de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Kiel, Universitätsbibliothek, Cod. ms. Bord. 56
Die Bordesholmer Handschriften der Universitätsbibliothek Kiel, beschrieben von Kerstin Schnabel. Wolfenbüttel 2020
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Theologische Sammelhandschrift

Papier — 296 Bl. — 15 × 10,5 cm — Jasenitz / Lüneburg (?) — um 1475 / 1477

Wasserzeichen: Dreiberg mit zweikonturiger Stange, darüber Kreuz: WZIS DE0960-Inc2146_36 (1475–1480, auch in Cod. ms. Bord. 55, Varianten in Cod. ms. Bord. 7, 9, 28, Teil 1, und 48). Ochsenkopf mit Augen, darüber zweikonturige Stange mit Blume: Piccard-Online 70412 (1477, auch in Cod. ms. Bord. 48 und 55), Piccard-Online 70411 (1476, auch in Cod. ms. Bord. 48 und 55), ein weiterer Typ nicht nachweisbar (auch in den beiden zuvor genannten Hs.). Buchstabe P, gebrochen, zweikonturig, mit Beizeichen: nicht nachweisbar (auch in Cod. ms. Bord. 27, Teil V, 38 und 57). Buchstabe P, gebrochen, zweikonturig, ohne Beizeichen: Piccard-Online 107454, Piccard-Online 107453 (beide 1475, auch in Cod. ms. Bord. 26, Teil II), drei weitere Typen nicht nachweisbar (zwei davon auch in Cod. ms. Bord. 26, Teil II vorkommend). Ochsenkopf mit Augen und Nase, darüber zweikonturige Stange mit Stern: WZIS DE5580-2Incca394d_k5, WZIS DE5580-2Incca394d_f2 (beide 1475). Lagen: IV+1 (9a). 23 VI (264). VI+1 (277). VI–2 (287). Lagenzählung recto mittig am linken Rand ab der dritten Lage: 2–24. Die erste Lage mit moderner Bleistiftfoliierung 1a–9a, danach zeitgenössische Tintenfoliierung von der Hand des Schreibers 1–287. Bl. 9a und 278 aus Pergament. Bl. 227 ungefähr zur Hälfte, die Bl. 273–277 zu zwei Dritteln schräg abgerissen. Schriftraum: 10–11 × 7–7,5 cm, 22–24 Zeilen. Bastarda von der Hand des Johannes Reborch. Rubriziert. Rote Lombarden über zwei Zeilen. Zweifarbig braun-rote Initialen verschiedener Größe mit ineinandergreifenden Schaftaussparungen, z. T. mit Knospenfleuronné und Perlenbesatz.

Halbledereinband mit Lederrücken und Lederecken. Pappdeckel mit Marmorpapierüberzug. Spätes 19. oder frühes 20. Jahrhundert. Hinteres ehemaliges Spiegelblatt aus Pergament mitgeheftet. Beide Vorsätze neu.

Fragment: Mitgehefteter ehemaliger Hinterspiegel. Pergament. 14,5 × 9 cm, beschnitten. Rechtes bzw. linkes unteres Viertel eines Blattes. 14. Jh. Notation auf vier Linien alternierend rot und braun. Textualis. Officium zu Trinitatis. Recto: Beginnt … tas trinitas. Ps 71,19. V: CANTUS 6240a. R: CANTUS 6239. … R: CANTUS 7755. Teilweise überschrieben mit (medizinischen) Merkversen von der Hand des Johannes Reborch: Walther II 29122a. Walther I 5910. Walther II 29206. Bernardus Claraevallensis: Sermo 12 super psalmum 'Qui habitat'. Excerptum. Bernardus: In quovis diversorio … — … quod vidente me non auderes. Druck: Bernardi opera 4, 460. Walther II 21995, 26869. Weitere Verse nicht identifizierbar. Verso: R: CANTUS 6249. V: CANTUS 6249a. … V: CANTUS 7498a. A: CANTUS 5119. CANTUS 4991.

