de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print :: Faksimile in der WDB

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 4° 54
Stähli, Marlis: Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg: 3. Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften. - Wiesbaden: Harrassowitz, 1981. S. 8486

Libellus precum

Pergament — 67 Bl — 20,5 × 14 cm — Franziskaner — 14. Jh.

Lagen: VII (13). 4 VI (61). II + 2 (67). Das erste Blatt als Spiegel auf den Vorderdeckel geklebt. Schriftraum: 14,5 × 9,5 cm , 24 Zeilen. Textualis formata. Rote Lombarden, rote Überschriften und Ablaßvermerke. 30r stark abgeriebene Goldinitiale mit rotem und grünem Fleuronnée.

Holzdeckelband mit dunkelbraunem Lederbezug. Schließen abgerissen. Streicheisenlinien und Einzelstempel. Vorderdeckel: Greif in Rechteck, in zwei Reihen untereinandergesetzt. Als Rahmen Laubstab in Rechteck. Rückendeckel: dreifach gerautet, in den Rautenfeldern Kreisstempel: Adler, Löwe, Lilie, kleiner Stern und Lochrosette sowie ein undefinierbares Motiv (Antlitz Christi (?)); Christus am Kreuz in Rechteck, Lilie in Raute; Rosette, Kreis. Blattweiser (Lederstreifen).

Fragment: Spiegel des Rückendeckels. Eine Spalte eines historischen Textes, Cursiva (jüngere Form), 15.Jh. Federproben.

Herkunft: Das Gebetbuch läßt sich den Franziskanern zuweisen, s. die Gebete 1v, 64r, 66v-67v sowie die Litanei 10r mit den Heiligen Lodewicus, Franciscus und Clara. Viele der Gebete sind mit ausführlichen Ablaßvermerken versehen.

1r Walther I 17297 (vgl. auch 67v).

1v-2v Orationes in elevatione. Ave sanctissimum et preciosissimum corpus Christi in ara crucis … Darunter rot: ›Hec predicta devota oracio est per quam beatus pater sanctus Franciscus firmiter credidit se obtinuisse a domino Ihesu Christo stigmatum … quam oracionem qui singulis diebus legit prescit mortem suam et non potest mala morte perire …2r Domine Ihesu Christe qui hanc sacratissimam carnem de gloriose virginis utero …Predictam oracionem fecit dominus Bonifacius papa et contulit Philippo regi Francie …Wilmart S. 378 Anm. 10. Haimerl S. 94. 2r Ave verum corpus Christi natum ex Maria virgine … Wilmart S. 373 u. ö. Haimerl S. 80 u. 126. ›2rv Oracionem sequentem fecit dominus Johannes pp.xxii …[O] anima Christi Ihesu sanctifica me … Wilmart S. 21 Anm. 3, mit Abweichungen.

2v-3r Praeparatio ad missam. Quam dilecta tabernacula … (z. T. gekürzt.)

5v-10r Septem psalmi poenitentiales.

10r-14v Litanei, s. Anhang.

14v-29v Officium defunctorum. ›Vespere. Vigiliarum. Placebo domino.Dilexi quoniam exaudiet …

30r-35r Orationes ante communionem. Ad mensam dulcissimi convivii tui domine rex angelorum … Wilmart S. 381 Anm. 2. Haimerl S. 90 u. 126. ›31rv Incipit devota oracio S. Ambrosii ante communionem.Summe sacerdos et vere pontifex domine Ihesu Christe … Wilmart S. 114-124 (hier Str. I-IV, VII-VIII, V, X-XI). Haimerl S. 20.

35r-36v Orationes post missam. Eya deus misericordia mea remitte michi misero … 35v Eya gracias ago tibi piissime deus … 36r Eya nunc oro ut sit michi piissime deus … Haimerl S. 91. 36r Eya eciam precor te piissime deus pro N … vgl. Haimerl S. 67.

36v-52v Orationes pro peccatoribus. ›Planctus multum lamentabilis pro peccatis plangendis.Terret me tota vita mea deus meus … Stimmt mit der Meditatio des Anselmus Cantuar. (PL 158, 722) nur in den ersten Zeilen überein. (40r) ›0 peccator respice et ne desperes.O deus gloriosus et sublimis cuius bonitas non exhauritur … (41r-46r) ›Hic incipit planctus Benhardi [!].Salve mundi salutare salve salus Ihesu care …46r Quicumque predictum planctum cum devocione in honore dominice passionis legit, sciat pro certo quod dominus noster Ihesus Christus apparebit sibi ante obitum suum …‹ Ps. Bernardus Rhythmica oratio ad membra ChristiPL 184, 1319. Glorieux Migne S. 74. Haimerl S. 66. (46r) ›Sequens oracio beati Ysidori in libro Synonomorum [!] valde bona ad impetrandum peccatorum veniam …Heu michi domine tanta sunt vicia mea … (48v) ›Incipit devotus planctus Origenis translatus de Greco in latinum a s. doctore Ieronimo …In afflictione et dolore animi incipio loqui. Quando ego miserrimus peccator N … (50v) ›Oracio bona.Domine Ihesu Christe fili dei vivi qui in hunc mundum propter nos peccatores … vgl. Leroquais I S. 51. (51v) ›Predictam oracionem s. Augustinus composuit quam si homo puro corde dixerit diabolus ei nullum impedimentum in illa die … facere poterit …‹ (51v) › ((unter Rasur:)) Sequitur oracio bona de bono fine.O fons indeficiens pietatis Ihesu ad oculos misericordie tue .

53r-59r Orationes ad BMV. Domina mea s. Maria perpetua virgo virginum mater summe benignitatis et misericordie … Wilmart S. 516 Anm. 1, mit dem dort erwähnten Nachtrag. (55v) Stabat mater dolorosa … AH 54 Nr. 201. (56v) Clementissima domina et dulcissima virgo Maria mater dei … Haimerl S. 92.

59r-63r 15 Orationes ad Christum. O Ihesu Christe eterna dulcedo … Der hl. Birgitta zugeschrieben. Leroquais II S. 98/99. Haimerl S. 92.

64r-66r Orationes. ›Devota oracio de s. Francisco.0 Francisce pater sancte qui devocionis fuisti tante … AH 46 Nr. 219. (64v) [Anselmus Cantuarensis OSB]. Sancta Maria Magdalena que cum fonte lacrimarum ad fontem misericordie Christum venisti … PL 158, 1010. Glorieux Migne S. 62. (65r) ›Confessio beati Ieronimi.O pie Ihesu Christe, virtus mea refugium meum, susceptor meus … (65v) ›De paciencia in tribulacione.Age gracias deo in flagellis … (bricht ab:) … quod illis infirmitatibus et multo -. (66r) Oratio ad BMV. (Setzt ein: -) vocatur et est deus misericordiarum et deus tocius concolacionis …Qui venturus est iudicare vivos et mortuos et seculum per ignem.

66v-67v Orationes de s. Francisco. ›De s. Francisco oracio bona et devota.Gloriose cultor trinitatis sanctissime pater Francisce, veniam peto … (bricht 66v ab:) … infestacione defen-. (67r Setzt ein:) Pater sanctissime conserva nos in agone monastice professionis certantes … Idcirco patrone inclite obnixe postulamus … (67v) Omnipotens sempiterne deus qui frigescente mundo ad inflammanda corda nostra in carne beatissimi patris nostri Francisci …… dignos fructus penitencie faciamus. Qui vivit. Darunter kurze Gebete von späteren Händen nachgetragen: Audiam quid loquatur in me … und Bruylants II 644. Walther I 17297 (vgl. auch 1r).


Abgekürzt zitierte Literatur

AH Analecta hymnica medii aevi, hrsg. von G. M. Dreves und C. Blume, Bd. 1–55, Leipzig 1886–1922, Registerbd. 1–3, hrsg. von M. Lütolf, Bern u. a. 1978
Bruylants II D. P. Bruylants, Les oraisons du Missel Romain. Texte et histoire, Bd. 2: Orationum textus et usus juxta fontes, Louvain 1952, ND ebd. 1965 (Études liturgiques 1,2)
Glorieux Migne P. Glorieux, Pour revaloriser Migne. Tables rectificatives, Lille 1952 (Mélanges de science religieuse; Année 9: Cahier supplémentaire)
Haimerl F. X. Haimerl, Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands, München 1952 (Münchener Theologische Studien, Historische Abt. 4)
Haimerl F. X. Haimerl, Mittelalterliche Frömmigkeit im Spiegel der Gebetbuchliteratur Süddeutschlands, München 1952 (Münchener Theologische Studien, Historische Abt. 4)
Leroquais V. Leroquais, Les livres d’heures manuscrits de la Bibliothèque Nationale, 2 Bde., Paris 1927, Suppl.Bd., Macon 1943
PL Patrologiae cursus completus. Series Latina, Bd. 1–221, hrsg. von J. P. Migne, Paris 1844–1865
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)
Wilmart D. A. Wilmart, Auteurs spirituels et textes dévots du moyen age Latin, Paris 1932

Korrekturen, Ergänzungen:
  • Normdaten ergänzt oder korrigiert. (schassan, 2015-09-07)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)