de :: en
Permalink: PURL

Search

View as: OAI :: XML :: Print

Beschreibung der Handschrift Kiel, Universitätsbibliothek, Cod. ms. Bord. 77
Die Bordesholmer Handschriften der Universitätsbibliothek Kiel, beschrieben von Kerstin Schnabel. Wolfenbüttel 2020
Gefördert durch die Deutsche Forschungsgemeinschaft im Rahmen des Förderprogramms Erschließung und Digitalisierung handschriftlicher und gedruckter Überlieferung

Sermones de virginibus

Papier — II, 317 Bl. — 21 × 14,5 cm — Augustiner-Chorherrenstift Bordesholm — 1470–1512

Wasserzeichen: Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturiger Stern: Piccard-Online 74354 (1472), zwei weitere Typen nicht nachweisbar. Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber Buchstabe T: Piccard-Online 72974 (1497). Buchstabe P, gebrochen, zweikonturig: Piccard-Online 114100 (1504), ein weiterer Typ nicht nachweisbar. Lilie, frei, mit Beizeichen: WZIS DE8280-Hs.49.1003_185, WZIS DE8280-Hs.49.1003_188 (beide 1494). Lagen: II–2 (II). 3 VI (36). VI–4 (44). 2 VI (72)! VI+2 (85a). 2 VI (109). VI–9 (112). 4 VI (168)! VI–9 (171). VI (192)! VI–4 (200). 10 VI (324)! VI–9 (327). VI (348)! VI–8 (353)! Die ersten zwei Blätter mit moderner römischer Bleistiftfoliierung, die übrigen Blätter mit zeitgenössischer Tintenfoliierung von der Hand des Schreibers 1–353. Zählfehler: zwischen 85 und 86 ein Blatt ungezählt, 351 fehlt. Die herausgeschnittenen Bl. 45–48, 113–120 (Lage enthielt einen Zählfehler), 172–180, 201–204 und 328–336 mitgezählt. Bl. 85a: 5,5 × 13,8 cm, die unteren zwei Drittel entfernt. Schriftraum: 16–17 × 10,5–11 cm. 27–34 Zeilen. Bastarda von der Hand des Bordesholmer Chorherrn Johannes Nese aus unterschiedlichen Zeitabschnitten. Rubriziert. Rote Lombarden über zwei bis drei Zeilen.

Spätgotischer Holzdeckeleinband mit weißem Lederüberzug. Streicheisenlinien. Einzelstempel aus der Werkstatt "Bordesholm spätgotisch" (EBDB w004172): Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s032008. Rosette, ein Blattkranz, fünfblättrig: EBDB s032010. Rosette, ein Blattkranz, sechsblättrig: EBDB s032007. Auf dem VD Papierschilder, teilweise übereinander geklebt. Titelschild der Größe 3 × 7 cm, Aufschrift S. de virginibus. Überklebtes Schild, 3 × 4,7 cm, teilweise lesbare Aufschrift xxi. Signaturschild aus dem frühen 17. Jh., 4,2 × 5 cm, Aufschrift Secundae / Tertii scamni / Lateris tertii / Liber II. Am oberen Rand des HD vier Löcher von der entfernten Kettenöse. Drei Doppelbünde. Zwei Riemenschließen mit Fensterlagern, Lederriemen ergänzt. Bl. 1, 13, 25, 49, 74, 86, 121, 181, 205, 209, 277 und 337 mit farbigen Papierzungen als Blattweiser. Restauriert 2005.

Fragmente: 1. VS Pergament. 21 × 14,2 cm, ehemals ca. 1 cm um die erste Lage gehängt. Gotische Kursive. 14. Jh. Commentarius in libros Aristotelis. Von dieser Hand auch die Makulatur in Cod. ms. Bord. 70, VS, 71, VS, 76, VS, 78, HS, 79, 80, 81, VS und 82. 2. HS, ehemals in Kapsel C der UB Kiel (ohne Signatur), seit 2018 unter der Signatur Cod. ms. Bord. 77-Bei. Pergament. 14 × 21 cm. Umschlag von ca. 0,5–1 cm. 14. Jh. Textualis. An zwei Seiten beschnittenes Doppelblatt, eine Seite nur zur Hälfte vorhanden. Schriftraumbreite 5–6 cm bzw. 11 cm. Über jeder Textzeile ein Notensystem aus fünf Linien mit c-Schlüssel, f-Linie rot. Hufnagelnotation. Rubriziert, rote Lombarden. Vier Löcher vom Abdruck der Kettenhalterung am Rand. Recto Signaturschild mit Aufdruck Cod. MS. K. B. ohne Individualsignatur. Stempel Kieler Universitätsbibliothek. Vermerk mit Bleistift 77. HSr In festum Mariae Magdalenae. R: CANTUS 600020, 6016, 7711. HSv ›De assumptione virginis Marie‹. Text nicht ausreichend für weitere Angaben. ›Marie M‹ (abgeschnitten). CANTUS 6375.