Herkunft: Die Handschrift enthält Papiere, die in anderen Handschriften entweder in Jasenitz oder hauptsächlich in Bordesholm verwendete wurden. Ein Teil entstand wohl im Augustiner-Chorherrenstift Jasenitz in Pommern, ein Teil wohl im Raum Hamburg/Lüneburg. — Im Katalog von 1488 (Cod. ms. Bord. 1a) möglicherweise unter der Signatur G xiv mit den Titeln Kalendarium magnum. Regula Augustini. Commentum Hugonis super eadem. Im Verzeichnis von 1606 (Cod. ms. Bord. 2a) aufgeführt unter dem Titel Regula sancti Augustini. Um das Jahr 1665 (Cod. ms. Bord. 1b) benannt mit Augustini episcopi regula cum variis allis.

Steffenhagen Nr. CCCXV. — Ratjen, 81. — Krämer, 98. — Kristeller 3, 586. — Franck Aufgeschlagen, 35. — Schnabel, 100, 111f., 118, 123–125, 136, 153–156, 213, 353, 382, 535.

1ar–8ar Auf dem Kopfsteg die Invocatio: Virgo parens Christi tua gratia splendeat isti. | Divinum flamen opus istud compleat. Amen. Vgl. Colophons 20660. Aurelius Augustinus: Regula recepta. ›Incipit regula sancti patris nostri Augustini episcopi‹. Ante omnia fratres karissimi diligatur deus et deinde proximus quia ista precepta … Hec igitur sunt que ut observetis precipimus in monasterio constituti … — … et in temptationem non inducatur. ›Explicit regula‹. Siehe auch Cod. ms. Bord. 10, 202r–203r, bzw. die Beschreibung mit Angaben zu Druck und Literatur. Kurz 5/1, 201 Nr. 44 (Hs. erwähnt). Kurz 5/2, 229 (Hs. erwähnt).

8av–9av Miraculum de corde sancti Augustini. ›Miraculum de corde sancti Augustini episcopi et archidoctoris‹. Sanctus Sivigbertus Londoniensis episcopis … — … se movere incipit hinc et inde ut piscis in aquis. Druck: Catalogus codicum hagiographicorum bibliothecae … Leodiensis, in: Analcta Bollandiana 5 (1886), 352f. Literatur: BHL 801. Kurz 5/2, 229 (Hs. erwähnt).

9av Hymnus de sancto Augustino. ›Secundum ex quadam historia de ipso que incipit: Gratuletur omnis mundus …Responsorium. Augustinus presbyter Yponensis factus … — … mundo fit et operosus. AH 5 Nr. 46, in 1. Nocturna, Responsorium 2. Danach Nota. Item de libris ipsius vide Vincencium in speculo historiali libro 19 … Außerdem wird auf Isidor und Possidius verwiesen.

1r–54v Hugo de Folieto (?), Hugo de Sancto Victore (?): Expositio in regulam beati Augustini. (1r–v) Prologus. ›Incipit commentum Hugonis super regulam beati Augustini patris nostri‹. Hec precepta que subscripta sunt ideo regularia appellantur quia in eis videlicet nobis recte vivendi norma exprimitur … — … igitur que precipiuntur nobis in monasterio constitutis humiliter attendamus. (1v–54v) Textus. ›Primum inquit propter quidam in unum estis congregati ut unanimes habitetis in domo et sit vobis cor unum et anima una in deo‹. Primo nobis admonitio fit de unitate et concordia et tali concordia que in deo fit … — … ut cultor eius non in seipso sed in domino glorietur. ›Ubicumque autem sibi quicumque vestrum aliquid viderit deesse doleat de preterito caveat de futuro orans ut se debitum dimittatur et in tentationem non inducatur. Amen‹. Druck: PL 176, 881–924. Literatur: Goy Hugo von St. Viktor, 457–478. J. Chȃtillon, Un commentaire anonyme de la Règle de saint Augustin, in: Le movement canonical au moyen ȃge. Réfome de l’église, spiritualité et culture, hrsg. von P. Sicard, Paris/Turnhout 1992 (Bibliotheca Victorina 3), 163–200. Kurz 5/1, 201 Nr. 44 (Hs. erwähnt). Kurz 5/2, 229 (Hs. erwähnt). Sicard Iter victorinum, 585 (Hs. erwähnt).

