de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 2° 80 (Lüneburg 2, S. 154-157.)
Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 2: Die theologischen Handschriften: Folioreihe, bearbeitet von I. Fischer, Wiesbaden 1972, S. 154-157.

Sermones

Pap. — VIII, 171 Bl. — 29,5 × 21,5 cm — Mitte 15. Jh.

Wasserzeichen:Briquet 13005; Briquet 13006 (Trauben); Piccard Ochsenkopfwasserzeichen Abt. VII 918 (1458-59); ähnlich Briquet 5637 (Kreuz); ähnlich Piccard Ochsenkopfwasserzeichen Abt. VII 266; ein weiterer Ochsenkopf und Vogel (Gans (?) oder Ente (?)). Lagen: III+2 (VIII). 14·VI (171). Alte Zählung, dabei in der 7. Lage Bl. 77 und in der 13. Bl. 155-156 übersprungen. Unbeschrieben: Bl. IIv-VIIIv, 6v. Schriftraum 20-23 × 14-16 cm , 38-48 Zeilen. Notula von einer Hand. Einfache rote Lombarden, rote Paragraphenzeichen, bei einigen Sermones auch rote Überschriften, rubriziert.

Neuer heller Pappeinband mit Kunstlederrücken.

Nach Bl. 41, 49, 59 und 88 kleinere, nicht mitgezählte Blätter zwischengebunden mit Textergänzungen, beziehungsweise Bl. 59a Zettel mit Abrechnung des Hinricus Louwek vom 26. 8. 1456.

Lehmann, Mitteilungen S. 53.

Bl. Ir-IIr Registrum sermonum.

Bl. 1r-171r Sermones de tempore et de sanctis et de communi sanctorum conscripti. Diese Predigtsammlung dürfte aus stilistischen Gründen überwiegend einem Autor zuzuschreiben sein. Da fast alle Predigten oben auf der Seite beginnen, einige nicht abgeschlossen sind, die untere Blatthälfte dann häufig freigelassen oder manchmal mit ergänzenden Notae ausgefüllt ist, kann man daraus auf die Urschrift schließen. Es werden im folgenden wiederum die Initien der ersten und letzten Predigten der Hs. und des Kirchenjahres — so weit sie vorliegen — zitiert, daneben einige längere und offensichtlich abgeschriebene. (Bl. 1r-v) [Feria II p. pascha] Ihesus appropinquans ibat cum illis; [Lc 24,15] ait ad illos; [Lc 24,15] accepit panem … porrigebat illis. [Lc 24,30] Luce XXIIII. Ewangelium huius secunde ferie potest diuidi in duas partes iuxta duplicia gesta, scilicet gesta Christi et gesta discipulorum. (Bl. 2r—3r) [Sabbato p. pascha] Currebant duo simul et ille alius discipulus precucurrit … ad monumentum. [Io 20,4] Jo. XX. Juxta litteram hic innuitur motus corporalis quo ad informacionem Marie Magdalene Petrus et Johannes veniebant. (Bl. 3r—4v) Dominica secunda post pascha. Peccatis mortui, justicie viuamus. [1.Pt 2,24] 1 Petr. II. Imitandum est Christi exemplum moraliter, eiusque voluntas implenda realiter, sed quia Christus mortuus est pro nobis. (Bl. 5r-6r) [De eodem] Bonus pastor ponit animam suam pro ouibus suis, mercennarius autem [Io 10,11-12] etc. Jo. X. Hic docemur tria, primo docemur dignam presidenciam quam debemus habere, 2° dehortamur torpidam negligenciam. (Bl. 15r-17r) [De annuntiatione BMV] Invenisti graciam apud dominum, ecce … nomen eius Ihesum [Lc 1,30] etc. Luc. II [!]. Verbum istud protulit Gabriel archangelus ad sanctissimam, dignissimam et felicissimam virginem Mariam. (Bl. 19r-22r) [Dom. I adventus et dom. palmarum] Ecce rex tuus venit tibi mansuetus … precepit eis Ihesus [Mt 21,5-6] etc. Math. XXI. Hodiernum [evangelium] in duobus principaliter consistit, scilicet in aduentu domini in Iherusalem et in conductione eiusdem a filiis … Schneyer, Predigtreihen S. 191. (Bl. 24r—26v) De assumptione BMV. Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate. [Ps 44,10] Ps. Possumus in verbo premisso quatuor notare, primo fastigium dignitatis quia regina, obsequium pietatis. (Bl. 27r-29v) [Dom. XII p. pentecosten] Beati oculi qui vident que vos videtis [Lc 10,23] etc. Lu. X°. Quia per visonem aliquoties intelligitur fides iuxta illud 1 Cor. XIII, videmus nunc per speculum in enigmate [1.Cor 13,12]. (Bl. 33v-34r) [Dom. XX p. pentecosten] Erat quidam regulus cuius filius infirmabatur Capharnaum. [Io 4,46] Jo. Ex multis locis sacre scripture habemus quod deus sit vita. (Bl. 34v) [Dom. XXII p. pentecosten] Abeuntes pharisei consilium inierunt ut caperent Ihesum in sermone. [Mt 22,15] Mt. XXII. Inquit beatus Gregorius XII Moral. super verbo, sonitus terroris semper in auribus eius. (Bl. 35r-37r) [Dom. ultima p. pentecosten] Cvm sublevasset oculos Ihesus et vidisset [Io 6,5] etc. Joh. VI°. In hoc ewangelio i[n] extenso domini nostri Ihesu Christi docemur exercere pietatem, iuxta quidem informatur in quatuor. (Bl. 37v-38r) [De conceptione BMV] Levate capita vestra, ecce appropinquabit redempcio vestra. [Lc 21,28] Luc. XXI. Reuera vecors malum est captivitas siue seruitus, et e contrario gaudiosum bonum est redempcio seu libertas. (Bl. 41r-v) [De nativitate domini] Natus est nobis hodie saluator … Dauid [Lc 2,11] etc. Luc. 2°. Verba sunt angeli nuntiantis et antequam narraret primus premisit, ewangelizo vobis gaudium magnum. (Bl. 43v—44v) De dedicacione: Zacheus precurrens ascendit in arborem sicomorum … Ihesum. [Lc 19,4] Luc. XIX. Philosophus 1° ethicorum, omnia agunt propter finem, nam idem XI° metaphysice, encia nolunt male disponi. (Bl. 55v-57r) [Dom. I adventus] Ueniet desideratus cunctis gentibus … domum suam. [Agg 2,8] Aggei 2°. Per primam inobedienciam et transgressionem cecidit genus humanum in duo mala. (Bl. 57r—58r) Nicolai: Agricola expectat preciosum fructum terre. [Iac 5,7] Jacobi V°. Gregorius VII Moral. super illo Job, terrores tui militant contra me [Iob 6,4]. (Bl. 62r-v) [Dom. III adventus] Gaudete in domino semper. [Phil 4,4] Philip. Ita canitur dominica 3a aduentus domini et legitur dominica quarta eiusdem, inter omnes affectus anime placidior est gaudium. (Bl. 63r-75r) [Ps. Thomas de Aquino: De beatitudine]. Beati qui habitant in domo tua domine [Ps 83,5] etc. Domus dei est eterna beatitudo … — … glorie tue manifestetur habundancia per infinita secula seculorum amen. Druck: Druck u. a.: Thomae Aquinatis opera omnia. 17, Parmae 1864 p. 292-307. Grabmann, Die Werke des hl. Thomas von Aquin, S. 398. (Bl. 75v-76r) [Johannes de Rupella: Sermo in die cinerum]. Cvm ieiunatis nolite fieri sicut ypocrite tristes. [Mt 6,16] Math. VI. In ewangelio presenti ex saluatoris ore docetur penitens anima formam ieiunii … Schneyer, Predigtreihen S. 113. Schneyer, Repertorium 3, 1971 S. 705 Nr. 20. (Bl. 89r-93v) [De moriendo] Mortuus est diues et sepultus [Lc 16,22] etc. Luc. XVI. Debitum humani generis est ipsa mors ex sentencia dei. (Bl. 94r-95r) [In festo omnium sanctorum] Exultabunt sancti in gloria. [Ps 149,5] Ps. CXLIX, [5]. Inter omnes anime siue hominis affectiones perfectissima et placidissima est gaudium seu exultacio. (Bl. 107v-109v) [De angelis] Angelis suis mandauit de te … viis tuis [Ps 90,11] etc. Non solum deus hominem perditum et separatum deus redemit et reconciliauit misso ad hoc filio suo. (Bl. 116v-121v) [In festo sanctissimi corporis Christi] Accipite et manducate hoc est enim corpus … tradetur. [1.Cor 11,24] 1 Cor. XI. In hoc verbo tanguntur duo, primo sacramentalis manducacio, 2° virtualis Christi corporis perfectio. (Bl. 126r-v) [De s. Martino episcopo] Ecce sacerdos magnus qui in diebus … reconciliacio. [Sir 44,16-17] Eccli. XLIIII. Nota quod ordo huius lectionis siue epistole non est continuus, sed ad laudem patrum noui testamenti. (Bl. 127v-129r) [De s. Andrea] Corde creditur ad iusticiam, ore autem fit confessio ad salutem. [Rm 10,10] Ro. X. Hec epistola communiter legitur ad commendacionem beati Andree apostoli tractans de fide. (Bl. 146r-148r) [Dom. XII p. pentecosten] Et tu fac similiter. [Lc 10,37] Lu. X. Hic tanguntur tria, primo docetur communitas, dissuadetur singularitas cum dicitur. (Bl. 150r—161r) [De passione domini] Tradent eum ad illudendum et ad flagellandum et ad crucifigendum [Mt 20,19] etc. Mt. XX. Beatus Bernardus super Can[tica] ser[mone] XLIII tractans illud can, fasciculus mirre dilectus meus michi inter vbera [Ct 1,12] ((cf. PL 183, 993)) (Bl. 163v-166r) [De animabus] Miseremini mei, miseremini mei saltem vos amici mei, quia manus domini tetigit me. [Iob 19,21] Job XIX. Augustinus super illo psalmi, vnam pecii a domino, miser quisque dicitur quoniam illi subtrahitur quod amat. (Bl. 167v-168r) [De s. Anna matre BMV] Gracia super graciam mulier sancta et pudorata. [Sir 26,19] Eccli. XXVI. Augustinus de moribus ecclesie c. 26, premium non potest precedere merita nec prius potest homini dari quam dignus sit. (Bl. 168v-170r) [In die cinerum] Penitenciam agite [Mt 3,2] etc. Thema istud formaliter a tribus est auttorisatum in signum perfectionis, primo a propheta Ezech. XVIII, 2° a Johanne precursore domini Mt. III. (Bl. 170v-171r) [Dominica pentecostes] [S] i quis diligit me, sermonem meum seruabit … apud eum faciemus. [Io 14,23] Johannis XIIII. Sicut solum corpus non potest operari sine informante anima, ita solus homo non potest operari … ((Bl. 171r) :) omnino pauper Christus, vnde Augustinus in libro de vera religione finis 1e partis 16f. ((cf. PL 34, 135).)


Abgekürzt zitierte Literatur

Briquet C. M. Briquet, Les Filigranes. Dictionnaire historique des marques du papier, Bd. 1–4, Leipzig 21923
Lehmann, Mitteilungen P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Piccard G. Piccard, Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart, Bd. 1–17, Stuttgart 1961–1997 (Veröffentlichungen der Staatlichen Archivverwaltung Baden-Württemberg. Sonderreihe Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart 1–17)
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Schneyer, Predigtreihen J. B. Schneyer, Wegweiser zu lateinischen Predigtreihen des Mittelalters, München 1965 (Veröffentlichungen der Kommission für die Herausgabe ungedruckter Texte aus der mittelalterlichen Geisteswelt 1)
Schneyer, Repertorium J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)