de :: en
Permalink: PURL

Suche

Anzeigen als: OAI :: XML :: Print

Beschreibung von Lüneburg, Ratsbücherei, Theol. 4° 57
Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg, Bd. 3: Die theologischen Handschriften: Quartreihe. Die juristischen Handschriften, beschrieben von M. Stähli, Wiesbaden, 1981 (Mittelalterliche Handschriften in Niedersachsen 4), S. 87 - 90 .

Conradus Holtnicker de Saxonia. Johannes Contractus etc.

Pergametn — 577 + I Bl. — 15,5 × 12 cm — 14. Jh.

Lagen: VI (12). VI + 2 (26). 20 VI (266). VI + 1 (279). 3 VI (315). VII (329). VIII (345). VI + 1 (358). VI (370). VII + 1 (385). V (395). VI + 1 (408). VI + 4 (424). VI (436). VII (450). VI (462). VI + 3 (477). V (487). VI + 1 (500). 5 VI (560). VI + 1 (573). II-1 (576). Alte Foliierung a,i-m,xi (345v) und 1-235 (572r). Am oberen Seitenrand sind die Sermones durchgezählt in roten chaldäischen Zahlzeichen, vgl. Bischoff Mittelalterliche Studien 1, S. 67-73, Tafel VI Variante VII, wobei die Zeichen für 7 und 8 vertauscht sind. Die Handschrift ist bei Bischoff nicht erwähnt. Schriftraum: 13 × 9 cm, 31-36 Zeilen, zweispaltig. Textualis formata, rubriziert. Die Sermones von Holtnicker sind mit roten und blauen Lombarden mit Fleuronnée in der Gegenfarbe ausgestattet (1ra,, 195ra, und 183va größere, blau-rot ornamental gespaltene Fleuronnée-Initialen), die Sermones von Contractus mit einfachen roten und blauen Lombarden. Auf den unteren Rändern häufig kurze Distinctiones (bis 330r).

Holzdeckelband mit braunem Lederbezug. Eckbeschläge und Metallöse in der Mitte des Vorderschnittes, auf der ein B eingraviert ist. Schließe abgerissen. Streicheisenlinien, vierfach gerautet. In den Feldern Rautenstempel: Drache, Adler und Löwe. Blattornament in Rechteck, kleiner Löwe in Spitzoval [EBDB w101553], Federblattrosette in Kreis [EBDB w103487]. 4 Buckel aus Leder. Im Rückendeckel Kettenansatzspuren.

(1) Spiegel des Rückendeckels. Theologischer Text des 14.Jhs. mit Exemplum aus Gregorius, Lib.4 Dialogorum. (2) Nachsatzblatt. Sermo: Facite vobis amicos [Lc 16,9] Facite vobis inquam amicos, non quoslibet pauperes… bricht ab: …que ita perfecte sunt ut in sponso recipiantur. Currus-

Herkunft: Auf dem Vorderdeckel altes Titelschild des Franziskanerklosters Lüneburg, auf welchem die Sermones von Contractus Hinricus de Mersborch. Minor (vgl. Schulte 2 S. 244) zugeschrieben werden. Darunter Signaturschild: (schwarzes) D 40. Auf dem Rücken Titelschild neuerer Zeit. Blattweiser (Lederstreifen).

Lehmann S. 65.

1ra-188vb Conradus Holtnicker de Saxonia OFM: Sermones de tempore per annum. Emitte manum tuam [Ps 143,7] Ecce, karissimi, sicut naufragii. Schneyer Repertorium 1 S. 748ff. mit Erwähnung dieser Handschrift. Es fehlen Nr. 134, Nr. 140, Nr. 247 und Nr. 254 der dort veröffentlichten Liste. Zusätzlich erscheint 146ra der Sermo: Unde illos poterit quis saturare panibus [Mc 8,4] Considerare debemus solitudinem infra nos. Sermo de dnca. 1. p. pascha: Pax vobis [Io 20,21] Commendabilis et servanda est … — = Schneyer Nr. 130. … (bricht 93vb ab: ) attende anima violatrix pacis divinam contra te -. (93vb-94vb) Kurze Predigtdispositionen mit Verweisen zu verschiedenen Sermones. (95ra) beginnt Sermo de dnca. I.p. pascha wieder von vorne: Pax vobis. (185vb-187vb) Alphabetisches Sachregister. (188ra-vb) Alphabetisches Wörterverzeichnis. Darunter. Walther I 15392.