55r–60r Ps.-Hugo de Sancto Victore: Tractatus de interiori domo seu de conscientia aedificandi. Exzerpte aus den angegebenen Kapiteln. ›Incipit Hugo de Sancto Victore de conscientia‹. (55r) Cap. 1,1. Conscientia que est domus in qua anima perpetuo est mansura edificanda est sed prius mundanda et quis eam mundabit … — … erudit ad discernendum utrumque. Abweichend vom Druck mit Satzumstellungen. (55r–56v) Cap. 1,2–1,5. Beata est anima que in pace formata est et in dei amore … — … qui omnia forinseca reliquimus. (56v–58v) Cap. 6,12–7,14. Redi ergo ad cor tuum … — … et ab eo consolationem recipiat. (58v–60r) Cap. 10,17–11,19. Multi querunt scientiam … — … quam quod decens est in se apprehendere potest. (60r) Cap. 14,23–15,24. Bona conscientia est qua habet in corde puritatem … — … sed nulla est melior illa qua homo se cognoscit. ›Explicit‹. In dieser verkürzten Form ebenfalls in Cod. ms. Bord. 16, 176v–178v (ohne Prolog), 21, 78v–80v, und 57, 144v–149v mit leicht abweichenden Prooemium. Eine umfangreichere, aber ebenfalls unvollständige Version in Cod. ms. Bord. 55, 13r–41v. Druck: PL 184, 507C–508C, 509A–B, 509C–510D, 513C–515B, 516B–517D, 520A–C. Zur Literatur siehe die Beschreibung von Cod. ms. Bord. 16.

60v Exemplum. ›Quid scribit caro et cinis omnis caro fenum etc‹. Quidam in Hispania ludebat ad taxillos dolens igitur omnia deum rogabat ut lucrum daret vel saltem ammissum … — … per unam muscam que non solum habet esse sed subest sibi cum voluerit etiam posse. Mit Abweichungen vom Druck: Magnum Speculum Exemplorum …, Editio Novissima et Correctissima …, Köln 1684, 66f. Blasphemia, Exempl. VIII. Siehe auch Lesser Johannes Busch, 413–420.

61r–92v Hugo de Sancto Victore: De institutione novitiorum. (61r–62v) Prologus. ›Incipit liber magistri Hugonis de instructione noviciorum vel disciplina morum‹. Quia fratres largiente domino de vana huius seculi conversatione … — … de hac via qua ad ipsum itur vos instruamus. (62v–92v) Textus. ›De modis discipline‹. Primum igitur scire debetis quod hanc scientiam que ad institutionem recte et honeste vivendi pertinet multis modis colligere … — … hec vobis fratres de scientia et disciplina interim nos diximus. Bonitatem vero orate ut vobis det deus. Amen. ›Rubricas huius tractatuli habeas folio sequenti. Explicit tractatus Hugonis de instructione novitiorum‹. Druck: PL 176, 924–952. L'œuvre de Hugues de Saint-Victor, Bd. 1: De institutione novitiorum …, bearb. von H. Feiss, P. Sicard u. a., Turnhout 1997 (Sous la règle de Saint Augustin 3), 18–98. Literatur: Goy Hugo von St. Viktor, 340–367. Glorieux Pour revaloriser Migne, 68. Bloomfield 4685.

92v–94r Eusebius Gallicanus: Homilia XLI. ›Sermo sancti Cesarii ad monachos‹. Fratres karissimi ob hoc ad secundum propositum convenimus ut domino nostro vacare possimus … — … quo ad munera sua ipso invitante veniamus. Prestante domino nostro Ihesu Christi qui cum patre et spiritu sancto vivit et regnat dominus in secula seculorum. Amen. Mit diesem leicht abweichenden Initium und in Kombination mit dem vorangehenden und dem später folgendem Text, Hugo de Folieto, De claustro animae, auch in Lüneburg, RB, Theol. 4° 56, 41r–43r (Lüneburg 3, 87). Als Teil einer Homiliensammlung in Cod. ms. Bord. 58D, 236r–237v. Druck: CC SL 101A, 487–491. Literatur: CPL 996. Danach (94r) die angekündigten Rubriken in zweispaltiger Anordnung: Rubrice precedentis tractatuli mit Angabe der Folia.

94v–103r Ps.-Sophronius Eusebius Hieronymus: Homilia ad monachos. ›Incipiunt sentencie de opusculis beati Jheronimi‹. Alii festinant ad celestia et superna desiderant alii terrenis faecibus inhiantes fomenta non habent veritatis. Si quis habet animam virginalem … — … in vino enim luxuria in luxuria voluptas in voluptate impudicitia. ›Explicit‹. Druck: PL 30, 311–318. Literatur: CPPM 1B, 5010. CPL 639.

103v–108r Henricus de Langenstein: Epistula ad Eberhardum de Yppelborn. ›Incipit epistola magistri Henrici de Hassia exhortatoria ad vitam spiritualem‹. Amicorum sincerissimo virtutis et sciencie meritis reverendo E. de Ypelborn ecclesie Maguntine decano H. Langenstein dictus de Hassia suorum minimus felici prosperitate vivere et fecundis successibus semper abundare … — … ad rei publice civilis fortunam suis legibus prudenter determinans. ›Deo gracias. Explicit epistola exhortatoria reverendi magistri Henrici de Hassia ad decanum ecclesie Moguntiensis‹. Literatur: Hohmann Nr. 10. CALMA 5, 430 Nr. 4712. Lang Christologie, 47. 2VL 3, 763–773. Bloomfield 2539. K. J. Heilig, Kritische Studien zum Schrifttum der beiden Heinrich von Hessen, in: Römische Quartalschrift 40 (1932), 140f. Roth, 17.

108v Adamus de Sancto Victore: Sequentia in purificatione BMV. Excerptum. ›Adam de sancto Victore‹. Gaude mater genitoris simplex intus munda foris … — … prorsus solet aut postponi tuum nutrientibus. Druck: L. Gautier, Oeuvres poétiques d'Adam de Saint-Victor. Texte critique, 3. Auflage, Paris 1894, 117f., 6–8. AH 54 Nr. 197, 11–16. Literatur: CALMA 1, 33 Nr. 3. Versus. ›Iheronimus Pysanus doctor in prosis suis de festibus de nativitate beate virginis‹. Tota claret fulgida lampas hec solaris … — … Carmen sed nec attigit lapsus venialis.

109r–173v Hugo de Folieto: De claustro animae. Lib. II–III, 9. (109r–150v) Liber II. ›Incipit libellus magistri Hugonis de claustro materiali‹. Locuturus de his karissime que ad edificationem sunt claustri materialis pertinent … — … Ex hiis igitur observatione mandatis pendet summa tocius religionis. Liber III, cap. 1–9. (151r–v) ›Incipit prologus magistri Hugonis in libellum claustri animalis‹. Nostri karissime quod ea que de ordinatione claustri materialis diximus … (151v–173v) ›De claustro anime‹. Anime claustrum contemplatio dicitur in cuius sinum dum se recipit animus … — … solve vincula colli tui tolle grabatum tuum et ambula. Druck: PL 176, 1058–1104. Literatur: Bloomfield 1829. Glorieux Pour revaloriser Migne, 69. Goy Hugo von St. Viktor, 491f. H. Peltier, Hugues de Fouilloy, chanoine regulier, prieur de Saint-Laurent-au-Bois, in: Revue du moyen age latin 2 (1946), 41. I. Gobry, Le "De claustro animae" d’Hugues de Fouilloy, Amiens 1995 (Eklitra 73). F. Negri, Ancora sul de claustro animae di Ugo di Fouilloy. Tradizione manoscritta, in: Aevum 83,2 (2009), 401–409 (403 Hs. erwähnt). Direkt im Anschluss: (171r–173v) Bernardus Claraevallensis: Liber de praecepto et dispensatione. Excerpta. ›Conclusio‹. (171r–173r) Cap. IV–V. Patet quod ex magna parte regularis traditio subest ei qui preest et si non voluntati certe discretioni. Sed dicitis: Quid ergo relinquitur necessitati … — … non cadentes cum eis. (173r–v) Cap. XVI. Videamus quatenus tenenda sit ipsa que in professione firmari solet … — … ubi non impediatur homo reddere deo vota sua que distinxerunt labia sua et quidem cum sancto sanctus eris et cum perverso perverteris. Diese Textgestalt auch in der bereits erwähnten Hs. Lüneburg, RB, Theol. 4° 56, 43r–115r (Lüneburg 3, 87), die wohl als Vorlage gedient hat. Druck: Bernardi opera 3, 259–261, 283f. Literatur: CALMA 2, 310 Nr. 27.

174r–195r Hugo de Sancto Victore: Soliloquium sive de arrha animae. ›Incipit soliloquium magistri Hugonis‹. Nachgetragen: De arra anime ut discamus ubi nos oporteat verum amorem querere … Loquar in secreto anime mee et amica confabulatione exigam ab ea quod scire cupio … — … hoc opto hoc desidero hoc totis precordiis concupisco. ›Explicit soliloquium sive arra sponse vel anime Hugonis‹. Zunächst ohne, dann mit verkürztem Prolog, der am Rand nachgetragen wurde. Am Anfang mit alternativen Lesarten und Verbesserungen über einzelnen Wörtern. Druck: PL 176, 951–970. Hugo de sancto Victore, Soliloquium de Arrha animae, hrsg. von K. Müller, Bonn 1913, 3–25. L'œuvre de Hugues de Saint-Victor, Bd. 1 (wie oben), 226–282. Literatur: Bloomfield 2980. Goy Hugo von St. Viktor, 277–329. Kurz 5/1, 220f. Perger Prosa-Dialoge Nr. 49.3.

195v–202v Hugo de Sancto Victore: De laude caritatis. (195v–196r) Prologus. ›Incipit prologus eiusdem in epistolam de caritate ad Petrum‹. Servo Christi Petro Hugo. Gustate et videte [Ps 33,9]. Cogitanti mihi fratres karissime quomodo dilectionem vestram ad memoriam mei excitare possem …Explicit epistola‹. (196r–202v) Textus. ›Incipit tractatus de caritate‹. Tam multos iam laudatores caritas habuisse cognoscitur ut si quid ego in laudem eius dicere cepero … — … et mansionem in nobis facere qui cum eodem patre et spiritu sancto vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen. Eine verkürzte Version vom selben Schreiber in Cod. ms. Bord. 57, 150r–155v. Druck: PL 176, 969–976. L'œuvre de Hugues de Saint-Victor, Bd. 1 (wie oben), 182–200. Literatur: Goy Hugo von St. Viktor, 253–267. Bloomfield 5509, 5977 und Suppl.

203r–215r Hugo de Sancto Victore: De modo orandi. (203r–v) ›Prologus eiusdem in epistolam de virtute orationis‹. Domino et patri H. Munusculum hoc dilectionis mee ea vos precor benignitate suscipite… (203v–215r) ›Tractatus de virtute orationis‹. Quo studio et quo affectu a nobis orandus sit deus ex nostra miseria simul et eius misericordia considerare possumus … — … et gratissimum deo sacrificium in ara cordis adoletur. ›Explicit‹. Druck: PL 176, 977–988. L'œuvre de Hugues de Saint-Victor, Bd. 1 (wie oben), 126–160. Literatur: Goy Hugo von St. Viktor, 404–438. Bloomfield 4865. (215r) Admonitiones breves. ›Hore dicende sunt‹. Intellectualiter cum intentione mentis … — … congruenter in horis statutis. ›Nota‹. In prima lectionem digitur: Iube dompne benedicere … — … et pro tibi beneficio deo gracias persolvimus.

215v–216v Henricus Gandavensis: De obligatione dicendi horas canonicas. Aus Quodlibet XI, Quaestio 29. ›Questio secundum magistrum Henricum de Gandavo determinata‹. Tria genera hominum obligantur ad VII horas canonicas ita quod obmittendo veram horam sine necessitate peccarent mortaliter. Primi sunt clerici in sacris ordinibus constituti … — … dicat horas prout melius potuerit. Mit diesem Initium auch in Città del Vaticano, BAV, Cod. Vat. lat. 4426, 70r–v (Macken, Opera (siehe unten), Bd. 2, 819 Nr. 211). Quodlibet XI ungedruckt. Literatur: Henrici de Gandavo opera omnia, hrsg. von R. Macken u. a., Bd. 1: Bibliotheca manuscripta Henrici de Gandavo, Löwen 1979 (Ancient and medieval philosophy 2), 327f. Nr. 89, Hs. mit abweichendem Initium erwähnt. Ebenso Hamesse/Szyller Nr. 13570. CALMA 5, 406 Nr. 411. (216v) ›Versus‹. Horas dicturus quam deo laudes caniturus … — … Astas colloqueris Christe quem iure vereris.

216v Hymnus 'Omni die dic Mariae'. Rhythmus IV, 8–10. ›Episcopus Cenomanensi in prosa ad beatam virginem ex philosophia beate virginis‹. Fac me mitem pelle litem compesce lasciviam … — … Que multorum fit malorum frequenter occasio. Rhythmus III, 23. Benedicta per quam victa hostis est astucia … Rhythmus IV, 11. Ora deum ut cor meum sua servet gratia … Siehe auch den Verweis auf Hildebert von Lavardin in Cod. ms. Bord. 48, 103r, mit Auszügen des Hymnus'. Druck: AH 50 Nr. 323.

217r–252v Isidorus Hispalensis: Synonyma de lamentatione animae peccatricis. (217r–v) Prologus alter. ›In nomine domini summi incipit prefatio sancti Ysidori Hispaniensis episcopi in librum qui appellatur synonima‹. Venit nuper ad manus meas quedam cedula quam synonymam dicunt … — … et admonentis rationis. ›Explicit prefacio‹. (217v–252v) Textus. ›Incipit liber hominum‹. Anima mea in angustiis est spiritus meus estuat cor meum fluctuat … — … tu mihi supra vitam meam places. ›Explicit soliloquium Ysodori Hispalensis episcopi‹. Druck: PL 83, 827–868. Literatur: Bloomfield 417. CPL 1203. CPPM 2B Nr. 3425.

253r–257v Hugo de Sancto Victore: De arte meditandi. ›Hugo de meditatione‹. Meditatio est frequens cogitatio modum et causam et rationem unius cuiusque rei investigans … — … donec posterius suo tempore apprehendat. ›Explicit‹. Druck: PL 176, 993–998. Literatur: Vgl. Goy Hugo von St. Viktor, 196–211.

258r–263r Ps.-Aurelius Augustinus: De contemptu mundi ad clericos. ›Augustinus de contemptu mundi‹. Audite fratres karissimi salutiferam patris vestri doctrinam qui non terrenam sed eternam concupiscitis hereditatem … — … ut de suis beneficiis sibi perhennes reddamus gracias Jhesu Christo domino nostro in secula seculorum feliciter semper. Amen. Druck: PL 40, 1215–1218. Literatur: Glorieux Pour revaloriser Migne, 30. Kurz 5/1, 73f.

263v–264v Exempla. (263v) ›Exemplum de amicitia pulchrum‹. Legitur de duobus philosophis amicissimis quorum alter incidit indignationem cuiusdam tyranni crudelissimi … — … et sic consequensus est tyrannus. (264r–v) ›Item aliud exemplum pulchrum de amicicia etiam‹. Cum natura nos doceat quid sit pulchrum quid deceat. Nos movent animalia ratione carentia … — … perfecto necessaria moralibus per omnia. (264v) ›Item in speculo historiali‹. Legitur de quadam nobili matrona cui datum impervium frustum per modum pulmenti cor cuiusdam nobilis … — … sed contabescens inedia consumpta est et mortua.

265r–277v Ps.-Anselmus Cantuariensis: De mensuratione crucis. (265r–v) ›Tractatus de mensuratione crucis Anselmi‹. Quoniam iubente filio tuo: Perfecti estote sicut pater vester perfectus est [Mt 5,48] et apostolo exhortante ut ad perfectionem feramur … (265v–277v) Paucitatem perfectorum innuis domine in eo quod dicis: Si quis quasi deus meus si quis ex multis vult post me venire [Mt 16,24] … — … deus per omnia Ab Cap. V (273r) ist der Text durch die zu zwei Dritteln abgerissenen Blätter nicht mehr vollständig erhalten und jeweils nur noch der Anfang bzw. das Ende der Zeilen lesbar. Druck: PL 159, 289–302.

278r–287v Johannes Homo Dei (Ps.-Bernardus Claraevallensis): Tractatus de ordine vitae et institutione morum. Cap. I–V, 18. ›Incipit tractatus beati Bernardi abbatis de vite ordine et morum disciplina‹. Hortatur quidam timidam mentis mee imperitiam quam sepe fraterna caritas … — … et in prosperis tanto sit verior quanto a presenti ipsa quam divinitus percipit gloria funditus mente separatur. Ebenfalls unvollständig, aber etwas umfangreicher (bis Cap. VI, 20), überliefert in dem aus Bordesholm stammenden Band Kopenhagen, NKS 119 4to, 298r–307v (Kopenhagen, 56). Druck: PL 184, 561–572. Literatur: Bloomfield 2431. Wilmart, 64–100.


Abgekürzt zitierte Literatur

AH Analecta hymnica medii aevi, hrsg. von G. M. Dreves und C. Blume, Bd. 1–55, Leipzig 1886–1922, Registerbd. 1–3, hrsg. von M. Lütolf, Bern u. a. 1978
Bernardi opera Sancti Bernardi opera, hrsg. von J. Leclercq und H.-M. Rochais, Bd. 1–9, Rom 1957–1998
BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
Bloomfield M. W. Bloomfield, Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices 1100–1500 A.D., Cambridge/Mass. 1979 (Publications of the Medieval Academy of America 88)
CALMA C.A.L.M.A. Compendium auctorum latinorum medii aevi, hrsg. von M. Lapidge u.a., Bd. 1–, Firenze 1999–
CANTUS CANTUS: A Database for Latin Ecclesiastical Chant. Indices of chants in selected manuscripts and early printed sources of the liturgical Office (http://cantus.uwaterloo.ca//)
CC SL Corpus Christianorum. Series Latina, Bd. 1–, Turnhout 1954–
Colophons Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, Bd. 1–6, ed. par les Bénédictins du Bouveret, Fribourg/Schweiz 1965–1982 (Spicilegii Friburgensis Subsidia 2–7)
CPL Clavis patrum Latinorum, hrsg. von E. Dekkers, Steenbrugge u.a. 31995 (Corpus Christianorum. Series Latina)
CPPM Clavis patristica pseudepigraphorum medii aevi, hrsg. von I. Machielsen, Turnhout 1990– (Corpus Christianorum. Series Latina)
Franck Aufgeschlagen M. Franck u. a., Aufgeschlagen. Universitätsbibliothek Kiel öffnet ihre Buchschätze des Bordesholmer Klosters, Ausstellung 20.08.–27.09.2002, Kiel 2002 (Vorauspublikation aus dem Sammelband "Die Bibliothek des Augustinerchorherrenstifts Bordesholm". In Vorbereitung für 2003)
Glorieux Pour revaloriser Migne P. Glorieux, Pour revaloriser Migne. Tables rectificatives, Lille 1952 (Mélanges de science religieuse; Année 9: Cahier supplémentaire)
Goy Hugo von St. Viktor R. Goy, Die Überlieferung der Werke Hugos von St. Viktor. Ein Beitrag zur Kommunikationsgeschichte des Mittelalters, Stuttgart 1976 (Monographien zur Geschichte des Mittelalters 14)
Hamesse/Szyller Repertorium initiorum manuscriptorum Latinorum medii aevi, curante Jacqueline Hamesse, auxiliante Slawomir Szyller, 4 Bde, Louvain-La-Neuve 2007–2010 (Textes et études du Moyen-Age 42,1–4)
Hohmann T. Hohmann, Initienregister der Werke Heinrichs von Langenstein, in: Traditio 32 (1976), 399–426
Kopenhagen Catalogus codicum latinorum medii aevi Bibliothecae Regiae Hafniensis quem digessit E. Jørgensen, Kopenhagen 1926
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Kristeller P. O. Kristeller, Iter Italicum, accedunt alia itinera. A finding list of uncatalogued or incompletely catalogued humanistic manuscripts of the Renaissance in italian and other libraries, Bd. 1–7, Leiden 1963–1997
Kurz 5/1 R. Kurz, Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 5/1: Bundesrepublik Deutschland und Westberlin, Werkverzeichnis, Wien 1976 (Veröffentlichungen der Kommission zur Herausgabe des Corpus der lateinischen Kirchenväter 9 = Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse, Sitzungsberichte 306)
Kurz 5/2 R. Kurz, Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus, Bd. 5/2: Bundesrepublik Deutschland und Westberlin, Verzeichnis nach Bibliotheken, Wien 1979 (Veröffentlichungen der Kommission zur Herausgabe des Corpus der lateinischen Kirchenväter 10 = Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse, Sitzungsberichte 350)
Lang Christologie J. Lang, Die Christologie bei Heinrich von Langenstein, Freiburg 1966 (Freiburger theologische Studien 85)
Lesser Johannes Busch B. Lesser, Johannes Busch. Chronist der Devotio moderna. Werkstruktur, Überlieferung, Rezeption, Frankfurt/M. 2005 (Tradition, Reform, Innovation. Studien zur Modernität des Mittelalters 10)
Lüneburg 3 Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 3: Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften, beschrieben von M. Stähli, Wiesbaden, 1981 (Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen 4)
Perger Prosa-Dialoge M. von Perger, Vorläufiges Repertorium philosophischer und theologischer Prosa-Dialoge, des lateinischen Mittelalters, in: Gespräche lesen. Philosophische Dialoge im Mittelalter, hrsg. von K. Jacobi, Tübingen 1999 (Scriptoralia 115), 435–494
Piccard-Online Piccard-Online. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart, J 340 (http://www.piccard-online.de)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Ratjen H. Ratjen, Zur Geschichte der Kieler Universitätsbibliothek. Schriften der Universität zu Kiel 1862–1863, Kiel 1862–1863 (Programm zum Geburtstage Frederiks VII.)
Roth F. W. E. Roth, Zur Bibliographie des Henricus Hembuche de Hassia dictus de Langenstein, in: Centralblatt für Bibliothekswesen, Beiheft 2 (1888), 93–118
Schnabel K. Schnabel, "Liber sanctae Mariae virginis in Bordesholm …" Geschichte einer holsteinischen Stiftsbibliothek, Wiesbaden 2014 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 33)
Sicard Iter victorinum P. Sicard, Iter victorinum. La tradition manuscrite des œuvres de Hugues et de Richard de Saint-Victor, répertoire complémentaire et études, Turnhout 2015 (Bibliotheca victorina. Subsidia ad historiam canonicorum regularium investigandam 24)
Steffenhagen E. Steffenhagen, Die Klosterbibliothek zu Bordesholm und die Gottorfer Bibliothek. Zwei bibliographische Untersuchungen, in: Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 13 (1883), 66–142
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Walther II H. Walther, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi, Bd. 1–6; P. G. Schmidt, Proverbia sententiaeque Latinitatis medii aevi. Nova series, Bd. 7–9, Göttingen 1963–1986 (Carmina medii aevi posterioris Latina 2,1–9)
Wilmart D. A. Wilmart, Auteurs spirituels et textes dévots du moyen age Latin, Paris 1932
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Bordesholmer Handschriften in der Universitätsbibliothek Kiel.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)