Herkunft: Der Codex wurde in der Zeitspanne von ca. 1470 bis 1512 von dem Bordesholmer Chorherrn Johannes Nese unter Heranziehung der in der Bibliothek vorhandenen Handschriften und Drucke geschrieben. In mehreren Arbeitsphasen ergänzte ihn der Schreiber sukzessive über vierzig Jahre hinweg. — Im Verzeichnis von 1606 (Cod. ms. Bord. 2a) betitelt mit Sermones de virginibus. Im Verzeichnis von ca. 1665 (Cod. ms. Bord. 1b) Ejusdem sermones de virginibus.

Steffenhagen Nr. CXCIV. — Ratjen, 97. — Krämer, 99. — Zumkeller Nr. 653. — Franck Aufgeschlagen, 15 Anm. 45; 37. — Schnabel, 165, 168, 171, 190, 192, 194, 206, 310, 619.

(Ir–IIr) Titelblatt mit Besitzeintrag, Inhaltsverzeichnis. Besitz- und Schreibereintrag: Liber sancte Marie virginis in Bardesholm Bremensis diocesis ordinis canonicorum regularium sancti Augustini quem ego frater Johannes Nesze per multos annos conscripsi scilicet partim quum fui in monasterio predicto et partim quum fui plebanus in Brugge et partim quum fui plebanus Novomonasterio et partim quum fui plebanus in Kyl. Oretis dominum deum pro me unum Ave Maria. Unten auf der Seite die dreizackige Forke mit zwei Sternen und den beiden seitlichen Dudelsäcken als Erkennungszeichen des Johannes Nese, unterschrieben mit Ovidius, Johannes cum Naso, Nasonem petito. (Iv–IIr) Inhaltsverzeichnis. Genannt werden unter den Hauptüberschriften der Verfasser oder das Werk, aus dem die Predigt entnommen ist, sowie die Folioangaben. – IIv leer.

1r–12r De sancta Barbara (S98).
(1r–2v) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 844 Nr. 356.
(2v–8r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de sanctis sive historia Lombardica de sancta Barbara virgine et martire‹. Erat tempore Maximiani imperatoris vir quidam gentilis in Nicomedia … — … et sic iuvenis tandem in servitio beate Barbare vitam suam finivit. Graesse LA cap. 202 (199), 898–902.
(8r–12r) Bonorum laborum [Sap 3,15]. Sciendum quod fructus est illud quod ultimo de arbore exspectatur … Bisher nur hier nachgewiesen. Johannes Nesze fuit hic 1508. Mit dem Zeichen für das Jahr 1507, beides in roter Tinte, was den Zeitpunkt der Rubrikation markiert. – 12v leer.

13r–24r De sancta Lucia (S7).
(13r–15r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 844 Nr. 363, 364.
(15r–20v) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 10.
(20v–24r) De sancta Lucia. (20v–21r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De nomine. ›De sancta Lucia virgine ex legenda aurea sive historia Lombardica‹. Lucia dicitur a Luce. Lux enim habet pulchritudinem in aspectione … — … vel dicitur Lucia quasi lucis via. Maggioni LA cap. 4, 49 Satz 1–4. (21r–24r) Passio. Cum per universam provinciam beatissime virginis Agathe fama crebresceret … BHL 4992. – 24v leer.

25r–44v De sancta Agnete (S18).
(25r–30v) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 847 Nr. 392, 393.
(30v–36v) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 16.
(36v–44v) De sancta Agnete. (36v–37r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de nomine sancte Agnetis virginis‹. Agnes dicta est ab agna … — … que tria a se removit per veritatem quam habuit. Maggioni LA cap. 24, 169 Satz 1–4. (37r–43v) Ps.-Ambrosius: Passio. ›Ex antiqua legenda‹. Ambrosius servus Christi virginibus sacris. Diem festum sacre virginis celebremus … BHL 156. (43v–44v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. Quidam vir nomine Paulinus in ecclesia sancte Agnetis … — … pretiosam mortem pro Christi confessione suscipiens simul est ei facta conformis. Maggioni LA cap. 24, 172f. Satz 60–73.

