de :: en
Permalink: PURL

Search

View as: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Kiel, Universitätsbibliothek, Cod. ms. Bord. 5a
Die Bordesholmer Handschriften der Universitätsbibliothek Kiel, beschrieben von Kerstin Schnabel. Wolfenbüttel 2020
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Programms "Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung"

Legendae sanctorum martyrum

Papier — X, 348 Bl. — 21 × 14 cm — Augustiner-Chorherrenstift Bordesholm — 1510

Wasserzeichen: Buchstabe P, Schaft gebrochen, zweikonturig: nicht nachweisbar (auch in Cod. ms. Bord. 4 und 5b). Himmelskörper, achtstrahliger Stern, darüber Krone: Piccard-Online 41693 (1501). Lilie im Wappenschild, darüber Krone und Blatt: Piccard-Online 128602 (1507). Lagen: V (X). 10 VI (120). VI+1 (132)! 4 VI (180). VI–1 (191). 13 VI (347)! Reklamanten, z. T. abgeschnitten. Die erste Lage mit moderner römischer Bleistiftfoliierung. Die folgenden Lagen mit Tintenfoliierung von der Hand des Schreibers. Zählfehler: eingeschobenes Bl. zwischen 130 und 131, ungezählt. 190 und 191 doppelt vorhanden, 273 und 288 übersprungen. Hinteres Vorsatz herausgeschnitten. Zwischen Bl. 81 und 82 ein ungezählter Schaltzettel mit Textnachträgen, 8 × 14 cm. Schriftraum: 15,5–16 × 11 cm. 27–30 Zeilen. Gleichmäßige Bastarda von der Hand des Johannes Nese. Rubriziert. Rote Lombarden über drei Zeilen.

Spätgotischer Holzdeckeleinband mit braunem Schaflederüberzug. Streicheisenlinien. Einzelstempel aus der Werkstatt "Lübeck, Schwedischer Buchführer" (EBDB w000905): Blatt, dreiteilig: EBDB s036934. Blumenstrauß: EBDB p003566. Laubstab: EBDB r000218. Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s036935. Über die Werkstatt ausführlich: J. Geiß, Einbände für den Barther Reformator Johannes Block (1470/80–1544/45), Teil 4: "Lübeck, Schwedischer Buchführer" (S-S II 167f.), in: Einband-Forschung 15 (2004), 24–32 (ohne Erwähnung dieser Hs.). Am oberen Rand des HD vier Löchern von der entfernten Kettenöse. Drei Doppelbünde, am Kopf und Schwanz einfache Kapitalbünde. Zwei Riemenschließen, nur die obere vollständig erhalten, bestehend aus einem langen Schließenhaken, Stiftlager und Gegenblech. Unten Lederriemen und Stiftlager. Restauriert 2007 von Anne-Katrin Haase, Hamburg.

Fragmente: 1. Auf dem VD und HD jeweils ein Bl. eines unbestimmten Druckes aus der Mohnkopfdruckerei (Hans van Ghetelen) in Lübeck mit aszetischen Inhalt. Blattgrößen: 19 × 13 und 20 × 13,5 cm. Zweispaltig. Schriftraum: 9,5 × 6,2 cm. 21 Zeilen. Mittelniederdeutsch. 2. Falzstreifen der ersten Lage. Pergament. 21 × 1,5 cm. 15. Jh. Textualis. Aus einem Antiphonale, aus welchem auch die Makulatur, Schriftabklatsch oder Falzstreifen in Heiligenkreuz, Stiftsbibliothek, C 11L, Cod. ms. Bord. 4, 32, 42, VD, sowie Typ. Bord. 58, 290 und 290 stammen. Hufnagelnotation, fünf Linien, c-Linie rot. Das Blatt wurde quer zur Leserichtung zerschnitten, daher ist nur eine geringen Textmenge vorhanden, die keine genaue Bestimmung ermöglicht.

Herkunft: Geschrieben von dem Chorherrn Johannes Nese wahrscheinlich ebenfalls um 1510 in Bordesholm zusammen mit Cod. ms. Bord. 4 und 5b. — Im Verzeichnis von 1606 (Cod. ms Bord. 2a) und um 1665 (Cod. ms. Bord. 1b) ist der Codex mit dem Titel De martyribus benannt.

Steffenhagen Nr. CLXXXX. — Ratjen, 41. — Krämer, 97. — Franck Aufgeschlagen, 15 Anm. 45. — Schnabel, 163, 190, 194, 213f., 281, 618.

