THEATRVM HVMANAE VITAE Theodori Zuingeri Bas. Tertiatione Nouem Volvminibvs locupletatum, interpolatum, renouatum Jacobi Zvingeri Fil. recognitione plurium inprimis recentiorum Exemplorum auctario, Titulorum & Indicum certitudine ampliatum Cum quadrigemino Elencho, Methodi scilicet, Titulorum, Exemplorum, Rerum & Verborum. non sine Privilegiis. Basileae, per Sebastianvm Henricpetri.

Extraict du priuilege du Roy.

HEnry par lagrace de Dieu Roy de France, & de Nauarre. A nos aimés & feaulx conseilliers, les gens tenans nos Cours de Parlement, de Paris, Thoulouze, Rouën, Bourdeaulx, Dijon, Aix, Grenoble, & Bretaigne, Baillifs, Preuosts, Senechaux desdicts lieux, Lion, Poictiers, Orleans, Bourges, Champaigne, & à tous nos autres Iusticiers & officiers, qu'il appartiendra, salut. Nostre cher & bien aymé Sebastien Heinricpetri, Bourgeois & imprimeur en la ville de Basle, nous a faict remonstrer, qu'il imprime le Theatrvm vitae Hvmanae Theodori Zuingeri, reueu de nouueau par son fils Iaques, Medecin de ladicte ville de Basle, & par luy enrichi de plusieurs notables exemples, & registres, dont ledict liure se trouuera plus commode au contentement de chascun: Laquelle impreßion il faict non sans grand frais, & craint qu'ayant faict telle aduance, quelque autre Imprimeur de ce Royaume voulust imprimer ou faire imprimer ledict liure, & par ce moyen le frustrer de ses frais, despens & peines, ce qui tourneroit à son grand preiudice & interest, Nous suppliant sur ce luy pourveoir. A ces causes desirans subvenir audict exposant, Nous auons interdict & deffendu, interdisons & defendons à tous Imprimeurs de nostre Royaume, d'imprimer, distribuer, vendre, faire imprimer, distribuer, vendre & metre en vente ledict liure, ou aucun extraict ou abbregé d'iceluy, ni le deguyser pour exposer en vente, sans le consentement dudict exposant, sur peine de confiscation d'iceulx, & c. Comme est contenu plus amplement es lettres patentes du Roy, données à Paris, le XIII Iour de Mars, l' an de Grace, Mil Six cents quatre, & de nostre regne le quinzieme. Par le Roy en son Conseil.

Aeterno

Rerum Vniuersitatis Auctori Rectori Iudici Iehovae Trino et Vni Potenti Sapienti Bonóque Iustitiae & Misericordiae Parenti Ter Max. Cuius sunt deliciae cum Hominibus conuersari Hvmanae Vniuersitatis nobile Simvlacrvm Timoris Honoris & Amoris diuini emblematibus insignitum Trisagio illius Nvmini Maiestatiq deuotiss. ortu Servvs, adoptione Filivs Exilii mundani Interusurium fideliter humilitérque repraesentat. Ehevs tv quisquis inhanc caueam spectandi causa descendisti, nonheic Romani Curionis ligneum versatile, sed chartaceum portatile Zuingeri subis Theatrvm, opus vtquàm dicam breuissimè & planissumè plus quàm laboriosum. In quo si Tituli insolentiam, si Exemplorum delectum, si fidem Historiae, si Dispositionis ordinem reprehendes, atq. adeò in publica domo nec mutus eris, neque surdus: ecquis enim in tanta viuendi licentia tuam frenarit libertatem? esto sané. De Fabula tamen ipsa non nisi lecto cognitóq. Argumento, pro tua modestia & aequanimitate, iudicato: cúmq. tibi cum homine nec moroso, nec sanè nimiùm loquace, res futura siet, Proscenia quae exhibemus percurrito, pellustrato, pellegito: spectatum pòstad missus, in quocunq. lubebit licebit ordine, plausum quem voles edito. Ana???n???i ???n???i ???n???

Generosis & Illustrib. Dominis

D. Carolo Iuniori & D. Io. Friderico L L. Baronibus à Zerotin patruelibus Dominis suis clementiss. Jacobvs Zvingervs Med. & Phil. [Greek words] APvd Athenienses olim [Greek words] iudicium florebat, vt si qui publicum munus obire, proprijs???ue sumptibus, industria, labore, vel triremem armare vel publicos ludos exhibere iussi, idipsum, quicquid esset, inopiae praetextu defugere vellent: reperirentur alij, qui rem suam familiarem cum illorum permutarent, & administrarent officium, cui bona, quae possiderent, non suffectura fingebant priores. Qua̅do ergò, Generosi & Illustres Barones, amplissimi huius paterni Theatri recognitio, haereditario iure, ceu praetorio quopiam interdicto, ad me deuoluta est, ni hoc ipso [Greek words] eius momento, poliendi, & ad familiarem multorum vsum expediendi illius operam dignam nauassem, omníque promptitudine senescenti, vtita dicam, paterno labori, humeros, Aeneae instar alicuius supposuissem, haud indignus, ab aequis quoque censoribus, eodem [Greek words] iudicio existimari potuissem. Quantumuis aute̅ priuatae inopiae perprobè mihi conscius, quauis alia conditione permutare potuissem id, quod virium mearum mediocritatem excedebat: malui tamen periclitari eam, quàm inertiae alicuius suspicionem incurrere, sic???ue quoad possem id agere, in opere licet difficultatis pleno, quod officij ratio aliquo ex pacto à me poposcisse videtur. De incremento igitur thesauri huius non loquar: quod maius vel esse debere, vel saltem posse, increduli multi, non sine insigni veritatis specie, in tam vastissimo promtuario, inficiari iurè possint. Id solum vnicuique sollicitè animaduertendum existimo: vt quando opiparum ipsi, bene???; lautum, omnifaria eduliorum copia adornatum conuiuium apponitur, ne sese indifferenter omni ciborum, vel etiam noxiorum, natiuae???; temperiei aduersantium ingluuie, repleat nimis quàm par sit. Certè, quod saepiùs mihi cum Cratete philosopho in mentem venit, dum maiorem hominum partem diuitias anxiè cumulantem, nullam obseruo filiorum suorum, quibus eas corradunt, vt benè erudiantur, & in virtutis pietatis???; studio proficiant, rationem habere: rati, satis super???ue eos, opum authoramentis, ad arduum, humanae felicitatis culmen euehi posse: id ipsum hîc quoque sollicitè animaduertere debemus: ne soli copiae inhiemus temerè, & exemplorum humanorum varietatem anxiè exoptemus: quin potius cogitemus, vno vel altero ritè apte???ue adhibito, tantu̅ nos proficere debere, quantum id per omnem vitam magno vsui & emolumento nobis esse possit. Eam ergò in hac recognitione moderationem adhibui: vt lectorem ad vsum potius faciliorem eorum quae heic proponuntur, inducerem, quàm cumulum per se sat magnum & arduum, plurium accessione onerarem veriùs, quàm iuuarem. Non tamen abstinui me, quin pauca quaedam, vbi locus non obstaret, numerúsve paginarum non reclamaret, ad calcem inprimis singulorum librorum, auctarij vice alicuius adijeerem: cùm & vendentium humanitatem quamm ximè commendet, si ad id, quod certo precio appensum emptori est, corollarium, vile licet & exiguum, liberali manu, accedat: Tum verò non paucis in locis, in quibus luxuriari videbam exemplorum copiam, alibi quoque expressorum, hortulana insitione sum vsus: in abundantis locum inserto eo, quod nouum licet, & ipsum tamen, opportunè & eleganter ad rem praesentis tituli faceret. Insuper, cùm hîc vrgente quadam fatali necessitate, erratum idem offerret se, quod auctor in prima editione anima duersum, posterius eme̅dandum sibi proposuerat, vt plures tituli inanes planè & vacui deprehendantur: quantumuis illi ad aliorum adscriptorum copiam dirigerentur: ipso tamen vsu deprehensum est, quantum & remorae ea soli [ID00012] tudo, & fastidij afferret Lectori: quando vel difficiliùs inueniri posset adscriptus titulus, vel tardiùs, vel certè verbis mutatis omnem quaerentis diligentiam & conatum eluderet. Indicibus ergò titulis iterata hac tertiatione, paginarum accessit numerus, quoduis incommodum hinc oriri solitum, facili momento sublaturus è medio. Inter caetera Theatrum hoc nostrum praegrandi & populosae ciuitati haud est absimile, in qua diuersae conditionis vitaeque homines, sparsim hinc inde, suo licet certo quisq; destinato???; loco, inueniu̅tur. In eam, si quispiam aduenarum peregrinatum veniat, ni compendio vtatur, & nomenclatoris ductu, eos quos cupit, vel singulos, vel omnes amicè compellet; magna temporis & laboris inani iactura hinc inde vagabitur. Eodem pacto vberrimam ha̅cce Theatralem arenam, si quis subierit, vt quae volet, bonorum malorúmve humanorum exempla praesens intueatur, miserè priùs aberrabit, late???ue vagabitur, nisi indicum subsidio quaerendi laborem faciliorem sibijpsi reddiderit: quando alias vix integra hominis vita, ad tantae vastitatis librum, studio & attentione perlegendum suffecerit. Indicibus ergò locupletandis, eum laborem & industriam adhibendam existimauimus: vt non ij solùm, qui priùs extabant, vel dimidia sui parte auctiores prodirent: sed & quartus Rerum & Verborum obseruatu dignioru̅ accederet. Vt ita praeclarum Opus, quod omni specie vtilitatis, cuiusvis condìtionis hominibus eximiè se commendat, hac ipsa, vtinam non postrema, sui restitutione commodiùs ad vsum, familiariùs longè quàm priùs, nunc prodeat in lucem: sub illustri patrocinio vestro, Generosi Barones: à quorum & historicis & politicis studijs cum haudquaquam abhorreret, eò acceptiorem ipsius clientelam vobis futura̅ existimabamus. Auctor illius, praeclarae memoriae parens noster, illustri ZEROTINIORVM familiae deuotus, eius vicissim erga se, eximiam plane???ue generosam benignitatem vsque sensit, quam verbis & scriptis, prout ferebat occasio, praedicare solitus est. Quod si notitiam eius paulò certiorem habere desideratis: vt pleniùs constet, quale viri boni, & haudquaquam otiosi, vitae compendium suffecerit, ad tantae molis literariu̅ aedificium, intra paucos annos tertiò fingendum & refingendum: non abs re fuerit, si vitae illius [Greek words] vobis ob oculos collocem, quod Medici nostri Basiliensis collegij antesignanus, non minus nomine, quàm vitae integritate, & praeclara Medicae rei cognitione FELIX Platerus, qui parenti nostro, omni ferè aetatis mome̅to, certus amicus, adhaesisse scitur, tum temporis concipiendum, & publicè perorandum existimauit, cùm ante annos plus minùs nouem, in hac ipsa patria Academia, supremam Medici Doctoris dignitatem, iussu permissu???ue maiorum, augustissimè mihi conserret. Sic igitur exorsus dicebat: Vitae Theo dori zvingeri. Si mea cum vestris valuissent vota, Viri omnium Ordinum clarißimi, Auditores humanißimi, viueret nu̅c Academiae huius ornamentum Zuingerus pater, praesens??? filij honorum spectator, vnà nobiscum gauderet, congratulationes??? nostras proprijs hauriret auibus. Sed cùm hunc non aequa mihi vobis??? negârint fata, liceat mihi, quaeso, manes illius tantisper reuocando, vitam memoriam??? tanti virirepetere, illi??? in hac illius filij inaugur atione solenni parent are. Quod cùm vos mihi beneuolè concessuros & amori meo erga collegam & compatrem meum hoc condonaturos sciam, prouinciam hanc, quam alij me longè feliciùs expediuissent, hoc loco hac occasione suscipere minimè dubitaui. Natus est Theodorvs Zuingerus hîc Basileae, vrbe, vt scitis, totius Heluetiae primaria, nec solùm Reip. gubernatione, sed & Academiae celebritate insigni, quo nomine beatum se, exemplo illius, qui se talem, quòd Athenis Graecorum natus esset, gloriabatur: ita ille, quòd Athenis Heluetiorum (sic enim Basileam suam vocabat) nasci illi contigerit, praedicare potuisset. Annus tunc erat supra millesimum quingent esimum trigesimus tertius, dies Augusti tertius. Pater ei fuit Leonhardvs Zuingerus, pellio: vir integer & honestae famae, de quo adhuc Tribus illa, longe??? magis postea de filio, nunc de nepote. vti Tiguri quoque eadem tribus de Conrado Gesnero, pellione patre quoque nato, gloriatur, se???, felices quòd adeò dostrinâ, pietate, & multifariâ rerum linguarum???, cognitione, pares Medici, quales erant Gesnerus & Zuingerus, ab eiusdem sortis & artificij hominibus prodierint, praedicant, ipsorum??? multa & magna benefasta, neque enim vnquam suam tribum neglexit, sed magni semper fecit vterque, commemorant. Mater Christiana erat Herbsteria, Oporiniana, à fratre Ioanne Oporino Typographo primario, sic appellata: pia & sedula matrona, quae & longaeuam aetatem attigit, silium??? aliquot annis superuixit. Mox autem patre orbus, puer adhuc Zuingerus, cùm egregia in ipso statim eluceret indoles, auunculi Oporini consilio & operâ studia liter arum sequutus est. In quibus postea prosequendis, egregiè à Conrado Lycosthene Rubeaquensi, cui mater vidua nupserat, Theologo, Historico, pio & docto viro, adiutus est, qui illum filij, loco, cùm alijs destitueretur liberis, semper habuit, dilexit, iuuit, & moriens haredem instituit: Theatrum??? vitae humanae, à se inchoatum perficiendum reliquit. Primùm autem parente meo, piae memoriae, Thoma Platero, Praeceptore vsus est, illius??? scholam, quam tunc ad normam gymnasij Argentinensis instituerat, vnà cum Basilio Amerbachio coaetaneo suo frequentabat: quo tempore prima inter nos, quae ad extremum vsque quoque firma permansit, exorta est familiaritas. In eo ludo breni tempore adeò profecit, vt reliquos commilitones, tam in Latinis, quàm Graecis literis doctrinâ & ingenio facilè superaret: tanto animi ardore & intentione lectioni incumbens, vt aliquando veluti ecstafi correptus, stuporis??? illa specie Catalepseos, quam Aphoniam vocant, prehensus, quae tantùm studio rei alicuius vehementer intentis accidere solet, ne verbum quidem proloqui, aut ad interrogata respondere potuerit. In Comoedia Hypocrisis nomine edita, quam Platerus pater tunc publicè agendam proponebat, Cupidinis personam, quae illi ob corporis staturam breuem, habitiorem???, & quia formosus erat, optimè quadrabat, & commissa erat, tam eleganter & appositè peregit, vt prae caeteris tunc laudarus, inter reliquos actores palmam tulerit. In Academiam è schola translatus, professoribus illius temporis, inter quos adhuc reuerendus ille senex D. Henricus Pantaleon superest & viuit, diu??? adhuc si nostra vota valent, viuet, profestus sui & ingenij specimina adeò comprobauit, vt mox ad altiores classes fuerit promotus. Verùm summo peregrinandi amore flagrans, cùm hoc illi à parentibus non tam sumptuum quàm periculi in vnico filio vitandi causâ denegaretur, ipsis inscijs, causam abitus quem moliebatur, scriptis literis comprehendens, veniam??? simul in illis petens, posteaquam eas mantili inuclutas, sub prandij tempus inueniendas domi reliquisset, [4] ipse Annoquadr agesimooctauo cum Henrico Elmero Glaronensi itineris comite, clàm è patria disceßit: libris multis quidem onustus, sed viatiso penè omni destitutus, vt illud à Literatis, dum iter faceret, eos nunc oratione, nunc carmine salutando, honesto titulo efflagitare cogeretur: donec Lugdunum vs???, arte Typographica tunc insigne Galliae emporium peruenisset, vbi oper am suam Godefrido Beringo Chalcographo per triennium locauit, & quotquot horas à negotijs reliquas & otiosas suffuraripoterat, studijs dies noctes??? impendit. Quo tempore non se solùm, parentum exiguâ contributione adiutus, sustentauit, sed & tantum seposuit, vt dein proprijs sumtibus, Anno quinquagesimoprimo Lutetiam Parisiorum, studiorum continuandorum causâ prosectus, ibiqúe per biennium subsistens, multis doctißimis viris innotuerit, ipsorum??? familiaritate & consuetudine vsus sit. Inter quos & ingenionsus ille Petrus Ramus, professor tunc Regius, postmodum fidus Christi martyr, fuit, qui illum in Collegio Rameo, sic à se denominato, hospitio excepit, atque insuper aureo coronato, vti saepè mihi praedicare solitus est, donauit. Quam ipsius hospitalit atem postea, cùm Religionis causâ exul hîc aliquamdiu subsisteret Ramus, liberaliter multis numeris rependit Zuingerus noster: tanto??? in honore habuit, vt & illum compatrem in suscipiendo exsacro fonte filio suo Iacobo, quem cernitis, esse voluerit. In patriam dein Anno quinquagesimotertio parentes salutandi gratiâreuersus, non diu substitit, sed Patauium Venetorum discedens cum Baßiano Lando summo Philosopbo & Medico Anagnostis loco per biennium vixit. Pòst ad Laurentium Priulum Venetum patritium, nunc celebratißimae illius Reipubl. Patriarcham Aquileleiensem digressus, illius in Philosophia & Graeca lingua institutor fuit: donec quinquennio exacto, Patauij in primaria totius Italiae Academia, Docturae in Medicina & Philosophia titulo magna cum laude, omnium??? admiratione, coronatus esset. Cuius amplißimum testimonium Anno quinquagesimonono ad hanc patriam Academiam reuersus nobis exhibuit, publica??? disputatione profectum admirabilem in varijs scientijs, artibus, linguis??? comprobauit: quo tempore inter illum & me, qui peregrinationibus quoque distractus, toto decennio illum non videram, & biennio ante ipsius reditum gradum acceperam & matrimonium ingressus fueram, à teneris conflata amicitia de nono repetita, ad extremum vsque illius spiritum integra & stabilis permansit. Verùm cùm mox tunc quoque ex Gallijs magna omnium expectaitone & applausu Basilius Amer bachius, Iureconsulti titulo insignis, communis noster, & in prima studiorum militia, & peregrinationibus quo??? syncerus amicus reuerteretur, & post tempus aliquod elapsum vxorem duxisset: illo authore & suasore, in primis verò parentis ipsius Bonifacij Amerbachij Iureconsulti & Iohannis Huberi Archiatri, Academiae huius luminum, operâ & auxilio, sororem vxoris Amerbachij Valeriam Riedinam matrimonio sibi coniunxit. Erat haec Iacobi Riedini, viri celeberrimi & felicißimi, qui Senator duodecies, Tribunus sexies, Maritus quater, Pater decies, Auus quadrages, Proauus vndecies fuit, filia: vidua ex obitu Lucae Iselij mercatoris eximij relicta: pia & honesta, quae adhuc viuit, & nunc filij honorum causâ gaudere debet, matrona. Fuit??? illi hoc matrimonium non tantùm ob mutuum amorem & concordiam & liberorum procreationem fortunatum, sed & ad commodiorem quietiorem??? Musis??? dicatam vitae rationem & à tumultuaria & exotica illa praxi alienam instituendam perquam accommodum. Statim enim operamsuam Academiae deferens, defuncto Sebastiano Castalioni linguarum peritißimo, in profeßione Graeca, primùm gratis in gratiam viduae hunc laborem aliquamdiu sustinens, succeßit, atque aliquot annis magna sludiosorum cum fruge lectioni huic praefuit. Inde moralem Philosophiam, posteà Medicinae Theoriam professus est, & tam eleganti methodo (vti totus erat methodicus) tam succinctè, eruditè & feliciter docuit, vt ipsius doctrinae, quàm docendo scribendo??? promulgauit, famâ impulsi quam plures è distantioribus quo??? locis, hucse, vt ipsum quo??? audirent contulerint. Multa enim praelara & vtilia, breui hoc quo vixit tempore, conscripsit & post sereliquit monumenta: Nautileum primùm in nuptias Amerbachij somnium, Hippocrateas, Galenicas, in libros aliquot ipsorum, & Aristotelicas in Ethica, Politica perspicuas, egregia??? arte dispositas Tabulas. Methodum quo??? Similitudinum, Apodemicam, Rusticam, inprimis??? Theatrum illud immensum vitae humanae, totius Mundi historias ad vsum accommodatas comprehendens, tertiò auctum edidit: longè plura, si nobis hanc felicitatem fortuna non inuidisset, editurus. In politicis quoque Academiae negotijs tractandis prudentiam & synceritatem adhibuit. Rector tertiò, Decanus octies designatus: multa vtilia, necessaria, quae ad Academiae honorem vtilitatem???, morum??? probitatem pertinent in commune consulens, singulari dexteritate & diligentia in vsum introduxit. Collegio Medico quoque operam suam strenuè nauans, magno vsui & honori fuit. Leges primùm Medicorum ex antiquis tabulis, priuilegijs, consuetudinibus??? in formam elegantem redegit. In consultationibus iudicium sublime declarauit. In conuentibus se fidum, taciturnum, collegarum amantem & qui omnia in meliorem partem interpretari solitus erat, sese exhibebat, & in promouendis Candidatis facundâ eloquentiâ, nam & Orator & Poëta insignis fuit, Auditores omnes attentos reddens, mirè afficiebat. Licet autem haec philosophandi ratio illi inprimis placeret, & à praxi Medica, quòd speciem sordidi quaestus habere videretur, ab initio nonnihil abhorreret: tamen vellente illi aurem Apolline, huic quoquese, eousque saltem, quatenus in vrbe (neque enim vllis donis vel supraemijs, vt lucri causâ vrbe excederet, inuitaripotuit) ciuibus & exteris consilio adesse potùit, huic exercendae se tandem totum quoque dedidit. Nemini nec pauperrimo, vel moroso quoque, rogatus vel accersitus, operam suam denegauit, neque aegrorum visitationes, etiam in morbis pestilentibus aut contagiosis, cum summo vitae discrimine, cùm ea ratione tandem morbum contrahens extinctus sit, subterfugiens: suam quoque operam, cùm de Medico hospitalis ipso iam aegrotante in aedibus suis ageretur, toto anni spatio alternis diebus hospitale inuisendo, gratis, quod & si vixisset, in vsum introduxisset, deserens. Pharmaca quae ipse arte Chymicâ parauerat, pauperibus gratis, ditioribus honestißimo conferebat pretio. Inter omnes enim quotquot ego noueram Chymicos, ostentatores plerum???, & qui aureos montes dum pollicentur, impostores sunt maximi, hic solus hanc artem, quam studio cognoscendi didicerat, eam??? exactè nouerat, fidelißimè & syncerè exercuit. Sed & in consolandis aegrotis, magnam affabilitatem & gratiam, pericula facie hilari cum risu & iocis dißimulans, obtinebat, & cùm vsus postulabat, grauitatem seriam quoque prae se ferebat. Et praeter hanc illius vocationem in alijs quoque publicis priuatis??? negotijs, cuicunque vel rogatus vel admonitus, in rebus componendis vel instituendis re & consilio minimè desuit. libenter??? gratificatus est. Epitaphia quoque in gratiam multorum egregio artificio ad veterum monumentorum imit ationem dextrè composuit, at??? vt eleganter extruerentur curauit. Caeterùm quod res ipsius priuatas attinet, Religioni syncerae addictißimus fuit, conciones & preces publicas continuò frequentauit, sacra succisiuis horis, Graeco saepe textu sedulò legit, praecipua documenta per tabulas pulchrè disposuit: pietatem scilicet timorem??? Dei omnibus praeponens, quod Amerbachius de ipso, cùm iamiam animam Deo reddidisset, hoc elogio cum lachrymis testatus est: Piget me, inquiens, viuere post tantum virum, cuius doctrina magna fuit, sed exigua, si cum pietate conferatur. Domi suae lectroni vel praxi tota die incumbebat, nisi quòd post cibum sumtum, refectionis loco & exercitij, filios quantum sub Padaegogo, quem ìllis adhibere solitus erat, profecissent, examinaret, & de integro instrueret. At??? ante quam ???inati essent, veladolescebant, priuigno suo Lucae Iselio, quem vt ipsemet saepe mihi laudauit, tanquam filium amauit, & in optimis disciplinis, linguis & moribus erudiri curauit, eandem operam nauabat. Moribus & vita adeò fuit laudatis, vt nihil illi magis curae fuerit, quàm quomodo tandem collapsa Ecclesia disciplinarestitui posset, vt doctrinae syncerae & ab erroribus repurgatae, morum & vitae reformatio quoque congrueret. Humanus erat & simplex, sed integer. Nullus in ille luxus, nulla ostentatio. Vestitus mundus, qualis, vti aiebat, in Medicis esse debet, non peregrinus sed patriae consuetudini accommodatus: mirè ea quae luxus causâ corpus potius grauant & impediunt, quàm foueant aut integant, deuouens. In victu adeò sobrius suit, vt circa finem tantùm mensae domisuae (nec tunc à lectione remittens) discumberet, paucißimis??? contentus esset. In conuiuijs publicis tardiùs quoque, quod plerique illi norant consuetum esse, adueniens, alijs praescindendo, vel vtili colloquio, vno aut altero cibo contentus, in diutina illa seßione, quam admodum improbabat, tempus fallebat. Nam in eo & amicis & peregrinis, qui illum inuitabant, tam Germanis, quàm Gallis, Italis, Polonis, Anglis, quibus, vbique locorum innotuerat, libenter gratificabatur: neque tantùm in hospitijs eos suâ praesentiâ vino??? misso honorabat, sed & in aedibus proprijs hospitio conuiuio??? adhibitis amicis excipiebat, liberaliter??? tractabat, colloquio??? iucundo, Musicâ, & sub finem eleganti oratione gratias agens, recreabat. Summè enim hospitalis fuit, adeo??? liberalis & beneficus, vt nemini, rogatus vt mutuum daret, cuius tamen saepe iacturam facit, plerumque cum malagratia vix dum recuperauit, recusarit. Et pro alijs fideiubens, magnam saepe pecuniam quod egoscio, & fortè proximi illius ignorant, amiserit: Pauperibus non tantùm denariatim, sed cumulatim eleemosynas dispendens & impartiens. Oeconomiam domesticam alijs cur andam relinquebat, de frumento & vino tantùm prouidens, non cùm vili pretio vendebantur ad vsuram, sed tantum quantum in annumsufficiebat. Vnde postea cùm annonae ingruebat caritas, & carißima haec emere cogeretur, mihi qui idem facere solitus eram, dicere solebat: Sic communem calamitatem melius, cùm & ipsi eandem experimur, aguoscimus. Sed quis quaeso huius tanti viri virtutes donaqúe Dei eximia, quibus Basilea, Academia, Ciues, Amici, Incolae, Accolae, Aduenae, fruebantur, quae paßim praedicantur, & Epitaphia, Elogia in ipsius honorem conscripta testantur enarrabit? Verùm vti nihil est stabile & perpetuum: sic & hîc accidit. Nam dum in medio cursu vitae est, annum quinquagesimum quartum non exsuperans, mortem, quae & mox sequuta est, sibi praesagiens, continuò ferè sacra legebat, & conciombus intererat, animo??? praeter illius consuetudinem nonnihil prostrato, qui aliâs constanti & infracto suit, imminentia mala Reipubl. Christiane, & errores publicos priuatos??? lamentabatur, atque quod ex ipsius ore, cùm vltimum passum ex adibus meis ferret, audiui, vt ex eorum numero qui mortem oppeterent primus esset, optabat. Dein cùm in luctuosa illa Nauarrena expeditione redeuntibus & dißipatis, morbo??? epidemio affectis militibus frequenter adesset, & per contagium idem morbus illum inuasisset, statim Cygnaea cantione, quam composuit iamiam latum & candidum diem transitus per Christi meritum in beatam Hierosolymam instare, illius???se ciuem futurum cecinit, mortem???, quae vndecimo pòst die, cum magno totius vrbis gemitu sequuta est, praedixit. Cuius constantiam, patientiam, dicta facta??? pia tempore eo, quo febre ardente & maligna conflictabatur, cùm Reuerendus vir, & ex antiquioribus illius quoque amicis D. Io. Iacobus Grynaeus in funere ipsius, quod vniuersa ciuitas frequenti comitatu cohonestauit, & magno luctu prosequuta est, concione pia & consolationis plena luculenter enarrauerit, ne diem hunc qui laetus esse Filio debet, in luctum conuertam, tacere malo, quàm vulnus pectoribus nostris illatum, denuò refricare, & nos potius relictâ ipsius sobole, virtutis illius aemulâ rursum consolari & reficere. Ex liberis enim octo, quos genuit, quatuor Creatori, àquo acceperat, rectituit: inter quos Bonifacius magnae spei iuuenis, dum Patauij studiorum causâ versatur, febre Epidemia correptus, altero post parentem mense ad superos migrauit: quatuor post se superstites reliquit. È quibus iuniores Ryhineris, Verzaschis, primogenita, & Baptismi filia & commater mea primùm Vuernhero Hubero, & post ipsius immaturum & scholae huic luctuosum obitum Martino ChmieleZio, Doctoribus Medicis doctißimis nuptae, filius Iacobus & facie & moribus viua parentis imago, illius??? virtutum haeres hic nunc vobis omnibus ac si rediuiuus Theod. Zuingerus esset, conspicuus, Doctoris titulo inaugurandus triumphat. Quem cùm parentis vijs insistere, adeò vt quod in ipso amisimus, per filium nos recuperare posse, Deo vitam illi, quod optamus prolongante, pro comperto habeamus, Deum Opt. Max. vt sua benedictone hoc illi Academiae??? Basileensi largiatur, ex animo regamus. Solebant antiqui, quos amabant demortuos laudibus prosequi, & [Greek words] in coelumlocare: cùm solam aucuparentur inter mortales gloriam, quam suae vitae summum scopum, finem???; maximè quaesitum constituerent. Non ergò cum ijs, qui inglorij decedebant, praeclarè actum arbitrabantur; vitam???; adeò, breuiorem licet, gloriosa tamen morte beatam, grandaeua quauis ingloria aetate iudicabant beatiorem. De Achille sollicita erat Thetis mater, vt vitam, quam fata, angustam minabantur, si Troiam bellatum iret, filio charissimo produceret: & productura erat, si ipse maiorem vitae, quàm bellicae: laudis & existimationis rationem habendam, belli???ue Troiani fatalem calamitatem euitandam esse putauisset. Sicimportuna fames mundanae gloriae diuersum abripiebat ethnicos multorum animos. Quando verò Christianae pietatis cynosura aliò nos nostrae caducae vitae ratim agere iubet, ipsúmque gloriae quidem portum, non nostrae tantùm: sed eius, à quo vno, si quid in nobis boni est, ex gratia obtinemus, Dei Opt. Max. subire: ingenui candoris erit, id quod res est, existimare, in nostri parentis vita, non minus succinctè, quàm gloriosè describenda, eam adhibuisse moderationem, clarissimum Platerum, vt cùm veritati testimonium luculentum perhibuerit, nihil existimarit, vel demortui sensibus, quos posterorum nullos esse, ab ethnicis quoque philosophis receptum est, velafflictae familiae auribus blandius, quàm parsit, dandum vel dicendum esse: inprimis, cum vniuersa Basilea, pro suo, erga ciuem ex animo benè cupientem, aequissimo affectu, amplum dictis testimonium praebere non minus possit, quàm oblata occasione sit solita. Certè ni ipse putarer priuato affectui plus indulgere quàm par sit: dum???ue conarer eum extollere verbis, à quo benè natus ipse, ob eam???ue causam, felix iudicari possim, proprium quoddam decus arrogare, vno verbo dicerem, cum vitae cursum, quem iam audistis. Generosi Barones, qui tam felici conatu ad scopum [Greek words] [5] contenderit, talem esse, qui omnem numerum expleat illius, quem magnus Philosophus Aristoteles Virvm Bonum, rerum???ue omnium mensuram amplissimis laudibus decorandum existimauit. Sitverò ea de re aliorum non minus liberum, quàm aequum veritatis iudicium. Quod nostrarum hacvice partium futurum est, consideranda essent non nulla in hoc ipso opere, quae perplura fortè, delicatiora nonnullorum iudicia offendere possent. Ad ea tamen vniuersa & singula, cùm ipse Auctor in sua Praesatione aequissimis rationibus responderit, cur exempla locis diuersis eadem inseruerit, certum in ijs delectum non adhibuerit, ab fictis penitus, cum Ethnicis, tum Christianis non abstinuerit, perplura item, sua obscuritate indigna visa, non praeterierit, ne actum agam, non dicam: id duntaxat, quod ad Methodi spectat conditionem, non negligens, vt cum ea ipsa à nonnullis, rem [Greek words] consectantibus, obscuritatis insimulanda: ab alijs, ceu quae toties mutata esset inconstantiae damnanda videatur, ostendam apertè, haud quicquam heic vel obscurum esse, vel aliqua sui parte sic mutatum, vt à seipso diuersum statuendum sit. Cùm enim ad exquisitam perfectionis speciem tertiatione reduxerit Theatrum parens noster, quae singularum editionum methodus fuerit, quae???; diuersitas, magna facilitate sic eruemus, vt omnem nodum, quem hîc quispiam sibi fingere posset, ceu in scirpo quopiam, nullum apparere deprehendat. Materia vel subiecto conueniunt omnes, dum bona maláve hominum, ab internis habitibus & externis actionibus vel passionibus profecta, historicè percurrenda sibi proponunt. Ea verò plura cùm essent; quae???ue sua copia obscurare posse videbantur legentium sensus, disponenda erant & in methodicum corpus redigenda: eo compendio, quod hominis, in hoc mundo constituti, patiebatur natura atque conditio. Est enim Homo obiectum totius vniuersi, atque adeò finis: quae???ue sunt bona vel mala, hoc est, quae bona & mala, velipse mente concipit, & opere perficit: vel ab alijs praestita, in se recipit, ea, qua contingunt ipsi non qua perse talia sunt, ratione consideranda. Hinc prodijt Primae editionis humani Theatri, talis forma seu dispositio. In Homine tria cùm sint, communi receptáque distinctione peruulgata, Anima, Corpus, Fortuna, ijsdem quo???ue bona, & mala competent, animo quidem, perse talia: corpori verò & fortunae, per accidens, ob id solùm bona vel mala, quod animi bonis vel commodent, vel incommodent. Iamverò bona animi, cùm essent vel theorica vel practica: & in theoricis duo occurrerent consideratione digna, efficiens & effectum: efficiens causa, quantumuis vna esse eadem???ue videatur, ipse nimirum humanus animus, qui corpus vniuersum nutu suo gubernat, facultates???ue ministrorum vice obeundis actionibus vitae degendae necessarijs, amandat: eorum tamen, quae extrinsecùs eidem contingere, natiuam???ue eius inclinationem iuuare & promouere solent, interuentu diuersimodè cùm afficiatur: diuersam quoque & ipsam auctor ex communi omnium sentenria statuit: atque adeò ad eius classem, communia illa vitae instrumenta quae Naturae, Artis & Exercitationis appellationibus in doctorum scholis sunt cognita, reducit: ad effectum verò, tum in genere, Philosophiam: tum in specie, habitus: & instrumentales, logicos, Grammaticam, Dialecticam, Rhetoricam, Poëticam: & principales, reales, Mathematicam, Physicam & Medicinam, atq; adeò Theoricorum bonorum & malorum omnium contemplationem primo eius editionis libro comprehendit. In practicorum verò consideratione, cu̅ maius videretur momentum esse positum, Aristotelica diuisione in [Greek words] vel effectionem: & [Greek words] velactionem ea consumenda putauit. [Greek words] comprehendentem artes Mechanicas libro secundo: [Greek words] sequentibus expendit: vt cùm vniuersa ethica esset, & circa hominum mores ad virtutis praescriptum coërcendos occuparetur, perpenderet virtutum species & accidentia. Accidentia quotidianarum actionum duo sunt praecipua, ad diuersos relata: vel ad eum, qui agit, vnde Voluptas, tum corporis, tum animi: vel ad alios, quibuscum amicè vel hostiliter versatur: vnde Amicitia, & eius contrarium Inimicitia. De his duobus, quae expendit praeclarus philosophus Aristoteles libro octauo, & libro nono Ethicorum, praecipit theatrum libro XVII. de voluptate non item. Cùm enim honestae actionis honesta, & inhonestae voluptas esset inhonesta: licèt illius considerationem proposuerit Aristoteles diuersis in locis, diuerso nimirum considerandi modo, in decimo Ethicorum, quatenuS est accidens: in septimo autem, quatenus inter bona felicitati subiecta connumerari potest: in praesentiarum tamen de ea particulatim non agit Auctor: quod in omni virtutum & vitioru̅ genere inueniri posset: vt nouis eam exemplis illustrare non esset opus. Species virtutum non ex se solùm, sed & principij effcientis ratione sunt diuersae: & vel ab innata animi inclinitione dependent, vnde animi affectus libro decimosexto perpendit: vel ab actione acquisita. Est autem & vocatur acquisita, quoniam vsu, & exercitatione potissimùm: deinde etiam praeceptorum ministerio acquiritur, siue iam ab habitu interno, eo???ue perfecto proueniat: siue ab imperfecto: quorum hîc [Greek words] ab Aristotele septimo Ethicorum vocatur, ille verò propriè & genuinè [Greek words]. In actionibus autem distipguendis habituum diuisionem sequitur, quatenus ea ab efficientis varia conditione & natura sumi potest. Homo enim quae agit, pro [ID00016] diuersitate partium animae, ratione praeditarum, vel carentium diuersimodè agit. Actio rationis capax, Prudentia est, de qua libro III. expers verò, eiusdem tamen imperium haud aspernata Virtvs appellari solet. Virtutes ergò Theatrum sequentibus libris diligentissimè persequitur: Iustitiam, quae ad alios refertur, libris quatuor XII. XIII. XIV. XV. Reliquas vero, quae ad habentem, quatenus homo vel agit: Fortitudinem, libro IV. vel patitur, corpore: Temperantiam, libro V. animo: & id respectu vel diuitiarum: Liberalitatem & Magnificentiam, libro VI. vel honorum: Magnanimitatem, libro VII. vel societatis mutuae: quatuor virtutes inea sese clarè proferentes: Clementiam, libro IIX. Candorem, libro IX. Popularitatem, libro X. Vrbanitatem, libro XI. Sicabsoluisset animi bona, per se talia. Que sunt per accidens, corporis quidem, libro XIIX. Fortunae verò libro XIX. exequitur. Et haec est primae editionis dispositio. à qua nonnihil diuersa Secvnda. Cùm enim non ea solùm, quae vel bona homini vel mala contingunt, diligentiùs expendenda essent, sed & efficiens causa eorundem: cùm priùs solis eamtheoricis habitibus, in quibus clariùs, quàm in caeteris sese proferrent, associasset: posteriùs omnem omnino commentationem generali distinctione in essicientem causam, quae esset Natura, Ars, & Exercitatio, de quibus Volumine primo (cùm enim iterato labore creuisset opus, generalioribus terminis vtendum erat, vt cùm priùs vnum volumen, per libros 19. distinctum, sussecisset, posteriùs vix viginti, singulis quibusuis in particulares librorum classes subdiuilis) & in effecta consumenda putauit. Iam vèro, cùm animaduerteret, quae priùs Ethicis habitibus solis attribuebat accidentia, Voluptatem & Amorem, nonijs duntaxat, sed omnibonorum & malorum considerationi, nimirum extra cancellos ethicorum praeceptorum, deberi: effecta vel habitus non antea in theoricos & practicos subdiuisit, quod tamen egerat prima editione, quam in varias differentias, & haecipsa Accidentia, de quibus XX. volumine loquitur, distraxisset. Demùm cùm priùs Aristotelis distinctionem secutus, omnium bonorum & malorum considerationem, ad habitus theoricos & practicos reduxisset, & hos effectionis & actionis terminis circumscripsisset: posteriùs nonnihil mutandum censuit propositum: cum???ue diligentiùs expendisset, mechanicam operationem, omnibus bonis & animi, & corporis, & fortunae, si non eximiè, saltem ex parte aliqua communem esse: ijsdem bonis, facta diuisione, mechanicas artes sic opposuit: vt effectorum bonorum vel malorum differentias, partim secundùm effectionem consideraret, qualia sunt [Greek words] siue [Greek words], ipsae nimirum Mechanicae artes & operationes, Volumine XIX. partim secundùm possessionem, vt sunt [Greek words]. Quae bona & mala, quatenus possidentur, ad hominem referri solent, suntque vel extra ipsum, & fortuita dicuntur, de quibus Volumine XIIX. vel in ipso, tum Corporis propria, de quibus Volumine XVII. tum Animi. Quamuis eadem ipsa considerasset antea, eo respectu, quem inter se habent: vel per se talia, Animi, vel per accidens, Corporis & Fortunae. Praeterea, quòd bona animi vel quosuis attinet habitus, ij sub generali philosophiae nomine intelliguntur: & vel instrumentales sunt, de quibus Volumine II. vel principales: quibus positus finis est, vel cognitio veri, sunt???ue theorici, Philosophia in vniuersum, Physica, Medicina, Mathematica, Metaphysica, de quibus omnibus volumine III. vel actio boni, & in virtutis acquisitione versantur. Eam considerat, vel in genere, causas & effecta practicorum habituum communiora determinans, & sub ijs affectuum seu perturbationum naturam declarans, volumine IV. vel in specie: quatenus ijs praesidet vel ratio, quae Prudentiae est, de qua volumine V. vel appetitus: vnde diuersae virtutum species, de quibus eodem vt priùs ordine: de Fortitudine, volumine VI. de Temperantia, volumine VII. de Liberalitate & Magnisicentia, volumine IIX. de Magnanimitate, volumine IX. de Clementia, volumine X. de Veritate, volumine XI. de Popularitate & Vrbanitate, volumine XII. de Iustitia, quatuor voluminibus, XIII. XIV. XV. XVI. Est haec duarum editionum priorum dispositio, quae, quibus conueniant & discordent inter se, conspicuum est: nata ex solo diuerso considerandi modo, haud ita magna diuersitate. Priùs enim dispositionem omnem ad Ethicorum habituum delineationem, ab Aristotele obseruatam, adhibuit. Posteriùs autem, ne merus Ethicus videretur, bona & mala, quae contingunt homini, latiore paulò respectu considerauit. Sequitur Tertia, in qua maior adhuc discrepantia sese obijciet, ex eo profecta, quod diffusiùs nonnihil considerarit humanam vitam, quae???ue ei quouis modo contingunt, bona & mala. Rectè quidem hactenus efficientem eorum quae hommi bona maláve contingunt, ipsum???ue effectum, putabat ceu maximè communia Theatri humanae vitae capita historicè expendenda esse: cùm verò ea soli Homini, vt est aliquid per se existens, duntaxat conueniant: praeter eum verò respectum, & hoc ipsi proprium putandum, vt sociale sit animal & politicum: altiore facto principio, in ipsa tertiatione huius Operis hominem varijs fortunae casibus obnoxium, duplici modo considerat, vt est perse, & vt versatur cum alio: vocat???ue considerationem, illam quidem generalem, hanc verò specia [ID00017] lem. Hominis autem theoriam, quâ perse talis est, & viuit, planè naturali modo, per causas, & accidentia artificiorè delineat. Materia est ipsa vita, cui virtus Efficientis, quae naturae, artis & exercitationis ternario absoluitur, Formam imprimit, vt secundùm habitum bonitatis seu prauitatis, etiam ipsa sit bona vel mala, id???; felicitatis, vel miseriae gratia, tanquam Finis. Hae causae sunt internae & externae. Materia quidem, ipsa vita: omnia nimirum, quae necessitate quadam adesse debent homini, vt viuat: quae in his tribus, quorum alterum sine altero nec esse potest, animo nimirum, corpore, & fortunis consistunt. Horum ergò bona vel mala, humanae vitae materiam constituentia tribus expendit primis voluminibus. Succedit Forma: ad quam reductos habitus, communissima diuisione, in theoricos, practicos & effectiuos consumit, Theorici, vel organici sunt, vel philosophici, de quibus volumine IV. & V. Practici autem varij, pro specierum Virtutum diuersitate, de quibus seqq. voluminibus, eadem ferè qua in alijs editionibus distinctione agit vsq; ad XIX. Effectiui sunt Mechanici, de quibus volumine XX. Formam excipit, Efficiens causa de qua volum. XXI. & hanc Finis, beatitudo & miseria, de quo volum. XXII. Sic expedijsset causas humanae vitae. Accidentia sequuntur, Locus & Tempus, de quibus XXIII, & XXIV. Contingunt haec omnia homini, prout est & viuit. Sunt verò alia quae eidem propria videntur, ciuilis societatis respectu. Etenim vel non versatur cum alijs, & solitariè agit: de vita ergò solitaria, volumine XXV. vel versatur cum alijs, & socialem amplectiur viuendi consuetudinem, pro diuerso fine diuersam, de quo seqq. voluminibus vsque ad finem. Est haec tertiationis elegans, suis???ue numeris absoluta, perfecta???ue dispositio, qua cuncta, quae homini viuenti vel bona adsunt vel mala, ductu perpetuo, ceu Homerica quadam catena, in obtutum quorumuis spectatorum introducuntur, vt haud quicquam longa meditatione eruerit aliquis, quod suo loco opportunè dispositum non inueniat. Nec heic quicquam vel incertitudinis latet, vel obscuritatis, quod argutantur nonnulli: quandoquidem omnia ex certa, manifesta???; subiecti constitutione, quae ante omnem methodicam considerationem cognitu pernecessaria est, ceu ex perennis fontis scaturigine, sponte sua promanant. Est enim subiectum huius operis Vita humana, bonorum & malorum casibus obnoxia. Iam, quod agunt philosophi, vt subiectum diuersis nonnunquam disciplinis commune, peculiari modo confiderandi, diuersum efficiant, etiam nobis in praesentiarum animaduerten dum est: vt humana quidem vita, ceu res considerata, sit quippiam commune à diuersis tractari solitum: diuerso tamen considerandi modo, quatenus éa bonis & malis obnoxia est, ad hoc ipsum Historicum argumentum, proprietate incommunicabili restringatur. Huic subiecto iam introducenda Forma est, quae heic, vt in omni vel essentiali vel accidentali compositione, alia dari non potest, quàm dispositio vel ordo. Dispositio plurium est inter se secundùm prius & posterius apta collocatio: vt cum ea vniuersa faciliorem nostram cognitionem respiciat, quae nobis nostris???ue vel internis vel externis sensibus promptiùs sese offerunt, magis???ue cognita sunt (quandoquidem omnis disciplina, omnis doctrina à nostrae rationis commentatione profecta, expraecedenti aliqua fit cognitione) priora putentur, locum???ue adeò priorem notiora: posteriorem, ignotiora consequantur. Iam autem, cùm ipsum subiectum ratione consideratae rei, modi???ue considerandi sit duplex, oboriri dubitatio potest, cùm vtraque pars variarum conditionum classes in se contineat, ab hominéne, eius???ue affectionibus, an à bonorum & malorum infinita varietate, dispositionis initium facere debeamus. Id equidem haud est indignum, leui quantumuis examine, cùm inde legitima peti debeat diuersarum dispositionum in ternis his Theatri editionibus, ab Auctore adhibitaru̅ ratio. Prius etenim à modo co̅siderandi progressus cùm sit, à bonis scilicet & malis animi, corporis, fortunae: posterius exvsu magis existimauit, si è rei con sideratae, nimirum Hominis, diuersa conside ratione, methodici progressus classes variae de ducerentur. Non ergò mirum videri cuiquam potest, in prioribus editionibus maiorem extitisse titulorum solitudinem, cùm haec bonorum & malorum distinctio, nisi ad subiectum ipsum, in quo occurrunt, districtè adhibeantur, angustior sit longè, quàm oporteat. Quanquam autem bonorum malorúmve cognitio, prior nobis sese offerat, posterius id ipsum, cui contingunt: quandoquidem homines cùm simus, voluptate & dolore, quae malorum & bonorum indiudui sunt comites, mirum in modum afficimur: atque ob eam causam, ex communi lege methodi, ab ipsis bonis & malis, non ab eorum subiecto, homine, distinctionis membra petenda essent: cùm tamen in prioribus id sit praestitum editionibus, inde???ue videatur hoc sequi incommodum, vt, cum bona & mala omnia, si methodicè excutiantur, ad subiecti, cui inhaerent, varias affectiones adhiberi debeant: si ipsorum potior, quàm subiecti ratio habeatur, multa vel improuidè omittantur vel necessariò coniungantur, quae euidentioris cognitionis gratia, nec omitten da temerè, nec coniunge̅da improui dè fuissent. Exemplum esto, accidentium humanae vitae, quae Locorum, Temporum???ue limitibus circumscribuntur. Etenim si bona & mala in se primariò consideremus, quamuis loco & tempori, consecutionis aliqua necessitate adhaereant, cùm tamen essentiae eorum immutandae exiguum, velnullum adferant momentum, facilè ea, sine???ue vllo obscuritatis incommodo [ID00018] omitti possunt: quae tamen nulla ratione excludi permittet Hominis primaria consideratio: quandoquidem is hoc vel illo loco & tempore varias bonorum malorúmve vicissitudines persentiscit. Quid ergò mirabimur adhuc, prioribus editionibus, in quib. dispositio Theatri ex primaria bonorum & malorum theoria petita fuerat, eorundem accidentium nullam ex professo mentionem iniectam esse? Subinde, quis negabit bonorum & malorum exempla in ijsdem quoq; prioribus editionibus extare quamplurima, quae homini contingunt, socialem vitam sectanti. At verò, cu̅ illa, vt bona & mala in se sunt, considerarentur, vel homini simpliciter vt est, vel vt aliorum societatem amplectitur, ex accidenti contingant, mixta inuicem fuêre omnia: quae tamen certioris cognitionis ergô, distinguenda cùm essent, ipsa hac tertiatione Auctor ita distribuit, vt quod periti agunt Logici, vbi ex eorum quae magis sensui apparent demonstratiuo indicio, ad latentium, sola???ue naturâ cognitorum notitiam peruenerint, inuersa progre diendi via, ab his ipsis, ad illaru̅ certiorem & indubitatam scientiam regrediuntur: ipse quoque, cum prioribus editionibus ex bonis & malis inprimis existimaret distinguen dorum titulorum compendium hauriendum esse: & quo pacto ea diuersis vitae gencribus hominum accommo danda essent, ostendere: iam posterius inuertendum hunc progressum anima duerteret, vt fundamenti loco suppositis & constitutis diuersis humanae vitae generibus, bonorum & malorum iliadem adhiberet. Haec à me fusiùs eam ob causam dicuntur: vt cùm multi sint, qui methodum ternis his editionibus immutatam, & inconstantiae & incertitudinis arguere non vereantur, ad paulò exactiorem, vel saltem amiciorem censuram inuitarentur, & eò faciliùs excusationem Auctoris, candidè, si quid admissum hîc est, non diffitentis, admitterent, quò minus erratum est. Considerarat priùs bonum & malum, respectu vel efficientis causae, vel effecti, nimirum quatenus ea vel Animo vel Corpori, vel Fortunis eueniunt. Posteriùs naturam hominis, causas nimirum eius, & accidentia, quoad ea bonorum & malorum incursibus obijcerentur, in theatralem hunc conspectum producenda, è re putauit. Priùs ergò, quòd bona & mala euidentiùs nostros ferirent sensus, ab ijs hauriendam dispositionem existimauit: posterius non item, cùm ea, certiùs dijudicari posse viderentur, si distincto subiecto & ipsa demùm distiguerentur. Subiectum ergò huius tertiationis Homo est, bonis vel malis obnoxius. Cùm autem, distinctionis classes ab homine, eius???; vitae generibus petendae sint, quaecunq; co̅tingunt ei, secundùm communem maxime???; generalem conditionem, heic examinari debebunt, quatenus vel per se, vt animal rationale est, & viuit, vel per accidens, respectu aliorum hominum, quibus cum versari potest, vel non potest. Primi hi sunt fontes, ex humanae vitae scaturigine profluentes: è quibus iam alij plures continuo fluxu dimanant riuuli. Homo autem, vt est & viuit, an alia possit ratione, quàm persuas causas & accidentia considerari? Omnia ergò, quae Hominis viuentis materiae, formae, efficienti, fini, bona vel mala contingunt, quae item accidentibus, loco & tempori heic considerantur historicé. Ea cùm nonnullis obscuriora videantur, no̅nihil de Materia & Forma dicendum est. Homo in hunc mundum à supremo totius Vmuerii creatore mtroduttus est vtcùm esset ad eius santtislimam conditus imaginem, quemadmodum sanctus est conditor, & ipsa sanctitas, etiam homo sanctus esset, hoc est, Dei creatoris sui nomen sanctè concelebraret. Hic finis est Hominis viuentis, ad cuius adeptionem, non solùm vita est opus, quam mortalem traducat, quod brutis quoq; animantibus est commune, sed vt benè viuat, hoc est, vitam suam secundùm diuina pietatis virtutis???; praecepta instituat. Ergò vitae hominis, tanquam materiae, superuenit forma bonitatis & virtutis, sine qua homo non viuit, nisi ambiguè adeo???; mortuus dicitur. Vita igitur materia cùm sit, secundùm ea, quibus traduci solet, essentilia quidem, Corpus & Animan, accidentalia verò, Fortuita quaeuis, consideranda est: & in ijs ipsis bona & mala singula, quae homini quouis modo, vel à natiuitate contigerunt, vel posterius contingere potuerunt, attentius perpendenda. Iam verò materiam eam vel Vitam informant, & quali actu viuificant, Habitus animi, diuersi ij, boni & mali, pro obiectorum in patenti Encyclopaedias campo disseminatorum varietate: vt forma huic materiae superinducta, sint animi habitus: boni quidem, qui secundùm virtutis ethicae & dianoëthicae praescriptum sese habuerint: mali verò, qui ab ea rectitudinis semita declinauerunt. Vtrisq; vita nostra informatur: his quidem in deterius: illis verò in melius, nonnisi ope coelesti, diuina???; misericordia, quandoquidem à natura ad omne malum praecipites, haudquaquam benè beate???; victitaremus, ni Spiritus Sancti inumbratione, Christi faluatoris nostri meritum, natos nos quidem homines viuentes, sed peccatis & offensis mortuos regeneraret. Ea imperfectio Ethnicorum quoque personatam [Greek words] non latuit: vt & Platonis Sophista, praeter corporearum affectionum bina genera, [Greek words] morbum & [Greek words] deformitatem, pariter & animi duo vitia esse contenderit, [Greek words] improbitatem & [Greek words] inscitiam: quorum vtriusque non minus quàm corporearum sedula sit cura & [Greek words] adhibenda. Hermes Trismegistus, admirabilis ille Aegyptius, haec vitia [Greek words] ignorantiae contextum, & improbitatis firmamentum nominat, quae perrumpenda sint ei, qui ad ianuam cognitionis & bonitatis perduci cupiat. Hae sunt causae internae secun [ID00019] dùm quas, hominem agere dicit Auctornoster: secundùm Materiam quidem, simpliciter, vt viuit: secundùm Formam verò, cum conditione, vt hoc vel illo modo & habitu viuit. Vtita in ijs rectè intelligendis, nihil obscuritatis sese obijciat. Quae sequuntur reliquarum causarum, omnium???; sub diuisionum alia, exipsis Auctoris proscenijs, copiosis ijs & elegantibus, si quis ea patienter, attente???; cognoscere non fatigabitur, probè intelligentur. Mihi certè, quae dicta sunt, Generosi Domini, necessitate quadam impulso dicenda videbantur: non tam, vt lumen afferrem ijs ipsis, quae clara satis super???; sunt, intelligere volentibus: quàm vt his quasi intercessorijs rationum momentis, aequiorem censuram extorquerem ijs, qui ad haec ceu praeiudicio aliquo carpenda accedunt. Quod reliquum est, cùm vos quoque mihi compellandi sitis, inter caetera creati mundi ornamenta, non est postremum [Greek words], quale Trismegistus admirandam coeli fabricam cognominat, tot radiantibus infinitarum stellarum luminibus ornatum esse, quae praeter lucis beneficium, interdiu noctu???ue sensibili huic mundo praebitum, singulares crescendi decrescendi??; vires eidem communicant. Quando ergò optimus vir, bonorum amore & memoria dignus, parens noster, hoc praesente compendio Humanae vitae, historicè delineato, totius vniuerli, cuius imaginem homo [Greek words] praese fert, ideam, Archimedis instar alicuius, diuerso quidem eo, sed laudatiore modo, exhibere voluit: eidem illustrium & clarorum virorum nomina, stellarum instar splendidè sulgentium, praefigenda putauit, quae & authoritatis lumen, & vtilitatis ad lectores propagandae vires, in ipsum transfunderent. Quo cùm mihi haud illaudato exemplo praeiuisset, hanc ipsam tertiationis nitidam obstetricationem, nominum vestrûm splendore, ceu lucidissimis sideribus, ornandam simul & fouendam esse, non sine ratione putauimus. Et quando in naturalium rerum actione quauis, experientia teste, videmus, id quod patitur, virtutis suae vestigia in age̅s reagendo imprimere, contrarium aduersando, simile consentiendo: si id quod à me praestari videtis, contrarium vobis, vt speramus & optamus, non fuerit, nostrae've ingenuitati non aduersabitur: simile esse, adeo???; ingenuo affectui nostro consentire, ex mera vestrae benignitatis gratia debebit: vt cùm huc vsq; vos optarim, bonae meae mentis, & debitae obseruantiae indicia, non perspexisse solùm, sed & benignè accepisse, eiusdem benignitatis habitu, qui sempertalis cùm sit, nulla sui parte vnquam mutari solet, existimetis, inde quoq; ad vos eum redire fructum posse, quem Magnus Alexander, ex Homeri lectione, percepisse scitur, quem non interdiu solùm manibus versare, sed & noctu, puluinari suppositum custodire solitus erat, vt lucubrantium vigiliaru̅ taedium, si quando obreperent, cum foenore mitigaret. Est enim hic liber longè veriùs illustri illo encomio honestandus, quo Historiam audimus, ciuilis vitae magistram actionum???; humanarum moderatricem vocari: quandoquidem non solas res prout sunt gestae, temporis & locorum circumstantijs describit, sed vna eadem???; opera fini, in quem sunt scriptae, exquisitè accommodat. Quid quaeso prodest nouisse ea, quae prioribus contigêre seculis, si Atheniensium exemplo, rerum peregrinarum & nouarum studio accensi, curio sitatis solum nostrae delinimentum quaeramus, haud quaquam vitae probius instituendae exemplum laudatum. Vt ergò praeceptorum cognitio non reddunt peritum artificem, quantumuis omne punctum subtilitatis in ijs excutiendis videatur adeptus, nisi adiungatvsum, ceu animam vitae illorum & perfectionis: sic nemo quantumuis probè conscius rerum quarumuis gestarum, eò prudentior vel melior futurus est, nisi, quae videt & audit, hoc vel illo modo commendari seu vituperari, eadem & imitanda, si proba fuerint, & euitanda, si improba, sibi proposuerit: adeo???; omnia ad vitam benè beate???; instituendam idonea, exhistoricis commentarijs deprompta, ad suas quae???; generales & ob vsum faciliorem methodicas classes accommodauerit. Pictorum solertia ea est, vt dum imaginem ab imagine depingunt, exemplaria identidem contuiti, omnia conentur lineamenta ad sui opificij vsum transferre. Ergò qui iudicio vsu???ue plus valere debet, homo Politicus, exemplaria rerum gestarum non intuebitur solùm, otioséve cognoscet: sed vitae suae in melius commutandae omni sollicitudine adhibebit. In eum finem cùm respiciat praesens hic theatralis labor, quo certè maiori vtilitatis spe traducendis ad vsum quibuslibet rerum gestarum momentis commodare potest legenti: dispositis singulis & ad certa humanae vitae genera artificiosè accommodatis, eò maiori alacritate eidem sese, qui haud otiosus humanae fabulae spectator esse volet, mancipabit. Neque ergò à vestris studijs & nunc & olim abhorrebit, genero sissimi Iuuenes: qui in hac virente aetate specimen omnibus bonis praeclarum exhibetis, eam vos Musarum comitatu viam ingressos esse, quae ad amplissimae familiae vestrae gloriam augendam, maiorum???ue magnanimorum virtutem & pietatem imitandam rectissimo tramite ducere vos possit. Eo in itinere hunc ducem viae???; praemonstratorem si adhibueritis, quem vobis iam offero historicum Nomen clatorem: sed & viuum omnis pietatis, verae???; generosae magnanimitatis exemplum, quod vobis, vniuersae???; Morauiae, omnium alto consensu praetulit olim, praeclari nominis auus vester, pacis ille honos, & militiae gloria, Dominus Carolvs Baro à Zerotin: tum hoc tempore magna omnium admiratione praefert, decus illud Baronum nobilissimum, Dominus Carolvs Baro à [ID00020] Zerotin, agnatus vester, ad eum humanae perfectionis scopum, ad qué contenditis, heroicae vestrae inclinationis naturali impulsu, facilè deuenietis. Vita humana angustis cancellis circumscripta, tantillo spatio annorum, quo vigere solet, vix haurire omnia, & in suae incolumitatis alimentum conuertere potest, quae illi perficiundae sunt necessaria. Ea cùm sint ingenuarum artium liberalium???; disciplinarum documenta, quibus ad scientiam veri & actionem boni, homines per se quidem omnium ignari, & ad improbitatem propensi euehuntur, maturè conuenit nostrae vitae rationes subducere, & quo illa angustior est, eò attentiùs pomoeria actionum nostrarum contrahere, vt omni facili compendio vtamur dictarum artium subsidio, colophonem quammaximè spectatum, vitae huic nostrae mortali imponere. In quo cùm ipsi sitis quammaximè seduli, vestrorum???; ephororum priuatis monitis, ad praefixum vobis scopum quamproximè collineetis, non abs re putaui [Greek words] literario hoc nostro munere: vt simul etiam grati animi mei signum, tibi inprimis, generose mi Domine Carole, reponerem: qui Graecam nostram scholam, in integrum biennium illustri tua praesentia dignatus es, nobis???; docentibus, & vniuersae discentiu̅ turbae raro diligentiae exemplo praeire voluisti. Equidem haud mirorte, dum insistis vestigijs illustris Domini Caroli agnati tui, Graecae linguae tantu̅ tribuere, qua̅tum fortè, post diuinam maximè principalem Hebraeam, vlli alteri inter homines sermoni tribui debet vel potest: cùm non solùm artium quarumuis & scientiarum nutricula sit: sed & ab omni serè hominum memoria, quo viguisse scitur, longè late???; dominabatur: vt nisi bellorum paroxysmi eam regionem, non tam vastassent omni incendiorum miserrima specie, quam barbarorum irruptiones solitariam esse cissent, vt submotis indigenis, alienos inquilinos, ab omni scientiae & humanitatis desiderio quamlongissimè remotos, ferre coacta fuerit, non minùs ipsa Graeca, quàm hoc tempore Latina, per vniuersum orbe̅ sparsisset se, sua???; eleganti efficaci???; breuitate hominu̅ animis & linguis se insinuasset. Quamuis autem non ignoremus Romanam Remp. [Greek words] studiu̅ auersatam, suae tantùm vernaculae studuisse, & vt cum imperio linguam propagaret, gentibus à se subactis vniuersis eam imperasse: quantumuis etiam ex vsu fuisset publico, vt verborum sublata varietate difficili, maiori studio rebus daretur opera: cùm tamen id non permitteret diuina lex, perprobè ab ijs factum existimo, qui commercij facilioris redde̅di ergô linguarum cognitionem reuerenter habuerunt. Inprimis, cùm antiquorum seculorum viri docti suarum commentationum specimina, posteris eo vulgari sermone, quo fuerant vsi, communicanda censuerint: ijsdem faciliùs sincerius???; ex ipsis fontibus hauriendis, eiusdem sermonis cognitio plusquàm necessaria fuerit: ijs vel maximè, qui sacrosanctae Scripturae oracula, non solùm hebraicè Antiqui, sed & graecè Noui foederis expressa, ritè genuine???; intelligere, intellecta in suum memoriae penum recondere operaepretium existimabunt. Vt ergò nobilissimi Barones, vestra in eo studiorum genere sedulitas maximè vobis laudi danda est: quam tu quoq; generose Domine Friderice, praelaro aliorum exemplo, magis magis???; amplectendam putabis: sic nos opera̅ nauabimus, vt praeter eam Dialectorum Graecarum typicam dispositionem, quam paucos ante annos Scapulano Lexico, vrgentibus licet operis festinantiùs nonnihil, quàm accuratiùs praefiximus, etymologiarum Graecarum syntagmate, aditum eiusdem linguae faciliorem patentiorem???; expediamus: quantum id nobis per alia, inprimis Medica & Philosophica [Greek words], quae nobis hoc tempore incumbunt subcisiuis horis fuerit permissum. Vobis interea vestrae???; praeclarae heroicae???; fortunae ita gratulamur, vt eam vobis minimè fluxam, sed ratam firmam???; à Luminum datore precemur ex animo: vt & Affricanus ille Scipio, insigni specimine Christianae [Greek words], precandum esse dicebat, vt res populi Romini Deus perpetuò incolumes esse vellet. Et quando vos non rarò pro humanae naturae infirmitate, corporeis aegritudinibus obnoxij estis: cùm legamus praeclarum illum Aragoniae Regem Alphosum, ex M. Curtij lectione febrim, quibusuis alijs medicamentorum generibus in expugnabilem animosè debellasse, vt posthac insidijs & incursionibus illuis quartanis ampliùsnon infestaretur: sic in votis vnicè habemus: vt thematum huiusce scenae historicae, in quam Marcus quoque Curtius suarum historiarum non pauca impressit vestigia, frequens intuitus, vestrae valetudini & incolumitari aduersus omnem morborum quorumuis tyrannidem grauiorem patrocinetur: vos???; adeò coelestis [Greek words] auspicijs in multos eos???; Nestoreos annos, & literariae, & Politicae Reipublicae valentes florentes???; conseruet. Valete Illustris familiae nobilissima germina. Basileae prima Martij Anni 1604.

Epos ad Clarissimum virum

dn. Iacobvm Zvingervm medicvm elegantiss. Philosophum excell. Profeß. Acad. Basil. digniß. THEATRVM vitae hvmanae post patris labores propria cura euulgantem. FErtvr ad Eoi torrentes Solis arenas Aurato Phoenix metiri syrmate templum Sidereum, Phario qui murice gestit amictus. Huic vbi siccatis vidu auerit ossa medullis Mille per aestates moles cariosa senectae, Et thuris lacrumas, & odorae balsama stactes, Electrum, myrrham, & casiae virgulta Sabaeae Congerit inscendens frondosa cacumina palmae. Hac super expansis dum verberat aëra pennis, Sol radijs caecum vibrantibus implicat ignem, Qui flictim lambit plumosum tergus, & omnem Membrorum sacrae volucris praedatur honorem. At quae busta tegunt cineres, cunabula praebent Vix calor exuuias flammis at??? ossa vorauit, Vermiculus cum vitaï prorepit in auras, Mox ouum, inde eadem de cortice pullulat ales, Et proles, genitor??? sibi, foecunda??? mater, Aeternum moriendo sibiquae prorogat aeuum. Haec genius, Zvvingere, tuae meus increpat auri, Quum pater hoc mundi Theodorvs, vt inclytus hospes Emporio sua millena cum fruge talenta Millenos solers benè dispensaret in vsus, Num tibi letheis iam creditur obrutus vmbris? Haud ita; Fama viro meritis celebri??? graui??? Marmore Mnemosynes mansuras consecrat aras. Ille tuus genitor, memor anda columna Senatus Poeonij, Charitum flos, Aonidum??? medulla, Munera de cineris recipit vitalia massa: Ac nouus è tumulo volitando per ora virorum Plaudit iò Phoenix, extendens nomen eundo. Quî potitur, quaeres, anima post spicula mortis? Quî? per Naturae graditur praegande Volumen, Quo scenam humanae vitae rimatur, & inde, Dum vixit, flores collegit & ordine fructus: Ex quibus ingenij spumanti flumine viuum Condidit exemplar mundi maioris, & idem Condidit exemplar mundi praelustre mimoris. Nempe hoc Daedalea regale est arte Theatrvm. Viderat astrifero hoc Tritonia fornice virgo: Ne mihi Tarpeias, ne Martis Iuppiter arces Obijcias, inquit; ne Mausolea sepulcra Cares; pyramidum sileat miracula Memphis, Iulaea??? nepos gente vltimus amphitheatrum. Vnum prae multis opus, vnum fama loquatur; Vnum praemultis Zvvingervm fama loquatur, Aut priùs ex hominum trudatur classe Theatrvm: Aut priùs ima crepent mundani fulcra theatri. Dixer at haec Pallas. Nónne hoc est vescier aura, Phoenicis??? instar felicis munere lethi Viuere inex stinctos, Parcis ringentibus, annos? Fallor? an & species Theodori est tota superstes, Viuit & ingnato generosa parentis imago? Viuit. nónne animam magni migrasse parentis In thalamos Iacobe tuirectè adsero cordis? Tanta tua est virtus, meritorum nomina tanta, Seu sophien spectes, diámve Machaonis artem, Aut sophie maius, diáve Machaonis arte: Vnus vt in duplo Zvvingervs corpore viuat. Quando nouas patrios rerum nouitate labores. Quae??? dies docuit, docuit???, recentior aetas Ingenij mira lustras indagine, patris Diceris & laudum, & laudati nominis haeres. Euge! Zvvingeridvm vigeant ita secla nepotes. Vnus inest toto Phoenicis vultus in orbe, Vnum est in tota Naturae valle Theatrvm, Vnus qui tanti renouat miracla theatri Tempora Phoenicis qui degat in arce theatri Ambrosia satur, ac clementibus vndi???, fatis. Gratulans scribebam L M Q Caspar Dornauius Variscus.

THEATRI VITAE hvmanae PROSCENIA.