49r–70v De sancta Agatha (S22).
(49r–50v) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 847 Nr. 398.
(50v–55v) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 24.
(55v–62v) Nicolaus de Plove. Schneyer/Hödl: Nicolaus de Polonia Nr. 145. Danach das Zeichen für das Jahr 1500 in brauner Tinte.
(62v–70v) De sancta Agatha. (62v–63r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De nomine sancte Agathe virginis et martiris‹. Agatha dicitur ab agyos quod est sanctus … — … quod patet in angelis qui eam sepelierunt. Maggioni LA cap. 39, 256 Satz 1–8. (63r–68r) ›Ex legenda antiqua‹. Beatissime martiris Agathe que passa est … BHL Novum Suppl. 136a. (68r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De hac virgine dicit beatus Ambrosius … — … et patrie indicat liberationem. Maggioni LA cap. 39, 261 Satz 105–108. (68v–70v) Arnoldus Lubecensis: Chronica Slavorum. Epistola Conradi cancellarii episcopi Hildesemensis. Hec igitur virgo Agatha sanctissima inventa hoc in agro vendidit universa que habuit et emit eum … — … In qua epistola postquam narravit de experiencia primarum et mirandorum gestorum quorundam poetarum scilicet Ovidii Vergilii etc. sic de virgine Agatha dicit. Nach der kurzen Einleitung beginnt der Auszug. In principio igitur Sicilie vidimus domum Dedali … — … Hec et alia plura vidimus etc. De operibus autem certorum poetarum et precipue Virgili que idem Conradum narrat se vidisse patet in eadem epistola. Que epistola interponitur quibusdam expedicionibus et cronicis etc. Mit kürzeren Auslassungen. MGH SS 21, 195f.

70v–73r De sancta Dorothea (S115). Passio. ›De sancta Dorothea virgine‹. Quedam dei puella nomine Dorothea cottidianis diebus in castitate … BHL Novum Suppl. 2323e.

73v–82v De sancta Gertrude (S125).
(73v–78r) Henricus Timmermann. Me exspectaverunt peccatores [Ps 118,95]. Ita scribitur Psalmo 118 originaliter necnon pro presentis sermonis inicio assumitur thematisaliter ad recommendacionem beate Gertrudis virginis. Notandum pro introductione … Bisher nur hier nachgewiesen; zu Timmermann siehe die Beschreibung von Cod. ms. Bord. 68.
(78r–82v) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›De sancta Gertrude legenda‹. Serenissime Gertrudis virginis genitor erat Pippinus vir potestate … — … per suam sanctam vitam et doctrinam revocare liberavit [!]. GW M11203, ss vi r–ss viii v.

82v–84r De sancta Walburga. Vita. ›De sancta Walburga virgine‹. Walpurga virgo ex Anglia ducens originem fratres habuit … BHL 8773.

84v–85ar De sancta Apollonia (S96). Passio. ›De sancta Appollonia virgine et martire‹. Temporibus Iuliani imperatoris fuit vir quidam nobilis … BHL 644. Oretis dominum deum pro fratrem Johannem Neszen quondam plebano in Brugge in Novomonasterio et in Kyl unum Ave Maria. – 85av leer.

86r–112r De sancta Margarita (S47).
(86r–87r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 850 Nr. 432.
(87r–94r) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 48.
(94v–101r) Nicolaus de Plove. Schneyer/Hödl: Nicolaus de Polonia Nr. 152. Danach das Zeichen für das Jahr 1500 in brauner Tinte.
(101r–109v) De sancta Margarita. (101r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. De nomine. ›De sancta Margareta‹. Margareta dicitur a quadam preciosa gemma … — … eius legendam Theotimus vir eruditus scripsit. Maggioni LA cap. 89, 616 Satz 1–5. (101r–109v) Ps.-Theotimus: Passio. Prologus. Post resurrectionem Domini … (101v) Textus. Beatissima Margarita erat Theodosii filia qui erat gentilium … — … et non est secundum opera tua [Ps 85,8]. (109v) Epilogus. Ego Theotimus tuli reliquias eius … — … omnia in veritate. Complevit autem beata Margarita certamen suum … Passa est autem … Vgl. die Varianten unter BHL Novum Suppl. 5303.
(109v–112r) Johannes Herolt (Discipulus). Schneyer/Hödl: Johannes Herolt Nr. 212. Johannes Nesze fuit hic 1508. Das Kolophon in roter Tinte gibt den Zeitpunkt der Rubrikation an. – 112v leer.

121r–171r De sancta Maria Magdalena (S49).
(121r–131v) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 850 Nr. 437–440.
(131v–134r) Johannes Scharpen: Quaestio de Maria Magdalena. Queritur utrum beata Maria Magdalena in hac vita vixerat et vitam finierat in continentia virginali … — … et sic deus permittit aliquando aliquos errare et de revelatione et scientia non superbiant. Explicit. Auch in Cod. ms. Bord. 33, 306vb–308ra, und Cod. ms. Bord. 40, 71v–73r. Siehe die weitere Parallelüberlieferung in der Beschreibung von Cod. ms. Bord. 33.
(134r–139v) Robertus Caraccioli. Schneyer/Hödl: Robertus Caracciolo Nr. 88 (T23/5).
(139v–146r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Ex legenda aurea de sancta Maria Magdalena‹. Maria interpretatur amarum mare vel illuminatrix … — … et eius animam quasi columbam candidam cum laudibus in celum sustulisse. Maggioni LA cap. 92, 628–642.
(146r–150r) Johannes Herolt (Discipulus). Schneyer/Hödl: Johannes Herolt Nr. 213.
(150r–156v) Nicolaus de Plove. Schneyer/Hödl: Nicolaus de Polonia Nr. 154. Danach das Zeichen für das Jahr 1498 in roter Tinte.
(157r–171r) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 49. Mit leicht abweichendem Initium. Johannes Nesze fuit hic 1508. Das Kolophon in roter Tinte gibt den Zeitpunkt der Rubrikation an. – 171v leer.

181r–200v De sancta Elisabeth (S82).
(181r–184r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 858 Nr. 513.
(184r–188r) Wilkinus. Scit omnis populus [Rt 3,11]. Hec verba fuerunt Booz dicitur fortis quia dicit psalmus de Christo … Constantinus de naturis liquidorum: Summi quidam quod ad austrum de arboribus fluxerit … Auch in Cod. ms. Bord. 95, 158rb–161rb.
(188r–196r) Johannes Herolt (Discipulus). Schneyer/Hödl: Johannes Herolt Nr. 228.
(196r–200v) Nicolaus de Plove. Schneyer/Hödl: Nicolaus de Polonia Nr. 167, 168. Danach das Zeichen für das Jahr 1498 in roter Tinte.

205r–211v De sancta Caecilia (S83).
(205r–209r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 858 Nr. 514, 515.

209r–276r De sancta Catharina (S85).
(209r–211v) Nicolaus de Plove. Schneyer/Hödl: Nicolaus de Polonia Nr. 169.
(212r–221r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 858 Nr. 517–520.
(221r–227v) Johannes Herolt (Discipulus). Schneyer/Hödl: Johannes Herolt Nr. 229.
(227v–260v) De sancta Catharina. (227v–229r) ›Aliud miraculum‹. Episcopus quidam Mediolanensis Sabinus nomine virtute venerabilis sicut refert … BHL 1682 (229r–231r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Sequitur ex legenda aurea sive Lombardica de sancta Katherina‹. Dicitur quod quidam monachus Rothomagensis ad montem Sinai perrexit … — … ut pro Maximino Maxentius poneretur. Maggioni LA cap. 168, 1212–1215 Satz 138–202. BHL 1667. (231r) ›De nomine sancte Katharine virginis‹. Katherina dicitur a catha quod est universum … — … in beata Katherina fuerunt patet ex legenda sua. Maggioni LA cap. 168, 1205 Satz 1–9. (231r–235v) ›De conceptione beate Katarine et eius nativitate‹. Erat quidam rex Costus nomine cuius regnum latum aurum … Contigebat uno anno non levi tempore … — … puelle contulit forsitan hanc sua misericordiam ad serviendum sibi elegit. Vgl. Berlin, SBBPK, Ms. theol. qu. 57, 232r–237v, und Ms. theol. lat. fol. 241, 33r–36v (Berlin 13,2,2, 821, 854). A. Hilka, Eine italienische Version der Katharinenlegende, in: Zeitschrift für romanische Philologie 44 (1925), 151–180, bes. Kap. 2, 166–171. (235v–238v) ›Conversio sancte Katherine virginis‹. Legitur quod in insula quedam quod Ciprus vocatur erat … — … propter metum imperatoris Romanorum occulte degentes tanquam pia fovit et nutrivit. ›Explicit‹. Ähnlich in Kopenhagen, KB, Inc. Hafn. 2510, 8r–11r (Kopenhagen, 202). Vgl. auch BHL Novum Suppl. 1672b. (238r–259r) Passio. ›Incipit prologus in passionem sancte Katerine virginis et martiris‹. Cum sanctorum fortia gesta ad memoriam posterorum transscribimus … Textus. ›Passio sancte Katerine virginis‹. Tradunt annales historie quod Constantinus qui gubernacula imperii a patre Constantino suscepit … BHL 1663. (259r–259v) ›Miraculum de reliquiis sancte Katerine virginis‹. In partibus Hollandie sunt reliquie … BHL 1700. (259v–260v) ›Disputatio Katherine cum rethoribus‹. Ego confido in deum meum Ihesum Christum cuius precepta didici … — … Audiens hec Maxentius etc. ut supra in passione eius. Bisher nicht nachweisbare Unterredung der Heiligen mit sechs Gelehrten.
(261r–263r) Tradite sunt Hester [Est 2,9]. Applicam [!] historiam Hester ad virginem hanc Katharinam quomodo date sunt ei vite puellarum … Bisher nur hier nachgewiesen.
(263r–264v) Doctrix est [Sap 4,8]. Verba proposita ad litteram exponuntur de dei sapientia … Bisher nur hier nachgewiesen.
(265r–275v) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 7.
(275v–276r) Franciscus de Maironis. Schneyer, 2, 77 Nr. 153. – 276v leer.