Die Bl. I und II leer.

IIIr–Xv Verzeichnisse. (IIIr–VIIIv) Calendarium. Nichtliturgisch. Die Monatsnamen auf Lateinisch, z.T. Hochdeutsch und Niederdeutsch, letztere nachgetragen: Jenner/Kalvermaen, Hornynck/Fosmaen, Marskmaen/Valenmaen, Aprille/Ostermaen/Kaltenmaen, Meymaen/Floymaen, Brackmaen/Lusemaen, Howmaen/Hundemaen, Owestmaen/Vleghenmaen, Harvestmaen/Vinckemaen, Wynmaen/Ossenmaen/Svetmaen, Wyntermaen/Swinemaen/Slachtelmaen, Hardemaen/Hasenmaen. Vgl. auch Lisch, G. C. F., Ueber eine Heilige des Nordens, in: Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde 23 (1858), 143–144, und N. Beeck, Niederdeutsche Monatsnamen, in: Zeitschrift des Vereins für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 4 (1873), 397. (Beide zitieren aus der Bordesholmer Handschrift in Heiligenkreuz, Stiftsbibliothek, C 11L, die ebenfalls von Johannes Nese geschrieben wurde.) Im Kalendar angegeben sind die Sonntagsbuchstaben und die Tageszählung. Die Heiligennamen wurden mit der Folioangabe an den entsprechenden Festtagen eingetragen. (IXr–Xv) Registrum alphabeticum. Abraham et de cognata eius Maria 303 … — … Urbani pape et martiris 203. ›De Apostolis non invenies hic legendas sed in sermonibus nostris quos scripsi ante xxxvi annos ibi invenies etc.

1r–347v Legendae sanctorum martyrum. Für die vom Schreiber verwendeten gedruckten Vorlagen siehe die Beschreibung von Cod. ms. Bord. 4, besonders die Ausgabe der Legenda aurea aus Deventer von 1479 (GW M11203) mit zum Teil abweichenden Incipits.
(1r–9r) ›De s. Blasio episcopo et martire‹. Temporibus Licinii imperatoris qui Constantini Augusti sororem … BHL 1377.
(9r–17v) ›De s. Erasmo episcopo et martire‹. Tempore namque sancti Erasmi facta est persecucio christianorum a Dioclesiano imperatore ut si quis inventus fuisset … BHL Novum Suppl. 2582n.
(17v–24r) ›De s. Vito et sociorum eius‹. Tempore quo Valerianus preses sub Dioclesiano et Maximiano imperatoribus persecutionem christianorum in Licia [!] BHL 8711.
(24r–27v) ›De s. Cristofforo martire‹. In civitate Samon fuit quidam nomine Cristoforus genere Chananeus … in imbre nubis baptisavit baptismo salutis … BHL 1775d.
(27v–29r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de s. Cristoforo‹. Cristoforus genere Chananeus procerissime stature vultusque terribilis erat … Maggioni LA cap. 96, 663–669.
(29v–31r) ›De decem milibus martirum historia‹. Cum quedam gentes scilicet Gadareni et Eufratenses Romano se subtraxerunt imperio … GW M11203, tt iii r–tt iiii r.
(31r–38v) ›Passio s. Panthaleonis martiris‹. In illo tempore facta est persecutio christianorum propter fidem … BHL 6440.
(38v–44v) ›De s. Egidio abbate et confessore. Prefacio‹. Sanctorum quidem ac propensiori cultu reverentie venerandorum patrum … Textus. ›Incipit vita eiusdem‹. Sanctus igitur Egidius natione Grecus a preclaris parentibus … BHL 93.
(44v–53v) ›De s. Eustachio martire et sociorum [!] eius‹. In diebus Traiani imperatoris demonum prevalente fallacia erat quidam magister militum … BHL 2760.
(53v–57r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de nomine s. Dionisii‹. Dionisius interpretatur vehementer fugiens … Maggioni LA cap. 149, 1041–1050.
(57r–72v) ›De s. Sebastiano ex antiqua et longa legenda‹. Sebastianus vir christianissimus Mediolaniensium partium civis Dioclesiano et Maximiano imperatoribus … BHL 7543.
(73r–77v) ›De s. Vincencii diaconi [!]‹. Cum apud Cesaream Augustanam civitatem ut multorum sinceritas … BHL 8631.
(77v–80v) ›De s. Valentino episcopo et martire‹. Propheta loquitur ad deum … Unde beatus vir in terramensis [!] episcopus … BHL 8460.
(80v–82r) ›De s. Pancratio martire‹. Temporibus illis immanis persecutio fuit sub Dioclesiano et Maximiano sceleratissimis imperatoribus factum est autem in civitate Frigia post mortem Cleonii … BHL Novum Suppl. 6427b.
Auf dem ungezählten Schaltzettel: Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Pancratio ex legenda aurea‹. Ad sepulcrum sancti Pancracii ut ait Gregorius Thuronensis … — … ut super reliquias beati Pancratii pro arduis causis iuramentum fiat. Decollatus est circa annos domini ducentos octoginta. Maggioni LA cap. 71, 514 Satz 17–24.
(82r–89r) ›Passio s. Apollinaris martiris‹. In diebus Claudii Cesaris veniens apostolus domini nostri Ihesu Christi Petrus … BHL 623.
(89r–95r) ›De s. Stephano papa et martire‹. Temporibus Galieni et Valeriani multi christianorum declinantes sevitiam tirannorum occultabantur … BHL 7845.
(95r–98r) ›De s. Agapito martire‹. Sub rege Anthiocho pagano erat quidam puer nomine Agapetus … BHL 125.
(98r–100r) ›Passio s. Timothei martiris‹. Agente Lampadio preside in tempore Neronis facta est persecutio … BHL 8297.
(100r–105r) ›Passio ss. Cosme et Damiani martirum‹. Licet omnium sanctorum veneranda sollemnia reverenter piis animis legantur … Denique temporibus Dioclesiani et Maximiani fuit quedam mulier in civitate Egea venerabilis ac timens deum nomine Theodota … BHL 1970. (104v–105r) Direkt angehängt und am Rand mit Exemplum gekennzeichnet: Jacobus de Voragine: Legenda aurea. Felix papa attavus sancti Gregorii in honorem Cosme et Damiani … — … et coxam predicti viri loco illius in tumulo positam repererunt. Maggioni LA cap. 139, 980 Satz 58–71.
(105r–113r) Vita s. Lamberti. (105r–110r) ›Vita s. Lamberti episcopi et martiris‹. Gloriosus Lambertus pontifex oppido Traiectensi oriundus fuit … — … Quis dubitare potest promissa tua redemptor seculi qui humanum non sinis genus perire. Davon abgesetzt: (110v–113r) ›De miraculis post obitum s. Lamberti episcopi‹. Post hec in prefata villa Leodio infra cubiculum … — … et martiris tumbam hodie cessant fieri signa atque mirabilia per auxilium domini nostri Ihesu Christi … BHL 4679 ohne Prolog. Zur Unterteilung des Textes B. Krusch, Vitae Landiberti episcopi Traiectensis, in: MGH SS rer. Merov. 6, 311f.
(113r–121v) ›Vita s. Magni martiris‹. Omnia que de sanctis leguntur … Beatissimus itaque adleta Christi Magnus cum esset unicus parentibus natus in Apulie … BHL 5171b.
(121v–124r) ›Passio s. Longini martiris qui aperuit latus domini‹. Quidam beatissimus miles Longinus nomine fuit in diebus domini nostri Ihesu Christi militans centurioni … BHL 4965c.
(124r–128r) ›Passio s. Crispini et Crespiniani martirum‹. Cum sub Maximiano et Dioclesiano qui simul imperii potiti potestate … BHL 1990.
(128r–129v) ›Passio ss. Claudii Castorii Symphoriani atque Simplicii‹. Tempore quo Dioclesianus augustus perrexit Pannoniis … — … Et ceperunt querere sacerdotem et invenerunt episcopum in custodia religatum nomine Cyrillum de Antiochia adductum pro nomine Christi vinctum qui iam multis verberibus fuerat maceratus per annos tres. Verkürzt. BHL 1837. Mombritius 1, 228–289,18.
(129v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de quatuor coronatis‹. Quatuor coronati fuerunt Severus … Maggioni LA cap. 160, 1130.
(129v–130v) ›Passio s. Theodori martiris‹. Temporibus suis Maximianus et Maximinus imperatores miserunt per omnem terram regni sui edictum … Der Text wird auf einem zwischengeschobenen, unfoliierten Blatt nach der Rubrik fortgesetzt: ›Complementum ad legendam s. Theodori martiris‹ und endet: … et syndone munda involvens posuit in locum ubi multi per eum a variis infirmitatibus liberantur usque in presentem diem ad laudem et gloriam dei. Amen. Epitome von BHL 8077.
(129v–141r) ›Passio s. Preiecti episcopi et martiris‹. Igitur sanctus Preiectus Arvernensium provincia ortus … BHL 6916, ohne Prolog.
(141r–145v) ›Passio s. Policarpi episcopi et martiris‹. Beatissimus Policarpus episcopus et martir non solum ab episcopis [recte: apostolis] eruditus est neque solum … BHL 6875.
(145v–152r) ›Passio s. Ignacii episcopi et martiris‹. Cum Traianus Romanorum suscepisset imperium … BHL 4256.
(152r–155v) ›Passio s. Victoris martiris et Corone virginis et martiris‹. In diebus Anthonini imperatoris facta est persecutio christianorum sub Sebastiano comite … — … Plerique hoc miraculum videntes crediderunt in dominum Ihesum Christum … Amen. Epitome von BHL 8559.
(155v–156r) ›Passio s. Iacincti martiris‹. Sanctum itaque Iacintum diaconum Luxurius tradidit consulari Leoncio … BHL 4053.
(156r–161r) ›Prologus in vita s. Anthonini martiris‹. Quecumque de sanctorum ac beatissimorum mirabilibus …Vita eiusdem‹. Igitur reverentissimus puer Antoninus Appamiae oppido exstitit oriundus nobilis quidem genere … BHL 572.
(161r–168r) ›De s. Cipriano episcopo et martire et Justine virginis et martiris‹. Tempore Claudii Cesaris cum effera gens paganorum acriter seviret in Christicolas beata virgo Justina non humili stirpe … — … Inibi pio laudum et honorum amplexi … cum filio unigenito individua trium personarum substancia per infinita secula seculorum. Amen. In dieser Form bislang nicht nachgewiesene Fassung, erwähnt bei C. Baronius, Martyrologium Romanum ad novam Kalendarii rationem …, Köln 1610, 662.
(168r–171r) ›Prefacio in vitam s. Felicis episcopi et martiris‹. Si gentiles olim heroum laudes et imperatorum triumphos …Incipit vita eiusdem beati Felicis‹. Cum Dioclesianus et Maximianus sceleratissimi demonicole Romanum tenerent imperium persequi … BHL Inédits 185.
(171r–173v) ›Passio ss. Luciani et Marciani martirum‹. Martirium vobis revelat enarrabo … Hic enim cum in errore gentilitatis … BHL 5015.
(173v–174r) ›De s. Ponciano martire‹. Sanctus Poncianus passus est in civitate Spoletanea … GW M11203, ss i v–ss iii v.
(174r–176v) ›De s. Poncio martire‹. Beati Poncii pater quondam senator urbis Rome … BHL 6897.
(176v–183r) ›Historia s. Livini martiris et episcopi‹. Temporibus Colomagni regis Scottorum erat quidam dux … GW M11203, E ii r–E vi r.
(183r–184v) ›De s. Iusto vel Iustinis martire qui requiescit in Zuthphania‹. Iustus adhuc puerulus temporibus Dioclesiani et Maximiani … GW M11203, C vii v–C viii v.
(184v–185v) ›Passio ss. duorum Ewaldorum martirum‹. Temporibus pristinis presidente Sergio … BHL 2807ab.
(186r–189v) ›Passio s. Quintini martiris‹. In illo tempore sub Maximiano imperatore multi christianorum persecutionem patiebantur … BHL 6999, ohne Prolog. Direkt im Anschluss. (189v–190v) Expletis hiis diebus volens deus … BHL 7002, ohne Prolog.
(191r–191ar) ›Passio ss. Satirii, Saturnini revocati Perpetue et Felicitatis‹. Facta itaque persecutione sub Valeriano et Galieno consulibus comprehensi sunt venerabiles viri iuvenes Satirius videlicet et Saturninus … BHL 6634.
(191r–195vr) ›Passio ss. Alexandri pape Eventii, Theodori martirum‹. Quinto loco a beato Petro apostolo romanae urbis ecclesie cathedram … BHL 266. Direkt anschließend: (195v–200r) Denique residente Aureliano cum de ceteris interrogatio fieret christianis vocato Alexandro imperator dixit … BHL 267.
(200r–202r) ›Passio ss. martirum Gordiani et Epimachi‹. Temporibus Iuliani impiissimi imperatoris divulgati sunt … BHL 3612.
(202r–203r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Passio ss. martirum Nerei et Achillei‹. Nereus et Achilleus eunuchi cubicularii Domitille neptis Domitiani imperatoris fuerunt … Maggioni LA cap. 70, 510f.
(203r–203v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Urbano papa et martire‹. Urbanus Calixto pape successit … Maggioni LA cap. 72, 515f.
(203v–206v) ›Passio ss. Cancianorum martirum. Prologus‹. Agones sanctissimorum describere martyrum …Incipit passio‹. Gloriosi testes Christi Cantius, Cantianus simulque Cantianilla preclaris natalibus nobiles …et a quo tali transferri meruerunt gloria. Amen. BHL 1548, am Schluss abweichend.
(206v–210r) ›Passio ss. Marcellini, Petri, Arthemii et Candide‹. Benignitas salvatoris nostri martirum perseverantia comprobata … BHL 5231.
(210r–214r) ›Passio ss. Primi et Feliciani martirum‹. Temporibus Dioclesiani et Maximiani imperatorum seva fuerat christianis orta tempestas … BHL 6922.
(214r–215v) ›Passio s. Basilidis martiris‹. In civitate orientali cum beatus Basilidis esset in officio Platonis prefecti … BHL 1019.
(215v–216v) ›Passio s. Quirici martiris et Iulita matre eius‹. Quiricus filius Iulite matrone de Yconio progenite que fugiens persecutionem in Tharso Cicilie morabatur … — … Sed ab angelis recollecta atque ostensa fidelibus honorifice sunt sepulta. Horum passio recolitur XVI kalendas Julii. Epitome von Speculum historiale 12, cap. 26. vgl. auch Maggioni LA cap. 78, 532f.
(216v–218r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Passio ss. Gervasii et Prothasii martirum‹. Gervasius et Prothasius gemini fratres filii fuerunt sancti Vitalis et beate Valerie … Maggioni LA cap. 80, 536–539. BHL 3520.
(218r–218v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Vitale martire‹. Vitalis miles consularis ex Valeria uxore Gervasium et Prothasium genuit … Maggioni LA cap. 59, 412f.
(218v–220r) ›De s. Nazario et Celso puero martiris‹. Nazarius filius illustrissimi viri Africani … BHL 6049, ohne Epilog.
(220v–222v) ›Passio ss. martirum Processi et Martiniani‹. Tempore quo Simon magus crepuit medius [!] BHL 6947.
(222v–225r) ›Passio s. Kiliani et sociorum eius martirum‹. Fuit vir vite venerabilis nomine Killena … BHL 4660.
(225r–226v) ›Passio s. Felicitatis et septem filiorum eius‹. Temporibus Anthonini imperatoris orta est seditio pontificum … BHL 2853.
(226v–227r) ›Passio s. Felicis pape et martiris‹. Fuit temporibus Constantini … ad Constantii Augusti Liberius quidam papa … BHL 2857.
(227r–229r) ›Passio ss. Abdon et Sennen, Polocronii Parmenii et ceteri martires ut patet in sequentibus‹. Orta tempestate sub Decio cum multi Christiani necati sunt in urbe Roma … BHL 6884. Pars I der insgesamt fünfteiligen Passio, direkt im Anschluss Pars II: (229r–231v) ›De s. Abdon et Sennes martirum‹. Eo tempore cepit Decius … BHL 6. Davon abgesetzt Pars III: (231v–234f) ›Passio s. Sixti pape, Felicissimi et Agapiti martirum‹. Eodem tempore Decius Cesar et Valerianus prefectus iusserunt … Sixtus igitur apud Athenas natus et doctus … BHL 7801.
(234r–235r) ›Passio s. Cornelii pape et martiris‹. Temporibus Decii caesaris maxima persecutio orta est … BHL 1958.
(235r–236r) ›De s. Floriano martire‹. In diebus Dioclesiani et Maximiani imperatorum cum edictum exisset de persecutione christianorum pervenit … BHL 3055 mit leicht verkürztem Anfang.
(236r–237r) ›Passio s. Cipriani episcopi et martiris‹. Tusco et Basco consulibus Carthagine in secretario Paternus proconsul Cipriano episcopo dixit … — … Post paucos autem dies Galerius Maximus proconsul decessit. BHL Novum Suppl. 2038c. (237r–239r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Thoma Canthuariense episcopo et martire‹. Thomas Canthuariensis dum in curia regis anglie consisteret … Maggioni LA cap. 11, 103–107. BHL 8215.
(239r–241r) ›De s. Petro martire ordinis predicatorum‹. Petrus novus martir de ordine predicatorum fidei pugil … — … ut aliis expulsis aliis ad fidem conversis nullus ibidem audeat aliquatenus apparere. Epitome von BHL 6724.
(241r–242v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Donato martire et episcopo‹. Donatus cum Iuliano imperatore eruditus et nutritus est … Maggioni LA cap. 111, 747–750.
(242v–243r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Simphoriano martire‹. Simphorianus in Augustodunensi urbe ortus dum adhuc adolescens esset … Maggioni LA cap. 118, 828f.
(243r–244r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Leodegario episcopo et martire‹. Leodegarius dum omni virtute polleret Eduensi ecclesie meruit in pontificem promoveri … Maggioni LA cap. 144, 1013–1015.
(244r–247r) ›De s. Crisanto et Daria martiris‹. Polemius vir illustrissimus Alexandrine urbis primus Roman cum filio suo veniens … — … ipsi quoque ad martirii gloriam pervenerunt. Speculum historiale 12, cap. 124–129, leicht verkürzt am Ende von cap. 124 gegenüber der Vorlage.
(247v–248r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Crisogono martire‹. Crisogonus iussu Dioclesiani in carcerem recluditur … Maggioni LA cap. 167, 1203f.
(248r–250r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Jacobo martire interciso‹. Iacobus martir cognomen intercisus nobili genere … Maggioni LA cap. 170, 1219–1223.
(250r–250v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. Appendix. ›De s. Oswaldo rege anglie et martire‹. Oswaldus rex anglorum filius Achie sororis sancti Edmundi regis … Graesse LA cap. 207 (204), 904.
(250v–252r) ›De s. Bonifacio episcopo et martire‹. Beatus Bonifacius ex nobili Anglorum gente originem ducens … GW M11203, A iiii r–A iiii v.
(252r–254v) ›Passio s. Benigni presbiteri et martiris‹. Eodem tempore quo Aurelianus ad castrum cui nomen est … GW M11203, A vi r–A vii v.
(254v–257r) ›Vita s. Frederici Traiectensis episcopi‹. Sanctus Fredericus in gente Fresonum nobilis extitit genere … GW M11203, B v r–B vii r.
(257r–261r) ›Passio s. Mauricii et sociorum eius martirum‹. Prologus. Sanctorum passionem martirum qui Agaunum glorioso sanguine … Textus. Tempore illo Dioclesiano quondam romane rei publice principis … BHL 5737. Siehe zum leicht abweichenden Initium des Textes BHL Inédits 362.
(261r–262v) ›De s. Gereone martire cum sociis suis‹. Dioclesianus cum Maximianum contra Gallias … GW M11203, tt vii v–tt viii v.
(262v–266r) ›De s. Kalixto papa et martire‹. Temporibus Macri et Alexandri incendio divino concremata est … BHL 1523.
(266r–268r) ›Passio s. Feliciani martiris et episcopi‹. Tempore quo Gordianus cesar imperii romani arcem tenebat … BHL 2849.
(268r–273v) ›Passio s. Clementis pape et martiris‹. Tertius Romane ecclesie fuit episcopus Clemens qui disciplinam apostoli Petri secutus … — … denique die natalis eius ceci illuminantur demones effugantur et omnes infirmi salvantur. Et est ibi laus domini … BHL 1848, mit leicht abweichendem Schluss. Direkt im Anschluss: (273r–274r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. In una autem sollemnitatum mulier … — … que nunc dicitur sancti Clementis honorifice corpus collocatum est. Maggioni LA cap. 166, 1201f. Satz 238–254.
(274r–276r) ›De s. Albano martire‹. Si quidam in ea Britannia passus est sanctus Albanus … BHL 209, mit leicht abweichendem Incipit.
(276r–286v) ›Passio s. Adriani martiris‹. Factum est in secunda interrogactione tiranni Maximiani ut ingrederentur … BHL 3744.
(286v–291v) ›Passio ss. Gallicani, Johannis et Pauli martirum‹. Sub Constantino augusto et Gallicano duce romani exercitus persarum gens … Direkt im Anschluss: (290v–291v) ›De ss. Johanne et Pauli‹. Praeterea Iulianus cesar captus cupiditate sacrilega … BHL 3236, 3238.
(292r–295r) ›De s. Ipolito martire et sociorum [!] eius‹. Postquam sanctus Laurencius emisit spiritum … Mane autem primo adhuc crepusculo rapuit corpus eius Ipolitus … — … autem Iustinus obtulit sacrificium laudis et participati sunt omnes. Am Anfang abweichend, das Ende wie BHL 4753. Regressus Ipolitus post tertium diem venit in domum suam … BHL 3961.
(295r–295v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Felice in pincis martire‹. Felix prenomine in pincis dicitur vel a loco in quo requiescit … Maggioni LA cap. 19, 152f.
(296r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Fabiano papa et martire‹. Fabianus civis Romanus fuit et cum papa defuncto … Maggioni LA cap. 22, 161.
(296r–296v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Marcellino papa et martire‹. Marcellinus annis novem et mensibus quatuor Romanum ecclesiam rexit … Maggioni LA cap. 58, 411f.
(296v–297r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Simplicio, Faustino, Beatrice‹. Simplicius et Faustinus fratres cum sacrificare contempnerent sub Dioclesiano supplicia pertulerunt … Maggioni LA cap. 100, 682. (297r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Felice et Adaucto presbitero‹. Felix presbiter et frater suus similiter nomine Felix presbiter Dioclesiano et Maximiano oblati sunt … Maggioni LA cap. 122, 886.
(297r–297v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De s. Gorgonio martire‹. Gorgonius et Dorotheus apud Nicomediam primi in palatio … Maggioni LA cap. 129, 924.
(297v–302v) ›Vita ss. Prothi, Jacincti, Philippi et Claudie, Eugenie et Basillei‹. Imperator Commodus Philippum illustrissimum virum Romanum direxit … GW M11203, gg ii v–gg vi r.
(302v–308r) ›De s. Abraham et cognata eius Maria‹. Abraham ut beatus Effrem testatur qui eius historiam … GW M11203, E vi r–F i v.
(308r–310v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De septem Dormientibus‹. Septem dormientes in civitate Ephesi orti sunt … Maggioni LA cap. 97, 670–675.
(310v–311r) ›De s. Quirino vide supra folio 193. Ex legenda aurea‹. Post aliquot annorum curricula translatum est … BHL 7028.
(311r–312v) ›De s. Secundo martire‹. Secundus miles strenuus sed Christi adleta egregius et martir dei gloriosus in civitate Astensi … BHL 7566d.
(312v–320r) ›De s. Georgio martire‹. Jacobus de Voragine: Legenda aurea. Georgius tribunus genere Capadocius pervenit quadam vice in provinciam Libie … — … et draconem illum aggreditur interfecit. Maggioni LA cap. 56, 392–394 Satz 18–75. BHL 3395, ohne Prolog, unvollständig. Setzt fort: (313v–320r) Eo vero tempore quo Dioclesianus romani orbis gubernandum suscepit imperium … BHL 3388.
(320r–322v) ›De s. Marco ewangelista et martire‹. Per idem tempus quo dispersi erant apostoli in toto orbe terrarum … BHL 5276. Direkt im Anschluss: (322v–324r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea‹. Marcus ewangelista leviticus genere et sacerdos … Maggioni LA cap. 57, 399–410 Satz 9–17, 64–77, 18–25, 123–140.
(324r–328r) ›Passio s. Laurencii martiris‹. Igitur milites tenuerunt beatum Laurencium et duxerunt et tradiderunt eum Parthemio tribuno … BHL 4753, am Anfang leicht abweichend.
(328r–330v) ›Plura rescripta ad Marcellum de passione Neri et Achillei et aliorum‹. Euticus et Victorinus et Maro servi domini nostri Ihesu Christi Marcello salutem. Qui venerunt littere tue … Accepto hoc scripto Marcellus … Factum est autem postquam omnes sanctos dei tuli [!] a solacio Domicille … Sanctum itaque Cesarium Luxurius tradidit consulari Leoncio … BHL 6063, 6064, 6066, 1515.
(330v–332r) Pelbartus de Themeswar: Pomerium de sanctis. Pars hiemalis, Sermo LXX cum legenda. ›De s. Adalberto episcopo et martire‹. Adalbertus cum autem esset puerulus et ex nobilissimis parentibus Bohemie ortus … — … Oremus ergo carissimi deum ut ipsius sancti Adalberti meritis det nobis gratiam et gloriam. GW M30525.
(332r–333v) Pelbartus de Themeswar: Pomerium de sanctis. Pars aestivalis, Legenda sancti Demetrii. ›De s. Demetrio martire‹. Demetrius nobilis genere sed nobilior fide natus est infra Panoniam … — … et morbidi quique curantur ad laudem et gloriam Domini nostri Ihesu Christi et sancti martiris Demetrii. GW M30525.
(334r–337r) ›Passio s. Tiburcii et Valeriani et Maximi martirum‹. Tiburcius quoque et Valerianus ad hec vacabant cottidie … — … resurrectionem se inventurum fenicis exemplo suscepit. ›Plura alia invenies in legenda sancte Cicilie quere in passionale de virginibus‹. BHL Novum Suppl. 8483b, 8486.
(337r–340v) ›De s. Faustino episcopo et martire‹. Tempore Decii cesaris et Valeriani prefecti maxima persecutio orta est christianis. Eodem tempore fuit quidam vir nomine Secundianus … — … Qui sedens pro tribunali et nolentibus sacrificare idolis tulit in eos sententiam capitalem. Qui passi sunt … Epitome von BHL 7551.
(340v–341r) ›De s. Gengulpho martire‹. Tempore Constantini sanctus Gengulphus in Burgundia claruit … Speculum historiale 24, cap. 159.
(341r–346v) ›De s. Ansvero abbate et martire cum aliis‹. Gloriosus Cristi martir et abbas Ansverus ex nobilibus parentibus et predivitibus patre Oswaldo … — … inpetrantes sanctorum aliorum omnium canonisacionem dei [!] sequenti festi sancti Allexii confessoris. Passi sunt autem … Der Text stimmt nicht mit den bisher bekannten (BHL 557–559) überein und ist inhaltlich teilweise ausführlicher. J. Moritzen, Ansverus, in: Schleswig-Holsteinisches Biographisches Lexikon, Neumünster 1970, 1, 46.
(346v–347r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De septem Machabeis martire‹. Machabei sunt septem fratres qui cum matre sua reverenda … Maggioni LA cap. 105, 699f.
(347r–347v) ›De s. Menne milite et martire‹. Passus est et sanctus Mennas eo tempore qui sub duce Agerico … BHL 5923.


Abgekürzt zitierte Literatur

BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
BHL Inédits H. Fros, Inédits non recensés dans la BHL, in: Analecta Bollandiana 102 (1984), 163–196, 355–380
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Franck Aufgeschlagen M. Franck u. a., Aufgeschlagen. Universitätsbibliothek Kiel öffnet ihre Buchschätze des Bordesholmer Klosters, Ausstellung 20.08.–27.09.2002, Kiel 2002 (Vorauspublikation aus dem Sammelband "Die Bibliothek des Augustinerchorherrenstifts Bordesholm". In Vorbereitung für 2003)
Graesse LA Jacobi a Voragine Legenda aurea vulgo historia Lombardica dicta, hrsg. von Th. Graesse, Breslau 31890, ND Osnabrück 1965
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Maggioni LA Iacopo da Varazze, Legenda aurea, testo critico riveduto, hrsg. von G. P. Maggioni, Florenz 21998 (Millennio medievale 6. Testi 3)
MGH SS rer. Merov. Monumenta Germaniae Historica. Scriptores rerum Merovingicarum, Bd. 1–7, Hannover 1885–1920
Piccard-Online Piccard-Online. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart, J 340 (http://www.piccard-online.de)
Ratjen H. Ratjen, Zur Geschichte der Kieler Universitätsbibliothek. Schriften der Universität zu Kiel 1862–1863, Kiel 1862–1863 (Programm zum Geburtstage Frederiks VII.)
Schnabel K. Schnabel, "Liber sanctae Mariae virginis in Bordesholm …" Geschichte einer holsteinischen Stiftsbibliothek, Wiesbaden 2014 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 33)
Speculum historiale Vincentius Bellovacensis, Speculum historiale, Straßburg 1473 (GW M50587)
Steffenhagen E. Steffenhagen, Die Klosterbibliothek zu Bordesholm und die Gottorfer Bibliothek. Zwei bibliographische Untersuchungen, in: Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 13 (1883), 66–142

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Bordesholmer Handschriften in der Universitätsbibliothek Kiel.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)