Quaecunque sunt, siue natura siue arte constent, principia suae essentiae Causas habent: notas verò eiusdem, Nomina. Ergo vt paucis Prolegomena huius Operis absoluamus, cuius te studio euoluendi accensum videmus, Subiectam materiam, Dispositionis & Characteris formam, Auctores & Effectores, Vsum atque Finem, ipsam denique Inscriptionem, quae rei, cuius nomen est, naturam veluti delineat, methodicè enarrabimus, ex fontibus Studiorum humanorum primis riuulos hosce nostros, [Greek words], deducentes. De Studijs literarum in genere. HOmo diuinum animal ad ideae suae perfectionem, quantum fas est, aspirans, Cognitione Veri, Actione Boni in vniuersum studia sua metitur & circum scribit omnia. Sunt hae geminae alae, ex Academicorum sententia, quibus sublatus homo philosophus, ad coelestem reuer tatur patriam. Actio quidem animi visuscepta, corporis absoluta ministerio, licèt Cognittonis normam sequatur, empirica tamen tota est, & in singulari experientia, consilio, opere??? consistit & elucescit. Cognitio verò duobus [Greek words] tanquam cruribus firmata, quorum vis in omni conatu & effectu necessariò requiritur, ex subiecti diuersitate, quod velper se & extra intellectum, vel certè in intellectu est, nunc buius, nunc alterius proesidio magis nititur: ita quidem, vt Sensuum praesidio, inter quos Visus principatum obtinet, Historiam, hoc est, Singulorum notitiam persequatur: Rationis adminiculo Theoriam, siue Vniuer Salium naturam contempletur. haec Praeceptorum, illa Exemplorum nomen obtine̅t. atque vt Historia [Greek words], sic Theoria, veluti vniuersalis quaedam cognitio particulaeri super addita, [Greek words] appellationem traxit. Hinciam vt respectuum, sic nominum insignis varietas. Praeceptorum namque cognitio [Greek words], si efficientem spectes, [Greek words] si formam docendi, [Greek words]: si instrumentum, ordinem atque methodum, [Greek words]: si subiecti amplitudinem, [Greek words] nuncupari potest. Exemplorum verò enarratio contrarijs de causis [Greek words], & Plinij imitatione Historia naturalis, quum Singularium in sensus humanos quomodolibet incurrentium naturam, hoc est, essentiam, actiones & paßiones, in singulis persequatur, siue natura constent, & Physicae dicantur eximiè, siue arte. Verumenimuerò cùm quò distinctior, eò breuior sit doctrina, summam cogitationum nostrarum in certa diducamus capita, ea???, velut Rhadamanto Platonico omnibus exuta phaleris spectanda & examinanda proponamus. Cognitio rerum quarumcunq; studio & diligentia comparatur, augetur, conseruatur: & ab hoc accidente nomen ipsi cognitioni inditum, vt Studere dica̅tur vulgò, qui literarum cognitionem vel comparant, vel exercent: quemad modum Graecis vox [Greek words], non simpliciter studiosum, sed studiosum virtutis significat. Stvdivm proinde literarium sua habet 1. Principia siue Causas. Quarum aliae videntur esse Internae, nimirum Materia. Subijciuntur Studio literario Bonae Literae vulgò dictae, hoc est, Scientiae & Artes omnes theoricae, à literis tanquam obstetricibus denominatae, quarum be [ID00024] neficio ab interitu vindicantur, latissime???ue propagantur: siue considerentur Perse, vt cognitionem denotant [Greek words], hoc est, Facultatum siue Organotum & Instrumentorum Philosophiae. Sic subijciuntur studioso Symbola Conceptuum internorum. Effinguntur autem partim à [Greek words], exterius, ab Oratione scilicet Simplice, quam format Grammatica, item Ornata, ea???ue vel [Greek words] siue numerosa, sed absque metro, circa quam Rhetorica versatur: vel [Greek words], hoc est, numerosa cum metro, cuius curam habet Poetica. partim à [Greek words], interius, à Ratione, quam Logica excolit. [Greek words] seu Habituum philosophicorum. Sic subijciuntur studioso Conceptus interni, Rerum extra intellectu̅ positarum [Greek words] & simulacra. Per accidens, respectu scilicet hominum, qui literis dant operam. Qui cùm gemino [Greek words] nitantur, geminum quoque literarium habent obiectum: nimirum vel Praecepta Vniuersalia, [Greek words], tanquam Exemplaria, quae à Ratione sola apprehenduntur. Exempla Singularia, [Greek words], quae in Sensum potissimùm incurrunt. Forma, siue Ratio studendi. Ad Studia concutrunt partim Occulta mentis agitatio, quam Latini propriè Commentationem vocant. Conspicitur autem tum [Greek words], vt apprehedat, Phantasiae & Rationis ductu: tum [Greek words], vt conseruet & recondat ea quae apprehendit, benesicio Memoriae. Aperta opera, veluti famula internae occupationis. Requiritur ergo ad [Greek words] internam promouendam, efformandam, stabiliendam, exterior opera, quae respectu Suijpsius, [Greek words] à quibusdam dicitur, suopte marte aliquod opus literarium faciens, tum Loquendo, tum Scribendo. Et Commentarij dicuntur. Aliorum, [Greek words] vulgò nuncupatur, quando aliorum literaria opera cognoscit, quae incurrantin sensum Auditus, vt Orationes: aut Visus, vt Scripta. Externae duae, tum Efficiens, Studiosus ipse. In hoc tria concurrunt praesidia. Quaedam [Greek words], in ipsomet posita: videlicet Naturae bonitas, quando instructus est praesidijs tum Internis animi, Intelligentia scilicet & Methodo, vt quo ad Phantasiam, apprehendere queat: quo ad Ratiocinationem, inuestigare norit: quo ad Memoriam, retinere possit. Externis, & veluti corporeis: nimirum facultate tum Motus Manuum, Scribendo, [Greek words] motus Linguae, Loquendo. Sensus, praecipuè Visus, [Greek words] item Auditus, [Greek words]. Exercitationis voluntas, Labor, Assiduitas, Diligentia. [Greek words], ab alijs petenda, quorum vel institutione, vel conuersatione discit. Ars dicitur, & à praeceptoribus hauritur tum Vocalibus, audiendo, [Greek words]. Ratio proinde habenda tum Doctorum, tum Discipulorum. Mutis, legendo, [Greek words]. Diligenter curandum, vt in tanta scripturientium copia optimi tantùm deligantur, tum in omni genere studiorum, tum in eo praecipuè, quod prae caeteris sequi instituimus. Finis, Scientia ipsa, per quam intellectus humanus persicitur: siue illa in sola cognitione veri acquiescat, siue etiam possessionem boni affectet. Et quia Scientiae variae sunt, nec in omnib. excellere homini datur, sic moderanda erit Studioru̅ ratio, vt in Principe studiorum genere, cui quis prae caeteris, suum secutus genium, incumbere volet, summa adhibeatur diligentia: in Non principibus reliquis, quae vel ornamento vel adiumento tantùm sunt, tanta, quantam vel vtilitas ipsa vel voluptas exigere videbitur. In vniuersum autem finis Studiorum quorumlibet, siquidem scientia Non adsit, est ipsa [Greek words] siue acquisitio scientiae. Acquiritur vel industria Propria, Inueniendo: vel Aliena, Discendo. Adsit, est, vt studiosus respectu Suijpsius scientiam conseruet, confirmet. Et [Greek words] dicitur. Aliorum, scientiam alijs communicet. Haec est Scientiae [Greek words]: quando studiosus loquendo, scribendóve id quod Verum est propugnat, communicat, & [Greek words], item [Greek words] dicitur: vicissim id quod Falsum est, impugnat, euertit, & [Greek words] vocatur. 11. Principiata, ex Principiorum complexu mutuo veluti composita. Causae Studiorum singillatim enarratae si inter se componantur, varia Principiatorum tanquam Effectuum genera [2] producent, varias Studiorum methodos. Quorum basis ex ipso Fine ponenda. Methodus ergo Studiorum elucescit partim in Studiorum [Greek words], quando scientiam, quam non habemus, vel per nosipsos, vel aliorum ope & auxilio acquirere studemus. Methodvs dicatur Stvdiorvm Theorica seu Didactica. Subdiuiditur haecrursus, respectu eorum praesidiorum, quae in Efficiente necessariò requiri diximus: vt scilicet quo ad Scientiae Acquisitionem, praesidia habeat, vt possit per Seipsum Inuenire: possit etiam Aliorum docentium Voces Audite, Scripta???ue Legere. Conseruationem, ijs sit instructus praesidijs, vt quaecunque inuenit, didicit, obseruauit, fideliter possit Retinere. Retentioni huic commodat tum Interna commentatio, ipsa scilicet Memoriae felicitas, Naturae dono, Exercitationis assiduitate, Artis mothodo acquisita, conseruata, confirmata. Hanc tanti fecêre Pythagoraei, Cabalistae & AEgyotij, vt voce tantùm viua philosophiam & theologiam traderent, libris nullis vterentur, ne acro amatica doctrina exoteris innotescens profanaretur: eorum???ue secutus auctoritatem Socrates, Literas memoriae pestem vocabat, quòd his fidentes homines, memoriae exercitia negligerent. Externa signisicatio, Literatura scilicet, veluti simulacra internae co̅men rationis proferens externos Co̅mentarios, quos Gellius [Greek words] ob idipsum nuncupat, Xenopho̅tis imitatione, qui primus philosophorum, dicta & facta Socratis [Greek words] nomine edidit. Ammonius in prooemio Categoriarum Co̅mentaria vocat [Greek words], ea???; opponit [Greek words], de quibus pòst. Plinius commentarios [Greek words] appellat. Alij Aduersariorum libros, & per tra̅slationem Locos co̅munes, promi condi literarij penum constituentes. quales Aristotelem habuisse, catalogus eius librorum apud Laertium satis indicat. Cic. lib. 1. ad Atticum [Greek words], videtur appellasse, à vase vnguen tario & oleario deriuatione facta, quòd vt in his vnguentu̅ & oleum, sic in illis ceu arculis, quaecunq; lecta sunt, audita, excogitata, reponi soleant. Strabo lib. 13. [Greek words] Aristoteleos olim scribit, hoc est locos co̅munes tractasse, priusquam libri Aristotelei eruere̅tur. Idem Eclogarios vocat, quòd Eclogas faciant. De his Turnebi Aduersaria. Et horum quidem co̅mentariorum tanta est vtilitas, vt in his praecipua Studiorum ratio posita videatur: eo???; magis, quoniam hos ipsos thesauros in aliorum quoque vsus reserare licet, vt non [Greek words] solùm nostrae, sed & [Greek words] in erudiendis alijs inseruiant. Porrò co̅mentariorum horum non vnum genus. Cognitio enim nostra omnis vel men tis Conceptuum est de rebus, vel vocis Symbolorum de co̅ceptibus: & quemadmodum homo, qui animo & corpore constat, nunc respectu Animi ministerio corporis vtentis, nunc respectu Corporis, vi animae diuersa munia obeuntis, consideratur: ita quoque in cognitione humana modò Organis res ipsae, modò Rebus ipsa accommodantur organa. Proiude Commentarij, in quos veluti loculos Studiorum fructus reponantur, alij erunt A. Organici, quatuor philosophiae Organorum vel praecepta, vel exempla comprehendentes. Si quid diuinare licet, fortè hi sunt, quos [Greek words] Arist. vocat, non certae alicuius philosophiae proprij, sed [Greek words] organorum co̅munium praecepta, exemplis ex omni disciplinarum genere petitis illustrata, continentes. Sic qui Lexica scribunt, voces omnibus omnium scientiarum artificibus communes enarrant: qui Quaestionum & Problematum co̅mentarios edunt, physica, medica, mathematica, ethica co̅gerunt. Et hosce quidem Commentarios Philologi conficiunt, qui non in vno genere, sed in encyclopaedia scientiarum versantur, & tanquam apes sedulae ex varijs flosculis Elegantiae Methodi???; mella fragrantissima colligunt. Commentariorum organicorum tot sunt genera, quot Organorum, quatuor scilicet. Eruntigitur alij Grammatici, Praecepta vel Exempla complectentes in qualibet lingua Literarum, Syllabarum, Vocum: vt Lexica, Etymologica, Onomastica: Orationum denique, vt Phraseologiae, Formulae loquendi. Locici, qui Praecepta co̅tineant aut Exempla Logicae Materiae. Vide ??? Formae. Vide ??? Finis, qui est Veritas. Commentarij Praeceptorum [ID00026] aut Exemplorum Verorum, & ediuerso Falsorum, Sophismatum scilicet. Materiae in quam, tum Vocum simplicium. Quales sunt Commentarij [Greek words], qui homonymorum significationes enarrant: item Diuisionum, quibus generum in species distributiones in quacunque categoria collocatorum proponuntur. Enunciationum. Quae cùm numero sint infinitae, ex ipso tamen modo enunciandi aliae videntur esse Diexodicae & prolixae, ad certum genus philosophiae pertinentes, & propterea ad Philosophicos potius, quàm ad Organicos Commentarios referendae. Synopticae, quae tanquam gemmae quaedam & dictionem & scriptionem mirificè ornant & illustrant. Itaq; licet ad certum philosophiae genus non minus referri possint atque debeant, quàm priores illae, tamen quia & breuitate sua gratae, & acumine admirabiles esse solent, in Commentarios Logicos referri possunt, qui à materia Gnomologici dicantur, quandoquidem [Greek words] Sente̅tiam breuem, ingeniosam & rotundam significat, qua tanquam gnomone & regula quadam vti liceat in practica simul & theorica vita. Et quoniam locus hic amplissimus est, exempli causa, quod in caeteris quoque sequi liceat, in eo periclitemur. Ergo confusionis vitandae gratia, distingui poterunt Gnomologici Commentarij ex Gnomarum causis: videlicet, ex Materia primùm subiecta. nimirum vt alij contineant Gnomas, siue Regulas, siue Canones & Axiomata Organica, videlicet Grammatica, Rhetorica, Poetica, Logica, Philosophica: ea???; Physica, Medica (quales sunt Aphorismi Hippocratis) Mathematica, Diuina, Ethica (quae [Greek words] apud veteres [Greek words] appellationem meruêre) Iuridica. Ex Forma item enunciandi vel Simplice, vel ornata numero Oratorio, Poeticóve: cuiusmodi sunt Anthologiae Poetarum. Ab efficiemte denique, partim respectu eius, qui per se inuenit Gnoma, vel Enunciando simpliciter, vel Respondendo interroganti (& dicuntur Apophthegmata) partim alterius, qui ab alio prolatis Gnomis vtitur. Vsus autem alius Priuatus & Acroamaticus, Artificu̅ eius philosophiae, cuius hae Sententiae partes sunt, proprius: alius Publicus & Exotericus, è natali suo solo in mediam hominum vitam consensu populi tum in Scholis tum extra Scholas translatus. Et hae Gnomae Proverbiorvm naturam & appellationem subeunt. Forma spectatur partim in Dispositione Confusorum secundùm prius & posterius. Co̅mentarij [Greek words], Ordinvm vel Praecepta vel Exempla continentes. Quorum in catalogo librorum Aristotelis Laertius quoque meminit. Declaratione Ignotorum per notiora. Tria hîc necessariò concurrunt, Quod, Per quod, & Modus ipse: tamen prout nunc huius, nunc illius consideratio instituitur, ita quoque Commentarij alij Praecepta vel Exempla continebunt Rerum, hoc est, vel Problematum seu Quaestionum, quae declarantur. Commentarij Problematvm, Quaestionum. Eadem???; rursus respectu materiae diuidi poterunt in Organica & Philosophica. Argumentorum, per ea quae declarantur. Co̅mentarij [Greek words] siue Loci Argvmentorvm sumtorum à Causis, à Definitione, ab Effectis, à Coniugatis, à Disparatis, à Comparatis & Similibus, qui locus est amplissimus, & respectu materiae subdiuidi potest. Modi, hoc est, Instrumentorum, quas Methodos vocant, Definitionis scilicet, Diuisionis, Resolutionis, & Syllogismi. Commentarij [Greek words]. Rhetorici, qui sub diuidi possunt ratione Causarum: tum Materiae (vt Co̅mentarij [Greek words], Enthymematum, AEnigmatum, Apologorum, Iconum) tum Formae, nimirum Inuentionis, Dispositionis, Elocutionis, Pronunciationis. Effectuum. Co̅mentarij Declamationum. Orationum. Poetici, Sic Co̅mentarij alij Epigra̅matum, Epitaphiorum, Genethliacorum, Gameliorum, & similium tanquam Effectuum: alij ipsarum Causarum. 3. Philosophici, rerum sub philosophi contem plationem cadentium vel generalia Praecepta, vel particularia Exempla enarrantes, & rebus ipsis organa acco̅modantes. Et tales quidem Commentarij ab ijs, qui certo alicui philosophiae generi sese addixêre, magna cura & diligentia confici debent, vt quando in omnibus non possunt, in vno saltem studioru̅ genere excellant, Philosophicorum Commentariorum non vnum est ge [3] nus: nam neque Rerum, quae sub Philosophi considerationem cadunt. Et quidem si considerentur Res, vt ab homine cognoscuntur, Simpliciter: sic vel sunt Vniuer salia Praecepta, & Co̅mentarij possunt appellari Theorici, in quocunq; genere philosophiae. vtputa, Physici, Medici, Mathematici, Diuini, Ethici, Iuridici. Singularia Exempla, & Historici dicuntur Commentarij: siue diuidantur respectu Philosophiae, hoc est, ex modo considerandi. Habent proinde Historiam suam Physici, Medici, Mathematici, Diuini, Ethici (quae [Greek words] Historia dicitur) & Iuridici. Rerum subiectarum, ad quodcunq; genus philosophiae pertinentium. Sic Historia aliae est Entium AEternorum, vt Deorum, vt Intelligentiarum Bonarum, Malarúmve. alia Caducorum, eorum???ue vel Non animatotorum, vel Animatorum, tum Vegetabiliu̅, Stirpium, Plantarum, Arborum: tum Animalium, Brutorum scilicet, & Ratione praeditorum hominum. Organicè, hoc est, cum suis complicatae organis: ita Commentarij philosophici, respectu instrumenti, quo philosophus vtitur, diuidi possunt partim Grammaticè, secundùm voces & Orationes. Habent ergo ex Grammatices praescripto, Lexica & Phraseologias suas Physici, Medici, Mathematici, Theologi, Ethici, Iureconsulti. Logicè, secundùm Voces, Enunciationes, Methodos, Ordines. Exempli causa habent Physici, Logices instructi praesidio, Diorismos, Gnomas, Quaestiones, Argumenta, Similitudines, Methodos, Ordines. Mathematici, à Logica mutuati lumen illud rationis diuinum, Diorismos, Quaestiones, Methodos. Rhetoricè Sic v. g. sua habent AEnigmata, suos Apologos, Icones, tum Physici, tum Theologi, tum Ethici. Poeticè. Sic nullum est philosophiae genus, cuius non vel Praecepta vel Exempla poetica̅ admittant fictionem & distionem, quae in Commen tarios philosophicos memoriae causa referri possunt atq; debent. [Greek words], quando scientiam, quam possidemus, vel nostra vel aliorum causa exercemus, quomodocunque, vbicunque. Appelletur Methodvs Studiorum Practica, ad exercendos semetipsos & alios summè conferens: siue sit [Greek words], quae exerceatur Viua voce, quod Graeca imitatione Acroases facere Latini dicunt, quoniam coram auditoribus vel Praecepta traduntur (quod est Docere) vel Exempla eduntur, tum Disputando cum antagonista, tum Declamando. Scripto. Commentaria [Greek words] vocat Ammonius, [Greek words], ab ordine & methodo, cuius in ijs quae scribuntur (propterea quòd manent, nec vti verba citò abeunt atque volant) vel praecipua debet esse cura, docendo, disputando, declamando. [Greek words], à modo dicta (quia telam veluti retexit) à iudicio [Greek words], in aliorum Orationibus, disputationibus, praeceptis, viua voce traditis, auscultandis. [Greek words]. Scriptis tum Perlegendis. [Greek words]. Enarrandis. interpretandis, [Greek words]. Colligendis. [Greek words]. Sic Philostratus. AElianum Sophistam [Greek words] secontulisse scribit, ad colligenda ex auctoru̅ scriptis exempla & praecepta varia cum iudicio. Quae collectio vti memoriae inseruit, ita ad Co̅mentarios etiam [Greek words] referri potest. Hi sunt igitur Methodi Studiorum fontes, quos nos iam olim in Ioan. Lucae Isely Basiliensis, priuigni amantißimi, gratiam leuiter adumbrauimus: & quia tunc temporis liter arum causa in Galliam & Italiam peregrinari instituer at, illud addebamus, ob vitae breuitatem studiorum pomoeria contrahenda esse, & illud potißimum genus, cui quis non inuita minerua sese addixisset, persequendum: reliqua obiter tantùm degustanda, & veluti delibanda. tum etiam quia peregrinationes longinquae copiosam supellectilem respuerent, & Librorum è quibus disceret, & Commentariorum memoriae, compendia sedulo meditanda. Ac in genere quidem studiorum principe, Libros optimos consilio praeceptorum & circumuehendos & legendos: Commentarios itidem conficiendos, tanquam Locos communes praecipuorum capitum eius quam affectaret disciplinae, ad quos, quaecunque notatu digna legeret, audiret, videret, obseruaret, cùm praecepta, tum exempla, referrentur, non modò Organicè consider ata, hoc est, grammaticè, logicè, rhetoricè: sed & Philosophicè. Sic verbi causa Medicum ad Medicamentorum titulos referre Vocem [Greek words]. item Phrases, item Methodum de medicamentis disputandi, item Argumenta, quibus medicamentorum efficacia vel defenderetur, vel impugnaretur, item Sophismata, quae circa medicamentorum intelligentiam contingerent. & has Organicas esse obseruationes. Conferre eôdem rerum cognitionem, tam theoricam quàm historicam, vtputa materiam medicamentorum ex plantis, metallis, stirpibus: mechanicam eorundem praepar ationem, & sexcenta alia. Et hoc sanè rationis modo titulum Medicamentorum generalem constitui, è quo tanquam penu suo tempore Medicinae studiosus singula depromeret, atque adeò industrios mercatores imitaretur, qui merces ex alio orbe petitas promiscuè in patriam conuehunt, at domi in taberna accuratè disponunt. Iam verò in genere studiorum non principe, vti libris paucis contentus esse posset, sic eos praecipuè deligeret, qui studiorum generi principi non repugnarent. Itaque commentarios exotericos quoque conficeret, tum Organicos, tum Philosophicos. Organicis complecteretur Lexica, Phraseologias, Diorismos, Gnomas, Definitiones, Diutsiones, Similia, Methodos, Sophismata: Philosophicos verò pro genere philosophiae in classes distingueret, vtputa Physicos, Theologicos Ethicos: aut certè vno eodem??? libro, leuandae sarcinae causa, omnes comprehenderet, Titulis tantùm distinctos, de Deo, de Elementis, de Iustitia, de Arboribus. Et haec quidem nostrarum cogitationum de Methodo Studiorum summa fuit. Quam si quis vt otiosam vel certè curiosam reprehendere volet, per me sanè licebit, modò ne dum ipse sapientiae suae profundiores certiores??? thesauros reserare cunctatur, nobis haec exilia ad Theatri huius basim constituendam necessaria inuideat. De Subiecto totius Operis. PHilosophicorum studiorum duo esse genera constat, Theoricum vnum, alterum Historicum. At in hoc Opere, quod vt [Greek words] nostrae monumentum est, ita [Greek words] aliorum inseruire poterit, non Praecepta, sed Exempla persequimur. Proinde ad posterius genus tota haec commentatio referenda erit, non Aeternorum, non Inanimatorum arte vel natura constantium, non Vegetabilium, aut Brutorum, sed Hominum singularia Bona atque Mala comprehendens, ad quodcunque genus philosophicae consider ationis pertineant. Nam cùm homo corpore animo???, constet, quaecunque in illo Bona Maláve reperiuntur, vel internorum Habituum (perfecti sint illi, nécne, quas [Greek words] vocant, omnium???, sunt frequentißimae, parum refert) vel externarum Actionum & Paßionum censum subeunt. Itaque Habituum quidem historia ad eam Philosophiae partem referri debet, ad quam Praeceptorum theoria: vtputa ad Physiologiam naturalis historia, ad Medicinam medica. Actiones pariter animi ethicae ad Ethicam, physicae ad Physicam theoriam: actiones corporis ad Physiologiam & Medicinam. Affectus animi, efficientis merito ad Physiologiam spectant: at vt obiecta sunt habituum, Ethici euadunt. Corporis morbi, Medico ratione effectionis subijciuntur: ijdem tamen vt actiones animi impediunt, sub Ethici consider ationem cadunt. Opulentia per se fortuitum bonum, quia instrumentum euadit actionum humanarum, ad Morum philosophiam referri potest. Ergo cùm Historiae humanae appellatione, Habitus & Dispositiones, Actiones & Paßiones hominis, animo & corpore constantis, comprehendantur: non modò habitus Theoricos, qui cognitione Veritatis tam coniemplatiuae quàm actiuae animum perficiunt, sed etiam Practicos, Boni possessione homini commodantes, vel quo ad Honestatem internam & Ethicam, vel quo ad Vtilitatem externam, & Mechanicam, à quibus habitibus actiones proueniant similes, ad hoc Opus pertinere manifestum est: & proinde non Historias tantùm [Greek words] dictas, Actiones scilicet & Paßiones animi vel corporis Ethicas, sed Naturales quo??? & Theologicas & Mathematicas, huic Theatro subijci: at??? vt non sit Historia naturalis in vniuer sum, qualis est Plinij illa, esse tamen Historiam naturalem humanam. Porrò quando de Subiecto constitit, de Sylua deinceps Exemplorum, è quibus hocce Theatrum construximus, agendum erit. Singularium obseruatio indefinita est, nec à quoquam mortalium perfectè comprehendi potest: attamen Est aliqua prodire tenus, si non datur vltrà. Quicquid scimus, inquit Plato, vel per nosipsos Inuenimus, vel ab alio Didicimus. Id si in Praeceptis, multo magis in Exemplis locum habebit. Historica igitur obseruatio cùm vel nostro marte obeatur, quam [Greek words] à sensu principe vocare possumus: vel aliunde petatur, ex aliorum scilicet narratione tum vocali, quae [Greek words] est, tum scripta, quam [Greek words] dicunt: [Greek words] nos Historicis relinquimus: [Greek words] parcè & rarò adhibe [4] mus:[Greek words] potißimùm vtimur. Cuius vti constet ratio, de Auctorum inprimis, quos in hoc sequimur opere, deinde etiam de Rerum, quas ab ijsdem mutuamur, delectu, disseremus. De Scriptorvm Delectv. Auctores ergo, quorum testimonijs vtimur, aut Poëtaesunt, hoc est, fabulosa tradunt, nec fictionem à se putant alienem: aut sunt Historici, & rei vel vt est, vel vt fuit, veritatem enarrant. Prioris claßis sunt non ij tantùm, qui vulgò Poëtae propter metricam dictionem appellantur (& ex his Heroici potißimùm, qui Historias integras, item Scenici, qui sub Tragoediarum & Comaediarum nomine Exempla historica quotidianae vitae exequuntur) sed & qui prosa oratione historias poëticis figmentis conditas tradunt. in quo genere, siue argumenti elegantiam, siue verborum delectum, siue dispositionis artem spectes, primas certè obtinent Heliodori Tricensis episcopi Aethiopica. In posteriore verò classe eos censemus, qui vel Continuata oratione res aliorum gestas sunt persecuti, vel certè Exempla veluti emblemata & flosculos quosdamè medijs decerpserunt historijs. Illi per excellentiam Historici vocantur, hi Rhapsodi historici. Singulorum nomina recensere taediosum est, & ad ostentationem potius, quàm ad doctrinam comparatum (etsi studio sorum causa, sub finem operis recensio breuis eorundem instituetur) illud interim tenendum, Historicos maiore nobis in de cerpendis exemplis labore constitisse: Rhapsodos longè minore & compendiosiore (etsipropter auctorum suppressa nomina obscuriores) & proinde dignos esse, quibus pro vsufructu [Greek words] rependantur. Exemplorum igitur scriptores diuidere possumus partim respectu materiae, partim respectu formae. Ex materia quidem, quoniam alij particularem quendam titulum enarrarunt, vt qui de Rerum inuentoribus, de Claris oratoribus, de Poëtis, de Grammaticis, de Claris mulieribus, de Viris bellica virtute illustribus, de Pontificibus, Regibus, Imperatoribus, de Pictoribus & Statuarijs, de Academijs, de Ritis nuptiarum scripserunt, quorum catalogum ex Bibliotheca Conradi Gesneri Tigurini, Germanorum Plinij, studiosi petere debent. Alij verò [Greek words] omnis generis exempla collegerunt: vtputa Aelianus, Parthenius, Valerius Maximus, Plinius, Polyaenus, Sex. Iulius Frontinus, Corn. Nepos (si Gellio credimus) L. Domitius Brusonius Iurecos. Lucanus, Alexander ab Alexandro Iurecos. Neapolitanus, Nicolaus Hanapus patriarcha Hierosolymitanus, Marulus Spalatensis, Io. Bapt. Campofulgosus Genuensis, M. Ant. Sabellicus Veicetinus, Ioan Bapt. Egnatius Venetus, Guido Bituricensis, Ioan. Rauisius Textor Niuernensis, Bartholomaeus Amantius I. C. Boius, Andreas Eborensis Lusitanus, Magdeburgenses Theologi, Matthias Castritius Darmstatinus, & Georg. Fabricius Chemnicensis, qui ex sacris Biblijs virorum illustrium vitas eleganter & eruditè collegit. His addes Io. Boccacij Decameron, Petri Meßiae Hispani Syluam variar um lectionum, Gilb. Cognati Nozereni Narr ationes, Lud. Dominici Variam historiam, Noctes Fran. Straparolae, Facetias Poggij & Io. Bebelij, Sermones conuiuiales Io. Gastij, Aegydij Corrozeti Dicta facta??? memor abilia, Iocoseria Ioan. Pauli monachi Colmariensis: & sexcenta alia eiusdem generis, quae cuiusque gentis lingua vernacula circumferuntur, multa??? non ita paßim obuia habent, quae vel contigerunt, vel certè contingere potuerunt, nam ridendo dicere verum Nil prohibet. Iam verò si formam spectes, hoc opus hic labor erit. Alij nam??? Exemplorum farraginem [Greek words] congesserunt, alij in certos eandem titulos digesserunt, quorum posteriores tanto plus laudis merentur, quanto ingeniosius est metalla à se inuicem separare, quàm è terra eruere. Aelianus Variae historiae libros consarciuit, absque omni ordine: quem imitatus videtur Nic. Leonicus Thomaeus tribus libris Variae historiae, pleraque è Pausania mutuatus. Parthenius Erotica sua, formae nulla ratione habita, contexuit. Polyaenus Macedo, qui sub Antoninis vixit, Stratagematum libros scripsit, quibus non ea tantùm, quae ad bellicam prudentiam pertinent, & Stratagemata propriè dicuntur, exemplis illustrat, verumetiam virtutes reliquas, quae in bellis locum habere possunt, exequitur: ordinem accidentalem à personis desumtum retinet, quem & Plutarchus, & illius imitatione nunquam satis laudatus vir Des. Erasmus Roterodamus, in suis Apophthegmatis obseruarunt. Qui tamen ordo quàm parum ad nostrum faciat institutum, cuiuis manifestum esse potest. Polyhistor ille Plinius, in magno illo suo & erudito Historiae naturalis volumine, vt laboris plurimum in colligendo habuit, ita artem in disponendo parcius adhibuit, quòd scilicet ob eorum quae indies addenda viderentur diuersitatem certos aliquos terminos & inuiolabiles constitui vix posse animaduerteret. Idem esto iudicium de Corrozeti, Dominici, Meßiae, & quorumlibet aliorum scriptis, quibus animasua, ordo scilicet, deest. Valerius Maximus primus antiquorum fuit (cuius quidem scripta extent) qui ordinem in exemplis obseruarit. Certos enim titulos descripsit, tanquam loculos, sub quibus exempla eiusdem generis colligerentur. Illius industriam & ordinem exrecentioribus Campofulgosus, Sabellicus & Egnatius imitati sunt. Campofulgosus Genuae olim rerum potitus, seditiosis ciuium factionibus è patria pulsus, historiarum lectionise totum dedit, & in hoc scribendi genere egregiam nauauit operam, ita quidem vt exemplorum copia & nouitate caeteros omnes vicerit. Quod igitur alijs calamitosum esse solet exilium, Campofulgoso ad nominis gloriam plurimum contulit. Ex illius scriptis (quae cùm lingua Italica tantùm prostarent, multo pòst à Camillo Gilino latinitate donata fuerunt) tanquam ex fontibus vberrimis, agros suos Sabellicus primùm, deinde etiam Egnatius irrigarunt. quorum ille eleganter qui [ID00030] dem omnia profert, sed breuitate nimia obscurus inter dum euadit: hic verò Asiatica sua redundantia non exempla colligere, sed historiam scribere videtur: à Campofulgoso & Sabellico externa plera??? mutuans, sed domestica interim Venetorum dicta & facta diligenter recensens. Hanapus ex sacris Bibliorum libris quaedam collegit, quae breuitate sua non omnibus vsui esse possunt, sedijs tantùm, qui sacras historias iam ad vnguem callent: Titulos quinetiam descripsit, in quibus non pauca multi reprehenderint. Marulus Spalatensis diligentiorem praestitit operam, sacra exempla & praesertim Christiana describendo: cuius eruditioni studiosi multa debent. Etsi enim superstitiosa quaedam corrogat, habet tamen suos, quos sequatur, auctores: ne??? fabulosa omnia respuenda sunt, nisi quis poëtis in vniuer sum bellum se indixisse profiteatur. Ex eorum, qui nostro seculo Magdeburgensem historiam, à solo natali dictam, iam inde à Christi opt. max. ortu ad nostra vsque tempora deduxêre, & quid in historiarum sacrarum lectione obseruandum esset, certorum Titulorum veluti terminis positis ostendêre, fontibus, riuulos interdum deduximus, quandoquidem auctores, quos illi diligenter perlegêre, nobis non suppetebant. Guido Bituricensis; renascentibus apud Gallos literis sub Francisco I. summo studiorum Mecoenate, maiore conatu quàm successu, exempla collegit. ne??? tamen ille praeclarae voluntatis laude erga communia studia defraudandus est. Alexander ab Alexandro Genialium dierum libros, varia eruditione refertos, scripsit, & in ijs non paucos exemploru̅ titulos tractauit. Raphael Volaterranus Vrbanoru̅ Co̅mentarioru̅ libros XXXIIX reliquit: ex quibus ij, quos Anthropologiam inscripsit, quamuis alphabetico tantùm ordine fuerint digesti, auctoris tamen diligentiam & eruditionem non parum commendant. Brusonius & Rauisius (qui ex Volaterrano pleraque de sumsit) palingenesiam suam Lycostheni nostro accepta̅ referunt: vter??? exemplis copiosus, breuitate obscurus: proprium quis??? ordinem in titulis obseruauit. Amantius titulos alphabetico ordine digeßit. Castritius nuper admodum de Virtutibus Germanorum principum non indoctè scripsit: commentarios de eorundem Vitijs consultò premit. Eborensis delectu adhibito ex Valerio, Sabellico, Fulgoso, Aeliano, Guidone, Marulo, praecipua tantùm peculiari ordine selegit. Et hi quidem Rhapsodi sunt, quorum laboribus nunc frequentius nunc parcius in hoc sumus vsi Theatro. Verumenimuerò vt iudiciorum insignis est diuersitas, ita ex his ipsis & Historicis & Rhapsodis, quorum auctoritates candidè & religiosè singulis subiecimus exemplis, erunt fortaßis alij alijs suspecti de men dacio, cui vel nugacitas, vel super stitio & impietas, vel certè maleuolentia fomitem praestet: aliorum auctoritas vilis erit nonnullis: sunt & qui poëtas penitùs ex historico opere eijciendos contendant. Quorum criminationibus etsi operosum est respondere, fortè etiam non necessarium: tamen ne nobisipsis, seu tibi potius, qui nostris hisce laboribus frui cogitas, defuisse videamur, paucis haec ipsa diluamus. Poëtas sanè propter sapientiae praerogatiuam, multorum consensu seculorum alitam, vt honorarios testes omittere non potuimus. Nam si Comicis & Tragicis in scenam non modò res gestas, sed fabulosas quoque verisimilitudine tamen veluti emollitas, introducere licet, magno cum spectatorum fauore & applausu: non video, cur poetica figmenta ex nostro hoc Theatro explodi mereantur: praesertim cùm Hor atianum illud notum sit, Et prodesse volunt, & delectare poetae. Nulla certè fabula est, quae non veritatis aut vestigium aut speciem quandam contineat probabilem. Licet hoc ex Diodoro Siculo, historico grauißimo, intelligere, qui de rebus gestis antiquorum narrationem contexuit, & fabulis remotis, veras historias subesse ostendit. Ne??? enim diuina illa veterum poetarum ingenia eò stupiditatis & improbitatis deuenisse existimandum est, vt fabulas de Dijs turpes & ridiculas, saepe etiam impias & superstitiosas, pro historijs aut amplecti, aut obtrudere voluerint. Sensus latet mysticus, modò physicus, modò ethicus, modò theologicus: qui initiatis tantùm, hoc est, solida philosophia imbutis, patere potest. At??? vt demus, nihil hîc, quod humanae vitae conferre queat, subesse: at certè tamen varietas ipsa exemplorum, non minus quàm ferculorum in opiparo conuiuio diuersitas, delectare poterit. Quòd si in theatris Rom. olim non viuae tantùm voces histrionum, sed etiam picta aulaea, tabulae, signa adhibebantur, quibus oculos suos spectatores pascere cum voluptate possent: in Theatrum quo??? nostrum non vera tantùm exempla, sed & poetica admitti poterunt. In scholis Christianis etiamnum hodie ineptißimae Ethnicorum poetarum fabulae (si exteriorem corticem spestes) leguntur, quandoquidem ex illis, praeter linguarum cognitionem, virtutum vitiorum??? non obscura exempla colligi possunt. Ecquis ergo tam morosus erit, qui non Christianorum quoque [Greek words] legere sustineat & audire? Etsi enim manifesta quandoque superstitio, saepe etiam latens impietas subest: nemo tamen, qui diuinitùs illustratus est, abijs decipi poterit, sacrarum literarum elencho adhibito. Idem esto iudicium de historijs ab impio homine recitatis. Nam quis tu es priuatus praesertim, qui historiam profanam eo solo nomine, quòd ab haeretico homine scripta sit (religionem semper excipio) damnare audes, cùm impius Cayphas vaticinatus sit, sceleratus Saulus inter prophetas locum suum habuerit, ipsi deni??? mali daemones Christum veraci quidem, sed improba tame̅ voce, Dei filium proclamarint? Quòd si in haeretico mendaciu̅ vti notam daemonis abominaris, cur no̅ veritatem in eodem veluti symbolum diuini spiritus amplecteris? nisi fortè in ea es opinione, vt quos tu ex viuentium numero tuo calculo extermina̅dos censes, eosdem quo??? statim ex harum rerum vniuersitate à summo illo imperatore Deo ad ima detrusos Tartara imagineris: quibus tame̅ coelestis pater hunc solem, hanc aura̅ vitalem, omni bonorum externoru̅ copia exornatam (vt de animi interim virtutib. profanis, quae iam inde à mundi ortu in ethnicis & haereticis non minus quàm in pijs & religiosis hominibus illustres extitêre, taceam) liberalißimè simul & indulgentißimè co̅municat. Dubia certè meliorem semper in partem interpreta̅da, [ID00031] caritas religiosa docet: veritatem vel in inimico amplectendam, cùm ethnica tum Christiana praecipit philosophia: mendacium verò apertum vt in nullo commendari, à nemine potest atque debet laudari, ita quod in ambiguo est, dictatoria auctoritate proscribere, & propter vnum aliquod de veritate suspectum exemplum multa omnium testimonio approbata bona damnare velle, nescio quàm pium fuerit. Sodomitis Deus opt. max. si quinque inter eos viri boni reperirentur, sese parsurum profitetur: vnius Abrahami pietas nepotum innumera contexit scelera: & Christus omnium virtutum exemplar, vitae??? nostrae canon, zizania adolescere sinit, ne dum feruido zelo extirpantur, bonae per inconsider antiam proterantur segetes. Idem ille daemonum quo??? praeconia & acclamationes audit, sed auditas respuit: tam in non admittendo cautus, ne à mendacij parente testimonium acceptasse videretur, quàm in non praecauendo prudens, vt suo semetipsum gladio Cerberus iugularet. Huius si vel aequanimitatem vel sapientiam, quisquis es Christianus, imitari voles, vti quae placebunt diuinae benignitatis charismata aamittes omnia, ita vicißim quae displicebunt ea moder atione feres, vti ne iudicando iudiceris. Iam quando Auctorum nobis obscuritatem obijciunt, impudenter sanè faciunt, si quorum fidem nondum satis habent perspectam, eos temerè damnant: imprudenter verò, si minus bonum esse virum putant Socratem, quia pauper est, quàm Archelaum, quia tyrannus. De faece interdum haurimus, at & faex vinum conseruat, & quemadmodum Mauritani medicinam, in orbe Graeco Latino??? penè obliter atam, Arabica lingua, barbara licèt illa & ignota nostris, conseruarunt: ita humiles saepe & plebeij historici veritatem gestorum fidelius proponunt, quàm qui magnis praemijs ad scribendum adducuntur. Recentiorum quinetiam auctoritatibus crebrò sumus vsi, vel vt eorum, per quos profecissemus, memoriam retineremus, vel quia vetustior scriptor nobis non occurreret, vel etiam vt tibi, qui in alieno opere tam fastidiosus es, locum cogitandi & inquirendi relinqueremus. Si Campofulgosi vel Sabellici auctoritas tibi sordet, vt nouorum hominum: cur non etiam Valerij, & Gellij, & Macrobij, & Laertij? quos satis constat, respectu eorum, ex quibus sua descripsêre, nouos fuisse. Atqui nec omnia mensae regiae vasa antiqui sunt operis, nec omnia aulaea principum Arachnea, nec omnia Alexandri regis signa Polycleti, tabulaeúe Apellis manu elaborata fuêre. Et verò insolentes esse oportet mercatores, qui non nisi ab vno eo??? primo institore aduecta ex Oriente aromata, nullis praeterea communicata propolis, putant distrahenda: qui dum transportatione permutatione??? crebra mercium vires dissolui criminantur, id agunt, vt condimentis vtilißimis, suauißimis??? Europam spolient. Qui ante nos exempla congessêre, vt hanc calumniam euitarent, & polyhistorias auctoritatem maiorem sibi compararent, eorum, à quibus exscripsissent singula, vel parcam vel nullam fecêre mentionem: & hoc ipsum est quod in ijs plerique omnes, nec sanè immeritò, reprehendunt. Nunc pari acerbitate nostro quidam succensent candori, quòd auctores qua decet quidem fide adducamus, sed non eos quos illi expetebant. Caeterùm quando hîc non antiquitatis, sed veritatis testimonium requiritur, cùm quae nostra aetate accidunt non minus historiae appellationem mereantur, quàm quae ante mille annosgesta sunt: quid prohibet, Romanam historiam, à Sabellico ex varijs antiquorum monumentis depromtam, eiusdem censeri veritatis cum illa, quam Liuius, Dion, Appianus ex multo vetust oribus ante mille annos & amplius tradidêre? eo??? magis, quòd quò remotior ille ab ea fuit aetate, cuius res gestas descripsit, eò liberior ab affectibus, eò in iudicando aequior esse potuit. Neque verò interesse quicquam videtur, [Greek words] sola excepta, historiam ex veterum monumentis colligas, an ex aliorum narrationibus contexas: vtrobique enim fundamentum veritatis ex ipsa petitur acroasi, quam non temporis diuturnitas, sedrerum & intellectus humani consensiss stabilire potest & propagare. Sunt sanè vt ingeniorum & rerumpublicarum, sic aetatum quoque & seculorum quaedam fatales periodi: & vetustatis auctoritas non tam ex temporis praerogatiua, quàm ex scriptorum grauitate videtur dependere. Quae nunc vetera sunt, olim certè noua fuerunt: & quae nunc recentia contemnuntur, ea posteritas antiquitatis nomine suspiciet ac venerabitur. Porrò si quaedam fortaßis alia in Auctoribus exemplorum digna reprehensione occurrent, cogitandum videlicet & illos fuisse homines, & nos homines esse. Quòd si ne Iupiter quidem omnibus [Greek words] placere potest, ecquis à nobis vt omnibus placeamus exiget? In magno vniuersitatis Theatro viuunt bonique malique, nec in hoc ipso Creatoris indulgentia reprehendi debet: similiter quoque in nostra hac Bibliotheca vt exempla, sic auctoritates omnis generis corrogantur, & quid quisque dixerit, non quàm verè dixerit, perpenditur, Singula vt auctori stent???, cadant??? suo. Qui malorum expertes viuere volunt, ad superos migrent oportet: in hac mortali vita boni consulant, si ex vipera theriacae conficiendae facultas ipsis suppeditetur. de Exemplorvm copia & delectu. Sed vt dimißis Auctoribus, ad Exempla conuertatur nostra oratio, de illorum congerie priore loco agamus. Molem Operis vides, ex rerum insigni varietate consurgentem, & nunc demum inscriptioni suae conuenientem. Italo Italica, Germano Germanica, Scythae placent Scythica. Dum igitur omnium commodis consulimus, omnigena quo??? colligenda fuêne Exempla. Quae tu fortè vt exotica auer saberis, alteri vel maximè arridebunt. Proinde è publico agro fruge alijs profuturas, tibi licèt parum iucundas, [ID00032] extirpare noli: nisi fortè tibi soli natos putas caeteros. Non vetustate tantùm, sed varietate & copia commendantur historiae: atque vt humanam vniuer sitatem non qui fuerunt tantùm, non qui nunc sunt, non qui erunt olim homines constituere dicuntur, sed omnes simul: ita, quod tamen optare potius quàm sperare licet, omnibus omnium hominum, qui à primo mundi ortu ad excidium vsque vixerunt, actionibus & paßionibus in vnum collatis, perfectum demùm & censoriae illius coram iustißimo Iudice panegyris aliqua ex parte aemulum foret Theatrum. Ergo qui delectum quaerunt in exemplis, compendio scilicet illi consulunt, sed non consulunt vniuersitati. Cum his è diametro pugnant, qui in tanta copia magnam adesse dicent inopiam, & ex vnius alicuius loci ab alijs tractati opulentia, nostram sugillabunt paupertatem. Quibus vt Hippocrateum illud sufficere debeat, [Greek words]: at meminerint interim, in singulis immorari nec consilij nec facultatis nostrae fuisse. Locos singulares qui ex professo tractant, vt Cicero de Oratoribus, Su???tonius de claris Grammaticis, Gyraldus de Poëtis, de Sepulcris, de Re nuptiali: nuper admodum G. Stuckius Tigurinus noster de Conuiuijs ingeniosè, copiosè, eleganter: ab illis, vtpote in vno tantùm genere occupatis, eius, quod tractandum susceperunt, argumenti perfecta requiritur elaboratio. Nobis satis fuerit, cosmographorum imitatione (qui in terrarum descriptione sese à chorographis minuta locorum obseruatione vinci aequo patiuntur animo) summa quoque capita exemplis quae ad manus sese obtulerunt, illustrasse, & loculorum interdum vel inanium ostensione lectorem studiosum ad supplementa inuitasse. Cùm Romae Constantius Imp. statuam equestrem in medio Trotani foro positam se imitari posse iactitaret: Hormisda subridens, At tu prius, inquit, stabulum huic simile extruito, tum equum introducito. Exemplis abundabunt fortasse multi certorum quorundam locorum: at omnes ex aequo areas locupletare, nec illi, nec quiuis alij poterunt. Quòd si qui nihilominus ea fortasse, quae desiderabant, quae??? in familiam ducere videntur, non adesse, quae non requirebant, adesse stomachabuntur: vt inexplebilis illorum bulimia medico potius quàm monitore eget (quandoquidem non ita appetitis improbo, sed in proba concoctione nutricis facultatis integritas consistit) sic illi ipsi cogitent, multa interdum vel negligentia vel taedio ab ijs etiam qui vni tantùm studio sunt addicti, praetermitti solere: & Italiam, prouinciarum omnium fertilißimam, non omni tamen sui parte ex aequo excultam esse: nobis itidem in tot & tam varias cogitationes distractis parem semper neque adfuisse nec adesse potuisse alacritatem: quin potius in ipso operis cursu saepe Medeae illud in mentem venisse, Vtinam ne in nemore Pelio. Sumus enim homines, neque corporis tantùm valetudini, sed & animi perturbationibus varijs obnoxij: praeter id quòd vt Rerum quaedam frequentius, quaedam rarius homini accidunt, ita quoque Exemplis alij Tituli instructiores, alij minus instructi necessariò esse coguntur. Ecquis verò Alexandrum Magnum, quòd non totius orbis prouincias subiugarit? quis Vlyssem, quòd non omnes mundi angulos perlustrarit? quis Archimedem, quòd in tantulo globo minutißima quaeque terrarum loca non sit persecutus, nisi vel ingratus sit, vel ineptus homo, iure accusauerit? Multa scilicet reliquimus, partim consilio, vt & tu haberes quod ageres, & tibijpsi ob eorum quae nos effugerunt scientiam gratulareris ([Greek words]) neque semper praemanso cibo vtereris, sed tuo etiam marte aliquid inre liter aria noui attentares. partim casu, cùm ne acerrimi quidem venatores omnes quas exciuerint feras capiant, vel quia nolunt, vel quia non possunt. Cyrus certè apud Xenophontem ceruos at??? damas imbelles aspernatus, apros tantùm & vrsos sectabatur: & Scipio nontam vt Romanares augeretur, quàm vt praesens conseruaretur, à Dijs petere iubebat. Qui hac Exemplorum copia contenti non erunt, ne instructiore quidem Theatro vnquam feliciter vtentur. Iam si diuersis locis eadem exempla, fortaßis etiam verbis ijsdem, à nobis inculcata esse quidam criminabuntur: at sciant illi, lucuisse nobis de ijsdem rebus & personis locis diuerso respectu per methodi leges agere: non minùs quàm poëtis eandem personam nunc tyranni, nunc exulis, nunc amatoris, nunc militis habitu in scenam introducere licet. Porrò si Qualitatem Exemplorum perpendas, ingens sylua insignem habet varietatem. Vetera ob aetatis praerogatiuam non parum maiestatis secum trahunt. Recentia sensus nostros magis feriunt, & plurimum in mouendo possunt, praesertim domestica. Quae rara sunt, ipsa nouitate & insolentia commendantur. Vulgata verò, non secus atque prouerbia, vsu & consuetudine auctoritatem acquirunt: vt quamuis cognitio, illorum splendoris parum afferre poßit, ignoratio tamen vituperio digna habeatur. Dioscorides Anazarbeaus, rhizolomus doctißimus, in stirpium historia non raras tantùm plantas, verumetiam vulgares & in Graecia paßim notas descripsit: quòd, vt sunt ingeniorum seculares quidam circuitus, eas quae suo tempore notißimae essent, posteris aliquando ignotas futuras metueret: id quod magno cum rei herbariae incommodo quotidie experimur. Sic etiam in Exemplorum Rhapsodijs noua, vetera, illustria, obscura, rara, vulgata, colligenda fuêre, vt doctis simul & imperitis satisfieret. In viuaria Principum non generosa tantùm animalia, sed lepores quoque & cuniculi admittuntur: & in horto Patauino (cui nostro tempore Aloysius Anguillara Rom. in plantarum cognitione exercitatißimus: nunc verò Melchior Guilandinus Borussus, & eruditione & peregrinationibus clarißimus, magna cum laude praeest) non modò nobilißimae plantae seruntur, sed in studiosorum gratiam ignobiles etiam & plebeiae: quòd nulla sit tam vilis herba, quae non praestantem aliquem in se contineat vsum. Turpia & obscena multa congeruntur, non vt imitanda proponamus, sed vt ipsa turpitudine & infelicitate absterreamus non penitùs malos: quemadmodum iudices sententia contra facinorosos lata, non id solum, quòd deliquerint, sed quomodo deliquerint, vt iusto eos supplicio affectos constet, explicare consueuerunt. Qui faci [ID00033] norosorum delicta quàm legislatorum monita amplecti mauult, dignus est qui constitutam legibus paenam subeat. Pudet interdum ea referre, quae alios designare non puduit: omissuri ea penitus, si pueris, & non viris cordatis haec scriberemus. Caeterùm eo consilio illa referimus, non vt tanquam Ostridis pudendae (dum reliquum corpus à Typhone discerptum reperiretur) cum iside stultis Aegyptijs colenda proponamus: sed vt ea vel ipsius Tituli indicio detestemur & abominemur. [Greek words], inquit ille. Atqui non [Greek words] tantùm, verumetiam [Greek words] colligimus, nec [Greek words] tantùm, verumetiam [Greek words]: improborum denique exempla, à proborum consortio separ antes, Philippi Macedonis Poneropolin, aut Actisanis Aethiopis Rhinocruram ciuitati proborum oppositam imitamur: & vt vno verbo dicam, nihil non ab alijs ijs??? bonis factitatum aggredimur. Historicis sacris simul & profanis non modò virtutes, sed & scelera hominum recensere licet. Comici in scenam impunè auaras meretrices, perfidos lenones, fallaces seruos, deliros senes introducunt. Tragici crudelißima quae??? facinora si non oculis, saltem auribus hominum proponunt, tanto cum applausu, vt Tragica mala pro detestandis sceleribus communi prouerbio recepta sint. Et nobis interim de ijs, quae ex aliorum scriptis collegimus, non licebit iudicium ferre, aut ea in ordinem redigere? Quòd si quis id omnino à nobis fieri non debere contendat, refrenet ille idem Historicorum libertatem, tollat scenicam poesim in vniuersum: praescribat quinetiam Medicis, vt saelutaria tantùm medicamenta cognoscere laborent, venena & lethalia pharmaca penitùs negligant: succenseat ad extremum summo rerum Opifici, quòd impuros canes, quòd lasciuos cercopithecos, quòd viperas veneficas, quòd incestos perdices, quòd androgynos lepores, quòd crudeles tigrides, in naturae dedecus, hominum??? perniciem, Vniuersitatis partes esse voluerit. Iam verò Minuta quo??? priuatorum hominum & Humilia multa collegimus, ex media quinetiam plebe non pauca desumsimus, scurrilia licet & ridicula, quoniam non principibus tantùm viris, aut ijs qui dignitate & opulentia clarent (quid enim habent illi, si virtutem excipitas, quo caeteris praestent?) sed omnibus, quantum in nobis est, hominibus consultum cupimus. Homo certè, cuiuscunque conditionis fuerit, microcosmus quidam est, & proinde in eo vt felicitatis & infelicitatis, sic virtutis & vitiositatis exempla obseruari possunt. Habitus similis in Iro & Craeso: etsi in hoc propter dignitatem personae externam illustrior. At quò me maior, inquit Socrates, magnus ille Rex Persarum, nisi etiam melior? Qui Historias Rerum publicarum scribunt, minutas singulorum actiones & paßiones persequi nec solent, neque debent, ne cum Antimacho opus in immensum excrescat. At qui Vitas singillatim persequuntur, in priuatis copiosi, in publicis parci esse debent. Ex vtrisque verò Syntacticus ea, quae varietati locorum suorum inseruiunt, magna, parua, illustria, obscura, decerpet, & veluti ex aceruo lapidum, magnitudine & politura differentium, maceriam construere studebit. Quòd si quidam, vt in Tragica scena, illustres tantùm personas introducendas fuisse obijciant: cogitent ijdem, Comicos, in dispare licet argumento, non minus & delectare & prodesse. Vtrun??? sanè exratione. Nam cùm vtrius??? fortunae inconstantiam & varietatem particularibus exemplis in scenam productis Poetae declarare conentur, ea sumere debent, quae oculis & auribus hominum gratißima sint, mentes??? spectatorum nouitate sua plurimum mouere poßint. At talia sunt in rebus quidem aduersis regum at??? principum exempla, quibus omnia ea praesidia affuerunt, per quae cladem & calamitatem à se suis??? amoliri potuissent, nisi diuinitùs in has misertas incidissent: in rebus verò prosperis, hominum extremae conditionis, exiguis vel etiam nullis ad felicitatem consequendam praesidijs instructorum. Cùm ergo in scena vtrius??? generis exempla locum habeant, cur non simili rationis modo etiam in Theatro nostro? Magni sunt magnorum corporum motus pariter & offensiones, sunt etiam parui: & vicißim parua corpora vt non per se, saltem ex euentu, vehementia interdum motus antecellunt. Accedit eò, quòd cùm pro varietate temporis, loci, personarum, auditorum, modò illustribus, modò humilibus exemplis opus sit, sylua omnium colligenda fuit, quibus pro occasione vti possemus. Honorum contemtus in rege longè euidentior est & illustrior, quàm in priuato aliquo philosopho: quandoquidem plures causas & occasiones gloriae expetendae principes viri habere videntur, quàm philosophi. Auaritia in homine diuite matore digna est vituperio, quàm in paupere. Liber alitas viduae, quae duo aera in gazophylacium miserat, à Christo seruatore magnificè commendatur: opulentorum hominum non item. Continentia Curij Sabinorum dona repudiantis longè maiore digna est admiratione, quàm Cratetis, superstitione & ambitione quadam opes suas effundentis. Penelopes pudor inter medias procorum insidias praeclarè innotuit. Bucolicum carmen Tityri, Melibaei & Daphnidis personas cum applausu recipit: Sauli, Dauidis, Paridis??? regio splendore velut offuscatur. Varietas ipsa copiam minus reddit fastidiosam: & rerum diuersitas mundum hunc, id quod nomen sonat, mundum esse facit: & domus priuatorum, siquidem magnificaesint, splendorem ciuitatis augent: sin humiles, publicorum saltem aedificiorum maiestatem magis reddunt conspicuam. Adde quòd moriones etiam suis facetijs reges oblectare consueuerunt, multò alioqui praestantioribus assuetos voluptatibus. Est enim, vt Tragicus inquit, [Greek words]. Iam si suspectae quaedam fidei esse putas, iudicio tuo frenum ego inijcere nolo: id tantùm memineris rogo, [Greek words] non Academicis tantùm, sed viris bonis & prudentibus in vniuersum potius quàm iudicij praecipitantiam conuenire. Nil dicimus, non dictum prius: & si auctoritatem eorum quos sequimur, damnas, pro arbitrio sanè id facito, dum modò ab alijs quacunque fide prolata, verè, hoc est, bona fide à nobis producta fatearis In argumento historico, & à medica profeßione alieno versamur: eáque propter ab alijs dicta, collecta & obseruata amplecti cogimur. quae si falsa fuerint, vt nostra me [ID00034] retur reprehensionem credulitas, sic fides excusatione digna est. Non omnia possumus omnes. Collectoris munus est, bona fide aliorum dicta scripta??? recensere, & veritatem Relationis, vt ita loquar, potiùs quàm Reispectare atque sequi. Habet enim materiam suam, quam ab Histrione sumit: huic ipsi formam indit, à Philosophia morum mutuatam. Sic Aduocatus & causidicus rationes clientium suorum tanquam iustas proponit, & quantum in se est, parti suae patrocinatur: quas, vtrum iustae sint an iniustae, vt Iudicis officium est discernere: ita hîc, supposita aliorum auctoritate, recte nécne sub locos suos singula sint relata videre, lectoris munus erit, non cuiusuis, sed illius, qui [Greek words] erit, nulla??? perturbationum nube offuscatus, quid veri aut falsi, quid boni malive actionibus insit, liberè &ingenuè dijudicare poßit. Quae vera vni, alteri falta: quae tibi bona, mihi mala videbuntur: vt si singulorum iudicia velimus expectare, perpetuò post tabulam cum Apelle latendum sit. Ad hunc ipsum ordinem & adulationis & maledicentiae crimina, si quae obijcientur, pertinebunt. Homines quidem sumus, sed & tu qui haec iudicas, homo es: affectibus fortè turbamur, sed & in te perturbationes cadere, quis dubitet, si ex tuo tantùm gustu singula aestimes, & quibusdam ita sis addictus, vt malè de malè agentibus loqui piaculare putes esse? Atqui veritatis sacerdos est Historicus, humanae illustrator vitae: quae cùm Aegypti instar [Greek words], non bona tantùm, sed & mala sunt enarranda, & à Rhapsodo, praesupposita veritate historica, aut verisimilitudine poëtica, in suos locos distribuenda: quorum illa adulandi, haec maledicendi studio, imperiti & ex suo affectu omnia metientes scripta calumniabuntur. Quid verò ijdem Euangelistis, quorum vt diuina, sic sacrosancta est historia, facturi sunt, non laudes tantùm, sed & naeuos & vitia Apostolorum (Christi alioqui diuino spiritu illustratorum, pietatis aeternae columinum) bona fide recitantium? cùm quae à probatis alioqui Historicis de quorundam sacra dignitate illustrium virorum sceleribus memoriae sunt tradita, sub certis vitiorum capitibus proponi permolestè ferunt, hoc vnum scilicet praefati, Non aedificat. Atqui, vt è multis vnum referam, ne Syluestri quidem 11 ad seriam poenitentiam conuersi historia, miraculo etiam post mortem contestata, aedificaret, nisi manifesta impietas & apostasia praeceßisset: nec vnquam resurgenti congratularemur, nisi labenti condoluissemus. Sed quo tandem consilio exempla fragilitatis humanae in sui seculi hominibus, amicis licet illis, & in supremo dignitatis fastigio constitutis, posteritati inuident, quae ne??? in Prophetis, ne??? in Patriarchis, ne??? in Apostolis sacrae nobis inuiderunt literae? Num quia vnus aliquis è multis Episcopus [Greek words] est, num quia impurus, num quia impius, religionis Christianae veritati aliquid decedit? Ediuerso, num quia Epiphanes excellente fuit & ad miraculum vsque praeditus ingenio, iccircò haeresis Carpocratiana vera est? Non magis certè quàm Marcionis secta, plurimis licèt pseudomartyrum exemplis nobilitata: aut Simonis Samaritani, stupendis circumlitata miraculis. Aeter nus ille dator luminum, qui omnem hominem in hunc mundum venientem luce sua illustrat, dona sua pijs pariter & impijs communia esse vult: & vicißim maleficus ac veterator ille spiritus vt impijs, ita multò magis pijs infestus esse consueuit. Proinde si diligenter vitas mortalium inspicias, nullum ferè reperias (diuinitatis radio illustratos semper excipio) in quo miscellam hanc virtutum at??? vitiorum non liceat obseruare: verum??? est adeò Satyrici illud, Quòd vitijs nemo sine nascitur, optimus ille Qui minimis vrgetur. Id vnum sincerè possum affirmare, nulla vel accusandi vel sugillandi libidine exempla nos congeßisse: & cùm quae propter caritatem ab hominibus instituta sunt, vt D. Bernardus loquitur, propter caritatem quoque aboleri poßint, multa eorum, quae in superioribus editionibus quosdam offenderant, vel omissa vel mitigata fuisse. St carnis manducatione fratrem meum offendam, ab carnibus in aeternum abstinuero, inquit Gentium doctor. Quòd si tamen in tanta exemplorum copia quaedam praeter ianitoris consilium & institutum per rimas quasdam sese insinuauêre, stigmatibus interea notentur, dum suo tempore loco??? melioribus cedere cogantur. De Forma, hoc est, Dispositione & Charactere huius Operis. FOrma est, quae rei dat esse & nomen. Congesta domus est ex lignis, saxis, ceme̅to: co̅gestum Mausoleum: congestum quoque Theatrum. Verùm non quia congesta, sed quia arte congesta, & certo digesta ordine, id quod sunt, esse dicuntur. Opus hocce nostrum [Greek words] esse iam ante constitit. [Greek words], supposita Exemplorum farragine, ab Organicis facultatibus Orationem atque Rationem, veluti formas Rerum quatenus docentur, mutuatur: à Logico quidem Methodum & Dispositionem: à Grammatico verò & Rhetore, saepe etiam à Poëta, Characterem. Ergo priùs de [Greek words], mox etiam de [Greek words] dicendum est. [Greek words], siue Ordo, quem animam rerum Plato appellare non dubitauit, eidem??? Menander tantum tribuit, vt dispositione fabularum constituta, eas se iam perfecisse gloriaretur, alius apud alios Exemplorum scriptores reperitur: de quibus nunc, quia nostrae sunt ciuitatis, nostrum??? laborem eximiè iuuerunt, verba tantùm faciemus. Aelianus varias lectiones absque ordine, prout quae??? legenti sese obtulerunt, congeßit. Sic Polyaenus Stratagemata, Plutarchus Apophthegmata. Io. [Greek words] Chiliades suas, vt de caeteris taceam. Valerius Maximus oculatior fuit, & certos titulos descripsit, tanquam locos communes, ad quos vulgatißima exempla reduci possent. Eum postea ex Neotericis secuti sunt Ioan. Baptista Campofulgosus, M. Anton. Sabellicus, Ioan. Baptista Egnatius. Verùm cùm magna titulorum inopia laborent omnes [ID00035] isti, & ex suo potius commodo quàm ex rei natura titulos congerant verius quàm connectant: alius certè ordo instituendus fuit, qui non ex voluntate scriptoris, sed ex arte penderet, atque adeò aeternus esse posset. Cuius quidem ratio ex rerum essentia fuit deducenda. In Praeceptis vniuer salibus, vbi prius & posterius ex rerum natura, secundùm principiorum & principiatorum diuersitatem, petitur, Ordines tres didascalici locum habent, nec sine illis aliquid rectè doceri potest. Exempla si considerentur more philosophico, nempe quòd physica, metaphysica, mathematica, naturam sequuntur suoru̅ Praeceptorum, & secundùm ordinis didascalici normam diuidi debent. Sin verò respectu subiecti, cuius sunt Exempla, sic cùm Hominis historiam propositam habeamus, classes describamus oportet vniuersales, ad quas quaecun??? in illum Bona & Mala in quocunque vitae genere cadunt, referri debeant: quarum deinde singulae rursus in suos diuidantur Titulos, prout Exemplorum diuersitas suadebit. Atque adeò vt Dispositionis idea facilius comprehendatur, typica demonstratione, periculosa licèt docenti, at discenti tamen compendiosa, regiones nostri Theatri principes delineemus. In qua si diuersum ab eo, quem in prioribus editionibus obseruauer amus ordinem sequemur, si Voluminum seriem mutabimus, si eorundem numerum augebimus, si locos ampliabimus: non id vel leuitati vel temeritati quisquam adscribat, sed illud consideret, [Greek words]: atque vt D. Marci Veneti architectum, natione Graecum, ingenio & arte summum, multa fugerunt, quae in progressu demum operis ab eo animaduersa, corrigitamen non potuerunt (quam ob causam quoque statua, quae illi ex pacto in oculatißima templi parte debebatur, in locum ignobiliorem translata fuit) sic nobis singularium exemplorum varietas ad multorum locorum consider ationem fenestram aperuit, & consilium dispositionis non rarò mutare coegit. In metallis certè depurandis experiantia trahit experientiam: & [Greek words] rudem exactiore [Greek words] pictores & statuarij expolire & animare student, laudabili inconstantia, philosophicae nimirum libertatis obstetrice, sophisticae pertinaciae curatrice. Ergo vt ex ruinis Augustae Basileam vel extructam vel auctam fuisse, & instar Phoenicis ex cineribus Rauracis reuixisse constat: sic proscißio prima Theatri nostri iterationi, iteratio tertiationi occasionem praebuit. Sic pueritiam adolescentia & iuuentus, hanc virilitas & senectus excipiunt. Minutas diuisiones interdum secuti sumus, vt notis istis memoriam & iudicium aliorum excande faceremus. Quòd si qui [Greek words] isto offensi, diuersorum ciborum genera, in singulis singula paropsidibus Gallorum more apposita, in vnam grandem seu Vitellianam seu Germanicam patinam congerere volent, Indicum id faciant licèt praesidio, & locos sequantur Grammaticos, qui Logicos & Ethicos vel negligunt, vel non intelligunt. Sed venio ad Operis animam. Historiam Vitae humanae exemplarem meditamur. Ergo Quis sit qui viuat, & Quae sit vita quam viuit, perpendendum. Homo respectu Finis est Vinculum Vniuersi: respectu Efficientis est Dei Vicarius, & Rector Vniuersi: respectu Materiae, Bonorum scilicet & Malorum omnium, est Compendium Vniuersi: respectu Formae est Imago Vniuersi, & Microcosmus. In tanta proinde rerum varietate, Dispositionis ipsius Fontes perpendendi, ipsius scilicet vitae humanae, quae [Greek words] est, causae. Et quidem vitae Materia priore loco occurrit, quatenus scilicet Agit & Patitur homo, consideratus per se primùm, secundùm ea quae insunt vel inhaerent ei, quo ad Animum, quo ad Corpus, quo ad Fortunas: deinde respectu conuersationis mutuae. Aut enim viuit Solus, vita Solitaria: aut viuit Cum alijs, deditus scilicet vel Cognitioni, quae Academica vita est: vel Actioni, & huic rursus tum Religiosae (quae Religiosa vita dicitur) tum Profanae, in vita Oeconomica & Politica. Secundo loco Forma sese offert, adeo???ue Vita alia videtur esse Occulta, [Greek words] ipsa, veluti [Greek words] & Possessio vitae: alia Manifesta, [Greek words], tanquam [Greek words] Operatio, siue Actu, siue Potentia, quae [Greek words] propriè dicitur. Iam verò Efficiens tertio loco considerandus, partim per se, vtinstructus est bonis Animi, V. G. Doctus, Philosophusm Rhetor: Corporis, vt Pulcer, Robustus: Fortunae, vt Rex, Iudex, Sacerdos. partim respectu Instrumenti, vt scilicet Natura, Arte, & Exercitatione nititur. Vitae Finis quartum locum tuetur, Beatitudo scilicet & Felicitas, tum Theorica, tum Practica. ??? ??? ??? ??? Haec est igitur Theatri in vigintinouem Volumina diuisi, & horu̅ rursus singillatim in certos libros pro rerum varietate subdiuisoru̅ generalis dispositio. Particularis verò illa, qua libros singulos in Titulos suos partiti sumus: quoru̅ alij subdiuisionis sunt expertes, alij hanc etiam tergemina̅ admittunt: id quod ex ipsis Tabulis cuilibet libro praefixis primùm, deinde etiam ex characterum diuersitate intelligi potest. Verumenimuerò quia non deerunt, qui Titulos humanarum actionu̅ & paßionum ex materia potius deducendos existimabunt, at??? adeò consilium nostrum reprehendent: his vnico verbo respondeo, in materia conuenire ea quae formis differunt, & forma vicißim ea quae differu̅t materijs. At quia materia tempore prior, dignitate posterior est, & qui forma̅ habet, ille materiam quo??? necessariò praesupponit: iccircò secundùm formam potius quàm secundùm materiam Titulos diuidere maluimus, qui deinde etiam in materiales species diducantur. Hospit alitas respectu materiae vna eadem??? videtur esse, quatenus suo erga hospites officio rectè fungitur. At secundùm formam, hoc est, secundùm habitu̅, à quo profluunt hospitales actiones, considerata, in varios diducetur Titulos. Alia nam??? hospitalitas ad liber alitatem pertinet, vt alimenta & habitationem hospitib. largiri: alia humana est, erga hospites benignu̅ sese tum salutando, tum ministrando praebere: alia iusta, hospites non prodere, depositum reddere, & similia. Inhospitalitatem pariter, quae materiae respectu vnica erat, formae merito diuisimus in inhospitalitate̅ illiberale̅ & auaram (tum [Greek words], vt qui hospites auri depositi causa occidunt: tum [Greek words], vt qui hospites sordidè tractant) in inhumanam, & in perfida̅ siue iniustam. Pariratione Beneficentia materialiter ea est, quae beneficium confert in alios: at formaliter considerata, si spe talionis id faciat, ad auaritiam: si libidine quadam profundendi sua, ad prodigalitatem: si non merentibus tribuat, ad iniustam [Greek words] referenda erit. Vitae morum??? mutatio modò ad leuitatem & inconstantiam, modò ad poenitentiam reuocabitur. Bene maléve morati, si mores spectes, generali titulo comprehendi possunt: sin verò species virtutum varias, quibus tanquam accidentia externa adhaerent, sic non paucas admittent differentias. Omnes exemplorum scriptores, Valerium imitati, titulos habent, de Insigni pueritia & adolescentia: non malè quidem, si materiam spectes. nos verò respectu formae ad indolem vel theoricam, vel practicam pertinere iudicauimus. Inimicos amare, vlcisci, decipere, eiusdem loci videntur esse: at si formam consideres, internos scilicet habitus, à quibus actiones tales promanant, diuersorum profectò locorum erunt. Amor Dei, proximi, amicorum, patriae, amor vxoris, liberoru̅, in materiali beneuole̅tia conueniunt: at si fontes ipsos intuearis, ad temper antiam alius, alius ad iustitiam [ID00040] pertinebit. Dantur quinetiam Tituli quidam pro vario instituto studiosorum ex simplicibus velut compositi, verbi causa, Fraus in auctorem redundat, Qui suis inuentis periêre, Artis quisque suae magister est, & similes alij, Quos sibi pro arbitrio fingere quis??? potest. Eos cùm persequinec liceat, nec expediat, per analysin ex simplicibus locis eruere lectoris erit industrij. Et vt de alijs quo??? loquar, Parthenius Erotica scripsit, Polyaenus Stratagemata, de Moribus gentium & populorum varijs Stobaeus: de Miraculis, post omnes alios copiosißimè Lycosthenes noster: de Claris mulieribus, de Rerum inuentorib. diuersi auctores. At quis non videt, materiam in singulis eandem esse, cuius merito similitudinem habent & conuenientiam: forma verò differre & ad varios locos referri debere? Formae igitur ratio habenda est inprimis, vt ea quae secundùm formam conueniunt, rectè coniungantur. Interim tamen materia negligenda non est, quandoquidem ex illius diuersitate formales species subdiuidi posse videntur. Sic Temper antiae vnica est ratio formalis, ne??? à voluptatibus, ne??? à dolorib. vltra, quàm recta dictat ratio, co̅moueri. At quia voluptates variae sunt, & velad indiuidui, vel ad speciet conseruationem faciunt: propterea Temper antiam in victus Abstinentiam, & in Continentiam venereorum, diuidere possumus. Liber alitatis sumtuariae forma est eadem, materia diuersa: vt sumtus in hospitium, in epulas, in equos collatt. Et ne longior sim, nulla est virtus, quae non innumer as admittat partitiones, à materia ferè desumtas. Ne??? id mirum: cùm ipsius Virtutis in genere vnica sit ratio & definitio, Habitus scilicet in mediocritatis consistens: qui rursus ex subiecta materia in varias diducitur species. Alia siquidem ratio est mediocritatis in periculis obeundis, alia in pecunijs contemnendis, alia in honoribus persequendis. Iam sititulorum aliam interdum seriem & connexionem, quàm in secunda editione, obseruauimus, si saepe etiam eundem Titulum diuersis locus repetiuimus, non sine ratione id à nobis factum esse, res ipsa, methodi limitib. circum scripta, & typicè delineata, facilè docebit. Et tame̅ ne repetitione exemploru̅ onerosi essemus, ad similes Titulos lectore̅ relegare semper studuimus. Sepultura ad Corporea & Fortuita bona referri potest: Luctus vt ad animi perturbationes pertineat, eide̅ tamen inter Humanitatis quo??? species locus dabitur. Ignominiae posseßio Fortuita est: at vt eiusdem tolerantia ad Forti tudinem, sic irrogatio ad Iustittam & Iniustitia̅ referri potest. Sint igitur hae de Titulorum, veluti loculoru̅, ad quos Exempla referantur, dispositione dicta. Cuius declarandae causa geminu̅ Indicem huic Operi subiunximus: quoru̅ prior seriem Titulorum personaru̅ in hac scena productaru̅ elenchu̅ literarium co̅plectetur. Verumenimuero cùm Exempla eiusdem Tituli numero varia sint, ordinem quendam efflagitare videntur: qui proculdubio à varijs personarum accidentijs petendus erit. Personas intelligimus, tum historicorum qui scribunt, tum eorum de quibus scribunt. Si historicorum rationem habeas, exempla diuidi poterunt in Sacra & Profana. Sic Andreas Eborensis in Ethnica & nostratia siue Christiana, exempla distinxit. Sacra autem ea nomino, quae vel à Bibliorum libris (quorum auctoritas sacrosancta apud omnes pios haberi debet) vel ab Ecclesiasticis scriptoribus tradita sunt. Profana rursus in Historica, quae fidem merentur, & in Poëtica siue fabulosa distinguo. Iam verò personas eorum, de quib. historiae loquuntur considerare possumus vel perse, vel respectu nostri. Si posteriore modo, exempla non ineptè diuidentur partim ratione loci, in Domestica & Externa, Valerij & Egnatij imitatione: vt domestica ea dicantur, quae nostrae gentis hominibus contigerunt, & propterea etiam animos nostros plurimùm mouere possunt: externa, quae peregniris & exteris. partim respectu temporis, in Vetera & Recentiora, quam diuisionem Campofulgosus secuntus est. Sin priore modo, sic pro qualitate personaru̅ varias admittent diuisiones. Habita nam??? ratione sexus, alia Virorum erunt, alia Mulierum: cùm nulla ferè virtus sit, quae no̅ in mulieres quo??? cadere poßit. At conuer sationis ratione habita (quandoquidem homo animal [Greek words] est, & ad conuer sationem natum) sic distinguuntur commodè in Politica & Oeconomica. Politica rursus in Publica & Priuata. Publica, tum Principum & magistratuum, tum Subditorum. Priuata, vel Inimicorum, vel Amicorum, vel Hospitum & peregrinorum. Quòd si iam locum habitationis obseruemus, quem ferè morum, linguarum, studiorum varietas sequi videtur: eiusdem certè gentis exempla coniungenda erunt: vtputa Hebraeorum, Assyriorum, Graecorum, Romanorum, Gallorum, vel Germanorum: eo??? magis quòd Hebraeorum, Italos Italorum exempla, tanquam domestica, longè plus mouere possunt, quàm exterorum. Et hi quide̅ fontes sunt [Greek words], secundùm quos exempla eiusdem tituli in ordinem redigi possent. Caeterùm quia & operosum & curiosum esse videtur, eundem titulum in tam varias partes secare, craßiore minerua, in per sonis Locus inprimis, hoc est patria ipsa, obseruetur: deinde Tempus. Ergo exempla Hebraeorum afferantur pro chronologiae serie. ne??? Moses ante Abrahamum, aut Dauid rex post Ezechiam statuatur: mox subiungantur Aßyrij, Persae, Aegyptij, Graeci, Romani, Hispani, Germani, Galli, & caeteri deinceps. Et ordo quide̅ iste exemplorum partim chronicus, si tempus consideretur, partim topicus, si locus siue patria, vtrobig??? ab Historico mutuandus, vt perpetuus & aeternus erit inter eiusdem tituli exempla, ita non minus ad vsum accommodatus: quandoquidem ex hoc veluti penu citra difficultatem vestera, recentiora, domestica, externa, politica, oeconomica, publica, priuata, virorum, mulierum, fabulosa, historica, sacra denique & profana, cùm opus erit, suo quaelibet loco & tempore depromentur. Quòd si verò aut Valerium imitari velis, aut Campofulgosum, id eueniet incommodi, vt quae tibi domestica videntur, alijs externa sint: quae??? nostro tempore recentia, post aliquot secula iam pro vetustis habeantur. Et haec de Ordine Voluminum, Titulorum & Exemplorum nostri Theatri, dicta sint: quem si in laboriosißimo opere interdum non obseruauimus, vt humanum fuit errare, ita non minus humanu̅ nobis quicquid hîc est confusionis condonare: praesertim. [4] cùm ea sit Rerum humanarum perplexitas, quandoquidem mala sunt commista bonis, vt rarò idem exemplum ad vnum certum locum simpliciter reduci queat, plerun??? ad diuersos. & eos quidem contrarios: ea iudicij humani imbecillitas, vt pro Habitibus internis Characteres externos morum amplecti, & tanquam in Platonica specu corporum obuersantium species ex vmbra quam iaciunt dijudicare cogamur. Superest [Greek words], siue Dictionis genus, quod nobis histrionum loco inseruit, & interpretis munere fungitur. Character igitur historicus esse debet. Historiae est rerum cir cumstantias & temporum seriem diligenter obseruare, ornatus nimiam curam non habere, sed ea niti moderatione, vt ne??? inculius sit stylus & horridus, ne??? fucatus omnino, & rhetoricis phaleris plus satis exornatus, qui dubiam historiae fidem faciat, quasi maiorem eloquentiae quàm veritatis rationem scriptor habuerit. Cauenda quinetiam obscura breuitas, & fastidiosa prolixitas. Valerius Maximus & Egnatius in ornatu nimij sunt. Sabellicus elegans ille quidem, concisus tamen vltra quàm oportet, no̅ affectatione, sed consilio, quòd in suis Enneadibus & Decadibus singula prolixè explicasset. Medium itaque sequendum, & ea tantùm quae ad praesentem locum pertinent recensenda: ex quibus Lector historiam ipsam, quantum satis sit, cognoscere poßit. Nam, verbigratia, si mollities Sardanapali in disquisitionem veniat, & simpliciter mollem fuisse dicamus, Lector imperitus nihil docebitur, ne??? exemplo illo vti poterit, cùm reliquas circumstantias ignoret, vtputa quòd rex Assyriorum vltimus fuerit, & propter ignauiam ab Arbace Medorum praefecto regno exutus, inregia semetipsum concremauerit. Vtilis quidem est breuitas ijs qui historias nouerunt, memoriae refricandae ergò, & ad synopsin confert: at indoctis, & historiarum imperitis, quorum maior ferè pars est, addo etiam doctis, qui propter seria studia historijs vacare non possunt, inutilis & odiosa. Compendio igitur studendum, non breuitati: hoc est, medium sequendum, parerga omnia reijcienda, necessaria non omittenda. Quemadmodum enim emblemata proportione respondere debent loco cui inseruntur, vt nec maius spacium occupent, nec vacuum relinquant: sic etiam in Exemplis res sese habet. Et haec quidem moderatio in Historicoru̅ praecipuè floribus decerpendis requiritur: cùm aliud sit Historiam scribere, aliud Exempla ex historijs colligere: at??/ hîc praecipuè Corinnae illud locum habeat, [Greek words], Manu serere oportet, non toto canistro. In Rhapsodorum verò collectaneis, qui cibum veluti praemansum in os ingerunt, vti operae minus est quo ad [Greek words] ita quo ad [Greek words], labor paulo minor. Digerenda sunt enim in locos suos Exempla, eadem??/, propter luxuriem saepe castranda. Nam qui scripserunt exprofesso de certis Hominum Rerúmve generibus, illi minutißima quae??? diligenter persequi consueuerunt, saepe etiam ornandi causa aliena quaedam intermiscere. Nos verò, qui nudas res consider amus, & compendio, quantum eius fieri potest, studemus, parerga omnia respuimus: ea tantùm, quae adrerum cognitionem necessaria sunt, amplecti debemus. Quòd si tamen interdum Exemplorum narratione multa, quae ad praesentem Titulum non faciunt complexi videbimur, id eò factum est, vt historia integra sub vno aliquo Titulo describeretur, sub alijs deinde Titulis succinctè tantùm perstringeretur, saepè etiam (id tamen rarius, ne crebra [Greek words] fastidium pareret) ad priorem Titulum lector reijceretur. Et haec de Compendio orationis, quod ex natura Exempli pendet, vel Simplicis, ad vnum certum Titulum pertinentis: vel Multiplicis, ad diuersos Titulos reducendi. Iam verò stylus ipse Theatri huius varius est: vt etiam scriptores, quorum auctoritatem secuti sumus, diuerso sunt vsi charactere. Nam cùm Valerij, Sabellici, Campofulgosi, Hanapi, Maruli, Egnatij, exempla, paucis quibusdam immutatis, retinuerimus, stylum variare ne??? potuimus, neque voluimus, rerum potius quàm verborum rationem habendam rati. Coqui sanè boni est, conuiuarum sese omnium accom modare palato: sed & non morosi conuiuae, obsonijs abundè propositis, condimenta non nisi languentis stomachi causa expetere: insani verò nedum impudentis, omnes cibos eodem modo apparatos flagitare. In picturis aliorum dijudicandis, modò lineamenta ex arte constent, colores non magnopere, praeterquam ab ijs, quiplus oculis quàm arti tribuunt, requiruntur: ita cum hîc de principe constet dispositione Titulorum & Exemplorum, condonabunt styli inaequalitatem, qui non linguae, sed Exemplorum, è probatis licèt, barbaris tamen historicis, depromtorum causa huc acceßêre: praesertim cùm pro suo cui??? arbitrio haec ad vsum reuocare, & quem volet colorem inducere sit permissum. Nobis enim fortasse nec otiu̅ nec vita suppetet, vt quod multi flagitant, & animus etiam iubet, Geometrarum imitatione, qui Vniuersitatis machinam in exiguo globo describunt, magnum hocce Theatrum in Theatridij formam contrahamus: nedum vt in dictione excolenda plus operae & studij collocemus. De Architectis huius Operis. DE Materia quidem & Forma hactenus. Accedamus nunc ad Redemtores & Architectos nostri Theatri. Conradus Lycosthenes Rubeaquensis, felicis & aeternae memoria vir, cùm per quindecim annos & amplius in varijs Exemplis colligendis versatus esset, iam??? farrago ipsa ad eam excreuisset molem, vt in tanta varietate & similitudine titulorum Delio natatore opus esse videretur: de Forma Operi indenda (reuera enim rudis erat indigesta??? moles) hoc est, de Dispositione Voluminis multum dubitabat. Nam??? limites à Valerio positos, angustiores esse videbat, quàm qui tantam, copiam ferre possent. At terminos longius promouere, in nouo praesertim & à nemine hactenus tentato argumento, & temerarium & periculosum esse iudicabat. Proinde ad extremum id consilij cepit, vt eundem, quem in Apophthegmatis obseruarat, ordinem sequeretur. Verùm cùm Commentarij, Similium, quos iampride̅ edere statuer at, cer tis quibusdam de causis supprimerentur: ne??? in animo haberet, ante Similium editionem Exempla euul [ID00042] gare(quamuis enim in mortis Christiana meditatione vltra quàm dici poßit aßiduus esset, cupiebat taemen foetus hosce geminos ante suum obitum luce donari) paralysi primùm correptus, quae & linguae & dextri lateris vsum longo tempore impediunt, ab Opere praeclarè cepto volens nolens destitit. Septennio pòst grauiore apoplexia tactus, naturae conceßit, ne??? vel fidem suam liberare, vel doctorum expectationi satisfacere potuit. Ego igitur, cùm praeclara Lycosthenis erga me extarent merita (vt qui conditione vitricus, voluntate plus quàm pater fuisset) simul etiam Reipub. literariae non parum interesse arbitrarer, Opus istud in lucem edi: cùm priuata pietate, tum verò inprimis vtilitate motus publica, magno animo prouinciam hanc suscepi, & in spaciosißimo campo, à nemine antè tam ampla circumscriptu̅ indagine, quantum potui, minus certè quàm debui, vel laboris vel diligentiae impendi: vt mirari saepe mecum ipse soleam, primam editionem tam rudem & impolitam tanto fuisse applausu exceptam: nisi quòd etiam Satyri, Mimi & Parodi, qui delectationis causa Poetarum dramatis interponi solent, non rarò maiorem vulgi applausum merentur, quàm ipsi Tragoedi. Comoedi & Rhapsodi. Fecit sanè hoc ipsum, vt licet parturientium more inter medios primae editionis sudores duplex votum haberem, alterum, praesens opus absoluendi, alterum, nunquam deinceps aggrediundi: munificentia tamen Ioannis, Christophori & Eliae Vueitmoserorum fratrum, Christophori V. C L. filiorum, dominorum in Vinkel & Falckenstein primùm ad iter andum, subinde etiam aßidua studiosorum hominum congratulatione & admonitione, ne, quod Hesiodus vetat, [Greek words] relinquerem, ad Cyclopeum hunc laborem tertiandum accesserim. At??? vt de meis occupationibus, quando ita praesens locus exigit, aliquid dicam, si cum secunda editione hanc tertiam co̅feras, quinquennij vides laborem, hominis nec magno ingenio, nec firmo praeditus corpusculo, & praeter Academicam profeßionem, curas??? domesticas, praxi etiam medica, frequentiore saltem quàm velit, quam??? [Greek words] ferant Musae, occupati: vt haec sint otij nostri [Greek words], per se, fortè exilia, at (quod Logici dicunt) [Greek words] magna. De subsidijs si quaeris, in hac tertiatione (cuius acceßionem ex ipsa mole primùm, sed multo rectius ex Voluminum numero colligere potes) vnius solius Basilij Lucij) consobrini carißimi fida & elegante manu in exscribendis ijs, quae aciem [Greek words] respuebant, & conglutinandis ijs quae coniungenda erant, per triennium & amplius sum vsus. Caetera, seu dispositionem, seu exemplorum syluam spectas, nostrae sunt. Plurium opera vti nec licuit, nec placuit: vel quia, vt ille ait, [Greek words], cùm quot sunt capitum, tot sint studiorum millia: vel quia pauci exiguo cum lucro magnos labores suscipere, & ne alienis inseruire cogantur sordibus, Reipublicae etiam commodis consulere renuunt. Ergo vti in fabulis ab vtero Semeles excisum Bacchum suo insuit femori Iupiter: sic ego Lycosthenis immaturum foetum quantum in me fuit vita donaui, & porrò in eam quam vides speciem transformaui. Quam etsi vt ideam Humanae historiae suis absolutam numeris nec arroganter statuo, nec impudenter credulis obtrudo, qui humana omnia, vel in supremo excelle̅tiae gradu constituta, perpetuae mutationi & emendationi subiecta esse sciam: at certè tamen si nostrum hunc laborem cum reliquorum conferas sudoribus, aequiore sat scio erga nos censura vteris. Sol mundi oculus supra horizontem elatus cuncta quidem illustrat, sed clarius alia, alia obscurius: & Persarum ille sol Cyrus in amplißimo regno non vbiuis omnibus ex aequo sufficere poterat: neque nos pari diligentia omnes operosi huius operis partes explicare. In templo Dianae Ephesiae extruendo tota Asia per centum & viginti annos elaborauit, moram??? extructionis elegantia & splendore aedificij compensauit. Nostram verò diligentiam contraria ratione & temporis, vt spero, breuitas, & laboris excusabit magnitudo, in ijs praesertim locis, quorum caeteri rhapsodi vel nullam, vel certè confusam admodum mentionem fecêre. At quid festinatione opus erat, cùm nonum liceret in annum premere? Licebat sanè velin decimum, si tam nostrae existimationis quàm Reip. studiosi fuissemus. Sed ea nobis inest persuasio, in tanta humanae vitae breuitate, & ingeny imbecillitate, eos qui summa vtuntur diligentia, sibijpsis, qui mediocri, vel cum suae famae periculo alijs consultum velle. Proinde vt cauponem nemo reprehenderit, mensium aliquot frugalitatem, quam ipsa annonae difficultas expresserat, lautiore apparatu commutantem: ita neque tu, quisquis eris, qui tertiam hanc Theatri editionem vt auctiorem, sic meliorem esse reipsa deprehendes, praecipitantiam nostram accusare poteris, cùm si quid ex prioribus editionibus fructus ad te redijt, iacturam iteratae emtionis grato animo ferre debeas: si nihil, at fortè ex ista ferre poßis: sin verò ne ex ista quidem aliquid speres, ergo bona tua cum pace res tuas tibi habeto, nobis reculas nostras relinquito. Nempe quod in ijs, quae natura constant, quotidie duce experientia discimus, habere suum res quasque & ortum, & incrementum, & statum, eiusdem??? naturalis neceßitatis etiam in ijs, quae à voluntate & industria humana dependere videntur, vestigia manifesta conspici, vt scilicet ortus ipsum incrementum praecedat, status incrementum subsequatur (nunquam enim Romanum imperium ad summum potentiae Caesareae fastigium peruenisset, nisi incunabula sua sub Regibus, incrementa deinde sub Consulibus habuisset) illud idem, vt parua magnis comparantes, studijs literarijs blandiamur, in nostro quo??? labore & obseruatum est hactenus, & deinceps obseruari poterit. Nunquam scilicet ad hocce genus Syntagmatum, vtputa à profeßione mea alienu̅, animum adiecissem, nisi farragine̅ Lycosthene per manus accepissem: ne??? tu fortaßis, quisquis eris successor, vel in supple̅dis ijs quae deerunt, vel in co̅fusis digerendis operam tua̅ Reip. probare posses, nisi nostris hisce prouigilijs, vt ita dica̅, excitatus fuisses. Quòd si ego, exotericus licet in hac palaestra, solius methodi ductu, falce in aliena̅ messem immissa, aliquid salte̅ praestiti: quid tu ex professo historicus, cui tempus & ingeniu̅ suppetet, praestare poßis, considera: si modò quàm in censendo seuerus, ta̅ in exercendo sedulus & aßiduus esse voles. Ad vs??? enim huius mundi excidiu̅ semp erit, quod & tu [ID00043] agas, & quotquot in hoc studiorum genere operam suam locare volent. Dij bona sua laboribus vendunt: [Greek words]. ad quam te ego, quisquis es qui potes, velle certè videntur omnes, summo studio & labore contendere vnicè cupio: nec mihi quicquam in hoc genere accidere poterit iucundius, quàm veras exaudire voces, Lycosthenes congeßit, Zuingerus digeßit, [Greek words] perfecit. Nam cùm in actionibus humanis quibuscun??? suscipiendis, deducendis, perficiendis tria requiranitur, ab ipsius diuinae Triadis inexhausto bonorum omnium fonte promanantia, Potestas, Scientia & Voluntas (quorum posteriora duo internam quandam [Greek words], partim cum brutis communem, partim hominis propriam: tertium verò externam faculiatem agendi nobis insinuat) vt perfectißimi sunt, qui volunt, sciunt, possunt: sic abiectißimi, qui nesciunt, qui nolunt, qui non possunt. Qui medium tenent locum, insex diducuntur species, non vno comprehensas genere. Quibusdam enim duo adsunt praesidia, tertium de est: quibusdam adest vnum, desunt duo. Siue ergo postremi generis me fuisse statuas, qui voluerim plus quàm sciuerim vel potuerim: voluntatem nostram, si humanus es, pari beneuolentia rependes. siue secundi, qui plura voluerim & sciuerim, quàm potuerim, imbecillitati certè nostrae ignosces, & Persarum in iudicandis facinoribus aequitatem imitatus (qui si plura essent superioris vitae [Greek words], quàm praesentis [Greek words] absoluere quàm condemnare malebant) [Greek words], [Greek words] repones. Primam illam operationis perfectionem, quam citra blasphemiam nulli mortalium tribui posse censeo, mihi nec arrogo, nec arrogari volo. Tu interea sedulò cura, vt quod nobis defuisse animaduertis, tum precibus à supremo Numine impetres, tum diligentia & labore suppleas. In virtutis enim certamine à melioribus superari, victoria est victoribus & victis ex aequo iucunda: pijs omnibus, & Christiana potißimum caritate cuncta metientibus, vnicè exoptanda. De Fine siue Vsu huius Operis. SOcrates Apollinis oraculo sapientißimus iudicatus, eo vsque Geometriae incumbendum censebat, dum quas quisque terras poßideret, à vicinis agris distinguere posset: Arithmeticae similiter, vt suas opes, merces, mancipia, dinumerare sciret. Vsque adeò theoriam omnem ad praxim quotidianae vitae referebat: ad quam nostra etiam tum reliqua, tum haec studia inprimis referri debent. Exempla singularia vniuer salium Praeceptorum simulacra esse superiori loco constitit. Ergo idem Historiae finis, qui Theoriae: partim ad veritatis apprehensionem conferens, partim ad boni posseßionem. Exempla proinde humanae historiae, viginti nouem Voluminibus Theatri huius comprehensa, primariò & per se Contemplationi philosophicae inseruiunt, tum Physicae & Medicae, tum Metaphysicae seu Theologiae, tum Mathematicae, tum Mechanicae, & maiore sui ex parte Ethicae, Politicae, Oeconomicae: vnde Experientes nomen suum trahunt. sicuti ob praeceptorum cognitionem Sapientes dicuntur. Secundariò verò Actioni: quatenus exemplis hisce instructi, per epilogismum quendam ad similes actiones physicas, medicas, mathematicas, theologicas, ethicas, mechanicas, instruuntur & accenduntur, atque ex his ipsis Artifices boni vel mali nuncupantur. Historia igitur humana & Experientiae in cognoscendo & Arti in agendo confert. Fines hi sunt gemini, breuibus circumscripti terminis, sed vsu maximi & amplißimi. Quorum alter Historicorum proprius est, qui vt temporum, ita actionum continuatam succeßionem in numerato habentes, ex historiarum cognitione id assequuntur, vt ne semper sint pueri, quod in Timaeo Platonis sacerdos Aegyptius Graecis propter historiarum ignor antiam obijcit: alter verò Rhapsodorum (quos [Greek words] olim, & [Greek words] dictos fuisse vetustißimi scriptores testantur) siue [Greek words] sint illi, siue [Greek words], qui scilicet arte digestis loculis exempla quae videndo legendóve obseruarint inserere consueuerunt. At??? vt de caeteris rhapsodijs humanae historiae taceam, per omne genus rerum natura constantium, quarum homo vel finis est, vel dominus, ampliatae: in Ethicis profectò exemplis colligendis, hoc est, in Ethica historia ad vsum suum reuocanda, arduum & temerarium esse videtur, de aliorum dictis & factis iudicium suum interponere, tum quòd actiones videmus, at eos à quibus profluunt habitus oculis assequi nequimus: tum veròo quòd homines sumus, & saepè affectuum turbinibus abrepti, de aliorum rebus sincerè iudicare vix possumus: & tamen in tanta humanae mentis caligine ipsa probabilitate contentos esse oportet, vt historicè quidem res gestae enarrentur, philosophica verò trutina candidè & modestè perpendantur. Sic enim & Historiae finem, & ethicae Philosophiae illustrationem vna eademqúe opera assequemur. Vtilitatis magnitudo temer itatem iudicij excusat, in primis verò libertas, qua non minus Rhapsodi fruuntur historici, quàm fingendi priuilegio Poetae: & qui hanc illis eripere conantur, id agunt vel ignorantes, vt pulcerrimam & fructuosißimam Studiorum humanorum prouinciam desertam reddant & incultam. Historici ethici, qui veritatis primam curam habent, ne suspicionem aliquam peruersi ob affectuum impotentiam iudicij praebeant, sententiam suam vel omnino non interponunt, vel quàm modestißimè. Rhapsodus autem, rei veritatem ab Historico mutuatus, cùm vitionum & virtutum cognitionem inprimis spectet, maiore fruitur libertate: qua si quando abutitur, vt homo certè in eo subiecto fallitur, cuius, vel ipsomet Aristotele teste, insigni alioqui humanarum virtutum praecone, ea est incertitudo, vt plerisque [Greek words] potius quàm [Greek words] constare videantur. Liquet ergo Theatri huius vsum ia vtroque Philosophiae generi maximum fore: non modò non ignauiae studiosorum consuli, [ID00044] sed ijs qui frugi sunt (ventres enim nilmoror, quorum negotium perinde ac otium castigatione dignum est) pro simplici geminum tum commentandi tum imitandi laborem imponi. Nam si humanae vitae actiones & paßiones in aliorum historijs contemplari voles, Titulos ceu metas quasdam hîc descriptos reperies, quos sequare: sin nostris vti collectaneis malis, exempla tibi ad omne genus philosophicorum praeceptorum illustranda suppeditabuntur. Si verò (quod omnibus eximiè conandum est) aliorum exemplo ad agendum & operandum accenderis, Theorica, Practica, Mechanica tibi occurrent, quae vel imitando exprimas, si bona sint, vel tanquam mala detesteris atque fugias. Proinde cùm omni vitae, tum verò in primis Politicae & Oeconomicae, ad honestatem amplectendam, fugiendam??? turpitudinem commodabit: vt illius, si vnquam aliàs, nostro certè hoc tam dissoluto seculo, vsus sit futurus summè necessarius: si modò profani homines ad saniorem viuendi rationem religiosis sanctißimorum hominum exemplis redisci possunt: & morum integritate vitae??? innocentia in Ethnicis etiam perspecta, pudore suffusi, ad poenitentiam suorum traduci scelerum. Quòd verò quidam commentarijs hisce subnixos studiosos, negligentes in historicorum scriptis euoluendis reddi clamitant: adeó??? vt Socrates memoriae literas, sic illi Theatrum hocce lectionis pestem esse dictitant: fruantur illi sanè ist hoc iudicio, & si grauiter ferunt à venatore sibi, à piscatore, ab aucupe cibos, quibus vtantur, suggeri, venentur ipsemet, piscentur, aucupentur: permittant interim alijs, vt tempus illud, quod in acquirendo maiore interdum cum conatu quàm profectu impenderent, in ijs quae iam in Promtuario historico congesta sunt recognoscendis impendant. Ipsa nimirum in [Greek words] primas sibi vendicat Historiarum lectio: in [Greek words] verò Rhapsodiarum recognitio. Historias legere cuiusuis est: historiae fructum decerpere eius solius, quem informare conamur, Rhapsodi. Historicus rerum gestarum veritatem, personarum, locorum atque temporum metis circumscriptam consectatur. Rhapsodus rerum gestarum vtilitatem sibi cùm publicè tum priuatim accommodare studet. Ergo vt nullus esset coqui vsus, nisi venator, piscator, auceps materiam suppeditasset: parua etiam apud homines à belluino victu discedentes venatoris, piscatoris & aucupis gratia, nisi coquus artem suam liberalem praestaret: ita mutuas sibi Historia & Rhapsodia operas tradunt, illa congerendo, & veluti materiam suppeditando: haec digerendo, & formam imprimendo. Qui praedijs suis macerias detraxit Cimon Atheniensis, & priuatas suas posseßiones vsufructu publicas fecit, legendi interim decerpendi??? labore eos qui vti frui??? vellent minimè liberauit. Ita quoque nisi nostra ista legantur, nisi decerpaniur, nisi comedantur, nisi in ventriculum transmissa concoquantur, liberali licet manu porrecta, nunquam tamen in succum alimentarem conuertentur. Copiam quidem exemplorum, memoriae eorum, qui historias callent, inseruituram suggerunt: verùm vt statuae sparsim hincinde longiori interuallo dispositae multomagis ob ipsius loci distinctam notationem sensus nostros feriunt, quàm quae vno eodem???: loco quondam Athenis in Ceramico, Romae in Hippodromo, Byzantij in Dexippo seriatim constitutae erant: sic quae quisque nostrûm in Historicis singillatim obseruauit, quoniam singularia sunt, & ipsa lectione primùm deinde etiam commentatione veluti domestica redduntur, firmius haerent, quàm quae pleno copiae cornù Amalthea rhapsodica simul semel??? effundit. Nomenclatores suos olim Romani habebant, qui suffragatorum nomina Candidatis suggererent, vt quando necessarium pariter & difficile erat populum totum salutare, psittaci instar nomina saltem & cognomina praesenti Comitiorum tempestati profutura recitare possent eorum, cum quibus alioqui extra concionem nec antè nec post familiariter conuersari voluissent. Ergo vt illis nomenclatio ad ambitum tantùm, non item ad beneuolentiam conferebat: ita nuda exemplorum à Rhapsodis facta recitatio ad ostentationem solùm eruditionis profuerit, nisi ex ipsorummet Historicorum fontibus petantur. Ex quibus omnibus facilè colligi potest, Historiam & Rhapsodiam proprijs quasque finibus contineri, mutuas interim operas praestare: ne??? quenquam ex sola Historiarum lectione Rhapsodum, neque vllum ex sola Theatri repetitione Historicum fore: Historiam denique Doctrinae, Rhapsodiam [Greek words] Vitae atque Moribus conferre. Corollarij loco, Vtilitati huius operis etiam Iucunditatem adiungamus: cùm propter insignem & memorandam varietatem, voluptate non mediocri Philologorum animos perfundere poßit: eorum praesertim, qui propter serias occupationes historiarum aßiduae lectioni incumbere nequeunt. Exempla enim tanquam picturae & emblemata quaedam, in sensus hominum primùm incurrunt, deinde etiam in animos illabuntur: sunt??? adeò, quodscitè de Poësi Simonides dixit, Picturae quaedam loquentes. De Insciptione huius Operis. PRincipijs hunc in modum constitutis, & declaratis, liquet iam, nifallor, cur hanc Exemplorum rhapsodiam Theatrvm Vitae Hvmanae inscripserimus. Nam siue rem ipsam consideres, [Greek words] continet, & [Greek words] Theatra olim, potius quàm ab [Greek words], dicere placuit: siue nominis translationem perpendas, vt in theatris olim scenica potißimùm Tragicorum & Comicorum poëmata exhibebantur, quorum inspectione & [Greek words] delectarentur simul & docerentur auditores: ita quo??? in nostro hoc Opere non vnica fabula, non vnius gentis res gestae, sed in vniuersum omnia ea quae à condito mundo ad nostram vs??? aetatem co̅tigerunt, si non describuntur, at certè positis iam titulis describi poßu̅t. Quod??? maius est, ex spectaculis antiquoru̅ illi tantùm, qui praesentes era̅t, [ID00045] voluptatem capere poterant: at quae nos hîc exhibemus, ad seros fortasse nepotes magno cum fructu, nec minore cum acceßione (si quidmea carmina possunt) peruenient. Praeterea sicuti Dramata in Actus primùm, deinde in Scenas diuiduntur: ita nos (si dispositionem & formam consideres) totum hoc Opus, quod humanae vitae generalem fabulam continet, in Actus suos, hoc est in Volumina XXIX. distinximus: & horum singula in suos libros, tanquam in Scenas quasdam. Admirabile suit & sumtuosum olim Curionis versatile theatrum, sed temporaneum. At nostrum istud, quod subinde alias atque alias personas rerum??? facies proponit, vt non magnificentius, fortasse tamen vtilius censeri debet: cùm & mira varietate spectatores delectare, & ad honestam imitationem non penitùs malos incitare poßit: vt??? diuinis humana, imperfecta perfectißimis & absolutißimis conferamus, typum quandam tremendi & exoptandi illus, coram summo Iudice in censorio die exhibendi Theatri, minus quàm vmbratilem repraesentet. Parodia. Iam verò vt de nostra tibi beneuolentia liquidò constet, publicis muneribus Corollarium non ingratum adiungamus. Ex Methodo paulo antè descripta liquere arbitror, quota studiorum nostrorum pars sit haec, quam nunc exhibemus, Humanae Historiae Bibliotheca. Supersunt prouinciae amplissimae, pàrtim subiugandae, partim legib. in ordinem redigendae. Et Commentarios quidem Grammaticae [Greek words], iampridem in vtraque lingua viri doctiss. congessêre: in quibus praeter alphabeticum ordinem etymologiae potissimùm rationem habendam esse, nunc demùm in lingua Graeca Henricus Stephanus luculenter ostendit. Logici verò campi vt spaciosissimi, sic ab alijs alij detecti, alij sunt subacti. Similia & Apophthegmata Eras. Roterodamus congessit, eadem???ue Lycosthenes noster locupletauit. Gnomae veluti regulae quaedam vtriusque vitae, tam contemplatiuae quàm astiuae, breuitate sua admirabiles, vsu laudabiles, longe late???; patent. Ex ijs quae Diexodicae sunt, philosophis relinquendae erunt: at Synopticae, quia breues & ingeniosae, inter Organicos commentarios locum habere possunt, dum tamen secundùm genera philosophiae distinguantur in Physicas, Medicas, Mathematicas, Diuinas, Ethicas, Iuridicas. In eo labore Spartam quam quisque nactus est exornet, atque adeò Theologus theologicas, Iureconsultus iuridicas, Medicus medicas, Ethicus ethicas Gnomas non modò congerat, quod cuiusuis est, sed methodicè digerat, quod solius est artificis. Et in Ethicis quidem, quo genere cum primis delectamur, si otium aliquando suppetet, & nisi quis alius, ex voto certè nostro, anticipet, aliquid tentabimus: praesertim cùm Michael Neander Sorauiensis, vir non minùs pius quàm eruditus, inter [Greek words] nostro seculo non postremus, vt nos ad consimile genus studiorum accenderet, Syluam suorum Collectaneorum humanissimè nobis impertierit: quorum veluti primitias Morum philosophiae poëticae commentarios superioribus annis exhibuimus. Medicas Gnomas ex alijs alij decerpant: nos ex diuino Hippocrate eas congerendi digerendi???; desiderio ardemus, dummodò textus emenda̅di interpretandi???; molestissimo labore nos Mercurialis aliquis subleuet genius. Diorismos, Definitiones, Methodos, Ordines: item Apologos, Icones, Symbola, Aenigmata, & quotquot sunt alia Organicorum commentatiorum capita, non deerunt, vt spero, qui sint exculturi. Porrò Philosophicos commentarios ij, qui rerum quas tractare instituerunt periti sunt, conficient. Sic quidam ex Sacris libris, quidam ex D. Augustino Theologiam in suas diductam partes nostro hoc seculo contexere sunt aggressi. Hieronymus Massarius Veicetinus ex Graecorum omnium thesauris, qui post Galenum vixêre, artem Medicam consarcire ceperat: sed conatus illius laude dignissimos mors interrupit. Similiter in Iure Romano, in Philosophia naturali, in Mathematis, in Ethicis, Politicis, & Oeconomicis, nec defuisse nec defuturos puto, qui Rhapsodias huiuscemodi methodicas vel in priuatos vsus, quae publicis aliquando commodis inseruiant, sint adornaturi. Dij coepta secundent. Haec svnt Philologe quae rei causa pub. tecum conferre placuit. Si porrò vacat Humanam propius intueri fabulam, nec festinato, nec sedem praeripito, loci satis, satis supererit temporis. Quin potius ad Immortalem mortalium Custode̅ conuersus a qvo omnia et ad qvem omnia Misericordiae illius admirandis argum. ad Amorem, Ivstitiaeq. horrendis exe̅plis ad Timorem inuitatus uti Patrem Amare, vti Dominvm Timere, vti Devm Venerari discito ab eodémq. simul & aeternorum bonoru̅ O???h???ian & Caducorum Xoph???ian pro ijs quos suos tuósque esse voluit deuota prece supplex exorato. Sin verò nec spectare placet, nec lubet auscultare at certè neludis nostris tuum obstet supercilium in rem tuam cum Catone abito.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Primum ea quae Animi Bona atque Mala dicuntur tribvs libris comprehendens. Magnanimo Heroi d. Ivlio, Salmae ac Neoburgi Comiti Impp. Maximiliani & Rodolfi II. Consiliario, belli pacísq. artib. nullisecundo Theatri Humanae Vitae Tomvm I. Animi Bona atq. Mala Tribvs Libb. complectentem qvorvm I. De Animae Facvltatib. & Functionibus pertractat II. De Effectibvs Facultatum III. De Notis & Indicijs externis earundem disserit Theod. Zvingervs Asclepiada lumen de illustri lumine mutuaturus, veterísque erga Nicolavm Fr. vt nom. sic heroicarum patris auíq. virtutum haeredem, in Patauino gymnasio coalitae obseruantiae mem. renouaturus posthumam Musarum altori & alumno Tomi primi librorvm dispositio. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? VOLVMINIS PRIMI LIBER PRIMVS. De animae humanae facvltatibvs. VOLVNTAS CONSIDERATA respectu MATERIAE. Bona voluntas. Voluntas ab Habitu bono, ratione praedito: cuius Effectus pariter & Indices sunt Actiones similes, etsi non semper: secundu̅ trisum illud: Si desint vires, tamen est laudanda voluntas. Iusti est, ta quae iusta sunt velle, & facere. Idem de caeteris. Ex locis itaque Virtutum praesens Tit. subdiuidi & illustrari poterit. vide volumen 7. 8. 9. & sequentia, quae de virtutibus agunt: inprimis fol. 1596. & seqq. Lacedaemonii hoc animo praelium inibant, vt aut victores redirent domum, aut victi occumberent. Plutarchus. Mala, in genere. Mala mens, malus animus: ingenium improbum, idem quoq; maleuolum. Differt à Maleuolentia: quòd haec cum odio semper iuncta est, & respectu Personae alterius dicitur: at Mala voluntas respectu Rei potius. Huius quoq; plura exempla ex Vitiorum titulis huc transferes. Teterrimum illud monstrum, & bellua sceleratissima Heliogabalvs Caesar (quibus epithetis illum Alexander Seuerus successor insignire solebat) dixisse fertur: Si habuero haeredem, dabo illi tutorem, qui illum haec facere cogat, quae ipse feci, facturus???; sum. Lampridius. Libidinosa. Exloco Libidinis illustretur. f. 2288. & seqq. Cùm Iulia Antonini Caracalli nouerca, cuius ille filium Getam in gremio ipsius occiderat, quasi per negligentiam se maxima corporis parte nudâsset, dixisset???; Antoninus, Vellem, si liceret. respondisse fertur: Si libet, licet. An nescis te imperatorem esse, & leges dare, non accipere? Quo audito, fur or inconditus ad effectu̅ criminis roboratus est: nuptias???ue celebrauit incestas. Spartianus in Caracallo. Crudelis, Tyrannica. Caivs Caligula Imp. cùm doctos in vniuersum omnes, tum verò etiam Iureconsultos odio prosequebatur: sic vt palàm minaretur, Suetonio teste, Effecturum se propediem, vt de iure nil respondere possent praeter aequum. Quasi scientiae eorum vsum omnem aboliturus. Sunt qui legendum putent, Eum: P. Pithoeus I. C. & fortè melius, Eccum: hoc est, Ecce principem, cuius voluntas legis loco esse debeat. Nero Caesar, multas nec dubias signifi cationes dedit, ordinem Senatorium se sublaturum quandoq; è Rep. ac prouincias & exercitus equitib. Rom. ac libertis permissurum. Suet. Efficientis seu Moventis. Volvntas Rationalis. Ex Tit. Consiliorum prudentium exempla petantur. f. 1636. Digna est omnium memoria vox Caroli V. Imp. de aemulo virtutis suae Francisco Gallorum rege: si omnem, inquit, Galliam expugnâssem, tamen redderem ei, modò mihi exiguu̅ illud quod meum est, relinquat. M. Dresserus Mill. 6. Bruta. Praeter rationem. Quic quid per Iram. f. 2728. Inuidiam. f. 2860. Libidinem fit. f. 2298. Voluntarium est, à Voluntate Perturbationum famula proficisce̅s. Hinc Tyrannicum illud: Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas. Vltima, Extrema, Morientis. De hac sub Testamentorum titulo. f. 4318. 155. Aristoteles moriens, co̅sultus à discipulis de scholae successore, vino Rhodio & Lesbio, vti petierat, in medium allato, & vtroque degustato, Rhodium quidem generosum atq; firmum vinum, sed Lesbium dulcius esse pronuncians, Menedemo Rhodio Theophrastum Eressium è Lesbo non obscurè praetulisse visus est. Gellius lib. 13. c. 5. Laërt. lib. 5. c. 1. Concors. Discors. Harum exempla sub loco Amicitiae & Inimicitiae. f. 828. 892. Item, Consentire, Dissentire. f. 149. 862. Motvs. Volvntas Constans. Constantiam suis locis enarrabimus. 3860. 848. Huc eadem ipsa respectu Voluntatis facient. Digitum ad fontem intendisse sufficit. Inconstans. David rex cùm aegrotaret, potum aquae è puteo Bethlehemae summopere desiderabat. Eandem per medias hostium stationes à tr???us fortissimis militibus non sine periculo allatam bibere noluit, ne sanguine suorum voluptates suas redimere videretur. Agamemnon Iliados ???. Chryseida retinere volens & honoris & amoris ergò, inquit: [Greek words]. Rationem affert. [Greek words]. sed Reipublicae causa, ad iram Apollinis placádam, eandem se patri redditurum affirmat: [Greek words]. Voluntatis tam citò mutatae rationem addit: [Greek words]. Laco quidam amoris restinguendi causa de Leucade petra se praecipitaturum vouerat. Eò vbi ascendit, praecipitio ipso territus, ab incepto destitit, votum stultum voto prudentiore corrigens. Plutarchus. Quàm turbatae & fluctuantes sint etiam piorum hominu̅ voluntates, hinc Carne, illinc Spiritu in contrarium distrahentibus, vel illa D. Apostoli Pavli exclamatio docet: Infelix ego, quis me liberabit de corpore mortis huius? Neq; minus illud, quod sanctus pater Avgvstinvs de seipso ad nostrá aedificationem candidè recenset, anno aetatis supra xxx antequam ad baptismum peruenisset, quàm contrarijs cogitationum fluctibus agitatus fuerit, cùm hinc coniugalis vitae suauitas, quam concubinatus libidinosi fuga necessariam faciebat, illinc desiderium vitae religiosae, qua soli Deo liber à curis mundanis seruiret, illum in diuersa distraherent: Locus extat lib. 8. Confess. cap. 5. his verbis: Velle meum tenebat inimicus, & inde mihi catenam fecerat, & constrinxerat me. Quippe ex volu̅tate peruersa facta est libido, & dum seruitur libidini (co̅cubinatus) facta est consuetudo, & dum co̅suetudini non resistitur, facta est necessitas. Quibus quasi ansulis quibusda̅ sibimet innexis (vnde catena̅ appellaui) tenebat me obstrictu̅ dura seruitus: voluntas autem noua, quae mihi esse coeperat, vt Deu̅ gratis colere̅, frui??? eo velle̅, nondu̅ erat idonea ad superanda̅ priore̅ vetustate roborata̅. Ita duae voluntates meae, vna vetus, alia noua: illa carnalis, haec spiritalis, co̅fligebant inter se, at??? discordando dissipabant anima̅ mea̅. Inde cap. 10. Ego cùm deliberaba̅, vt iam seruiré domino Deo meo, sicut diu disposuera̅, ego eram qui volebam, ego quinoleba̅, ego, ego eram. Nec plenè volebam, nec plenè noleba̅. Ideo mecu̅ contendeba̅, & dissipabar à meipso. Et ipsa dissipatio me inuito quide̅ fiebat, nec tamen ostendebat natura̅ mentis alienae (vt Manichaei co̅miniscebantur) sed poena̅ meae. Et ideo no̅ iam ego operabar illam, sed quod habitabat in me peccatu̅ de supplicio liberioris peccati, quia eram filius Ada̅. Hinc cap. 9. addit: Vnde hoc monstru̅, & quare istud: Imperat animus corpori, & paretur statim: imperat animus sibi, & resistitur. Imperat animus, vt moueatur manus, & ta̅ta est facilitas, vt vix à seruitio discernatur imperiu̅. Et animus animus est, manus au̅t corp??? est. Imperat animus, vt velit anim???, nec alter est, nec facit tame̅. Vnde hoc mo̅stru̅, & quare istud? Imperat, inqua̅, vt velit, qui no̅ imperaret, nisi vellet, & non fit quod imperat. Sed non ex toto vult: non ergo ex toto imperat. Nam intantu̅ imperat, inquantu̅ vult, & intantu̅ non fit quod imperat, inquantum non vult. Quoniam voluntas imperat, vt sit voluntas, nec alia, sed ipsa, non vtiq; plena, imperat, ideo non est quod imperat. Nam si plena esset, nec imperaret vt esset, quia iam esset. Non igitur mo̅ [14] strum, partim velle, partim nolle, sed aegritudo animi est, quia non totus assurgit veritate subleuatus, consuetudine praegrauatus. Et ideo sunt duae voluntates, quia vna earum tota non est, & hoc adest alteri, quod deest alteri. Cognitionis. Certa voluntas. De Voluntate hostis certus Imperator, consilijs consilia opponit, vim vi repellit. Georgivs Fronsbergius Baro admirabili fortitudine praeditus, in Italiam mouens, Clementem Pp. Caesaris hostem laqueo se suspensurum affirmauit. H. Henninges in Geneal. Legatis Galliae regis Ludouici XI. à Philippo Burgundiae duce abituris Carolvs Philippi filius, ob ea quae dixerant iratus, conuersus ad Archiepiscopum Narbonensem: Commendabis, inquit, me Regi, meis??? verbis dices, quemadmodum per Cancellarium suum pro dignitate me tractârit: sed antequam exierit annus, poenitebit eum huius facti. Ille in Galliam reuersus exponit mandata. Rex eo sermone multu̅ offensus, graue suscepit odiu̅ Ludou. Cominaeus in Co̅ment. Incerta. Voluntas incerta Exploratur. f. 1957. Suspicione praeconcipitur. f. 138. Eadem Simulando & Dißimulando occultatur. f. 145. & seqq. Finis. Amica. Ex loco Amicitiae & Reneisolentiae petantur exempla. fol. 828. & seqq. item. 45. Memorabile est Caroli V. Imp. responsum, quod id temporis dedit Heldo vicecancellario, cùm dixisset, Caesarem decretum in comitijs Augustanis factum exequi velle, etiamsi vastanda esset Germania. Id enim sic interpellans Caesar refutauit: non hoc iussi te dicere, absit, vt vastare velim Germaniam, quae & patria est, & imperij decus summum mihi tribuit. Matth. Dress. Millen. 6. Inimica. Ex loco Inimicitiae, Odij, illustretur. f. 892. 916. Eventvs. Rata. Sub Exercitationis loco Consecutionem & Effectionem tanquam instrumenta connumerabimus. f. 3878. Hic solius Voluntatis ad effectum perductae rationem habemus. Cambysi Persarum regi incestas sororis nuptias ambienti, & An lex aliqua hoc permitteret, à proceribus interroganti, quidam respondit: Nulla quidem lex apud Persas hoc permittit: sed est altera longè maior, Voluntatem regis loco legis esse. Herodotus. Dio Nysivs tyrannus nulla se ex re alia magis beatitudinem tyrannidis intelligere affirmabat, quàm si quae vellet ocyssimè effici conspiceret. Plutarchus. Irrita. Consule Titulum, Frustratio operis, f. 3878. sed & Testamenta irrita, Voluntatis mortuorum irritae & rescissae exempla suppeditabunt, f. 3267. Caivs Caesar nisi morte praeuentus fuisset, proposuerat Antium, deinde Alexandriam commigrare, interemto prius vtriusque ordinis electissimo quoque. Quod ne cui dubium videatur, in secretis eius reperti sunt duo libelli diuerso titulo: alteri gladius, alteri pugio index erat. Ambo notas & nomina continebant morti destinatorum. Inuenta & arca ingens, variorum venenorum plena: quibus mox à Claudio demersis, infecta maria traduntur, non sine piscium exitio, quos enectos aestus in proxima litora eiecit. Suetonius. VOLVNTAS NEGATIVA. NOLLE, respectu Svbiecti. Nolle Cognoscere. Ivdaeorvm obstinatam nequitiam in repudia̅da salute, coelitùs demissa, ipse Dei aeternus filius deplorauit: Hierusalem, Hierusalem, inquiens, quae occidis & mactas prophetas quoties volui te congregare, sicut gallina pullos suos sub alis suis? &noluisti. Archias Thebanorum tyrannus: Vide fol. 898. Q. Metellus cùm causam repetundaru̅ diceret, tabulae???. eius ab accusatore exp ostulatae, ad nomen inspiciendum circa iudicium ferrentur: totum Consilivm ab earum contemplatione oculos auertit, ne de aliqua re, quae in his relata erat, viderentur dubitasse. Non in tabulis, sed in vita Q. Metelli argumenta sincerè administratae prouinciae legenda sibi iudices crediderunt: indignum rati, integritatem tanti viri exigua cera & paucis literis perpendi. Val. Max. lib. 2. c. 5. Apud Hollandos Qvidam in conuiuio accumbebat igni vicinior, ita vt ima vestis adureretur. Id animaduertens è conuiuis quidam: Habeo, inquit, quod tibi nunciem. tum alter: Si quid, inquit, tristius est, nolo audire in conuiuio, vbi conuenit festiua laeta??? esse omnia. Non est, inquit, admodu̅ laetum. mox alter: Post conuiuium, inquit, seria. Vbi coenatum esset hilariter: Nunc, inquit, dicito quicquid voles. Ostendit illi vestem à tergo enormiter adustam. Ibi stomachari coepit, quòd non admonuisset in tempore. Volebam, inquit, at tu vetabas: [Greek words]. Eras. in Adagijs. Aspicere. Alexander Magnus captiuas non aspicit. Vide fol. 2255. Liberos. Heliogabalvs Imp. filios se nolle dicebat, ne quis sibi frugi nasceretur. Lampridius. Habitvs. Volvntas Casta. Apud Romanos Sponsa non transibat aedium limen, sed à deductoribus sublata transferebatur: vt videretur vicompulsa, non sponte, in domum illam venire, in qua virginitatem amissura esset. Plut. in quaest. Romanis. Ambitiosa. Xerxes Persarum rex caricis Atticis allatís negauit venalib. vescituru̅, nisi q̅ eas edidisset subiugata regione. Plut. in apo. Clemens. M. Antoninvs Imp. cùm ad imperiale culme̅ in Syria Cassius surrexisset, epistolarum fascem ab eo ad conscios missum, perlatore capto sibi oblatum, illicò signatum exuri praecepit, agens adhuc in Illyrico, ne insidiatoribus cognitis inuitus quosdam habere posset offensos. Marcellinus lib. 21. Impia. In sacris Qvi erudiri recusant, sub Impietate distributiua enumerabuntur. RATIONIS PERSPICACIA. Ex Tit. Sapientum & Prudentu̅ exempla huc transferantur, f. 1187. 1634 Illic Habitus informa̅tis, hîc Animi, qui velut informatur, habetur ratio. Ingenij acumen natiuu̅ Volumine xxj. persequemur, quatenus hoc Naturae bono instructi, ad omne genus vitae aptiores sunt. f. 3731. Illic vt Instrumentum vitae, hîc Facultas ipsa consideratur. STVLTI, AMENTIS, FVRIOSI, MANIACI. Non hîc de Habitu, sed de Animi facultate rationis compote vel nulla vel labefactata. Cic. Tusc. quaest. 3. Dementes, amentes & suriosos, eosdem nominat: Stultos verò, quos Iurisconsulti dementes aut mente captos appellant: Insanos, tanquam vtrorum??? genus constituit. Hotoman. de verbis iuris. INSANIAE, Stultitiae. Respectu Efficientis. Vel Natura. Clavdivs Imp. Drusi F. infans à patre relictus, vniuersam penè adolescentia̅ mala valetudine conflictata̅ habuit, vt animo simul & corpore esset paulò hebetiori. Vnde & vaecors à Sexto Aurelio dicitur: & ab Antonia matre saepe portentum hominis dictus, quasi à natura inchoatus quidem, sed no̅ absolutus foret. Auia augusta pro despectissimo semp habuit, pariter & soror I iuilla. Augustus auunculus maior parui semper existimauit hominem. Tiberius patruus honorem e??? co̅sulatus abnegauit. Ideo in contubernio sordidoru̅ hominum delitescens, ebrietatis & aleae quoq; infamiam subijt. Quanqua̅ apud ordine̅ equestre̅, senatu̅??? ipsum no̅nihil fa [15] uoris & gratiae haberet. Post coenas enim frequenter obdormiscebat, & tum ossibus iaculabatur, tu̅ ferula ac flagro excitabatur, multis??? vexabatur stertens ignominijs: &penè à Caligula co̅sulatu esset deiectus, cùm Neronis & Drusi, fratrum Caij, statuas segniùs locandas curâsset. Suetonius. Dij, Daemones. Vide Tit. Daemoniacoru̅, f. 364. Illic Morbi à causa efficie̅te nomen habe̅tis, hic Facultatis animalis laesae habetur ratio. Athamas Aeoli filius, furijs à Iunone immissis agitatus, Learchum filium interfecit. Plin. lib. 34. c. 14. Agave, Cadmi & Hermiones filia, bacchico furore correpta, Pentheum filium interfecit. Tamyras poëta, prouocans in musices certamen Musas, victus, atq; oculis & mente priuatus, prouerbio locum fecit, [Greek words]. Eurystheus habés Argis regnu̅, nota Hercvlis fama, eu̅ ad perficienda certamina accersiuit. Renuente̅ iussit Iupiter Eurystheo obte̅perare. At is Delphos adiens, consulto super his deo, responsum tulit, à dijs iniunctum esse, vt Eurysthei iussu duodecim certamina perficeret: quib. tra̅sactis, immortalitate potiretur. Ex ea re haud paru̅ est co̅motus animo Hercules. Nam & sua indignu̅ virtute videbatur, humiliori seruire: & Ioui patri non obte̅perare, tum inutile, tu̅ impossibile ducebat. Hac anxietate perplexo animo, Iuno rabie̅ iniecit. Itaque in insania̅ amentia̅??? versus, Iolau̅ occidere voluit. Quo fugiente, filios, qui cu̅ Megara vxore habitabant, sagittis velut hostes appetijt. Ipsum etia̅ Amphitruone̅ patre̅ occidisset, nisi lapide ictus à Minerua (que̅ idcirco Sophronistera, hoc est, resipiscendi auctore̅ vocant, & Thebis serua̅t) somno se dedisset. Itaq; praeteritu̅ recognosce̅s facinus, doluit ex tanta calamitate. Cu̅??? singuli vnà eius malo moererent, diu quieuit domi, fugiens hominu̅ co̅sortia & co̅solationes. Tandem tempore dolore̅ mitigante, paratus ad subeunda pericula, ad Eurystheu̅ venit. Diod. lib. 4. cap. 2. & Pausanias in Boeoticis. Aliter Euripides in Hercule furente. Hercules cùm duxisset Megaram filiam Creontis regis Thebani, filios ex ea genitos reliquit Thebis cum sene patre Amphitryone: ipse verò Argos profectus ad Eurystheum, Graeciae regem, co̅fectis multis monstris, postremò ad Plutonis etiam domu̅ descendit. Thebani interea Lycu̅ quenda̅, cuius pater olim Theobarum rex fuerat, ex Euboea accersiuére. Is Creonté interfecit: Herculis liberos cum vxore & Amphitryone, supplices ad aram confugientes, mactare voluit. Hercules, praeter expectatione̅ ab inferis reuersus, Lycum interfecit. At Iuno videns omnia sua co̅tra Herculem consilia hactenus fuisse frustra tentata, immisit illi Lyssam deam, Noctis Coeli??? filia̅, quae Herculem in rabiem actu̅, co̅pulit interficere vxorem cu̅ liberis. Corybantes Cybeles cultores furore sacro correpti cymbala pulsabant, alios item in similem agentes rabiem. Aetate Plutarchi cùm exteri quidam legati ad petendum oraculum Delphos aduenissent, hostiam primas libaminum infusiones immota̅ & interrita̅ tulisse tradunt: vrgentibus certatim & immodicè sacerdotibus, vix tandem latice obrutam & inundatam cessisse. Pythia hoc veluti portento territa, grauatè descendit in manteum: & repentè instar properantis nauis bruti & maligni spiritus plena, cum horre̅do clamore contendens ad exitum abiecit se, vt conijcerent se in fugam non legati modò, sed antistes etiam Nicander, & qui adera̅t sancti. Paulò pòst ingressi sustulerunt eam amentem, quae paucos dies superuixit. Plutarchus de Oraculorum defectu. Nobilis vir, ad Villerios Costeretanos habita̅s, in annulo, quem ab Hispano percarè emerat, familiarem habebat daemonem, cui ex sententia animi sui volebat imperare & velut mancipium subijcere: cum??? mendacia plerunque effaretur daemon, annulum in ignem iniecit homo, tanquam si eodem inijci potuisset daemon, & annulo haerere teneretur. Sed ex eo tempore furiosum hominem effectum diabolus exagitauit. Bo dinus lib. 2. Daemonomaniae, cap. 3. Pvellae daemoniacae & mulieres LXXX. Romae à Benedictino monacho, quem Cardinalis Gondius Parisiensis episcopus eò adduxerat, exorcizatus est anno 1554. Sed nihil opera illius totis sex mensibus confectum est. Huic percontanti à Satana, cur miseras istas puellas occupâsset? respondit se fuisse à Iudaeis immissum, indignè fere̅tibus quòd istae, quarum pars maxima ad Iudaeam ge̅tem pertinebat, fuissent baptizatae. quod ideo credebatur dici, quia Paulum IV. Papam cogitabat procuraturum Iu daeorum necem, quibus erat infensissimus. Sed Iesuita quidam coram Papa defendit, non esse penes homines facultatem istam, ac ne penes Satanam quidem: hoc posse fieri, si his aut illis Deus permiserit, consilium autem Dei à peruestigantibus non posse comprehendi. Bodinus lib. 3. Daemonom. c. 6. Amstero dami Pveri daemoniaci triginta anno mdlvi. reperti sunt, à quibus nullo exorcismo daemones potuêre propulsari. Id autem sortibus & maleficijs contigisse indicium fuit, quia ferramenta, vitrea fragmenta, capillos, acus, pannos, & fimilia excernebant, quae solent sortilegijs affecti homines eijcere. Bodinus lib. 3. Daemon. c. 6. Occasionis. Insani Ex Impietate. Lycanthropiae affectum fabulae apud Ouidium subministrasse occasione̅ verisimile est, de Lycaone Arcadiae rege, que̅ à Ioue in lupum ob sua scelera mutatum finxit. Interim atrae bilis adiungit notas, quemadmodum ridicula poëtarum co̅menta naturales saepe solent habere causas: Territus ipse fugit, nactus??? silentia ruris, Exululat, frustra??? loqui conatur. Penthevs dum sacra Bacchi co̅temneret, vlciscente numine, in furorem raptus est. Verg. lib. 4. Aeneid. Eumenidu̅ veluti demens videt agmina Pentheus, Et solem geminum, & duplices se oste̅dere Thebas. Proetides ira Iunonis, cui sese praeferebant, bouina insania laborârunt. Aelianus. Lycvrgvs Dryantis filius, rex Thraciae, à Baccho (cuius numen aspernabatur) in furorem versus, vites excindere volens, crura sibi amputauit. Lacedaemonioru̅, Chiorum, Boeotoru̅ mulieres, furore bacchico insaniêru̅t. Solas Minyades Levcippen, Aristippen & Alcithoen aiunt hanc choream detrectâsse, ob eam causam, quòd maritos ambirent. Itaq; cùm opificio lanae summo studio incumberent, confestim hederae racemi??? in colis serpserunt, in calathis dracones nidos posuerunt, & à summis pensis lactis vini??? guttae destillârunt. Mox inuafit eos furor extra Cithaeronem: quo & Leucippae filiu̅ Hippasum tenerum adhuc discerpserunt, hinnulum esse putantes. Hinc in aues sunt mutatae: & vna assumsit formam cornicis, altera vespertilionis, tertia noctuae. Aelianus lib. 3. Evrypylvs mente captus est ob arcam, in qua Liberi patris signum inerat, temerè apertam. Cambyses Persarum rex quum bouem Apin (quem Aegyptij pro deo colebant) immolâsset, furijs agitatus, vniuersam propè familiam deleuit. Herodotus in Thalia. Milo Epirota, quu̅ hastam in Laodamia̅ filia̅ Pyrrhi coniecisset, quae ad aram Dianae velut ad asylu̅ co̅fugerat, dea vindicante, in furore̅ versus est, quo intra duodecimu̅ die̅ perijt. Fvlvivs Censor, cùm ex Iunonis templo marmoreas tegulas sustulisset, ijs??? Romae aedem Fortunae equestris tegeret, mente captus est. Lactantius lib. 2. cap. 8. de Origine erroris. Theopompvs historicus propter vulgatos libros sacros Iudaeorum per XXX dies insanijt. Ivstinvs minor Imp. ab initio liberalis visus: verùm à Sophia coniuge persuasus, auarissimus euasit, simul & Pelagianae adsertor haereseos. Quapropter pro insano ad postremum habitus est. Volat. lib. 23. Anthrop. Greg. Magnus in epistola ad Theoctistu̅ inquit, Qvendam ex Longobardis Arianu̅ Veronae reperisse clauem Petri auream, ac cultro eam incidisse. Quod quamprimùm tentârit, furore correptus satanico, cultro sibi iugulum disciderit, eademque hora expirârit. Regino narrat, Clodovevm Dagoberti F. regem Francoru̅, propterea quòd minus religiosè corpus Dionysij discooperuerit, & os brachij eius auulsum rapuerit, confestim stupefactu̅, in amentia̅ incidisse, & post duos annos vitam cu̅ regno finijsse. Ide̅ Adon Vienne̅sis aetate 6. & Nauclerus Generatione 23. Sigebertus circa annu̅ Dn̅i 660. Gaguinus l. 3. c. 4. Caede, Parricidio. Cùm omnia absoluisset certamina Hercvles, Megaram vxorem Iolao nepoti, propter parentis erga liberos suos officia, concessit: existimans amplius ex ea liberos suscipere calamitosum fore. Ad prolem verò procreandam, alteram minimè suspectam quaerens, Iolem Euryti filiam in Oechalia domina̅tis petijt: qui Megarae repulsam veritus, super eo matrimonio se consulturu̅ respondit. Hercules frustratus sponsa, iniuria??? motus, Euryti abegit equos. Iphiclus frater cùm ad equos inuestigandos Tyrinthum venisset, iussus est ab Hercule turrim quandam altam ascendere, speculatum sicubi fortè equi pascerentur. Sed cùm nullos videret, Hercules quasi falsò insimulatus furti, de turri praecipitem Iphiclum dedit: & inde ob caedem furijs agitari cepit. Diod. lib. 4. c. 2. Alcmaeon, Amphiarai & Eriphyles filius, propter interfectam matrem surijs agitatus est. Apud Chaones adolescens quidam primae nobilitatis Anthippen amauit. Festiuitatem autem publicam Chaonibus agentibus, omnibus??? conuiuantibus, digressi, in syluam quandam peruenerunt, Fortefortuna regis filius Cichyrvs pardalim fugiente̅ persequens, iaculo emisso puellam transfixit. Equo adacto quum videret adolescentem in vulnere puellae manus habentem, amens factus, ab equo in praeruptu̅ locum delapsus interijt. Chaones in honorem regis eundem locum muro cinxerunt, & ciuitatem Cichyrum appellârunt. Parthen. de Amat. cap. 32. Aegisthus Agamemnone caeso, filium quoq; eius Orestem [16] erat occisurus. Is ab Electra sorore admonitus, profugit ad Strophium principem Phocensium, qui sororem Agamemnonis in matrimonium duxerat. Vbi ad duodecim annos co̅moratus, cùm iam ad robustiore̅ aetatem peruenisset, ta̅quam nu̅cius mortis Orestis, ad Clytaemnestra̅ matrem admittitur: atq; Electra conscia, quae data fuerat in matrimonium cuida̅ agricolae, ne possent, qui ex illa nascere̅tur, ad regnu̅ aspirare, matrem & Aegisthum eodem ferro obtruncauit in paternae caedis vltionem, oraculi iussu, vt ait Euripides in Oreste. Narrant Oresti post illam caedem diem dicta̅ fuisse apud Areopagitas, vt sensit Nymphodorus, ab Erinnybus vltricibus sceleru̅: vt verò Dionysiocles, à Tyndaro patre Clytaemnestrae: vt verò Amorgius Simonides, ab Erigone Aegisthi & Clytaemnestrae filia: in quo iudicio cùm par esset vtrinq; suffragiorum numerus inuentus, absolutus fuit, & Areae Mineruae aram erexit, quam ita cognomento appellauit, quia [Greek words] sit precari, quòd preces eius exaudierit, insectantib. Furijs. Nam cùm è patria in Messeniam prosugeret, ibi primu̅ furijs correptus fuit, vt air in Arcadicis Pausanias. Alij dicunt, Oreste̅ sibi manus alterius digitu̅ hîc arrosisse, impatientem furoris, vbi nigrae Furiae sibi obuiae primu̅ fuerunt, quae adeso digito mox sibi albae visae sunt: quare ad seipsum redijt. Natalis Comes li. 9. Mythol. c. 2. Hinc prouerbiu̅, [Greek words], Oresti texere laena̅, hoc est, munus parare abusuro. Nam Orestes per insaniam vestes dilacerabat. Erasmus in Adagijs. Erant Symmachus, & illius gener Boëthius summo nati loco, ac inter Romanos, senatorios???; viros sacilè principes, co̅sulari etiamnu̅ perfuncti dignitate: verùm cum primis philosophiae mysterijs abu̅dè illustres ac benefica natura plerisq; salutares. Sed vti in magna serè assolet gloria, aemulorum sese promebant odia & simultates. Vnde factu̅, vt tanquam reru̅ nouaru̅ studiosi, in suspicione̅ venerint Gothoru̅ regi Theoderico: qui hoc nomine bonis publicatis, etiam illos interimi iussit. Sed quum mox coenanti mirae magnitudinis piscis percoctu̅ caput apposuissent ministri, Symmachi esse id, visum regi, quando & ab inferiore labro prominere dentes opinabatur, ac praerigidos toruos???; oculos interminari grauius, ac vltione̅ intentare. Qua monstri specie is conterritus, contremiscens???; totus ac rigens quu̅ decubuisset, mox extabescens luctu obijt, Caelius lib. 27. cap. 22. A. L. Bessvs quida̅ cùm patrem interfecisset, delituit longo tempore. At quum aliquando coenatum iret, nidum hirundinum hasta impellens detur bauit. Quum???ue coenantes hanc eius crudelitatem detestarentur: Nónne, respondit, iamdiu falsum testimonium aduersus me ferunt, clamantes me patrem meum interfecisse? Praesentes admiratione ducti, haec verba ad regem detulerunt, qui tormentis eum subiecit, re???; diligenter discussa, parricidij poenas de eo sumsit. Plut. de Sera numinis vindicta. Ira, Indignatione. Aiax Telamonis filius, propter arma Achillis mortui data Vlyssi in virtutis praemium, in furorem versus, armenta loro caedens, existimans se interficere Graecos, tandem proprio gladio incubuit. Sophocles in Aiace. Cleomedes Astypalaeensis, prodigiosis homo viribus, quu̅ Lachum Epidamnium athletam ictu pugni interfecisset, interfecti???; aperuisset latera, ac propterea iudices tantam, perosi seritatem in eum velle̅t animaduertere: in furorem versus, columnam (qua ludi literarij domus fulciebatur) disie cit, ea???; ruina pueros omnes obruit. Sunt qui dicant, hunc surorem eidem irrepsisse, quòd victoriae praemio fuisset fraudatus. Plut. in Romulo. Carolvs VI. Francorum rex infensus Britanno duci ob sinistras suspiciones quasdam, tantum animo certamen imbibit, vt omni cogitatione in vnam vlciscendi curam versus, immemor aliarum rerum, neque cibum neq; quietem caperet. In Cenomanos profectus, eò copias vt Britannum euersurus conuenire iussit, nec Britannos legatos perpurgantes admitti ad se voluit. Ad quintu̅ Calendas Iulias, anno Christi 1392. ex Cen omanorum vrbe, obsecrantibus Ducibus medicis???ue vt maneret, aestuosissimo die, feruenti Sole, sub meridianu̅ tempus, leni galerico capite operto in equum insilijt, iussis se sequi quibus cordi foret. Vixdum ad alterum ab vrbe lapidem peruenerat, cùm penitùs conuulsa mente, furore???; percitus, stringit repentè gladium, vnum atq; alterum comitum occidit, complures malè multat, quoad lassitudine confectus, equo delapsus excipitur. Ferunt quendam insolita mira???ue specie eremitam ei occurrisse, prehenso???ue habenis equo, dixisse, Quò miser ruis? proderis. ad eius???ue co̅spectum mentem immutatam. siue mortalium cuiuspiam vera species, siue oculorum ludibrium praestigiae???; ei se obtulêre, abiere???ue, prae praesenti pauore nemine prehendere, asseruaréve, aut insequi auso, percontari???; quis, vnde, quid afferret: siue Rex eam specie̅ animo concepit, id???; argumentum alienatae mentis, no̅ causam aliena̅dae extitisse. Pro mortuo inter manus Cenomanos reportatur, ibi???; per multos curatus dies, cùm initiò nec se nec suos nosset, paulatim conualescere coepit. Restitutus ita animus, vt semper diffideretur sanitati pectoris per interualla temporis periclitantis, titubantis???ue, ita vt patruis Regis administratio regni committeretur: multo??? grauius mens laesa, quando vix picis in cendium effugit. Aemilius lib. 10. Moerore. Acco mulier iam decrepita, quum faciem (quam ad speculu̅ explorabat) senio deformatam conspiceret, animi aegritudine in insaniam lapsa est. Aiunt quidam, ipsam consuêsse alloqui suam imaginem in speculo, ei???; subridere, comminari, promittere, subblandiri, & quicquid confabulantes solent dicere. Scribunt etiam clauos nonnunquam spongia, veluti malleo, impingere conatam. Coelius lib. 17. c. 2. A. L. Timanthes Cleonaeus pancratiastes, quum athleticam desijsset, virium tame̅ tentame̅ta capiebat, ar cu̅ inge̅tem quotidie intendens. Caeterùm peregrè profectus, receptam intermisit meditationé. Reuersus postliminiò, quu̅ se itide̅ experiretur, non valens amplius arcum intendere, animi impos in succensam viuum se pyram immisit. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. Imitatione. Gallvs Vibius tam magnae fuisse eloque̅tiae narratur, quàm postea insaniae: cui hoc accidit vni, vt insaniam non casu incideret, sed iudicio perueniret. Nam dum insanos imitatur, dum lenocinium ingenij furorem putat, quod assimulabat, ad verum redegit. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. Morbo. Abdekitas ferunt, Lysimacho regnante, nouo quodam & mirando genere morbi infestari coepisse. Modus mali erat hic: primum vniuersim grassabatur febris praerapida succensa???: vbi dies aduenerat septimus, ijs sanguis profluebat è naribus copiosè largiter???: alij sudore multo digerebantur, & hic erat febris finis. Caeterùm perridicula mente̅ omnium obsidebat affectio: siquidem ad tragoediam concitabantur, iambica???; vocalissimè detonabant, sed Euripidis Andromedam in primis, & Persei verba cantu percurrebant. Pretenuibus ac praepallidis septimanis istiusmodi tragoedis refertiffima ciuitas erat, vociferantium haec & id genus alia: [Greek words] O deorum hominum???; amor tyranne. In multu̅ producta est inusitata deliratio haec, donec hyems & atrox frigus accedens, malo finem induxit. Morbi initium profluxisse hinc opina̅tur, quòd ea tempestate magni nominis tragoedus Archelaus, aestatis meditullio, caloribus succensis, Andromeda̅ illic actitauit, vnde febrium causam in theatro contraxerint Abderitae: quum???ue (vt assolet) tragoediae illius spestra me̅tiobuersarentur, conualescentes in eandem per delirium dilabebantur, memoriae Andromeda inhaerente, ac Perseo cum Medusa. Caelius lib. 30. c. 4. A. L. Quum Romae Qvidam phreneticus domi cu̅ lanificis puero co̅tineretur, surgens à cubili venit ad fenestram, per quam & ipse videri, & praetereuntes videre potuit. Itaque ex vitreis vasis singula ostendens, interrogauit, imperaréntne, vt ea proijceret. Illi verò ridentes, plaudentes???ue, vt ea proijceret, rogabant. Tum ipse omnia arriplens eiecit, & illi magnis acclamationibus riserunt. Postea, iuberéntne puerum quoque proijci, quum eos interrogasset, atq; id illi iussissent, ilicò ipsum deiecit. quem ab alto cade̅tem videntes, supprefso statim risu accurreru̅t, & confractum iam puerum sustulerunt. Gal. lib. 4. de Locis aff. c. 2. Constantinopoli olim nouum inopinatu̅???; pestilentiae genus cepít: quod apud Pelusiotas Aegyptios inortum primò, grassari mox latius adortu̅ est. Eius mali haec ferè habeba̅tur initia: Daemonu̅ terriculame̅ta specie humana miseris ingerebant sese ita, vti ab hominib. incuti sibi plagas opinare̅tur, quib. occursaculi id genus obijciebatur: erant???; ea orie̅tis mali velut prooemia. Quib. auerrunca̅dis nullis prorsum amuletis opus erat, vel (vt assolet) mysticis sacris???; verbis: sed velut lymphati ac arreptitij vocantes nec audiebant, etiam si in arcto asseruarentur. Per quiete̅ obtingebant haec: qua̅doq; inhorrescebat febris: sed ita, vti nec color demutaretur, neq; insitus ite̅ calor: na̅ nec infla̅matio, vt fit, persentiebatur: veru̅m tussis infesta erat, nulla discriminis specie. Tubercula sese ostentabant: sed non eodem tempore omnibus, nec eodem loco. Quibusdam profundior obrepebat somnus: alijs dementia cum reru̅ omniu̅ obliuione, vt in cibj neglectu conficerentur, ac furentes è lecto sese proripere̅t, vt se daturi in praeceps, aut sitis ardore flumina petituri. Morbus tamen hic contagiosus haud fuit. Caelius lib. 2. c. 6. A. L. Andreas Contarenus ob aduersam valetudine̅ paru̅ mente co̅stans, Hadriatici sinus praefectura̅ Venetijs petebat. Accidit vt is post repulsam in comitijs habitam, in adolescentes quosdam inciderit, qui omnem repulsae culpam per iocum in Franciscum Foscarum Venetorum principe̅ reijcientes, affirmare auderent, nullam homini, Foscaro incolumi, reliquam fore obtinendae dignitatis spem. Is ira & dolore in [17] apertum furorem euectus, Ducem in Auream aedem sacroru̅ hora descendentem, per secretioris colloquij speciem medijs scalarum gradibus aggreditur. Cedentibus qui proximi steterant, vt ad aurem co̅modiùs admitteretur, exerit repe̅tè ille cupresseum pugionem, quem sub pallio occultum habebat: iugulasset???; continuò senem, nisi Senensium legatoru̅ alter, qui proximo loco steterat, arrepto illius brachio, in faciem circa nasum vulnus detorsisset. Continuò Patrum apparito rum???; turba cruentatu̅ ducem reum???; vno tempore circumsistunt: hunc protegunt, illum fugam molientem, ad supplicium retrahunt. Retractus eodem loco dextera truncatur, cu̅ qua ad collu̅ suspensa, ex superiore parte curiae, vel vt alij dicu̅t, ad geminas colu̅nas laqueo necatus est. Sab. lib. 1. Dec. 3. Lavrentivs Laurentianus, Florentinus medicus praeclarus, & Galeni interpres, cùm domo emta, ea pactione tertia̅ precij partem numerasset, vt nisi intra sextum mensem totius summae pecuniam repraesentaret, arrhabonis pecunia lucro venditoris amitteretur: aduentante die, cùm soluendo non esset, animum despondit, in profundum???; puteum se coniecit: sub id tempus, quo Petrus Soderinus, erecto populari dominatu, tanquam Dictator perpetuus, Florentinae Reipub. praesidebat. Iouius in Elogijs. Vino. Hic vitiatam ratiocinationem consideramus, quatenus Animi facultatem laesam ipsa denotat functio. Sin organum ipsum perpendas, inter vitia Corporea referetur, f. 527. Si deniq; Habitum animi, ad locum Intemperantiae pertinebit, f. 2244. Auctor Timaeus est, fuisse Agrigenti domum qua̅dam cognomento [Greek words], id est, triremem, euentu tali. Adolescentes aliquot illuc conuenientes conuiuiu̅ hilarius agitaba̅t. Mox, vti assolet, quum incaluissent vehementius, ita decussi mente sunt, ita???; externati, vt in triremi se opinarentur constitutos, mari???; altius vndabundo, hyemem ingruere atrocem. Proinde, velut naufragium veriti, tanquam egestis, quae intus forent, nauigium facturi leuius, vasa omnia, & quicquid mero feruidis occurrebat in viam, ceu in mare festinantius iactare adorti sunt, accurrentibus hinc inde, qui proiecta diriperent. Insequenti die, vbi affuêre magistratus, factum coarguentes, quum illi necdum satis edormîssent, respondêre, se mortis metu praeoptasse, quae in naui forent, disperdere, quàm fluctibus deuorari. Admirantibus mentis stuporem vniuersis, qui inter eos videbatur natu grandior: Ego, ô viri Tritones, prae formidine infra thalamos me conijciens in imo iacui. Quum???; amplius delirare animaduerterentur, dimittuntur ab ignoscente magistratu: commoniti modò grauius, cauerent in reliquum inuitationem eiusmodi brutalem. At illi velut gratiam fatentes: Si, inquiunt, seruati ex tam procellosis vndis portum fuerimus assequuti, inter marinos deos vobis, vt seruatoribus, in patria statuas surrigemus. Caelius lib. 17. cap. 2. A. L. Athen. lib. 2. cap. 1. Dipnos. qui Tavrominitanos iuuenes fuisse scribit. Athenaeus libro decimo Dipnosophistarum, ex Herodoto libro 6. & Chamaeleonte auctorib. refert, Cleomenem regem Spartanum cum Scythis agentem consuetudine̅, & illoru̅ [Greek words], id est, meripotationem imitantem, in insania̅ versum fuisse, quemadmodum interpretantur Spartani. Hinc natum apud eosdem vulgare dictum, vt si qua̅do velint [Greek words], hoc est, intemperantius bibere, dicant, [Greek words], hoc est, minimum infundito aquae: pro eo quod dicendum erat, [Greek words], id est, infunde aquam. Eras. in Adagijs. Veneno. Venenum sorpori nocet, & eatenus inter Corporea, f. 505 Illud idem. Animi facultatem laedens, huius est loci. Si modum spectes, ad amplißimos illos Astutiae & Perfidiae locos referri poterit, f. 3589. 1971. Cnopus ex Codridarum genere, Ionicam coloniam in Asiam deducens, cum Erythreis bellum gerebat. Oraculo edoctus, ducem itineris sacerdotem Hecates Chrysamen libi adiunxit. Quae pharmacis potio nata taurum de grege maximu̅ & pulcherrimum, cornua eius inaurauit tanquam ad ductura ad sacrificium, in conspectu hostium extructa ara. Taurus oestro percitus, exilijt, magnis???; mugitibus editis fugit. Hostes in sua castra ferri taurum videntes, quasi faustum omen suscipiebant, comprehensum???; dijs immolabant, ac de mortuo quilibet partem arripiebant. Quo facto omnes repentèfurore correpti discurrere, exilire, saltare, custodias relinquere. Cnopus in occasionem intentus, omnibus interfectis, vrbe florentissima potitus est. Polyaenus lib. 8. Aridaeys Philippi F. ex obscura muliere, & vulgante corpus Philine, medicamentis ab Olympiade Alexandri matre vitiatus, mente debilitatus fuit. Plut. in Alexandro. Pontica gens Heptacometae super arboribus ac turribus habitant. Vnde antiqui Mosynoecos appellauêre. turres enim mosyni vocantur. Tres Pompeij Cohortes, dum montana pertransirent, miscendo crateras furentis mellis, quod rami arborum ferunt, potos & mente alienatos adorti, interemerunt. Strabo lib. 12. M. Antonio exercitum è Parthis reducente, Milites fame coacti herbam vorarunt lethiferam. Qui eam sumserat, nullius alterius rei meminerat vel notitiam habebat: vnum agebat, vt omnem lapidem moueret & versaret, quasi rem efficeret magni momenti. Plenus campus fuit humi inclinatorum, lapides???; eruentium & transferentium. Postremò bilem vomentes emorieba̅tur, quando vnicum remedium deficiebat vinum. Plutarchus in Antonio. Eusebius ad regem Longobardoru̅ Adalvaldvm magnis de rebus ab Heraclio Imp. legatus, cùm apud regem familiariter ageret, siue iussum Imperatoris, siue co̅silium suum sequutus, Adalualdo è balneo exeunti poculum specie salutiferum dedit. Quo epoto rex desipere, ac planè mentis impos esse instituit. Quod vbi sensit Eusebius, ipsum & iuuenem, & ame̅tem impulit, vt propriae securitatis causa principes Longobardorum è medio tolleret. Coepta inde caede, ac iam duodecim è primoribus interemtis, ne malum longius serperet veriti Longobardi, ipsum anno 624. tumultu excito, regno cum regina matre Theodelinda exegerunt: atque in eius locum Arioaldum Ducem Taurinatium suffecerunt, cui Gundeberga Adalualdi Regis soror erat matrimonio copulata. Sigonius lib. 2. regni Ital. Arnvlfvs Imp. Lambertu̅, Vidonis Italiae regis F. in ducatu̅ Spoletanum persequebatur, regem Berengarium à Vidone pulsum secum trahens. Lamberto verò incertis in locis latitante, nec sui copiam faciente, Camerini Ageltrudam eius matrem obsedit. Mulier caeteris destituta subsidijs, cùm ad vim non par esset, ad dolum se contulit. quippe occultè per ministrum pecunia corruptum soporiferum ei poculum ad leniendam, vt prae se ferebat, iracundiam praebuit. Quo hausto, repentè somno ille est captus. Ex quo post triduum excitatus, cùm neque sentire, neque quae sentiret exprimere commodè posset, ac mugitus potius, quàm voces ederet, amicorum co̅silio Camerini obsidionem bellum???; aduersus Lambertum reliquit, ac Lombardiam versus ireperrexit. Verùm cum in Etruriam transgressus montem Bardonis ascenderet, libido incessit Berengarij, qui in comitatu aderat, excaecandi, atq; regni Italiae occupandi. Quod vbi Berengarius, qui laternariu̅ agebat, à cognato suo, Arnulfi familiari, fortè cognouit, trepidus eum, laterna alteri data, deseruit, Verona̅???; se & Forumiulium retulit. Ea causa factum, vt re vulgata Arnulfus ab Italicis despici, & pro nihilo duci sit coeptus. Itaq; Papam cùm peruenisset, irati Papienses per noctem milites eius in vrbe incautos adorti tanta caede prostrauerunt, vt salutis causa se in cloacas abscondere cogerentur. Ob id, cùm de reditu in Germaniam cogitaret, atq; Verona tra̅sire propter magnas Berengarij ibi sedentis opes non auderet, per montem Iouis trans Alpes abijt. Sigonius lib. 6. regni Italici. Plinius & Edouardus Vottonus scribu̅t, cerebrum vrsi deuoratum ingignere imaginationes, quasi in vrsum quis transmutatus sit. Id nostro hoc seculo cuidam Hispano nobili oblatum fuisse edendum traditur, quiper deserta & montes vagabatur, se in vrsum esse conuersum phantasia vitiata ratus. Vierus lib. 3. c. 21. de Praestig. daem. Vierus lib. 2. cap. 34. de Praestigijs daem. talem recenset historia̅ popularem. Mulier quaedam ad rem attentior, Tritvratores in multos conduxerat dies, curarat???; ex lolio diligenter exereto molito pinsito???ue, admista secalis farina, pane̅ apparari & coqui, vt eos minoribus sumtibus aleret. Quo quum essent pasti, in quandam leuem inciderunt amentiam: & cùm essent aliquandiu rotati vertigine, lassi ad vnum omnes in profundum longum???; inciderunt somnum, vt pro labore, quem vetulae praestare oportuisset, ipsi continuè sterterent: donec ea tandem post alterum aut tertium diem errore animaduerso, victus rationem mutaret. Philtro. L. Lvcvlivs cu̅ iampride̅ se rep. abdicasset, postquam Cicero est in exilium pulsus, atq; in Cyprum missus Cato, in totu̅ obtorpuit. Dicitur ante obitu̅ è mente paulatim emarcescente laborasse. At Cornelius Nepos senio vel morbo negat Lucullo mentem mota̅: sed Callisthenem libertu̅ dedisse illi venenum, vt impensiùs ab eo diligeretur, quod amatoriu̅ existimabat esse: at ita id soluisse & alienasse mentem eius, vt viuentis etiam procuraret facultates frater. Plut. in Lucullo. M. Antonivm Triumuiru̅ Cleopatra Aegypti regina philtro ita dementauit, vt nulla ratione habita vel periculi vel dedecoris, vnam Cleopatram & spiraret & loqueretur. Plutarchus in eius vita. Cor. Gallvm Aegypti praefectum sub Augusto amatorium poculum ad insaniam redegit. Eusebius in Chronicis. A Caesonia vxore credebatur Caivs Imp. medicame̅to amatorio potionatus, vt valetudinem neq; corporis neq; animi integra̅ habuisse feratur, praesertim cùm puer saepe comitiali morbo laborarit: & insomnio vsqueadeò vexatus sit, vt rarò [18] plus tribus horis nocte dormiret. Ob id vultum habuit natura horridu̅, & ex industria tetru̅ in terrorem formabat: quia oculos co̅cauos cum temporibus excauatis in lata fronte gestabat, eminentis alioqui staturae. Suetonius, & Iosephus lib. 11 Antiq. Satyricus id poculum ex hippomanes apparatum fuisse ait: si non Et furere incipias, vt auunculus ille Neronis, Cui totam tremuli frontem Caesonia pulli Insudit-Eusebius Caesariensis scribit, Lvcretivm poëtam amatorio poculo in tantum furore̅ versum, vt se tande̅ propria manu interemerit. Sunt qui arbitra̅tur, vxore̅ illius huiusmodi obtulisse poculum, & ea̅ Lucilla̅ vocata̅, ex Hieronymi testimonio in Ruffinu̅, cuius haec sunt verba: Liuia virum suu̅ interfecit, quem nimis odit: Lucilla suum, que̅ nimis amauit. illa sponte miscuit aconitum: Lucilla decepta, furore̅ propinauit pro amoris poculo. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. ex lib. Temporum. Hinc Statius: Et docti furor arduus Lucreti. Quum Stephanvs eques Neapolitanus, poculo amatorio insanisset, teneret???; oppida & nonnulla regia officia, ab Alphonso Aragonum rege tradita, fuerunt qui ab Alphonso illa bona postularent: absurdum esse dicentes, à demente huiusmodi bona possideri. Quibus rex respondit: Sibi inhumanissimum videri, ijs se etiam substantiam auferre, quibus sors mentem & cerebrum abstulisset. Panormitan. lib. 4. de Gestis Alfonsi. KTH???I???. INSANIAE Habitus. QVI INSANI FVERINT. Lycvrgvs rex Thracum ob amputatas vites furore immisso bacchico sibi crura succidit. Periander tyrannus Corinthioru̅ insanus factus, cùm per imprudentiam cu̅ matre coiuisset. Ex Parthenij Eroticis c. 16. Per totam Hispaniam frequentes sunt melancholici, Caesaraugustae praesertim, vbi domus publica hoc morbi genere laborantibus dedicata est, multi???; adeò, qui valetudinis vitio furunt, ibi co̅morantur: vt non solùm totam ciuitatem mira lamentatione, vario plangore & fremitu conficia̅t, verumetiam totam Hispaniam mira̅dis suis dictis ac factis co̅pleant. alius enim ibi Imperatorem se dici & esse contendit seriò: alius, mitram gestans, summum Pont. crucis???; signo hominibus benedicit: alius beluam immanem, & catenis co̅stringitur: imò etiam quidam milij se granum putat, qui à gallinis vorari metuens, illas quantum potest & fugit & odit. Pascasius lustus lib. 1. de Alea. QVALI INSANIA LABORARINT. Daemoniaca. Consule Titulum Magorum, ƒ. 1329. 10. Bapt. Porta Neapolitanus lib. 2. Magiae nat. sic scribit: Incidit mihi in manus Vetvla quaeda̅ (quas à strigis auis nocturnae similitudine Striges vocant, quae???; puerulorum sanguinem è cunis absorbent) sponte pollicita breuis mihi temporis spacio allaturam responsa. Iussit omnes foras egredi, qui mecum acciti erant testes: spolijs???; nudata, tota se vnguento quodam valde perfricuit, nobis è portae rimulis conspicua: sic soporiferoru̅ vi succorum cecidit, profundo???, occubuit somno. Fores ipsi patefa cimus, multum vapulauit, sed tanta vis soporis fuit, vt sensum eriperet. A'somno expergefacta, multa incoepit fari delira, se maria mo̅tes???; tra̅smeasse, salla depromens responsa. Haec ille. At Bodinus animo illam, non corpore abreptam fuisse contendit: & hac ratione multos magorum latere. Philosophica. Menedemvs Lampsacenus Cynicus, eò insaniae venit, vt sub furiae larua circuiret: dictitans se exploratorem ab inferis venisse, delaturum daemonibus mortalium peccata. Laërtius lib. 2. cap. 18. Superstitiosa. Ex Tit. Haereticorum huc quaedam pertinebunt, fol. 1317. 4076. Amatoria. Corinthij à Cypselo & Gargaso missi Acarnanie litus occuparunt, ad Ambraciu̅ vsq: sinu̅, & Cherronesi Isthmo perfosso Leucade̅ in insulae forma̅ redegerunt. Locus qui quondam fuerat Isthmus, nunc fretum & Euripus est, ponte ingabilis. Eum mutato nomine dixêre Leucade̅, sumto, vt reor, à Leucata vocabulo. Est enim albica̅ti colore petra in pelagus proiecta. Habet insuper & Apollinis Leucatae fanum. Ibi saltus fit, qui ad sedandos amores valere creditur. Quo in loco Sappho prima dicitur superbè ab excelsa se deiecisse petra, stimulante Cupidine, ficuti Menander auctor est, Praeruptam nacta in transitu petram, Cupidinis oestro percita, è summo praeceps ruit: Ex animi tui sententia, rex imperiose. Et Mena̅der quide̅ omnium prima̅ Sappho, antiquiores verò Cephalvm prius saltasse tradunt, Ptaolae vel Pterelae captum amoribus Deionei filiae. An occasione̅ huic insaniae superstitio dedit? Leucadijs certè mos erat patrius, vt in Apollinis sacrifi cio, sonte̅ quotannis alique̅, auertendae deorum irae gratia, de montis specula deijcerent, applicitis pennis, auibus???; varijs, quib. leuari posset, vt saltus ipse perinde ac volatus efficeretur: multi interim circumstantes cadentem excipieba̅t nauiculis, & pro viribus co̅seruatum extra patrios fines emittebant fuperstirem. Strabo lib. 10. Devcalionem primum sese inde praecipite̅ dedisse amore Pyrrhae, Ouidius testatur in epistola Sapphûs. Charon Lampsacenus cum Plut. Phobvm Phocensum primum ex Codri genere. Ex eadem postea quoq; Calyce puella sese praecipitauit, cùm Euathli adolesce̅tis nuptias impetrare no̅ posset. Et Cephalus quide̅ cum Deucalione seruatus est, & amore liberatus: at Sappho & Calyce perieru̅t, quia virilis ille saltus Leucadius erat, foeminis non co̅ueniens. Quamobrem quidam masculam Sappho, id est, audacem vocari voluerunt potius, quàm à libidine nefanda. Gyraldus Dialog. 9. Hist. poët. Hippocrates Cous per omno̅ Graecia̅ medicinae gloria omnib. admirationi fuit, adeò vt etiam à Perdicca Maccdonum rege, qui tabe laborare putabatur, vocatus publicè sit: ad ipsum???; vnà cu̅ Euryphonte, qui ipso aetare maior erat, perueniens, animi hunc affectu̅ esse certis signis deprehendit. Post mortem enim Alexandri parentis, vna̅ ex pellicum eius numero, Phylam nomine, Perdiccas deperibat: ad quam quum rem ipsam Hippocrates detulisset, postea exillius conspectu omnino illum mutari obseruauit, atq; ita mòrbo depulso regem conseruauit. Soranus in eius vita. Hypatia Alexa̅drina mulier doctiss. vsqueadeò pulcra & formosa erat, vt Qvidam etiam auditor eius ???am adamaret. Is cùm amorem vincere non posset, sed ipsi etiam affectum suum proderet: indocti quidem tradunt, eu̅ ab Hypatia morbo illo per musicam esse liberatum. Alij verius narra̅t, ipsam prolatis quibusdam muliebribus pannis, in eum???que coniectis, & impuri ortus signo demo̅strato, dixisse: Tale est quod adamas, adolescens, nihil autem pulcrum. Illum verò prae pudore & stupore indecorae demonstrationis erubuisse, & modestiorem esse factum. Suidas. Eunapius magica vi à Maximo liberatum scribit. Favstina imperatrix ab insano amore gladiatoris liberata fertur, epoto eiusdem iugulati sanguine. Confidente. Archelavs Macedonum rex, atrae billis habitu sibi maiorem in modum confidens, nunquam non spei plenus erat, Caelius lib. 17. cap. 1. A. L. Desperabunda. Porphyrivs Tyrius patria, co̅sciuisset sibi morte̅ aliquando atra bile percitus, nisi praeceptoris Plotini auctoritate à proposito esset reuocatus. Sab. lib. 6. En. 7. ex Eunapio. Mirum est quod à rece̅tioribus est proditum, haud ita pridem in Lugdunensi Gallia contigisse, vt citra vllum corporis incommodum, quod quidem appareret, crebro Mvlieres in praealtos se puteos demersum pergerent. Caelius lib. 23. c. 32. Antiq. Lectionum. Meticulosa. Consule locum Timoris, fol. 79. Pisander Alexandrinus seu Rhodius, historicus, tanta laborabat melancholia, vt sibi continuè timeret, ne suae ipsius vmbrae occurreret: anima enim se viuens destitutum existimabat. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. Talem quoq; Ferrariae fuisse Gyraldus in primo Tomo hist. Poët. dialogo 3. testatur, qui nullo pacto à Nic. Leoniceno Medico persuaderi potuerit, id impossibile esse, vt quis absq; anima vagaretur. Et rationes quidem omnes propositas probabat, praemissas???ue concedebat omnes, verum vbi argumentationis conclusio afferretur, totum illud se negare dictitabat. Libertini cuiusdam meminit Hor. lib. 2. Sat. 3. hisce verbis: Libertinus erat, qui circum compita siccus Lautis manè Senex manibus currebat, & vnum Quoddam magnum addens, Vnum me surpite morti Dîs etenim facile est, orabat, sanus vtrisque Auribus atq; oculis: mentem nisi litigiosus Exciperet dominus, quum venderet. Auara. Ex Tit. Amarorum huc quaedam, fol. 2390. 2494. Heraclides Ponticus apud Athenaeum lib. 12. cap. vlt. auctor est, Thrasylavm Axonensem Pythodori filium (quem Aelianus lib. 4. Var. hist. Thrasyllum vocat) hoc insaniae genore correptùm fuisse, vt existimaret naues omneis quae in Pyraecum appellerent suas esse. Eas appellentes summae cum voluptate recipiebat: soluentes dimittebat, ac prosequebatur, in summa felix erat, perinde quasi tantarum rerum dominus. Si quid perîsset, non requirebat: si quid esset [19] incolume, vehementer gaudebat, alijs iactitans suam fortunam, donec Crito frater è Sicilia reuersus correptum hominem traderet medico. Caeterùm is ad se reuerlus, negauit vnquam suauiùs vixisse sese, quàm cum eo mentis errore teneretur. Siquidem cùm tantum adesset voluptatum, nihil vnquam sensisse molestiae. Cuidam Praediviti, famem timenti, inquit Celsus, subinde falsae haereditates nunciabantur. Crudeli. Ex loco tyrannorum huc non pauca, fol. 2780. Attalvs Pergami rex, qui cum Romanis imperatoribus in Antiochum regem & Gallograecos admodum iuuenis militauit, fuit, vt Liuius ait, Eumenis frater, vt Trogus, fratris filius. Florus Eumene genitum credidit. A quo regnu̅ florentissimum per manus acceptum amicoru̅ caede, inuidiosis???ue cognatorum foedauit supplicijs, nunc marre̅ anum, nunc Berenicem sponsam, eorum maleficijs extinctas, vlcisei se testatus: atq; ita in suorum perniciem variè debacchatus, barbam & capillum reorum more submisit, non in publicum prodire, non amicis aliisve sui adeundi copiam facere, non conuiuari, nihil sani hominis prae se ferre amplius. Postremò regni cura abiecta, hortos fodiebat, gramina, venena???ue noxia innoxijs miscens serebat, inde???ue venenatam frugem, vt peculiare munus, hospitibus & domesticis mittebat. Mox ab eo studio ad aerariam fabricam animum adiecit, multum???ue ac diu in fundendo cudendo???; aere versatus, quum demu̅ matri ex ea materia sepulerum facere instituisset, esset???ue operi intentus, graui morbo ex Solis ardore contracto, septimo à primo decubitu die vita decessit. Sabel. lib. 9. Ennead. 5. Auctores habeo, Orestam ad Hebru̅ ciuitatem ab Oreste con ditam, fuisse Adrianopolim nuncupata̅ de principis Adriani nomine, qua tempestate is furens, ac ciuium caede ad libidinem grassatus, responsum accepit, in furiosi cuiuspiam do mum obreperet. Nam inde remollitam insaniae vim, proditum literis est. Quum???ue furenti senatores subtraxisset plerosque Antoninus, etiam Pij cognomentum est assequutus. Caelius lib. 17. cap. 2. Antiq. Lect. Hartbenvs Helsingus gigas nouem cubitos procerus erat. Huic duodecim athletae contubernales fuêre, quibus id offcij erat, vt quoties illum praesaga pugne rabies incessisset, vin culorum remedio oborti furoris impetu̅ cohiberent. Ab his Haldanus Danorum & Sueonu̅ rex prouocatus erat ad singulare certame̅. Quo audito Hartbenus repentino furiarum afflatu correptus, summas clypei partes dentibus absumsit, igneos carbones deglutiuit, per medias flammas cucurrit, sex athletarum suorum occidit: Haldanum residua pugilum ma nu petijt. A quo ingenti malleo contusus vita ac victoria caruit, dedit???ue poenas & Haldano, quem prouocauerat, & regibus quorum filiabus per vim potitus fuerat. Saxo lib. 7. Michael Graecorum Imp. adeò mente excedebat, vt familiares suos iuberet occidi: quos ad se rediens, requirebat, tan quam viuos. Sigebertus in Chron. Anno salutis 1407. Vuismariae Faber quidam lignarius, qui certis interuallis insaniae? laborare co̅sueuerat, dum opus facìt, properè securi prehensa, domu̅ repetens, liberos duos per medium secuit: tertium mater praegnans cum eiulatu viro eripere conabatur. Ille in eam verso ictu, vno impetu duos strauit. Crue̅tatus ad laboris socios reuersus, & causam cruo ris rogatus, ad se reuersus, & recor datus quid fecisset, domu̅ propere curre̅s, cultrum proprio suo defixit in pectore. Cran zius lib. 10. Vuandaliae, cap. 10. Vaga. Proetides, filiae Proeti Argiuoru̅ regis, dum Iunoni se praeferunt, in furias versae, ac postmodum in vaccas, vt Maro canit, implêrunt falsis mugitibus agros. De ijs sic Aelianus libro 3. Elegam & Celenam filias Proeti, regina Cypri ad insaniam impulit, quae in quibusdam Peloponnesi locis visae sunt nudae furentes???ue discurrere. Eruperunt etiam in alias regiones Graeciae, agitatae impulsae???ue isto morbo. Lyci vxor Antiope prae caeteris dijs Libero patri honorem habebat. Cùm verò ab eo contendisset, quae vulgo prodita sunt, Deum illi aiunt vehementer succensuisse: & ex eo immisso furore, mente captam per totam Graeciam Antiopen errasse: Phocum verò Ornytione Sisyphi filio genitum insaniae morbo eam liberasse, & vxorem duxisse. quocirca commune Antiope & Phoco monimentum positum fuit Thebis. Pausanias in Boeoticis. Aristoxenus musicus in vita Telestae, qui cùm in Italia vixit, refert casum Mvlieribvs Italicis accidisse prorsus inusitatum: vt aliquando sedentes ac coenantes voca̅tem aliquem se exaudire opinatae, proripuerint se, neque teneri potuerint, atq; extra vrbem cucurrerint. Locris porrò & Reginis oraculum hac de re consulentibus, respondisse deum, finem mali suturum, si die duodecima paeanas deo canerent vernos LX. Itaque inde in Italia multos extitisse paeanum scriptores. Apollonius de Histor. mirab. Ludicra. Digna notatu historia, quam Horat. lib. 2. Epist. ad Florum de Argivo quodam commemorat: -fuit haud ignobilis Argis, Qui se credebat miros audire tragoedos, In vacuo laetus sessor plausor???; theatro: Caetera qui vitae seruaret munia recto More: bonus sanè vicinus, amabilis hospes, Comis in vxorem: posset qui ignoscere seruis, Et signo laeso non insanire lagenae: Posset qui rupem, & puteum vitare patentem. Hic vbi cognatorum opibus, curis???; refectus, Expulit elleboro morbum, bilem???ue meraco, Et redit ad sese: Pol me occidistis amici, Non seruastis, ait: cui sic extorta voluptas, Etdemtus per vim mentis gratissimus error. Sed hoc ipsum ab Aristotele Abydi contigisse memoriae proditum est in comment. quo res admirabiles ab alijs acceptas exponit. Aut igitur fefellit memoria poëtam, carme̅ condentem: aut alios auctores, qui in loco ab Aristotele discreparent, secutus est. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 9. Galenus de Sympt. diff. cap. 3. de Theophilo quodam medico scribit, cui reliqua prudentia supererat, & disputandi, & praesentes exactè noscendi, caeterùm tibicines quosdam angulum domus vbi decumbebat occupasse, assidue???ue sonare, & pulsare putabat, atq; hos se intueri rebatur, partim illic stantes, partim sedentes, adeo???ue sine intermissione sonantes, vt neque noctu neque interdiu nusquam vel minimum tempus quiescerent: exclamare igitur non cessabat, ac iubere, vt domo eijcerentur. Idem postquam planè conualuit, tu̅ reliqua omnia quae quisque dixisset, fecisset???; narrabat, tum imaginationis de tibicinum taedio meminerat. Noui Qvendam, inquit Galenus 2. de Motu musc. cap. 6. per tredecim dies delirasse hoc pacto. Putabat quidem se Athenis non Romae iacére. Crebrò autem familiarem puerum vo cans, iubebat sibi, quae ad gymnasium pertinebant, afferri. & pauca intermissione facta delirij: Heus, inquit, ad Ptolemaeum dico, decreui in gymnasio diu lauari. Ac nonnunquam etiam exiliebat interea, atque indutus ibat rectà ad ostium aulae: ac cùm retinerent eum, qui intus erant, exiréque prohiberent, cur prohiberetur, ab eis percontabatur. Hi verò (nihil enim licebat aliud dicere, quàm ea quae erant vera) febricitasse eum dicebant, & adhuc febricitare. Ipse autem & ad haec valde modestè respondebat: scire enim & ipse dicebat, quòd adhuc reliquiae sibi febris restaba̅t, sed eas penitùs esse exiguas, nec metuendum ne; à balneo laederetur: or tam enim sibi totam praesentem febrem ex itinere. An non recordaris conuersus ad puerum dicebat, quòd laboriosè heri iter fecimus Megaris Athenas? Talia cùm diceret & faceret, fluxu sanguinis per nares repentè copioso sibi facto, & post ipsum sudore, statim quidem conualuit, sed eorum, quae antè sibi acciderant, nulliùs amplius recordabatur. Belluina. Nabvchodonosor rex Babyloniorum in eam melancholiam incidit, vt sese bestiam esse arbitraretur, integro septennio. Proe tides in vaccas ira Iunonis se conuersas arbitratae, per totam Graeciam discurrerunt. Aelianus. Literarum monumentis tradit Gulielmus Brabantinus in sua historia, Virvm prudentem diaboli arte eò perductum, vt aliquibus anni temporibus se rapacem esse lupum putaret, per???ue loca syluestria & specus oberrans, maxime pueros persequeretur, saepe???ue velut amentem per nemora vagari inuentum fuisse: sed tandem Dei gratia ad mentem redijsse. Iobus Fincelius lib. 2. de Miraculis. Agricola quidam Patauinus anno salutis 1541. se lupum esse sibi persuadens, multos in agris insilijt, trucidauitque. Tandem non sine multa difficultate captus, confidenter asseuerauit se verum esse lupum, discrimen solùm existere in pelle cum pilis inuersa. Rustici creduli, hominem excoriare incipiunt, pertinaciter eo in sententia perstante. Interea perlata in vrbem fama, praetoris Patauini cura rusticis ereptus, & in nosocomium perductus, non multò pòst decessit. Vierus libro 3. capite 21. de Praestigijs daemonum. Quam historiam dum Patauij essemus, ab Antonio Fracanzano Vicetij no, Practicae Medicinae professore, praeceptore nostro, non semel nos audiuisse meminimus. Cvratio. Mens restituta, Maniae, Phrenitidis, Melancholiae, Amentiae cura: facta Sacrificijs. In prisca Ecclefia Daemoniaci in coetum adducebantur, & populus totus orabat Deum, vt apud Chrysostomum, Cle [20] mentem (qui orationem tradit elegantissimam) & Theodorum anagnosten legimus. Bodinus. lib. 3 Daemon. cap. 6. Sic Geraldus nobilitate & diuitijs pollens, forma villici cuiusdam filiae accensus, oratione sua ad Deum effecit, vt quae antea pulcerrima videbatur, maximè deformis apparuerit: & intactam relinquens, poenitentia ductus, filiam dote patrem libertate donârit. Marul. lib. 2. cap. 4. Sabel. lib. 2. cap. 5. Fama est. ea???; celebris, inter Stirienses Nobilem quempiam fuisse cui saepe in animum venerit, seipsum laqueo suspendere. Id aegrè ferentem, ex docto quodam viro remedium petiuisse aduersus eam tentationem. Consilium datu̅, proprium vti sacerdotem conduceret, qui manenti in arce quadam solitaria singulis diebus rem diuina̅ faceret. Paruisse nobilem, atque annum fermè continuasse, nulla suspendij cogitatione interueniente. Postremò rogatum à sacerdote, vt presbytero vicino, qui templi dedicationem in proximo monte habiturus esset, auxilio esse posset, licentiam dedisse, proponente̅ in animo paulò pòst sequi, & sacris interesse. Stetisse diu posteà, nunc vna nunc altera causa retentum. deniq; circa meridiem profectu̅, agresti cuidam in nemore occurrisse, qui rem diuinam in monte peractam esse, & populum omnem abijsse diceret Contristatum eo nuncio, ignobilem infelicem???; se esse dixisse, qui eo die sacrum Christi corpus non vidisset. Agrestem contrà eum consolando, dixisse, vendituru̅ sese illi praemium quod inter sacra meruisset, sagum???; nobilis petiuisse precij nomine. Venditione facta, nobilem nihil ominus montem ascendisse, atq; orasse in templo: reuersum aure̅, in proxima arbore suspensum agrestem inuenisse, nec postea diris cogitationibus vexatum fuisse. Aen. Syl. cap. 21. Europae. Distat à Megalopoli Arcadiae vrbe Messeniam versus stadia haud amplius VII. ad laeuam viae militaris dearum fanum, quas & item sacrum ipsis agrum, Manias vocant, siue Furias: hoc in loco ob matris caedem insanîsse Orestem tradunt. Non longè ab eo fano terrae ager surgit, non vtiq; magnus, è lapide excisum digitum insigne praetendens. Vnde & illi tumulo Digiti monimentum est nomen. Ibi furentem Orestem tradunt alterius manus digitum alterum abrosisse. Propè est alter tumulus, Ace nomine, quòd ad eum insaniae medelam Orestes nactus fuerit. Et illic est alterum Furiarum templum. Has deas Oresti, cùm primùm est mente captus, nigras obuias factas memorant. Easdem cùm digitum adedisset, albas apparuisse, & earum aspectu statim illum ad se redisse: iccircò ijs, quarum effugit iram, inferias misisse. Posterioribus verò rem diuinam fecisse dicitur. Ac candidis quidem deabus & Gratijs pariter hac etiamnu̅ aetate incolae sacra faciunt. Proximum Ace est templum aliud, Tonstrinum appellant, quòd huc ingressus comam Orestes totonderit. E Peloponnesijs, qui priscas res memoriae produnt, Oresti haec in Arcadia accidisse affirmant, priusquam de eius facto in Areopago iudicium fieret. Accusatorem quide̅ non fuisse Tyn da???eu̅, quòd è vita iam excessisset, sed à Perilao Icarij F. Clytaemnestrae patruele de matris caede accusatum. Pausanias in Arcadicis. Cùm oraculum sciscitatus esset Orestes, quo pacto posset ab eo furore liberari? responsum tulit, illud fieri non posse, nisi in Tauricam Scytharum profectus, Dianae signum, quod illi eximiè colebant, in Graeciam deportasset. Eò cùm accessisset, in vincula à pastoribus cum Pylade co̅iectus (nam Pyladem Strophij Phocensis filium, cum quo fuit à teneris educatus, omnium profectionum periculorum???ue socium fidissimu̅ habuit) ad Thoantem regem deducitur, vt de more gentis pro victima deae mactaretur. In templo Iphigeniam sororem agnouit, quae sacerdotem deae agebat. Agnitione facta clàm fuga adornata cum statua per noctem abeunt. Sed antequam inde soluerent, Orestes comam lugubrem in Tau ris deposuit: quem ritum postea detulit in Cataoniam. Strabo lib. 12. Alj tradiderunt, iuxta Amanum montem, ab insania liberatum, vnde etiam mons ipse nomen acceperit, cùm priùs Melanthius diceretur, vt ait Plutarchus in libro de Flu minibus. Alij Palladis consilio Orestem Argos adijsse, & Erinnyas placasse inquiunt, ibi???ue eius insaniam desijsse. Natalis Comes Mythol. lib. 9. cap. 2. Caede. Calydonii populari vesaniae morbo vexaba̅tur, qui ebrietati persimilis erat, nisi quòd enecabat, Bacchi ira, Coresi sacerdotis imprecatione, immissus, eò quòd à Calirrhoë virgine contemneretur. Ex Dodonaei Iouis oraculo mali abigendi ea fuit ratio, si Callirhoë ad aram Dei immolaretur, vel alius pro illa se deuoueret. Dum insulata à populo ducitur, Coresus amoris impotentia seipsum pro illa occidit: illa nihilominus sese etiam pòst interfecit. Sic???ue malum gemina caede expiatum fuit. Pausanias in Achaicis. Pudore. Milesiae virgines cùm nulla de causa populariter suspendio sibijpsis vitam adimerent, neque mali remedium inueniretur: consilio senis cuiusdam cadauera nuda per vrbem tracta. Cuius ignominiae metu reliquae resipuêre. Aelianus. Hypathia Alexandrina Avditorem quendam suum se adamantem prolatis muliebribus pannis, & in eum co̅iectis, dicens: Hoc scilicet est, quod amas, ab amoris insania liberauit. Suidas & Ennapius. Loci mutatione. Alcmaeon ab Amphiarao patre persuasus, Eriphylem matrem, quae monili aureo ab Argia accepto, maritu̅ domi latente̅, ne ad bellu̅ Thebanu̅ proficisceretur, illic sibi pereundum sciens, prodiderat, interfecit. Diris agitatus, deum, qui Delphis est, consuluit, qua ratione ab insania liberaretur? & responsum accepit: [Greek words] Monili dedicato, mentem pristinam recepit. Athenaeus libro 6. Dipnosophistarum. Aliter Pausanias: Alcmaeon, inquit, Amphiarai F. occisa matre Eriphyle Argis fugiens, Psophidem, quae tunc Phegia à Phegeo rege nominabatur, se recepit: ibi Phegei filiam Alphesiboeam vxorem duxit, cui inter caetera nuptialia dona, decantatum etiam illud monile dedit. Vbi verò in Arcadibus domicilium habenti insaniae morbus non decessita ab Apolline Delphico responsum accepit, in eam terram ei migrandum, quae omnium esset recentissima, quam???ue mare edidisset. Itaque nactus terram, è qua Achelous in mare prorumpit, ex ipsa amnis alluuione extan tem, in ea consedit, ibi???que Callirhoën Acheloi filiam in matrimonio habuit. Ex ea Acarnana & Amphoterum suscepit. Callirhoë monilis, quod Eriphyles fuerat, potiundi, vehementi flagrans cupiditate, Alcmaeonem etiam inuitum vt Phegian veniret, perpulit. Ibi ille Phegei filiorum Temeni & Axionis insidijs circumuentus, perijt: ijdem verò Phegei filij monile Delphico Apollini dedicârunt. Pausanias in Arcadicis. Saltu. Vide Paratitlum, Quali insania, Amatoria. Cursu, Agitatione, Labore. Moera siue Iphinoë, Evryale, Lysippe, & Iphianassa, Proeti Argiuorum regis FF. (Aelianus libro 3. Elegam & Celenam vocat) cùm fortè Iunonis templum ingressae, temerè se Iunoni contulissent, à dea ad insaniam redactae sunt, vt vaccas se esse arbitrarentur, ijs???ue rebus terrerentur, quibus solent ea animalia: Proetus, qui illas sanaret, earum se vnam illi vxorem cum regni parte daturum promittit. Melampus conditionem accepit, & eas caprino lacte (vt Aelianus) vel el leboro potas (vt Galenus vult, qui idcirco Melampodion, elborum vocari asserit) entheis clamoribus & choreis, accitis secum validissimis iuuenibus, Sicyonem vsque compulit: in quo cursu Iphinoë maior natu extincta est, secundum Apollodorum. Alij Clitorij fontis Arcadiae aqua, quae bibentes abstemias reddiderit, curatas aiunt. Elleborus certè niger ea prino lacti incoctus melancholiam educit, & exercitium vehemens per sudorem euacuat, & aquae potus feruorem atrae bilis restinguit. A Proeto duabus regni partibus donatus est, & duae filiae superstites Melampo & fratri eius Bianti datae, Iphianasse scilicet Melampo, ex qua sustulit Antiphatem, & Manto. Gyraldus de Hist. poëtarum, dialogo secundo. Phrenetici curati memorabilis historia, in primo Graecorum Epigrammatum, incerti licet auctoris, in haec verba circumfertur: [Greek words] Venditione, Seruitute. Cùm ob Iphiclum de turri praecipitatum iniustè, Hercvles in amentiam incidisset, Pylum ad Neleum profectus est, vt mundaretur à caede. Hic cùm filios consuluisset, omnes, praeter Nestorem iuniorem, minimè purgandum esse censueru̅t. Ergo Deiphobum Hippolyti filium adijt. Sed cùm nequaquam sanari posset, de̅ue morbi cura Apollinem consuleret, responsum est, facilem cura̅ fore, si iusto venderetur precio: id???ue Iphicli liberis daretur. Ergo in Asiam nauigans, quodam ex amicis venundatus, seruus Omphalae virginis factus est, filiae Iardanes, eorum reginae, qui aliquando Maeo nij, nunc Lydij dicuntur. Precium Iphicli filijs cùm datum esset, pristina valetudine recuperata, Omphalae seruiens, omnes eius regionis latrones sustulit. Cognita Herculis virtute, Omphale liberum ei fecit aditum, & ex eo genuit filium Lamonem. Susceperat verò & antea seruus ex serua Cleolaum. Sunt qui Medeam, cùm Thebis Herculem in insaniam versum, ab eo???ue filios occisos reperisset, medicamentis illum ab eo morbo liberasse tradant. Diodorus libro 4. capite secundo & tertio: & Sabel. lib. 7. Ennead. 1. Idem ipse quum vel [21] Amphitryenem ex insania interfecturus videretur, lapide à Minerua impacto est consopitus, ac lapis, [Greek words], inde nuncupatus. Caelius lib. 17. cap. 4. A. L. Fame. Crates Thebanus Amore laborantibus ostendit remedia: Amori, inquit, medetur fames: sin aliter, tempus: quòd si nec his vti possis, laqueus. Luxus ferè alit amorem: tempus omnia aut tollit, aeut certè mitigat. Hec remedia si nihil prosunt, superest laqueus, vt morbus finiatur suspendio. Graeca sonant iucundius, [Greek words]. Laërtius lib. 6. cap. 5. Medicamentis. Strabo lib. Geographiae 9. duas Anticyras commonstrat, & in altera, quae sit post Crissam oppidum, elleborum nasci: in altera eiusdem nominis, quae sit ad sinum Maliacum & Oetam montem, oprimè temperari: atq; in eam quamplurimis è regionibus adnauigari sanitatis gratia. Pausanias in vltimo libro scripsit, supra Anticyram montes esse magnoperè petricosos, in his copiosè prouenire elleborum: nigro purgari aluum, albo vomitum cieri, ac superiora corporis purgari. Stephanus addit, Anty cirensem quempia̅ fusse, qui Hercvlem elleboro dato liberârit insania. Horatitis: Si tribus Anticyris caput insanabile nunquam Tonsori Licino commiserit. Treis Anticyras dixit pro vniuerso elleboro, significans deploratam & immedicabilem insaniam. Vir Praetorius ex secessu Anticyrae, quam valetudinis causa petierat, propagari sibi commeatum apud Caium Caesarem saepius desiderabat. Eum ille innata feritate interimi praecepit, adijciens, Necessariam esse sanguinis missionem, cui tam diu non prodesset elleborum. Suetonius. Erasmus Roterodamus in Oratione quam pro laude Medicinae conscripsit, vidisse se ait virum nomine Phliarivm Spoletanum, qui cùm Italus esset, nec in Germania versatus vnquam, pulcrè tamen Germanorum lingua loquebatur, quasi daemone detentus: quamobrem curabatur à Panaceo medico celebri: isque medicamentò exhibito, magnum vermium numerum eduxit, soluit???; hominem morbo, sed linguae Germanicae vsu priuauit. Cardanus de Rerum varietate libro 8. capite 43. Balneo. Ciuis quidam Mediolani olim dementium & insanorummedicus, habebat domi aream, & in ea lacunam aquae foetide, in quam nudos àd palum ligabat eos, qui insani adduceba̅tur, pro insaniae modo, ac cos tam diu aqua atque inedia macerabat, quoad viderentur sani. Poggius in Facetijs. IMAGINATIO, PHANTASIA. Vigilantivm. Insolita. Recitat Aristoteles fuisse Hominem, qui semper suam imaginem ante se velut in speculo videret. Id si ille non finxit, ostentationis causa & leuitate Graeca, certè ob solam visus imbecillitatem accidere no̅ potuit, sed accedente ad hanc etiam summa anterioris partis cerebri caliditate, spiritus???ue visiui tenuitate, efflati quoq; vaporis crassitie, vt sic tanquam è speculo resflecteretur. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. c. 43. Hierom. Cardanus Mediolanensis etiamnum puer, ab anno quarto ad septimum vsq:, ab hora diei secunda ad quartam semper, aut si modò tardiùs aut surgeret, aut expergisceretur, imagines videbat ab imo lecti quasi è paruis annulis, aereis???ue constantes, arborum, belluarum, hominum, oppidotum, instructarum acierum, bellicorum ac musicoru̅ instrumentorum, aliorum???; huiusce generis ascende̅tes, vicissim???; descendentes, alijs atq; alijs succedentibus. Cum???; his maximè puerulus existens oblectaretur, ob id???; intentiùs inspiceret. Clara mater & Margarita amita diligenter aliquando interrogarunt, num aliquid videret? At is quanquam paruulus no̅ ignorabat hoc esse ostentum quoddam, ob id???; constanter negabat: timens ne si reuelasset, à spectro destitueretur, aut mali quicquam pateretur, ob arcanu̅ reseratum. Expleto septennio, domo???; mutata, talia illi apparere omninò desierunt. Cardanus de Subtil. lib. de Mirabil. At verò Bodinus in Daemonomania ha̅c magica̅ ecstasin fuisse suspicatur. Turbata, Laesa. Ex Tit. Insanorum huc non pauca, ƒ 14. Sed & Ostentorum quaedam exempla imaginaria huc pertinent, f. 1370. Qvosdam inuenias, inquit Galenus 3. de Affect. loc. qui se pu tent figlinum vas: quamobrem contactum hominum, & omninò propinquitatem expauescunt, ne quo modo comminuantur decurtentúrve. Al 11 gallum conspicati priùs quàm edat cantum alas excutere, ipsi quoque consimiliter brachia motitant, mox & canunt. Meminit talis cuiusdam Rasis in Continente. Sunt Qvos perpetuò timor percellat, ne mundum fulciens Atlas seruans???; lassescat, is???ue feratur in praeceps, & omnes vnà pereant ruina: proinde fuga̅ semper meditantur, vt (si fieri possit) sese extra mundana claustra proripiant, Caelius lib. 17. cap. 2. A. L. Alexander ab Alexandro Iurecons. Neapolitanus de seipso narrat, lib. 2. cap. 9. Genial. dier. quòd Romae aegra valetudine oppressus, in lectulo, speciem mulieris eleganti forma sibi planè vigilanti obuersatam víderit: quam cùm inspiceret diu cogitabundus & tacitus, reputans nunquid falsa imagine captus, aliter, atque res esset, aspiceret, & verè suos sensus vigere, & figuram illam nusquam à se dilabi videret, quae'nam illa esset? interrogauit. Tum illa subridens, & ea quae acceperat verba respondens, quasi eum planè derideret, cùm diu ipsum fuisset intuita, discessit. Dormientivm somnia Vera. De his sub loco Diuinationis, f. 1369. Vana. Apud Lucianum Micryllvs, per somnium opulentissimus, experrectus, cerdo erat, Iro pauperior. Nulla. Atlantes Africae populi, nulla insomnia vident. Herodotus libro quarto. Cleon Dauliensis, etate Plutarchi, praedicabat multis, quos vixerat, annis nullam sibi in somnijs vnquam speciem obuersatam. Ex antiquioribus hoc ide̅ de Thrasymede Heraeensi commemoratur. In causa fuit, corporis temperatura: sicut viceuersa melancholicorum habet multa insomnia, multásque videt species temperame̅tum: quamuis somnia appareat eis veriora offerri. Plutar. de Def. orac. Nero Caesar nunqua̅ somniare solitus, nisi post interfectam matrem. Suetonius. Turbata. Ouidius lib. 11. Metam. somni ministros facit tres. Ex his Morpheus homines imitatur, Icelus siue Phabetor bruta, Pha̅tasus ea quae anima carent exprimit. Exempla horum ex Artemidoro pete: item ex loco Traesagiorum per insomnia, f. 1368. In monasterio Thebaidis, in quo Euphraxia virgo effulsit. mris fuit, vt quoties aliqua Sororvm minus pudica somnia habuisset, abbatissae confiteretur, & cinere stratis insperso poenitentiam ageret. Marullus libro 1. eapite 10. & Sabellicus libro 2. capite 3. Caesar Caligvla incitabatur in somnio maximè: neq; enim plus ???; tribus nocturnis horis quiescebat: ac ne his quidem placida quiete, sed pauida miris rerum imaginibus: vt qui inter caeteras, pelagi quandam speciem colloque̅tem secum videre visus sit. Ideo???ue magna parte noctis, vigiliae cubandi???ue taedio, nunc toro residens, nunc per longissimas porticus vagus, inuocare identidem atque expectare lucem conswerat. Suetonius. Terrebatur Nero euidentibus portentis somniorum, & auspiciorum, & omnium tum veteribus, tum nouis: nunquam antea somniare solitus. Occisa demum matre vidit per quietem nauem sibi regenti extortum gubernaculum: trahíque se ab Octauia vxore in arctissimas tenebras: & modò pen natarum formicarum multitudine oppleri: modò à simulacris gentium ad Pompeij Theatrum dedicatarum circuiri, arceri???; progressu: Asturconem, quo maximè laetabatur, posteriore corporis parte in simiae speciem trans figuratu̅, ac tan tum capite integro hinnitus edere canoros. Suet. in Nerone. Otho Imp. dicitur ea nocte, quae caedem Galbae subsecuta est, per quietem pauefactus gemitus maximos edidisse: repertúsque à concursantibus humi ante lectum iace̅s, per omnia piaculorum genera manes Galbae, à quo deturbari expelli???ue se viderat, propitiare tentasse. Suetonius. In Svecia Septentrionali Gulo animal voracissimu̅ capitur. Pellis elus preciosiss. dormientibus: Sub haru̅ pellium tegumentis euenire solent somnia eius animalis naturae conformia, quo ad ingluuiem & insidias bestiaru̅. Olaus lib. 18. c. 8. Impura. Davgvstinvs de somniorum lu dibrijs lib 10. Confes. cap. 30. inter alia haec queritur: Sed adhuc viuu̅t in memoria mea talium rerum imagines, quas ibi consuetudo mea fixit, & occursant mihi vigilanti quidem carentes viribus: in somnis autem non solùm vsque ad delectationem, sed etiam vsque ad consensionem factum???ue simillimum. Et tantùm valet imaginis illusio in anima mea, & in, carne mea, vt dormienti falsa [22] visa persuadeant, quod vigilanti vera no̅ possunt. Subnectit: Nunquid non potens est manus tua, Deus omnipote̅s, sanare omnes languores animae meae, atq; abundantiore gratia tua lasciuos motus etiam mei soporis extinguere? Augebis Domine magis magis???; in me munera tua, vt anima mea sequatur me ad te concupiscentiae visco expedita, vt non sit rebellis sibi, atq; vt in somnis etiam non solùm non perpetret istas corruptelarum turpitudines per imagines animales vsque ad carnis fluxum, sed ne consentiat quidem. Moribus consentanea. Thesevs Herculis consobrinus, virtutis eius vsqueadeò aemulus, vt praeclara illius facta etiam in somnis sibi occurrerent. Plutarchus in Theseo. Themistocli Miltiadis Persica trophaea non modò somnum adimebant, sed & somnia condiebant. Plutarch. M. Marcellvs Coss. cum Annibale dimicandi eo ferebatur studio, vt saepe etiam in somnis singulari certamine cu̅ eo sibi videretur congredi. Plutarchus in eius vita. INVENTRIX FACVLTAS. Inuentio, inter Instrumenta suo loco connumer anda, ad Exercitationem pertinet, f. 3798. Hîc Facultas per se consideratur, à qua Functiones proueniunt similes, de quibus inter Effecta animi. Laudatur hoc nomine Datames Persa, dux inuictus, apud Aemylium Probum, quòd vbi cogitâsset, facere audebat cogitata, solitus cogitare priusquam conari. E???as. in Adagijs. Alcibiades Atheniensis, Periclis auunculi imitatione studiosissimus eloquentiae, in inuentione eorum, quae dicenda cssent, promtissimus erat & ingeniosissimus, siue naturae solius bonitate, siue etiam Socratis praeceptione. Verborum propriorum atq; politorum inuentioni plus nimio studuit, vt quando ea illi non ita expeditè succurrebant, inter dicendum saepe obmutesceret, & orationis quaedam interualla vitiosè admitteret, dum voces quaerit elegantes, & numerosas. Plutarchus in eius vita. COMMENTATIO, PROVIDENTIA. Ex loco Prudentiae huc non pauca. f. 1664. & seqq. Operis. Myson cùm hyeme ventilabrum pararet, Chiloni sapienti causam roganti dixisse fertur: [Greek words]: Paratos agere decere, non parari agentes. Plutar. in quaest. Rom. INSIDIARVM. Consule Tit. Insidias prudenter amoliri, f. 1713. Item Vigilantiam suorum excitare, f. 1783. Solenne celebrante ciuitate Thebana, omnibus???ue in vinum & epulas effusis incurrit Epaminondas in familiarem quendam, squalidus cogitabundus???; incedens. Quo mirante atque sciscitante: Quídnam solus tali specie obambularet? Quò vobis inquit, crapulari & vitulari omnibus liceat. Plutarchus in Apophthegmatibus. Mortis. Sub loco Fortitudinis tolerantis Tit. extat, Mortis commeniatio. In ipso Tit. Mortis toleramia talia exempla occurrunt, f. 2164. Aegyptii in domorum aedificatione neglige̅tes, miro sumptu superba???ue magnificentia construere sepulcra consueuerant, operae???ue prodigiosae pyramides: quòd existimarent, defunctorum domos sempiternas, viuorum verò domicilia esse velut vitae momento transeuntis diuersoria. Iidem mortuos condiunt, & eos domi seruant. Cicero libro 1. Quaest. Tuscul. & Diod. lib. 1. cap. 4. M. Ter. Varro, in praefatione, quam scripsit in libros de Agricultura: Cogitans inquit, esse properandum: quòd si, vt dicitur, homo est bulla, eò magis & senex. Annus enim LXXX admonet me, vt sarcinas colliga̅, antequa̅ proficiscar è vita. Praedictum suerat Heliogabalo à sacerdotibus Syris, biothanatum se futurum. Prauerat igitur funes, blatta & serico & cocco intortos, quibus, si necesse esset, laqueo vitam finiret. Parauerat & gladios aureos, vt se occideret, si aliqua vis vrgeret. Parauerat & gladios aureos, vt se occideret, si aliqua vis vrgeret. Parauerat & in hyacinthis & in smaragdis venena, quibus se interimeret, si quid grauiùs immineret. Fecerat & altissimam turrim, substratis aureis gemmatis???; antè tabulis, ex qua se prae cipitaret, dice̅s, etiam mortem suam preciosam esse debere, & ad speciem luxuriae, vt diceretur, nemo sic perîsse. Sed nihil ista valuerunt. Nam occisus est per scurras, & per plateas tractus est sordidissimè, per cloacas ductus, & in Tiberim submissus est. Lampridius. IVDICII EXTREMI. D. Hieronymvs de sEipso hoc profitetur, Quicquid agat, semper illam sibi obuersari vocem: Surgite mortui, venite ad iudicium. REPETITRIX FACVLTAS. D. Avgvstinvs ad baptismum sese accingens Mediolani, in rure quodam Verecundi amici sui degens, totus erat in Psalmorum lectione. Praesertim verò Psalmi quarti comme̅tatione ad deplorandos pristinos errores suos, & infelices Manichaeos coarguendos, mirificè inflammatum se fuisse, testatur lib. 9. Confessionum, cap. 4. IVDICATRIX FACVLTAS. Ex Functionibus ipsis Facultas coniectanda. Eapropter ex loco Effectuum exempla eadem, vt illi, sic huic argumento inseruient: siue Theoricum, siue Practicum, siue Mechanicum sit subiectum, f. 4308. COGITATIO respectu MODI. SOLERTIA SAGAX. ATXINOIA Huc ex Tit. Dictionis extemporaneae quaedam, f. 3824. item Prudentiae inuentricis, f. 1754. Et illa quidem veluti Theorica, haec Practica est solertia, in repentinis praesertim consilijs, in quibus angustia temporis mens veluti constricta, & coarctata, vt acrius sic efficacius insurgit. Augustus, vt refert Seneca, pronunciauit de Vinitio oratore, quòd ingenium in numerato haberet: propterea quòd in causis agendis ingenio esset praesentissimo, & quicquid alijs praestaret diutina cogitatio, id illi prima statim animi intentio daret. Erasmus in Adagijs. CONIECTVRA FELIX. EY???TOXIA. [Greek words] absq; medio vel Rei veritatem, vel Personae voluntatem, sententiam, consilium, institutum, tum in Theoricis, tum in Practicis assequitur. Huc igitur Acumen in intelligendis ijs quae leguntur, audiuntur, videntur, aguntur in quocunque vitae genere. Odysseae o. Telemacho apud Menelaum hospita̅te augurium sese obtulit aquilae, quae anserem è corte rapuerat. Haesitante Menelao & Pisistrato comite Telemachi, ad vtros pertineret id omen: Helena expeditè interpretata est, ad Vlyssem Telemachi patrem referri debere, qui domum vel iam reuersus, vel reditui proximus, procos malè sit multaturus. COGITATIO respectu QVALITATIS. CERTA, Indubitata, Firma. Huius ex loco Habituum theoricorum, de quibus Volum. 4. 5. sed & Prudentiae practicae atque bellicae, exempla petantur, f. 1650. & seqq. INCERTA, Dubia, SVSPICIO. De Suspicione sequenti libro, ceu Effectu, f. 138. Hic de ipsomet Habitu, quem Error tanquam accidens consequitur, de quo póst. CONTEMPLATIO, MEDITATIO, COGITATIO intenta. [Greek words] Graeci, [Greek words] deducunt, Latini Meditationem appelant, Graeca fortaßis nomenclatura, quando [Greek words] plerun???; abstrusa & diuina consilia significant. Agitatio mentis libera in quocun???; vitae genere, theorico, practico, mechanico, sed in illo propter subtecti dignitatem excellentißima, hominem deorum consortio quodammo inserit, & propterea [23] Mors philosophica à Platone nuncupatur. Exemplae ergo eorum, qui mentis agitationem quamlibetcunque summo studio sunt amplexi, hoc loco persequemur. Huius veluti [Greek words] & anteambulo est vita monastica, hoc est, solitaria, siue illa iam sit Eremitica, in agris, siue Politica, in medij vrbibus. Consule locum Solitudinis, fol. 246. 3062. Pedissequa verò Ecstasis est, & [Greek words]. De singulis suo loco. THEORICA CONTEM-platio. Religiosa. Huc quaedam ex Tit Assiduitatis in orando, quatenus orationi iungitur contemplatio diuinorum fol. 3839. Iacobvs cum Angelo luctatus, & ab eo in femore tactus, tor pescente neruo claudicauit. Sed pedu̅ vitium non sensit dum mentis aciem in Deum dirigit. Nusquam queritur de femore debilitato, & statim post luctam vidisse se Dominum facie ad faciem gloriatur. Vnde illi nomen Israël, id est, Deum videns, inditur. Marullus lib. 5. cap. 4. Moses Hebraeorum legislator, oues in monte Sina pascens, assidua meditatione diuinorum colloquiorum particeps factus est, adeò vt cum Domino facie ad faciem loqueretur. Daniel noctu contemplationi & orationi vacans, propheticum hausit spiritum. Daniel. 2. D. Avgvstinvs Hipponensis episcopus, dum sanctae Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens contemplatur, ita à seipso abscesserat, vt à muliere, quae illum consulere cupiebat, saepiùs interpellatus nihil responderet, imò ne respiceret quide̅: mulier denique, quia se contemtam putauit, abijt tristis. Postero autem die, cùm eum in ecclesia audiret, in spiritu rapta vidit de Trinitare disputantem: atque audiuit, iccircò se illum die hesterno frustra quidem adîsse, quòd eiusmodi meditatione occupatus, ipsam neque videre, neq; omninò sentire potuisset, ac proinde ne redire dubitaret. Redijt, & quod petierat consilium, sine cunctatione accepit. Marul. lib. 2. cap. 4. & Sabel. lib. 2. cap. 6. D. Hieronymvs spiritalis contemplationis suae ineffabilem, dulcedinem in eremo, in eo libro, quem de Virginitate seruanda edidit, exprimit his verbis: Post multas lacrymas, post coelo inhaerentes oculos, nonnunquam videbar mihi interesse agminibus angelorum, & laetus gaudens???ue cantabam: Post te in odorem vnguentorum tuorum curremus. Et ad virgines Deo dicatas scribens, ait: Experto itaque seni, deuotè consulenti, credite filiae: si semel gustatis, quàm dulcis est Dominus, ad eum accedentes, lapidem viuum, ab hominibus quidem reprobatum, à Deo autem electum, poteritis ab eo illud audire: Venite, & ostendam vobis omne bonum. & tunc ostendet vobis talia, qualia non nisi mentes assuetae norunt. Scio quid loquor, carissima. Nam vt meam insipientiam loquar, ego homunculus sic abiectus, fic vilis in domo Domini, adhuc viuens in corpore, angelorum saepe choris interfui, de corporeis per hebdomadas sustentationibus & nutrimentis nihil sentiens, diuinae visionis intuitu. Post multorum forte dieru̅, spacia praescius futurorum, redditus corpori, flebam. Quid ibi manens foelicitatis habebam. quid inenarrabiliter delectationis sentiebam, testis est ipsa Trinitas quam cernebam, nescio quo intuitu: testes sunt & ipsi beati spiritus, qui aderant: testis est etiam conscientia mea, qui tantis bonis ipse fruebar, quot & qualia nescit proferre mollicies corporis mei. Denique subiungit, dicens: Non potest ad tantae contemplationis dulcedinem cor secularibus plenum negotijs aspirare: sed oportet vt seculo moriatur, vt soli Deo per tantas meditationes & desideria supernis inhaereat. Vnde granum frumenti cadens in terram, nisi mor tuum fuerit, semper sic solum manet vt cecidit: quod si moritur, fructum plurimum affert. Pavla Romana vidua Bethlehem ingressa, & in specum Saluatoris introiens, postquam vidit sacrum virginis diuersorium, & stabulum, in quo agnouit bos possessorem suum, & asinus praesepe domini sui, vt illud impleretur quod in eodem propheta scriptum est: Beatus qui seminat super aquas, vbi bos & afinus calcant: D. Hieronymo audiente iurabat, cernere se oculis fidei infantem pannis inuolutúm, vagientem in praesepi Dominum: Magos adorantes, stellam fulgentem desuper, matrem virginem, nutritium sedulum: pastores nocte venientes, vt viderent Verbum, quod factum erat, & iam tunc Euangeliste Ioannis principiu̅ dedicarent: In principio erat verbum, & verbum, & caro factum est: Paruulos interfectos. Herodem saeuientem, Ioseph & Mariam fugientes in Aegyptum. Mixtis???; gaudio lacrymis, loquebatur: Salue Bethlehem domus panis, in qua natus est ille panis, qui de coelo descendit. Salue Ephrata regio vberrima, atque [Greek words], cuius fertilitas Deus est. Hieronymus in eius epitaphio. D. Thomas Aquinas Parisijs cum Philippo, aut (vt Campanus scribit) Ludouico Gallorum rege coenans, animo alienatus, cùm ne oculis quidem conniueret, tandem percussa manu mensa exclamauit: Aduersus Manichaeos conclusum est. Quod factum cùm rex admiraretur, Thomas cum rabore respondit: argumentum fibi in mentem venisse, quo Manichaeorum dogma penitus euerteret. Fulgosus libro octauo, capite septimo. Bernardvs Clareuallensis abbas, cùm aliquando equum ascendens fratres Carthusienses inuiseret, & praepositus eorum ephippio nimis decoro illum vsum arguisset: quaerere à comitibus coepit, quale equi sui ephippium eslet? neque enim aut insiliendo, aut defiliendo, aut etiam insidendo, animum aduerterat, quale foret. Iterum prope ripam Lausannensis lacus diei iter fecerat. Cum???ue iam occidente Sole ad hospitium diuertisser, & fratres qui eum comitabantur, inter se de lacu ipso verba iactarent: rogauit vbi lacus ille fuisset. Postquam audiuit, miratus est, se???ue eum vidisse negauit. Marul. lib. 2. cap. 4. Arsenivm abbatem, dum opus faceret, lacrymas effundere solitum scriptores tradunt. Quae res indicio est, longè aliud illum animo agitasse, quàm quod manibus tractaret, Manus quidem labori intentae erant, sed mens diuinis meditationibus assueta, ad Deum tollebatur, & eius desiderio accensa fletu temperare non poterat. Marullus libro tertio, capite nono. Elizabetha Pannonum regis filia, post mortem mariti, Thuringiae reguli, dum se supra se tollens, coelestia meditatur, in ecstasim abibat, & mente cernebat quod oculis videre no̅ poterat. Quod ne tum quidem, cùm ad se redîsset, dissimulare poterat: tantam facies hilaritatem pre se ferebat. Eadem cùm aliquando nimio labore defatigata lassa???ue resedisset, oculis in coelum intentis, fronte modò iucunda, modo tristi apparuit. Et confessa est, se in nubibus vidisse Iesum, qui nunc se ostendens laetam redderet, nunc tege̅s moestam. denique ipsum sibi dixisse: Bono animo esto, filia, ego tecum sum. Et se respondisse: Ita Domine, tu mecum, atque ego tecum. Sic sanè est: quoties Christum vera fide co̅templamur, toties cordi nostro insidet, & verè nobiscum, atque adeò intra nos est, dicente Apostolo: Qui adhaeret Domino, vnuspiritus est. Marul. lib. 2. cap. 4. Clara virgo beati Francisci praeceptis imbuta, digna???; tanto magistro discipula, pridie quàm natalis Domini veniret, aegrotauit: nec licuit illi cum reliquis sororibus ad peragendas sacrae noctis preces pergere. Affuit tamen in spiritu, vbi in carne adesse nequibat. Reuersis quippe sororibus, quicquid inter absentes actum dictum???ue esset, ordine retulit. & mirantibus adiunxit: Sibi tunc ibidem loci, vbi absens cum ipsis fuit, Iesum puerum, qua hora quondam nasci voluit, apparuisse. Marullus libro secundo. Sabel. libro secundo, capite sexto. Eadem die Coenae Domini vsq; ad Sabbatum sanctum, corporeorum sensuum vsu subtracto, quasi mortua permansit. Sed interim toto animi vigore in Deum translato, omniae Dominicae passionis mysteria ijsdem horis, eodem???ue ordine geri cernebat, quo gesta nouerat. Vbi autem corpori fuit reddita, haud amplius quàm vnius horae spacio se dormîsse putauit. Ibidem. Genovefa virgo Parisiensis ab Epiphania ad Coenam vsque Domini in cella recludebatur, vt & orando & contemplando Deo expeditiùs incumberet. Ad cuius ostium quum puella venisset, vt quídnam illa faceret, per rimas exploraretur, euestigiò lumen amisit: sed exacto quadragesimali ieiunio, eiusdem opera lucem recepit. Bonfinius libro quinto, Decadis primae. Philosophica. Ganymedes Troianus passim à poëtis inhonesto nomine catamiti notatur. Verùm Xenophon in Symposio (atque etiam Cicero lib. 1. Tuscul. quaest.) non ob formam corporis, sed ob animi praesta̅tiam à Iouis aquila raptum dicit: & propterea conueniens fatis habuisse nomen, [Greek words] Contemplationi enim deditus, mirificam inde voluptatem hausit: & ad pulcritudinis ideam propiùs accedens, dignus Ioue pocillator constitutus fingitur. Volaterranus libro 16. Anthropolog. cap. 2. Promethevs Iapethi F. cùm naturae secreta rimatus, ignem ex fulguris incendio obortum iugi alimento lignorum fouere mortales docuisset, fabulae occasionem dedit, vt superis ignem in caua ferula suffuratus esse dicatur. Eapropter a Ioue Caucaso alligatum, & cor illius ab aquila dies noctésque dilaniari fabulantur. Caucasus solitudinem designat, aquila contemplationem denotat. Ad saxa igitur Caucasia damnatum poenae loco vulgus arbitratur Prometheu̅, quum tamen ex hac ipsa contemplatione verissimam, maxime???ue solidam percipiat voluptatem. Endymion iater Latmia saxa dormiens à Luna adamatus fingitur: cùm reuera Astronomiae studio noctes in solitudine peruigil transegerit. Atlantem Libycum tanta coelestis cursus cognoscendi voluptas cepit, vt spreto hominum commercio, in altissimum Africae occidentalis montem secesserit solus. Itaque & monti nomen indidit, & ob singularem coelestium rerum cognitionem coelum suis humeris fulcire dictus est. Eius discipulus Hercvles, non tam corporis quàm ingenij viribus clarus, propter Astronomiae peritiam fessi Atlantis onus humeris subijsse fertur. Calypso Atlantis filia, in extremis Oceani finibus solitudinis causa habitauit. Ad eam Vlysses ille Homericus doctrinae causa profectus est, non tam procellis quàm discendi incredibili ardore compulsus. Et quia disciplinae istae tum temporis acroamatiae erant, hoc est, oretenus tradebantur, rectè [Greek words] Calypso fuit dicta. Indorum Gymnosophistae ab exortu Solis ad occasum vsque eodem in loco perstant, alternis saepe pedibus toto die feruentissimis arenis insistunt, solem???ue immobilibus oculis contuentur, vt hac ratione & animum contemplatione, & corpus laborum tolerantia exerceant. Plin. lib. 7. cap. 2. Meditatúsne sit, an perpetuo somno pressus iacuerit Epimenides Gnosius, siue Phaestius, in dubium venire potest, qui septem & quinquaginta annos latuit. Tametsi enim scriptorum vulgus ad somnum inclinat, nemo tamen dormiendo sa pientior est factus vnquam: nisi vulgari de Hesiodo opinioni quis temerè accedat. Epimenides (quod nemo inficiatur) diuinarum fuit humanarum???ue rerum scientissimus: nam & Cylonium expiauit scelus, & Solonem iuuit leges suis scribentem ciuibus. Sab. lib. 2. cap. 6. ex Plutarcho. Anaxagorae propositum in spectanda veritate anxium laboriosum???ue, epitymbium eius testatissimum facit: [Greek words] Quin & aras illi dicatas nouimus, quarum viseretur inscriptio nunc quidem [Greek words], id est, Mentis: nu̅c verò [Greek words], id est, Veritatis. Caelius lib. 11. cap. 1. A. L. Veterum sapientum plerique omnes summa declinabant cura, quicquid animam arctius corpori adnecteret, ac (vt sic dicam) ferruminaret. Vnde notissima Pythagoraeorvm expetita solitudo, ac templorum locorúmve inhabitatio: & quorundam etiam celebrata occaecatio, ne quid vsquam foret, quod contemplandi suauitatem interpellaret. Caelius libro 21. cap. 10. Antiq. Lect. Democritvs Abderites, vel Milesius, puer etiamnum, cùm in hortulo tugurium sibi construxisset, & in eo contemplandi causa versaretur, accidit vt pater illius bouem tuguriolo alligaret, sacrorum causa. At ille in contemplatione persta̅s, no̅ prius quid actum esset aut ageretur animaduertit, quàm bouem pater cum strepitu excitauit, & ipso mugitu bos sese prodidit. Laërt. lib. 9. Idem postea ex longinquis peregrinationibus, quas sapientiae causa susceperat, in Graeciam reuersus, vt ea, quae hauserat, praercepta diligenti ruminatione (vt ita dicam) excoleret, lucidissimo lebete oculis obiecto seipsum excae cauit. Nimirum vt mentis oculos acueret, externi visus iacturam parui fecit. Sabel. lib. 2. cap. 1. & 6. At Plut. com. de Curiositate, fabulae locum datum putat, quòd integris quantumuis luminibus, obiectis tamen externis contemplandi assiduitas minimè labefactaretur. Archimedes, qui machinationibus suis multùm ac diu victoriam M. Marcelli Syracusas obsidentis inhibuerat, cùm capta vrbe animo & oculis in terram defixis formas describit, militi, qui praedandi gratia domum irruperat, stricto???ue super caput gladio quísnam esset, interrogabat, propter nimiam cupiditatem inuestigandi quod requirebat, nomen suum indicare no̅ potuit, sed protecto manibus puluere: Noli (inquit) obsecro, istum circulu̅ disturbare. ac perinde quasi negligens impeij victoris, obtruncatus, sanguine suo artis suae lineamenta confudit. Valerius lib. 8. cap. 7. Pyrrho Eliensis, Scepticorum princeps, inter deambulandum tam intentus erat contemplationi, vt cùm aliqua̅do Axarchus comes in scrobem incidisset, ille nec animaduerterit, nec opem tulerit. Cùm secum solus loqui esset deprehensus, & cur id faceret rogaretur: Meditor, inquit, vt bonus sim. Laërtius lib. 9. Socratis miram in contemplando pertinaciam, Plato cùm aliàs saepe, tum etiam in Symposio, sub persona Alcibiadis narrat. In militia̅ profectus ad Potidaeam, manè nescio quid contemplans, vsque ad meridiem eodem in loco fixus & immobilis stetit. Animaduerterunt hoc Ionici quidam millte???; eum???ue in eodem loco vsque ad alterius diei auroram stantem obseruârunt. Exorto sole, eo???ue salutato, ad contubernales redijt. Idem cùm ad Agathonis conuiuium cum Aristodemo proficisceretur, ia medio itinere contemplabundus substitit: neque prius ingressus est, quàm id, de quo secum tacitus dubitârat, inuenisset. Dantes poëta cùm exul Senis esset, & in ecclesia Minorum cubito super altare posito cogitabundus inniteretur, accessit ad eum quidam à tergo neseio quid molestius pete̅s. Tum Dantes: Dic mihi inquit, quae est maxima omnium bestiarum? At ille, Elephas, respondit. Cui Dantes, Elephas? sine me, inquit, maiora te cogitantem, & noli esse molestus Poggius in Facetijs. PRACTICA CONTEM-platio. Contemplationem Practicam à Theorica distinguimus, ???; huius finis est cognitio, illius actio. Atque vt theoria suam habet praxin, ita vicissim praxis suam theoriam: sed à fine fit denominatio. Practica contemplatio ad conuer sationem & societatem hominum tota refertur: & mentis illius (quam practicu̅ intellectum nominant) agitatione perficitur, à conuersatione tamen hominum tantisper se subducit, donec ea quae vel reipubl. vel aconomiae conducibilia sunt, inuenerit. Consule Tit. Legis latorum prudentum. f. 1634. Homerus Agamemnonem suum passim à virtute commendat: tum etiam à vigilantia, & nocturnis cogitationibus, toti exercitui profuturis. Sic Iliad [Greek words]. de eo scribit: [Greek words] Idem somnia diuinitùs Agamemnoni immitti scribit: innue̅s, ne in somnis quidem boni principis animum quietum esse posse, quin de ijs, quae ad salutem Reipubliae pertinent, consultet. Phocion Atheniensis in concione dicenti: Prae te fers Phocion meditari: Rectè diuinas, inquit. Meditor enim, an quid praecidere de oratione, quam ad populum habiturus sum va leam. Plutar. in Apoph. Vt proinde quidam eum suorum sermonum securim, [Greek words], appellârit. Cleomenes rex Spartanus, cùm placeret acroama quoddam, rogatus, Essétne egregium? respondit, Vos videritis, ego enim in Poloponneso mentem habeo. Plutarch. de Animantium comparatione. Philopoemen Megalopolitanus, Achaeorum praetor, cùm solus iter faceret, aut deambularet, occurrentium locorum situm contemplabatur, semetipsum explorans: Quid si ductanti exercitum, fiat hîc tibi hostis obuius, aut à lateribus repentè velut ex insidijs co̅surgat, qua figura aciem instruas continendus miles, an illicò signa inferenda? & si tenendus, quomodo praesidiarios loces, aut subsidia disponas? Fecit eiusmodi meditatio, vt in praestantissimis Graeciae ducibus sit demùm celebratus: quo vita functo, nullum ampliùs Graecia praecellentem ducem emisit. Sabel. lib. 2. cap. 9. ex Plutar. in eius vita. P. Scipio Africanus, antelucanis horis in Capitolium ascendens, in tempio Iouis opt. max. prius contemplabundus sedebat, quàm in senatum descenderet, vt ca quae Reipublicae salutaria essent, deorum prius pace implorata, inuenire, & patribus proponere posset. Dicere solitum scribit Cato, fer???; eius aequalis, nunquam se minus ociosum esse, quàm cùm ociosus: nec minus solum, quàm cùm solus esset: innuens, sese & in otio de negotijs cogitare, & in solitudine secum loqui solitum, vt neque cessaret vnquam, & interdum colloquio alterius non egeret. Cic. lib. 3. Offic. Canes custodes, qui in alios saeuiebant, in eum neque latrâsse vnquam, neque incurrisse, Gell. lib. 7. cap. 1. ex Iulio Hygino & C. Oppio refert: eo???ue Iouis filium creditum. Carolvs Magnus ad ceruicale pennam & encaustum cum pergameno noctu reponebat, vt si quid in lecto cogitanti vtile occurreret, signare posset, ne è memoria laberetur. Vicinus etiam lecto erat paries cera illitus, cui, si quid in tenebris occurrisset, inscriberet. Eginardus in vita Caroli, & Henricus Erphordiensis. CarolvsV. Imperator, anrequam quicquam aggrederetur, diu multum???ue prius deliberabat, in publicum non prodibat, neminem ad se intromittebat, saepe quinetiam morbum simulabat. Quo ipso effecit, vt non prius eius confilia deprehenderentur, quàm in opus deducta essent. COGITATIO respectu OCCASIONIS. TRANQVILIA, Otiosa. Exloco Prudentiae Consultatricis plurima exempla huc poterunt accommodari. f. 1636. item 1697. TVRBATA. Sub Tit. Desperationis quaedam extant. f. 78. C. Ivlivs Caesar in Hispania vltimo praelio desperatis rebus [25] etiam de consciscenda nece cogitauit. Suetonius. Nero hostis à Senatu iudicatus, praemissis libertorum fidissimis Ostiam, ad classem praeparandam, Tribunos, Centurione???; praetorij de fugae societate tentauit. Sed partim tergiuersantibus, partim apertè detrectantibus, vno verò etiam proclamante, Vsque adeóne mori miserum est? varia agitauit, Parthósne an Galbam supplex peteret, an atratus prodiret in publicum, pro???; Rostris qua̅ta posset maxima miseratione veniam praeteritorum precaretur: ac si inflexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret. Suetonius in Nerone. Atila Hunnorum tyrannus magna strage ab Aetio Honorij Imp. duce & Theoderico Gothorum rege in campis Catalaunicis victus, strue ephippiorum se circumquaq; munijt. vt si nulla alia salutis ratio reliqua videretur, ne in hostium manus veniret, incensa pyra cremaretur. APTA. Romam ex Africa venerat S. Fvlgentivs monachus, noua Transamundi regis Ariani aduersus episcopos saeuitia exanimatus. Hic, postquam sacra martyrum loca venerabu̅dus inuisit, omnes???; seruos Dei, quorum adipisci notitiam potuit, humili obsequio salutauit, ad eum locu̅, in quo Theodoricus rex Ostrogotthorum populum alloquebatur, accessit. Ibi cùm Romani senatus amplitudinem, decus, ordinem???ue distinctis gradibus aspectaret, & fauores liberi populi castis auribus exaudiret, qualis esset gloriosa huius seculi pompa, cognouit: neque tamen aut immodica spectaculi eius voluptate captus, aut inani seculi delectatione lenitus, verùm inde potius ad illam supernam Hierusalem expetendam incensus est. itaque in hunc modum eos, qui sibi proximi stabant, est alloquutus: Quàm speciosa debet esse Hierusalem illa coelestis, si sic fulget Roma terrestris? & fi in hoc seculo datur tanti honoris dignitas diligentibus vanitatem, qualis honor & gloria tribuetur Sanctis contempla̅tibus veritatem? Ad monasterium suum in Africam reuersus, episcopus Ruspensis ecclesiae factus, omni laude sanctitatis emicuit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. INEPTA. Democritvs Abderites quum arroderet cucumerem, sensit humore̅ esse melici saporis: rogauit???; famulam, vnde emisser? Illa nominauit hortum. Surrexit Democritus: Et duc me, inquit, eò, ac locum indica. Demirante muliercula, quid sibi vellet: Vt, inquit, dulcedinis causam inueniam: inuenturus, fi locum inspexero. Hîc muliercula ridens: Quiesce, inquit, ô bone. nam ego imprudens cucumerem immiseram in ollam mellitam. At ille offensus: Molesta es, inquit: ego tamen incumbam, quaeram???; causam, qua cucumeri peculiaris ac genuina dulcedo esse possit. Laërtius libro 9. cap. 7. & Plutarchus lib. 1. Sympos. Apud Syluanum abbatem in Scythiotico coenobio Qvidam hospitatus, cùm monachos manibus laborantes vidisset, ea̅ solicitudinem quasi rem superflua̅ cauillatus: Maria, inquit, optimam parte̅ elegit, sedens secus pedes Domini, & audie̅s verbum illius. Post haec cùm hora coenae ex industria ipsum non vocassent, vbi coenatum est, miranti ac quaerenti, Cur ita se praetermisissent? Abbas respondit, ratos fuisse, ipsi, qui se totum spiritalem profiteretur, cibo potu???; minimè opus esse. Tum demum illo errorem confitente, subiunxit: Scias igitur, Mariam etiam Marthae ministerio indigere, auxilio??? iuuari. Marul. lib. 3. cap. 9. & Sab. lib. 2. cap. 9. Ioanni abbati in Scythiotica eremo aetatem agenti, incidit in animum, vt diuinae contemplationi absque aliqua corporis operatione, cibíve cura iam quasi angelus Dei vacaret. Itaq; cellam deserens, per vastam solitudinem euagari coepit. Sed die tandem septimo, fame vrgente, redijt: & cùm cellae fores occlusas offendisset, contubernalem suum, quem ibi reliquerat, vt sibi aperiret, inuocauit, se Ioannem esse contestans. At ille: Nequaquam, inquit. nam Ioannes in angelum mutatus est, nec cibo illi opus est, nec cum hominibus commorari necessarium. Tali exprobratione taxatum dimisit, passus eum nocte sub dio ante ianuam iacêre. Manè verò concesso aditu, cùm longa inedia lassum refecisset, fraterna charitate monuit, se hominem esse meminisset, cibo egentem, vt sufficere posset actioni spiritali: proinde laborem monachis communem ne detrectaret. Marullus libro 3. cap. 9. COGITATIO RESPECTV TEMPORIS. Divrna. Ex Thulo Contemplationis huc quaedam. f. 22. 1382 3812. NOCTVRNA. Theseo Herculis facta noctu & vigilanti & dormienti obuersabantur. Plut. in Theseo. Themistocli Miltiadis trophoea somnum excutiebant. Plut. in eius vita. Chersiphron architectus de limine templi Ephesij reponendo etiam per noctem cogitans, in quiete vidit praesentem deam, cui templum fiebat, hortantem vt viueret, se co̅posuisse lapidem: atq; ita postero die apparuit, pondere???; ipso correctus videbatur. Plinius lib. 36. c. 14. M. Brvtvs cum Cassio contra Caesarem coniuratione inita, à Porcia vxore magnum quid animo voluere ex vigilijs nocturnis deprehensus fuit. Plut. in Bruto. COGITATIO RESPECTV SVCCESSVS. FELIX. Thales Milesius post Reip. negotia sese ad contemplandu̅ contulit, & absq; praeceptore (nifi quantum sacerdotes Aegyptiorum audiuit) tantus euasit, vt inter septem Sapientes primus haberetur. Laërtius lib. 1. Heraclitvs Ephesius cùm esset iuuenis, nihil se dicebat scire: vir factus, nihil se ignorare profitebatur. Et ille idem tamen neminem audiuit, sed ex semetipso omnia iugi contemplatione didicit. Laërt. lib. 9. Socrates iugi contemplatione omnia assecutus est: neque peregrinationibus opus habuit, cui domi omnia nascerentur. Laërtius lib. 2. Didymvs Alexandrinus, praesul Caesariensis, captus oculis à puero, Dialecticam & Geometriam, quae vel maximè visu indiget, perfectè didicit, quòd ea quae semel audiuisset, summa diligentia ruminaretur. Volat. lib. 15. Anthrop. Galenvs, cùm sibi persuasisset, Hippocrate̅ nihil absq; magna ratione dicere, & tamen Aphorismum illum, Dolores oculorum vel potio, vel balneum, vel fomentum, vel phlebotomia, vel purgatio tollit, non intelligeret: indefessa & penè obstinata cogitatione tandem veritatem & mentem senis assecutus est. Locus extat lib. 3. Meth. 2. INFELIX, Irrita. Calchas Thestorides duo problemata à Mopso proposita, alterum quot grossos caprifici modius caperet, alterum de scrofae praegnantis porcellis, quot & quales essent, soluere non potuit: adeo???, prae moerore expirauit. Eustath. Il. [Greek words] Homervs Thebas nauigans ad Saturnalia (certamen ibi hoc musicu̅ celebratur) Ium venit. ibi saxo insidens, piscatores vidit adnauigantes, eos???; Ecquid haberent, interrogauit. Illi, quòd nihil cepissent, sed praedae inopia pediculos legissent, ita responderunt: [Greek words] Non capta afferimus: fuerant quae capta, relictis. Per ambages autem innuebant, se pediculos, quotquot cepissent, interfectos dimisisse: quos verò non cepissent, eos se in vestibus suis secum ferre. Hoc cùm non posset conijcere Homerus, prae moerore vitam finijt. Ienses eum magnificè sepeliuerunt. Plut. lib. de Homero. Aristotelem in Chalcide Euripi septies die ac nocte reciprocantis causas frustra inuestigantem, morbum lethalem contraxisse, narratur à Gregorio Nazianzeno, teste Brodeo in Epigrammata. Philetas Cous, [Greek words] inquirens, cùm diu frustra laborâsset, mortuus est, ob assiduas curas emaciatus. Epigramma eius sepulcro inscriptum tale: Ipse Philetas sum: mentitus perdidit olim Quem sermo, & noctis cura proterua simul. Athenaeus libro nono, capite vigesimotertio. Simonides Caeus lyricus ab Hierone Siculorum tyranno, quid Deus esset, dicere iussus: tridui spacium ad deliberandum petijt. Eo elapso, alterum triduum. Causam rogatus: quoniam quò magis cogito, eò minus extrico. D. Avgvstinvs Triadis sacrosanctae mysterium intenta animi cogitatione persequens, cùm in litore maris puerulum effossae scrobi marinam aqua̅ infundentem videret, & quid, sibi vellet rogans, respondentem audiret, Mare se exhaurire velle: ipse verò, Hoc minimè fieri posse, assereret: tum puer, Multò verò facilius scrobes ista mare capiat, quàm mens tua diuinitatis Oceanum comprehendat. dicto???; citiùs euanuit. COGNITIO IN GENERE. Respectu SVBIECTI. PVTA RERVM. Videlicet Terrarum, Regionum. Vide Tit. Regiones inuentae, fol. 3938. Diuinationum Consale locum Metaphysicum, fol. 1305. Astrologicarum diuinationum vanitatem D. Avgvstinys ex Firmini cuiusdam narratione agnoscere cepit, cuius pater curiosè admodum & vxoris suae partum, & partum ancillae cuiusdam amici sui, eodem tempore factum, obseruârat, horoscopo planè simili, sed fortuna dissimillima, ita vt inde collegerit, si quae vera ex astrorum inspectione praedicerentur, non arte, sed sorte dici: quae autem falsa, non artis imperitia, sed sortis mendacio. Testis ipsemet lib. 7. Confessionum, cap. 6. Arcanorum. Arcana detecta prudenter, astutè, perfidè, ad alios atq; alios locos pertiment, f. 1694. 1957. 3576. Hic solius cognitionis ratio habetur. Cn. Pompeius Mithridate victo atque mortuo in arce, quod dicebatur Coenon, arcana monumenta eius nactus est, nec ea inuitus legit, quòd clarè illius sensum patefacerent. Erant commentarij, ex quibus veneno cùm alios complures, tum filium comperit eum Ariarathem sustulisse, praeterea Sardianum Alcaeum, quòd in ludis ipsum aurigando antecelluisset. Signifi cationes item perscriptae erant somniorum, quae partim ipse, partim nonnullae coniugum eius viderant. Ad haet Monimes ad eum, & ad hanc illius lasciue epistolae. Plutarchus in Pompeio. Scriptorum. Lectio. De hac ipsa, vt Instrumentum est, suo loco, f. 3823. Hic, quatenus Cognitionis species existio. Cùm palatij Imperatorij milites aliquot, Treuiris deambu latum profecti, dum Imperator Circenses spectat, in monasterium quoddam suburbanum venissent: Vnvs ex ijs codicem, in quo Antonij eremitae vita perscripta erat, euoluere cepit: & subitò amoris diuini plenus, ad socium conuersus: Dic quaeso te, inquit, omnibus istis laboribus nostris quò ambimus peruenire? quid quaerimus? cuius rei causa militamus? Maiórne esse poterit spes nostra in palatio, quàm vt amici imperatoris simus? Et ibi quid non fragile, plenum???; periculis? & per quot pericula peruenitur ad grandius periculum? & quamdiu istud durabit? Amicus autem Dei, si voluero, ecce nunc fio. Quibus verbis socium quoque ad idem vitae genus amplectendum hortatus, in eodem loco, vale dicto suis commilitonibus, permansêre. Sed & vxores illorum virginitatem suam deinceps Deo consecrauêre. D. Augustinus lib. 8. Confess. Cap. 6. se hoc ex Politiano Afro, eorundem commilitone audiuisse, & hoc exemplo ad vitae castitatem amplectendam permotum fuisse testatur. D. AVGVSTINVS desiderio coelibatus religiosi aestuabat: sed hinc coniugalis vitae illecebris, quibus in concubinatu assueuerat retrahe batur. Lacrymarum plenus ad Dominü clamans, Vsque quò Domine? domine vsque quò Domine? domine vsque quò irasceris in finem? audit vocem de vicina domo puerilem, Tolle lege, tolle lege. statim???ue codicem Apostoli, qui ad manus erat, aperiens, in haec verba ad Rom. 13. incidit: Non in comessationibus & ebrietatibus, non in cubilibus & impudicitijs, non in contentione & asmulatione, sed induite dominum Iesum Christum, & carnis prouidentiä ne feceritis in concupiscentijs. Et his ipsis verbis lucem quandam securitatis & fortitudinis animo suo infudi persensit, sic vt repudiata cura vxoria, & omni spe seculi, ad vitam religiosam sese totum conuerteret. Testis ipsemet lib. 8. Confess. cap. vlt. Personarvm. Cognitio. Sui ipsius. Vide Titulum Conscientiae, sol. 133. Ignotorum prius. Exempla quaedam ex Occursu honorifico petipossunt, f. 995. Cognitorum prius. Recognitio. Electra fratrem Orestem, post aliquot annos, quàm Aegisthi manus effugerat, ex cicatrice, quam puer olim iuxta supercilium, hinnulum persequens acceperat, agnouit apud Euripidem in Electra. Orestes interfecta matre Clytaemnestra, exul, cùm à furijs vltricibus exagitaretur: consuluit Apollinem, quomodo cu̅ matris caedem expiare, tum quoq; à malis praesentibus pariter omnibus liberari posset. Is iussit proficisci ad Tauros Scythiae: & simulacrum Dianae coelitùs delapsum, inde furto surreptum, Athenas transferre. Eò cum Pylade suo profectus: cum vix ad litus regionis eius appulissent, vterque à pastoribus eius loci comprehensi, & vincti, abducti sunt ad Iphigeniam (quam sororem suam esse ignorabat) Dianae sacerdotissam, vt pro more & consuetudine Dianae victima fierent. Deinde cùm Orestes, qui esset, & vnde aduenisset, Iphigeniae prolixè exposuisset: ipsa quoque contrà, tum alia de suis rebus exposuisset, tum quoque commemorâsset quomodo ex Aulide (vbi mactata fuisse credebatur) supposita cerua à Diana, in Tauricam regionem sublata fuisset: cùm vtrinque inuicem agnouissent, de communi consilio, arrepto Dianae simulacro, conscensa naui, Iphigenia cum Oreste & Pylade in Graeciam transfugerunt. Euripides in Iphigenia in Tauris. Vlysses domum reuertens, ex cicatrice, quam in venatione olim ab apro vulneratus contraxerat, à nutrice Evryclea, dum pedes illi tanquam hospiti lauat, agnitus fuit. Odyss. 19. Qvalitatis. Qvo ad Veritatem. Cognitio Falsa. Opinio. Ovidivs libro 5. Tristium 11. inter alia exilij sui mala etiam hoc enumerat, dies sibi tardissimos videri: Vt sumus in Ponto, ter frigore constitit Ister: Facta est Euxini dura ter vnda maris. At mihi tam videor patria procul esse tot annis, Dardana quot Graio Troia sub hoste fuit. Stare putes, adeò procedunt tempora tardè: Et peragit lentis passibus annus iter. Nec mihi solstitium quidquam de noctibus auferta Efficit angustos nec mihi bruma dies. Scilicet in nobis rerum natura nouata est, Cum???; meis curis omnia longa facit? An peragunt solitos communia tempora motus, Sunt???ue magis vitae tempora dura meae? Cinnae consulis Exercitvs apud Cumas, arbitratus Cn. Pompeium, adhuc adolescentem, qui in castra venerat, atq; inde clàm abierat, Cinnae opera interfectum esse: arreptis armis, Cinnam interemit. Fulg. lib. 9. cap. 9. Praetoriani milites, Judos in theatro spectantes, cùm arbitrarentur quendam ex commilitonibus, quem Augustus ab apparitore amoueri iusserat (equitum enim ordinibus, vbi ille consederat, is debebatur locus) Augusti iussu interfectum esse, coorto tumultu, parum abfuit, quin Augustum interimerent. Sed remedio fuit, quòd is, quem interemtum putabant, incolumis repentè comparuit. Fulgosus libro nono, capite nono. Suetonius affirmat Nerone mortuo, non defuisse Qvi per longum tempus vernis aestiuis???ue floribus tumulum eius ornarent, ac modò imagines praetextatas in Rostris proferrent, modò edicta quasi viuentis, & breui magno inimicorum malo reuersuri. Vnde irroborasse opinionem illorum contenderim, qui Neronem resurrecturum suspicati sunt, futurum???ue Antichristum. Alij verò putârunt, nec occisum quidem, sed subtractum, vt putaretur occisus, & viuum occultari in aetatis vigore, qua fuit, quum crederetur extinctus, donec suo tempore reueletur, & restituatur in regnum: quae tamen Ciuitatis diuinae libro 20. irrisit Augustinus. Caelius lib. 11. cap. 12 Antiq. Lect. Cùm Arcadivs Aruernensis ciuitatis senator, falso rumore accepto, Theodoricum regem Ostgothoru̅ in bello Thuringico occubuisse, imprudenter Childebertum ad occisi regis regnum occupandum inuitâsset: Theodoricus reuersus, Aruernorum regionem miserè vastauit, Iuliani martyris te̅plum effregit, spoliauit???. Gregorius Turonensis lib. 3. Hist. cap. 12. sub Iustino seniore. Victo caeso???ue Vffone Suecorum rege, Haddingvs, Danorum rex, victor Hvndingvm eius F. regnare iussit. Interea cùm Haddingus insidijs generi penè interceptus perisset, falsus de interitu regis rumor peruenit ad Sueciae regem, iustis de causis illi amicissimum. Itaque de more gentis illi instituit parentare: euocatis???ue proceribus, in media regia dolium recens cerealis liquoris iussit collocari. Ipse pincernae officio pocula circumferens, pietatis ministerium implere putabatur. Processit res in multam noctem. Ebrietas vbi regem peruasit, dolium???ue de more circumsiliret, grauatum caput praeponderans regem subuertit, iniecit???ue dolio semipleno. Ibi iam quasi manibus cunctorum vinctis, rex in suorum medio ridicula morte mergitur suffo catus: & dum fictam amici necem officio pietatis prosequitur, incidit ipse veram in mortem. Eam rem vbi Haddingus Daniae rex comperit, noluit amico superuiuere, se???ue strangulauit manu propria. Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 16. Certitvdinem. Cognitio Certa. Petrvs Pomponatius Mantuanus monachus, magna auditorum frequentia philosophiam Bononiae docens Peripateticam, eius???ue praetextu impiam de morta litate animorum doctrinam inter discipulos spargens, cùm ab Inquisitore, ad fidei suae declarationem adigeretur, in primis interrogaretur, Vtrum animum immortalem esse crederet? Se credere pernegauit. Et quidem iam ad carceres haereticorum rapiebatur, nisi alta voce causam sui dicti explicasset. Animae immortalitatem non credo, sed planè immortalem esse scio. Hoc???; responso Inquisitorem elusit. Incerta. Opinio varia. D. Avgvstinvs libro 12. Confessionum, cùm suam de primo textu Geneseos sententiam de Creatione coeli & terrae in principio proposuisset: subinde varias aliorum de eodem loco interpretationes subiunxisset: tandem inquit: In hac diuersitate sententiarum verarum (verae enim sunt omnes, quia verum dicunt, etsi non omnes secundùm mentem scriptoris esse possunt) concordiam pariat ipsa veritas, & Deus noster misereatur nostri, vt legitimè lege vtamur, praecepti fine, pura charitate. Ac per hoc, si quis quaerit ex me, quidhorum senserit Moses, nescio: & scio tamen illas veras esse sententias. Sed diligamus nos inuicem, quamuis diuersa sentientes, pariter???; Diligamus te Deum nostrum, fontem veritatis: & Mosem ita honoremus, vt hoc eum te reuelante, cùm haec scriberet, attendisse credamus, quod in eis maximè & luce veritatis & fruge vtilitatis excellit. Modi. Cognitio Per se. Vide Inuentionis locum, fol. 3800. Per alivm, Puta Doctrina. Sub loco Artis quaedam, fol. 3748. Reuelatione. Ex Diuinationis loco huc multa, fol. 1383. & seqq. Cyro in expeditionem Medicam profecturo, cùm fausta fulgura & tonitrua apparuissent, dixit pater Astyages: Deos te, Fili, propitios benignos???; deducere, cùm è sacrificijs, tum signis coelestibus clarè perspicitur, atq; etiam ipse animaduertis. in Paediae apud Xenoph. IGNORANTIA, ERROR, respectau SVBIECTI. Quisquis ignorat viam, in deuia aberrat. Qui verum bonum??? ignorat, in id, quod falsum est & improbum, fertur. Error dicitur, respectu vtriusque termini, À quo & Adquem. At respectu alterius, prioris quidem Alienatio [Greek words], Abductio: posterioris verò, Circumductio. Vniuersim consider antibus, Ignor antia respectu Subiecti, Error respectu Effectus subsequentis, dici videatur. Sed & Ignorare Res quae sunt, Non intelligere Mentem vel Orationem propriè dicimur. Id qvod est ignorare. verbi gratia Deum, Hominem. Iv Daei ignorantes Christu̅ crucifixêre. Nam si sciuissent, nu̅quam Dominum gloriae crucifixissent. Et Christus ipse pro illis orat: Ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt. D. Bernardus misericordis Dei prouidentia hoc factum scribit, vt peccato omnium maximo coniuncta ignorantia aliqua saltem ex parte excusabiles in spem conuersionis faceret. Oraculum. Huc Oracula non rectè intellecta: quatenus non Diuina tantùm perspicacia, sed & Humana prudentia in ijs intelligendis nonnunquam requiritur, fol. 1507. Indolem. De Indole non cognita. sub loco Naturae tanquam Instrumenti agemus, fol. 3746. Gentem, Populum. In di, cùm ex antiquis monimentis accepissent, quantum Romanum imperium reliquis gentibus militari gloria praestitisset: cùm primùm in Indiam Mameluci Aegyptij milites inuecti sunt, eorum???; robur, & in re militari disciplinam & industriam percepissent, Rumes, hoc est, Romanos esse iudicârunt. Quemadmodum postea cùm Lusitanos anima duerterent eadem propemodum disciplina bellicas res administrare, Francos nominârunt. Francorum enim nome̅ ex eo tempore, quo Hierosolyma Duce Gothifredo capta est, per omnes Solis orientis regiones maxima cum gloria peruagatum fuit. Osorius lib. 9. rerum Em. Ceram. Livones olim (nam sub Friderico I. credidêre Christo) tanta fuêre simplicitate, vt expresso melle, ceram velut purgamenta reijcerét. Fecit precium illi Germanorum diligentia: quod illi primùm mirantes acceperunt: pòst verò, comperta rei aestimatione, accreuerunt. Cranzius libro 6. Vuandaliae cap. 9. Alimenta. Athenaeus Dipnosophiston libro tertio, fabellam haud infestiuam refert è Demetrio Scepsio: Laconem quempia̅ vocatum ad coenam, appositis echinis, cùm ignoraret quo pacto soleant edi, in os coniecisse vnà cum ipsa testa. Porrò cùm inter dentes strideret echinus, & hominis os cibo miserè cruciaretur: Ò sceleratum, inquit, edulium: neq; nunc te omittam tibi mitis: nec te posthac vnquam sumsero. Extollebant veteres frugalitatem Laconicam. Ante nostra te̅pora non minus commendanda fuit Helvetiorvm sancta simplicitas. Cuius vestigium notus quidam homo & ille quidem Senatorius ante paucos annos exhibuit, quando in publico conuiuio omphacibus degustatis: Apagete, exclamauit, pessimi Medicorum proxenetae: ecquid verò mirum & febribus & torminibus ciues passim discruciari, cùm pruna immatura & acerba tam auidè deuorentur? Faciem amici. Avgvstomvs ad D. Hieronymum, quem de facie nunquam viderat, epistola 9. Si te, inquit, propterea non nouimus, quia faciem corporis tui non vidimus, hoc modo nec ipse te nosti. Nam tu quoq; non vides eam. Si autem tibi non ob aliud notus es, nisi quia nosti animum tuum: & nos eum non mediocricer nouimus in literis tuis, in quibus benedicimus Domino, quod tibi & nobis, omnibus???ue fratribus, qui tua legunt, te talem dedit. Corporis vitium. Exprobrauit inimicus quidam oris halitum Hieroni. Qui vt domum ad Vxorem venit: Quid ais, inquit, hoc vitium ne tu quidem mihi indicasti? Illa quae casta esset & minimè callida: Arbitrabar, inquit, ita omnes viros olere. Plut, de Emolumento ex inimicis capiendo. Vestitum. Erasmus Roterod. Bononiam studioru̅ causa profectus, cùm more Gallorum presbyterorum togulam lineam supra vestem gestaret, in capitis periculu̅ bis incidit. Nam cùm eo te̅pore pestis Bononiae grassaretur, & chirurgus, qui ea lue infectos curat, candido linteo ad laeuum suspenso humeru̅ insignis incedat, vt à fronte simul & à tergo ab omnibus conspici possit & euitari: qui nisi per deserta & auia loca incedat, saxis à plebecula impeti consueuit: Lenones quidam, Gallici habitus ignari, Erasmum ex candida fascia chirurgu̅ arbitrati, strictis gladijs aggressi sunt, quòd per leophorum audacter incederet, aegrè ferentes. Quòd nisi intra proxima̅ ianuam, quae bono quodam fato aperta erat, sese coniecisset, actum erat de eius vita. Erasmus lib. 24. Epistolaru̅ ad Lambertum Grunium, scribam Apostolicum, de seipso haec recitat, sub nomine Florentij. Res preciosas, Gemmas. À Maximiano Caesare Persarum vallo direpto, gregarius Miles; quum Parthicum fortè scutum comperisset, in quo seriatim collucentes visebantur margaritae, per rei inscitiam gemmis abiectis, solo abijt pellis nitore contentus. Caelius lib. 18. cap. 1. Antiq. Lect. Carolus Burgundus ab Heluetijs ad Granceium, anno Salutis 1476. castris exutus, impedimenta & supellectilem regiam omnem, quae decies centena aureorum millia superasse dicitur, amisit. Helvetti gemmas, vestes, pocula preciosissima, ignari eiuscemodi deliciarum, minimo precio commutasse dicuntur: & inter caeteros vnus carbunculum eximiae magnitudinis, quem lapilli splendore delectatus sustulerat, cuidam peregrino medio floreno numerato concessisse fertur. Rem bellicam. Eudaemonidas Spartanus quum audisset Stoicvm quempiam dixisse, quòd solus sapiens esset bonus imperator, [Greek words] id est, Admiranda quidem oratio, caeterum qui dicit, nunquam cinctus fuit tubarum strepitu. Erasmus in Adagijs. Mexicanos, pro rege suo & pro libertate dimicantes, contra Ferdinandum Cortesium Hispanum, nulla res magis ex [28] terruit, quàm equestris turmae impetus, quum equitem integrum esse animal Centauri specie putarent. Sed postquam equi duo Indicis confossi sparis, mactati???; clauarum ictibus conciderunt, deprehenso errore, detracta statim equi scoria, vsq; adeò exactè tomènto repleuerunt, vt viuorum effigiem repraesentarent, & in templo, tanquam admirabilis rei spectacülo suspenderunt. Iouius lib. 34. Hist. Exercitia. Vettones Hispani Romanos milites deambulantes cùm viderent, viam illis ad castra ostenderunt. Stulti si ignorantiae id tribuerunt, quod erat consilij: prude̅tes, si exercitij nugacitatem reprehenderunt. Vide Tit. Iudicium prudens de bonis malisve corporis. Similiter Indi quidam Hispanas foeminas saltantes cùm viderent, insanas iudicarunt. Vide Tit. Saltationis odium. Equitandi artem. Ranimirvs, nothus Sanctij maioris, Hispanorum rex è monacho factus, contra Saracenos fuscepta expeditione, cùm sinistro brachio scutu̅, dextro lanceam adaptasset, mox frena equi apprehen dere iuberetur, Quî possum, inquit, vtraq; manu occupata, nisi dentibus haec retinenda quis porrigat? Irrisus à proceribus propter imperitiam rerum, regni & filiae tutelam Alfonso VII. Castulonensi commisit, ipse ad monachos redijt. Collenutius lib. 1. hist. Neap. Iter, Viam. Salganeus, locus prope Euripu̅ Boeotiae, ab Salganeo cognomentum assecutus ibi sepulto. Is homo fuit origine Boeotius, qui sese nauigantibus è Malea Persis ducem praestitit. Ipsum verò classis praefectus Megabates, priusquam Euripu̅ attingeret, occidit. Suspicabatur enim prae malitia classem eò fraude illum coniecisse, & angustu̅ in mare minìmè perutum induxisse. At vbi intellexisset falsum se, poenitentia ductus ipsum classis ductorem indigna caede peremtum, honore sepulturae decorauit. Strabo lib. 9. Antiochvs in venatione quadam sectando feras ab amicis & ministris aberrans, villam hominum tenuium subijt ignotus. Plut. in Regum Apophthegm. Dedvctor Annibalem, quia non satis illum intellexerat malè pronunciantem Latinè, pro Casino longè diuersa via per Calentinum & Calenum agrum in campum Stellatem traxit. Vbi cùm septa vndiq; montibus & fluminibus regio teneretur, cognito errore, Poenus hominem crudeliter excruciatum necari iussit. Auctor vitae Hannibalis. Adolescentes duo Monachi à Ioanne abbate eremi???; Scythi oeconomo, cum ficubus lybicis ad senem quendam in vlteriore deserto manentem, missi, à via aberrantes per vastam solitudinem diem noctem???ue consumunt, senis cellula non inuenta. Post aliquot dies quaesiti inueniuntur positis genubus fame mortui, illibatis ficub. quas secum tulerant. Marul. lib. 4. cap. 3. Ricardvs Anglorum rex cùm ceruum insequens à suis aberrasset, ipso crepusculo in vasta solitudine tugurium fabri ferrarij subijt. Ab eo hospitio susceptus, cùm manus lauare iussus, aulico more patrifamilias honorem eum deferret, faber alapam ei impegit: An nescis, inquiens, quemque domi suae regem esse? Mane dissimulata persona abijt, & in arcem vicinam fabrum ad se exciuit. Ille vbi in conspectum regis venit, à regina blandè suscipitur, caeterùm prae timore ventris crepitum emisit. Mensae regiae adhibitus, & supra regina̅ accübere iussus, cùm rex, si prae pudore recusaret, alapae hesternae talionem cum foenore meditaretur, per omnia paruit, & hac ratione regis insidias elusit. Henningus Goden consilio 1. de elect. regis Rom. ex Hostiense, Abbate, Io. Andrea & Zabarella in o. venerabilem. vt probent, vnumquemque in domo sua regem impropriè dici. Anno 1506. dum nauis Gallica in Oceano iter no̅ longè à Britannia faceret, nauiculam ex medijs abscissis viminibus arborum???; libro solido contectis aedificatam cepit: in qua Homines erant septe̅ mediocri statura, colore subobscuro, lato & patente vultu, cicatrice???; vna violacea signato. hi veste̅ habebant è piscium corio, maculis eam variantibus. coronam è culmo pictam septem quasi auriculis intextam gerebant. carne vescebantur cruda, sanguinem???ue vti nos vinum bibebant: eorum sermo intelligi non poterat. Ex ijs sex mortem obierunt: vnus adolescens in Aulercos, vbi rex erat, viuus est perductus. Bembus lib. 7. Hist. Venet. Bela Hungariae rex è Stiria Otthocari Boëmorum regis armis pulsus, infestis armis Morauiam vrgebat. Ad Taysam fluuiu̅ occurrit illi Otthocarus multo minoribus copijs: sibi???; diffidens, pacis mentionem inijcit. Bela pactis in decem dies inducijs, pacem tantùm eludere. Interea Stephanus Belae filius, vado in Taysa flumine reperto, Brumonem Olomucensem episcopu̅ seorsum à rege Otthocaro castra metatü oppressurus, deductori mandat, vt se rectà Pohorelitiu̅ ad Brumone̅ perducat. Ductor etiamsi locoru̅ gnarus, à via tamen aberrans, Stephanum no̅ ad Brumonis, sed ad Regis castra adduxit. In quibus propter tenebras vehementer tumultuatu̅. Vix tandem aurora aperuit Otthocaro hostem. Stephanus coactus dimicare, fugam arripuit, ipse quinetiam Bela territus turpissimè fugit. Sedecim tum millia hostium interfecta narrantur, paulò videlicet minore numero, quàm vniuersus Otthocari exercitus fuit. Dubrauius lib. 17. Nomen. C. Heluius Cinna tribunus pleb. ex funere C. Caesaris domum suam petens, Popvli manibus discerptus est pro Cornelio Cinna, in quem saeuire se existimabat: iratus ei, quòd cùm affinis esset Caesaris, aduersus eum nefariè raptum, impiam pro Rostris orationem habuisset: eo???; errore propulsus est, vt caput Heluij perinde atque Cornelij, circa rogum Caesaris fixum iaculo ferret, officij sui & alieni erroris piaculum miscrabile. Valer. lib. 9. capite 9. Xiphilinus in Iulio Helium Cinnam vocat. Tempus agendi. Magdebvrgi erat occulta multorum conspiratio in caput alíorum. Co̅stitutum erat, vt praefinito die ad horam septimam vespertinam signum fieret de turri campanaria, ad arma corripienda. Qui suscepit id ministerii, Deo volente errauit: vt signum daret ad eam horam mané. Stupuêre omnes qui audiuêre. Cum???; se nemo commoueret, ad quaestionem rapiebatur scelestus ille, qui magna voce clamasset, Huc huc socij in latam viam. Sed impediuêre alij, quibus detecta veritas maculam inussisset. Placuit tegere malum, ne apertum in deterius abiret. Cranzius lib. 11. Metrop. c. 48. Maximilianvs I. per occiduam Flandriam transiens cum expedito exercitu, in oppidum Brugense irrumpere constituerat vigilia sancti Matthiae. Sed quum esset bissextilis ille annus, idque à Maximiliano minus aduertéretur, priori adfuit die: stetit???; sub signis extra porta̅, expectans motum eorum cum quibus antè conuenerat. Detecto negotio iugulati sunt aliquot, & desaeuit gladius in vrbe publicus. Cranzius lib. 12. Saxoniae, cap. 33. Locum. Graeci suspicantes Alexandrum cum Helena Troiam nauigasse, vrbem obsidione decennali expugnauerunt, neque tamen Helenam inuenerunt: relicta enim fuerat ab Alexandro in Aegypto. Homerus carminis exornandi causa Helenam Troiam venisse scribit. Contrarium tamen tuetur Herodotus libro secundo. Aulicam vitam. Soloni Sardeis ad Croesum regem Lydorum profecto, eius???ue aulam permeanti, & multos contemplanti ex aulicis splendidè cultos, ac pomposè incedentes cum comitum atque stipatorum agmine, vnusquisque videbatur Croesus esse: quousque ad illum ipsum est deductus circumiectum omni cultu, qui ex gemmis, colore vestis, ex auro fabrefacto, ad nitoris elegantiam, vel praecellentiam, vel admirationem parari potuisse videbantur: quo nimirum spectaculum ei praeberet quàm augustissimum politissimum???ue. quamuis eo nihil penè motus fuerit, quo minus & dixerit & egerit, quae suam personam decebant. Plut. in Solone. Coryceorum praesentiam. Stalerivs in carcere cùm detineretur, neque satis iustae probationes aduersus eum proponerentur, ea locutus est bonis viris subauscultantibus pariete interposito, quibus patefactis in iudicium???ue prolatis, rei capitalis iure damnatus est: quia imprudens & incauta illa de se confessio, tum cùm nulla suspicio est, taedio vitae factam esse ab eo, qui perire velit, prore iudicata haberi debet. Auctor Cicero in Topicas. Consilium, Institutum. Memorabili illa ad Cannas Rom. clade error Eqvitibvs est mirus oblatus. L. Aemilium Paulü equus vulneratus excusserat. Tum ex cohorte eius alius post aliü omissis equis, vt consulem protegerent, ad pedes descenderunt. Id cùm reliqui equites conspexissent, tanquam signo dato ex equis omnes deuolantes congrediuntur cum hostibus. Quo viso Annibal: Hoc, inquit, malim, quàm si vincti mihi traderentur. Plutarchus in Fabio. Cato minor dum Asiam peragrat comitatu exiguo, Antiochiam petens, extra portam cateruam hominum spectauit ex vtraq; parte viae digestorum. Inter quos in chlamydibus stabant decorè seorsum adulti, seorsum pueri. Candidas vestes aliqui & coronas gerebant. Sacerdotes hi deorum erant & magistratus. Ratus omnino Cato honorandi & excipiendi sui causa ea à ciuitate institui, stomachatus est in suos, quos praemíserat, quòd id non prohibuissent: iussit???ue amicos descendere, atque incessit cum ijs pedes. Vt propè ventum est: ille, qui omnia ista adornabat & turbam componebat, [29] vir aetate iam prouectiore, virgam & coronam manu tenens, obtulit se prae alijs Catoni, ac ne salute quidem data quaesiuit, vbi Demetrium reliquissent, & quando esset ad futurus? Pompeij erat Demetrius libertus: omnibus autem tunc propò mortalibus in Pompeium oculos defigentibus colebatur, quòd multum posset apud eum, supra dignitatem suam. Ibi coeperunt amici Catonis vsque adeò cachinnari, vt interea dum transirent per coetum, non possent se colligere. Cato verò tunc oppidò confusus: O miseram, inquit, ciuitatem. Nihil praeterea locutus est. Pòst autem, quoties id narrabat vel meminerat, solebat ipse quoq; ridere. Plut. in Catone. Sublato Maximino Caesare barbarissimae crudelitatis, senatus duos iussit imperare, Maximum & Balbinum, senes viros, & graues, concordes initiò, postea ex suspicionibus discordes. Praetoriani, quòd ab illis haberentur paulò seuerius, tollere eos statuerunt, nacti???; ex eorum dissensionibus occasionem, facto agmine irruperunt in palatium, id???; medio die. quum???; primò impeteretur Maximvs, acciuit Germanos satellites, qui non procul pro salute principimi excubabant. Balbinus ratus vocari contra se, vetuit ne irent. Ita principes omni propugnatione destituti, viui capti sunt, atq; in proxima castra cum irrisione ac ludibrio abducti, & antequam re intellecta defendi à Germanis possent, crudeliter interfecti. Capitolinus. Saladinus cum Latinis Ptolemaidem obsidentibus pugna̅ inierat. Procedente certamine inferior, antequam clades acciperetur, quae propè oculis animo???; obuersabatur, castra & ipse respiciebat, & miles repetebat: cùm quidam Latinorum eques ante signa res gere̅s, in pedes se excepit: equus???; se circumagens refugiebat in castra, sublato à circumstantibus clamore, vt prehensis habenis sisteretur. Qui rem ignorabant, de antesignanis actum, & primam aciem caesam rati, cedere coepêre, ac reliquam inclinârunt aciem: nec Saladinus praebenti se fortunae defuit. Circiter duo millia Christianorum cecidêre. Aemilius lib. 6. Pateonuzius Iauae maioris regulus CCC nauium classe Lusitanorum Malacensium XVI naues, quibus Andradius praeerat, ann. 1513. adoriturus, consilio quorundam auxilia sociorum expectare volens, in Mauris fluenta classem subducturus, summo mane abitum parabat. Id Andradius cùm animaduerteret, neq; tamen quorsum id pertineret, suspicaretur, velis passis ordine minimè confuso in hostes inuectus, eminus tantum crebris tormentorum ictibus verberare, & faces etiam in naues inijcere contendit. Quod Pateonuzius conspicatus, omnia suae nauis vela ad pugna̅ continuò pandi iussit, & vt omnes idem facerent, imperauit. Id imperium strenui ducis Omnes exanimauit. Existimarunt enim, illum rebus suis diffidentem, non de praelio committendo, sed de fuga facienda cogitare. Itaq; se confestim in fugam dedêre. Osorius lib. 8. rerum Emanuelis. Pecccatum. Lycvs foenerator Genue̅sis rapacissimus & locupletissimus, si quem dolo & fraude circumuenisset (vt numerus delictorum alienis precibus expiandorum constaret) in arca eam ob causam facta calculum nigrum reponebat. Accreuerant iam fraudes, & calculorum copia. Sub Paschatis festum peccata confitetur, atq; ea ex calculorum numero petenda esse confessori suo asserit. Protinus domum redire, & calculos excutere iubetur. Trepidus accedit, arcam consulit: vnicum calculum reperit. Confessori rem indicat. Is, vt singulari erat prude̅tia: Multos, inquit, decipere voluisti, multos calculos arcae iniecisti. Verùm dum alios decipere studes, te solum decepisti. Tui ergo solius causa, qui deceptus es à diabolo, vnicus calculus in arca repertus est. Conuertere ergo, & poenitentiam age, ne dum alios dolo circumuenis, à diabolo circumuentus aeterna morte damneris. Proscriptionem. Henricus IIII abbas S. Galli, Abbacellenses, qui sese Heluetiorum foederi aliquo pacto coniunxerant, diris deuouit, & vt ab Imp. proscriberentur effecit. Caeterùm illi Anathematis & Proscriptionis nuncio accepto, conuocata concione populi (qui simplicissimus est & integerrimus) id vnu̅ communibus suffragijs decreuêre, A. D. 1425. Anathemati & Proscriptioni (quicquid tandem ea nomina sibi vellent) se nunquam assensuros: id???ue lingua vernacula simplicissimè protulerunt, Sy woltind nit im̅ ding sin. Tandem multis cladibus datis & acceptis, Heluetijs aeterno foedere co̅iuncti sunt, anno 1452. Stumpfius. Beatos verò Heluetios, si hanc potius ingenuam simplicitatem, quàm fucatam exterarum gentium prudentiam sequi mallent. Nunc, vt ille ait, Aetas parentum peior auis tulit Nos nequiores. Orationem, Mandata, Iussa, Minas. Lartes Tolumnius Veientium rex, cùm in tesserarum prospero iactu per iocum collusori dixisset, Occide: & fortè legati Romanorum interuenissent: Satellites eius errore vocis impulsi, interficiendo legatos, lusum ad imperium transtulerunt. Val. Max. lib. 9. cap. 9. C. ivlivs Caesar Rubicone traiecto, pro concione fidem militum flens ac veste à pectore discissa inuocauit. Existimatur etiam equestres census pollicitus singulis: quod accidit opinione falsa. Nam cùm in alloquendo exhortando???; saepiùs digitum laeuae manus ostentans, adfirmaret se ad satisfaciendum omnibus, per quos dignitatem suam defensurus esset, anulum quoque aequo animo detracturum sibi: extrema concio, qui faciliùs erat videre concionantem, quàm audire, pro dicto accepit, quod visu suspicabatur: promissum???; ius anulorum cum millibus CCCC. fama distulit. Suet. Cremona anno quàm condita fuit ducentesimo octogesimo sexto, dedita excidio est errore potius, quàm consilio. Siquidem ea à Vitellianis militibus recepta, quum Antonius Vespasiani dux in balneum concessisset cruorem absterfurus, excepta vox eius est, quum fortè balnearum tepor excusaretur, futurum vt statim incalescerent: ac tum demùm, quasi signum dedisset ad vrbem incendendam, quadraginta milibus Militvm vno agmine irrumpentibus, ciues indifferenter caesi, res direptae, tecta & parietes quatriduo ignis absumsit. Sab. lib. 3. En. 7. Heliogabalus Imperator, cùm iussisset Senatum vrbe Roma excedere, indicta morte, si quis remansisset, & sciret Sabinu̅ consularem virum, spreto decreto, Romae remansisse, centurionum Vni imperauit, vt eum occideret. Sed cùm is surdaster esset, accepit occidendi verbum, tanquam ab vrbe eu̅ pellere iuberetur. Lampridius. Maximino Imp. non fuit crudelius animal in terris, omnia sic in viribus suis ponente, quasi non posset occidi. Denique cùm immortalem se propè crederet ob magnitudinem corporis sui, virtutis???ue munus, quidam in theatro praesente illo dicitur versus Graecos dixisse, quorum haec erat Latina sententia: Et qui ab vno non potest occidi, à multis occiditur. Elephas grandis est, & occiditur: Leo fortis est, & occiditur. Caue multos, si singulos non times. Sed cùm Maximinus interrogaret amicos, quid mimus scurra dixisset, dictum est, quòd antiquos versus cantaret contra homines asperos scriptos: & ille, vt erat Thrax & barbarus, credidit. Capitolinus in Maximino. Honorivs Imp. cùm Rauennae trepido nuncio accepisset, Romam à Gotthis esse captam, quòd Alaricum ad accipiendum exercitum, vt ex foedere in Galliam se referret, contendisse sibi persuaderet, alia omnia suspicans, respondit: Qui fieri potest, cùm paulò antè hîc esset? gallinam captam nunciari interpretans, quam in delicijs habebat, ac Romae nomine insigniuerat. Quod dictum omnes ad stuporem cordis retulerunt. Sigonius verò libro decimo Imp. occid. ad errorem animi. Oddii Perusini exules, aduersae???; Ballionu̅ factionis principes, ab Fulginatibus, alijs???; vicinis, Gibellinas partes sectantibus adiuti, furtim Perusiam noctu sunt ingressi. Quo repentino casu Balliones pauore correpti fuga̅ capessebant. Cùm iam nemine resistente, ad primarij vrbis fori aditum exules peruenissent, vellet???; ipsorum vnus securi, quam in hunc vsum attulerat, catenam, qua vrbes factionum morbo infectae, vias transuersas claudere consueuerant, perfringere: is???; à suorum multitudine ita premeretur, vt brachia explicare ad securim attollenda̅ non posset: clara voce, Retrocedite, ingeminauit. Quae vox ab ijs qui sequebantur repetita, atq; sic accepta, quasi de capessenda fuga admonerentur, cunctos citra hostem in fugam coniecit. Aduersarij globo facto, multos in fuga trucidârunt. Guicciard. lib. 3. Nutum, Signa. Vigilius Pp. dum in exilium iussu Theodorae Imperatricis deportatur, ex Sicilia magnum frumenti numerum impositum nauibus ad subleuandam ciuitatis inopiam destinauit. Harum nauium aduentu praecognito, Gotthi, qui Totila duce Romam obsidebant, priores in Portum venerunt, & se intra moenia condiderunt, vt eas accedentes inuaderent. Quas custodes, qui erant in moenibus, conspicati, è propugnaculis, veste altè sublata, signum Navtis ad se prodeuntibus dederunt, ne propè accederent, sed aliò cursum dirigerent. Illi verò laetitiae sui aduentus signum illud esse putantes, prospero flante vento, Portui successerunt. Itaque barbari omnes repentè ex insidijs erumpentes, naues cunctas, nemine defendente, ceperunt. Sigonius lib. 19. Imp. occid. ex Procopio. Paßtonem aliquamsuam. Qvidam intimus D. Augustini amicus deplorata febre laborans, in sudore lethali constitutus, baptizatus est no̅ sentiens, Augustino clam irridente, vt qui adhuc haeresi Manichaeorum infectus, eundem amicum ad similem impietatem traduxisset. Vbi ille ad se redijt, & Augustinus pro more [30] illum ob acceptum baptismu̅ irrideret, sperans illum quod; irrisurum id, quod sensus rationis???; expers accepisset: ille ipsius baptismi fructum per sancti Spiritus gratiam persentiens, serio vultu admonuit, vt si amicus esse vellet, talia sibi dicere supersederet. Nec multò pòst obijt. Testis ipsemet libro 4. Confess. cap. 4. Qvod non est, esse putare. Pvta Venenum esse Medicamentum. Hyllus apud Sophoclem dicit Deianikam, cùm putasset corpori Herculis iniectura̅, quod conciliandi amorem vim haberet, abalienatum???; ipsius animum reuocandi: peccasse errore quodam, non voluntate. Narrat autem Aristoteles in lib. de Moribus qui [Greek words] vocantur, cùm idem, quod Deianirae, foeminae alij contigisset (quod enim poculum amatori dedit, interemit hominem) in iudicium???ue Ariopagi vocata illa esset, elapsam seueritatem iudicum, nulla alia de causa, nisi quod planum factum esset, ipsam eo maleficio [Greek words] non vsam: dederat enim philtrum amoris causa, quamuis fine suo excidisset: vnde intelligi poterat, non esse id spontè factum: nec enim obesse voluit, sed prodesse. Vict. lib. 7. var. Lect. cap. 8. Comes Flussatum bello ceperat Alebretensem, dimiserat???; fide Caroli Nauarri regis, cuius sororem in matrimonio habebat, pactus certo auri pondere: quod postea soluit quide̅, sed Nauarro, vt is spo̅sor fidem suam liberaret. qui belli necessitatibus adductus, & magna noua???; semper molie̅s, aurum sibi retinuit. Tunc Comes Flussatum vxori, antea etiam non bene conuenienti, nec pellicis potentiam ferenti: Abi, inquit, ad scelestu̅ fratrem: nec redeas, nisi re ab illo rabido monstro persoluta. Comitatus est Filivs in aliquot dies matrem: & illa viri imperium, inclementia???; in ipsum verba renunciauit. Nauarrus redeunti ad patrem adolescentulo: Accipe hunc, inquit, puluerem: quem si ignaro patri in potione miscueris, continuò flagrabit desiderio vxoris, vltro???; reuocabit. Credidit auunculo imperitus miser???ue, pro???ue amatorio mortiferum venenum accepit: id in olfactoriolo, quòd in adolescente hae quasi deliciae suspectae esse non porerant, abditum gerebat, expectans occasionem inscio patri dandi. Deprehe̅sus à patre, nothum filium in honore delicijs???; habente, mori coactus est. Aemilius lib. 9. & Fulgosus lib. 9. cap. 12. Amicum esse Hostem. Chiorum classis, cùm inseque̅tes hostes fugeret, fortè per noctem, apud Ephesum, tanquam in litus amicum ad terram descensionem fecit. In ea regione contigit, vt Ephesiae mulieres per agros sparsae, quae ea nocte Cereris sacris operabantur, cum armatos sentirent aduentare, quanquam illi palàm facerent, se Chios atq; amicos esse, tamen piratas suspicatae, magnis clamoribus tumultum in vrbe concitarint. Vnde egressus Ephesivs populus, Chios esse eos, propter quos ortus erat tumultus, ignorans, amicos, atq; eosdem vicinos, pro hostibus interemit. Fulg. lib. 9. cap. 9. Graeci Leontychida Spartano duce, ad Mycalem Ioniae cum Persis pugnaturi erant. Samij & Milesij à Persis deficientes ad ferendum Graecis auxilium copias eduxêre omnes: rati, Graecis, conspecta sociorum manu ad ferendum auxiliu̅ festinantium, audaciam simul ac spem animos erectura̅. Quod primùm secus accidit ac putarant, ac propè perniciosi causa fuit erroris. Nam Graecos suspicio inuasit, Xerxem coacto ex Sardibus exercitu, suis eo agmine subsidio aduentare atque in se ferri. Itaque conspecta aduentantium acie, ingenti terrore corripiuntur, tumultu???; per exercitum & aciem repentè exorto, diuersi inter se ac trepidantes, alij ad naues co̅festim concedendum censuêre, alij stipato agmine strictis???; gladijs, imperterritè perstandum, haud hosti cedendum. Interea Persarum acies instructa repentè conspecta. Cùm iam nullum Graecis consilij vlterius capiendi spacium daretur, ad impetum Barbarorum excipiendum necessitas acuit instruxit???; omnes. Diod. lib. 11. Romam obsidente Hannibale, cùm mille trece̅ti equites Numidas, qui ab Hannibale ad Romanos transierant, ab Auentino in Exquilias consules traducerent, & vrbis longitudinem discurrentes, propter habitus similitudinem specie̅ hostium, qui vrbem iniuisse dicebantur, praeberent: Romana plebs ad vim conuersa, è tectis vndique in Numidas saxa dei cere cepit: donec cösulum interuentu cognouêre, non hostes illos esse, sed transfugas, quorum opera plurimùm Romana res iuuabatur. Liuius. Vltimo Othonis praelio, aduersus Vitellium apud Bebriacum, quem locum recentiores Binam appellant, cùm Iulius Mansuetus, miles Hispanus, pro Othone aduersus Vitellianos dimicaret: in medio praelij ardore, cùm non cognosceretur, à Filio interemtus fuit, qui in Vitellianorum parte erat. Cùm postea veluti hostem eum spoliaret, non sine immenso dolore deprehendit illum patrem suum esse, & tam saeui facinoris errorem causam fuisse. Cùm Alphonsi Aragonij copiae, vrbem Neapolim obsidentes, per cuniculum vrbem ingressae essent, easq; Galli (qui Renatum regem Neapolitanum defendebant) strenuè reijcerent, contigit, Aragonium militem deiecto equite Gallo, in equü insilire. Galli arbitrati Aragoniu̅ exercitum effracta porta vrbem ingressum, quòd neque cuniculo, neq; scalis deduci in vrbem equi ab Aragonijs poterant: abiecta resistendi spe, in munita loca se receperuat. Fulgosus li. 9. c. 9. & Egnat. lib. 9. cap. 9. Hostem aduentare, insidiari. Simias Strabo infinitas in India, praesertim in sylua ad Emodios montes, inueniri ait, maximis canibus maiores, praeter faciem, quae nigra est, albos esse totos: caudis, vtpote duorum cubitorum, longissimis. Hoc animal, non minus, quàm elephantes, ad humanum ingenium & captum accedere. Cùm enim exercitum Alexandri vidissent: ipsos etiam in collibus quibusdam ordines instruxisse. Milites, exercitum hostilem putasse, & in eos contendisse. Re tandem per Taxilum comperta, cessasse. Eo praelio, quo Fincormacus Scotorum rex contra Traherum Britanniae legatum XV. M. suorum amissis, XVI. M. Romanorum caesis, victor fuit, victoria penes Traherum futura erat, nisi ad agrestium multitudinem in proximo conspectä monte, armenta & greges, vt hostibus se suis cum fortunis eriperent, prae se agentium, Romani milites, hostium auxiliares opinati, formidassent: quorum timor & fuga inde sequuta, Scotis, Pictis, Octauianis???; Britonibus, iam admodu̅ pugna defessis, victoriam dedit. H. Boëthius lib. 6. Angei Iacobi 1. Scotorum regis filiam Margarita̅, Lodouico Caroli VII. Gallorum regis filio nupturam, CXL. eximiae nobilitatis feminis, & inter eas quinq; Margaritae sororibus stipatam, obseruabant. At eodem tempore, quo soluerät, apparuit haud longè ab Anglia Hispanorum classis. Qua̅ quum arbitrare̅tur Anglis Scotorü esse, octoginta nauib. eä inua serunt. Veru̅ vbi in viros se incidere bellicosos viderent, non in puellaru̅ sponsam deducentium chorum, perculsi, cladem ingentem acceperunt. Classis Scotica in Franciam secundo vento peruenit. H. Boëthius lib. 17. Ferdinandus Aragonius Neapolitanorum rex Canusiu̅ versus cum exercitu profectus, cùm exploratores praemissi Nicolaum Picininum cum Ioanne Andegauensi, qui regnum affectabat, & Tarentino principe se coniunxisse, & in armis instructos stare retulissent: exercitum retrò Barolum duxit, ob metum quem Dvces pariter & Milites conceperant. Compertum tandem est, agmen fuisse ceruorum compasce̅tium, quorü in ea regione belli tempore maxima est copia. Hi sub matutinü te̅pus pastui dediti, sparsim cü errarent, vbi exploratores sensêre equites, in vnü coacti dubia iam luce specie̅ praebuêre hostilis agminis. Pontanus lib. 2. belli Neapol. Obsidebat Carolvs Burgundus, cum Proceribvs Francorum, Ludouicum XI. regem Parisijs. Nocte intépesta vigiles castroru̅ audiuêre vocë cuiusdä, qui diceret, se à certis hominibus (eos nominabat, qui studiosi Ducum essent) ex brbe missum, ac iussum nunciare, statuisse regem manè omnibus copijs tria in agmina diuisis castra oppugnare: iret properè vigil, Duces certiores faceret, ne incauti opprimerentur. Excitati continuò exercitus, arma capere miles iussus. Ante luce̅ ad vtru̅q; omnia, & ad castra tutáda, & ad praeliü parata: missi???; sole orto exploratores, retulére se vidisse ingentem vim hastatorum. Turbida lux erat, quòd ea̅ exorta densa fortè caligo premebat. Iterum missi equites ide̅ rursus confirmarunt. Expectabatur iamiam velut eruptionem facturus hostis: at is nullus erat. Vanam eam specie̅ conceperant speculatores, & metu falsa pro veris subijciente, & nocturna voce, ludifi catione???; Multo tandem die caligine discussa, liquidior lux errorem aperuit: nec inurbanè iactatum, carduos, quibus suburbanus ager vestitur, hastas timidis visos esse. Id per se ridiculum, timiditatem militis, qui tam ferox venerat, coarguit. Aemilius lib. 10. Quum anno 1536. Carolvs V. Caesar & Galliae rex Franciscus, hortatu Pauli III. Pont. ad Nicaeä vrbem in colloquium venturi crederentur: staret???; in ancoris Caesariana classis in ipso Villafranchae portu: nonnulli sub meridiem otiosè maria & colles à tergo, in altissima Alpium iuga assurgentes, prospectantes, densam nubem fumi instar in altum eleuatam conspexére è proxima turrita villa editiore. quae cùm ex interuallis continenter augeretur, pleriq; significationem esse aduentantis inimicae classis affirmabant, & Barbarussam Turcicae classis imp. ad opprimendos summos Christiani nominis principes, Pontisicem & Caesarem, aduentare proclamabant. Ea vox incredibilem cunctis pauorem attulit, sic vt Alfonsus Vastius pedestris exercìtus dux Caesarem in ardua Apennini iuga ascendere hortaretur, & Andreas Auria classi praefectus tolli ancoras & triremes obuerti praeci [31] peret. Stetit impauidus Caesar, net de periculo quicqua̅ temerè credidit. Compertum est tandem à villico eam nube̅ densi pulueris, quae fumi speciem referret, excitatam fuisse, quum ille in area fabarum aceruum cribrando & ventilando, à siliquis secerneret. Multis siquidem ex interuallo ventilationibus, quae triginta sex triremium numerum repraesentaba̅t, ab initio notatae numeratae???; fuerant: vt primam Barbaricae classis ante euntis partem esse, vel nautici homines iudicarent. Ergo omnes ex summa trepidatione in risum inconditos???ue cachinnos soluti sunt, & immanis ille metus iocosis omnium sermonibus celebratus fuit. Iouius libro decimo septimo Hist. Vrbem esse captam. Lusitani Fessensem regem à Tingitana vrbe iam propè capta vix magno labore repulerant, an. 1501. Interea cùm quidem Mavrvs è campo in oppidum adequitaret, quod existimabat iam à suis captum esse, laetus & ouans per portam ingressus est: iniectis???; statim illi vinculis, praeproperae laetitiae poenam tulit. Osorius lib. 2. rerum Eman. IGNORANTIA, ERROR. RESPECTV Eventvs. Ex errore Deditio facta. Eo praelio quo Mastelzeres in Africa aduersus Gildonem fratrem, qui ab Honorio Caesare rebellauerat, dimicauit: Gildonis Exercitvs, qui magno numero Mastelzeris copias anteibat, errore tantùm, neq; alia re impulsus, in fugam se vertit. Nam cùm Mastelzeres ad primam fratris aciem appropinquasset, atq; priusquam manum consereret, blandè milites alloqueretur: Gildonis vexillifero, qui atrocius quàm caeteri respoudebat, gladio brachium ademit. Et cùm ob eam rem, vexillum, vexillifero amplius illud non regente, cadens, inclinaretur, vltima acies, quae Mastelzerem alloquentem viderat, & paulò pòst signum inclinatum, arbitrata primam aciem, quae tota Romanis legionibus constabat, Mastelzeri tanquam Honorij duci inclinatis aquilis, pro more illorum temporum, deditionem fecisse, à potiori exercitus parte desertam se credens, concursu facto, idem fecit, quod primam aciem fecisse arbitrabatur. Gildo, cùm vniuersum exercitum suum ad deditionem moueri conspiceret, vitae suae metuens, in fugam se coniecit, ac fratri victoriam, nullo effuso sanguine, tradidit. Fulgosus lib. 9. cap. 9. Vrbs occupata. Vide Tit. Stratagematum, Vrbes occupare, fol. 1889. Vrbs non occupata. Post victoriam Marathoniam classem Lxx nauium Athenie̅ses Miltiadi dederunt, vt insulas, quae Barbaros adiuuerant, bello persequeretur. Quo imperio plerasq; ad officiü redire coëgit: nonnullas vi expugnauit. Parum insulam, opibus elatam, diu obsedit. Cùm iam in eo esset, vt oppido potiretur, procul in continenti lucus, qui ex insula conspiciebatur, nescio quo casu, nocturno tempore incensus est. Cuius flamma vt ab oppidanis & oppugnatoribus est visa, vtrisque venit in opinionem, signum à classiarijs regijs datum. Quo factu̅ est, vt & Parij à deditione deterrerentur, Miltiades timens, ne classis regia aduentaret, incensis operibus quae statuerat, cum totidem nauibus atq; erat profectus, Athenas magna cum offensione ciuium suorum rediret. Accusatus ergo proditionis, quòd cùm Parum expugnare posset, à rege corruptus, infectis rebus à pugna discessisset. Eo tempore aeger erat vulneribus, quae in oppugnando oppido ceperat. Itaque quoniam ipse pro se dicere non posset, verba fecit frater eius Stesagoras. Causa cognita, capitis absolutus, pecunia multatus est. Ea???ue lis quinquaginta talentis aestimata est: quantus in classem sumtus factus erat. Hanc pecuniam quòd soluere non poterat, in vincula publica coniectus est, ibi???ue diem obijt supremum. Cimon F. in vincula coniectus, Elpinices sororis pietate multam soluit. Probus in Miltiade. Caichoscroes Iconij Sultanus ab Alexio Angelo Graecorum Imperatore iniuriam illatam vlturus, improuisa incursione Phrygiae Antiochiam cepisset, nisi casus quida̅ fortuitus impetum eius fregisset. Nam qua nocte ad vrbem opprimendam properabat, quidam homo potens filiae nuptias celebrabat. Erat igitur, vt in huiusmodi festiuitatibus solet, tumultus hominum conuiuantium: cymbala, tympana, saltatores, & mulierum coetus, hymenaeum cantantium, per totam noctem perstrepebant. Vt autem ad vrbem accessit Caichoscroës, audita organorum harmonia, & hominum concentu: non rem ipsam coniectura assecutus, sed militum tesseras esse, qui suum aduentum praecognôssent putans, ad Lampen discessit. Nicetas lib. 2. Veronae per insidias capiendae consilium Veneti inierant, iam???ue milites delecti noctu ad vrbem accesserant, cùm scalas breuiores esse cognouerunt, quàm muri altitudo requirebat. Ad eiusmodi subsidium comparandum, vt alteram alteri alligarent, atque ita longiores eas facerent, se dederunt. In eo dum sunt, signa in oppido ei loco proxima casu concinere coeperunt. Illi veriti aduentum ipsorum militibus Germanis tribus millibus palam factum esse, qui eam oppidi partem custodiebant, relictis scalis, extra propugnacula celeriter se, quà venerant, receperunt: deinde ad exercitum, qui non longè aberat, vt se in oppidum inferret, re infecta magno cum dolore omnium atq; molestia redierunt. Bembus lib. 10. hist. Venetae. Mvllvs Cropellus, cùm à Matthaeo Vicecomite, qui eo tempore Mediolani rerum potiebatur, missus esset, vt Cremonam occuparet, per noctem vrbi appropinquans, muros silentio perfodit, ingressus???ue vrbem Pontionus Cremonensis exul solùm cum centum viris, quòd subsequi Mullum arbitrabatur, palatium statim occupauit. Cùm autem clamore sublato, Gregorius, Summa gente ortus, ciuis Cremonensis, armis arreptis, ad muros se contulisset, illic quà patebant, eos statim obstruxit. Itaque cùm Mullus arbitraretur Pontionum in vrbe oppressum, prae formidine retrò se conuertit. Gregorius autem Summus, cùm accepisset amissum esse palatium, arbitratus longè maiorem hostium numerum vrbem ingressum, quanquam septus esset magna fortium virorum manu, qua & Pontionum, & omnes qui cum eo sentiebant facilè posset opprimere, Cremona profugit: cùm noctis tenebrae in eum errorem eo in loco homines induxissent, vt qui numero plures erant, pauciores timerent ac fugerent. Fulgosus lib. 9. cap. 9. Vrbs deserta, amissa. Iagupes Baiazetis I. dux, Argos vrbem duobus in locis simul adortus, eam capere summa ope nitebatur. Oppidanis autem, qui in sinistra vrbis parte resistebant, panicus terror, spectro viso, inijcitur. Putabant enim se vidisse virum quendam indigenam dicentem, vrbem in dextra parte, qua oppugnabatur, captam esse. Relicto itaque loco isto, citato agmine contenderunt ad dextram vrbis partem. Hinc hostes muros superarunt, vrbem???ue diripuerunt. Chalcocondylas libro secundo. Caedes admissa. Cleonice Byzantia virgo noctu ad Pausaniae Lacedaemoniorum ducis cubiculum, aliquanto serius quàm constitutum erat, veniens, manu lumen gestans, quod à custodibus acceperat, cùm pedem offendisset, & non sine strepitu ad terram extincto lumine concidisset: Pavsanias experrectus è strato prosilijt, insidias veritus, cubiculi???ue ostium, vt in tenebris poterat, petens, Cleonicem gladio transuerberauit, Plutarchus. In campis Philippicis C. Cassivs à suis desertus, cum paucis coactus est in collem, vnde despicere in campum poterat, se recipere. Caeterùm nihil ipse contuebatur: nam aciem habebat obtusam. tantùm castra sua conspexit, id???ue etiam vix, ab hostibus diripi. Comites eius magnam equitum manum, quam mittebat M. Brutus victor à dextero cornu, contemplati sunt aduehentem. Hos Cassius hostes esse & consectari existimauit se. Vnum tamen ex comitatu misit speculatum Titinium. Hunc vt aduenientem conspicati sunt equites, & hominem amicum & fidum Cassio videre: sublato prae gaudio clamore familiares ex equis desilientes salutauerunt & complexi sunt eum. Alij vndiq; eum nimio gaudio ouantes & strepentes sunt circumuecti. qua re magnum malum effecêre. Nam Titinium arbitratus est Cassius verè ab hostibus comprehensum, atque hactenus locutus: Nimirum dum nimiùm vitae sumus cupidi, sustinuimus amicum ab hostibus videre correptum. mox discessit in tentorium quoddam desertum, vnum trahens secum libertum Pindarum, quem ex Crassi clade ad hanc necessitatem secum habebat destinatum. Cui chlamyde obuoluto capite ceruicem apertam praebuit praecidendam. Caput enim seorsum à trunco repertum fuit. Pindarum verò post eam caedem nemo mortalium conspexit. Vnde suspicati sunt aliqui eum iniussu Cassium occidisse. Plut. in Bruto. At Val. Max. lib. 9. cap. 9. paulò aliter historiam narrat, inquie̅s: C. Cassium error à semetipso poenas exigere coëgit. Inter illum enim pugnae quatuor exercituum apud Philippos varium, ipsis???ue ducibus ignotum euentum, missus ab eo Titinius centurio nocturno tempore, vt specularetur, quónam in statu res M. Bruti essent: dum crebros excessus viae petit, quia tenebrarum obscuritas, hostésne an commilitones occurrerent, dignoscere non finebat, tardiùs ad Cassium redijt. Quem is [32] exceptum ab hostibus, omnia???; in eorum potestatem recidisse existimans, finire vitam properauit, cùm & castra hostium inuicem capta, & Bruti copiae magna ex parte incolumes essent. Titinij verò non obliteranda silentio virtus, qui oculis paulisper haesit, inopinato iacentis ducis spectaculo attonitus, deinde profusus in lachrymas: Etsi imprudens (inquit) imperator causa tibi mortis fui, tamen ne idipsum impunitum sit, accipe me fati tui comitem. super???; etanime corpus eius iugulo suo gladium capulo tenus demisit: ac permixto vtriusq; sanguine, duplex victima iacuit, pietatis haec, erroris illa. Plutarchus & Val. Max. Tiberivs Caesar, dum per tormenta disquisitionem quorundam haberet, vt causam mortis Drusi filij intelligeret: & ei significatum esset, aduenisse Rhodium quendam, eius amicum, quem ipse per literas vocârat: vel quia malè audîsset, vel quia in alias curas esset abstractus, statim iussit torqueri. Non multo pòst errore deprehenso, facinoris caelandi causa suffocari hominem curauit. Suetonius. Lvdovicvs Osnaburgensis episcopus ducebat in Otthonem de Monte, occupatorem ecclesiae Monasterie̅sis, cui adhaerebat comes de Marca. In conflictu superatur comes de Marca, condido episcopi habitu superindutus, paludamenti loco. Quum capto & iacenti episcopus incumberet, aduolans Qvidam ex agmine episcopi, quum crederet episcopo incumbere comitem, episcopo quasi comiti vulnus inflixit lethale, ignorans dominum esse suum. Victor tertia pòst die ex vulnere mortuus est: quum praefuisset ecclesiae annis duodecim. Cranzius lib. 8. Metrop. c. 52. Fugafacta. Leuinus consul Rom. prope Sirin amnem Pyrrho Epirotarum regi occurrit. Oplacus Italus, alae Ferentanae praefectus, regem ex insigni crista & hircinis cornibus agnitu̅ infesta lancea petiuit. Pyrrhus euitandi causa periculi chlamyde & armis cum Megacle amico commutatis ruit in Romanos. Diu mars anceps fuit, vicibus???; septem ferunt hinc inde & terga dedisse, & fugientibus hostibus institisse. Hîc cùm peterent multi Megaclem, qui princeps eum percussit & prostrauit mortuum, Dexter nomine, casside detracta & chlamyde, vociferabatur interfecisse se Pyrrhum. Romani tollunt clamorem, Graecos perplexitas & consternatio occupat: quousque cognita re Pyrrhus nudo capite obequitauit aciem, dextram porrigens praeliantibus, & qui esset, voce significans. Elephantis demùm Romanos prementibus, in turbatos equitatu immisso Thessalico, conuertit eos magna caede in fugam. Plutarchus in Pyrrho. Tempore Zoës Imperatricis pugna inter Romanos & Bulgaros commissa ad castellum Acheloum, pulsi???; & magna caede prostrati sunt Bulgari. Ibi cùm Magnus Domesticus dux Romanus, plurimo sudore madens, ex equo descendisset, vt se recrearet: equus abrupto capistro sessore vacuus per exercitum discurrit. Quem vt agnouêre Milites, occubuisse Domesticum rati, ab insecutione hostium destiterunt. Quod ex alto cernens Simeon Bulgarorum princeps (neq; enim effusè & ordinibus dissipatis fugam faciebat) suos Romanis, immisit. Cedrenus. Cuspinianus hoc Phocae ScholarumDomestico sub Constantino Porphyro genito accidisse scribit. Bulgari Germaniae magnae & Sarmatiae, quae est in Europa, populi ferocissimi, superato Istro, Bathia rege, Pannoniam inferiorem vsque ad Istrum slumen, Moesias???; inuaserant: & cùm Imperator eis occurrisset, in munitiones sese receperant. À Romanis du̅ obsiderentur, Constantinus Pogonatus Imp. ad thermas cum paucis abijt, propter dolorem pedum. Quidam equestris ordinis rumorem sparsit Imperatorem aufugisse. Itaq; metus edeò occupau it Militvm animos, vt & ipsi statim fugam capesserent. Bulgari fugientes persequuti Imperatorem in eas angustias redegêre, vt Mysiam eis concesserit habitandam, annuo insuper tributo promisso. P. Diaconus lib. 19. rerum Romanaru̅: Zonaras tomo 3. Auentinus lib. 3. Annalium Boioru̅: Sigebertus anno 680. à quo regnum Bulgarorum Chronici ordiuntur. Fridericvx I. Imp. an. 1176. ad Lignanum contra Mediolanenses rebelles pugnans, vbi vexillo Aquilae amisso suam inclinantem aciem sensit, nulli labori ad eam sustinendam pepercit, in appellandis cohortandis???ue militibus ducis, in conserenda manu militis officia praestans. Dum autem modò in hac, modò in illa parte inclamat, solitam in praelijs suorum constantiam aduersus rebellantes turpiter Italos repetens, ab Italo, qui conferta in acie stans verbi ferre contumeliam nequijt, equo strenuè suffosso deijcitur. qui casus optatam Italis victoriam praebuit. Nam Germani amissa aquila Imperatorem, quia non extabat, cecidisse insuper arbitrati, in fugam se pauidi coniecerunt: nec solùm campu̅, in quo pugnabatur, sed etiam castra, quibus se tueri magna ex parte poterant, opulentissima reliquerunt, atque ignoratione locorum ad oppida inimicorum delati, partim capti, partim occisi sunt: multi etiam Ticinum tranare amnem volentes caecis eius gurgitibus hausti. Fridericus ab vxore Beatrice Comi, vt mortuus comploratus, post quatriduum praeter spem omnium incolumis Papiam accessit. Sigonius lib. 14. regni Italici. Latini principes, captis à Saladino Hierosolymis, Clementis III. instinctu Tyrum peruenera̅t omnes, inde???; paribus animis Ptolemaida mouerant, vrbem???; oppugnabant. Superueniente autem cum magno exercitu Saladino, & à tergo & à fronte eodem tempore contra hostem dimicare necesse fuit. Pugnatum est diu acriter, & iam ad Christianos victoria inclinabat, cùm equus è manibus gregarij cuiusdam elapsus, Christianis fugae ansam praebuit, arbitrantibus suos in fugam versos. Verùm Gofredus Lusignanus ad custodiam castrorum relictus, eruptione facta & hostes repressit, & suis animum ad resistendum dedit. Constat tamen ex Christianis ad duo millia eo die caesa. Periêre item ex acceptis vulneribus Templariorum magister, & Andreas Bremensis comes. Platina in Vrbano III. & Aemilius lib. 6. Anno 1395. 29. Septemb. ad Nicopolim Sigismundo Hungariae regiflorem Christiani exercitus ducenti Baiazetes Turcorum tyrannus occurrit. Ibi dum Galli gloriosum ducunt praelium ante alios inire, non expectatis caeteris agminibus, aciem Turcarum ingenti impetu adorti, retrocedere coëgerunt. Turcae ad arcus conuerfi, equos Gallorum telis transfodiebant. Galli desiliunt ab equis, vt pedites cum pedestribus copijs certamen experiantur. Equi Gallorum cum sellis vacuis in castra recurrentes, suspicionem Vngaris iniecêre, quasi equites omnes à Turcis essent occisi. Sigismundus celeri equo aduolans, vt hunc errorem suis demeret, & ad pugna̅ ex fuga retraheret, postquam nihil profecit, in cymbam, qua commeatus Danubio aduectus erat, seruili habitu insiliens, vix effugit. Dubrauius lib. 25. Verbera illata. Baptista Zenus Cardinalis sub Paulo II. cubiculi praefectum saepe vocaus, cùm ab eo naturae necessitati parenti non exaudiretur, furibundus retrò ostium sese abscondit, vt ingredientem malè multaret. Interea Cardinalis cuiusdam scribam, foribus apertis ingressum, Baptista capillis arreptum pugnis egregiè contudit. Garimbertus libro 6. de vitis Pontificum. Vi. ricvs comes Lintzgoiae in Buchorna, cùm ex Vngaria captiuitate reuersus esset, mendici forma, & ab vxore parentante ipsi (existimabat enim iam defunctum) non solùm stipem accepisset, sed manum etiam dantis arctiùs pressisset, & inuitam dominam osculatus esset, ab astantibus indignitate rei motis percussus est: verùm ipse: Parcite, inquit, satis verberum & miseriarum in captiuitate pertuli: Sum vester Comes Vlricus, singulari misericordia Dei ex gente immiti vobis restitutus. Agnitus itaq; summa gratulatione exceptus est. H. Henninges in Geneal. Carcer. Alypius cùm Carthagine in foro obambularet cum tabulis & stylo, repetens quae mox in schola redderet: interim alius ex scholasticis securi armatus, de cancellis argentarioru̅ plumbum praecidere ausus, cùm strepitu facto eos co̅currere sensisset, relicta securi aufugit. Accedit interim ad ca̅cellos propiùs Alypius, & inuenta̅ securim intuetur. Adsunt illicò Ministri, eum tanquam furem comprehendunt. Superuenit architectus publicus: is agnito Alypio, verum furem comprehendi iussit. Augustinus lib. 6. Confessionum, cap. 9. Desertio sociorum. 10. Gomezius Abraeus Lusitanae classis praefectus cùm oram australem insulae S. Laurentij legeret, quam Mataranam vocant, aquationem facere voluit. Ibi repentè multi lintribus inuecti, omnia signa singularis humanitatis ostendunt. Ea gentis facilitate nauarchus allectus, magistrum nauis iubet in lintrem descendere, vt videat, an posset cum illis sermonem conferre. At illi vbi primùm magistrum acceperunt, facessunt. Hoc cùm ex improuiso accidisset, Navarchvs scapham in mare demittere iussit, vt lintres sequeretur. Cùm terrae appropinquaret, cernit rursus eosde̅ lintres cum magistro scapham versus summa securitate nauigare. Magister ad scapham peruenit, natrauit se suisse ad Regem perductu̅, qui eum fuerat singulari humanitate complexus, illum???ue praeterea torque argenteo, & armillis atque annulis argenteis donârat, statim???; remiserat, vt nomine suo nauarchum precaretur, ne vellet congressum suum fugere. Ergo nauarchus interram descendit, humaniter exceptus, sub vesperam scapham repetens, tempestate subitò orta, per quatriduum integrum, ad nauem redire non potuit. Socii eius vel occisum vel fluctibus haustum suspicati, vela fecerunt. Nauarchus interim scapha per oras illas circumuectus cùm nauem minimè reperisset, ad Regem redijt: vbi prae desiderio patriae nunquam ampliùs videncae cum octo comitibus moerore contabuit. Reliqui scapham refecerunt, & multum sui desi [33] derium Regi, vt apparebat, relinquentes, inde profecti, cursum in Mozambiquem tenuerunt. Osorius lib. 5. rerum Em. Tumulius ortus. Victo à Carthaginensibus in Africa Agathocle, ex eius militibus caesa sunt tria millia. Nocte inseque̅te calamitas vtrosq; exercitus in opinata inuasir. Nam Carthaginenses dum post partam victoriam noctu praestantissimos captiuos dijs pro gratiarum actione immolant, repentè exortus ventus sacru̅ tabernaculum arae proximum accendit, inde praetorium tentorium, atq; deinceps reliquorum ducum, vtpote ex arundine & stramine facta. Multi angustijs exitus interclusi, viui conflagrarunt, ac protinus poenas suae in captos crudelitatis dederunt. Eos autem, qui ex castris cu̅ tumultu & clamore proruperant, alteru̅ longè maius periculum subsecutum est. Nam Afri qui Agathocli militabant, deficientes à Graecis, de nocte ad Barbaros numero ad quinq; millia transibant. Hos simulatque speculatores rectà ad Carthaginensivm castra tendere viderunt, rati totum Agathoclis agmen esse iam ad pugnam instructum, properè militibus aduentantem aciem nunciatum eunt. Ea fama ad omnium aures perlata, totis castris tumultus extitit, & hostium aduentus expectari: ac singulis in fuga salutem ponentibus, sine ordine & citra ducum imperata fugientes alij in alios irruere: quorum quidam propter tenebras, alij perturbatione quadam suos vt hostes repellere. Fit caedes multa. Tande̅ plus quinq; millibus occisis, reliqua multitudo Carthaginem peruenit. Oppidani portas aperiunt, & cum tumultu & trepidatione milites in vrbem admittunt, metuentes ne hostes cum postremis irrumperent. Sed orto die, & veritate cognita, vix tande̅ ab expectatione periculorum liberari potuerunt. Eodem te̅pore, fraude & vana expectatione deceptus Agathoclis Exercitvs, in simile malum incidit. Nam fugitiui Afri, dum post deflagrationem castrorum & exortum tumultum vlterius procedere verentur, retrò vnde venerant reuertuntur. Quos vbi Graecorum quida̅ aduenire senserunt, suspicati esse Carthaginensiu̅ copias, Agathocli hostium exercitum non procul abesse renunciant. Imperatore arma capere iubente, milites extra castra magno cum strepitu feruntur. Cùm aute̅ flamma in auras sublata per castra conspiceretur, & Carthaginensium clamor exaudiretur, reuera Barbaros co̅tra se cu̅ omnibus copijs venire suspicati sunt, ac cu̅ subita animi perturbatio locum ad delibera̅dum nullum daret, pauor castra inuasit, omnes???; sese in pedes conijcere coeperunt. Deinde Poenis se reliquis immiscentibus, nocte ignorantiam tegente obuij obuios vt hostes inuaserunt: & cùm pertotam noctem passim dispersi vagarentur, lymphaticus???; tumultus omnia occuparet, amplius 4000. perierunt, & vix veritate cognita, reliqui in castra reuerterunt. Diod. lib. 20. Arcana vulgata. Technon Arati Sicyonij seruus per errorem detexit coniurationem Dionysio, Ergini & Dioclis fratri, contra tyrannu̅ Sicyoniorum, quam vni Diocli (cui de facie Dionysius valde similis erat) reuelare debuerat. Plut. in Arato, & Polyaenus lib. 6. MEMORIA, REMINIS CENTIA INTEGRA. Acqvisitio Memoriae. Diuinitus. Eusebius tradit in libro Temprum, Esdram Hebraeum omnes Mosis libros memoriter recitasse, quos Chaldaeorum reges exusserant. Maius certè quid humana memoria in illo fuit, & diuini numinis ductu non tam prophetia futurorum, quàm praeteritorum [Greek words] Iosephus libro 11. capite 5. Antiquitatum. Consule 4. Esdrae 14. vbi per XL. dies continuos quinque scribis sine intermissione CCIIII. libros dictitauit: quando ab angelo porrectum sapientiae poculum prius ebiberat. Pythagoras de se dicere solebat, quòd olim fuisset. Aethalides, Mercurij filius creditus. Mercurio autem optionem dante, vt praeter immortalitatem peteret à se quicquid vellet: petijsse, vt viuens & mortuus omnium, quae accidissent, memoriam haberet. Id muneris à Mercurio consecutus, post fata in Euphorbum Aethalidis anima transijt, qui à Menelao vulneratus est. Pòst in Hermotimum, tandem in Pyrrhu̅ Delium piscatorem, vltimò in Pythagoram. Atq; has omnes [Greek words] se memoria tenere, quae???; apud inferos & superos interim gesta essent, probè nosse affirmabat. Laërt. lib. 8. ex Heraclide Pontico. & Ouid. lib. 5. Metam. Auditione crebra. Aegyptiis nullus literaru̅ vsus erat: nihilominùs omnis aeui memoriam tenebant. Assidebant maioribus natu iuniores: ex his fabulantibus, vetustarum???; rerum memoria̅ repetentibus, totum vetustatis schema percipiebant animo, tradebant???; per manus posteris. Sab. lib. 5. cap. 1. Vulnere. Clemens VI. Pont. Rom. quicquid vel semel legisset, obliuisci ampliùs no̅ poterat. Eius rei periculum fecit adhuc priuatus Parisijs. Illud admirabilius, ex vehementi capitis vulnere (indicio erat cicatrix in summo vertice) tantum boni ei obtigisse. Petrarcha de Memoria. Phlebotomia. Friderici II. Imper. tempore, quidam Germanvs clericus ex petra sancti Michaëlis ortus, è vena hausto sanguine, seruata aliarum reru̅ memoria, literarum tantùm oblitus fuit, nec plus aut legere aut scribere nôrat, quàm si vtrunq; nunquam didicisset: annum???; in hac obliuione mansit. Postea eodem tempore, atq; ex eodem loco iterum hausto sanguine, legendi scribendi???; scientiam, quam antè habebat, recepit. Fulg. lib. 1. cap. 6. Possessio. qvi memoria vâluêre. Memoriae bonitas. Cyrvs minor omnium suorum ducum nomina memoriter tenebat: quippe cui mirandum videretur, si qui in sordida arte versantur, singuli norunt artis suae instrume̅torum nomina: & medicus nomina tenet & instrumentorum & medicamentorum, quibus vtitur: & imperator ita sit fatuus, vt nesciat nomina subditorum ducum, quibus ei opus est pro instrumentis vri. & dum anticipare quicquam velit, & dum cauere, & dum audentiam inijcere, & dum terrere, & dum honorare quandoque quenquam cupiat, decorum ei esse videbatur quenque suo nomine appellare. Putabat etiam eos qui à principe cognosci viderentur, magis ad rem strenuè & fideliter gerendam accendi. Xenophon libro quinto Expeditionis. Carneades Cyrenaeus, philosophus, memoria naturali artisiciali???; semper vsus est. Cicero de Oratore. Themistocles Atheniensium dux, cui libertatem sua̅ tota debet Graecia, ciuium suoru̅ nomina memoriter tenebat. Simonidi artem memoriae pollicenti, dixit se malle arté obliuionis: quòd etiam meminisset, quae nollet, & obliuisci non posset, quae vellet. Cic. lib. 2. de Finibus. C. ivlio Caesari hoc etiam ab hostibus datum est, quòd memoria polleret eximia. De qua M. Tullius ait, quòd nihil soleret praeter iniurias obliuisci. Portio Latroni suo Seneca lib. 1. Declamationum memoriam natura validam & artificio munitam tribuit, & capacem simul & tenacem. Itaque nec quae scripserat, lectitabat: satis erat scripsisse. & cùm idipsum celerrimè faceret, in tra̅scursu discebat: nec quae semel haeserant, auelli poterant. Memoriter, quaecunque dixerat, seruabat. Qua memoriae felicitate fretus, librorum auxilio non egebat, scribere se animo gloriabatur: & quae illic scripserat, sic in expedito habebat, vt nec in verbi quidem vllius vnquam recordatione laberetur. Quasi librum sub oculis habens loquebatur. Proponebatur cuiuspiam ducis nomen (tanta inerat historiarum memoria) gesta illius celeriter & ex tempore narrabat, non ceu pridem cognita depromeret, sed velut modò scripta perlegeret. Antonivs Aegyptius eremita, sine vlla scientia literarum Scripturas diuinas & memoriter audiendo tenuit, & cogitando intellexit. Aug. in libri primi Prologo, de Doctrina Christiana. Apollonivs Tyanaeus memoria, vt si quis alius, valut: taciturnus, plurimae lectionis, ac iam centenarius, memoriae sirmitate Simonidem superauit. Extat & hymnus eius, quem Mnemosynae cecinit: in quo scribit, Omnia quidem tempore marcescere, ipsum verò tempus Mnemosynae beneficio & senectutis & mortis esse expers. Suidas. Narrat Petrarcha de Milite quoda̅, amico suo, multoru̅???; itinerum socio ac comite, memoria eum tanta fuisse, vt qua̅uis & publicis & domesticis calamitatibus afflictus esset (quae incommoda aut planè abolere, aut saltem perturbare memoriam possunt) omnia tame̅ vel visu vel auditu semel percepta, fidelissimè retineret, obseruato etia̅ loco & tempore, quibus vel res gesta vel narrata fuisset. Audie̅di cupidissimus erat, atq; ea quae ante annos aliquot audiuerat, si denuò repeterentur, additúmne aliquid, an omissum esset, submonere poterat. Qua re effecit, vt Petrarcha, illo praesente, cautior & circumspectior esset in loquendo. Layrentivm Bonincontrium, cuius liber Astronomicus [34] manu scriptus apud Cardanum extat, Lippus Brandolinus in libello de vitae humanae conditione refert, octogenarium adeò integra memoria vsum, vt quaecunque illi puero contigissent, & quae in iuuenta legisset, adeò memoriter teneret, vt eadem die visa aut lecta crederes. Cardanus de Subtilitate, libro de hominis natura. Franciscvs Cardulus Narniensis, vir literatus, memoriter recitare poterat duas paginas integras, quas legente̅ tertium audiuisset, eo quo lectae essent ordine, aut etiam si malles, retrogrado. Leander Albertus in descriptione Vmbriae eo sese familiariter vsum testatur. Franciscvs Galliae rex omnes propè suae aetatis tenaci atque expedito immensae memoriae captu, perenni???ue vigore superauit: quid & quantum peculiaris commeatus vnaquaeque prouincia suppeditare posset, quaenam itinera, quae flumina ad conuectiones faciliora viciniora???ue forent, & è quibúsnam statiuis aut hybernis equitum alae accersendo celerrimè conuenire possent, mira ardentis ingenij figuratione atque velocitate, repraesentans sic, vt eum rationes itinerum & nauigationum, praecipuas???ue rerum omnium copias vel remotissimarum etiam ciuitatum, tanquam ex indice memoria tenere, vsu rerum periti proceres arbitrarentur. louius lib. 37. Hist. Vsvs Alliavis. In GENERE. Memoriae secundúm rationem nil Deus dedit Homini sanctius, nil vtilius, & ad eruditionem aptius. Est haec thesaurus disciplinarum omnium, artim???ue studio & labore quaesitarum custos fidelissima. Aliquid certè vidit sapiens poëta, qui Musarum Memoriam dixit matrem: nec minus prudens, qui Lethen huic contrariam apud inferos statuit. Constat id bonum naturae beneficio: augetur tamen & excolitur arte. Sabellicus. In specie. Linguas varias discendo. Alcibiades exul apud Pharnabazum Asiae praefectu̅ Persicam stolam induit, Persicam???; linguam didicit breui temporis spacio. Athen. lib. 12. cap. 16. Mithnidates Ponti & Bithyniae rex, qui à Lucullo & Po̅peio vix tandem victus est, viginti duabus gentibus, quibus per LVI annos imperauit, sua cuique lingua ius dixit, neque de subiectis populis vllum per interpretem allocutus est. Plinius libro septimo, capite vigesimoquarto: & lib. 25. cap. 2. Solinus cap. 7. Plutarchus in Lucullo: Gellius lib. 17. cap. 17. Val. lib. 8. cap. 7. D. Hieronymvs (vt scripsit Augustinus in epistola ad Cyrillum episcopum Hierosoly mitanum) ea fuit memoria, vt Hebraicorum, Graecorum, Chaldaeorum, Persarum, Medorum, Arabicorum, & penè nationum omnium linguas ac literas calluerit. de quo sic idem Augustinus inquit: Nullus hominum sciuit, quod Hieronymus ignorauit. Guido Bitur. Hieronymvs Aleander tanta memoria valuit, vt Latinam, Graecam & Hebraicam, multas???; alias exoticas linguas perfectissimè & loqueretur & scriberet. Primùm Lutetiae Graecas docuit literas. Mox in vrbem vocatus à Leone X. legatus in Germaniam mittitur: à Clemente VII. Brundusinus Antistes constituitur: à Paulo tertio purpuram consequitur. Iouius in Elogijs. Ediscendo scripta. Drvydarvm discipuli apud Gallos magnum numerum versuum ediscere coguntur. Itaq; fit, vt annos nonnulli xx. in disciplina permaneant. Nefas autem putant haec literis consecrare, partim ne profanetur doctrina, partim ne confisi literis discipuli, memoriae exercitia negligant. Aimoinus lib. 1. de gestis Francorum, cap. 6. Clavdivs Imp. Homeri poëma totum ferè edidicit: Suetonio teste. Salvstivs Basilidis Syri F. philosophus. Suidae [Greek words], publicas Demosth. orationes memoriae mandauit omnes. Avicenna Medicus & Philosophus insignis, Metaphysicos libros Aristotelis quadragesies perlectos memoriae inscripsit. Sorzanus Arabs in eius vita. Repetendo visa, audita, lectáve. Iesvm sacerdotem magnum filium Iosedech, hoc est, Esdrae, secundùm D. Hieron. ferunt incensos à Chaldaeis legis libros memoriter restituisse, non sine numine, co̅mutasse???; literas Hebraicas, ne cum Samaritanis, qui ex gentibus in Iudaeam venerant, Iudaei miscerentur. Auctor Eusebius. Eis postea literis vsi sunt Iudaei, figura tantum & apicibus à Samaritanicis, quae fuerunt priscae illae à Mose datae, discrepantes. L. Viues in lib. 18. August. de Ciuit. Dei. cap. 36. Indi absque vsu literarum, omnis aeui res gestas & memoratu dignas, Pythagorico more, memoria tenuére, illas???ue à parentibus traditas per manus, posteris dedêre: qui tamen haud multò pòst in sindonibus scribere inceptârunt, totas???; paginas monumentis rerum gestarum impleuerunt. Alex. lib. 2. cap. 30. Grammatici [Greek words] dicuntur, qui quaecunque legerint, memoria firmiter retinent. Caelius. Archippvs & Lysiades Pythagorae auditores, qui postmodum in Graecia Thebis scholas habuêre, memoriter doctoris praecepta tenentes, ingenio pro libris vtebantur. Ex Hieronymo, Vol. lib. 16. Anthrop. Charmides quidam in Graecia, quoscún???; libros in bibliotheca aliqua legisset, eos confestim memoriter recitare poterat. Plin. lib. 7. cap. 24. Theodectes Phaselites ex Lycia, tragicus, memoria ita excelluit, vt semel auditos multos versus protinus repeteret. Quintilianus. Metrodorvs Scepsius philosophus, qui temporibus Diogenis Cynici fuit, artifi ciali memoria tantum valuit, vt à multis simul dicta, non modò sensuum, sed etiam verborum ordinibus retineret. Plinius & Solinus. Cic. libro primo Tusc. q. Hippias apud Platonem, tanquam de magno quodam & praestanti bono gloriatur, posse se quinquaginta nomina semel tantùm audita recitare. Muretus lib. 3. Var. lect. cap. 1. Demosthenes Thucydidis libros octies exscripsisse dicitur, vt eius phrasin memoriae commendaret. Lucianus. Q. Mvtivs Scaeuola in lusu XII. scruporum, cùm prior calculum promouisset, esset???; victus: dum rus tendit, reperito totius certaminis ordine, quo dato errasset recordarus, redijt ad eum, qui cum luserat: is???ue ita factum esse confessus est. Quintil. lib. 11. Q. Fab. Maximus omnia non solùm domestica, sed etiam externa bella memoria tenebat: vt non immeritò bello Punico secundo omnia eius consilia dicta???; oraculi loco haberentur. Cicero lib. 4. Academicarum quaest. L. Lvcvllvs dux amplissimus & philosophus summus, à Fabio secundus, res domi foris???; gestas mirabili memoriae thesauro, tanquam praesentes semper spectaret, expeditè referre poterat. Ibidem. Hortensivs, in foto Romano causarum rex ob eloquentiam dictus est. De eo Cicero sic in Bruto: Primùm in eo memoria tanta, quantam in viro agnouisse me arbitror, vt quae secum commentatus esset, ea scripto verbis eisdem recitaret, quibus cogitauisset. De eodem fertur, quòd sedens olim totum diem in auctione, res omnes venales, & precia, & emtores, ordine suo recensuerit, argentarijs recognoscentibus, ita vt nullo falleretur. Eum Lucullo conferens Cicero, Hortensio verborum, Lucullo rerum maiorem affuisse memoriam scribit. L. Annevs Seneca Cordubensis de seipso testatur lib. 1. Declam. se duo millia nominum recitata, eodem ordine reddidisse: & ducentorum atq; amplius discipulorum totide̅ versiculos, cùm singuli singulos dixissent, ordine retrogrado recitasse. Addit, eam sibi memoriam fuisse, non ad complectendum tantùm ea, quae audierat, sed ad continendu̅ quoque: quorum alterum ex agilitate consequendi, facilitatem amittendi, alterum ex retinendi difficultate, capiendi segnitiem annexam habere consueuit. Petrarcha. Adrianvs Imp. tanta fuit memoria, vt locos, negotia, milites absentes quoq; nominib. recenseret. Suetonius &Dion. Nepotianvs, Heliodori episcopi nepos ex sorore, presbyter monachus, tanta suit memoria, vt in disputationibus & familiaribus colloquijs si quid in medium productum esset, statim dignosceret: vtputa, Tertulliani esse illud, Cypriani istud, hoc Lactantij, & c. Lectione deniq; assidua pectus suu̅ bibliothecam Christi effecit. Hieronymus in Epitaphio. Mavrilivs, Cadurcensis episcopus sub rege Guntranno, in Sacris scripturis ita versatus erat, vt Genealogias veteris Testamenti plerunq, memoriter recitaret. Aimoinus lib. 3. de rebus gestis Francorum, cap. 34. Genethlivs Genethlij F. Palaestinus, sophista, Minutiani & Agapeti discipulus, totam declamationem auditam memoriter recitabat. Suidas. Theodorvs Metochites, qui Andronici Paleologi Imp. te̅pore, Dromi Logotheta fuit, memoriae praestantia ad summum omnis eruditionis fastigium conscenderat. Si quid ex eo siue nouum, siue antiquum quaereres, ita recensebat, quasi ex libro recitaret. Quare in eius colloquijs parum aut nihil opus erat libris. erat enim viua bibliotheca, & eorum, quae scire velles, oraculum. Gregoras lib. 7. Fridericvs I. Imp. omnium eorum, vel infimoru̅, quibuscum semel locutus esset, recordabatur. Cuspinianus. Franciscvs Tigri Pisanus, professor iuris, insigni fuit memoria, adeò vt Bartolus sepe in commentando eius opera sit vsus, in legibus, quas in promtu non habebat, inueniendis. Baldus, & Fichardus in Vita Bartoli. Lvdovicvs Romanus protonotarius, iuris peritus, me [35] mor erat omnium, quae ipse vnquam aut legisset, aut audîsset, nec oblitus erat eorum aliquid, quae ipse vidisset. Nec vt caeteri iurisconsulti principia legum in disputando allegabat, sed quasi codicem legeret, sic textum memoriter referebat. Vir summus, non admirationi, sed stupori futurus omnibus populis, nisi pestifera lue vix trigesimum egressus aetatis annum in Basiliensi concilio perijsset, cùm horis sex & triginta decubuisset. Aeneas Syl. lib. 1. de gestis Basil. concilij. Petrvs, Petri Lombardi frater, Trecensis presbyter, Comestoris nomen accepit, quòd sacrae Scripturae auctoritate in suis scriptis & concionibus tam expeditè vteretur, atque si eam in ventrem memoriae ingesta̅ concoxisset, & in sui substantiam conuertisset. Trithemius. In Hieronymo de Praga, qui in Constantiensi concilio víuus exustus est, illud admirabile memoriae argumentu̅ Poggius in epistola ad Leonardum Aretinum extollit, quòd cùm trecentis quadraginta diebus fuisset in fundo turris foetidae atque obscurae, quo in loco nedum legendi, sed ne videndi vllam habebat facultatem: tamen tot doctissimos & sapientissimos viros in testes suarum opinionum allegauit, tot doctores ecclesiasticos in medium protulit, vt satis super???; fuisset, si toto eo tempore summo in ocio, summa in quiete, sapientiae studijs operam dedisset. Aetate Sabellici Antonivs Rauennas multa millia rerum stans percipiebat animo: & eo quo accepta essent ordine, memoriter reddebat. Sab. lib. 10. cap. 9. Maximilianvs I. Imp. fuit memoriae tam tenacis, vt cùm semel aliquem secum loquentem vidisset, post longam temporis intercapedinem denuò agnosceret. Cuspinianus. Io. Picvs Mirandula audita semel à recitante carmina, & directo & retrogrado ordine recensere poterat. Ioann. Franciscus in eius vita. Christophorvs Longolius memoria tanta fuit, vt ad ea tollenda, quae animo semel insedissent, diuturnitas temporis vix aliquid valeret. De pluribus & varijs rebus saepe interrogatus, de quibus à multis annis nihil legerat, non minus promtè de singulis solitus est respondere, ac si eo die ab eo perlecta fuissent. Si quando de ijs rebus sermo incideret, quae à diuersis & varijs scriptoribus tractata essent, cùm res ipsae essent eaedem, ita tamen oratione solebat distinguere, sua verba singulis scriptoribus, à quibus ea acceperat, referendo, vt non memoriter ea dixisse, in quo saepe osfendi solet, sed de scripto pronunciasse videretur. Quae saepe dum faceret, ita auditorum admirationem ince̅dit, vt eum artificio quodam, non naturali memoriae bono, vti existimarent. Auctor vitae. Corsicvm quendam adolescentem, iuris cìuilis studiosum Patauij se nouise M. Ant. Muretus lib. 3. Variarum lect. asserit, qui ad triginta sex millia nominum, eo quo recitata estent ordine absq; cunctatione recensere poterat. Artem se à paedagogo quodam Gallo domi suae accepisse aiebat: atque eam paucorum dierum spacio Franciso Molino patricio Veneto communicauit, magna omnium admiratione, cùm Molinus antè memoria maximè infirma fuisset. Salutando. Cyrvs maior Persarum rex, in exercitu numerosissimo nominatim singulos alloquebatur. Plinius libro 7. capite 24. Fab. libro 10. capite 2. Valerius Maximus lib. 8. cap. 7. Solinus cap. 7. & Sab. lib. 10. cap. 9. Cyneas Thessalus, Pyrrhi regis legatus ad Romanos de pace, postridie quàm in vrbem Romam venit, curiam ingressus, Senatum atque equestrem ordinem suo quemque nomino salutauit, absque nomenclatore. Phlin. lib. 7. cap. 24. Plutarchus in Pyrrho. Solinus cap. 7. Cic. lib. 1. Tusc. quaest. Seneca in Prologo declamat. Petebat Appivs Claudius censuram cum Scipione Africano, à quo Carthago deleta est. Vt verò fauorabilior fieret, memoriam quoq; ostentando, nominatim à se populum Rom. salutari praedicabat, quum Scipio omnes ferè ignoraret. At Scipio illudens: Vera (inquit) narras: ego enim non vt multos cognoscerem, sed ne ab vllo prorsus ignorarer, sum adnixus. Caelius lib. 20. cap. 10. Antiq. Lect. L. Scipio populi Rom. nomina absq; nomenclatore in salutationibus & prehensationibus memoriter tenebat. Plin. de Vir. illust. & lib. 7. c. 24. Hist. nat. & Solinus. Nero Caesar, omnes ordines subinde ac memoriter salutauit. Suetonius. Vsvs nvllvs memoriae. Octavivs Caesar post Mutinense bellum, deinceps neque in Senatu, neque apud populum, neque apud milites locutus est vnqua̅, nisi meditata & composita oratione: quamuis non deficeret ad subita extemporali facultate. Ac ne periculum memoriae adiret, aut in ediscendo tempus absumeret, instituit recitare omnia. Sermones quoque cum singulis atq; etiam cum Liuia sua, grauiores, non nisi in scriptis, & è libello habebat: ne plus minúsve loqueretur ex tempore. Suetonius. Conservatio memoriae. Antigonvs rex cum legationibus agens simul, ex monumentis didicerat, qui nam apud se antea legationem obijssent, & cu̅ quibus, item de quibus rebus ac negotijs. In dandis itaque responsis mentionem singulorum faciens, apud legatos effecit, vt praestantissima memoria praeditus videretur. Polyae. lib. 4 OBLIVIO CONSIDERATA RESPECTV Svbiecti. Pvta Literarum. Antoninvs Caracalla Imp. adeò in literis & philosophia profecerat, vt inter doctos numeraretur, magna̅q; diei partem philosopharetur. Verùm ipsum postea tanta cepit doctrinae obliuio, ac si literarum nomen nunquam audiuisset. Dion. & Suidas. Georgivs Trapezuntius, vir doctissimus, omnium literarum Graecarum Latinarum???ue in senio oblitus est. Vol. lib. 21. Anthrop. Franciscvs Barbatus Venetus, è schola Chrysolorae vtraque in lingua eruditissimus, postremò senescens, vti Hermolaus ait, literarum Graecarum, quas probè tenebat, omnino oblitus est. Vol. lib. 21. Anthrop. Nominum. Qvendam ex morbo seruorum nomina oblitum, Plin. li. 7. capite 24. auctor est. Messala Coruinus orator post aegritudinem, proprij nominis oblitus est, quamlibet alias ei sensus vigerent. Solin. cap. 7. Polyhist. Plin. lib. 7. c. 24. & Sab. lib. 10. c. 9. Mandati. Thesevs nigro velo ad Minotaurum in Cretam nauigans, si victor rediret, albo velo vti iussus à patre Aegeo, mandati immemor, paterno praecipitio occasionem dedit. Cùm Tene̅ detulisset nouerca, appellässe de incestu se, falsum restimonium tibicen Molpus in eum dixit: atque idcirco factum, vt Tenes cum sorore in Tenedum fugeret. Achilli aute̅ acriter edixisse fama est matrem Thetin, ne Tenem, qui magni fiebat ab Apolline, interficeret, vni???; ex seruis dedisse in mandatis, vt attenderet, Achilli???ue id in memoriam redigeret, ne imprudens perimeret Tenem. Vt verò Tenedum populans sororem Tenis insectatus est formosam puellam, occurrit???; ei ad protegendam sororem Tenes: atq; illa euasit, Tenes autem est peremtus. Exanimem cognosce̅s Achilles, confodit seruum, quòd praesens sibi id non refricasset: ac Tenem funerauit, vbi nunc fanum eius est. Eò neque tibicen ingreditur, neq; Achilles inter sacrificandu̅ appellatur. Plut. in quaest. centuriatis Graecis. Cavsae. Ex Senio. Orbilivs Pupillus Beneuentanus, grammaticus illustris, aetate Ciceronis, in senectute amisit memoriam. Vnde Bibaculi versus: Orbilius vbi nam est literarum obliuio. Suetonius de illust. Gram. Ictu. Quidam Athenis Vir eruditissimus, cùm ictum lapidis capite excepisset, caetera omnia tenacissima memoria retinens, literarum tantu̅modo, quibus praecipuè inseruierat, oblitus est. Val. lib. 1. c. 8. & Plin. lib. 7. c. 24. Casu. Grammaticvs quidam ex asino praeceps ruens, literarum oblitus est. De quo sic Apollinarius in secundo Epigrammatum Graecorum: [Greek words] Plin. lib. 7. cap. 24. Qvendam ex praealto tecto lapsum, matris, affinium & propinquorum oblitum scribit. Vino. Maximinvs lmp. vbi se à Senatu hostem iudicatum au [36] diuit, neq; surorem suum tenere posset, vt obliuionem cogi- tationis acciperet, vino se primo die obruisse dicitur eousq;, vt quid gestum esset ignoraret. Capitolinus in Maximino. Veneno. Bamba rex Gothorum, haustu vcneni, ab Heringio successore dati, memoriam amisit. Morbo. Messala Coruinus orator ex morbo, ante biennium quàm moreretur, ita memoria̅ ac sensum amisit, vt vix pauca verba coniungeret: ad extremum verò enato circa sacrum os vicere, inedia se confecit. Caelius lib. 11. cap. 13. Antiq. Lect. Conradvs Lycosthenes, anno Domini 1555. subita paralysi dextri lateris tactus, linguae etiam officio sublato, ratione salua, memoriam aliquot diebus amisit: pristinae tandem valetudini restitutus, septennium pòstincolumis, integra vixit memoria. Literis. Socrates literas ingenij pestem esse pronunciabat, quòd hisce notis confifi Homines, memoriam minus exercerent. Antisthenes Atheniensis familiari Cvidam commentarioru̅ iacturam deploranti: Animo ista, inquit, non chartae oportueratinscribi. Laërtius. MEMORIA DEBILIS. Qvorvm Numerorum. Thrachs olim tam obtuso suêre ingenio, vt quaternarium numerando transcendere nequirent. Melitides vltra quinq; numerare non potuit. Plut. Praeceptorum, Mandatorum. Thesevs in Cretam mittendus, cùm parentem co̅firmaret, & domiturum se iactaret Minotaurum: aliud velum gubernatori Aegeus candidum dedit, cum praecepto, vt in reditu sospite Theseo attolleret candidum, aliàs nauigaret cum atro, & signum cladis ederet, Simonides negat candidum ab Aegeo datum, sed puniceum velum, illicis eximiae virescentis flore tinctum liquido: atque id insigne dedisse eorum salutis. Victo autem Minotauro, cùm Atticae appropinquaret, memoriae excessisse ei, cessisse item gubernatori ex gaudio narrant, vt velum quod erat salutem eorum significaturum Aegeo, in altum darent: vnde despondentem animum de rupe se illum praecipitauisse, & extinctum fuisse. Plutarchus in Theseo. Nominum. Habebat Augustus Nomenclatorem obliuiosum, cùm hoc genus hominum oporteat in primis valere memoria. I ad forum iturus, rogat Caesarem, nunquid eò mandaret: Accipe, inquit, co̅mendatitias: nam illic neminem notu̅ habes. Atqui hoc est proprium nomenclatorum munus, omnium nomina, cognomina, titulos???; dignitatum tenere, quo heris, quu̅ opus est, suggerant. Vnde illis etiam nomen est inditum, è Graeco Latino???; conflatum. Suetonius in Augusto. Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturnalium. Dictorum, Factorum. Didymo Grammatico, quo nemo plura scripsit, accidit, vt cùm historiae cuidam tanquam vanae repugnaret, illius proferretur liber, qui eam continebat. Ludou. Viues de Causis corrupt. artium lib. 2. Inter caetera in clavdio Caesare mirati sunt homines & obliuionem, & inconsiderantiam: vel, vt Graecè dicam, [Greek words]. Occisa Messalina, paulò pòst quàm in triclinio decubuit, cur domina non veniret, requisiuit. Multos ex ijs, quos capite damnauerat, postero statim die & in concilium & ad aleae lusum admoueri iussit: & quasi morarentur, vt somniculosos per nuncium increpuit. Suetonius. Literarum, Scriptorum, Lectorum. Calvisivm Sabinum hominem sanè diuitem, ita fuisse memoria nulla scribit Seneca, vt illi modò Vlyssis nomen excideret, modò Achillis, modò Priami: quos tam benènouerat, quàm paedagogos nostros nouimus: nihilominus eruditus volebat videri. Quamobrem compendiarium excogitauit. Magna summa seruos emit: vnum, qui Homeru̅ teneret: alterum, qui Hesiodum: nouem praeterea Lyricis singulos assignauit. Postquam verò haec illi familia co̅parata est, coepit conuiuas vexare: habebat ad pedes hos, à quibus subinde quum peteret versus quos referret, saepe in medio versu excidebat. Suasit illi Satellius Quadratus, stultorum diuitum arrosor, & quod sequitur arrisor, & quod duobus hit annexum est, derisor, vt gra̅maticos haberet analectas (hoc est, lectione multa exercitatos, qui quicquid legissent, haberent in promtu) Erat enim in ea opinione, vt putaret se scire, quod quisquamin domo sua sciret. Vt perinde etiam posset, idem Satellius illum hortari coepit, vt luctaretur, hominem aegrum, pallidum, gracilem: quum Sabinus respondisset. Et quo modo possum, vix viuo. Noli obsecro (inquit) dicere: nónne vides, quàm multos seruos valentissimos habeas? Ex Seneca Coelius libro decimotertio, capite trigesimoprimo Antiq. Lect. Cavsa, occasio. Memoria debilis, ex Timore. Vide Tit. Obmutescentiae. fol. 229. Ostentatione. Diogenes Cynicus, cùm Rhetorem quendam, ostentandae eruditionis & eloquentiae causa longo circuitu vtentem, & printipis coli, à quo circuitus ille totus pendebat, oblitum, non aptè concludentem audiuisset, Hesiodianum illud ([Greek words]) paulùm immutans sic exclamauit: [Greek words]. Vocant autem Rhetores [Greek words] circuitum orationis. Aristot. in 3. Rhetoricorum. Venesicio. Cvrio cu̅ pro Sex. Naeuio diceret, Cicerone pro Titinia Corta perorante, subitò totam causam oblitus est: id???; veneficijs & cantionibus Titiniae factum esse dicebat. Adeò au̅t labili erat memoria, vt aliquoties tria cùm proposuisset, aut quartum adderet, aut tertiu̅ quaereret. Quinetiam in scriptis obliuiscebatur quid paulò antè posuisset. Orator tamen habitus est, propter verborum bonitatem, & expeditam ac profluentem quodammodo celeritatem. Cic. in Bruto. MEMORIA VACILLANS. Errata Memoriae. Aristoteles in II. cap. vlt. Ethicorum ex Odysseae [Greek words]. versus affert, eos???; Deae Calypso tribuit, quos tamen Vlysses profert. Pariter lib. 3. cap. II. Agamemnonis verba ex Iliad. ß. Hectori ex Iliad. o. assignat, quandoquidem valde inter se similes sunt orationes. Idem in 2. de Moribus ad Nicomachu̅ Calypsonis nome̅ pro Circes posuit, & in 2. de Studio dicendi, vbi Aegyptiorum regis nomen immutauit. Plvt. praeterea, licet accuratissimus scriptor, quandoq; hac culpa laborauit, vt in Nicia, cùm inquit: [Greek words]; enim hu̅c versum edit apud Aristophanem Cleon, sed Agoracritus, quem vt [Greek words] exagitat. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 3. Iocatus est, vt solet, Plavtvs, cùm in Pseudolo it cum lenone loquentem induxit coquum: Quia sorbitione faciam ego te hodie mea, Item vt Medea Peliam concoxit senem: Quem medicamento, & suis venenis dicitur Fecisse rursus ex sene adolescentulum: Item te ego faciam. Neq; enim Peliam Medea, sed Aesonem è sene iuuenem reddidit: cùm autem recepissit, idem se factura̅ Peliae, effecit, vt infelix senex natatum suarum manibus concideretur. Quòd si coquus ille item ferisse iuuenem Ballionem, vt Medea Pelium fecerat: nonsanè bonam neque expetendam operam ei dedisset. sed fieri potest, vt personae seruierit: & cùm loquentem induxisset hominem sordidum & abiectum, de industria perperam ab eo narrari veterem illam fabulam fecerit. Quòd si Ciceronis etiam illud è Catone maiore ita legendum est (vt sanè legendum puto) Quò quidem me proficiscentem haud sanè quis sacilè retraxerit: névetanqua̅ Peliamrecoxerit: nimirum tale aliquid hîc quoq; comminiscendum est. nam aut decorum id & consentaneum Catoni credidit: quòd & memoria vacillare [Greek words], & interdum habet aliquid grauitatis in magnis viris minus accurata fabularum & talium rerum cognitio: aut hoc quoque inter [Greek words] Ciceronis [Greek words] numerandum est. Muretus lib. 6. Var. lect. cap. 10. Cùm errata nonnulla è genere eorum, quae [Greek words] vocantur, viuente adhuc ipso ab amicis in Ciceronis scriptis deprehensa sint: postea etiam A. Gellius, quod Tironem familiares???; ipsius fefellerat, quoddam adnotauit. Sed superiore quoque aetate Politianus in 2. libro de Diuinatione, eodem modo ab ipso peccatum fuisse declarauit, cùm quaedam apud Homerum locutum fuisse Agamemnonem scripsisset, quae manifestò edit illic Vlysses. Non multò post Homericum versum conuertens, quod Vlysses pronunciat, ab Aiace dictum tradit: Vlysses enim est qui apud Achillem, quaerens de ferocitate Troianorum, sententiam illam edit: [Greek words]. Sed non [37] est quod miremur tam saepe memoria vacillasse Ciceronem: est enim id vitium proprium senectutis, qua aetate ille se ad haec [Greek words] scribenda dedit: habuit???; semper animum occupatum maximarum cogitatione rerum, quamuis enim, vt ipse testatur, desensionum laboribus, senatorijs???; muneribus esset magna ex parte liberatus, non patiebatur tamen vita tam clari ciuis, in tantis???; rebus versati, vt penitus se literis otio???; traderet. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 3. ???x Herod. li. 5. Dieneces Lacedaemonius: Trachinio quodam asserente, Persas sagittarum multitudine solem obseuraturos, respondit: In vmbra igitur pugnabimus. Prius illud Persae glorianti & terrenti tribuit M. Cicero. Posterius Interpres Vesparum Aristophanis Leonidae regi, errato vterque [Greek words] Cicero in 2. de Gl???ria, memoria lapsus, Aiace̅ scribit apu Homerum Iliad. [Greek words] ??? Hectore congressurum, petere, vt si sortè rictus esset, s???peliarur, atque etiam Homericos versus interpretatur: sed malé. Neque. n. Aiax id petit: sed Hector sub persona eius, quem in singulari certamine interfecturus esset, bene sibimetipsi ominando, profert. VideGell. li. 15. c. 6. Cicero in II. Questione Tusculana, inquit: Aspice Philoctetam, cui concedendum est gementi: ipsum enim Herculem videratin Oeta magnitudine dolorum eiulantem. Caeterùm non Philocteta Herculem in Oeta acerrimis doloribus oppressum vidit, sed pater ipsius Poean. tempora???; manifestò repugnant. Ad Troianum enim bellum, cuius dux Agamemno̅ suit, profectus est Philocteta: Hercules verò multò antèin deos relatus erat. Poeantem autem ab eo sagittas dono accepisse, quas postea filio reliquit, certum est testimo nijs multorum scriptorum. Apollodorus in Bibliotheca id his verbis doçet, vbinarrat non fuisse dicto audientem filiu̅ Herculi, cùm iussisset cum incendere rogum: Poeante̅???; fortè illac praetereuntem, duro illo munere functum esse. Victorius lib. 2. Var. lect. cap. 15. M. Tvllivs lib. 2. de Diuinatione, inquit, apud Homeru̅ co̅queri Iouem, quòd Sarpedonem filium à morte contra fatu̅ eripere non posset. At verò non inducit Homerus Iouem cu̅ dolore dicentem, se non posse interitu liberare filium cùm cuperet: sed dubitantem, an hoc ipsum facere oporteat contra fatum aeternam???; illam seriem causarum: in ancipiti???ue demum animum ipsius easc. Victorius lib. 34. Var. lect. c. 24. Cicero in Paradoxis Biante̅ scribit ince̅sa ab Halyatte Lydorum rege patria Priene, dixisse: Omnia mea mecum porto. Atqui neque Graeci tam insignis dicti vllam in vita Biantis faciunt mentionem, neque Prienem tradunt Biante viuo captam esse. Vt propterca memoria lapsus Cicero videatur. Seneca verisimilius, qui Stilponi Megare̅si dictu̅ attribuit, libro, Quòd in sapiente̅ no̅ cadit iniuria, secu̅do: na̅ Megaram tunc cepit Demet. Poliorcetes. Viues lib. 18. de Ciu. Dei, c. 25. Plvtarchvs libro, Quomodo distinguendus amicus ab adulatore, quum ingenuum factum Cn. Domitij aduersue M. Scaurum inimicum ipsius reum???; referre vellet, historia̅ contaminauit, re̅???; ipsam contra, ac facta erat, exposuit, personis immucatis: quod enim Domitius egit, Scauro attribuit, ac de Scauro tanquam accusatore loquitur, reo autem Domitio. Victorius. AFFECTVS IN GENERE CONSIDERATI. Non obnoxii animi affectibus. Non hîc de moderatione affectuum, quae à recta prouenis ratione, loquimur: sed de ipsa tantùm animi tranquillitate, & quadam velut y vacuitate perturbationum. Ex Titulo, Grauitais in vtraque fortuna, exempta quaedam huic loco commodae peti possunt. f. 2045. Illic virtutis modera̅tis [Greek words], hîc affectuum, quos illa moderatur, ratio habetur. Christvs Iesus (cui deitatis ratione in diuino Theatro princeps debetur locus) vnigenitus ille Dei filius, sed qui, vt hominem redimeret, homo etiam esse voluit, nu̅quam risisse dicitur. Idem infremuit spiritu, ingemuit???;: fleuit autem no̅nunquam. Qui affectus etsi hominum sunt, at moderati nisi in verè sapientem non cadunt. Sed caeteros homines aut ars, aut natura effinxit: ipse, qui Deus fuit, talis quidem esse vo Iuit. Sabellicus lib. 7. cap. 4. & lib. 4. cap. 10. Suidas Homervm caecum putat appellatum, quòd affectibus non succumberet. Vt enim Heraclitus semetipsum excaecauit, vt clausis oculorum ianuis diuerticula philosophandi omnia excluderet: ita Homeru̅ per oculos fomenta affectuum ad animum no̅ transmifisse, nisi rationis prius imperio excussa. Oculis igitur caruisse videri, qui oculorum illecebris nunquam victus esset. Gul. Canterus. Socrates, qui Delphico oraculo sapientissimus omnium iudicatus est, nec risit in tota vita, nec fleuit: quin vno semper eodem???; vultu visus. adeò vt mirum videri possit, quòd eximiam illam animi temperiem, neque nuptialis lartitia variare potuit, neq; tristitia illius diei quo venenum hausit. Vsque adeò natura illa omni perturbatione caruit. Quod in eo maiore sit admiratione dignum, quo insolentior fuit illi co̅ïunx, filij???ue stolidiores, quàm caeteris. Laërtius lib. 2. cap. 5. Solinus libro quarto. Sabellicus libro quarto, capite 10. & lib. 1. cap. 1. Exemplorum. In Phocione Atheniensi idem oris habitus semper obseruatus est: non ridere, no̅ flere quisquam cum temerè vidit: tanta in eo fuit obseruantia decori, Sabellicus libro quarto, capite 10. ex Plut. apophtheg. Heraclitvs Ephesius & Diogenes Cynicus philosophi nihil vnquam de rigore animi remiserunt, calcatis???ue turbinibus fortuitorum, aduersus omnem dolorem & miseriam vniformi durauêre proposito. Solinus capite quarto Polyhist, & Laërtius. Benvs in Aegypto monasticis ordinibus praefuit, celebris prophetiae dono: nunquam irasci, aut iurare, aut mentiri, vel leue aliquid, vel praefractum, vel deiectum dicere visus est. Sozomenus lib. 6. cap. 28. Obnoxii animi affectibus. Consule Tit. Impotentiae in vtrag; fortuna. f. 2046. Neptunus ad Minervam, subitò factam amicam Troianis, & hostem Graecis, propter stupratam Cassandram ab Aiace in templo Mineruae (solent autem poëtae ex suis morib. Deorum perturbationes fingere) sic ait apud Eurip. Troadibus: [Greek words]. Odisti nimis, & amasti quemcunq; nacta fueris. Homervs poëta caecus fuisse traditur à Velleio, non corporis oculis, sed quòd suijpsius animi desideria paru̅ vinceret: quae quidem ex oculis praecipuè concipere animus solet. Alij, quòd cùm filijs orbatus esset, eorum desiderium orbitotem???; haud facilè ferret. Gyraldus Dialogo secu̅do, de Poëtarum historia. CVRA, STVDIVM, AMOR BONORVM Qvorumlibet praesentium. Plato Amorem absentu boni Symposio statuit. Nos crassa minerua praesentis Amorem, absentis Desiderium constituimus. Amorem Cura sequiturrei amatae impensa, & Studium eiusdem conseruandae, fouendae, ampliandae???. Quaetamen curasaepe pro ipso affectu ponitur, saepe tanquam accidens eiusdem consideratur, & tunc ad librum Secundum pertinet. Rervm Qvarvmlibet Amor. Puta Vitae studium, Mortis fuga. Ex loco Fortitudinis & Pusillanimitatis in declinanda morte viole̅ta vel naturali: f. 2138. 2186. item ex Tit. Apostatarum, quatenus metu mortis à veritate desciscunt: locus hic illustraripotest amplificari. f. 3173. & seqq. Lothvs conflagrante Sodoma admonitus est ab angelo, ??? saluum faceret se in monte, Timuit illuc ire, ne fortè ibi moreretur. Genes. 19. Moses in ipso Terrae sanctae ingressu moriturus, inquit: Iratus est Dominus contra me: ecce morior in hac humo, non transibo Iordanem. Deut. 4. Ezechias Iudaeoru̅ rex cùm veheme̅ter aegrotaret, & ab Esai??? [38] propheta abi moriendum esse audiuisset, conuersa ad patietem facie, Dominum multis cum lacrymis exorauit, vt quindecim adhuc annos vitae eius addiderit. 4. Regum 20. & Esaiae trigesimooctauo. Regem Sedeciam Hieremias rogauit, ne permitteret se reduci in carcerem, in quo prius fuerat, ne moreretur. Hieremiae cap. 37. Iphigenia puella vitae: cupiditate incredibili supplex patri Agamemnoni mortem deprecatur, validiss. Argumentorum arietibus, apud Eurip. in Iphigenia Aulidense. Inter reliqua etiam hoc: [Greek words] Ne me perdas immaturam. Dulce enim, lucem Aspicere: ea quae sub terra, ne me videre cogas. Pheres Thessaliae regis Admeti pater iam decrepitus pro filio mori recusauit, vitae cupidine: inter caetera etia̅ haec apud Eurip. in Alcestide proferens: [Greek words]. Profectò longum apud inferos reputo te̅p???: vita verò breuis, sed tamen dulcis. Item: [Greek words]. Quin puta, si tu tuam ipsius amas animam, amare cunctos. Item: [Greek words]. Anima vna viuimus, non duabus. Ta̅nde̅: [Greek words] Chara lux hae Dei, chara. Mycerinvs rex cùm ex vrbe Buti oraculum accepisset, fore vt sex omnino amios viueret, septimo moriturus: misit ad oraculum contumeliosas querimonias, quòd cùm pater suus & patruus, qui deorum immemores templa clausera̅t, homines???ue perdiderant, tam diu vixissent, ipse piè faciens tam citò foret vita defuncturus. Rursus ei oraculum respo̅dit, propterea ipsum properè vitam finiturum, quòd non id faceret, quod deberet. Oportere enim Aegyptu̅ centu̅ quinquaginta annis affligi: id???ue qui ante eum fuissent reges fecisse, ipsum verò nequaquam. Mycerinus ergo lucernas fecit permultas, atq; ijs per noctem accensis, venationibus & alijs exercitijs studiosè inuigilabat, totus???; in eo erat, vt ex noctibus dies faceret, vt oraculi terminum prorogaret, & ex sex annis duodecim efficeret. Nam si sex co̅tinuis annis nulla nox esset, sex totidem alijs continuas esse oportere existimabat, ad oraculi fidem vel confirmandam vel eludenda̅. Herodotus lib. 2. in Euterpe. Xerxes rex Persarum, cùm totius Asiae armatam iuuentute̅, qua̅ contra Graecos ducebat, in campis Abydi ad Hellespo̅tum explicuisset, de superiore loco vniuersum exercitu̅ contemplans, ingemuisse & lacrymasse fertur, quòd seculi spacio nullus ex tanto hominu̅ numero superfuturus esset. At is in specie aliena, reuera suam conditione̅ deplorasse videtur, opum magnitudine quàm altiore animi sensu felicior. Quis enim, etiam mediocriter prudens, mortalem senatum fleue rit? Val. lib. 9. c. 13. & Herodotus. Dum Graeci cum Persis, quibus praeerat Harpagus, pugnarent apud Malenam regionis Atarnitidis, & quide̅ feliciter: mox equitatus emissus, in Graecos impetum dedit. Quo facto versis in fugam Graecis, Histiaevs Milesius, qui à rege Dario defecerat, haud credens ob praesentem noxam se interfectu̅ iri ab rege, ob quandam vitae cupiditatem captus est. Qui vt fugiens capiebatur à quodam Persa, vt???; ab eo erat transfodiendus, sese Milesium Histiaeum esse, lingua Persica vtens, indicauit. Et Darius proculdubio propter eius merita illi ignouisset. At ne apud regem magnus existeret, Artaphernes Sardium praetor, &Harpagus qui ceperat eum, Sardis perductum, in crucem sustulerunt: caput sale conditum Susa ad regem Darium detulerunt. Darius obiurgatis qui id fecerant, quòd hominem viuum in conspectum suum non duxissent, iussit Histiaei caput eos elotum atq; obuolutum sepelire, tanqua̅ viri de se ac de Persis bene meriti. Herod. li. 6. Cleomenes Spartanorum rex victus ad Selasiam ab Antigono Macedonum rege, cum amicis in Aegyptum fugit. Verùm Ptolemaeo suspectus, in libera custodia asseruabatur. Ibi Therycion vnus ex amicis consulebat, vt seruitutis vita̅dae gratia sibijpsis manus inferrent. At Cleomenes non sibi sed patriae: se superesse dictitans, & mortis metu mortem sibi vltrò consciscere non fortis, sed insani hominis esse iudicans, Therycionis institutum grauiter reprehendit. Plutarchus in Cleomene. Cùm accepisset Diogenes Antisthenem Cynicum grauiter ex morbo decumbere, & morbum molestiùs ferre, cu̅ sica ad decumbentem ingressus est. Ad quem cùm Antisthenes dixisset: Quis me his doloribus liberabit? Diogenes prolata sica, Haec, inquit. Contrà Antisthenes: Doloribus, inquit, dixi, non vita. Laërt. lib. 6. Theophrastvs philosophus moriens accusasse naturam dicitur, quòd ceruis & cornicibus vitam diuturna̅, quorum id nihil interesset: hominibus verò, quoru̅ maximè intersuisset, tam exiguam vitam dedisset: quorum si aetas esse potuisset longinquior, futurum fuisset, vt omnib. persecta artibus, omni???; doctrina hominum vita cultior redderetur. Querebatur igitur, se tunc, cùm illa videre coepisset, extingui. Cicero Tusc. quaest. lib. 3. & Laërtius in eius vita. Clarissimus è Graeciae imperatorib. Themistocles, transmissis vitae annis centum ac septem, lineas iam fieri propiores sentiens, indoluit, tum sibi demigrandum, sapere cùm praecipuè esset exorsus. Caelius lib. 30. c. 2. ex Plut. Rhodivs quida̅ ob intempestiua̅ libertate̅ à tyranno coniectus in caueam, in qua moren nocentis bestiae alebatur ad cruciatum & ignominiam, amputatis manibus, ac soedata vulneribus facie, cùm ab amicis admoneretur, vt inedia sibi malorum finem quaereret: Cuncta, inquitquomini, quoad viuit, speranda sunt. Eras. lib. 8. Apophtheg. ??? Perses Macedoniae rex à Paulo Aemili???n triumpho ductus est. Priusqua̅ Senatus de eo pronunciasset, quid faciendu̅ esset vrbano praetori, coniecit eu̅ in eum carcere̅, qui est Albae, eu̅ eius natis, profundum, tenebraru̅ plenum & foetoris. Ille per dies septe̅ tanta̅ eo loco miseria̅ pertulit, vt extremae conditionis nomine eius infortunioru̅ magnitudine̅ dolentes, quae ipsi accipiebant, haec ei lacrymantes impertirent. Tande̅ ei gladius ad occisionem, restis ad strangulationem obiectus est, data vtriusuis optione. Verùm nihil tam dulce miseris videtur quàm viuere, etia̅si morte digna̅ miseria̅ patiantur. In his necessitatibus vita̅ finiuisset, nisi M. Aemilius, curiae praeses, & suam dignitatem & patriae aequitate̅ retinens, Senatum cum graui reprehensione co̅monefecisset, vt si humano metu no̅ terrerentur, at vltricem certè fortuna̅ vererentur, quae in eos animaduertere soleat, qui potestatibus superbiùs vtuntur. Itaq; ille in mitiorem datus custodiam, & vanas spefouens, postquam biennium vitae cupidus durauit, cu̅ custodes barbaros offendisset, prohibitus ab illis somno frui, vitam finiuit. Diod. Sic. lib. 31. Ldomitivs apud Massilia̅ victus. Corfinij captus ab eode̅ Caesare, veneno poto propter tadium vitae, postquam biberat, omni ope vt viueret annixus est. Plin. lib. 7. c. 53. M. Aqvilivs, cùm sibi gloriosè mortem consciscere posset, Mithridati maluit turpiter seruire: quem quis haud immeritò dixerit Pontico supplicio, quàm Rom. imperio digniore̅ quoniam commisit, vt priuatum opprobrium publicus rubor existeret. Val. lib. 9. c. 13. Cn. Carbo magnae verecundiae est Latinis annalibus. Tertio consulatu suo, iussu Pompeij in Siciliam ad supplicium ductus, petijt à militibus demissè & flebiliter, vt sibi aluu̅ leuare, priusquam expiraret, liceret, quò miserrimae lucis vsu diutiùs frueretur: eousque moram trahens, donec caput eius sordido in loco sedentis abscinderetur. Ipsa verba tale flagitium narrantis secum luctantur, nec silentio amica, quia occultari non merentur: neq; relatione familiari, quia dictu fastidienda sunt. Ibidem. Brvtvs exiguum & infelix momentum vitae, magno dedecore emit. Qui à Furio, quem ad eum occidendum Antonius miserat, comprehensus: non solùm cervice gladio subtraxit, sed & constantiùs eam praebere admonitus, ipsis his verbis iurauit: Ita viuam, dabo cunctationem fati aerumnosam. Ibidem. M. Brutus Philippis praelio decernendu̅ ce̅sebat, Cassius refragabatur: item vnus ex Bruti amicis Atellivs, quiexpectandam censebathyemem. Quaerente Bruto, quare arbitraretur anno pòst fore se potiorem? Sinihil, inquit, aliud, viua̅ certè diutius. Id tulit aegrè Cassius, offendit???, reliquos non mediocriter Atellius. Plut. in Bruto. Ivlivs Viator hydropicus vitae cupiditate omni potu abstinuit, ex medicorum praescripto, felice successu. Plinius. Herodes Iudaeoru̅ rex grauissimo affectus morbo, quo etiam perijt, tamen euasurum se sperabat. Iosephus. Avgvstvs Caesar cùm LXIII. aetatis annum, qui climactericus est, & grandes mutationes secum ferre consueuit, superasset, sibijpsi gratulatus est, tanquam magno superato periculo. Id quod ex eistola eius ad Caium nepotcm videre licet, quam Gellius lib. 15. c. 7. recitat. C. Mecoenas summus Augustiamic???, mollis & effeminatus adeò fuisse dicitur, vt vulgò Malcinus vocaretur. Crebrò illud, Seneca teste, in ore habebat: Omnia sustinenda, dum viuamus. Qua de re legunturhi versiculi: Debilem facito manu, Debilem pede, coxa, Tuber astrue gibberum, Lubricos quate dentes: Vita dum superest, bene est. Titvs Vespasianus febre correptus, dimotis lecticae plagulis coelum suspexit: questus???ue est, sibi immerenti vitam eripi, cùm nullum per omnem vitam extaret factum, cuius poeniteret, vno duntaxat excepto. Id quale fuerit, non constat. Suetonius. Ricardvs II. Angloru̅ rex obtyra̅nide̅ desert??? à suis omnibus, à nepots suo He̅rico d???ce La̅castrio captus, vitae serua̅dae [39] causa regnum vltrò deposuit, id vnum, vt sibi priuato viuere liceret, magni loco beneficij petens. At ne hoc quidem consecutus est. Nam cùm proceres quidam conspiratione contra Henricum facta, ad concitandum populum iuuene̅ que̅dam Ricardo facie simillimum circu̅ducere̅t, ijs domitis, ne viuus Ricardus alijs quoq; occasione̅ daret seditionis, in arce Pontifractensi fame necatus est, ann. 1399. Tradunt enim cibaria in singulos dies more regio adposita fuisse, quò sic facinus occultaretur: sed esurienti non licuisse non modò degustare, verumetiam ne attingere quidem. Demortui corpus aperta facie (ne quis viuum amplius Ricardum somniaret) ad Langleium coenobium delatum, & ibi ad sepulturam datum est, Polydorus lib. 21. Sapientiae Consule Titulum Philosophorum, f. 1187. Pomponivs libro Pandectaru̅ XL. de fideico̅mis. libert. cap. apud Iulianum, inquit: Ego disce̅di cupidi tate, qua̅ solam viuendi rationem optimam, in octauum & septuagesimu̅ annum aetatis duxi, memor sum huius sententiae, quam dixisse fertur Ivlianvs: Etsi alteru̅ pedem in sepulero haberem, adhuc addiscere quaedam vellem. Eras. in Adagijs. Pulcritudinis. Socrates frequenti in ore habere solebat, animoru̅ forma̅ magis amandam, quàm corporum: eam???, voluptate̅, quam in nobis co̅specta formosa facies excitat, ad longè pulcriore̅, sed latente̅ animi speciem, esse transserenda̅: verùm vt hanc videamus, philosophicis oculis opus esse. Notabat [Greek words] Graecam vocem ancipitem esse, ad osculandum, & ad amandum: quorum prius est corpus amantium, alterum mentem. Erasmus in 3. Apophthegmatum. Scitum est illud Aristotelis, &c. Vide fol. 263. Linguae patriae. Clavdivs Caesar, Graecae prouinciae principem, quòd Latinè nesciret, albo iudicum erasit, & peregrinatum misit. Suetonius. Ad imperij conseruationem linguae eiusdem vsum plurimum facere, exemplo Romanorvm docemur: quibus nihil fuit antiquius, quàm vt deuictis gentibus linguae suae necessitatem, in iure dando & accipiendo imponerent: quòd hoc ipsum no̅ tantùm ad imperij maiestatem, si serui dominorum idiomate loquerentur, sed & ad gentium veluti cicurationem plurimum facere videretur, si linguae: eiusdem communione totus orbis inter se conuersari posset. Gvlielmvs Normanniae dux, Anglorum regno occupato (vnde Conquaestoris nomen assumsit) abolito iure Anglico, ius Normannicum lingua patria introduxit. Polydorus. Antiquitatis. Labeo Antistius à muliere quadam apud Tribunos plebis accusatus, accersitus???ue vt veniret & responderet mulieri: Tribunis per eum qui missus erat respondit, ius eos non habere, neque se neque alium quenquam in causa vocandi: cùm morbus maiorum tribuni plebis prehensionem haberent, vocationem non haberent. Posse igitur eos venire, & prehendi se iubere, sed vocandi absentem ius non habere. Gellius lib. 13. cap. 12. Pomponivs Laetus grammaticus Romanus veneratus est omnium maximè Romanae vrbis genium, celebrauit???ue natalem vrbis quotannis, frequenti doctorum hominum co̅uentu, vbi adolescentes eloquentiae studiosi, panegyricis encomiasticis???; actionibus dabant prima ingenij experimenta. Pari studio veterem spectandi consuetudinem desuetae ciuitati restituit, primorum Antistitum atrijs pro theatro vsus, in quibus Plauti, Terentij, recentiorum etiam quaedam agerentur fabulae, quas ipse honestos adolescentes & docuit, & agentibus praesuit. Nullus vnquam magis vetustatem miratus est, nullus in ea re cognoscenda plus operae impendit: fastidire sua secula, ac pro despicatis habere, quaecunque nostra tulisset aetas: consistere amenti similis, ad omnem vetusti operis occursum, interdum etia̅ vbertim flere, meliorum (vt dicere solebat) temporum admonitu: capiebatur???ue adeò Romanae vrbis aspectu, vt semel sit in vita extra Italia̅ peregrinatus, visurus, quae circa Tanaim Strabo pro incompertis reliquisset. Romanam iuuentutem paterno dilexit affectu, in qua si quid offendisset à veteri indole degeneratum: Vestri, aiebat, maiores, non tales fuêre. Sabellicus in eius vita. Nomina discipulorum & amicorum ad antiquitarem reuocabat. Nomen ipse suum Petri in Pomponij mutauit: se Dictatorem nominabat, Phaedrum quendam Magistrum equitum. Quae mutatio occasionem dedit Paulo II. Pontifici, vt coniurationem ab Academicis Romanis inita̅ suspicaretur. Franciscus Polyardus in vita Octauij Cleophili, & Platina, & Ludouicus Viues libro secundo, de fide Christiana. Nouitatis. Ion apud Euripidem sacerdotalis vitae: commoda enarrans, cùm Delphici templi aedituus esset; inter caetera inquit, hospitibus se omnibus propter conuersationem non diu durantem gratum acceptum???, fuisse: [Greek words]. Honoris. Exloco Ambitionis illustretur. f. 2565. Hîc Amorem, illic Habitum perpendimus. Superati ab Antipatro lacedaemonii, foedus???ue percutientes, postulabant ab eo, quamuis multam, modò nequid foedum imponeret ipsis. Plut. de Dignos. adul. Vitaerusticae. Horativs vrbana conferens officia cum rustica libertate, lib. 2. Satyra 6. inter caetera sic ait: Òrus, quando ego te aspiciam? Quandoq; licebit Nunc veterum libris, nunc somno, & inertibus horis Ducere sollicitae iucunda obliuia vitae? etc. Vide fol. 247. Literaturae. Consule locum Exercitationis literariae diligentis, f. 1812. & seqq. Item, Philosophiae studium tum ingenere, tum in specie, f. 1210. 1228. Theodorvs Zvingervs Medicus & Philos. Basiliensis, praeclari huius Historici Thesauri Architect, puer etiamnu̅, tanto literariae peregrinationis studio tenebatur, vt inscijs parentibus, abitu per clandestinas literas mantili inuolutas significato, comite Henrico Elmero Glaronense, in Gallias profectus, multa paupertatis incommoda pertulerit, donec Lugduni à Godofredo Beringo Chalcographo susceptus, ty pographicis operis interdiu exercitis, nocturnas studiorum lucubrationes, quo potuit successu sic vrserit, vt trienio pòst Parisijs à Petro Ramo exceptus hospitaliter, inuenerit & vitae sustinenda & studiorum quorum causa secesserat, prosequendorum optatam occasionem. Gnomarum. Octauius Caesar hoc dicto, [Greek words], impensè delectatus est (quemadmodum in Noctibus Atticis libro decimo, capite vndecimo, narrat Gellius, & Macrobius Satur. lib. 6.) non in sermonibus modò quotidianis crebriùs vsurpa̅s, verumetiam epistolis suis frequenter inserens: admonens ad rem agendam adhiberi simul & industriae celeritatem, & dilige̅tiae tarditate̅. Idipsum quoq; Tito Vespasiano placuisse, ex antiquissimis illius nomismatis facilè colligitur: quorum vnum altera ex parte faciem Titi cu̅ inseriptione praefert, altera ancoram, cuius medium ceu temonem delphin obuolutus complectitur. Eras. in Adagijs. Alexander Seuerus Imp. clamabat saepius (quod à quibusda̅ siue Iudaeis, siue Christianis audierat, & tenebat) id???; per praeconem, cùm aliquem eme̅daret, dici iubebat: Quod tibi no̅ vis fieri, alteri no̅ feceris. Quam sententia̅ vsq; adeò dilexit, vt & in palatio, & in publicis operibus perscribi iuberet. Lampridius in Alexandro Seuero. Aurigationis. Michael Imp. Constantinopolitanus studio aurigandi neglexit imperium. Cùm enim quodam tempore in curru co̅sedisset, iam???; equi essent carceribus emittendi, nuncius allatus fuit, ab Amere Saraceno praefecto Melitenae imminere magnum malum. Tum Imperator toruo vultu: Quomodo, inquit, ausus es, sceleste, mihi tam necessario certamine occupato, molestus esse? cùm in hoc vnum incumberem, vt eum qui medium renet, in laeuam partem auertam, de quo mihi totum hoc certamen est. Cedrenus. Venationis. Consule Tit. Venationis studium, f. 3635. Illic Habitus, hic Asselus consideratur. Mnatha Boëmoru̅ dux tanto studio venandi tenebatur, vt triennio continuo post adeptu̅ principatum, in socessu arcis, larga̅ ceruoru̅, aproru̅, vrsorum, atq; aliarum serarum venationem suppeditantis, perdurauerit, cura interim ac praefectura Vicegradi, atq; etiam iurisdictionis, vni Versouicensium (quae tunc familia dignatione caeteris antecellebat) commissa. Qua ille occasione vsus contra principem co̅spirauit. At in procerum concione detectis insidijs, optione data, suis an carnificis manibus plecti mallet, stricto gladio semetipsum confodit. Dubrauius lib. 2. Iaromirivs Boëmorum princeps, simplici ingenio, venationib??? ita deditus erat, vt eum vel grauiss. de reb. co̅sultantem Houorae venatori interpellare liceret. Spe opimae venationis à Cochano Versouicense in syluam deductus, arbori alligatus, sagittis confixus, miraculosè superuixit, Houorae superuentu liberatus. Dubrauius lib. 6. Otij, Quietis, Pacis. Vide Tit. Centemplationis, & Solitudinis, f. 22. 1382. 246. 3062. Ezechias rex Iudaeorum à propheta Esaia admonitus sui [40] peccati, & quòd thesauri, quos ostentasset legatis, in regis Nabucodonosoris manus peruenturi essent: Bonus est, respondit, sermo Domini, sed pax sit diebus meis. Achabvs Israëlitarum rex ab Elia ob Nabothi caedem grauiter reprehensus, suae???; stirpis excidium imminere audieus, suae saltem aetati quietem precatus est. Ion apud Euripidem à Xutho patre Athenie̅sium rege agnitus, & Athenas ad regni successionem inuitatus, in templo Apollinis Delphici, vbi aedituum agebat, manere maluit: pulcerrima comparatione vitae priuatae & publicae, sacrae item & profanae, inter caetera inquiens: [Greek words] [Greek words]. Vtinam contingant mihi mediocria, nullo dolore affecto. Quae verò hic habui bona, audi mipater. Gratissimum quidem primum hominib. otium, & negotiu̅ mediocre. Neq; me deterruit à via improbus quisquam. Illud enim non tolerabile, cedere de via, locum dantem improbis. Deorum verò supplicationibus, aut luctibus, & hominibus seruiens gaudentibus, non lugentibus. Et hos quidem dimitto, alij verò veniunt hospites: itaque iucuadus semper, nouus existens, nouis sum. Quod vero optandum hominibus, etiam inuitis, fuerit: iustum esse me consuetudo, simul???; natura exhibuit Deo. Haec cogitans mecum, meliora existimo quae hic sunt, quàm quae illic, pater. Sine verò me mihi ipsi viuere. par enim voluptas magnis gaudere, & parua suauiter ferre. Alcmaeon N???imum recenti compactum Acheloi alluuie incoluit, fugiens, vt poëtae perhibent, Eumenidas. Ego illum quoque conijcio fugientem ciuiles magistratus, motus, & suriosas calumaias, maluisse exiguum praedium in otio & quiete incolere. Plut. de exilio. Datames Persa Sinopam oppugnans, cùm literas accepis set à rege, vt ab oppugnatione desisteret: lectam epistolam adorauit, & sacrificia gratulatoria fecit, quasi magnum ab rece commodum accepisset: & nocte conscensa naui discessit. Polyaen. lib. 7. Nvma Pompilius, secundus Romanorum rex, pacis studio, Martiu̅ primu̅ mensem à Romulo locatu̅ è sede tra̅stulit, Ianuarium apponens, vt in omnibus pacem etiam iniquam iusto bello praeserre videretur. Ianus enim dicitur feru̅ & sylue strem cultum in vrbanum ciuilem???; mutasse: proinde???; ipsum bifrontem fingunt, tanquam alteram ex altera formam dispositionem???; reddiderit. Cuius templum (quod apertu̅, sipnificabat bellum, clausum verò, pacem & tranquillirate̅) Numa rege tres & quadraginta annos continuos clausum mansit. Alex. lib. 1. c. 14. ex Plut. Numa. Cùm contra Cretenses bellu̅ esset suscipiendum, & iam co̅sules sortirentur, Hortensio, vt hoc bellum gereret, obuenit. Sed is vrbe delectatus & foro, in quo primu̅ locu̅ post Ciceronem obtinebat, collegae vltrò exercitum commisit, & pacis quàm belli studiosior in vrbe manere voluit. Dion Nicaeus in Pompeio. Q. Sertorivs Roma pulsus Syllae armis, Hispania̅ occupauit. Inde, quietis studio, in Fortunatas insulas transmissurus fuerat, si comites paruissent. Illis aute̅ renitentibus, à Lusitanis accersitus, insignia fortitudinis exe̅pla contra arcendam Romanorum vim inuitus edidit. Plut. in Sertorio. L. Lvcvllvs licet Syllae amicus, bellis tamen ciuilibus sese nequaquam immiscuit. Et hac pietate meruit sortasse, vtrebus contra Mithridatem & Tigranem ampliss. gestis, opibus???ue comparatis splendidiss. prius decederet, quàm inter Caesarem & Pompeium contentiones orirentur. Plut. in Lucullo. Avgvstvs Imp. nulli genti sine iustis & necessarijs causis bellum intulit: iactantis ingenij esse affirmans, ob triumphalis pompae superbiam & lauream corollam ciuium vitas ac securitatem periclitari. Qua virtute modestiae effecit, vt Parthi obsides offerrent, creandi???ue regis arbitrium permitterent, Phraatis regis filios nepotes???ue obsides darent, signa???ue militaria M. Crasso & Antonio ablata remitterent. Indi quinetiam, Scythae, Garamantes, Aethiopes, legatos cum donis miserunt. Suetonius. M. Antoninvs Pius nullius omnino belli gere̅di volunta rius auctor fuit, nec nisi lacessitus iniuria arma alicui genti intulit. Pausanias in Arcadicis. D. Gregorivs Pp. cùm intelligeret se ob successum felicem in Ecclesia, quorundam odio laborare, respondit: Absit vt mei causa aliqua simultas inter Dei sacerdotes oriatur. Si propter me est illa te̅pestas, tollite & mittite me in mare. Nicephorus Eccles. hist. lib. 11. cap. 9. Martianvs Imperator factus, cùm per an̅os ferè sexaginta imperium Orientis esset imminutum, prudentia ac consilio sic reparauit, vt breui ingens cunctis exultatio & spes oriretur dilatandi imperij. Nam cum Parthis & Vandalis omnia infestantibus foedus percussit, ac pacem instituit arma???; nunqua̅ nisi prouocatus mouit: quietis amator, quietum ac pacatum Orientale habuit imperium. Dicere solebat: Donec in pace liceret viuere, non decere Principem sumere arma. Atilae minas compescuit, & dum oratores eius acciperet, qui plura à Theodosio promissa expeterent, ita verbis honestis abegit, vt nullam inuadendi regni occasione̅ reperire posset. Cuspinianus. Leo Imperator, qui Martiano successit, ama̅tior pacis quàm belli, ad vnum ex suis Eunuchis, qui, quòd philosopho Eulogio frumentariam tesseram dare iusserat, rèprehende̅s dixerat, militibus potius dandam fuisse eiusmodi largitionem: respondisse dicitur: Vtinam is sit temporum meorum status, vt mihi liceat stipendia militum in literarum magistros tra̅sserre. Suidas. Ioannes filius Manuelis Imper. primogenitus, post patris morte̅ imperiu̅ arripuit: auidior pacis ac concordiae qua̅ belli. Cùm concilium Florentinum Eugenius IV. pontifex celebraret, penètota Graciae nobilitate comitatus, Italia̅ petijt: concilio interfuit: vbi haeresis de processione spiritus S. iamdiu agitata, non solùm à Latinis, sed ab ipsis etiam Graecis damnata atq; explosa est. Cuspinianus. Bernenses varijs iniurijs ab Austriacis toto???; Imperio affecti, vt sortitudine, ita etia̅ mansuetudine pacis???; artib. clarissimi fuêre, quando armis superiores saepe, conditiones ta̅qua̅ victi accipere no̅ renuebant, tranquillitatis publicae causa. Ita vt ludibrij causa nobiles dicere solere̅t de Berne̅sibus: Bistu dann von Bern / So demütigest du dich gern. Neque tamen multicipitem hanc hydram humanitate & aequitate vincere, sed armis tantùm domare potuêre, insigni illa Loupensi victoria parta, qua IIIIM. hostium, & ex ijs MD. equites primarij caasi occubuêre, A. D. 1339. Stumpfius. Belli. Consule Tit. Gentium bellicosarum, f. 2072. ittem Ducum sortium, f. 2080. Munditiei, Balneorum. Thermis primùm ad sanitatem, mox ad voluptate̅ Romani sunt vsi, ijs in modu̅ prouinciarum extructis: fuit???; adeò populare principibus, id cu̅ plebe promiscuè facere, vt Co̅modum, Gordianum, Galienu̅, alios ter, alios quinquies vel septies aestate, bis verò hyeme in die lauasse Capitolinus tradat, in thermis???; coenitasse, & mulieres etiam admisisse. Polydorus lib. 3. c. 13. de Rerum inuent. Ante omnia student Tvrci munditiei. Omnia enim suspecta demunditie reijciunt. Ob id & vinu̅ minimè bibunt, [Greek words] olim causa magni mali angelis fuerit, qui inebriati vino, coitu̅ cuiusda̅ pulcerrimae mulieris petieru̅t, & iter ad coelum docueru̅t: ipsi verò in putèru̅ quenda̅ profundissimu̅ damnati sunt. Sed & carnes porcinas non comedunt, quia dicunt homine̅ illis immundum fieri. Nec in parte domus vbi comedu̅t, canes aut pullos admittu̅t, ne loca foede̅tur. Nec si vas aliquod vel canis vel pullus contingat, ex eo amplius veseuntur. Solent enim pullum fune ligatum diebus septe̅ ac amplius tenere, vt purum tantùm granum comedat. Nec morticinis vescuntur, ac sanguine suffocatis. Nisi enim ferro viderint gulam animalis secari, carnes non comedunt. Post quamcunq; pollutionem balneo mundantur. Cuspinianus. Libertatis propriae defendendae, conseruandae. Sub loco Fortitudinis propulsantis eos lege, qui mortem obire maluni, quàm sese dedere, f. 2055. 2139. Sedecias rex Iudaeoru̅, & omnes illius proceres, cupidi libertatis retinendae, Hieremiae prophetae, qui Dei iussu eos se Nabucodonosori dedere iubebat, non paruêre: qua solaratione vrbis excidiu̅ (vti Iechonias rex ante Sedeciam fecerat) euitare potuissent. Hier. 38. & Baruchi 2. Esseni Iudaoru̅, vt vxoribus, ita & servis carent, quòd hoc ad iniuriam co̅munis naturae censea̅t pertinere, illud ad molestiam. Iosephus lib. 18. cap. a. Antiq. Praeter Pharisaeos, Sadducaeos, Essenos, quarta apud Iudaeos secta fuit Galilaeorvm, auctore Iuda Galilaeo. Hi caetera cum Pharisaeis consentiunt, nisi quòd co̅stantissimo libertatis amore flagrant, credentes solum Deu̅ dominum habendum ac principem, facilius vel exquisitissima poenarum ge [41] nera laturi vnà cu̅ cognatis suis ac carissimis, quàm mortalem aliquem appellaturi dominum. Quae secta altissimas egit radices, & populo à Romanis abalienato, excidio gentis & vrbis ansam praestitir. Iosephus lib. 18. 8. c. 2. Antiq. Indorum philosophi Gymnosophistae lege sanxerunt, neminem omnino seruum esse: liberos aequo iure honore???ue haberi omnes: qui assuescerent neque praestare caeteris, neque iniuria quenquam afficere, optimè ad omnes fortunae casus instituisse vitam. Stultum enim esse, leges aequas omnibus positas, fortunas non aequè omnibus communes esse. Diodorus lib. 2. cap. 10. Seruitute̅ Aethiopes nunqua̅ experti dicuntur. Se̅per genti libertas incolumis ma̅sit. Cambyses, qui Macrobios Aethiopas bello petere ausus est, amisso exercitu vitae periculum adijt. Eam solam ge̅rem Dionysius & Hercules, quos terras omnes perlustrasse fama est, intacta̅ reliquêre, aut quia ipsorum in deos pietatem sint reuenci, aut (quod propius vero est) quia inexpugnabilis sit vila. Sab. lib. 2. En. 1. Arabvm gens libertare̅ serua̅s, nullu̅ aduena̅ apud se regnare passa est. Ira neq; Persaru̅ neq; Macedonu̅ reges, quamuis potentes armis, eorum imperio potiti sunt. Est enim inexpugnabilis ab externo milite, propter loca partim deserta, partim arida, aquis???; deficientia. Sunt tame̅ fontes plurimi, sed absconditi, ac solis incolis noti. Diod. lib. 2. cap. 1. Nabathaei Arabes vitam degunt sub dio, patriam vocantes incultam illam, quae neq; flumina, neq; vberes fontes habet, ex quibus aquari possit hostilis exercitus. Est autem eis lex, nec frumentom seminare, nec stirpem vllam frugiferam serere, nec vti vino, nec domum aedificare. Si quis contrà facere repertus fuerit, capitis poena est. Vtuntur autem hac lege libertatis causa, existimantes eos qui hae possident, facilè cogiposse à potentibus, propter horum vsum, imperata facere. Diod. lib. 19. Cardvchi Paphlagones odia cum Persarum rege perpetua gerebant olim, liberi suo more viuebant. Versari mos erat à tenera aetate in laborib. & studijs bellicis: fundis potissimùm exercebantur, saxa???; assuesceba̅t intorquere quàm maxima, nec no̅ & iacula amentis, sagittas???; arcubus insolitae magnitudinis euibrare. Hi Graecos domum redeuntes ex Baby lone malè vexarunt. Diod. lib. 14. Hercules liberos à se ex Thespij filiabus susceptos, cu̅ Graecorum barbarorum???; copia, in Sardiniam misit. Mox Iolaus, Herculis nepos, insula potitus, populos ab se dixit Iolaos. Gymnasia, & deorum templa, caetera???ue ad hominum; felicitatem spectantia, ab eo suntinstituta, cùm ab oraculo traditum esset, hanc coloniam liberam semper futura̅. Cùm Carthaginenses magnis copijs insulam cepissent, nunquam Iolaos subegêre. Ad montana enim atq; aspera confugientes loca, effossis sub terram habitaculis, lacte, caseo, carnib. ex pecoribus, quae plurima illis erant, vescebantur: agri???ue colendi declinato labore, in montibus vitam quietam ducebant. Carthaginenses cùm saepius eos bello tentassent, difficultate locorum absterriti, liberos reliquerunt. Postremò à Romanis armis saepius lacessiti, locorum asperitate inuicti permansêre. Diod. lib. 5. c. 5. Indathyrsvs Scytharum rex, cùm Darius rex Persarum ab eo peteret, vt sibi tanquam domino terram & aquam muneris loco offerret, rescripsit: Solos sibi heros, Ioue̅ progenitorem, & Scytharum regium odium esse. Herod. lib. 4. Othanes Persa, coniuratorum aduersus magos falsum???ue Smerden primus, cùm egregio perpetrato facinore diu frustrà socijs suaderet, vt Persidem patria̅ liberam relinquerent: posteaquam vidit eos ad creandum regem inclinare, cum eis ita conuenit, vt quò ad se, neq; domini, neq; serui conditione̅ subiret. Nam vt regiae dignitatis honore se priuabat, ita seruitutem quoq; induere nolebat. Herod. lib. 3. Sperthivs & Bvles (alij Burim & Spartim vocant) ad Xerxem regem Persarum profecti vitrò, vt poenas darent pro interfectis Darij legatis à Spartanis, cùm ab Hydarne Asianae orae maritimae praefecto (Plut. Indarmum vocat) sollicitarentur, vt regisese dederent, non tanquam legati, sed tanquam defectorecs, parêre noluerunt, libertatem suam omnibus Xerxis opibus praeponentes. Itaque ad Xerxem profecti, causam cur venissent exposuerunt. Ab eo tamen incolumes domum fuêre remissi. Herod. libr. 7. & Plut. in Laconicis. Cùm vrbe relicta, Athenienses naues conscenderent, vt pro libertate Graeciae contra Xerxem ad Salaminem insulam pugnarent, Troezenem verò senes, vxores, liberos, seruos transmitterent: spectaculumhoc alijs miserationem, miraculum alijs audaciae mouit, parentes aliò dimittentium, ipsorum autem immotorum ad eiulatum lacrymas???; & complexus parentum, qui inlliam insulam transmittebant. Plutarchus in Themistode. Craterus Alexandri Magni praefectus, inuitarat Diogenem Cynicum, vt ad se co̅migraret. Cuiille respo̅dit: Malo Athenis salem lingere, quàm apud Craterum opipara frui mensa: sentiens, libertatem, quamuis inopem, omnibus diuitum delicijs praeferendam, vbi miuitur libertas. Praedicantibus beatum Callisthenem philosophum, quòd apud Alexandru̅ apparatu sple̅dido exciperetur: Imò, inquit, infelix est, quòd illi prandendum coenandum???ue sit, quuin Alexandro visum fuerit. sentiens, nihil esse beatum, si absit libertas. Hic est Callisthenes, Aristotelis discipulus, quem Alexander tande̅ coniecit in carcerem, vbi & perijt. Quidam pro Callisthene supponunt ipsum Aristotelem: cuius felicitatem praedicantibus, quòd cum regis filio viueret: Aristoteles, inquit, prandet, quum vult Alexande: Diogenes, quum vult Diogenes. Laërt. lib. 6. cap. 2. Simonem Athenie̅sem Pericles ad se inuitauit, pollicens sesae omnia necessaria praebituru̅. At Simon negauit se vendituru̅ libertate̅. Delectauit hunc imago muris syluestris, paruo viuétis, potius quàm domestici, in summis delicijs, sed perpetua cum solicitudine versantis. Laërt. lib. 2. c. 14. Philippus Maccdonu̅ rex bellum diu dissimulatum Atheniensibus intulit. Thebani rati id incendiu̅ Atheniensibus victis ad se breui peruenturum, socios se Atheniensibvs iunxerunt. Hae duae ciuitates vniuersam Greaciam legationib. fatigarunt, vt co̅mune illud incendium secum restingucre̅t. Valuit publica caritas apud quosdam, qui socias sibi partes susceperu̅t, sed multò plures metus ad Philippum traxit. Postremò de summa rei ad Chaeroneam dimicatum: vbi Athenienses & Thebani, pristinae virtutis meinores, fortiter dimica̅do occubuêre. Quippe qui aduersis vulneribus loca, quae à ducibus tuenda acceperant, cadentes suis corporibus obtexerunt. Illa demùm pugna vniuersae Graeciae libertatem ademit. Sab. lib. 3. Enn. 4. Lacon quidam interrogatus, quid artis sciret? Liber, inquit, esse. Ea gens nec disciplinis philosophorum, nec opificijs exercebatur: tantum inuictis animis libertatem tuebatur, nec hominibus nec vitijs seruire docilis. Plut. in Lacon. Astycratidas, posteaquam Argis rex Spartanorum superatus est apud Megalopolin in praelio aduersus Antigonum regem Macedonum, cuidam dicenti: Quid nunc facturi estis Lacedaemonij? Macedonibúsne seruituri? Quid tandem, inquit? num Antigonus vetare potest, quò minus pro patria mortem oppetamus? Plutarchus in Lacon. Asclepiades Prusiensis medicus, à Mithridate Roma euocatus, libertatis studio Romae mansit, praecepta pro se ad regem misit, commentarijs medicis editis. Plin. lib. 25. c. 2. Romano Senatui vel vnica dies restitutae libertatis, Caio Imp. interfecto à coniuratis, gratissima fuit. Ea???, de re Cn. Sentius in Senatu verba fecit, & Chaerea Tribunus mil. Caij interfector à consulib. signum petijt, atq; illi Libertatem dederunt. Adeò autem mutatas res mirabantur, vt ipsi sibi vix satis crederent. Tunc enim primùm, ex quo reipub administratio populo est ademta, signi dandi mos ad co̅sules redijt, penes quos ante Caesares imperium fuit in milites. Iosephus libr. 19. cap. 2. Io. Picvs Mirandula libertatem supra modu̅ dilexit, quam & natura sic affeca, & philosophiae studia suggesserant: vagus???; ob id plurimu̅ extitit, nec propriam fibi vnquam sede̅ delegit: licet Florentiae saepius, & Ferrariae quandoq; commoraretur. Ioan. Franciscus Galeotti F in eius vita. Maximilianus I. Imp. in agrum Mediolanensem ad Vigeuenu̅ venit. Ibi cùm esset, literas ad Pisanos dedit, velle se suum hominem, qui eis consuleret, ciuitatem???ue regeret, eò mittere. Ciuitas ad ea respondit, vnum se ab eius initio belli semper optauisse, diligentissime???ue curauisse, vt in libertate, qua per multos annos caruerant, quamque dij eis reddiderant, permanerent: si eius praefectum recipiant, contrariam rem suis studijs facturos, sibi???ue ipsos dominum imposituros: se verò non co̅siliorun indigere, sed auxilij. Bembus lib. 3. Ven. Hist. Circa ann. sal. 1230. Fratres ordinis diui Benedicti Lubicae commorantes, quum in vrbe apud concilium ciuitatis non satis pro arbitrio suo finerentur agere, egrediendo & ingrediendo vrbem, mane ac vesperi, die ac nocte, assueti libertatibus, quas per syluas, saltus, montes & per nemora habitantes in ordine suo tenent, in Vuagriam contenderunt, exaedificato monasterio ad maris littora: Cisinariam dixêre, à loco nomen mutuantes, quòd cis maria habitarent. In monasterium illorum Lubicae moniales suntintro ductae ordinis Cisterciensis. Cranzius lib. 7. Vandaliae cap. 13. Mahometvs Bassa sub Mahometo II. Imperatore Turcaru̅ omnia, q̅ maxima & periculosissima erant, gerebat, vtpote à puero Imperatori familiarissimus. Is vt se aliquando ex infami onere seruitutis redimeret (nec enim, quamuis à puero Christum abnegasset, liberiate donatus est) excepit Mahometum magnifico regali???ue conuiuio: protulit???ue aureûm numûm quinquaginta millia & amplius: libertatem supplex petens, vt le libero quàm famulo vti deinceps mallet. Quo audito Mahometus ita excanduit, vt vitae morum???; socium, ducem praeterea victorijs illustrem, humi prostratu̅, [42] tanquam fugitiuum seruum pedibus calcauerit, donec repetita saepiùs voce clamaret: Gratias ago tibi, mi here. Cuspinianus. Sicvli in Transsy Inania vsqueadeò libertate̅ colunt, vt mori quàm tributa soluere malint. Vngariae regibus nunquam stipendia pendere voluerunt: neque, vt id facerent, vlla vi cogipotuêre. Nostra tempestate, inquit Bonfinius, precibus tantùm, ac regis gratia adacti sunt, vt Mathiae Cornino quibusdam temporibus domesticatim bouem soluant. Bonfinius lib. 7. Dec. 1. Veneti omni tempore paucis fuêre legibus contenti. Abstinuerunt pertinaciter à Caesareis, ne praeiudicium credo res ipsa faceret libertari, in qua vrbs nata esset, Sabellicus libro 7. Enneadis 8. Libertatis alienae tuendae studium. Zacharias I. Pontifex Veneris mercatorib. prohibuit sub anathematis poena, ne seruos Christi signo notatos, Saracenis & Gentilibus venderent. Platina. Pecuniae, Thesauri. Hebraei prisci, Eos quithesauros praesertim malè partos in ter ra defodiunt, damnationem iustam???; suae impietatis poenam ad suos thesauros sustinere existimant, & carere conspectu Dei: ac propterea in Ecclesiastico maledictio nem exstare co̅tra eos, qui in ruina thesauros addunt. Bodmus libro tertio Daemon. cap. 3. Gemmarum. Vide Tit. Prodigalitatis circa gemma???, f. 2480. Plutarchus in commentario [Greek words], perditum in studio margaritarum gemmarum???, Hominem [Greek words] vocat. Ita Cic. VI. in Verrem, cupiditatem Verris incredibilem, Morbum & Insaniam vocat. Victorius lib. I. Var. lect. cap. 14. M. Antonivs III vir, Novivm Senatorem propter Opalum gemmam proscripsit. Nonius fugiens, hunc è fortunis suis omnibus annulum abstulit secu̅, quem certu̅ est sestertijs viginti millibus aestimatum. Plin. lib. 37. c. 6. In Gelliam gemmarum amore flagrantem Martialis in Epigrammatum lib. 8. sic scribit: Non per mystica sacra Dindymenes, Nec per Niliacae bouem iuuencae, Nullos deniq; per deos, deas???; Iurat Gellia: sed per vniones: Hos amplectitur, hos deosculatur, Hos fratres vocat, & vocat sorores, Hos natis amat acrius duobus: His si quo careat misella casu, Victuram negar esse se nec horam. Eheu quam bene nunc, Papiriane, Annei faceret manus Sereni. Leo IV. Imperator adeò gemmis delectatus est, vt direpto sacrario sanctae Sophiae, coronam magniponderis acprecij sibi constituerit: qua quidem ita frequenter vtebatur, vt aut propter po̅dus, aut ob frigiditatem lapillorum subito morbo correptus perierit. Platina. Pavlvs II. Pp. conquisitis vndique magno precio gemmis, & exhausto penè Ecclesiae Romanae aerario, quotiescunque in publicum prodiret, Cybele quaedam Phrygia ac turrita, non mitrata, videbatur. Hinc ortam tum sudore praepinguis corporis, tum gemmarum pondere apoplexiam putat Platina, qua corrept??? subito morbo interierit. Iis certèsic delectabatur, vt tanquam sacris parceret, neque die solùm ijs ad fastum vteretur, sed & magnani noctis partem in ijs attrectandis consumeret. Islebij (quae patria fuit Martini Lutheri) ex puteo effossus fuit lapis, patrum aetate, pontificis imaginem in throno sedentis, & gemmam in dextro pollice accuratè contemplantis, habens. Fridericvs III. Imp. hortos ac gemmas plus aequo admiratus est, in rebus gere̅dis tardior ac remissior. Cuspinianus, & Aeneas Syl. cap. 22. Europae. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex margaritas, vniones, adamantes, caeteros???, lapides preciosos toto orbe quaesitos, coëmit. Aen. Syl. cap. vlt. Europae. Hadrianvs VI. Pp. Romam ad ineundu̅ pontificatum contendens, & Genuam delatus, celebratam illam sinaragdum excauatam in hexagonium poculum, quae vna omniu̅ gemmarum preciu̅ superare existimatur, tam cupidè quàm humaniter inspexit: miratus quòd in tumultu direptae à Gallis vrbis seruari potuisset. Iouius in Hadriano VI. Librorum. Vide Tit. Liberalitatis in libris comparandis, f. 2412. Io. Capnion Phorcenfis, cùm aliquando Eberardi princípis, Vuirtenbergensis nomine ad Caesarem Fridericum III. cum alijs legatus venisset, & reliquis splendida lautia, vtcant, dono darentur, hîc Capnion antiquissima quaedam & bene descripta Biblia Hebraica, quàm vel immensum auri pondus à Caesare accipere maluit. Brassicanus in praefatione in Saluianum. Operum suorum. Nicias pictor tantopere pingendi studio delectatus est, vt dum Necyam pingeret, saepe interrogarit seruos an pranderit. Missis ad eu̅ à Ptolomaeo rege vt ea̅ traderet LX talentis, accipere noluit. Plin. lib. 35. & Plut. an seni tract. resp. Supellectilis. Papi Florentinus lucernamquandam ita adamauit, vt pendentem ex cingulo quocunq; iret, ferret secum, & obuiantibus quibuscunque ostentans, nunquid pulcra lucerna esset percunctaretur. Aeneas Syluius lib. I. Epist. 41. Patriae. Ex Tit. Fidei erga patriam huc pleraque, quatenus Amor Fidei veluti proxeneta exictit, f. 2592. Vlysses, vt est in fabulis, cùm apud Calypsonem posset in omnibus delicijs viuere, tamen illam asperam & lapidosam patriam suam anteposuit etiam immortalitati: non ita facturus, si Teucri sententiam, Patriam esse, vbicunque bene sit, approbasset, inquit Lysias in oratione aduersus Philonem. Non dubia est Itaci prudentia, sed tamen optat Fumum de patrijs posse videre focis. Plato philosophus nullam in terris maiorem esse charitaté arbitratus est, quàm quae cu̅ patria est vnicuiq; nostrûm. Haec parens, haec nutrix omnium, haec artibus, opibus, disciplinis instruit, dignitatibus ampliat, omnia ad suorum ciuim co̅modimi & ornamenta refert: amat haec, & vult ipsa amari: tuetur suos, nec vult negligi: vt breuiter dicam, paria à ciuibus exigit officia: quod cuique nostrum praestat, suo iure repetit. Sabellicus lib. 8. c. 1. Lacon captiuus pronunciante, dum venditur, praecone, Laconem vendo: reuocauit eum, fatus: Captiuum proclama. Ne seruus quidem patriae dignitatis oblitus. Plutarchus in Apophthegmatis. Theognis Megarensis patriae studium & amorem his versibus declarauit: [Greek words]. Veni quidem ego & in Siculam aliquando terram: veni???ue in Euboeae vitiferum solum, Spartam???; Eurotae arundiniferi claram vrbe̅: & me excipiebant alacriter omnes aduenientem: sed nulla mini oblectatio in praecordia venit eorum: adeo nihil sanè erat charius aliud patria. Apud Graecos hoc vsitatum erat, vt Qvi in colonlam mitterentur, aut aliquo casu patria̅ relinquere cogerentur, partis nouis sedibus eas ijs nominibus appellarent, quibus vocabantur patriae loca: vt hacratione acrem illuni amorem patriae solarentur: siue id dignitari natalis soli reuerentiae???; dabant. Proinde Maro lib. 3. Aen. de Heleno inquit: Solemnes tum fortè dapes, & tristia dona Ante vrbem in luco falsi Simoëntis ad vnda̅ Libabat cineri Andromache. Ite̅: Procedo, & parua̅ Troiam, simulata???; magnis Pergama, & arenté Xanthi cognomine riuum Agnosco, Scaeae???ue amplector limina portae. Polybius hoc duobus locis aperrè significauit in excerptis VIII. libri, Tarentum coloniam Spartanorum fluuium habuisse Galesum, à plerisque Eurotam dictum: & Agrigentinos Mineruae & Iouis Atabyrij templum habuisse, vt & Rhodios, à quibus oriundi erant. Victorius libro 5. Var. lect. cap. 3. Bvris & spertis Lacedaemonij (Herod. lib. 7. Sperthim Aneristi, & Bulim Nicolai F. legit) profecti vltrò ad rege̅ Persarum Xerxem supplicium luituri, quo obstricta Lacedaemo̅ ex oraculo erat, quòd missos à Perse ad ipsos caduceatores interemissent: Vt ad Xerxe̅ venêre, iusserunr, quo vellet modo, se pro Lacedaemonijs necaret. Quos vbi admiratus ille liberauit, petijt???; vt apud se manere̅t: Quî valeamus, inquiunt, hîc deserta patria, legib. & his viris, pro quib. tantu̅ itineris ad moriendu̅ sumus emensi, viuere? Instante veheme̅tius duce Indarmo (qui Herodoto Hydarmes dicitur) memorante???; pari in honore futuros atq; illi, qui maxima dignitate in amicis regis praefulgerent, responderunt: Ignorare videmini nobis, quanti sit libertas, qua̅ no̅ mutauerit quis, nisi amens sit, Persarum regno. Plut. in apophth. Laconicis. Plutarchus in vita Thesei refert, Arhenie̅ses Minois regis Cretensium exercitu simul???; rerum inopia afflctos, inisse foedus cum ilio, his quide̅ conditionibus, vt quotannis in Cretam mittere̅t septe̅ pueros, ac totidem puellas: quos quidam existimant à Minotauro solitos interimi: Aristoteles dissen [43] tit. Sed quum vetusti cuiusdam voti religione tenere̅tur Cretenses, illas hominum primitias mittebant in Delphos: quibus eò proficiscentibus, adiunxerunt sese multi Cretensium filij. Caeterum quum illic ob terrae sterilitatem aegrè sibi pararent victum, venerunt in eam Italiae partem, quae quondam Iapygia dicta est. Hinc in Thracia̅ profecti, Bottiaei dicti sunt. Vnde virgines Bottiaeorum sacrificio quodam absoluto, canere solent, [Greek words]. Eamus Athenas. his verbis testificantes desiderium patriae quondam relictae. Elea, olim Hyle, Phocensium colonia, patria Zenonis philosophi, oppidum vile, quod tantum praestantes viros posset gignere: quod ille Atheniensium magnificentiae praetulit, vita in eo exacta, rarò Athenas profectus. Suidas. Hircanvs Iudaeorum rex & pontifex, per dolum à Parthis captus, à Phraate rege honorificentissimè tractatus, Iudaeis Babylone degentibus tanquam rex & pontifex praefectus fuit. Verùm posteaquam Herodem generum suum regnum occupasse audiuit, Antigono Aristobuli fratris F. occiso, ad nouas se spes transtulit, inuitante etiam literis Herode, & regnum sibi cum socero commune futurum pollicente. Dissuadentibus amicis non paruit, patriae amorem praesenti dignitati praeponens. Ab Herode comiter exceptus, non multò pòst interfectus fuit. Iosephus lib. 15. cap. 2. & seq. Ephorvs Cumanus, qui accepit disciplinam ab Isocrate, cùm in narratione aliarum rerum non haberet res à patria gestas, quas commemoraret: nec imperare sibi posset, vt eam indictam relinqueret: in hanc vocem erupit: [Greek words]. quod animaduersum ab acutis ingenijs risum ipsis mouit: & nedum dignitatem aliquarn obscuro oppido verbis illis afferret, magis ipsius ignobilitatem patefecit. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 4. Locus ille T. LIVII in x. libro ab vrbe condita, quo aduersam pugnam Cleonymi, ducis Lacedaemonij cum Venetis expoint, narrat???ue eum exutum magna parte nauium, à solo studio celebrandi suos profectus videtur. Quamuis enim casus ille memorabilis sit, res???; omnino scitu digna: non libenter tamen solet ille auctor aliena facta cum rebus Romanis immiscere, vt ipsemet pluribus locis ostendit. Nam quod addit, Rostra nauium, spolia???, Graecorum, in aede Iunonis veteri fixa, multos superesse, qui viderint: ac Patauij monimentum naualis pugnae eo die, quo pugnatum est, quotannis solenni certamine nauium flumine in oppidi medio exerceri, manifestò indicat voluntatem suam: neque enim tam minutas res grauis scriptor tanta diligentia persecutus esset. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 4. Romvlvs Semvs fratres caeso Amulio patruo, & Numitore auo in regnum restituto, co̅silium cepêre vrbis hîc condendae, vbi expositi & educati essent. Dionysius id existimat à Numitore ortum, qui pulcrum & vtile ratus, quoniam res Albana multitudine abundaret, ad propagandum nomen & gentem, nepotibus persuaserit, vt eam velut nouam ducerent coloniam, vrbem???ue conderent. Caeterùm siue proprium id consilium, siue auitum fuit, iuuenes eius terrae caritate, in qua ambo fuerant educati, nouam vrbem statuêre. Sabellicus lib. 2. En. 2. Sagvntini Hispaniae populi, videntes post diutina bella se in manus Hannibalis ducis Carthaginensium venturos, maluerunt in ipsa patria mori, quàm extra patriam captiui viuere. Pyra igitur grandi in foro extructa, se morti tradiderunt. Liuius, Orosius, & alij. Nvmantini Hispaniae populi, cùm post longam obsidionem viderent Romanos, Scipione duce, victores euadere: ne patriam deserere viderentur, iam victi seipsos in ipsa patria igni immiserunt. Liuius. Cùm iuniorem Marium ciuili bello Sylla superasset, in Praenestinos saeuire cepit: & quò magis iram suam satiaret, interimi separatim singulos iussit, vno tantùm familiari suo seruato. Demùm mora & tamdiu spectandi fastidio affectus imperauit, vt vnà omnes interimerentur. Imperio audito, Praenestinvs, cuius vitae parcebatur, cùm iam desperaret alium seruari posse, quòd antè in diuturnitate perpetrandi supplicij fore sperauerat, ira incensus, ad Syllam se conuertit, dixit???ue, Nullo modo se per eum viuere velle, qui ex toto patriae suae euersor esset: se???ue in numerum morti destinatorum recepit. Fulgosus libro quinto, cap. 6. & Erasin. lib. 6. Apophtheg. Caivs Imp. Antium omnibus semper locis atque secessibus praelatum, non aliter quàm natale solum dilexit: traditur???; etiam sedem ac domicilium imperij taedio vrbis transferre eò destinasse. Sueton. Vespasianvs princeps factus locum incunabuloru̅ in praedijs Cossanis assiduè freque̅tauit: mane̅te villa, qualis fuerat olim: ne quid scilicet oculorum co̅suetudini deperiret. Suet. Othomani Turcorum reges Sogutham vicum, iuxta Mysiam situm, vnde oriundi erant, multum honorarunt, cum eò frequenter accederent, reddentes vici incolis solennia munera. Chalcocondylas lib. 1. Norvagi extra terram suam qualibet ex causa peregrinati, quamprimùm redierint, terram???; tetigerint, proni in terra̅ cadunt, & facto signo crucis eam exosculati: O, inquiunt, terra Christiana ante omnes. Adeò generis sui cultum extollu̅t, caeterorum contemnunt. Cranzius lib. 6. Noruegiae, cap. II. Farinata Vbertus eques Florentinus, vnà cum caeteris Gibellinae factionis vrbis recuperata administratione, de firmando ciuitatis statu in consilio erat. Missis ad foederatas ciuitates legatis, quia imminere bellu̅ putabatur, multi in eam sententiam ibant, vt deserta vrbe, quam propter Guelfi nominis multitudinem diu se retenturos diffidebant, ciues omnes, qui tum in vrbe erant, in propinquas, eosdem maiores???ue etiam honores quàm Florentie habituri, migrarent. Surgens igitur Farinata magna voce: Se nunquam passurum, dixir, vt se praesente patria desereretur, pro qua vitam effundere paratus erat. Atque in haec verba consilium dimisit, plus quàm se ipsum diligi à se patriam ostendens. Fulgos. libro 5. cap. 6. & Egnat. lib. 5. cap. 6. Ioannes Boëmorum rex Lucenburgum patriam ita dilexit, vt regni cura non semel posthabita, illuc proficisceretur, magna cum procerum indignatione, quòd dum ipsi domi per lites & calumnias atteruntur, interea ille apud Lucenburgos intempestiuis conuiuijs & choreis opera̅ daret: quinetiam in animu̅ induceret, cum Ludouico Bauaro Imp. Boëmiae regnum, pro Bauariae principatu, quem Palatini Rheni possidere solent, commutare, vt eò vicinior Lucenburgae habitaret. Dubrauius lib. 20. Principes Germani Carolvm IV. Imp. in Boëmia sua commorantem, hortati fuerant, vt Germaniam praesentia consolaretur sua, postquam Boiemis regem dedisset filium Venceslaum: Rege m in regno, Caesarem in Imperio refidere debere. Carolus in gazophylacio massas auri atque argenti nondum signati illis ostendit. roga̅s, Potéstne mihi fiscus in Germania imperialis tantam, quantam regius in Boiemia, copiam metalli exhibere? Quibus mussantibus: Nónne igitur, inquit, & mihi & vobis magis expedit, me hîc paternis, cum commodo etiam vestro, bonis perfrui, quàm illic mutuam exercere deplumationem? Nec enim aliter fieri posset, quàm ad vos aduolantem bellè nostis deplumare, vestras vicissim euelleret plumas, quae aegrè interdum nonnullis renascuntur. Quin potiùs hoc in praesentia agamus, vt concordia vtrinq; & in Boiemia & in Germania nostras fulciamus opes, quo faciliùs malum vndecunq; veniens arcere mutua ope valeamus. Dubrauius lib. 22. Mortuo Maximiliano I. Imp. ambiebant imperij dignitatem duo, Carolus Austriacus, qui Hispaniae regi Ferdinando auo materno successerat, & Franciscus I. Galliae rex. Et Caroli quidem legati Moguntiam vsque venerant: Gallici verò Confluentiae substiterant. Vtriq; per literas & internuncios, principem quique suum Electoribus commendabant. Galliae rex, qui victis Heluetijs Insubriam tenebat, quòd ad sui regni salutem propè necessariam esse duceret Heluetiorum amicitiam, magnis iacturis & pollicitationibus cam redemit, missisque ad ipsos legatis, quamobrem cupiat designari Caesar, exposuit, ac simul petijt, vt suam causam apud Electores adiuuarent. Heivetii, quo tempore amicitiam cum eo pepegissent, Ecclesiam Romanam & Imperium sese dixerunt excepisse: ad Imperij verò maiestatem pertinere, vt sint electorum liberrima suffragia: non ergo sibi licere, libertatem hanc vlla signifi catione suae voluntatis impedire. Sic dimissis legatis literas ad Septemuiros dedêre, & quid ille cuperet, quid etiam ipsi responderint, exposuêre, & ne rationem eius haberent, sed Germanum aliquem principem eligerent, hortati fuêre, de sua voluntate prolixè pollicentes. Sed & Leoni decimo scripsêre, & quoniam sit ipsius inaugurare & confirmare designatum Caesarem, petiêre, eò torus incumberet, ne munus hoc ad externum aliquem principem deferretur. Sleid. lib. 1. Vrbium. Ilium vicus fuit, qui Palladis templu̅ habuit, XII. stadijs à mari distans (cùm vetus Ili̅ XL. stadijs distaret) quod Alexander Magnus, ex victoria apud Granicu̅ habita rediens, magnificis donis exornauit: & arbitratus illic Priami sede̅ fuisse, vicu̅ appellari vrbe̅ iussit, & vt aedificia repararentur, curatorib. mandauit, ac liberá & immuné censuit, subactis???, Persis facturu̅ se maiora promisit. Erat enim Homeri studiosus, & propter Aeacidarum cognationé, qui Molossis imperaru̅t, apud quos regnauit Andromache Hectoris vxor, erga Ilienses magnoperè affectus. Post eius obitum Lysimachvs rex Thracum, vrbis cura suscepta, delubru̅ co̅struxit, & murum ad stadia quadragintà circu̅duxit, ac vicinas & antiquas vrbes in eam habitatu̅ deduxit, quae iam er̅t labefactatae. Sylla, sublato Fimbria, Ilienses multis beneficijs solatus est. Deinde Ivlivs Caesar maxima̅ de his curam suscepit, Alexandrum aemulatus, cuius erat amantissimus, & certissima cum Iliensibus signa cognationis habebat. Regionem itaque eis tribuit libertare & immunitate seruata. Strabo lib. 13. Romanvs pop. captis Veijs, loci commoditate allectus, Romam relinquere cogitauit, & Veios imperij sedem transferre. Liuius. Clavdivs Caesar Illiensibus, quasi Romanae gentis auctoribus, tributa in perpetuu̅ remisit: recitata vetere epistola Graeca Senatus populi???; Rom. Seleuco regi amicitiam & societatem ita demùm pollicentis, si consanguineos suos Ilienses ab omni onere immunes praestitisset. Suetonius. Caius Caesar Caligvla, Antium, vbi natus dicitur, omnibus semper locis atq; secessibus prelatum, non aliter quàm natale solum dilexit: traditur???; etiam sedem ac domicilium imperij, taedio vrbis, tranferre eò destinasse. Suetonius. Valentinianvs Imp. Rom. quum annis triginta imperasset, maiorem???; vitae partem Rauennae duxisset, ad amplificandam vrbis dignitatem Rauennati metropolitae duodecim subiecit episcopos: vtputa Arimini, Cesenae, Foriliuij, Foripompilij, Fauentiae, Foricornelij, Brincij, Bononiae, Mutinae, Regij, Parmae, Placentiae: vnde hexarchatus nomen huic inditum. Rauennae praeterea moenia amplificauit. Ioannem episcopum imperiali habitu, qui ex candida lana constabat, vti iussit. Quare cum Romanis pontificibus sese conferre ausi sunt Rauennates. Sabell. lib. I. En. 8. & Bonfinius libro 7. Decad. 1. Tolosam Tectosagum vrbem Thorismvndvs Theoderici F. Vestgothorum rex vrbem vetustate ac religione venerandam plurimùm amauit, regni???; sedem ex paterno instituto constituit. Bonfinius lib. 4. Dec. 1. Theodericvs Ostrogotthus rex Romam adeò magni fecit, vt diceret, piaculum comraittere, qui Roma diutiùs abesset. Et tamen cùm eam, collocatis laribus, incolere posset, Rauennam se recepit. Sigonius lib. 16. imp. occid. Ioannes XXIII. pontifex Ecclesiam Tolosanam vnicè dilexit, & ad archiepiscopatum transtulit: cuius quidem castella sex in ciuitates erexit, vt haberet archiepiscopus Tolosanus quibus cum dignitate praeesset. Platina. Francorum rex Pipinvs Compendium omnibus secessibus antetulerat. Carolvs Magnus F. Aquisgrani cùm per bella licebat, & viuens sedebat, & supremum diem obijt, sepultus???; est anno Salutis octingentesimo quintodecimo, cùm vixisset annos septuaginta duos. Aemilius lib. 3. Spectaculorum. Bacchicam saltationem in Ponto & Ionia tantae voluptati fuisse gentibus, Lucianus scribit in libro de Saltatione, vt statutis temporibus obliti omnium aliorum, desiderent dies totos, spectantes Titanas, corybantas, satyros, bubulcos. Quod verò mireris ampliùs, exercebant id genus nobilissimi qui???;, ac ciuitatum maximè principes, ad praecipuam id opinati gloriam spectare. Libanius in Olynthiacas notat, cùm antiquitùs Athenis theatrum lapideum nullum esset, sed ligneum, & omnes locum in theatro festinanter occupare studerent, verberationes saepe & vulnera consequura. Cui malo vt occurrerent Atheniensium principes, venales locos fecisse, statuisse???ue, vti spectandi causa singuli duos penderent obolos: Ne verò tenuiores propter sumtum spectaculi voluptate spoliarentur, eos ex aerario obolos sumere voluisse. Arpocratio verò, qui aliquanto secus hanc ex Philochoro refert historiam, non obolos, sed drachmam nominat, eam???; absentem, aut peregrè euntem neminem capere potuisse, Hyperidis auctoritate demonstrat. Huius autem pecuniae petendae ius ex tabulis Lexiarchicis partum esse, ex oratione Demosthenis aduersus Leocharem apparet. Sigonius libro quarto, de repub. Atheniensium. Ludi. Theognis in Gnomis studium suum ludendi hisce verbis explicat: [Greek words]. Pubertate gaudens ludo: diu enim sub terra, amissa anima, iacebo sicut lapis mutus: linquam autem amabile̅ lucem Solis: quamuis verò bonus fuerim, videbor nihil amplius. Volanerii scurrae studium in alea exercenda indefessum. Horat. lib. 2. Serm. Sat. 7. perlequitur: Scurra Yolanerius, postquam illi iusta chiragra Contudit artitulos, qui pro se tolleret atque Witteret in pyrgum talos, mercede diurna Conductum pauit. Sepulchri studium, cura. Abrahamo tanta cura fuit honestè sepeliendi Saram coniugem mortuam Cariatharibae in Chananaea, vt apud Hettaeos ab Ephrone Hettaeo fundum cum duplici cauerna quadringentis argenti siclis emerit, eregione Hebronis, in qua eam sepeliret. Genes. 23. Iacobvs patriarcha, quamuis ia Aegypto regionem fertilissimam obtineret, & Pharaoni regi propter Iosephum filium gratissimus esset, moriens tamen iussit, vt in Chananaea in patrio sepulcro conderetur. Genes. 47. Iosephvs patriarcha cùm 110. annos vixisset, in Aegypto obijt, & suos iureiurando obstrinxit, vt cùm eis eorum???ue posteris Deus subuenisset & ex Aegypto eduxisset, ossa sua illinc exportarent. Genes. 50. Tobias senior, vir sanctissimus, filio Tobiae praecepit, vt se mortuum sepeliret honorificè: matrem honoraret, memor dolorum, quos eius causa pertulisset: eam???; vita functam, in eodem sepulcro honestè sepeliret. Tobiae 4. Vlysses apud Euripidem in Hecuba: [Greek words]. Atqui mihi quidem viuenti in dies, etsi pusilla habeam, omnia vtiq; sufficienter sunt: sepulcrum varò cuperem honoratum meum conspici: in longum enim hoc durat officium. Brutorum, in genere. Consule Tit. Humanitatis hominum erga bruta, fol. 2903. Amoris venerei exempla pete ex loco Libidinis, cum brutis qui concubuêre, 2298. Item Tit. Sepulora brutis extructa, sub loco Prodigalitatis, fol. 2473 Equorum. Apud Homerum Iliados [Greek words]. Andromache Hectoris vxor mariti equos priore cura quàm maritum complectitur, ipsiusmet Hectoris confessione: prius illis & suaue triticum proponens, & vinum simul immiscens, quàm Hectori. Vsqueadeò etiam Heroibus potior est eorum, quibus vehuntur, quàm suijpsius ratio. Narrant Diotrephem fuisse quempiam praediuite̅, qui maiorem in modum delectatus est alendis equis, vnde & postea hipparchus factus est: cuius hortatu exemplo???; multi iuuenes accensi fuêre ad curas equestres. Eras. in Adagijs. Alexandro Magno Hyrcanum pelagus & Caspium petente, Barbari repentino incursu exceperunt eos, qui equum Bucephalum ducebant. Rex misso caduceatore, ni remisissent sibi equum, omnibus necem cum liberis & coniugibus denunciauit. Quibus equum ad eum reducentibus, vrbes???ue suas dedentibus, praebuit se omnibus humanum: atque illis, qui ceperant equum, precium dedit redemtionis, Plut. in Alexandro. Sybaritarvm luxum, qui in conuiuia equos introducebant, qua???ue ratione à Crotoniatibus victi fuerint, pete ex Stratagematis, sub titulo, Equos hostibus adimere, vel inutiles reddere. C. Caligvla equorum fuit studiosissimus. Vnum autem equum, quem Velocissimum nominabat, inuitauit semel ad coenam, ita vt ei hordeum ex auro apponeret, funderet???; vinum in poculis aureis ad potum. Idem adeò amauit equum, vt se eum consulem facturum polliceretur. Cùm post infinita crudelia facinora seipse sacerdotem fecisset, equum collegam in sacerdotio designauit. Xiphilinus. Nero Romanorum imperator, in primis cursu & certaminibus equorum delectabatur: ita vt ob eam causam insignes equos victores, & iam senio confectos stola forensi, non secus ac homines, ornaret: eos???; honestabat pecunia stipendij loco. Xiphilinus in Nerone. Poppea coniunx Neronis principis delicatioribus iumentis suis soleas ex auro quoque induere solebat. Plinius lib. 33. cap. 11. Antoninvs Verus Imp. ad Prasina̅ aurigarum factionem fonendam, Prasino equo, quem Volucrem à celeritate nuncupauit, aureum conflauit simulacrum, quod equi desiderio secum absens habuit. Eidem ad praesepe stantipassas vuas propria manu fudit, & hordeum enucleatum. Nunquam nisi purpura instratum, ad se perduci iussit, extincto sepulcrum in Vaticano fecit. Auri modium saepe Prasiani ab eo petierunt. Sabell. lib. 5. Enn. 7. Memoriae traditum est, Theophylacto Lacapeni Imp. F. Patriarchae Constantinopolitano aliquando sacrificanti, magna coenae Dominicae quinta feria, & iam preces mysteriorum recita̅ti, superuenisse cum, cui equorum cura ab ipso demandata fuerat, laetum???; attulisse nuncium, quòd nobilissima equarum peperisset, addito etiam equae nomine: Patriarcham prae nimio gaudio re sacra vtcunque absoluta, ad Cosmidium accurrisse: viso???ue pullo recens edito, & satiatum spectaculo bruti, in magnum templum redijsse, vt de Seruatoris nostri pro nobis tolerato supplicio hymnorum recitationem ad finem perduceret. Cedrenus. Canum. Athaenaeus lib. 12. scribit Sybaritis vehementer in deli [45] cijs fuisse canes Melitaeos. Qui quidem hoc esse videntur in genere canum, quod nani & pumiliones inter homines. Erasmus in Adagijs. Auium. Circa annum Sal. 1558. in foro Veneto, quod est in editissima vrbis parte, Riuum altum vocant, Tvrcvs quidam innumeras aues, quae quia cantillando excellebant, venales prostabant, simul mercatus, spectantibus cunctis è cauea emisit, quòd se ferre non posse diceret animalculorum horum ca- ptiuitatem, quam ipse inter omnes aerumnas calamitosissimam esse, reipsa foret expertus. Piscium. Pythagoras aliquando emto retium iactu pisces captos emisit, non eos contemnens velut hostes & alienigenas, sed tanquam amicis iam factis & captiuis parcens, persoluto illoriun nomine precio. Plut. in Quaest. conuiu. L. Crassvs, cùm piscinis maximè delectaretur, murenam mortuam vnicè deplorauit plures dies, non aliter ac si filia mortua esset. Quuniq; ei à Domitio, cum quo censuram gerebat, probro daretur: Nimirum, Crassus respondit, fateor ita mepium esse, vt minima de causa plorem. At tu qui tres exrulisti vxores, minimè ploras. Macrobius, Aelianus, Plut. in Animantium comparatione. Serpentium. Tiberio Caesari in oblectamentis erat serpens draco, quem ex consuetudine manu sua cibaturus, cùm consumtum à formicis inuenisset, monitus est, vt vim multitudinis caueret. Icirco Romam redire noluit. Suetonius. Arborum. Vide Tit. Libidinis cum vegetabilibus, fol. 2300. Xerxes rex Persarum, contra Graecos expeditione suscepta, in Lydia platanum comperit, quam ob pulchritudinem aureo monili donauit, eam???; tuendam viro Persae, ex ijs qui Immortales dicuntur, delegauit. Herod. lib. 7. L. Lvcvllvs dux Romanorum, qui Mithridatem & Tigranem debellauit, primus cerasorum plantam ex Cerasunte Ponti ciuitate in Italiam deportauit, & fructum ipsum eodem nomine ex patriae ciuitate nuncupauit: vt testantur Romani scriptores. Athen. lib. 2. cap. 9. Bello Iudaico in balsami hortum, prope Hierichuntem, saeuiêre Iudaei, sicut in vitam suam. Contrà defendere Romani, & dimicatum pro frutice est. Serit???; nunc eam fiscus: nec vnquam fuit numerosior aut procerior. Plinius libro duodecimo, cap. 25. Q. Hortensivs platanos suas vino irrigare consueuit: adeo, vt in quadam actione, quam habuit cum Cicerone susceptam, precariò à Tullio postulârit, vt locum dicendipermutaret secum: abire enim in villam necessariò se velle, vt vinum platano, quam in Tusculano posuerat, ipse suffunderet. Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 13. Fuit in suburbano Tusculani agri colle, qui Corne appellatur, lucus antiqua religione Dianae sacratus à Latio, velut arte tonsili coma fagei nemoris. In hoc arborem eximiam aetate Plinij adamauit Passienvs Crispus, bis consul, orator, Agrippinae matrimonio & Nerone priuigno clarior postea, osculari complecti???; eam solitus, non modò cubare sub ea, vinum???; illi affundere. Plinius libro decimosexto, cap. quadragesimo quarto. Aquae. Cùm Darivs Persarum: rex ad Thearum Thraciae amnem peruenisset cum exercitu, quem contra Scythas ducebat oblectatus amne, cippum erexit, his literis inscriptum: Theari amnis capita optimam aquarn atque pulcerrimam cunctorum amnium continent: & ad ea peruenit, exrecitum ducens aduersus Scythas, vir optimus atque pulcerrimus cunctorum hominum Darius, Hystaspis F. Persarum totius???; continentis rex. Herodot. lib. 4. Personarvm respec tv, quae mutuo amare possunt. Et dicitur Dilectio, Beneuolentia, [Greek words], saepe etiam [Greek words]. Arist. lib. 2. Rhet. desinit esse [Greek words] (quamuis interdum reuera non sint bona) [Greek words] (amici scilicet) [Greek words]) non priuati commodi causa) [Greek words] (opus enim est voluntatis significatione.) Est itaque [Greek words] (sic enim lib. 8. Ethic. [Greek words] vocat: [Greek words] autem magis ad habitum referri, eius???; accide̅s esse, asserit) propensa quaedam voluntas bene de quopiam merendi: nec voluntas tantùm, sed etiam significatio voluntatis. Differt tamen ab Amicitia, de qua inter Fortuita agemus: quoniam Amicitia cum ratione est vel vecta vel corrupta: Benuole̅tia autem pro puro affectu sumitur, qualis etiam in brutis veperitur, quae naturali quodam instinctu alijs bene velle, alios odisse conspiciuntur. Oritur deniq; Amicitia ex morum similitudine: Beneuolentia autem vel dispares moribus coniungit, & solam naturalem quandam inclinationem sequitur. Qnod in vltinsa finitionis particula additur, [Greek words], videtur ad Beneficetiam referendum: de qua sub Effectibus Affectuum. Virorum bonorum. Alexander Magnus viros bonos siue Graecos siue Barbaros amauit. Strabo lib. 1. Est hoc Persis insitum, vt in quocunque hominum genere virtuce̅ elucere perspexcrint, eam summo studio celebrent, vsqueadeò, vt hostes etiam, quos armis acerrimè persequu̅tur, laudibus summis afficiant. Cùm igitur Ismaël Persarum rex legatum ad reges Indiae misisser, in primis illi negotium dedit, vt Alfonsum Albuquercium Lusitanorum in India praertorem, nomine illius salutaret, se???ue libentissimè omnia, quae ad illius dignitatem pertinerent, facturum ostenderet. ann. 1514. Osonus lib. 9. rerum Em. Principum, Tyrannorum. Ex Tit. Fidei erga principes & magistratus, huc referantur exempla, fol. 2594. item ex Tit. Popularitatis principum erga subditos, quae conciliatrix est amoris, fol. 2896. Theognis Megarensivm suorum, sIue quorumuis aliorum erga tyrannum obseruantiam detestans, in suis Gnomis sic alloquitur tyrannum: [Greek words]. Calcibus insulta populo fatuo, percurte???; stimulo acuto, & iugum graue circumpone: nulluni enim inuenies populum, domini studiosum adeò, inter omnes, quos sol aspicit. Tib. Gracchus, postquam legem agrariam pertulit, descendens in forum sordidatus & lacrymis oppletus, vereri iacta̅s se, ne domum suam inimici nocte excinderent, aiq; obtruncarent se: adeò permouit Pop. Rom. vt circa aedes eius magna caterua tabernaculis erectis excubare̅t stationem agentes. At cùm amicus quispiam Tiberij subitò decessisset, in cuius cadauere tetra signa comparebant: vociferantes veneno hominem sublatum, concurrunt ad funus, lectum???: subierunt: cùm cremaretur, astiterunt. Eo interfectò à Nasica. Senatus vti populum ob ea acta leniret, plebi permitit, vt P. Crassum Gracchi propinquum legeret Triumuirum agris diuidundis. Nasica libera legatione in Asiam suscepta populi iram declinauit, licet Pontifex maximus esset. Plut. Patris patriae cognomen repentino maximo???ue consensu detulerunt Romani Augusto Caesari. Prima plebs, legatione Antium missa: dein quia non recipiebat, ineunti Romae spectacula frequens, & laureata: mox in curia Senatus. Medico Antonio Musae, cuius opera ex ancipiti morbo conualuerat, statuam, aere collato, iuxta signum Aesculapij statuerunt. Nonnulli patrumfamiliarum testamento cauerunt, vt ab haeredibus suis praelato victimae titulo in Capitolium ducerentur, votum???; pro se solueretur, quòd superstitem Augustum reliquissent. Quaedam Italiae ciuitates diem, quo primùm ad se venisset, initium anni fecerunt. Prouinciarum pleraeque super templa & aras, ludos quoque quinquennales penè oppidatim constituerunt. Reges amici, atque socij, & singuliin suo quisque regno, Caesareas vrbes condiderunt. Et cuncti simul aedem Iouis Olympici Athenis antiquitùs inchoatam, perficere communi sumtu destinauerunt, Genio???ue eius dedicare: ac saepe regnis relictis, non Romae modò, sed prouincias peragranti, quotidiana officia togati, ac sine regio insigni, more clientium praestiterunt. Eius natalem Equites Rom. biduo semper celebrarunt. Omnes ordines in lacum Curtij quotannis ex voto pro salute eius stipem iaciebant. Item Calendis Ianuarijs strenam in Capitolio etiam absenti: ex qua summa preciosissima deorum simulacra mercatus, vicatim dedicabat: vt Apollinem Sandallarim, & Iouem Tragoedum, alia???; in restitutionem Palatinae domus incendio absumtae. Veterani, decuriae, tribus, atque etiam singulatim è cetero genere hominum, libentes ac pro facultate quisque pecunias contulerunt: delibante tantummodo eo summarum aceruos, neque ex quoquam plus denario auferente. Reuertentem ex prouincia, non solùm faustis ominibus, sed & modulatis carminibus prosequebantur. Obseruatum etiam est, ne, quoties introiret vrbem, supplicium de quoquam sumeretur. Suetonius. Germanicus Drusi F. Caligulae pater adeò fuit Romanis gratus, vt saepiùs prae nimia officiorum turba, quum Romam renerteretur, vitae periculum adierit, multitudine ciuium omnis sexus & aetatis ad vigesimu̅ vsq; lapidem obuiam prodeunte. Romae c̅ ad prima̅ fama̅ valetudinis eius attonita &moesta ciuitas sequentos nuntios openretur: & repentè iam vesperi [46] incertis auctoribus conualuisse tandem percrebuisset: passim cum luminibus & victimis in Capitolium concursum est, ac penè reuulsae te̅pli fores, ne quid gestientes vota reddere morarentur. Expergefactus è somno Tiberius est gratulatium vocibus, atq; vndiq; concinentium, Salua Roma, Salua patria est, Saluus est Germanicus. Et vt demum fato functum palàm factum est, non solatijs vllis, non edictis inhiberi luctus publicus potuit: durauit???, etia̅ per festos Decembris mensis dies. Auxit gloriam desiderium???ue defuncti etiam atrocitas insequentium temporum: cunctis nec temerè opinantibus, reuere̅tia eius ac metu repressam Tiberij saeuitiam, quae mox eruperit. Templa sunt Romae lapidata, subuersae deûm arae, lares domestici à quibusda̅ in publicu̅ abiecti. Barbarorum regum quidam, qui Rom. nomen alioqui infensè oderant, barbam deposuisse dicuntur, & vxoru̅ capita rasitasse; in argumentum maximi luctus. Parthorum rex conuictu & venatu abstinuit, quod in ea gente sit iustitij instar. Sab. lib. 2. En. 7. ex Suetonio. Caligula inter Milites patris sui Germanici educatus, tantum apud illos amore & gracia valuit, vt post excessum Augusti, tumultuantes, & in furore̅ vsq; praecipites, solus haud dubiè conspectu suo flexerit. Non enim prius destiteru̅t, qua̅ ablegari eum ob seditionis periculum, & in proximam ciuitatem demandari animaduertissent. Tunc demum ad poenitentiam versi, represso ac retento vehiculo, inuidiam, quae sibi fieret, deprecati sunt. Eidem ingresso vrbem, statim consensu Senatvs, & irrumpentis in curiam turbae, irrita Tiberij voluntate, qui testame̅to alterum nepotem suum praetextatum adhuc cohaeredem ei dederat, ius arbitrium???ue omnium rerum permissum est, tanta publica laetitia, vt tribus proximis mensibus (ac ne totis quidem) supra centum LX millia victimarum caesa tradantur. Cùm deinde paucos post dies in proximas Campaniae insulas traiecisset, vota pro reditu suscepta sunt: ne minimam quide̅ occasionem quoquam omittente, in testificanda solicitudine &cura de incolumitate eius. Vt verò in aduersam valetudine̅ incidit, pernoctantibus cunctis circa palatium, no̅ defuerunt, qui depugnaturos se armis pro salute aegri, qui???ue capita sua titulo proposito vouerent. Accessit ad immensum ciuium amorem notabilis etiam externorum fauor. Namque Artabanus Parthorum rex, odium semper contemtum???ue Tiberij prae se ferens, amicitiam eius vltrò petijt: venit???ue ad colloquium legati consularis: & transgressus Euphratem, aquilas & signa Romana, Caesarum???; imagines adorauit. Imperium adeptus, P. R. vel (vt ita dicam) hominum genus, voti compote̅ fecit: exoptatissimus princeps maximae parti prouincialium, ac militum, quòd infantem pleriq; cognouerant: sed & vniuersae plebi vrbanae, ob memoriam Germanici patris, miserationem???, propè afflictae domus. Itaq; vt à Miseno mouit, qua̅nis lugentis habitu, & funus Tiberij prosequens: tamen inter altaria, & victimas, ardenteis???; tedas, densissimo & laetissimo obuiorum agmine incessit, super fausta nomina, sidus, & pullum, & puppum, & alumnum appellantium. Ob praeclara imperij initia inter reliquos honores decretus est clypeus aureus: quem quotannis certo die collegia sacerdotum in Capitolium ferrent, Senatu proseque̅te: nobilibus???, pueris ac puellis, carmine modulato, laudes virtutum eius canentibus. Decretum autem, vt dies, quo cepisset imperium, Palilia vocaretur, velut argumentum rursus conditae vrbis. Suetonius. M. Antoninus Pius cum iucunditate à Senatv Diuus est appellatus, cunctis eius pietatem, clementiam, ingenium, sanctimoniam???, laudantibus. Ob cuius honorem decreti sunt sodales Antoniani, Circenses, templum: flamen, solus???; omnium propè principum prorsus sine ciuili & hostili sanguine, quantum ad seipsum pertinet, vixit. Spartianus. Gordianus filius Gordiani eius, qui in Africa perijt, vel, vt alij, ex filia nepos, amabatur plurimu̅ memoria aui vel auunculi siue patris, à militibus, quòd ij militari morte ac necessitate perierant pro Senatu Populo???, Romano. In tantum???; diligebatur, vt ingenti studio ac gratia Senatvs & Milites eum filium, populus delicias suas appellârit. Et posteaquam interfectis Maximo & Balbino Impp. constitit apud veteranos, solum Gordianu̅ regnare, inter populu̅ & milites ac veteranos pax roborata est, & finis belli intestini fuit. Satis constat, Romae seditione sub id tempus orta, quo puer ipse Caesar appellatus est, quum ad perniciem ciues saeuirent inter se, nec certamen semel accensum dirimi à Balbino posset, sed media colluuione hominum violatus cessisset: non prius tumultum illum resedisse, quàm puer Gordianus, proceri cuiusda̅ hominis humero insidens, fuerit in mediu̅ prolatus. Sabell. lib. 6. Enn. 7. Vbi factus est certior Senatus de morte eius, in numerum deorum retulit. Nam Philippus interfector morbo eum perijsse, Senatui scripsit. Non fuit tamen inulta iuuenis Gordiani caedes: quicunq; in eum coniurauerunt, crudelibus supplicijs interierunt. Capitolinus. Gallinon modò regibus suis enixissimè parent, sed eos vt mortalibus augustiores venerantur, putant???; indecorum & turpe domi remanfisse, quum illos & bella iuste suscipere, & certis semper auspicijs ad victoriam proficisci persuasum habeant. Quinetiam verba, habitum oris, effigiem, & cuncta denique religione quadam in regibus suis admirantur. Iouius lib. 1. Hist. Erat in Ferdinando Aragonio Alfonsi regis Neapolitani F. mirifica indoles bellicae virtutis: nemo enim eo vel equitandi vel decurrendi agilitate atq; peritia admirabilior habebatur: nemo eum vitae splendore atque munditijs anteibat: nemo deniq; comitate, munificentia, liberalium???, artium studijs apud Cives aequè ac Milites commendatior aut gratior vnquam fuit. Iouius lib. 2. Hist. Philippus Maximiliani Caesaris filius, Belgarum princeps, in Hispaniam nauigans, vt Isabellae socrus dotale regnum adiret: receptus est ab Hispaniae Proceribvs vsque adeò studiosè, vt Ferdinandum regem socerum desererent: cui tanquam seni & parum liberali facilè omnes florentem aetate & splendore vitae nouum regem anteponebant. Ferdinandus suorum leuitatem perfidiae proximam detestatus, Neapolim nauigauit. Nec multò pòst Philippus ab intemperie noui coeli, cui Belgicae epulae minimè congruebant, oborta febre surreptus est. Iouius. Ducum. M. Cato minor Trib. militum creatus in Macedoniam missus est ad Rubrium praetorem. Comitatus seruis quindecim, duobus libertis, & amicis quatuor, ipsis equo vectis pedibus incedens, applicabat se vicissim cuique, colloquebatur???;. Milites sui reddere similes maximè enitens, quod minimè morabatur, est assecutus, gloriam & beneuole̅tiam, & eximium honorem, & studium Militvm. Nam quae alijs imperabat, ea quia vltrò praestabat ipse, expleta militia lacrymis complexibus???, eum sunt prosecuti, substernentes in via, qua pergebat, vestes, manus eius deosculantes. Plut. in eius vita. In grauissima illa contentione, quae ob imperium Romanum inter Othonem & Vitellium exarsit, cùm iam Vitellius ad Bebriacum victor esset factus, Vnvs ex equitibus Othonianis cladem Othoni nunciauit, qui cum exercitu non fuerat. cui postquam fidem non dedisset, atque fugitiuum militem iudicâsset: Vtinam, inquit, haec falsa essent, Caesar. libenter enim te victore mortem occumberem: nunc autem vtcunque sit, moriar, ne videar salutis meae causa fugisse. Tu verò cùm hostes huc non multò pòst venturi sint, statue quid tibi faciendum putes. Haec cùm dixisset, manus sibi attulit. Suet. Multi Militvm cum plurimo fletu manus ac pedes iacentis Othonis, qui semetipsum pugione traiecerat, exosculati, fortissimum virum, vnicum Imperatorem praedicantes, ibidem statim nec procul à rogo vim suae vitae attulerunt. Multi & absentium accepto nuncio prae dolore armis inter se ad internecionem concurrerunt. Deniq; magna pars hominum, incolumem grauissimè detestata, mortuum laudibus tulit: vt vulgò iactatum fit, etiam Galbam ab eo non tam dominandi, quàm Reipublicae ac libertatis restituendae causa interemtum. Suetonius, Plut. in Othone, Dion. Victor Pisanus, cùm bello Ligustico 1111. ad pugnam inexplorato exiuisset, & magnam cladem à Genuensibus accepisset, in vincula à Venetis coniectus est, cuius alioqui praeclara facta plurima eo bello extabant. Eius damnationem iniquo animo Popvlvs tulit, sed iniquiore ipsam carceris ignominiam. Rumor erat, inuidia paucorum nobilium potius, quàm quòd ita meritus esset, Victorem in vinculis esse. Itaque cùm ad defendendam contra Genuenses vrbem quindecim triremes instruendae essent, sex instrui vix potuerunt ob remigum paucitatem, omnibus ferè dare nomina recusantibus, id???ue in Patrum inuidiam, qui Victorem in vincula coniecerant. Capta verò à Genuensibus Clodia, tota???ue vrbe extrema metuente: populi vocibus, Victorem ad Rempub. restituendam liberandam???ue petentibus, fit senatusconsultum, vt Pisanus & alij eiusdem causae rei è carcere educerentur. Quod vbi populo nunciatum est, ingens in curiam factus est concursus. Sed vt erat hominis modestia, voluit nocte illa, quae secuta est, in carcere esse, ac interim accersito, qui se audiret, confessionem fecit. Vbi verò illuxit, curiam ascendit, & ad Nicolai aram sacris interesse voluit, sumsit & eucharistiam, vt per ea osten deret, se omni publicae & priuatae iniuriae ignoscere. Hinc ad conspectum Principis & Patrum abductus, laeta hilari???ue fronte senatum salutauit. Restituto eo in pristinam dignitatem, singula collegia, vici, conuentus publicè priuatim???ue alij alia ad instituendam classem gratis obtulêre: quidam etiam priuato sumtu se totas triremes instructuros professi sunt. Clodia recepta, & Ligure victo, Siponti ingenti omnium luctu vita decessit. Ferunt nunquam alium gratiorem suis ciuibus fuisse: quo factum sit, vt viuum illum patronum vno ore omnes dicerent, ac tum defunctum non minus quàm pa [47] rentem remiges socij???ue nauales luxerint. Eius corpus domum delatum, frequenti populo Patres ad Antonij aedem magnificè sepeliuêre: neque vllius vnquam funus maiore luctu & lamentatione est elatum. Sabellicus libro septimo Decadis 2. Subditorum. Consule Tit. Clementiae, f. 2667. Popularitatis, 2896. Fidei principum, erga subditos & ciues, f. 3311. Illic Habitus, hic Affectus solius habetur ratio. Militum. C. Ivlivs Caesar diligebat vsqueadeò milites suos, vt audita clade Tituriana, barbam, capillumque summiserit: nec antè demserit, quàm vindicasset. Quibus rebus & deuotissimos sibi, & fortissimos reddidit. Suetonius. Victus Otho Imp. à Vitellio in campis Bebriacis, ad despiciendam vitam exemplo manipularis militis concitatus fuit, qui cùm cladem exercitus nunciaret, nec cuiquam fidem faceret, ac nunc mendacij, nunc timoris, quasi fugisset ex acie, argueretur, gladio ante pedes eius incubuit: hoc viso proclamauit Otho, non amplius se in periculum tales, tam???; benemeritos coniecturum. Fratrem igitur, fratris???; filium, & singulos amicorum cohortatus, vt sibi quis???; pro facultate consuleret, ab amplexu & osculo suo dimisit omnes: secreto???ue captato, binos codicillos exarauit ad sororem consolatorios. Sed & ad Messalinam Neronis, quam matrimonio destinauerat, commendans reliquias suas, & memoriam. Quicquid deinde epistolarum erat, ne cui periculo aut noxae apud victorem forent, concremauit. Dimisit & pecunias domesticis ex copia praesenti, se???; pugione confodit. Suet. Nicephorvs Phocas Imp. vt erat militari ingenio praeditus, in bello cadentes milites voluit in numerum martyrum referri, & hymnis publicè coli. Verùm ministri Ecclesiae restiterunt, addita etiam suspensione eius à sacra coena ad triennium. Zonaras. Magnus Sfortia è turmarum cohortium???ue praefectis eos maximè adamauit, fraterno???ue amicitiae iure sibi obstrinxit, qui manu praecipuè valerent. Diuisa enim inter ducem & militem esse militiae munera dictitabat, vt victoria pararetur: quum in illo ante omnia rationem, atque prudentiam, in his autem expeditam vim, peracrem impetum, & indomitum robur omnino requireret. Propterea eos maximè deuitare clamnare???ue erat solitus, qui in coronis sollicitè nimis atque subtiliter de belli ratione, exitiu???ue rerum disserendo, quid statuendum, quid ve tentandum foret, imperatori consulere atque praescribere viderentur: caeterùm ipsi perlibenter aspera quaeq; & periculosa munia detrectarent, solo???; & inani sapientiae nomine contenti, fortibus viris verae laudis materiam relinquerent: qui imperantibus alacriter parére, vehementer???; pugnare, nec vulnera & mortem timere didicissent. Iouius in vita eius. Conciuium. Vide Tit. Legislatorum, f. 966. item Prudentiae in Seditionibus pacandis, f. 1713. 1809. Aratvs Sicyonius eiecto Nicocle tyranno XXV. talenta à Ptolemaeo rege sponte donata egenis ciuibus distribuit: ab eodem altera CL. ad exules placandos, qui praediorum suorum possessores fatigabant, emendicauit in Aegyptum nauigans. Plutarchus. Herodij castelli Incolae ciuem suum Eleazarum à Romanis captum vti redimerent, arcem alioqui inexpugnabilem Lucilio Basso Romano legato dediderunt. Iosephus libro 7. cap. 25. belli Iudaici. Discipulorum. Consule Titulum Fidei erga discipulos, f. 3308. Phidias statuarius Agoracritum Parium discipulum suum adeò dilexit, vt nomen eius suis operibus inscripserit pleris???; Sammonicvs Serenus praeceptor Gordiani iunioris adeò eius ingenium probauit, vt bibliothecam illi suam duûm & sexaginta millium voluminum moriens testamento reliquerit. Sabellicus lib. 6. Enneadis 7. Cùm Otho 1. Imp. festo Paschatis conuiuium proceribus exhiberet, puer cuiusdam nobilis fame stimulatus manum patinae immisit. Cui cu̅ dapifer alapam impegisset, Paedagogvs ira percitus dapiferum transfodit. Ioan. Paulus in Iocoserijs. Peregrinorum. Athenienses sicuti reliquis in rebus hospitum & externorum studiosi fuêre, sic & in deis. Externa enim multa suscepêre sacra, & Thracia & Phrygia. Strabo lib. 10. Cretenses non tantùm peregrinos humaniter hospitio excipiunt, sed in conuiuio etiam principibus longè anteponunt, & ad magistratus gerendos saepenumero vocant. Heraclides de Politijs. Cimon Miltiadis fuit Lacedaemoniorum à prima aetate studiosior. Ac filiorum quidem geminorum, vt tradit Stesimbrotus, alterum Lacedaemonium, Eleum alterum appellauit, quos genuerat ex coniuge Clitoria. Quapropter improperauitijs crebrò Pericles genus maternum. Extollebat semper in concione Lacedaemonem: praecipuè verò, si quid incusaret eos, aut incitaret, vt Stefimbrotus refert, habebat in ore: Atqui non sunt Lacedaemonij certè tales. Vnde inuidiam sibi & odium ad populum conflauit. Plutarchus in Cimone. Aristobvlvs Iudaeorum rex primus post Babylonicam captiuitatem, Philellen dictus est, id est, amator Graecorum. Iosephus lib. 13. cap. 19. Gratianvs Augustus parta ingenti victoria in Gallia aduersus Germanos, haud longè ab Argentaria vrbe, cùm percharos quosdam haberet milites Alani generis, armis???; Alano more vteretur, magna Romanarum legionum indignatione, equo & amictu, vt caeteri Alani, coepit vti, quos sibi post obitum patrui Valentis conciliauerat. Qua de re odia in se militum excitauit, vt legiones ad Maximum, qui tyrannidem in Gallia arripuerat, deficerent. Cuius deinde fraude perijt. Manvel Comnenus Imp. eunuchis cubicularijs, alijs???; ministris barbaris, qui expeditiùs spuebant, quàm loquebantur, erat facilis & benignus, eos???ue locupletabat, licet omnis eruditionis expertes essent, & linguae Graecae vestigia ita persequerentur, vt speculae & rupes extremum sonum pastoralium canticorum. Iisdem non modò summos magistratus tradebat, sed pro tribunali iuris dicundi prouinciam in causis difficilimis, quae vel peritissimis legum negotium facesserent, assignabat. Nicetas lib. 7. Andronicvs Comnenus tyrannus, in palatio agens, satellites ex barbaricis cohortibus, linguae Graecae maxima ex parte ignaros, ante cubiculum & fores excubantes habebat: sed & canem ferocissimum, qui & cum leonibus pugnare, & armatum equitem humi sternere poterat, in suo conclaui alebat. Et satellites quidem noctu procul ab eius cubiculo cubabant: canis verò ad ianuam alligatus, ad exiguum strepitum horrendum in modum latrabat. Nicetas libro secundo. Borivorivm fratrem, ab exilio reuocatum, Vladislaus in Boëmiae principatus societatem admiserat, & mira animorum consensione regnum administraba̅t, ferè per biennium, cùm calumniatorum scelere denuò de gradu deiectus est, eo solo nomine, quòd Germanos magis quàm Boiemos in aula fouere videretur. Aucta indignatio ex voce Boriuorij improuida, qua cuidam submonenti vt parciùs natione illae vteretur, respondit, prius Vultauiam pisces, quàm se Germanos deserturum esse. Ergo Boiemi paulatim ab illo dilabi, clàm mordere, palàm occursum fugitare, Germanos malè tractare, ad omnia ista Vladislao conniuente. Tandem Boriuorius, viatico satis lauto contracto, fratre???; insalutato, primam exilij sibi sedem in Bauaria delegit. Sed cùm Vladislaus breui pòst tempore siliam suam Friderico Bauariae principi despondisset, in Pannoniam ad Regem Stephanum perfugit, ibi???, vitae suae finem fecit. Dubrauius lib. 11. Lescvs Niger Polonorum rex peregrinum militem Germanum ob fidem dilexit, vt & habitu eorum vteretur, & Cracouiae regimen solis Teutonicis permitteret. Cromerus. Sveno rex Danorum cultu Germanico gaudens suorum odia contraxit. Saxo. Amicorum. Philemon comicus Syracusanus Euripidem sic admiratus est, vt ita scripsisse feratur in primo Graecorum Epigrammatum [Greek words]: [Greek words] Hostium, Inimicorum. Martyrum quorundam erga hostes religionis charitatem pete ex Tit. Clementiae erga insidiatores vitae suae, fol. 2680. [Greek words] ex Titulo Martyrum, fol. 3028. item, Conuertere impios, fol. 3087. item, Doctorum Ecclesiasticorum, fol 1306. Sponsorum, Maritorum. Consule Tit. Coniugalis & Vidualis pudicitiae, fol. 2268. 2269. item, Fidei coniugalis, fol. 3330. item, Felicis coniugij, fol. 3900. Oenone nympha cognita Paridis licet periuri & adulteri morte, seipsam interemit. Parthenius in Eroticis, cap. 4. Laodamia Acasti F. tanto desiderio Protesilai sponsi sui, qui primus Graecorum à Troianis in litore interfectus est, flagrauit, vt imaginem illius pictam suauiaretur & amplecteretur, & in eius etiam amplexu contabesceret. Hinc locus fabulae datus, Protesilaum impetrata à Plutone venia Laodamiae apparuisse: illam desiderio mariti consequendi ferro incubuisse. Eustathius Iliados???. Cùm Icarius Vlyssi Penelopen nuptum dedisset, Vlyssis animu̅ tentauit, nunquid Lacedaemone domicilium habere vellet. Quae spes vbi hominem fefellit, Penelopen filiam orare coepit, ne se desereret, atq; vt secu̅ permaneret. Quin & Ithacam iam proficiscentem in curru prosecutus multis eam sollicitabat precibus. Vlysses tandem victus hominis importunitate, puellae optionem dedit, vel se vt sequeretur, si id mallet, vel cum patre Lacedaemonem rediret. Ibi illam aiunt nihil sanè respondisse, sed facie̅ tantùm velâsse. Icarius, cùm fibi probè nosse videretur, quid illa animi haberet, vt cu̅ Vlysse abiret, permisit. Signum verò Pudoris eo in loco dedicauit, quò Penelope, cùm faciem velauit, peruenerat: stadijs ferè triginta à Sparta. Pausanias in Laconicis. Capanei apud Thebas mortui du̅celebrare̅tur exequiae, vxor Evadne in rogum mariti se coniecit. Ouid. lib. 3. de Arte: Accipe me, Capaneu, cineres miscebimus, inquit Iphias, in medios desiluit???; rogos. Indorvm foeminae, cùm more patrio complures eidem nubant, mortuo marito, in certamen iudicium???; veniunt, qua̅ ex ijs maximè dilexerit. Cic. lib. 5. Tusc. quaest. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Ael. lib. 7. de Var. hist. Quem morem etiamnum hodie durare, testatur Osorius de rebus gestis Emmanuelis regis Lusitaniae. Propertius lib. 3. Felix Eois lex funeris vna maritis, Quos aurora suis rubra colorat equis. Namq; vbi mortifero iacta est fax vltima lecto, Vxorum fulis stat pia turba comis: Et certamen habet lethi, quae viua sequatuv Coniugium: pudor est non licuisse mori. Ardent victrices, & flamme pectora praebent, Imponunt???, suis ora perusta viris. Eumenes in Gabiene praelio commisso contra Antigonu̅, caesos sepelire studebat. Intersuit quo???, Ceteus eorum, qui ex India venerant, dux. Hic duas Vxores reliquit comitantes in exercitu, vnam quidem quae recens nupserat, alteram verò quae paucis antè annis in societatem domesticam venerat, vtramque autem amico animo erga ipsum affectam. Cùm enim lex Indis patriae vnam comburi iussisset, aderat vtraque ad Cetei sepulturam, vt commorerentur, tanquam pro praeclaro praemio simul ambitiosè decertantes. Ducibus adiudicantibus iunior declarauit alteram esse grauida̅, & propter id non posse vti lege. Senior declarauit iustius esse, vt quae aetate prouectior esset, eadem honore quoq; praecederet. Siquidem vsu euenire in omnibus alijs rebus, vt senioribus iunioribus multò superiores sint in reuere̅tia & honore. Duces cùm per eos, qui obstetricari possent, seniorem grauidam esse cognouissent, iudicio praetulerunt iuniorem. Quo facto, ea quae iudicio exciderat, cum lamentatione abibat, lacerato diademate, quo caput obuolutum habebat, & vulsis capillis, perinde ac si graius quedam calamitas denunciata fuisset. Altera verò victoria gaudens abibat in pyram, mitris coronata à familiaribus mulieribus, ornata???; magnificè, veluti ad quasda̅ nuptias producebatur à cognatis, in virtutem ipsius hymnum canentibus. Vt autem pyrae admota fuit, detractum ornatum suum, distribuit domesticis & amicis, vt videri posset amatoribus reliquisse monimentum. Erat autem ornatus ad manus multitudo anulorum alligatorum lapidibus preciosis, & colore varijs: caput erat ornatum aurearum stellarum numero non paruo, varijs lapidibus distincto: collum freque̅tibus torquibus circu̅dabatur, quarum erant quaeda̅ minores, aliae caeteris impositae paulatim maiores. Ad extremum salutatis familiaribus à fratre rogo imposita est, atq; admirante eam multitudine, quae ad spectaculum concurrerat, vitam heroicè finiuit. Exercitus enim Vniuersus in armis ante ince̅sum rogum ter circumiuit. Ipsa ad viri latus collocata, & in flamma ignis nulla molliore voce emissa, commouit spectatorum alios ad misericordiam, alios ad laudes immensas. Diodorus lib. 19. Catharorvm gens in India lege illud scitum habet atque obseruat, vti vxor cum marito mortuo incendatur. Id???;, ob soeminae cuiusdam veneficium in marito patratum, à Barbaris institutum ferunt. Diod. lib. 17. Thraces, qui supra Crestonaeos incolunt, singuli plures vxores habent: quorum vbi quis decessit, disceptatio magna sit inter Vxores, quaénam dilecta à marito praecipuè fuerit. Quae talis iudicata est, ea à viris ac mulieribus exornata, ad tumulum à suo propinquissimo mactatur, vna???; cu̅ viro humatur. caeteris vxoribus id sibi pro ingenti calamitate ducentibus: nam id eis summo dedecori datur. Herod. lib. 5. Arganthone domesticum victum conuersationem???; hominu̅ auersabatur. Rhesus rex Thracum. pulcritudine illius illectus, vxorem eam ducit. Tandem ad bellum Troianum, multum illa licet reluctante, profectus, à Diomede sauciatus moritur. Arganthone eius morte cognita, rursus abijt in cum locum, vbi primùm cum ipso erat congressa: ibi???; diuagata frequenter nomen Rhesi inclamans tandem prae moerore perijt. Parthen de Amat, capite trigesimosexto. Stratonis Sydoniae principis Vxor, cùm accepisset, hostes vrbem ingressos esse, atq; haud longè abesse, vt viro suo poti rentur: ademto ei gladio, manu sua ipsum occidit: corpus???; eius, quantum pro tempore potuit, decenter exornauit: mox gladio seipsam traiecit: vt eadem in morte viro, qua viuens, charitate comes esset. Fulg. lib. 4. cap. 6. Learchvs Archelaum Cyrenarum rege̅ amicu̅ veneno sustulit, & regnum occupauit spe potiundae Eryxone reginae. Haec conditionem sibi non displicere simulans, Learchum ad se noctu solum in colloquium vocat. Qui nihil insidiarum metuens prae amoris magnitudine in aedes Eryxonae se recepit, ibi??ue à duobus quos illa domi occultârat, interemtus est, & corpus de fenestris deiectum. Fulgosus libro nono, capite decimo. Artemisia Cariae regina, Mausolum virum defunctum tanto prosequuta est amore, vt eius cineres paulatim ebiberit, ei???; sepulchrum inter septem orbis miracula connumeratum extruxerit, ad funus quoq; encomijs honestandu̅ principes oratorum ex tota Graecia euocârit. Val. lib. 4. cap. 6. Gell. lib. 10. capite decimooctauo. Phila cùm Demetrium Poliorcetem regem, maritum suum, accèpisset praelio victum in Cassandriam amissis regnis se recepisse, veneno seipsam extinxit. Plut. in Demetrio. Cyzicus Aeneae F. cùm recèns vxorem duxisset Clytbn, co̅gressus per ignorantiam cum illis, qui in naui cu̅ Iasone nauigauerant, interijt. Clyta prostratum amplexa ac vehementer lamentata, noctu clàm ancillis ab arbore quadam se suspendit. Parthenius de Amat. cap. 28. Carthaginenses duce Himilcone Gelam Siciliae obfidebant. Decreuerant obsidionis initio Geloi liberos vxores???ue Syracusas transmittere, perterriti mole incumbentis periculi. Quod simul ac compertum Matribvsfamilias fuit, omnes ad aras in foro positas confugare, nec hinc abduci posse, sed perstando orare, vti liceret communi cum viris cuiq; suis labore fortunam, quaecunque futura esset, experiri. Quarum precibus victi, ab incoepto destitêre, manere???uo vnà permissum. Diod. lib. 13. Camma Sinati tetrarchae in Gallia vxor, & Dianae sacerdos, corporis pulcritudine & animi virtute nobilis, cùm Erasinorix, vt ea potiretur, maritum per dolum occidisset, eam???ue multoties frustra tentâsset, simulauit tandem se ipsi assentiri. Veniebat Erasinorix & cum eo omnes Galli, perfecta aetate viri & mulieres. Quem illa perhumaniter exceptum ad aram adduxit, & ex aurea phiala mulsum veneno mixtum illi propinauit. Is tanquam sponsus à sponsa cum voluptate acceptum bibit. Illa magna voce exclamans, & in genua procumbens: Gratiam habeo, inquit, tibi veneranda Diana, quod mihi concesseris in tuo templo. pro marito, mea causa interfecto, supplicium exigere. Hi??? dictis confestim & ipsa mortem obijt, & sponsus cum ea ad aram deae vitam reliquit. Polyaen. lib. 8. & Alex. lib. 2. cap. 5. Panthea vxor Abradatae regis Susorum, qui Croeso suppetias tulerat, à Cyro Persarum rege capta, cùm forma omnium mulierum pulcerrima esset, Cyrus eam Araspae Medo custodiendam tradidit, neque in conspectum suum admittere voluit, ne illius specie victus, marito eius, licet hosti, iniuriam faceret. Illa saepe ab Araspe sollicitata castitatem seruauit, & maritum quoque suum Cyro conciliauit. Quo in pugna contra Croesum interemto, supra mariti cadauer acinace seipsam confodit. Cuius exemplumtres spadones imitati sunt. Cyrus honorificè Pantheam cum Abradata marito ad Pactolum fluuium tumulari curauit, inscriptis in columna eorum nominibus, Syrijs literis: tres inde alias columnae posuit cum inscriptione, Eunuchorum. Xenophon. lib. 5. 6. & 7. de Cyri paedia. Porcia Catonis filia, M. Bruti vxor, cùm maritum magnum quid animo voluere ex vigilijs ipsius collegisset, periculum suae constantiae & taciturnitatis, vulnere sibijpfi in coxam illato, marito exhibuit, & sic ad secretum sibi communicandum (ea autem erat conspiratio in Caesarem) perpulit: se non tanquam pellicem ad lecti tantùm & mensae consortium, sed etiam ad prosperorum & aduersorum societatem ei nupsisse dictitans. Sed & quo die facinus aggressuri erant, Bruto metuens, in animi graue deliquium incidit: à quo vix refocillari potuit. Bruto tandem in Philippensi acie victo & occiso (vt Nicolaus philosophus scribit, & Valerius Maximus) mori destinauerat. Cùm amicorum nemo id permitteret, sed adhaererent ei assidui, asseruarent???ue, ex foco arreptos carbones hausit, ore???ue occluso & compresso semetipsam suffocauit. Plut. in Bruto. Polyaenus lib. 8. scribit, ignes quasi vnctura sese iussisse adferri, multos???, candentes carbones manibus arreptos, in os iniectos antè deuorasse, quàm quispiam ex praesentibus succurrere posset. Cùm Senecae Nero generis mortis arbitrium obtulisset, ipse???ue apertis venis in balneo cum sanguine simul vitam effundere elegisset, Pavlina eius vxor, co̅iugali amore com [49] pulsa, (quanquam Seneca repugnaret) mori decreuerat, vt no̅ minus in morte, quàm dum vixerat, viro fidissima comes esset. Caeterùm cùm rem Nero resciuisset, misit qui sanguinem fisterent, atque eam in vita retinerent. Itaque cùm iam multum esset sanguinis effusum, pallida semper mansit, atque in vultu pudici amoris sui signa semper retinuit. Fulgosus & Egnatius lib. 4. cap. 6. Cùm Caecinna Paetus Patauinus Furij Camilli Scriboniani Dalmatiae legati partes secutus esset contra Claudium Imp. occiso Scriboniano, ipse Romam pertractus est. Arria vxor eum cum parua scapha secuta est, quandoquidem à militibus in eadem naui vehi prohibebatur. Mox cùm Caecinna mori iussus esset à Claudio, optione tamen necis data, Arria cum marito mori voluit. Verùm prohibentibus amicis, filia & genero, capite parieti illiso cùm in deliquium animi cecidisset, postquam ad se redijt: Dixeram, inquit, vobis inuenturam quamlibet duram ad mortem viam, si vos facilem negassetis. Facta inde mortis copia, animosè praesente marito gladium arripuit, & se primam traiecit. Plinius libro 3. Epistol. ad Nepotem. Ipsius verba Martialis eleganter expressit: Casta suo gladium cùm traderet Arria Paeto, Quem de visceribus traxerat ipsa suis: Si qua fides, vulnus quod feci, non dolet, inquit: Sed quod tu facies, hoc mihi, Paete, dolet. Maximus Iuliani Apostatae in magicis praeceptor, sub Valente Imper. in vincula coniectus est, & diris affectus tormentis. Tandem orauit Vxorem, vt medicatam sibi potionem emeret, qua porrecta è malis eriperetur. Ea verò emit, secum???ue allatam, cùm ille posceret, bibere praeoccupauit: à necessarijs & genere proximis sepultura cohonestata: sed Maximus bibere supersedit. Tandem à Clearcho Asiae praefecto liberatus est. Eunapius. Fannia Thraseae Paeti Patauini filia Heluidium Priscum Ta rentinum maritum bis secuta est in exilium: tertiò ipsa propter maritum relegata fuit. Piscator quidam Larij lacus accola, cùm laesa haberet pudenda, quae curari posse non videbantur, Vxor cùm diu à viro, quem aegritudinis suppudebat, hoc petijsset, tandem impetrauit, vt morbi locum inspicere posset: pollicita, se liberè quid de morbo sentiret postea detecturam. Perspectum locum vt curari non posse animaduertit, amoris animi???ue simul plena, ex fide omnia quae sentiebat viro narrauit: hortata???ue eum est, ne semper in tanto cruciatu vitam ageret, sed cum vita morbi quoque dolorem finire vellet. Cùm ipse ei annuisset, arctissimis vinculis se cum viro simul colligauit, atque de rupe ambo in lacum praecipites missi simul interierunt. Fulgos. lib. 4. cap. 6. ex Plinij Epistolis. Asmundi Suecorum regis vxor Gvmilda, cùm in praelio occisum à Danis maritum audiuisset, ferro sibi mortem consciuit. Saxo Grammaticus. Vinedi foedissimum & teterrimum genus Saxonum, tam magno zelo matrimonij amorem mutuum seruârunt, vt Mvlier viro proprio mortuo viuere recusaret: & laudabilis mulier esse iudicaretur, quae propria manu fibi mortem inferret, vt in vna strue pariter arderet cum viro suo. Bonifacius in epistola ad Ethilbaldum regem, referente Vuilhelmo Malmesburiensi lib. 1. cap. 64. de Anglis. Apud Herulos quondam Istri accolas inualuerat mos vetus, vti concedente ex humanis viro Vxor, quae virtutis existimatione aliqua foret, vel quae fibi quaereret gloriam, laqueo apud mariti sepulcrum gulam frangeret: aliàs ignominiae deformabatur nota, odijque in viri propinquos subibat crime̅. Caelius lib. 28. cap. 22. Antiq. lect. Quod eò magis mirum videtur, cùm viri ipsi adeò impudicè agerent, vt bestijs quoque commiscerentur: & senio confectas, si aduersa valetudine laborarent, ne eas alendi onere grauarentur, occiderent. Fulgosus lib. 2. cap. 1. A Iacobo Persarum rege, qui Vssuncassani filius fuit, rebellauerat militarium ducum vnus, nomine Pandoërus. Hic formosissimam habebat Conivgem, quae sextum decimum non excedebat annum, à qua ardenter diligebatur. Ab ea diu rogatus Pandoërus, ne cum hoste confligeret: cùm assentiri coniugi nollet, petijt vxor, vt ante praelium saltem se occideret, ne post eum viueret. Id quoque cùm negasset, praelium inijt: in quo victus occisus???ue fuit, & vxor ab hostibus capta, militarium ducum vni à rege data est. Cùm is eam in matrimonium ducere vellet, ipsa diu restitit: & cùm ad extremum vim parari cerneret, sumto in ea re ad deliberandum tempore, in parua schedula cùm scripsisset: Nunquam ferent homines Pandoëri vxorem diu post eum vixisse, gladio se traiecit. Fulgosus lib. 4. cap. 6. Capta à Venetis Smyrna circa annum Sal. 1471. ferunt Turcam Femimam florenti aertate, quum ad naues abduceretur, mariti sepulcro, in quod fortè inciderat, incubuisse, ac flebili lamentatione illud complexam, dulcissimum mariti nomen saepiùs vocasse: atque ita sepulcro haerens, quum neque minis, neque alia vi diuelli posset, à milite gladio traiecta est, hac sola re felix, quòd quo voluit loco relicta est. Sabellicus libro 9. Decadis tertiae. Vxorum, Sponsarum. Proci, qui ambiunt, necdum possident, sub Cupiditatis loco recensebuntur, f. 75. Consule Tit. Castitatis, f. 2252. & seqq. item Fidei coniugalis & Coniugij felicis, f. 3330. 3900. Iacobvs patriarcha, Labani auunculo pro filia Rachele seruiuit septem annos. Quod spacium ei perinde visum est, ac si pauci dies fuissent: tantoperè eam amabat. Exactis septem annis, cùm noctu pro Rachele Liam lippam ei supposuisset, etsi eam iniuriam indignè ferebat, tame̅ altero septennio pro Rachele seruiuit. Genes. 29. David rex Iudaeorum Hebrone constitutus, quamuis sex alias haberet vxores, ab Isbosetho tamen Sauli F. rege Israëlitarum enixè petijt, vt sibi Micholem vxorem primam, Sauli filiam (quam pater, in exilium pulso Dauide, Phalti Lais F. Gallimensi locauerat) restitueret, quam ipse fibi centum Palaestinorum praeputiorum dote quaesiuaerat. Annuit Isbosethus, eam???ue Dauidi per Abnerem polemarchum remisit, deducente eam multis cum lacrymis Phalte, Bahurim vsq; 2. Regum 3. Orphevs ob vxoris Eurydices amorem ad inferos descendens, à Proserpina suauitate cantus allecta impetrauit, vt defunctam vxorem ab inferis reduceret: Quod & anteà fecerat Bacchus: quem dicunt matrem Semelem ab inferis quoque eductam, immortalitate???ue donatam, Theionem denominasse. Diodor. lib. 4. cap. 3. Agatharchides Gnidius lib. 22. rerum Asiaticarum, Orpheu̅ scripsit mortua Eurydice ad Aorrhum venisse in Thesprotide̅, vbi peruetus erat oraculum euocandarum animarum. Ibi cùm Eurydicen sibi adesse putasset, se???ue deceptum comperisset, sibi morte̅ consciuit. Inde scripsit Pausanias, luscinias, quae forent circa sepulcrum Orphei in Thracia, cantu̅ emittere caeteris omnibus suauiorem. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 14. Polytechnvs faber Colophonius Aedonem Pandarei filiam vxorem duxerat. Ad socerum profectus, alteram filiam Chelidonem, sub praetextu adducendi secum, in sylua constuprauit. Aedon hanc iniuriam cum sorore vltura filium Itym Polytechno epulandum proposuit. Is eas ad patrem vsque insecutus à famulis Pandarei insolubili vinculo correptus constringitur, & nudus melle inunctus in pascuo exponitur. Vbi cùm muscea assidentes eum diuexarent, miserata Aedon vxor eas abegit. Quod cùm deprehendissent parentes & frater, eam statuerunt occidere. Verùm ipsorum misertus Iupiter, Aedonem in alcyonem, Polytechnum in pelecanum permutauit. Antoninus Liberalis ex Boei Ornithogonia. Menon Syriae praefectus Semiramidem vxorem in castra Bactriam vsque euocârat, absentiae eius impatiens. Venit illa, & vti prudentia sua Nini regis Assyriorum amorem sibi conciliauit, ita zelotypo marito seipsum necandi occasionem dedit. Diodorus lin. 2. cap. 2. Periander Corinthiorum tyrannus Cypselo patri Olymp. XXXVIII. successit, sapientum Graeciae vnus, cùm Melissam Procleis filiam vidisset more Peloponnesiaco indutam (sine toga enim erat, sola???ue interula amicta, & vinum operarijs ministrabat) eam in vxorem duxit, adeo???ue dilexit, vt etiam cum mortua concubuerit. Laërt. lib. 1. Herod. lib. 5. Athen. libro 13. cap. 21. Pericles Aspasiam primùm pellicem, mox vxorem, adeò di lexit, vt nunquam egrederetur domo, quin eam dissuauiaretur. Vnde veteres comoediographi Deianiram & Iunonem eam vocabant. Plutarchus. Antimachvs Colophonius poëta, Lysidices vxoris mortem lamentabili defleuit Elegia, qua omnes heroum calamitates enumerauit. Hipparchia Metroclis soror adamauit Cratetem, apud parentes minitans se sibi illaturam necem, ni philosopho nuberet. Ab hoc affectu quum nec parentum verbis, nec Cratetis adamati suasu reuocari posset, Crates surgens, detracto pallio nudauit tergum gibbo deformatum: Ne quis circumueniatur, inquit, hic est spo̅sus: & proiecto baculo & pera: Haec, inquit, dos est. Super his delibera: neque enim mihi coniunx esse poterit, nisi cui placeat idem institutum. Quum accepisset conditionem puella, mox substrato pallio cum illa congressus est, parentibus adstantibus. Itaque consummatum est Cynicum matrimonium. Laërt. lib. 6. cap. 7. Darivs vltimus Persarum rex, existimans vxorem suam ab Alexandro victore fuisse interfectam, eiulatibus impleuit castra, atque in haec verba prorupit: Quod ego tantum nefas commisi, Alexander? quem tuorum propinquorum necaui, vt ha̅c vicem saeuitiae meae redderes? Odîsti me, non quidem prouocatus. Sed finge iustum intulisse te bellum. Cum feminis ergo agere debueras? Pòst vbi & seruatam & honestussi [50] mè tractatam ab eo audiuit, Alexa̅dro licet hosti fausta precatus est omnia. Plutar. in Alexandro. Cohortandus Satrapes, cum tota gente Alexandro Magno se tradidit: eum Macedo benignè acceptum pristinum principatum tenere permisit. Caeterùm cùm duo ex tribus filijs iussi essent Macedonum castra sequi, obtulit & tertium pater: inde conuiuio barbara opulentia instructo regem accepit: quod vt multa comitate celebraret, triginta nobiles induxit virgines, & in his filiam eleganti forma. Roxane erat puellae nomen. Conuertit illa in se omnium oculos pulcritudinis praestantia, sed regis omnium maximè, qui iam suis cupiditatibus, inter tot fortunae obsequia, minùs imperabat. Captus itaque Persicae puellae vultu, eam sibi vxorem à patre petijt: Achillem, à quo ipse genus duceret, cum captiua coiuisse praedicans: & ad regnum stabiliendum volebat id connubium pertinere, per quod & victis pudor, & victoribus superbia minui videretur. Nulla igitur mora facta, puellae patrem insperato gaudio laetum mensae admouet. Ibi Macedonico ritu panem (hoc erat apud eam gente̅ sanctissimum coëuntium pignus) diuisum vterque libat. Credibile est, per haec, qui id sacrum primi institueru̅t, ostendere voluisse, parco & parabili victu contentos esse debere, qui corpora & animos iugali vinculo sociarent. Sic Asiae & Europae rex potentissimus, & qui Darij vxorem & filias non aliter quàm pater inspexerat, ignobilem virginem sibi matrimonio iunxit, ex captiua procreaturus, qui victorib. imperaret. Pudere Macedones tam ignobilis connubij: verùm Clyti exitu edocti, vultu, quae pars hominis praecipuè seruit, assentiebantur. Sabel. lib. 6. Enn. 4. Harpalvs Macedo, qui Alexa̅drum Magnum ex Asia in Europam fugiens, Athenis corruptis iudicibus periculum capitis effugit: Pythionicae vxori, humili ortae loco, que Athenis & Corinthi corpus vulgarat, mortuae monumentum posuit, trans Cephissum amnem, ad Cyamitae templum, omnium, quae in Graecia sunt, veterum operum spectatu dignissimum. Pausanias in Atticis. Terentius humanorum affectuum depictor, Pamphilvm à Bacchide concubina carissima ad inuisam vxorem traductum scribit in Hecyra, postqua̅ & illam Bacchidem, & ha̅c, quae domi erat, cognouit satis, ad exemplum ambarum mores aestimans: Haec ita, vti liberali esse ingenio decet, Pudens, modesta, in commoda atque iniurias Viri omnes ferre, & tegere contumelias. Hîc animus partim vxoris misericordia Deuictus, partim victus huiusce iniurijs, Paulatim elapsus Bacchidi, atque huc transtulit Amorem, postquam par ingenium nactus est. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. M. Antonius Triumuir postquam Laodiceam peruenit, accersiuit ad se Herodem regem Iudaeorum, dicturum causam de obiecto necis Aristobuli, summi pontificis, crimine, quem Herodes per lusum in piscina natantem submergi curauerat. At ille nec causae suae satis fidens, & Cleopatrae odia metuens, commissa regni cura Iosepho patruo, clàm ei mandauit, vt si Antonius in se grauius aliquid statuisset, confestim Mariammen intersiceret. sic enim se affectum erga vxorem, vt etiam si post ipsius mortem aliquem potiri contingat illius pulcritudine, ad suam id iniuriam pertinere existimet: aiebat???ue totum hoc negotium exhiberi sibi propter eius feminae formam, in quam ille iam pridem fama cognitam accensus sit. Quod mandatum à Iosepho ipsi Mariamme proditum, & Iosepho exitiale fuit, & Mariammen regi de adulterio suspectam fecit. Non multò pòst cùm falsis criminibus adulterij & veneficij circumuentam Mariammen interfecisset, peremtam impotentiùs flagrare cepit, iam antè miserè erga eam affectus. neque enim vulgari coniugum more amabat, sed cùm penè ad insaniam vsque indulgeret huic cupidini, ne licentioribus quidem vxoris moribus effici potuit, ne indies magis ac magis eam diligeret. Tum verò maximè sibi visus est irato deo necasse Mariammen. saepè inuocabat eius nomen, saepè etiam indecorè lamentabatur. Excogitabat autem oblectamenta quaecunque poterat, appara̅dis conuiuijs ac compotationibus, nihil tamen proficiebat: quare & regni curam reliquit, adeo???ue dolori succubuit, vt saepè ministros iuberet vocare Mariammen, quasi illa adhuc viueret. Sic affecto superuenit pestilentia, quae & plebis & purpuratorum maiorem partem abstulit, omnibus irato deo hanc immissam interpretantibus, propter iniustum reginae supplicium. Ita aucta regis aegritudine postremò in solitudines se abdidit, praetextu venationis, vbi afflictans se intra paucos dies grauem morbum contraxit. A quo posteaquam conualuit, sic tamen efferatus est, vt quauis ex causa ad saeuiendum esset propensissimus. Iosephus libro 15. capite 4. & 11. Antiquit. Erat inter Hierosolymitanos ciues Simon Boëthi Alexandrini filius, sacerdos cum primis nobilis, habebat???; filiam omnium eius aetatis pulcerrimam: cuius forma cùm vulgi sermonibus celebraretur, primùm fama illius Herodes rex, interfecta priore vxore Mariamme, permotus est, deinde co̅spectae amore captus, noluit vti sua potentia, ne tyrannicè videretur agere, maluit???ue in legitimum thorum puellam introducere. Cum???ue Simon nec affinitate tali, nec tame̅ contemtu dignus videretur, quo cupiditati suae satisfaceret, id quod aequius visum est elegit, vt videlicet honoris accessione: eum ornaret. Igitur Iesu Phabetis filio pontificatum abrogauit, & successorem ei dedit Simonem, atque ita affinitatem cum illo contraxit. Idem cap. 12. Pheroras Herodis regis frater, Tetrarcha eius intercessione apud Caesarem factus, inciderat in amorem ancillae propriae tam insanum, vt oblata̅ sibi à rege in coniugium filiam fastidiret, contentus ancillae complexibus. Id aegerrimè ferens Herodes, puellam collocauit Phasaëli fratris filio. Procedente deinde tempore ratus iam deferbuisse fratris cupiditnes, alterius filiae conditionem ei detulit, quae Cypros nomine dicta est. Pheroras ergo suasu Ptolemaei procuratoris regij mulierem iam filij matrem ex se factam ablegat: & regi pollicetur ducturum se filiam eius alteram, condixit???; diem xxx ad celebrandas nuptias, iureiura̅do interposito nihil sibi posthac cum ablegata fore commercij. Elapso autem prefinito tempore, in tantum amori succubuit, vt no̅ staret pollicitis, & rursum reuolueretur ad pristinam mulieris consue tudinem. Iosephus lib. 16. cap. 11. Antiq. Eandem cùm iustae vxoris loco haberet, & illa Pharisaeorum secte studiosa, contra regem conspirasse videretur: Herodes fratrem admonuit, aut vxorem ablegandam esse, aut fraterna beneuolentia carendum. Pheroras pacem à rege precatus, emori se malle, sine dilecta vxore viuere respondit. Itaque rex, Antipatro filio Pherorae co̅suetudine inter dixit, & Pheroram iu Tetrarchiam ablegauit, ne vnquam ante obitu̅ reuerteretur. Idem lib. 17. cap. 3. & 5. Matrimonium Flaminis Diatis apud Romanos no̅ nisi mor te dirimi ius erat. Gell. lib. 10. cap. 15. Sempronivs Gracchus, Corneliam, superioris Aphricani filiam, vxorem tantoperè dilexit, vt quum duo angues in eius lecto fortè deprehensi, ab aruspicibus ambo dimitti prohiberentur, sed ex his alterum interficiendum censerent, affirma̅tes futurum, vt si masculus missus esset, Cornelia prior moreretur: contrà Gracchus prius interiturus, si femina dimitteretur. tum ille: Mittatur, inquit, femina, vt superstes sie Cornelia mihi maiori natu. Atq; sic accidit, vt ipse non multò pòst sit vita defunctus, duo decim filijs, quos ex Cornelia tulerat superstitibus. Eos mater tanta coluit pietate, adeò defuncto viro in amore respondit, vt Ptolemaei regis nuptias respuerit, pluris???, sepulti viri memoriam fecerit, quàm diadematis & regni oblati specimen. Sabellicus libro nono, Enneadis quintae. Post victum captum???ue Syphacem à Scipione Masinissa Cyrtham caput regni petens, cùm vrbem in potestatem redegisset, Sophonisbam Asdrubalis F. quae Syphacem ad foedus rumpe̅dum cum Romanis adegerat. multis precibus sibi blandientem ardere ceperat, mulieri???ue fidem dederat, se eam à Romanorum manibus vindicaturum: & vt id commo diùs praestare posset, nouis nuptijs fibi deuinctam vxorem duxerat. Scipio eo cognito, indignatus aduersus Masinissam, etsi primùm in castra redeuntem praesente multitudine benignè accepit. posteà tamen seiunctum à caeteris ita obiurgauit, vt sentiret Numida, moderatissimo fimul & seuerissimo imperatori sibi esse parendum. Itaque lacrymans & consilij inops in tentorium abijt, paulo???ue pòst, cùm fidem Sophonisbae datam praestare non posse cerneret, atque ex eo grauiter angeretur, venenum ei cum mandatis misit. quo mulier repentè hausto, voluntariam fibi consciuit mortem. Auctor vitae Scipionis. Caligvla Imper. vxorem Caesoniam neque facie insigni, neque aetate integra, matrem???ue iam ex alio viro trium filiarum, sed luxuriae ac lasciuiae perditae, & ardentiùs & constantiùs amauit, vt saepè chlamyde, pelta???ue, & galea comatam, & iuxta adequitantem militibus ostenderit: amicis verò etiam nudam. Quam enixam vxorio nomine dignatus est, vno atque eodem die professus, & maritum se eius, & patrem infantis ex ea natae. In fantem autem, Iuliam Drusillam appellatam, per omnium dearum templa circumsere̅s, Mineruae gremio imposuit, alendam???, & instituendam com mendauit. Nec vllo firmiore indicio sui seminis esse credebat, quàm feritatis: quae illi quoque tanta iam tunc erat, vt infestis digitis ora & oculos fimul ludentium infantium incesseret. Suetonius. Seneca cognitum à se Qvendam testatur, ornatum hominem, qui exiturus in publicum, fascia vxoris pectus alligabat, & ne momento quidem praesentia eius carere poterat, potum???ue omninò nullum sibi, nisi alterius praegustatum labris, vir & vxor hauriebat: alia item pleraque, nec ineptae minùs facientes, in quae improuida vis affectus erumpebat. Caelius libro 16. capite 24. Antiq. Lect. M. Antoninvs Pius Imp. vxorem Faustinam ita dilexit, vt post mortem diuinis honoribus eam coli, à Senatu delatis censibus, templo, flaminibus, & statuis aureis, permiserit. Avsonivs in Epigrammtis sub sua persona eleganter coniugalis amoris leges exprimit, inquiens: Vxor viuamus, quod viximus, & teneamus Nomina quae primo sensimus in thalamo. Nec ferat vila dies, vt commutemur in aeu??? Quin tibi sim iuuenis, tu???ue puella mihi: Nestore sim quamuis prouectior, aemula???ue annis Vincas Cumanam tu quoque Deiphoben. Nos ignoremus quid sit matura senectus: Scire aeui meritum, non numerare decet. Atavlfvs vxoris Alarici frate???, à Gotthis Alarico mortuo suffectus, & regijs insignibus exornatus, primùm omnium vxorem sibi despondit Placidiam, Honorij Augusti sororem, mulierem forma, moribus, prudentia???ue insignem. Tum conuersis signis è Calabria Romam versus redire contendit, eo animo, vt ipsam vix à clade pristina resurgentem rursus inuaderet, neque Alarici exemplo direptam relinqueret, sed occupatam sibi ascisceret, ac pro Roma Gotthiam appellaret, dira quadam libidine delendi Romani nominis inflammatus. Verùm mox precibus & voluntate Placidiae spon sae ad ipsum penitùs auersantis, ac propè, tanquam ominosum aliquid, detestantis, commotus, cui omnia, quae postulabat, summo animi studio indulgebat, statim eo consilio destitit: ac proximo Alarici foedere stare, id est, Italia relicta, Galliam adire constituit. Proinde cum omni Gotthorum exercitu in Galliam transgressus, sedem Narbone, atque in proxima regione; sibi & Gotthis suis, ex foedere, Constantio Honorij duce concedente, locauit. Sigonius libro vndecimo Imp. occid. Placilla, vxor Theodosii maioris, pia, & pauperum amans, per sese ipsa aegrotantibus & mutilatis seruiebat. Ante maritum obijt. Cum primis ostendit Imperatoris erga eam amorem, ira eius aduersus Antiochenos, cùm statua̅ eins per plateas tractam confregissent: quod molestè ferrent publica tributa, quae Imperator vrbibus per causam continentium bellorum imposuerat. quo tempore Chrysostomus Andriantas, id est, orationes de statuis scripsit. Suidas. Ivstinvs minor Imper. habuit vxorem Sophiam nomine, quam tam ardenter amauit, vt portum à se aedificatum Sophium, ac regias aedes suburbanas cum adiacentibus agris Sophiada nuncuparet. Cuspinianus. Constantinvs Monomachus Imper. tertias sibi nuptias non celebrandas putans, consobrinae vxoris mortuae consuetudine vtebatur. Ea erat & adolescentula & formosissima, & nobili Sclerorum stemmate orta. Tanto amoris ardore inflammati erant, vt nisi vnà essent, vitam sibi morte acerbiorem putarent. Itaque illum mulier vltrò in exilium, relictis omnibus, est sequuta, vt amans redamantem videret, neque ab illo exularet. Exulem omnibus obsequijs deliniuit, calamitatem pro virili leuauit, de suo suppeditatis sumtibus. Regno restitutus eam regio more tractauit. Zonaras. Phanias Hierosolymis Poterij viri principis seruus, filiae eius amore captus, quonia̅ potiundae eius spes nulla esset, magos consuluit. Exciti maligni spiritus eam illi vxorem fore di xerunt, si ipse se diàboli seruum asscripsisset, abnegato Christo. Conditioni assentiens chirographum dedit, filia???ue potitus est. Sed tandem vxoris opera per Basilium episcopum chirographo restituto à daemonibus liberatus, ad meliorem mentem redijt. Marul. lib. 2. cap. 12. Alexander Basilij Macedonis Imp. Theophaniam coniugem ita amauit, vt eius nomine templum dicârit. Volaterranus lib. 23. Anthrop. Andreas II. Vngariae rex expeditione Hierosolymitana Damiatam cepit. Reuectus in Italiam, Estensis principis, à quo hospitio susceptus suerat, filiam, quam illi hospitalitatis ergò ministrare iusserat pater, forma elegantissima̅, licet genere disparem admodum, in vxorem accepit. Haec posthumum peperit Stephanum. Qui varijs casibus iactatus, Rauenna pul sus, vbi praefectum agebat, Venetijs exul, Thomasinam Mauroce???am patriciam duxit. Ex qua Andream sustulit, cognomine Venetum, qui pulso ab Vngaris Ladislao IIII. auitum regnum obtinuit. Bonfinius lib. 9. Dec. 2. Regina Edita mortua Otho Magnus Adelheidam viduam Lotharij regis Italiae, filiam Rodulphi Burgundionum regis, sanctitate vitae praestantem, cui Beren garius Italiae tyrannus imminebat, ducturus, in Italiam profectus, nemine repugnante, Papiam armatus venit, & Adelheidam liberauit. Cuspinianus. Svgerivs, Sigismundi Burgundorum regis F. ex filia Theodorici Ostrogothi, à nouerca, quam pater defunctae matri superinduxerat, appetiti regni insimulatus, eò quòd improuidè matrem defunctam laudaret nimis, generosiorem???ue eam fuisse contenderet, quàm cuius mundo ornamentis???ue illam excoli conueniret. Eo???; pater perductus est, vt ad quiescentem filium duos suorum intromiserit, qui laqueo ceruici iniecto spiritum intercluderent. Aemilius lib. 1. Persae hodie, vt sunt totius Orientis fortissimi equites, singulari studio regnum egregiè tuentur, & cum finitimis populis acerrimè bella gerunt. At si paulò longinquior expeditio sit sumenda, eam militiam detrectant, quum relinquere vxores, quibus maximè sunt addicti, durum arbitrentur: nec more suo multa impedimenta trahere, & plures ducere equos gens luxuriosissima atque ornatissima sine stipendijs possit. Iouius. Amasiorum. Sub loco Intemperamiae, Tit Procorum, f. 75. Riualium, f. 112. Scortatorum, f. 2313. Raptorum, f. 2279. Meretricum, f. 2315. consulendus. Illic immoderationis, hîc Amoris simpliciter rationem habemus. Apame Barthaci (siue vt Iosephus lib. 11. cap. 3. Rapsacis Themasini) filia, concubina Darii Persarum regis, à rege prae caeteris amata, ita vt dextera assideret, ei de capite diadema auferret, sibi???ue imponeret, regis malam sinistra manu feriret: cùm interea rex cam hianti ore intueretur, arridenti arideret, & succensenti blandiretur, quo eam sibi reconciliaret. Hoc argumento vsus Zorobabel, mulieres maiores rege vires habere pronunciauit. 3. Esdrae 4. Hecuba supplicante Apollini Thymbraeo, Achilles volens visere ceremoniarum morem, cum paucis comitibus superuenit. Erant cum Hecuba matronae plurimae, coniuges filiorum eius, item filiae innuptae, Polyxena, & Cassandra, Mineruae atque Apollinis antistes, suggerente ei Polyxena apparatum sacri. Achilles versis in Polyxenam oculis, pulcritudine virginis captus, ad naues discedit, accito Automedonte, aperit ardorem animi, ad postremum petit, vti ad Hectorem virginis causa iret. Hector eam daturu̅ se in matrimonium man dat, si sibi vniuersum exercitum proderet. Achilles soluturum se omne bellum, Polyxena tradita, pollicetur. Tum Hector aut proditionem ab eo confirma̅dam, aut filios Plisthenis Agamemnonem & Menelaum atque Aiaces interficiendos, alioquin nihil de tali negotio se ausurum. Rei indignitate motus Achilles, illius capite se nuptias hasce impetraturum minatus est. Non diu pòst interfecto Hectore, & circum moenia raptato, cùm Priamus cadauer redimere vellet, Polyxenam quoque secum adduxit. Ea Achillis obuoluta genibus, sponte seruitium sui pro absolutione cadaueris pollicetur. Quo spectaculo adeò commotus est, vt qui inmicissimus ob mortem Patrocli Priamo, eius???ue regno esset, tum recordatione filiae ac parentis, ne lacrymis quidem temperauerit. Itaque Priami precibus acquieuit. Transactis paucis diebus, solenne Thymbraei Apollinis instabat. Priamus Ideum ad Achillem super Polyxena cum mandatis mittit. Alexa̅der compositis cu̅ Deiphobo insidijs, pugione cinctus, Achillem conuenit in luco, confirmator veluti eorum, quae Priamus pollicebatur. Mox???ue ad aram Apollinis, ne hostis dolum persentisceret, auersus???ue à duce assistit. Dein vbi tempus visum est, Deiphobus amplexus inermem iuuenem, quippe in sacro Apollinis nihil hostile metuentem. exosculari, gratularique super his quae concessit, neque ab eo diuelli aut omittere. Alexander librato gladio per vtrunque latus geminato ictu transfigit. At vbi dissolutum vulneribus animaduertere, parte alia quàm venerant, procurrerunt. Alexandri facinus religionis ergò detestati Troianorum optimi, Aeneas quidem pugnam detrectauit, Helenus ad Graecos transfugit. Dictvs lib. 4. Scribit Philostratus Phalius, Polyxenam vrbe egressam citra vllum comitatum, Ilio necdum à Graecis capto, seipsam ad Achillis tumulum iugulasse, illius desiderio nimirum herois, coniectantem, in reliquum natalium tantorum nuptias sibi haud quaquam oblatum iri. Caelius lib. 13. cap. 12. A. L. Hippodamia Oenomai regis Elidis & Pisarum filia, cu̅ mul ti eam proci peterent ea conditione, vt curruli certamine victi ab Oenomao (qui equos habebat pernicissimos, vtpotè ventorum flatu creatos) interficerentur, victor verò ea potiretur: illa cùm Pelopem amaret, Myrtilum aurigam patris primi coitus pactione corrupit, vt exemta axium fibula in medio cursu Oenomai currus concideret. Paruit ille. Sic Hip podamia potitus est Pelops. Cùm autem Myrtilus promissum à puella posceret praemium, à sponso in mare praecipitatus est: cui & nomen fecit, vt posteà Myrtoum appellaretur. Seruius in principio tertij Georgic [Greek words] n. Quum rapta esset à praedonibus Io Argiua, pater eins Inachus inquisitores ac indagatores multos misit, in quibus Lyrcum quoque filium Phoronei: qui multam terram peragrans, maria???ue plurima emensus, tandem, vbi illam non reperiret, renunciauit labori, & ad Argos redire ob timorem Inachi non valdè festinabat. Quare profectus est in Caunum ad Aebia [52] lum, atque in vxorem duxit eius filiam, nomine Ilebiam. Praedictum enim antè fuerat, puellam, mox vbi Lyrcum con spectura esset, in eius amorem venturam, ac plurimis precibus à parente impetraturam, quò eius matrimonio potiretur. Ille ergo parte regni non minima vnà cum reliquis bonis oblata, eum sibi generum adsciuit. Temporis verò progressu, quum Lyrco filij nulli nascerentur, adijt Didymaei templum, de sobolis generatione oraculum sciscitaturus. Cui numen respondit: Filios eum suscepturum ex ea, cui primùm è templo digressus commisceretur. Ille gauisus ad vxorem festinabat, confisus ex animi sententia sibi oraculum processurum. Quum autem nauigio peruenisset Bubastum, diuertisset???ue ad Staphylum Dionysij filium, valdè amicè ab eo exceptus est: ac multo vino repletus, posteaquam prae multa ebrietate decumberet, filiam suam ei adiu̅xit Hemitheam. Hoc autem faciebat, quoniam oraculum illi redditum sciebat: & quòd cuperet illi ex filia liberos nasci. adeò vt contenderent etiam Rhoeo & Hemithea, vtraque eius filia, vtra tandem hospiti condormiret. Tantus amor vtramque noui hospitis ceperat. Lyrcus autem quu̅ postera die factum resciret, Hemitheam???ue condormientem videret, valdè grauiter ferebat: ac vehementer indignabatur Staphylo, qui has ei fraudes struxiffet. Quum autem facti uullum reme dium reperiret, arripit zonam, & dat puellae, iubens eam pubescenti puero seruari, vt signu̅ esset cognitionis eius, si qua̅do ad parentem in Caunum proficisceretur. Quo facto rursus nauigauit. Aebialus autem quum & ipse oraculum cognouisset, & quae facta erant cum Hemithea, expulit terra sua Lyrcum. Vnde sanè perpetuum bellum ortum est inter eos qui Lyrco adhaereba̅t, atque eos qui Oebali partibus fauebant. Parthen. de Amat. cap. 1. Ad Calydonium aprum ira Dianae immissum conficiendum Meleager aetate viribus???ue integer, multis assumtis secum socij, aprum iaculatus, occisae bestiae praemium (id erat animantis pellis) omnium consensu tulit. Cùm in venatione Atalanta Schoenei affuisset filia, eius amore captus, pellem veluti praemium oecisae ferae ei concessit. Qui vnà venati fuerant Theftij filij aegrè ferentes aduenam sibi feminam praeferri, Atalantae per insidias, cùm in Arcadiam rediret, pellem abstulêre. Meleager tum amore motus, tum incensus ignominia, raptores (ij erant Altheae matris fratres) necauit. Illa suorum caede moesta, Meleagrum filium execrata eft. Fabulantur quidam, in Meleagri ortu Parcas noctu in somnis Altheae dixisse, tunc vitae Meleagri filij finem fore, cùm id lignum (is torris extinctus erat) combureretur. Mater, existimans in eius ligni custodia filij salutem contineri, diligenter custoditum seruauit: sed fratrem morte irritata, torre combusto, causa interitus filij extitit: facti???ue poenitens, laqueo vitam finiuit. Diodorus libro quarto, capite secundo: & Ouidius lib. 8. Metamorph. Celtis olim imperauit vir egregius, ex quo Filia corporis magnitudine vltra naturae modum, decore???ue caeteras excellens orta est. Haec tum viribus, tum specie elata, omnes qui eam petebant, contemsit. Interim quum Hercules bello aduersus Geryonem moto venisset in eam prouinciam, ibique ciuitatem Alesiam condidisset, admirata tum virtutem Herculis, tum corporis praestantiam, permissu parentum ex co filium genuit Galaten, qui coaeuos suos tum virtute animi, tum viribus corporis excessit, & paternum regnum armis ampliauit: à quo omnis ea regio Galatia dicta est. Diodorus libro 6. Ferunt amasium Hercvlis Iolaum socium certaminu̅ fuisse, & in dimicando latus eius claudere solitum. Aristoteles auctor est, ad tumulum Iolai sua quoque memoria fidem fancire adamatos & amantes solere. Inde verisimile est, à Thebanis cohortem Amatorum sacram fuisse appellatam: quatenus & Plato diuinum amicum nominat amatore̅, Plutarchus in Pelopida. Eryngij radicem alterutrius sexus similitudine̅ referre aiunt, raram inuentu: sed si viris contigerit mas, amabiles fieri. Ob hoc & Phaonem Lesbium dilectum à Sappho. Plinius libro 22. capite 8. Iphis Anaxarethem, Phyllis Demophontem, Callvce Diomedem, Phaedra Hippolytum, multae???; aliae amasios suos ad laqueum vsque amârunt. Vide Tit. Laqueo suffocati. Deimachus Eleonis Boeoti filius sodalis Herculis bello Troiano interfuit: qui per belli longinquitatem Scamandri filiam Glavciam ipsius amore captam admisit, & fecit grauidam. Deimachus cum Troianis confligens occubuit. Glaucia patrem metue̅s recepit se ad Herculem. Qui simul mulieris miseratione, simul laetus viri fortis & familiaris sui stirpem superesse, Glauciam in naues accepit: & Boeotia tradidit Eleoni infautem simul & illam. Nomen tulit puer Scamandri, regnum???ue eius regionis tenuit, amnem???ue Inachum nomine suo Scamandrum flumen finitimum nomine materno dixit Glauciam. Plutar. in quaest. Graecis. Vlysses id habuit, vt ab omnibus tam deabus qu???m mulieribus amaretur. Sic Calypso & Circem amasse dicitur, sic filiam Alcinoi Nausicaam, filiam Aeoli Polymelam, filiam T???rimmae Enippen. Ex Parthenij Eroticis. In finibus Argyrae vrbis Achaiae aiunt Patrenses Selemnvm amatum ab Argyra nympha, illam è mari subnatantem, in fluminis alueo cum puero cubare solitam. Non longo pòst temporis interuallo, cùm pueri forma defloruisset, ad eum accedere nympham desisse: desiderio puerum contabuisse, & à Venere in amnem mutatum. Verùm cùm in aquam etiam versus puellae amore teneretur, ad eam (vti de Alpheo & Arethusa proditum est) aquas subiens penetrabat: donec Veneris munere nymphae puerum cepit obliuio. Inde eam vim Selemnum habere creditum, vt qui viri, quae???ve feminae se in eo abluerint, amorum suorum obliuiscantur. Pausania??? in Achaicis. O' [Greek words], id est, Versatilis Artemon. Aiunt dici so litum de his, quoru̅ gratia vehementer decertatur. Nam Artemonem adolescente̅ fuisse quempiam certatim adamatum à Mvlieribvs ob insignem formam: quem suspicor ob id dictum [Greek words], vel quòd circumferretur in ore omnium versans, vel quòd passim obambularet, velut ostentans sese. Erasmus in Prouerbijs. Coresvs Liberi patris in vrbe Achaiae Calydone sacerdos amabat Callirrhoën virgine̅: & quantò erat Croesi amor vehementior, tantò erat puellae animus ab eius cupiditate alienior. Quare cùm neque precum neque munerum vllo genere, omnia expertus Coresus, virginem flectere potuisset, postremò supplex ad Liberi signu̅ confugit, veniam poscens. Non fuit irrita sacerdotis precatio. Siquidem incessit statim Calydonios ebrietati persimilis quidam furor, ex quo passim populari vesaniae morbo interibant. In ea lue Dodonaei Iouis oraculum consulendum censuerunt: erat enim illis temporibus apud eius orae incolas Aetolos, & eorum finitimos Acarnanas & Epirotas, columbarum, quae è quercu responsa dabant, eorum populorum fide sancita, valdè inclyta fama. Responsum qui missi fuerant tulêre, placandum Liberum, cuius ira tantam apporrasset perniciem. Esse verò placandi numinis vnam illam rationem, si ad eius aram Coresus vel Callirrhoën immolasset, vel alium, qui se pro illa deuouisset. Puella cùm frustrà deprecando, ne impetrato quidem eorum, à quibus educata fuerat, auxilio, caedi destinata esset, & iam cum infulis, victimae ornatu, ad aram deducta fuisset, Coresus amore victus, nihil iam pristinae in puellam irae indulgens, se ipsum pro illa occidit, Commota rei spectaculo Callirrhoë, & ipsa semet ad fontem, qui non procul abest à Calydonis portu, iugulauit. Eum fontem posteri de puellae nomine nuncuparunt. Pausanias in Achaicis. Ionum, qui in Miletu̅ commigrarant, nonnulli seditione mota aduersus Nelei filios, secesserunt Myuntem, atque ibi sedem constituerunt, multis iniurijs affecti à Milesijs, qui cum illis bellum agitabant ob defectionem, verùm nec atrociter, nec excluso omni commercio, sed nonnullis diebus festis mu lieres è Myunte Miletum itabant. Erat autem ex his qui secessera̅t, vir quidam nomine Pythes, cuius vxor dicta est Hippygia vel Iapygia, filia Pieria. Cùm autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misi eò vxorem & filiam id precatas, vt sibi festo liceret interesso. Ex Nelei verò filijs longè potentissimus erat Phrygivs: is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quàm maximè gratum facere. Cum???ue illa dixisset, nihil accidere posse gratius, quàm si efficeret, vt frequenter Miletum commeare posset multis virginibus comitata: Phrygius intelligens ab illa quaeri pacem & amicitiam cluibus suis, bellum composuit. Hinc Pieriae nomen & apud Milesios & apud Myuntios mirè gratiosum esse cepit: adeò vt puellae quae viris nuberent, ominis causa precari solerent: Vtinam sic amer à viro, vt Pieriam amauit Phrygius. Plutarchus de Mulier. virt. & Polyaenus. Zariadres Hystaspae frater erat iunior, ac vterque formosus, ex Venere nati & Adonide. Hystaspes Mediae inferiori???ue regioni imperauit, at Zariadres superioribus locis à portis Ca spijs ad Tanaim vsq; fluuium. Marathoru̅, qui vltra Tanaim incolunt, rex erat Homartes, qui filiam habebat nomine Odatim formosissimam, quae cùm per somnu̅ Zariadrem vidisset, eum amauit, ac idem illi accidit. Cùm igitur ad Homartem misisset Zariadres, mulierem???; in vxorem poposcisset, renuit Homartes, cùm, quia filios mares no̅ haberet, eam cuipiam suoru̅ principiu̅ desponsare decreuisset. Non multo tempore interposito omnes regni sui proceres conuocauit, nuptias filiae celebraturus. Cùm vigeret potus, Odatim in symposium vocauit, ac audientibus conuiuis dixit: Nunc tua??? nuptias celebramus, ô filia. Tu auream phialam vino imple, atque cuius vis esse vxor, ci porrigito. Illa parenti morem gerit: sed quia in tanta turba nullum Zariadri similem videbat, lacrymabunda phialam circu̅fert. Interea Zariadres per internuncios vocatus adest, turbae conuiuantium sese intermiscet. Odatis vbi illum ex nocturna specie, quam viderat in [53] sumnis agnouit, phialam ei porrexit, mero???ue obrutis Marathis, cum eo properè discessit. Hanc fabulam in sacris locis & regijs pingere consueuerunt Barbari Asiani, & in priuatis domibus: complures???ue potentum Odatim nomen suis filijs imponunt. Athen. lib. 13. cap. 12. ex Charete Mitylenaeo. Clearchus lib. 1. rerum Amatoriarum, Gyges Lydorum rex, inquit, non ob viuam solùm amicam celebris fuit, cùm seipsum ac totum imperium suum in illius manum tradidisset, verùm etiam ea mortua omnes Lydos congregans, tumulum illum in Lydia accumulauit, qui nunc etiam Amicae tumulus nuncupatur, in altitudinem eleuatus. Ita vt cùm ipse regionem circuiret, quae est intra Tmolum, vndecunque verteretur, tumulum aspiceret, atq; omnibus Lydiam habitantibus esset conspicuus. Athenaeus lib. 13. cap. 11. Comoetho virgo sacerdos Dianaae Triclariae apud Iones formosissima à Melanippo amore mutuo dilecta. Eam cum patre aliquoties petijsset, sed frustrà, clàm cu̅ ea in ipsa Dianae aede congressus fuit. Sed morbo consumpti impietatis poenas dedêre: & consecuta est ex laesi numinis ira no̅ tantùm summa terrae sterilitas, sed & miseranda hominum lues. Pausanias in Achaicis. Meles Atheniensis à Timagora ardentiùs amatus fuit, adeò, quidem, vt iubente Mele Timagoras ex acropoli sese praecipitem daret. Nec multò pòst Meles, siue Melitus etiam ipse daemonum instinctu ex eodem loco se praecipite̅ dedit. Quare in vrbe erecta est Anterotis ara, quam [Greek words], id est, inquilinorum donarium, vel peregrinorum votum appel larunt: inquilinus enim erat Timagoras. Statuam illam fuisse, ait Suidas, nudi & formosi pueri, qui duos in vlnis generofos gallos contineret, se???ue ipsum in caput impelleret. Gy raldus dialogo 7. hist. Poëticae. Apud Lacones amare boni ingenij pueros licebat, complecti nefas habebatur, quasi corporis amore non animi captis. Qui argueretur venereae coniunctionis, per totam vitam erat famosus. Plutarchus in institutis Laconicis. Chariton Agrigentinus ardenti desiderio Melanippvm amabat Agrigentinum. Melanippo iudicio cum amico Phalaridis contendenti, tyrannus mandauit, vt litibus desisteret. Qui cùm non obediret, extremum periculum ei minitatus est, nisi morem gereret. At ille iudicio superauit eum, qui necessitatem imponere voluerat: principes autem Phalaridis irritam iudicij sententiam fecerunt. Id aegrè ferens Melanippus, rogauit Charitonem, vt sibi adiumento esset ad insidias tyranno tendendas. Chariton, cùm sciret neminem ciuium vnà coniuraturum metu tyranni: se dudum aiebat hoc agitasse, vt patriam à seruitute in libertarem vindicaret: sed periculosè haec multis enunciari, & communicari: orare tantùm, vt sibi de his rebus penitiùs considerandi curam permitteret, & tempus idoneum ad obeundum facinus capere sineret. Concessit adolescens. Chariton???ergo amasium in societatem sceleris assumere noluit, ne amasium periculi faceret participem. Sumto gladio, ad tyrannum viam affectans deprehensus est à satellitibus, & quaestionibus examinatus ad prodendos coniuratores diu fortiter tolerauit tormentorum saeuitiam. Interea Menalippus ad Phalaridem accedens, se non tantùm socium huius consilij, sed etiam auctorem insidiarum Charitoni extitisse, confessus est. Igitur tyrannus vtrunque liberum dimisit: sed ea lege atque conditione, vt eodem die non solùm ex Agrigentinensium vrbe, verùm etia̅ è Sicilia excederent. Nihilominus tamen eis permisit ex suis possessionibus & facultatibus fructum capere. Hos postmodum & eorum amicitiam Pythia celebrauit his carminibus: Humano generi auctores coelestis amoris Ter felix Chariton & Menalippus erant. oraculo diabolico obscoenitatem hanc Deo & naturae contrariam, constantis amicitiae larua obuelatam, amorem diuinum & coelestem appellante. Aelianus libro 2. cap. 4. Var. hist. & Heraclides Ponticus in Amatorijs, & Athenaeus lib. 13. cap. 37. Dipnosoph. Chaonivs quidam primae nobilitatis adolescens, & Anthippe mutuò se amantes clàm parentibus festiuitate quadam publica digressi simul, conuiuantibus caeteris in syluam quandam peruenerunt. Fortè fortuna regis filius Cichyrus pardalim fugientem persequens, iaculo emisso aberrans à fera, puellam transfixit. Opinatus autem feram esse, equu̅ propiùs adegit: & quum videret adolescentem in vulnere puellae manus habentem, amens factus est, ac vertigine affectus, ab equo in praeruptum ac petrosum locum delapsus interijt. Parthen. de Amat. cap. 32. In Creta Lycastvs Cydonis filiam deperibat Eulimenem, iam tum Aptero Cretensium principi à parente despo̅satam. Quu̅ autem quaedam ex Cretensibus vrbibus aduersum Cydonem insurgerent, mittit ad oraculum legatos, percuncta̅tes quomodo hostibus superior euaderet. Et responsum accepit, Immolandam esse virginem Heroibus patrijs. Accepto ergo oraculo, sortiebatur Cydon de virginibus onmibus: & fortuna sic ferente, obtigit filia. Lycastus illi timens, indicat eius corruptionem, & quod multo iam tempore cum ea consueuisset. At populus eo iustius esse censebat eam mori. Postquam ergo mactata est, iussit Cydon discindere eam circa vmbilicum, atque ita inuenta est praegnans. Non multò pòst Apterus Lycastum ex insidijs adortus occidit, & ad Xan thum in Termera aufugit. Parthen. c. 35. ex Asclepiadis Myrleani 1. lib. Bithynicorum. Cùm Epimenides Cretensis Atticain terram ob odia quaedam antiqua humano expiandam sanguine assereret, cunctantibus caeteris, Cratinus Atheniensis adolesce̅s seipsum pro patria immolandum obtulit. Aristodemvs amator comes mortis esse voluit. Athenaeus lib. 13. cap. 27. Dipnos. ex Neanthe Cyziceno. Antigone Oedipi F. cùm fratri Polynici contra Creontis edictum terram iniecisset, à tyranno viua tumulatur. Hasmon verò Creontis F. desiderio puellae ad tumulum sese mactauit. Eurydice Haemonis filij morte cognita, laqueo semetipsam strangulauit. Sophocles in Antigone. Aristogiton Harmodium amabat, Harmodius iuuenem quendam. Qui cùm Hipparchum tyrannum Atheniensium, spreto Harmodio, sequeretur, Harmodius cum Aristogitone in necem tyranni conspirârunt: atque ita dum priuatam iniuriam vlciscuntur, patriam publico malo tyrannidis liberarunt. Plato in Hipparcho. Alexandrum Magnum in Hyrcania Thalestris Amazonum regina conuenit. Imperabat haec regioni, quae est inter Phasim & Thermodontem, pulcritudine & corporis robore excellens valdè femina, virtute autem & animi magnitudine cuiuis gentis suae praestabat. Reliquerat copias suas in Hyrcaniae: finibus: trecentas tantùm Amazonas benè ornatas secum adduxerat. Alexander reginae aduentum inexpectatum, egregiam???ue feminarum dignitatem non mediocriter admiratus, interrogauit Thalestrim, cuius rei gratia ad se venisset? Illa se prolis suscipiendae causa ad eum venisse, respondit. Quum enim ipse rebus gestis facilè omnium mortalium praestantissimus sit, se autem viribus corporis & animi virtute feminas cunctas antecedere cognoscat: verisimile esse, ex tam excellentibus parentibus editos liberos reliquis hominibus fore meliores. Pellectus est Alexander, & plurimùm oblectatus talibus reginae sermonibus. Quúmque dies tredecim simul versati fuissent, magnis muneribus eam donatam rex domum redire permisit. Diodorus lib. decimoseptimo. Alexander instinctu Thaidis meretriculae, Persepolim vrbem combussit. Curtius libro quinto: Ebrio (inquit) scorto de tanta re ferente sententiam, vnus & alter & ipsi mero onerati assentiuntur: rex quoque fuit auidior, quàm patientior: Quin igitur vlciscimur Graeciam, & vrbi faces subdimus? Omnes incaluerant mero. Itaque surgunt temulenti ad incendendam vrbem, cui armati pepercerant. Primus rex ignem regiae iniecit: tum conuiuae, & ministri pellices???;. Plutarchus in Alexandro. Timandra meretrix Alcibiadem ab inimicis crudeliter necatum honorificè sepeliuit. Plutarchus. Galetes puer amatus à Ptolemaeo Aegypti rege, videns eos ad supplicium trahi, salutem eis & impunitatem exorauit à rege. Sub Tit. Misericordiae. Phocenses Massiliam in Narbonensi Gallia aedificârant. Com manus Segoregiorum siue Ligurum rex metue̅s vrbis incrementum, alios quidem palàm sacrorum specie, alios plaustris impositos & fronde velatos clàm in vrbem misit, noctu exercitum admouere vole̅s. Eas insidias Commani regis affinis Mvlier, quae cum Phocensi iuuene stupri co̅mercium habebat, amanti in medijs amplexibus detexit, sortem eius miserata. Is ciuibus reliquis sine mora negotium indicauit. Ergo Massilienses hostes in vrbe primùm latentes interfecerunt: mox impetu in Commanum facto, regem cum exercitus profligauerunt. Iustinus lib. 43. Parthorum rex Phraates habens legitimos liberos, ancillam Italici generis Thermusam nomine, inter caetera dona à Caesare missam, primùm in concubinarum numero habuit: procedente deinde tempore obstupefactus praecellenti mulieris forma, suscepto iam ex ea Phraatace filio, legitimo tho ro eam sibi coniunxit. Quae cùm quicquid vellet regi persuaderet, cogitan filio suo Parthorum regnum astruere, intellexit nihil se effecturam, nisi ablegarentur legitimi Phraatis filij. Persuasit igitur marito, vt Romam eos obsides mitteret. Quod illis sine cunctatione faciendum fuit, patre voluntati Thermusae tam obnoxio. Interea Phraataces solus domi ad regnum educabatur: qui taediosum ratus expectare, dum à patre decedente principatum acciperet, cum matre contra eum conspirauit, cum qua creditus est etiam stupri ha buisse consuetudinèm. Ergo parricidio simul & incestu exosus popularibus, prius quàm confirmaret suas opes, per tumultum pulsus interijt, Iosephus libro decimooctauo, capite 3. Antiquit. In Italiae vrbe Heraclea excellentem forma puerum, Hipparinum nomine, celebri familia ortum, Antileon amabat: sed nullo modo poterat eum sibi conciliare. Circa gymnasia autem versanti vtplurimùm puero se accommodans, tanto eius desiderio se teneri adfirmauit, vt eius gratia omnem laborem subire vellet, & quicquid iuberet effectum dare. Puer erco per ludibrium mandauit ei, vt ex munito quodam loco, qui magna custodia ab Archelao Heracleotarum tyra̅no seruabatur, tintinnabula deturbaret: confisus, nunquam ipsum hoc perfecturum. Verùm Antileon ex infidijs custodem tintinnabuli occidit: atque inde ad adolesce̅tulum reuersus, in magna apud eum gratia fuit. Intereà cùm tyrannus puerum de stupro sollicitaret, Antileon illum quidem propter periculum vitandum admonuit, ne contradiceret: ipse verò è domo excuntem tyrannum occidit: sed in ouiculas colligatas obuiam sibi factas incidens, captus fuit & occisus. Ciuitate autem in pristinu̅ statum & libertatem restituta, vtriusque apud Heracleotas imagines aereae sunt erectae: ac lex scripta est: Ne quis colligatas in posterum ouiculas exigeret. Par thenius de Amat. cap. 7. ex Phania Fresso. Mithridates Pontirex, cùm Thoridoracem Galatam, qui in ipsum conspirauerat, occidi iussisset, vere̅tibus omnibus eum sepelire, Adolescentvla, quae eum deperibat, vt sepeliret corpus exornauit. Cùm autem ab ea Mithridates intellexisset, amore captam illud egisse: non modò eius, quem amauerat, corpus illi ad sepulturam concessit: verùm vt funus quoque exornaret, pecuniam impendit. Fulgosus libro quinto, capite primo. L. Qvintivs Flaminius in libidinibus per quàm foedus, consuetudinem cum puero, quem adamabat, habebat, eum???ue secum adducebat in expeditiones. Is epulante aliquando Lucio, cùm per lasciuiam cauillaretur, adeò ait se arde̅ter amare eum, vt spectaculum gladiatoru̅ reliquerit, etsi nunquam vidisset hominem iugulari. Laetus Lucius, quamprimu̅ vnum ex damnatis attrahi ex carcere iussit, accito???; lictori inter epulas imperauit, vt eum obtruncaret. Valerius Antiâs auctor est, non puero adamato id indulsisse Lucium, sed mulieri. Rex Numidiae Hiempsal C. Marium filium exulem Syllae proditurus videbatur. Eius, quòd forma venusta esset, angebat aspera fortuna Vnam ex regijs pellicibu. Commiseratio haec amoris fuit exordium & praetextus. Ille primùm repulit mulierem. At vbi viam nullam cernit euadendi aliam, & illam magis serio quàm lasciuo adductam amore agere, complexus beneuolentiam eius, atque ab ea emissus cepit cum amicis fugam, atq; se contulit ad Marium patrem. Plutarchus in Mario. Floram meretricem aiunt natu iam grandiorem, ferè semper commemorantem cum Cn. Pompeio consuetudinem dicere solitam, non potuisse se ab illius concubítu sine aculeo discedere. Cum???ue eam petenti Geminio familiari Pompeius concessisset, ac posteà nunquam ampliùs eam contigisset Pompeius, id se non meretricia leuitate tulisse aiebat, verùm ex moerore & desiderio ipsius perdiu aegrotasse. Plutarchus in Pompeio. M. Antonivs Triumuir accinctus ad bellum Parthicu̅ misit ad Cleopatram Aegypti reginam imperans, in Ciliciam vt sibi occurreret ad causam dicendam: quòd Cassio diceretur multum ad bellum subministrasse opis & subsidij. Qui missus fuit Dellius, vt formam eius aspexit, in verbis???ue acrimoniam & astutiam animaduertit: quòd protinùs sentiret nihil in talem feminam Antonium consulturum grauius, sed fore illam apud eum maximam: conuertit se ad colendam excitandam???ue Aegyptiam, iret (vt ait Homerus Odyss. lib. 12. de Circe) in Ciliciam egregiè adornata: neq; iucundissimum imperatorem humanissimum???ue formidaret Antonium. Illa hinc ab Ddellio inducta, hinc coniecturam ducens ex prioribus suis formae cu̅ Iul. Caesare & Cneo Pom peij filio commercijs, facilè Antonium sperauit se subacturam: quando puellam adhuc illi & rerum rudem cognouerant: ad hunc verò ventura erat, quo maximè tempore speciem habent feminae florentissimam, & ingenio vigent. Itaque magnam vim donoru̅ & pecuniae parat ornamenta???ue, qualia verisimile sit potutisse eam ex ingenti opulentia & regno felici afferre: maximam verò spem in semetipsa suis???ue ponens praestigijs & veneribus, dat se in iter. Posteaquam ergo ad illum venit, blandiendi artem no̅, sicut Plato ait, quadriuariam, sed multiuariam partita, & serijs intento & ludo semper nouam aliquam obijciebat voluptatem & oblectamentum, quo lactabat Antonium, neque noctu neque interdiu ab eo discedens. Ludebat cum eo alea, potabat, venabatur, in armis exercentem se spectabat, noctu assistentem ianuis & fenestris popularium, atque in eos, qui intus erant, dicta iacientem, per plateas comitabatur, ac cum eo vagabatur veste ancillari tecta. Namque eiuscemodi cultu ornare se ille elaborabat: vnde frequenter dictis, freque̅ter etiam verberibus multatus regrediebatur. Quamuis esset autem suspectus plerisque, gaudebantt??? me̅ illius ludo & vernilitate Alexandrini, atque alludebant, laeti???ue dicebant non inscitè nequo inconcinnè, tragicam personam eum aduersus Romanos sumere, comicam aduersus ipsos. Frequenter responsa dans tetrarchis & regibus, pro tribunali tabellas amatorias accepit ab ea, & lectitauit onychinas & crystallinas. Cùm Furnius aliquando magnae vir auctoritatis, atque inter Romanos eloquentissimus, causam quandam ageret, Cleopatram lectica per forum delatam Antonius vt vidit, exiliens iudicium reliquit, dependens???ue ex lectica illam deduxit. Praetereà non mediocria neq; exigua donauit ei, sed Phoeniciam, Coelesyriam, Cyprum, magnam Ciliciae partem, adhaec Iudeae regionem, quae balsamum gignit, & Arabiae Nabatheae quantum ad Oceanum vergit. Caluisius Caesaris necessarius eide̅ douasse scribit bibliothecas, quae Pergami erant, in quibus duce̅ta millia era̅t simplicium voluminum. Eius aduentum ad bellum Parthicum proficiscentis, totus oriens expa???it, ob inuicti exercitus famam. Fuit tame̅ terrificus ille belli apparatus Antonio inutilis, qui amatorijs (vt fertur) medicaminibus Cleopatrae victus, vt quàm primùm ad reginae oscula & complexus reuerteretur, bellum neque loco neque tempore satis idoneo inchoauit. Quippe quem in Armenia hyemare, vt aiunt, oportuisset, vt miles octo millium stadiorum itinere fessus reficeretur, mox ineunte vere Mediam occupare: Quorum neutrum est ab eo factum. Post bellu̅ Parthicum contracta in gymnasium plebe, politis???; pro tribunali argenteo solijs duobus aureis, sibi vno, altero Cleopatrae, filijs humilioribus alijs: primùm regina̅ appellauit Cléopatram Aegypti, Cypri, Africae, & Coelesyriae, collega regni Caesarione, qui ex Caesare Dictarore grauidam relinquent??? Cleopatram existimabatur editus. Deinde suos & Cleopatrae filios reges regum appellauit, & Alexandro Armeniam cum Media & Parthorum regno, cùm subactum esset, attribuit: Ptolemaeo Phoeniciam, Syriam, Ciliciam. Simul pueros produxit, cultu Alexandrum Medico, tiara directa & cidari cultum: Ptolemaeum crepidis, chlamyde & causia ornatum diademate redimita. Hic enim Alexandri successorum cultus, ille Medorum erat & Armeniorum. Mox cùm salutassent parentes pueri, hu̅c Macedones, illum Armenij stipau???re. Iam cùm Octauia Athenas vsque progressa Antonium cum praeclaris muneribus exceptura esset, Cleopatra verita, ne cum grauitate morum & Caesaris potentia placidam adiungens consuetudinem, & Antonij obseruantiam, insuperabilis esset, & semel potiretur viro: deperire simulabat se Antonij amore, ac corpus tenui victu deducebat. Obtutus oculorum eius adeunte illo obstupefactus, marcescens abeunte & deiectus simulabatur. Moliebatur subinde videri lacrymari, lacrymas verò quasi illum falsura citò detergebat, & occultabat. Haec agebantur parante illo profectione̅ ad Medum. Insetuientes autem assentatores Cleopatrae, increpabant Antonium, vt durum & ferreum, qui immerito perderet feminam ex illo pendentem vno & solo. Octauiam enim rebus postulantibus fratris Octauij gratia iunctam ei fuisse, & nomine frui vxoris: Cleopatram verò tam multorum reginam mortalium pellicem Antonij nominari: neq; eam hoc desugere vel dedignari nomen, quo ad aspicere illum, & vnà liceat viuere: quo si orbaretur, non ducturam vltrà spiritum. In tantum igitur victus est Antonius, vt Octauia spreta, & per certos suos amicos Romae domo eiecta, cum Cleopatra viueret, & bello co̅tra Octauium suscepto, turpissimè victus vitam in scorti impude̅tissimi amplexibus profunderet. Plutar. in Antonio. Vitellij Imperaroris pater Lvcivs Vitellius, aliàs vir innocens, & industrius, sed amore libertinae perinfamis, cuius eriam saliuis melle commistis, nec clàm quidem aut rarò, sed quotidiè ac palàm arterias & fauces pro remedio fouebat. Suetonius. Vitellivs Imp. Asiaticum libertum adolesce̅tulum mutuae libidine constupratum, mox taedio profugum, cùm Puteolis poscam vendentem deprehe̅disset, coniecit in compedes, statim???ue coluit, & rursus in delicijs habuit. Iterum deinde ob nimiam contumaciam & ferocitatem grauatus, circunforaneo lanistae vendidit, dilatum???ue ad finem muneris repentè surripuit, & prouincia demùm accepta manumisit: ac primo imperij die aureis donauit annulis super coenam, cùm manè rogantibus pro eo cunctis, detestatus esset seuerissimè talem equestris ordinis maculam. Idem. Thorilda Hunningi Gothorum & Suecorum regis vxor, priuignos suos Regnerum & Thoraldum per contemtum pascendo praefecit pecori, ne ad regni fastigium aspirarent A. Svanhvita Hadingi Danorum regis F. amore & virtut. excita, Regnerum liberauit, & gladio magico, dotis nomin??? ei tradito, ad paternum regnum vindicandum accendit. Regnerus ergo ducta in vxorem Suanhuita, Thorildam occidit, & regnum felieiter partu̅ felicissimè administrauit. Ioan. Magnus lib. 2. cap. 16. hist. Gothorum. Almarvs I. Montisferrati princeps, Saxoniae fuit ducis filius. Qui parentibus ad Galecianam Diui Iacobi Apostoli aedem [55] ex voto proficiscentibus, Alexandriae est natus, ibi???ue infans à parentibus relictus, dati???ue sunt illi nutritij, nutrices???ue, vt splendidè & ex splendore domesticae fortunae aleretur. Caeterùm parentibus longa peregrinatione amissis, amisit & principatum. Sed instituentium cura, ingenij???ue facilitate, tantum inde puer profecit, vt Otho II. illi ignoto adhuc Alasiam filiam, vix infantia egressam, literis dederit instituendam. Illa vbi eò venit vt per aetatem virum cognoscere posset, adolescentis forma & ingenio capta, auctor illi fuit, vt quando ob disparem fortunam eius connubio aliter potiri non posset, vnà ignoto habitu in alienas terras proficiscerentur. Pacti prius inter se matrimonium, fide???; in id data & accepta, regia domo occultè digressi longis itineribus in Albingaunos venêre. Hic tandiu dissimulata vtriusque persona ambo commorati, vt ter sit interim Alasia enixa: postremò agniti, per Albige̅sem antistitem in Othonis gratiam recepti, eam Italiae partem ab eo possidendam accepêre. qua̅ Montferratenses habent, cum ijs qui circa illos extrema̅ Italiam incolunt, inter Vesulum montem, Apenninum, & Ligusticum mare. Ex Almaro septies Alasia peperit. Gulielmus maximus natu, patre defuncto, ab Othone auo materno adhuc in humanis agente, Marchio appellatus, in paterno locatur principatu. Caeteri Almari liberi omnes virilis stirpis, aui munere, suum singuli sunt principatu̅ adepti, vrbes cum titulo datae, Sauona, Ceua, Incisa, Ponsonium, Boschum, & Salutiae. Et familia vetusta & illustris tam memorabili casu in Italia per id tempus orta est. Hinc Christiani nominis assertores acerrimi, fundatores insignium templorum, coenobiorum???; illustrium. Sabel. lib. 2. En. 9. ???ogerius II. Siciliae & Neapolis rex primogenitum suum Rogerivm disciplinae causa ad Robertum Comitem Leccium prope Tarentum misit. Illic ex filia Comitis furtiuo concubitu suscepit Tancredum & Constantiam. Morti proximus ex phthisi, patri peccatum suum fassus, vt Comiti ignosceret, & filiam Comitis desponsare sibi liceret, ne qui superessent liberi inter spurios connumerarentur, petijt & impetrauit. Eo mortuo, Rogerius fide non seruata Comitem cum Tancredo in exilium pellit, Constantiam coenobio includit. Posteaquam verò Gulielmus IV. absque liberis obijt, qui Tancredum consanguineum suum è Graecia reuocari curarat, proceres Siculi Tancredum regem declararunt. Celestinus verò III. Pp. Constantiam è coenobio exemtam Henrico VI. Imp. despondit, & dotale regnum Neapolitanum & Siciliae esse iussit. Henricus tandem Gulielmum Tancredi. F. regno exutum castrauit, & regem se Siciliae fecit. Collenucius lib. 3. hist. Neapol. Galeacivs Mantuae dux cùm Papiae hybernaret, puella quam amabat per iocum impera̅te, in fluuium ex ponte cum equo desilijt. Pontanus. Basilivs Trapezuntis princeps cùm Irenem Imperatoris Constantinopolitani filiam duxisset, & breui tempore cum ea vixisset, legitimos amores in meretriculam quandam, quae & ipsa Irene dicebatur, transtulit: cuius nefaria consuetudine in vxoris odium est impulsus, ita vt eam palatio quoque exegerit. Gregoras lib. 11. Mortuo Nerio Athenarum principe Vxor eius tyrannidem obtinuit, habens ex marito filium superstitem adhuc puerulum, conciliatis sibi Ianizaris. Pòst adolescentem Venetum, Petri Palmerij, qui Nauplio praerat, F. mercatorem adama̅s, eius pacta est nuptias, si modò vxorem suam Venetam repudiaret. Adolescens veneno sublata vxore, Athenarum imperio potitus est. Mahometus Turcorum Imp. cognico facinore, Franco Nerij patrueli, qui ex Ianizaris erat, vrbis praesidium commisit. Is scelestam mulierem imperio & vita priuauit. Chalcocondylas lib. 9. Vdalricvs Boëmiae dux, quum è venatione rediret, puellam vidit vestimenta lauantem, rusticam liberali facie, forma eleganti, cui Bocenae nomen erat. Hanc mox inuitis familiaribus vxorem accepit, ex qua Bizetislaus natus est. Qui vbi adoleuit, tanta fuit audacia, vt Iuditham Othonis filiam, Ratisbonae in sanctimonalium coenobio permanentem, sola fama peramarit, eam???ue clàm è loco sacro subtraxerit. Pater quum hanc multis validissimis???ue copijs repeteret, ac vtrinq; acies constitissent, Iuditha in medium progressa, Sabinarum imitatione, vtrunque reconciliauit. Bonfinius lib. 2. Decadis 2. In Granatae regno, inter Antidonam & Anticheram vrbes petra est edita, Pegna amatorum, hoc est, petra amantium dicta, ob hanc causam. Ivvenis quidam Hispanus Christianus Granatae domino Saraceno seruiens, mutuo amore Filiam deperibat, & tum libertatis, tum religionis, tum amorum causa cum ea inscio patre fugam inijt. Peruenerant iam ad collem hunc, cùm patrem eminus insequentem vident, metu???ue territi petram ascendunt, & subeuntes auulsis cespitibus & saxis ascensu arcent. Pater ira frendens, sagittarios è pago proximo accersiri iubet. Miseri amantes despera???a venia atque fuga se mutuò complexi, praecipites se dedère ab ea parte, qua pater ascensum vrgebat, casu???ue extincti omnium reliquorum animos, praeterquam duri & immoti patris, sic permouere, vti ambos, inuito sene, vti erant vestiti, constricti???ue, eo loci sepelirent. Laurentius Valla libro 1. Historiarum. Ioanninus Carazolus Roseus, ignobili ge̅te ortus, cùm in aula Ioannae secundae reginae Neapolitanae amanuensis esset, in eius flammas Ioanna incidit, eum???ue Auelinij comitatu, sub vxoriae dotis nomine, donauit, postea ad Melphitensem quoque ducatum, atque ad magnum Comestabulatum extulit. Caeterùm qui finis esse solet impuri amoris, ab ipsa regina tandem crudeliter opibus, honoribus, vita???, spoliatus suit. Fulg. lib. 6. cap. 11. Alfsonsvs Aragonum & Siciliae rex, in senium vergens, Lucretiam de Allanio, praestanti forma nec obscuro genere puellam, adeò impudenter deperire cepit, vt regij oblitus fastigij ab ea legatos ad pontificem max. mitti sustinuerit, qui eius nomine peterent, Alfonso liceret vxorem Mariam sterilem dimittere, & Lucretiam ducere. Necessarios quoq; Lucretiae ad summas opes euexit. Ricius libro 4. regum Siciliae & Neapolis. Quum Sigismundus Imperator Senis commoraretur, memorabile duorum amantium exemplum intercessit. Evryalvs enim iuuenis equestris ordinis, & comes Augustalis, mira pulcritudine spectatissimus, primo obtutu in Lvcretiae Senensis amorem exarsit: pari quoque ardore correpta iuuencula, quam tanta venustate, formae???ue praestantia ea tempestate praepolluisse memorant, vt alteram multi Venerem cognominarent. Amoris aestus perbreui vtrunque voti compotem fecit. Sed abeunte Romam Imperatore, quum Euryalus amicam deserere cogeretur, secundùm digressum. altera sexus imbecillitate parùm constans, prae amantis inopia expirauit: alter amicorum consilio & solatio aliquantisper instauratus, quamuis vltam distulit, nunquam tamen ampliùs ridere visus est. Bonfinius libro 3. Decadis 3. Historiam descripsit Aeneas Syluius. Hedvigis Ludouici Vngari F. Polonorum regina, proceru̅ voluntate Iagelloni Lituaniae duci nubere cogebatur. Clàm ergo Gulielmum Austriacum Cracouiam vocauit. Is arcis ingressu procerum auctoritate prohibitus, in vrbe diuertit. Conuenit???ue cum eo identidem Heduigis regina in coenobio diui Francisci luce clara, aulico suo virorum & puellaru̅ comitatu stipata, & choreis indulsit. Quin fama etiam seu vera, seu falsa vulgatum est, eam consummandi cum illo matrimonij, priusquam Iagello veniret, ta̅ta cupiditate flagrasse, vt cùm ille thalamo eius arce???ue arceretur, ipsa portam arcis clausam effringere, & in vrbe optatis nuptijs cumeo defungi tentarit, nisi Demetrius Goraius thesaurarius regni id ei dissuasisset. Intelligens autem Gulielmus apertè sibi Polonos proceres aduersari, simul de aduentu Iagellonis certior factus, post aliquantam moram clàm sese euoluit Cracouia. Aduentabat iam cum fratribus Iagello, & cum magno comitatu Lituanorum. Sed ei Heduigis nupturam se non esse praese ferebat, Gulielmi amore capta: cui se à patre desponsam esse, eodem???; lecto paruulam cum paruulo cubuisse asseuerabat. Ab Iagellone verò eò magis abhorrebat, quòd eum breui statura, deformem & barbarum barbaris moribus esse accepisset. Negabant proceres, valere id matrimonium, quod inter impuberes contractum esset. De Iagellone autem orabant reginam, vt maiorem reipub. & sanctissimae religionis propagandae, quàm suarum voluptatum rationem duceret. Vbi emollitus est muliebris animus, cùm multiplici persuasione & precibus, tum legatione Zauissae Olesuicij, qui ad conte̅plandam speciem mores???; Iagellonis per speciem salutandi missus, vtraq; commodiora opinione in illo esse enunciarat: tum demùm Iagello Cracouiam venit anno 1386. & cum Heduige nuptias celebrauit, baptisma, regnum & Vladislai nomen suscipiens. Cromerus lib. 14. & 15. Parentum. Consule Titulum, Fidei erga parentes, fol. 3319. Item Seueritatis in vlciscenda morte parenium, fol. 2709. Icarum patrem Erigones quum agrestes Attici interfecissent, filia doloris impatiens laqueum implicuit collo. Ouidius in Ibin. Hegesander in Commentarijs narrat, Alcyonei gigantis filias fuisse, Phthoniam, Anthen, Methonen, Alcippam, Palenen, Drimo, Asteriam: quae se post obitum patris de Canastraeo Pellenae promontorio in m???re praecipitarint, & ab Amphitrite factae sint aues, Alcyones à patre cognominatae: vnde dies sereni dicuntur Alcionij. Suidas. Cassandane Cyri Persarum regis vxor, cùm à marito Nitetim Apryis Aegyptiorum regis filiam sibi praeponi animaduerteret, de hoc ipso coram muliere Perside conquesta fuit. Cambyses decem annorum puer lamentantis matris ver [56] ba audiens, in has minas prorupit: Ego verò tibi, mater, cùm in virilem aetatem adoleuero, summa Aegypti reddam ima, & ima summa. Illud???; ipsum pòst reipsa praestitit. Herodotus tamen lib. 3. falsam esse historiam asserit. Nam Cambysi Nitetim pro filia in matrimonium fuisse missam, non autem Cyro patri. Alexander Magnus matri Olympiadi ex praeda Asiatica dona multa misit: caeterum interdixit ei rebus se ingerere, vel ducis munera ve̅dicare. Expostulantis secu̅ leuiter tulit acerbitate̅. Semel autem, cu̅ prolixas literas Antipatri illam criminantis perlegisset: ignorare dixit Antipatrum, sexcentas epistolas vna deleri matris lacrymula. Plut. in Alexandro. Vespasianvs natus in Sabinis, & sub Tertulla auia paterna educatus in Hetruria, eam mirum in modum amauit: & vt eius fibi memoriam seruaret, è poculo eius argenteo festis diebus potare perseuerauit. Suetonius. Herodes rex Iudaeorum oppidum in Capharsaba campo extruxit, & à suo patre Antipatro denominauit Antipatrida. Deinde castellum matrem suam Cypron nomine referens supra Hierichuntem condidit, communitum egregiè, & instructum amoenis domicilijs. Nec fraterni affectus oblitus, memoriae illius dedicauit aedificia pulcerrima: primùm turrim Pharo non minorem in ipsa vrbe, in defuncti monume̅tum Phasaëlum vocatam, propugnaculum vrbis munitissimum: deinde eiusdem nominis oppidum circa vallem Hierichuntinam, quà itur ad septentrionalia: quo factum est, vt circumquaque situs ager antea penè desertus diligentiùs coleretur ab habitatoribus, Phasaëliticus inde appellatus. Iosephus lib. 16. cap. 9. Antiq. Boleslavs III. Polonorum rex mortem patris sui Vladislai multis lacrymis prosecutus, gestabat de collo suspensam auream laminam, in qua nomen & imago patris insculpta erat, vt quicquid vel faceret, vel loqueretur, sic ageret, quasi inspiciente omnia & exaudiente patre. Cromerus lib. 5. Liberorum. Consule Tit. Clementiae & Indulgentiae parentum erga liberos, f. 2668. 2799. Fideierga liberos, f. 3319. Seueritatis & Crudelitatis in vlciscenda filiorum morte, f. 2709. 2759. Iosephum vnum ex filijs amissum multos annos luxit Iacobvs patriarcha, nec prius diuturnum luctum abstersit, quàm ex insperato repertus est: cuius videndi studio patriam & domesticos lares reliquit, migrauit???ue cum tota domo in Aegyptum, centum viginti annos & ampliùs natus. Sabellicus libro 3. capite 4. Tobias iunior, cùm recessisset à parentibus suis, cepit mater eius Anna flere, & dixit: Baculum senectutis nostrae dimisisti. Eo moram faciente, fleuit iterum, atque dixit: Heu mihi, filimi, vt quid misimus peregrinari lumen oculorum nostrorum? Tobiae capite quinto & decimo. Tobias caecus exsurgens, occurrit filio suo redeunti, & suscipiens osculatus est cum vxore sua: & ceperunt flere cum gaudio magno. Tobiae 11. Principes viri (ait Salomo) amissorum liberorum quos deamauerant, memoriam conseruaturi, eorum curaba̅t pingi & incidi vultum, studiosè imagines asseruabant, osculabantur saepe. Augustum Caesarem Capitolio exeuntem legimus defuncti nepotis imaginem, forma expressam Cupidinis, solitum deosculari. Haec prima idololatriae occasio extitit. Chorvs Atticarum mulierum, apud Eurip. in Ione Apollini. Delphico pro Creusa regina supplicantium, liberorum causa, inquit: [Greek words] [Greek words]. Mihi quidem & diuitijs & regijs thalamis praeferantur educationes propriae bonorum filiorum. Carentem enim liberis abominor vitam: & cui probatur, virupero. Cum facultate mediocri vitam cum procreatione liberorum consequar. Hecvba apud Euripidem rogans Vlyssem, ne filiam Polyxenam à se ad necem abstraheret, hos versus subijcit: [Greek words]. [Greek words]. In hac me oblecto, & obliuiscor malorum: haec pro multis est mihi solatium: ciuitas, nutrix, scipio, duxviae. Medea apud Euripidem ait: [Greek words]. -meorum autem filiorum exilium Vita vtique permutarem, non auro tantum. Evrydice vxor Creontis Thebani, Haemonis filij morte cognita, laqueo vitam finiuit. Confectum senio Priamvs vbi vidit filium suum Politen à Pyrrho Achillis filio interfectum, non potuit irae parcere, quin homicidam insectaretur conuicijs, à quo ipso ad aram trucidatus est. Virg. lib. 2. Aeneidos. Mycerinvs rex Aegypti, filiam quam habebat vnicam, adeò dilexit, vt mortuae cadauer incluserit aureo bouis simulacro: quod in templis proximè deos posuit, floribus???ue ornauit, quotidie admota noctu perpetua lucerna. Herodotus libro secundo. Zalevcvs legislator Locrensis (qui Tulli Hostilij aetate vixit) cùm filius eius adulterij crimine damnatus, secu̅dùm ius ab eo constitutum vtroq; oculo priuandus esset: ne iustitiae repugnaret, filij tamen pietatem non negligeret, ipse sibi non pepercit: sed suo prius, deinde filij oculo eruto, vsum vtrique videndi reliquit. Val. Max. Seleucum vocat. Graecae mulieres cùm rem saeuam facerent, atque ex se natos infantes exponere̅t, aliquam tamen pietatis speciem in duro illo munere obeundo retinebant: nec patiebantur filios nudos prorsus expertes???ue suorum bonorum ad mortem tradi. Ita???ue cùm necessitati alicui angustiísve rei familiaris parérent, non obliuiscebantur penitus se matres esse, sed aliquid sui ornatus sibi detrahebant, corpori???ue ipsorum imponebant. Inde autem postea, vt poëtae comici tragici???ue fingunt, aliquando illi agnoscebantur: mutatis???ue temporibus ac fortunis parentum, libenter in familiam suam asciscebantur. Hoc diligenter exposuit Terentius in Heautontimorumeno, cùm induxit Sostratam, Chremetis vxorem, ita cum viro loquentem: Vt stultè & miserè omnes sumus Religiosae, cùm expone̅dum do illi, de digito annulum detraho, & eum dico vnà cum puella exponeret. Si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis. Hoc etiam seruasse Creusam narrat Mercurius apud Euripidem in Ione, cùm ex se & Apolline natum exponeret, inani misericordia mota semuliebri ornatu spoliat, & morituro filio adplicat. Victorius lib. 2. Var. lect. c. 3. Selevcvs Asiae rex Stratonicam coniugem amantiss. Antiocho F. amore eius pereunti, Erasistrati medici conciliatione, libenter concessit. Ptolemaevs Lagi F. primus Aegypti rex, non solùm regno cessit minori natu filio, verùm tanquam cum eo stipendia faceret, inter vigiles eius fuit: maiore affectus gaudio, quòd regis pater, quàm quòd ipse rex esset. Fulg. lib. 5. c. 7. Ariobarzanes Cappadociae regno filio suo cessit multum licet reluctanti, nec nisi Cn. Pompeij auctoritate intercedendo diadema suscipienti. Val. lib. 5. c. 2. Cleopatra Aegypti regina à Proculeio capta, & ne sica seipsam confoderet prohibita: ex moerore simul & dolore febre correpta fame se necare voluit. Odoratus rem Caesar Augustus obiecit ei minas & terrores de liberis: si quid in se violenti attentasset, id se in liberis vindicaturum. Quibus illa sicut machinis expugnata est, permisit??? corpus suum omnibus pro arbitrio curare & alere. Plut. in Antonio. M. Tvl. Cicero qua cura, qua anxietate animi, quanta molitione consecraturum se ait memoriam filiae, omnium???ue excellentium ingeniorum & Graecis & Latinis monumentis effecturum, vt pro dea habeatur? qua solicitudine scribit ad Atticum, vt ager sibi ematur loco celebri, in quo fanum extruatur Tulliolae? Quid sequutum est? Scripsit libros duos de morte filiae, quibus, vt credibile est, profusis ingenij illius ta̅ti tam???ue in dicendo exercitati opibus, argumentis, schematis, cultu & ornatu orationis, conatus est persuadere posteritati, Tulliolam esse deam. Sed inepti patris aniles lacrymas & comme̅tum fragile praesentes posteri???; deriserunt. Lud. Viues de veritate Fidei lib. 2. Avgvstvs Caesar tantopere Drusum Germanicum priuignu̅ viuum dilexit, vt cohaeredem semper filijs instituerit, sicut quondam in Senatu professus est, & defunctum ita pro concione laudauerit, vt deos precatus sit, similes ei Caesares suos facerent: sibi???: tam honestu̅ quandoq; exitum darent, quàm illi dedissent. Nec contentus elogium tumulo eius versibus compositis à se insculpsisse, etiam vitae memoriam prosa oratione composuit. Suetonius. Nero, qui prius Domitius, priuignus Claudij Imp, matre Agrippina, patre Domitio Aenobarbo, matris astu imperium obtinuit. Cùm Chaldaeos sciscitata, an imperaturus esset filius, futurum comperisset, vt is demum imperaret, verùm ita vt matrem interficeret: Interficiat, inquit, modò imperet. Sabellicus libro tertio, capite quarto, & Iosephus lib. 20. cap. 5. Antiq. Clavdivs Caesar Britannicum vigesimo imperij die, in???; secundo consulatu natum sibi, paruulum etiam tum, & militibus pro concione manibus suis gesta̅s, & plebi per spectacula gremio ante se retine̅s, assiduè co̅mendabat, faustis???; ominibus eum acclamantium turba prosequebatur. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imp. Faustina vxore mortua noluit li [57] beris suis superducere nouercam, contentus concubina: quanquam multùm laboraret Fabia, vt in eius matrimoniu̅ veniret. Capitolinus. Sic dilexit Carolvs Magnus imp. filios & filias, vt nu̅quam absque illis aut pranderet, aut coenaret, & quocunque iret, secum duceret. Interrogatus, Cur non elocaret filias, cur non peregrinatum mitteret filios? respondit: Quòd illorum absentiam ferre non posset. Hedio in Chron. German. Dux Aquitaniae ab Aspero comite Andegauorum beneficiario suo indignis modis vexatus fuerat: illo???ue mortuo Fulconem eius filium admodum puerum acerrimo bello persequaebatur, euersurus???ue videbatur. MaterBertrada, quamuis sanguine nobilissima, pellicatus tamen infamiam foeditatem???; non abnuens, dum filio paternas opes incolumes praestaret, Philippum Regem Francorum forma blanditijs???ue in sui amorem pellexit. Nec modò patrimonium tutum puero fuit, sed & incrementa fortunarum euenêre. Helias Comes Cenomanus Vibergam vnicam filiam ei collocauit: qua mortua in Orientem transmisit religionis causa, & centum equitum cataphractorum comitatu aduersus impios praeclara facinora edidit, vt tandem à Balduino successor in regno Hierosolymitano delectus fuerit. Aemilius libro quinto. Angelvs Patriciacus, primus dux Venetoru̅, relicta Methamauco vrbe, in Venetas insulas faustissimo auspicio immigrauit, omnium???ue consensu postea cauit, vt haec perpetua aeterna???; ducum Venetoru̅ sedes esset. Quum duo illi essent liberi, Iustinianus aetate maior, & Ioannes: illum ad Leonem Imper. Constantinopoli legatum misit: Ioannem verò natu minorem, collegam sibi asciuit: tametsi non nesciret superiores in Methamauco duces aliquando à filijs graues tulisse imurias. Rediens Iustinianus, aegre???ue ferens fratri imperium attributum, nec patrem inuisere voluit, nec paterni palatij fores adire. Quod pater animaduerte̅s, Ioannem ipsum Constantinopolim nauigare iussit, Iustinianum???; cum Angelo filio principatus sibi socium asciuit. Parente tandem & fratre mortuo, reuersus Ioannes, ducariam dignitatem recepit. Egnat. lib. 5. cap. 7. Petrvs Gradonicus dux in Ioannis Patriciaci locum subrogatus, filium Ioannem & collegam viuenti sibi, & post mortem successorem instituit. Sed mortuo priùs filio pater diu principatu functus, dum à Zacharae te̅plo reuertitur, à coniuratis interfectus est. Egnatius lib. 5. cap. 7. Vrsvs Patriciacus dux Venetus in Petri Tribuni ducis locu̅ subrogatus, propter egregias virtutes charus in primis omnibus ciuitatis ordinibus fuit. Capto filio à Narentanis hostibus (quum à Constantinopolitano principe magnis muneribus, protospatharij???ue dignitate ab eo donatus rediret) missis legatis cum magna pecuniae vi, pluribus???ue alijs donis, eum recepit. Idem. Innocentivs VIII. filium Franciscum formosae puellae Laurentij Medices filiae connubio iunxit, atque eum, cùm lethali morbo decumberet, magnis thesauris ex consensu cardinalium donauit. Theodorinam verò itidem notham illustri viro cum dote maxima desponsauit. Platina. Successor Pauli II. Xystvs IIII. Pontifex, supra sacrarum literarum notitiam bonis malis???; artibus instructus, pontificiam dignitatem augere, imperium armis proferre, Hieronymum???ue praesertim Riarium filium (quem nepotem ex sorore vocabat, principatu vrbium, ac amplissimis fortunis honestare cupiebat, quando iam caeteros affines Petrum & Raphaëlem Hieronymi fratrem, insignibus sacerdotijs ditatos, cardinei pilei honore decorasset. His consilijs, quo minus ad exitum perducerentur, Laurentij Medicis ingenium, insignis???ue auctoritas maximè officiebant: quoniam in eius manu consilio???ue Reipublicae Florentinae opes sitae erant, sensus???ue is habebat à Pontificis cogitationibus penitus alienos. Laurentius enim qui tranquillitatis atque otij studio potentiam principum in Italia exaequatam volebat, nec pontificis vires nimio plus crescere patiebatur, aduersarium se libidini eius, immoderatis???; consilijs semper ostendit. Quare per Franciscum Paccium coniurationem contra Mediceos adornauit, qua Iulianus interfectus est, Laurentius vix effugit. Iouius in Leone X. & Brutus lib. 6. Historiae Florentinae. Alexander VI. Pp. filios suos cùm ardenter amaret, omnium pontificu̅ primus & filios appellabat, & cunctis mortalibus tanquam filios ostentabat, adeo???; Alfonsi Aragonij regis natarum vnam ex ijs, quas extra legitimum connubiu̅ susceperat, vni filioru̅ vxorem co̅tiliare satagebat, cui dotis nomine aliquis in regno Neapolitano principatus no̅ ignobilis assignaretur. A qua re etsi Ferdinandus frater haud abhorreret, Alfonsus tamen, vt assentiretur, nunquam adduci potuit. Caesarem Borgiam in numerum Cardinaliu̅ cooptaturus: eum, cùm esset spurius (quibus ad eam dignitatem aditus patere non consueuerat) alterius legitimum silium esse comprobauit. Guicciardinus libro primo. Pastoris cuiusdam in Riuo frigido, oppidulo montano, vxor ex sacerdote puerum concepit, educaui???ue in pastoris domo. Cùm puer esset septennis, sacerdos benignè allocutus pastorem, ait tandem eum puerum suum filium esse, rogauit???; vt sua voluntate puer ad se migraret. Minimè hoc fiet, pastor inquit, ego puerum pro me volo, qui sit domi natus: Malè enim ageretur mecum & cum patrono meo, si ommes agnos, qui ex ouibus alieno ariete compressis oriuntur, traderem arietum patronis. Poggius in Facetijs. Fratrum & Sororum. Hucrefer Fidei fraternae exempla, f. 3326. Petrvs Bariona, & Andreas eius frater, adeò vterque alterum dilexit, vt quod vni fuit cordi, fuerit & alteri. Piscatu ab ineunte aetate vterque vixit: hic retibus relictis Christum secutus est, secutus est & ille: ambo Apostoli nomen tulêre, ambo Christi nomen professi mortem oppetiuêre: & vt extrema primis responderent, cruci ambo affixi, vt quorum mens semper vna fuisset, vnus esset & exitus. Sabellicus libro 3. cap. 7. Actorides fratres, à patre Actore, à matre Molione Molionidae dicti, [Greek words], id est, congeniti, fuerunt aurigae, & concordes: alter habenas & lora, alter scuticam & flagellum moderabatur. Duo vterq; capita, quatuor manus, & toridem pedes, vnum verò corpus habuisse dicuntur. Hos cùm Hercules vincere nequiret, insidijs intercepit, Elin???ue obtinuit. Pherecydes, Mnaseas, Pindarus, & alij. Meleager Oenei filius, penes quem omnis fuit Calydonij apri peremti gloria, occisae ferae exuuias Atalantae puellae Arcadicae, in cuius amorem iuueniliter inciderat, dono obtulit. Erat puella Schoenei filia. Conuenerant ad id mo̅strum conficiendum multi viri illustres, & in his duo Meleagri auunculi Thestij silij. Hi iniquo animo ferentes tantae rei laudem peregrinae feminae temerè delatam, puellam in Arcadiam abeuntem insidijs excipiunt, exceptae munus adimu̅t. Ea???; iniuria Meleager co̅motus auunculos obtruncat. Althea duorum fratrum morte iritata diris execrationibus deuouit natum, fuit???; eius mortis auctor. Sunt qui fatali stipite illu̅ consumtum tradant. Sed (quoquo modo consumtus est) Althea, vbi suae in filium saeuitiae poenitere coepit, doloris impatiens laqueo collum implicuit. Sab. lib. 6. En. 1. Hercules Amazonibus victis in Hiberiam ad Chrysaorvm debellandum profectus est, non monstrosa hominis, vt est in fabulis, forma, motus, quae vtique nulla fuit: sed diuitiarum fama, regni???ue opulentia. Tres erant filij, viribus corporis animi???ue ferocia pares, quorum cuiq; suus erat exercitus. Vnde tricipitis monstri fabula orta videri potest. Sunt qui Chrysaoro duos fuisse fratres memorant, quibuscum tanta animorum concordia regnarit, vt tres vno corpore ànimae habitare crederentur, aut vna potius in tribus corporibus. Geryonem hunc poëtae caeteri???ue scriptores vocant. Sabellicus lib. 5. Enn. 1. Hac lege Amphitryoni nupsit Alcmena, vt morte̅ Electryonis fratris à Telebois siue Taphijs caesi vlcisceretur. Apollonij & Lycophronis scholiastae, ac Hesiodus in Scuto Herculis, qui Plauto in Amphitryone lucem afferunt. Melampvs vates & medicus clarissimus, cùm frater eius Bias filiam Nelei Peco nomine deperiret, neque eam Neleus alicui dare vellet, nisi qui priùs Iphicli boues abegisset: Melampus hoc facinus aggressus, ab Iphiclo captus est. Sed postquam Iphiclo imminentem ruinam tecti praedixit, ab eo vna cum bobus dimissus, ad Neleum venit, & fratri Bianti vxorem Peco impetrauit. Theocritus, Diodorus, & Herodotus lib. 9. Tisamenvs Antiochi filius Eleus aruspex à Spartiatis ciuitate donatus, vt aduersus Persas dux eorum esset, negabat se eo esse co̅tentum: sed oportere fratrem suum Hegiam etiam fieri Spartiatam eadem conditione, qua ipse fieret. Id???; impetrauit. Et hi duo ex omnibus hominibus soli sunt à Spartiatis ciuitate donati. Idem. Aethiopes praecipuè sorores suas honorant: & reges maximè relinquunt successiones non suis, sed sororum filijs. Quòd si nullus successor sit, pulcerrimum ex omnib. & bellicosissimum creant regem. Stobaeus. De Letoio & Pavlo fratrib. Agathias in 2. Epigram. [Greek words]. Iazates Adiabenorum rex, quanquam quatuor & viginti filiorum pater esset, vni tamen moriens Monobazo fratri regnum reliquir. Fulg. lib. 5. cap. 5. Pharnaces Parthorum rex, fratri Mithridati, praeteritis liberis, moriens regnum reliquit. Fulg. lib. 5. c. 5. L. Lvcvllvs senator Rom. quanquam natu maior qua̅ Mar cus frater, fraterna caritate compulsus, praeter co̅suetum Romanorum morem, nunquam magistratum petere voluit, donec ad legitimam aetatem petendi frater peruenisset. Propter quam rem absentes ambos populus Rom. aediles creauit. Plut. de Piet. erga fratres. Eo bello quod C. Cornelius Cinna Trib. pleb. pulsus ex ciuitate cum C. Mario, & alijs ex Africa exulibus, Romanis intulit, Dvo fratres, alter ex Pompeij, alter ex Cinnae exercitu, ignorantes concurrerunt: & cùm victor mortuum spoliaret, cognito fratre, ingenti edita lamentatione, ac rogo extructo, se insuper cremauit. Volat. lib. 14. c. 2. Anthrop. Miles quidam in castris Cn. Pompeij stipendia peragens, cu̅ Sertorianum militem acriùs sibi in acie instantem cominus interemisset, iacentem???; spoliaret, vt fratrem germanum esse cognouit, multùm ac diu conuicio deos ob donum impiae victoriae insecutus, prope castra transtulit: & preciosa veste opertu̅ rogo imposuit: ac deinde subiecta face, protinus eodem gladio, quo illum interemerat, pectus suum transuerberauit: sea???; super corpus fracris prostratum, communibus flammis cremandum tradidi. Val. Max. lib. 5. c. 5. Cùm adhuc admodu̅ puer esset Cato Vticensis, responsum dedit exquirentibus, quem maximè amaret? fratrem Caepionem: quem secu̅dum? aequè fratrem: & tertium: quousq; eodem subinde repetito responso destitit alter à percunctando. Vbi adoleuit, co̅firmauit etiam atque etiam eam beneuolentiam in fratrem. siquidem annos natus viginti, sine Caepione nunquam coenauerat, non peregrè profectus, non in forum progressus fuerat: verùm vnguentum sumente illo repellebat id, caetera???ue restrictam vitam & rigidam tenebat. Ac Caepio, cùm frugalitas eius & moderatio extolleretur, fatebatur talem se esse, si cum alijs contenderetur: at vbi cum Catonis vita, inquit, comparo meam, nihil mihi ipse videor à Sippio differre, nominans que̅dam decantati luxus & mollitiei. