. ›Suffragia sabbato ad vesperum de sancta cruce‹. Auf dem Kopfsteg spätere Ergänzung: Sequuntur suffragia post octavam corporis Christi imponenda. (7v) ›Suffragia de sancto Laurentio‹. – (8r-333vb) Breviarium. (8r-195rb) Proprium de tempore. Vom ersten Adventssonntag bis zum Samstag nach dem XXV Sonntag nach der Pfingsoktav. ›In adventu domini‹. (10vb) ›Dominica secunda in adventu domini‹. (12va) ›Dominica tertia‹. (15vb) ›Dominica quarta‹. (22v) ›In vigilia nativitatis Christi‹. (25v) ›De sancto Stephano‹. (32va) ›In natali sancti Silvestri‹. (32vb) ›In circumcisione domini‹. (34rb) ›In octava sancti Stephani‹. (35rb) ›In octava innocentum‹. Auf dem Kopfsteg: Legendam quaere in fine libri post ympnos. (37vb) ›Dominica infra octavam epyphanie‹. (40ra) ›In octava epiphanie‹. (41va) ›Dominica I post epiphaniam‹. (41vb) ›Hic imponendae sunt epistole Pauli cum historia domine ne in ira et legentur usque ad septuagesimam‹. (45ra) ›Dominica secunda post epiphaniam‹. (47ra) ›Dominica tercia‹. (49va) ›Dominica quarta post epiphaniam‹. (52ra) ›Dominica in septuagesima‹. (55ra) ›Dominica in sexagesima‹. (58va) ›Dominica in quinquagesima‹. (62rb) ›Dominica in XLma‹. (66rb) ›Sabbato‹. (66va) ›Dominica secunda‹. (70va) ›Dominica tertia in XLma‹. (74rb) ›Dominica letare‹. (78ra) ›Dominica in passione domini‹. (81vb) ›Dominica in palmis‹. (87vb) ›In Parasceve‹. (89vb) ›Sabbato in primo nocturno‹. — 92r-v leer. (93ra) ›In vigilia Pasche ad vesperas‹. (93va-b) Osterspiel. ›Ad sepulchrum‹. Die Texte stimmen mit Lipphardt, Lateinische Osterfeiern und Osterspiele 3, 578, überein. Die Rubriken sind gelegentlich präziser, wie fol. 93va: Tunc duo presbiteri accepto lintheo cantent; 93vb: In ambone cantetur. Vgl. die Angaben aus dem Liber Ordinarius: Lipphardt, 583. (94vb) ›Sequencia‹. (97ra) ›In octava pasche‹. (97rb) ›Nota: historia Narrabo cum actibus apostolorum per tres ebdomadas dicetur. In quarta vero ebdomada que est Cantate imponendus est liber Apocalipsis et Canonice epistole cum historia dignus es domine accipere librum‹. (100rb) ›Dominica secunda‹. (102vb) ›Dominica tercia‹. (105va) ›Dominica quarta‹. (108rb) ›Dominica quinta‹. Am Rande nachgetragen. (110ra) ›In vigilia ascensionis‹. (112rb) ›Dominica in festo ascensionis‹. (114va) ›In vigilia penthecosten‹. (118rb) ›In octava Penthecosten‹. (118vb) ›De sancta trinitate‹. (124va) ›Dominica infra octavam‹. (127va) ›In octava corporis Christi‹. (128rb) ›Post octavam corporis Christi imponendi sunt libri regum et Paralipomenon cum historia Deus omnium usque ad dominicam primam augusti‹. (128rb-195ra) Sonntage I-XXV nach der Pfingstoktav. (149ra) ›In dominica mensis augusti imponende sunt parabole Salomonis, Ecclesiastes et Libri sapiencie cum cantu et servantur per quattuor ebdomadas‹. (149rb) ›In dominica prima mensis septembris imponendus est liber Iob cum historia Si bona suscepimus‹. Zwischen fol. 171 und 172 liegt heute ein loses Pergamentblatt mit nachgetragenen Lesungen für die Feriae II, VI und Sabbato Quattuor temporum (27,2 × 15 cm) von der Haupthand. (173va) ›In mense octobri imponendi sunt libri Machabeorum cum historia Adaperiat‹. (184va) ›In dominica prima mensis novembris imponendi sunt libri Ezechiel, Danyel et XII prophete cum historia Vidi dominum et servatur per quattuor ebdomadas‹. (195va-320vb) Proprium de sanctis. Von der Vigil des hl. Andreas bis zum Fest der hl. Katharina. ›In vigilia beati Andree‹. (199rb) ›Barbare virginis‹. (200va) ›In vigilia beati Nicolai‹. (203rb) ›In conceptione beate virginis‹. (207va) ›De sancta Lucia‹. (209ra) ›In natali sancti Thome‹. (210va) ›Silvestri pape‹. (211rb) ›Sebastiani et Fabiani‹. Nachtrag auf den Fußsteg: Collecta de sancto Anthonio. (213ra) ›De beata Agnete‹. (214rb) ›Vincencii martiris‹. (214va) ›De sancto Paulo‹. (217ra) ›In octava Agnetis‹. (217rb) ›[De sancto Karolo]‹. (219rb) ›In vigilia purificationis‹. (221ra) ›In natali beati Blasii‹. (221va) ›De sancta Agatha‹. (223ra) ›Dorothee virginis‹. (225ra) ›Appollonie [!]‹. (225rb) ›Scolastice‹. ›Valentini‹. ›Iuliane virginis‹. ›In cathedra sancti Petri‹. (227rb) ›De sancto Mathia‹. (228vb) ›De sancto Gregorio‹. Auf dem Fußsteg Nachtrag: Item de sancto Thoma de Aquino require in fine libri. Vgl. HS. (230vb) ›Benedicti abbatis‹. ›In annunciatione dominica‹. (234va) ›Tyburci, Valeriani et Maximi‹. (234vb) ›De sancto Georgio‹. (235vb) ›De sancto Marco‹. (236ra) ›De sancto Vitale‹. ›Philippi et Iacobi‹. (236vb) ›In invencione sancte crucis‹. (237ra) ›De spinea corona‹. (238ra) ›Iohannes ante portam latinam‹. (238va) ›In adventu sancti Stephani‹. (239va) ›Nerei Achillei et Pancracii‹. ›Servacii episcopi et confessoris‹. ›Urbani‹. (239vb) ›Nicomedis martyris‹. (240ra) ›Marcellini et Petri‹. (240rb) ›De sancto Erasmo hystoria‹. Weitere Teile des Offiziums wurden nachträglich von anderer Hand auf den Fußsteg mit der Überschrift De sancto Erasmo geschrieben. (242ra) ›Bonifacii episcopi et confessoris‹. (243rb) ›Primi et Feliciani‹. ›De sancto Barnaba apostolo‹. (244rb) ›Basilidis Cyrini et sociorum‹. (245vb) ›Marci et Marcelliani‹. ›Gervasii et Prothasii‹. (246rb) ›Sancti Albani‹. (247rb) ›Decem milia militum‹. (248vb) ›In vigilia Iohannis Baptiste‹. (250vb) ›Iohannis et Pauli‹. (252rb) ›In vigilia apostolorum Petri et Pauli‹. (254rb) ›In festo commemorationis sancti Pauli‹. (254vb) ›In octava beati Iohannis baptiste‹. (255va) ›De festo visitacionis‹. (258ra) ›Processi et Martiniani‹. (258va) ›In octava Petri et Pauli‹. (260ra) ›In octava visitacionis‹. (261ra) ›De septem fratribus‹. (261va) ›Beati Benedicti‹. ›Margarethe‹. (262vb) ›In festo divisionis apostolorum‹. (263rb) ›Allexii confessoris‹. ›Praxedis virginis‹. ›Marie Magdalene‹. (265ra) ›Apollinaris martiris‹. (265rb) ›Cristine virginis‹. (266ra) ›In festo sancti Iacobi‹. (267ra) ›Octava de apostolis. Sequitur Hystoria de sancta Anna‹. (268vb) ›De sancta Martha‹. (270ra) ›Simplicii Faustini et Be[atricis]‹. (270rb) ›Cristophori martiris‹. (270va) ›De sancto Petro ad vincula antiphona Angelus domini astitit dicetur ad suffragia‹. (271ra) ›Iustini‹. (271va) ›Stephani pape‹. ›In festo invencionis sancti Stephani‹. Am Rande Anmerkung: Solempnis nona servatur. (273rb) ›Karoli regis‹. Für das Offizium wird hier nicht die historia vorgesehen, sondern Lesungen aus der Bibel. Vgl. die Rubrik: Lectiones de biblia. (273va) ›In vigilia Sixti Felicissimi et [Agapiti]‹. (275ra) ›De sancto Cyriaco‹. (276ra) ›In vigilia beati Laurentii‹. (278ra) ›Suffragia de sancto Tyburcio‹. ›Ipoliti et sociorum eius‹. (278va) ›Eusebii confessoris‹. ›In vigilia assumptionis‹. Am Ende des Offiziums die Rubrik (281va): Nota quod per octavam assumptionis servantur IX lectiones ut sequuntur cum historia perscripta. (281va) ›In octava Laurencii‹. (282va) ›In die beati Agapiti martiris‹. (283rb) ›In die beati Magni‹. (284ra) ›In crastino Magni‹. (285rb) ›In octava assumptionis‹. (286ra) ›In vigilia Bartholomei‹. (287ra) ›Herenei et Habundi‹. ›Hermetis martiris‹. (287rb) ›Augustini‹. (287vb) ›In decollatione Iohannis baptiste‹. (288ra) ›Sabine virginis eodem die‹. (289va) ›Felicis et Adaucti‹. ›Verene virginis‹. Danach wird vermerkt: Istud festum peragetur in vigilia Egidii (290va) ›De sancto Egidio‹. (291ra) ›In crastino beati Egidii feria servetur. Liber Iob imponitur cum hystoria … Nota festum transfigurationis domini nostri Iesu Christi tercia die post Egidii …‹ (292rb) ›In vigilia nativitatis Marie‹. (294ra) ›Gorgonii‹. ›Prothi et Iacincti‹. (295vb) ›Eufemie‹. (296va) ›Lamberti suffragia‹. (297va) ›In vigilia Mathei‹. (298vb) ›Hystoria de sancto Mauritio‹. (300va) ›Cosme et Dami[ani]‹. (300vb) ›In vigilia Michaelis‹. (302va) ›Ieronimi‹. (303ra) ›Remigii suffragia‹. (303vb) ›Leodegarii martiris‹. ›Francisci confessoris‹. (304ra) ›Marci episopi et confessoris‹. ›Marcelli Apullegii [!]‹. ›Demetrii‹. ›Dyonisii‹. (305va) ›Gereonis et sociorum eius‹. ›Calixti pape‹. ›In dedicatione ecclesie Halberstadensis‹. (307va) ›Luce evangeliste‹. (308rb) ›XI milium virginum‹. (309rb) ›Severi et Severini‹. (309vb) ›In vigilia Symonis‹. (310va) ›In vigilia omnium sanctorum‹. (312rb) ›Cesarii martiris‹. ›Eustachii et so[ciorum]‹. ›Octava beate Marie Magdalene‹. (312vb) ›Quattuor coronatorum‹. ›In octava omnium sanctorum‹. ›Theodori martiris‹. ›In vigilia sancti Martini‹. (314ra) ›Livini ad suffragia‹. (314vb) ›Brictii‹. (315ra) ›In octava Martini‹. (315va) ›In festo Elyzabeth‹. (316vb) ›Cecilie virginis‹. (317r) Auf dem Fußsteg späterer Nachtrag: Collecta de sancto Berwardo. Dieselbe Hand hat das Gedächtnisfest auch im Kalendar nachgetragen. Es handelt sich um die Depositio Bernwardi Hildesemensis [20.11.]. (318ra) ›Clementis‹. ›Felicitatis‹. (318va) ›Crisogoni‹. (319ra) ›Katherine‹. (320vb-333vb) Commune de sanctis. ›Sequitur commune sanctorum per totum annum‹. ›In vigilia unius apostoli‹. (321ra) ›In vigilia plurimorum apostolorum‹. (323ra) ›De martiribus‹. (326ra) ›De uno martire‹. (328va) ›De confessoribus‹. (329va) ›De confessore laico‹. (330vb) ›De pluribus confessoribus‹. (331vb) ›De virginibus‹. (333vb-342rb) Hymnarium. Vom Advent bis zum Fest des Apostels Andreas. Es folgt das Commune. ›Sequuntur ympni per circulum anni servandi et primo in adventu domini ad vesperas‹. (334ra) AH 51,47. ›Ad completorium‹. AH 2,21. Ohne Strophe 7. (334rb) ›Matutinum‹. AH 2,20. ›In vigilia nativitatis‹. AH 50,53. Strophen 1-7 und Doxologie. ›Ad completorium‹. AH 2,21. Strophe 7. ›In die‹. AH 50,26. (334va) ›De sancto Stephano‹. AH 48,79. (334vb) ›In epiphania domini‹. AH 50,53. Strophen 8,9, 11,13 und Doxologie. ›Ad completorium‹. Chevalier 14309. ›Matutinum‹. AH 51,52. Strophen 1-3, 9. ›Karoli‹. AH 52,158. (335ra) ›Purificacionis‹. AH 2,28. ›Dorothee virginis‹. AH 52,178. (335rb) ›Ad matutinum‹. AH 52,177. (335va) ›In quadragesima‹. AH 51,58. ›Ad completorium‹. AH 27,75. Ohne Strophe 7. ›Matutinum‹. AH 51,57. (335vb) ›Dominica tertia in quadragesima‹. AH 2,35. ›Ad matutinum‹. AH 51,55. (336ra) ›In passione domini‹. AH 2,42. Strophen 1-4, 7 und Doxologie. ›Ad matutinum‹. AH 51,72. Strophen 2-3 in umgekehrter Reihenfolge. (336rb) ›Annunctiacionis beate virginis‹. AH 2,29. ›In pascha‹. AH 2,44. Die fehlende Strophe 7 ist nachträglich von anderer Hand auf den Fußsteg geschrieben worden. ›De sanctis post pascha‹. AH 51,85. (336va) ›Georgii‹. AH 51,115. ›Ad completorium‹. AH 12,212. (336vb) ›De sancta cruce‹. AH 50,223. ›Spinee corone‹. AH 4,18. Strophen 1-4, 8. Varianten in Strophe 1. (337ra) ›Ascensionis domini‹. AH 50,143. ›Ad completorium‹. AH 51,89. Ohne Strophe 5. ›In vigilia pentecosten‹. AH 2,132. (337rb) ›Ad completorium‹. AH 23,50. ›Erasmi‹. Ut deo nostro placeat concentus psallat vox nostra singula concentus … — … digna personare sacer Erasme Amen. (337va) ›De sancta trinitate‹. AH 2,17. ›Corporis Christi‹. AH 50,386. ›Ad completorium‹. AH 50,388. (337vb) ›Iohannis baptiste‹. AH 50,96. Strophen 1-5 und Doxologie (vgl. Strophe 13, Variante A). ›Iohannis et Pauli‹. AH 2,97. Vgl. Apparat in AH 50,153. (338ra) ›Petri et Pauli‹. 51,188. ›Visitacionis Marie‹. AH 48,402. (338rb) ›Ad completorium‹. AH 52,43. ›Ad matutinum‹. AH 48,404. ›Marie Magdalene‹. AH 51,175. (338va) ›Anne matris Marie‹. AH 52,102. Mit Variante im Incipit: Huius diei gaudia modulizet ecclesia. ›Ad completorium‹. AH 52,104. (338vb) ›Marthe virginis‹. AH 12,335. Strophen 1-4. Mit Variante in Incipit: Clangat turba. ›Sixti pape‹. AH 11,498. (339ra) ›Assumpcionis‹. AH 27,82 (Ad laudes). Strophen 4-6. 15. ›Mauricii‹. AH 51,178. ›Michaelis archangeli‹. AH 50,156. (339rb) ›Dedicacionis‹. AH 2,93. Strophen 1-2, 4, 3, 6, 5, 8-9, 11. Bei der fünften Strophe (= 6) am Rand der nachgetragene Vermerk: Ad laudes. (339va) ›Undecim milium virginum‹. AH 52,367. Strophen 1-2, 4 und Doxologie. ›De omnibus sanctis‹. AH 51,130. ›Elizabeth‹. AH 52,182. ›Katherine‹. AH 18,39. Prosella in 3. Nocturno. (339vb) ›Andree apostoli‹. AH 51,139. ›De apostolis‹. AH 2,94. (340ra) ›Ad matutinum‹. AH 2,95. Strophen 1-2, 6-8. ›De martyribus‹. AH 2,96. ›Ad matutinum‹. AH 2,95. Strophen 4-5, 3, 7-8. (340rb) ›De uno martire‹. AH 2,99. ›Ad matutinum‹. AH 2,98. ›De confessoribus‹. AH 2,101. (340va) ›Ad matutinum‹. AH 2,100. ›De virginibus‹. AH 2,103. Mit divergierender Doxologie. ›[Sabbato] Ad matutinum‹. AH 2,104. (340vb) ›Ad vesperas‹. AH 50,7. ›Ad matutinum‹. AH 50,4. (341ra) ›Diebus dominicis ad vesperas‹. AH 51,34. ›Ad matutinum feria II‹. AH 50,5. ›Feria secunda ad vesperas‹. AH 51,35. (341rb) ›Ad matutinum feria III‹. AH 2,4. ›Feria tercia ad vesperas‹. AH 2,5. ›Ad matutinum feria quarta‹. AH 2,7. (341va) ›Feria quarta‹. AH 2,8. ›Ad matutinum feria V‹. AH 2,10. ›Feria quinta‹. AH 2,11. (341vb) ›Feria VI ad matutinum‹. AH 2,13. ›Feria VI‹. AH 2,14. ›Ad matutinum sabbato‹. AH 2,16. ›[Alia]‹. AH 51,31. (342ra) ›Ad primam per totum annum‹. AH 51,41. ›Ad tertiam‹. AH 50,18. ›Ad sextam‹. AH 50,19. ›Ad nonam‹. AH 50,20. (342rb) ›[Ad completorium]‹. AH 51,44. Nachtrag (15. Jh.): Preterea per neutrum genus dicitur substancia divina per masculinum persona, per femininum nocio, per hoc patet quod non debet in ympno cantari unus pater cum filio sed unum quia pater et filius non sunt unus in persona sed unum in substancia c. XXIII libro I in compendio theologice veritatis in fine capituli. Hugo Ripelin: Compendium theologicae veritatis. Vgl. Druck in S. Bonaventura, Opera omnia, ed. A. C. Peltier (Paris 1866), Bd. 8, Compendium theologicae veritatis 1, 23, S. 79. (342va-345rb) Sermones. Leo I, papa: Sermo 21. CCSL 138, Z. 1-74. (343rb) ›In octava beati Iohannis‹. Transitus sancti Iohannis. Cum esset sanctus Iohannes annorum nonagintanovem apparuit. Lesung nur zum Teil abgeschrieben und mit roter Tinte gestrichen. Dazu Anmerkung: vacat. BHL 4322. (343va) ›In octava Iohannis‹. Spiritaliter namque per duos discipulos Petrum videlicet et Iohannem. Ps.-Haymo Halberstadensis: Homilia XI. PL 118, Sp. 73D-75C. (344rb) ›In octava innocentum legenda ad matutinas‹. Dedicatur novus ab infantibus. Johannes Chrysostomus (latinus): Homilia 5. PL 95, Sp. 1176A-1177C. In PL = Homilia XXXIX Pauli Diaconi. Vgl. PD I, 35. (345rb-346vb) Nachträge. ›Festum XIIII auxiliatorum‹. Officium. (345rb) ›Sermo de martiribus‹. Augustinus Hipponensis: Sermo 31. CCSL 41, Z. 1-28. (346ra-b) Officium sancti Anthonii. ›De sancto Anthonio‹. (346va) Officium sancti Bernwardi. ›Festum Berwardi‹. (346vb) ›Festum presentacionis‹. Bricht mitten in der Antiphon Floris celestis gratie ab. (HS) ›Thoma d'Aquino‹. Officium sancti Thomae, Initien. Nachtrag.


Abgekürzt zitierte Literatur

AH Analecta hymnica medii aevi, hrsg. von G. M. Dreves und C. Blume, Bd. 1–55, Leipzig 1886–1922, Registerbd. 1–3, hrsg. von M. Lütolf, Bern u. a. 1978
BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
Chevalier Repertorium hymnologicum. Catalogue des chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l'église latine depuis les origines jusqu'à nos jours, Bd. 1–6, ed. par U. Chevalier, Louvain 1892–1921 (Subsidia hagiographica 4)
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Piccard-Online Piccard-Online. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart, J 340 (http://www.piccard-online.de)
Rep. Germ. Repertorium Germanicum. Verzeichnis der in den päpstlichen Registern … vorkommenden Personen, Kirchen und Orte des Deutschen Reiches …, Bd. 1–, Berlin 1916–

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Halberstädter Handschriften
Dieses Dokument steht unter einer Creative Commons Namensnennung-Weitergabe unter gleichen Bedingungen 3.0 Deutschland Lizenz (CC BY-SA). Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)