189ra-194ra ›Passio de quattuor collecta‹. Passio domini Ihesu Christi secundum quattuor ewangelistas. Nota. Ihesus venit in vigilia palmarum in domum Symonis leprosi ubi Maria Magdalena … — … et ab ea miserabiliter lamentatus. Nota miraculum de pulchritudine corporis Christi. Darunter Auctoritates Bernardi de facie et corpore Christi. — 194v leer.

195ra-337vb Conradus Holtnicker: Sermones de sanctis et communi sanctorum per annum. Extendam palmas [Ex 9,29] Hoc verbum Moysi. (283va) Duodecim fratres [Gn 42,32] Duodecim fratres sunt duodecim apostoli. Schneyer Repertorium 1 S. 765ff. Es fehlen Nr. 298, Nr. 315, Nr. 336, Nr. 366 der dort veröffentlichten Liste. Zusätzlich erscheinen: (216rb) De Philippo. Philippe qui videt me [Io 14,9] Videtur dominus per fidem in mundo. und im Anschluß an die Commune Sanctorum-Reihe. (328vb) ›De festo penth.Factus est repente de celo [Act 2,2] Supradicte septem spiritus sancti operationes signari possunt in septenario sanctorum. (329va) ›Sermo bonus de corpore Christi‹. Confiteantur domino misericordie eius [Ps 106,8] Istud verbum scribit David propheta in quo excitat vos ad graciarum actiones … — (337vb) in hoc sacramenta sub figura mannatis. Et ipse prestare dignetur qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen.

337vb-339v Von anderer Hand: Predigtentwürfe. De amore dei. Adiuro vos filie Ierusalem [Ct 2,7] Nota duo in hiis verbis, scilicet devota oracio et eiusdem oracionis explicacio. (338rb) Ex omnibus floribus elegisti tibi lilium unum … Osee [4.Esr 5,24] Nota quod in lilio sol ((?, vermutlich: sex)) folia reperiuntur. Primum dedit odorem. (338va) Iam letus moriar quia vidi faciem tuam [Gn 46,30] In hiis verbis … datur a duobus, scilicet a consciencie puritate. (338vb) Quasi stella matutina in medio nebule [Ecl 50,6] Hec scripta sunt de Simone qui interpretatur. (339ra) De ieiunio. super isto verbo Math.: Cum ieiunatis, nolite… [Mt 6,16] Sicut patet ex multiplici experimento (339v) Notanda: Predicare non possunt mulieres triplici de causa. Primo quia ex natura sunt viris subdite.

340ra-341vb Sermones de sanctis. De Laurentio. Probasti domine cor meum [Ps 16,3] Solitum est principibus et magnatis multis modis examinare et probare … — … et non est inventa in me iniquitas. (340vb) De Clara. Sicut meridiana lux est clara [Is 18,4] Hoc dictum prophetizat beatam virginem Claram … — … fuit una soror eius uterina Agnes de qua hec dicet hystoria. (341rb) De eadem. Sequitur. Et sicut nubes roris in die messis [Is 18,4] Circa hoc notandum quod nubes rorida est … — (341vb) per extremam paupertatem. Darunter Predigtdisposition: Si quis vult venire post me [Mt 16,24] Bernardus: Si quis etc. ibi fiat pauper.

342ra-345vb Fragment: [Bertholdus de Ratisbona OFM]: Sermones de sanctis. (Setzt ein:)-aperte si ligata essent … — … quia labor noster non erit inanis in domino. Hoc nobis prestare debet. Amen. (342va) ›De sancta trinitate quod quedam frequentius sunt memoranda et quedam omnino oblivioni tradenda.Nec locutus sum vobis [Io 16,4] Volentibus proficere. (345ra) ›Antonii confessoris. De Virtute … et quod multipliciter facit hominem beatum et quid sit virtus …Dedit unicuique secundum propriam [Mt 25,15] Non pro largitate et parcitate … — … (bricht 345vb ab:) Effraim fructificaris in virtutibus videlicet. Abieret pater meus separatus. Schneyer Repertorium 1 S. 483f. Nr. 147, 148 und 146.

346ra-571vb Johannes Contractus OFM: Sermones de tempore et de sanctis. – Dies appropinquabit [Rm 13,12] Apostolus Paulus tamquam excellens. — 472r leer. 474ra Fehlstelle im Text, die 472v-473r von anderer Hand nachgetragen ist. — 473v leer. Schneyer Repertorium 3 S. S. 433ff. ohne Erwähnung dieser Handschrift. Es fehlen Nr. 20, 31, 39, 45, 46, 48-51, 53, 56, 57, 64 der dort veröffentlichten Liste. (477ra) Ambulans Ihesus iuxta mare Galilee [Mt 4,18] In verbis istis describitur vocatio. Hain 5676. Schneyer Repertorium 3 S. 439ff. Es fehlen Nr. 92, 93, 128. Die Handschrift enthält 26 Sermones de tempore und 12 de sanctis, die nicht in Schneyers Liste, wohl aber im Druck erscheinen (370va, 383ra, 397ra, 399vb, 402ra, 404ra, 406rb, 409ra, 411va, 415va, 416vb, 419ra, 420va, 422vb, 423rb, 425vb, 427vb, 430ra, 431rb, 433ra, 439ra, 440rb, 441 vb, 443vb, 445ra, 475ra und 492vb, 499va, 527vb, 531ra, 539vb, 541ra, 549vb, 553rb, 554va, 556vb, 560va, 567rb). Außerdem: (480va) De Ambrosio. Fidelis servus et prudens [Mt 24,25] Verba exponi possunt de sancto Ambrosio qui commendatur. (558vb) De Francisco. Christo confixus sum cruci [Gal 2,19] Verba ista possunt esse beati Francisci cuius totum studium.

571vb-572va ›Decretalis.De sententia interdicti. Alma mater ecclesia plerumque nonnulla rationabiliter ordinat. Liber Sextus 5, 11, 24 und 5, 11, 17-20, Ed. Friedberg II. Daran schließt sich ein weiteres Kapitel, das nicht bei Friedberg gedruckt ist, (572va-b) Licet vobis concessum existat ut interdicti tempore ianuis clausis excommunicatis et interdictis exclusis … — … seu qui ad perpetrandum delictum cuius occasione lata extitit prebuit auxilium, consilium vel favorem. (573r) leer bis auf den Eintrag: Sit nomen benedictum in secula domini nobis. — 573v leer.

574ra-576ra Alphabetisches Sachregister zu den Sermones des Johannes Contractus. Darunter die Überschrift zu einem zweiten Register der Begriffe, welches jedoch weggeschnitten ist.


Abgekürzt zitierte Literatur

EBDB Einbanddatenbank (http://www.hist-einband.de/, besonders die Sammlung Wolfenbüttel)
Friedberg E. Friedberg, Corpus iuris canonici, 2 Bde., Leipzig 1879 und 1881
Hain L. Hain, Repertorium bibliographicum, 2 Bde., Stuttgart, Paris 1826 und 1838
Lehmann P. Lehmann, Mitteilungen aus Handschriften IV. München 1933 (Sitzungsberichte d. Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-Hist. Kl., 1933 H. 9)
Schneyer J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Schneyer Repertorium J. B. Schneyer, Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150–1350, Bd. 1–11, Münster/Westf. 1969–1990, Bd. 1–4 ebd. 21973–1974 (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters 43,1–11)
Schulte J. F. von Schulte, Die Geschichte der Quellen und Literatur des Canonischen Rechts…, Bd. 1: … von Gratian bis auf Papst Gregor IX. Stuttgart 1875; Bd. 2: … von Papst Gregor IX. bis zum Concil von Trient, Stuttgart 1877
Walther I H. Walther, Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum, Göttingen 1959 (Carmina medii aevi posterioris Latina 1)

Beschreibung konvertiert im Rahmen des Projektes Digitalisierung der mittelalterlichen Handschriften der Ratsbücherei Lüneburg.
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel (copyright information)