277r–327r De XI milibus virginum (S77).
(277r–280r) Jordanus de Quedlinburgo. Schneyer 3, 856 Nr. 498.
(280r–287r) Leonardus de Utino. Schneyer/Hödl: Leonardus de Utino Nr. 64.
(287r–316v) De XI milibus virginum. (287r–310v) Hermannus Josephus Steinfeldensis: Epistula ad virgines Christi. Prologus. ›Incipit epistola ad virgines Christi universas super historiam novam undecim milium nuper celitus revelatam‹. Universis Christi virginibus piis ecclesie sancte filiabus frater T. salutem … Textus. Deus ab eterno cuncta sapienter disponens … BHL 8433 Wahrscheinlich eine Druckabschrift der unter dem Titel Historia nova undecem milium virginum verbreiteten Kölner Ausgaben (GW M29730 u.a.). Trotz vorhandener Rubrik fehlt Cap. 10. (310v–311r) Jacobus de Voragine: Legenda aurea. ›Qualiter beata Cordula virgo in castrino undecim milium virginum passa est‹. Quedam virgo nomine Cordula timore perterrita in navi … — … et paulopost redeuntibus ipsum migrasse ad dominum invenerunt. Maggioni LA cap. 154, 1076–1078 Satz 41–58. (311r–v) De reliquiis. Quicumque autem scire desiderat … — … et adhuc cottidie sacra corpora in civitate inveniuntur. (311v–313v) Caesarius Heisterbacensis: Dialogus miraculorum. Dist. 8, cap. 85. ›Sequuntur quaedam miracula de undecim milium virginum. De duabus sacris virginibus que de Folcoldesrode reverse sunt Coloniam. Ex dialogo Cesarii‹. In Valkenrode domo ordinis Cisterciensis … — … datumque est ei caput cuiusdam alterius virginis cum quo tristis repedavit. (313r) Dist. 8, cap. 86. ›De duabus virginibus que per revelationem invente sunt‹. Fuit quedam abbatissa in Colonia in ecclesia sanctorum undecim milium virginum nomine Eufemia que cum adhuc puella … — … nec tum eadem luminaria quis videre poterit nisi corpore sit virgo. BHL Novum Suppl. S. 849. Dialogus miraculorum 4, 1702–1710. (313v) Thomas de Cantiprato: Bonum universale de apibus. Miraculum. ›Exemplum ex libro apum‹. Bruxella urbs nobilis est … — … Nec mora sicut dixit et fecit. BHL Novum Suppl. 8450m. (313v–314v) Caesarius Heisterbacensis: Dialogus miraculorum. ›Ex dialogo Cesarii‹. Dist. 8, cap. 89. ›De osse equino quod de earum reliquiis miraculose proiectum est‹. Retulit ei quidam monachus de veteri monte prope Coloniam … quod cum tempore quodam plurima illuc allata fuissent corpora … — … et sanctos suos glorificavit. (314r) Dist. 8, cap. 87. ›De viatore qui de earum reliquiis miraculose obtinuit‹. Homo quidam religiosus de ordine viatorum … — … multum in hoc delectantur. BHL Novum Suppl., 849. Dialogus miraculorum 4, 1714–1716, 1712. Mit leichten Abweichungen vom Druck. Vgl. zu dieser Abfolge auch Basel, UB, A.VI.36, 208r–213r (Basel A 1, 68). (314v–315r) Miraculum. Fuit quedam sanctimonialis que singulariter diligebat … — … a sanctis virginibus fuit ad celorum gaudia. Schließt sich lückenlos an den vorherigen Text an. (315r–316v) Vita Hermanni Iosephi. Excerpta de undecim milium virginis. ›Qualiter beatus Hermannus novam historiam de undecim milibus virginibus composuit‹. Fuit quidam devotus pater ordinis premonstratensis ecclesie Steynveldensis diocesis Coloniensis nomine Hermannus qui alio nomine vocabatur Joseph quomodo nomen in visione quadam accepit prout legitur in vita sua … per hoc multa secreta per illas cognosceret … — … meum errorem abraderem et scripto quod ipse docuerant commendarem. (315v) Accidit dei nutu aliquando beatum virum fuisse presentem … — … dominum non orando et honorando viderint pertransire. Auszüge aus BHL 3845. AA SS April 7, Col. 697E–698E, Absatz 29–31. 2VL 3, 1062–1066.
(316v–327r) De sancta Cunera. Legenda, Translatio et Miracula. ›Incipit legenda pulchra de sancta Kunera virgine et martire que fuit una de undecim milibus virginum sed supervixit ad tempus et tunc martirii palmam strangulata adepta est cuius corpus requiescit in oppido quod dicitur Renen in diocesis Traiectensis ac innumeris ibidem claret miraculis. De ortu ac parentibus eius‹. Isidorus dicit quod Orcada est insula oceani iuxta mare Britannicum … — … et quomodo voverat implevit. Nota quod multa hic miracula relinquuntur causa brevitatis que adhuc fiunt cottidie sine certo miraculo per sanctam Kuneram. Johannes Nesze fuit hic. Das Kolophon in roter Tinte. Darunter die Verse Kunera virgo nobilis pauperum solamen. Huic monasterio sis sedulum iuvamen. Abwandlung von AH 28 Nr. 141. Lateinische Version des mittelniederländischen Textes in GW M17543. Bisher unbekannt. Vgl. F. van Buuren, Sint Cunera van Rhenen, een Legende, in: Gouden Legenden. Heiligenlevens en heiligenverering in de Nederlanden, bearb. von A. B. Mulder-Bakker und M. Carasso-Kok, Hilversum 1997, 109–125. – 327v leer.

337r–353r De una virgine (C8).
(337–341v) Gilbertus Tornacensis. Schneyer 2, 304 Nr. 260.
(341v–343v) Surge amica mea [Ct 2,13]. Ista verba loquitur Christus ad quamlibet sanctam virginem … Bisher nur hier nachgewiesen. Dem Schreiber zufolge ein Sermo ex opere 'Paratus' entnommen.
(343v–353r) Johannes Herolt (Discipulus). Schneyer/Hödl: Johannes Herolt Nr. 178 (C9). De spiritualibus nuptiis. Tertia sunt dicenda. Primo quomodo anima dicitur sponsa Christi … – 353v leer.


Abgekürzt zitierte Literatur

AA SS Acta Sanctorum, quotquot toto orbe coluntur, vel a Catholicis scriptoribus celebrantur…, Bd. 1–67, Antwerpen u. a. 1643–
AH Analecta hymnica medii aevi, hrsg. von G. M. Dreves und C. Blume, Bd. 1–55, Leipzig 1886–1922, Registerbd. 1–3, hrsg. von M. Lütolf, Bern u. a. 1978
Basel A 1 Die Handschriften der Oeffentlichen Bibliothek der Universität Basel. Abteilung A: Die deutschen Handschriften, Bd. 1, beschrieben von G. Binz, Basel 1907
Berlin 13,2,2 V. Rose, Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliotheken zu Berlin, Bd. 13: Verzeichniss der lateinischen Handschriften, Bd. 2: Die Handschriften der kurfürstlichen Bibliothek und der kurfürstlichen Lande, 2. Abteilung, Berlin 1903
BHL Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, 2 Bde., ed. Socii Bollandini, Bruxelles 1898 und 1901 (Subsidia hagiographica 6), Bd. 3: Supplementi editio altera, Bruxelles 1911 (Subsidia hagiographica 12)
CANTUS CANTUS: A Database for Latin Ecclesiastical Chant. Indices of chants in selected manuscripts and early printed sources of the liturgical Office (http://cantus.uwaterloo.ca//)
Dialogus miraculorum Caesarius Heisterbacensis, Dialogus miraculorum [lateinisch-deutsch] Dialog über die Wunder, hrsg. von H. Schneider und N. Nösgens, Bd. 1–5, Turnhout 2009 (Fontes Christiani 86,1–5)
EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Franck Aufgeschlagen M. Franck u. a., Aufgeschlagen. Universitätsbibliothek Kiel öffnet ihre Buchschätze des Bordesholmer Klosters, Ausstellung 20.08.–27.09.2002, Kiel 2002 (Vorauspublikation aus dem Sammelband "Die Bibliothek des Augustinerchorherrenstifts Bordesholm". In Vorbereitung für 2003)
Graesse LA Jacobi a Voragine Legenda aurea vulgo historia Lombardica dicta, hrsg. von Th. Graesse, Breslau 31890, ND Osnabrück 1965
GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke, Bd. 1–, Leipzig 1925–1938, Stuttgart 1978–
Kopenhagen Catalogus codicum latinorum medii aevi Bibliothecae Regiae Hafniensis quem digessit E. Jørgensen, Kopenhagen 1926
Krämer S. Krämer, Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, Bd. 1–3, München 1989–1990 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsband 1)
Maggioni LA Iacopo da Varazze, Legenda aurea, testo critico riveduto, hrsg. von G. P. Maggioni, Florenz 21998 (Millennio medievale 6. Testi 3)
MGH SS Monumenta Germaniae Historica. Scriptores (in Folio), Bd. 1–, Hannover 1826–
Piccard-Online Piccard-Online. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart, J 340 (http://www.piccard-online.de)
Ratjen H. Ratjen, Zur Geschichte der Kieler Universitätsbibliothek. Schriften der Universität zu Kiel 1862–1863, Kiel 1862–1863 (Programm zum Geburtstage Frederiks VII.)
Schnabel K. Schnabel, "Liber sanctae Mariae virginis in Bordesholm …" Geschichte einer holsteinischen Stiftsbibliothek, Wiesbaden 2014 (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 33)
Schneyer J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Schneyer/Hödl CD-ROM inventory of medieval latin sermons 1350–1500 = Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters von 1350–1500, nach den Vorarbeiten von J. B. Schneyer, hrsg. von L. Hödl und W. Knoch, Münster/Westf. 2001
Steffenhagen E. Steffenhagen, Die Klosterbibliothek zu Bordesholm und die Gottorfer Bibliothek. Zwei bibliographische Untersuchungen, in: Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte 13 (1883), 66–142
2VL Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, Bd. 1–12, hrsg. von K. Ruh u. a., 2., völlig neu bearbeitete Aufl., Berlin, New York 1978–2005, Ergänzungsbde.: Deutscher Humanismus 1480–1520. Verfasserlexikon, Bd. 1–3, hrsg. von F. J. Worstbrock, Berlin, New York 2005–2015
WZIS Wasserzeichen-Informationssystem. Landesarchiv Baden-Württemberg, Hauptstaatsarchiv Stuttgart (http://www.wasserzeichen-online.de/wzis/index.php)
Zumkeller A. Zumkeller, Manuskripte von Werken der Autoren des Augustiner-Eremitenordens in mitteleuropäischen Bibliotheken, Würzburg 1966 (Cassiciacum 20)

Beschreibung erstellt im Rahmen des Projektes Katalogisierung der Bordesholmer Handschriften in der Universitätsbibliothek Kiel.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)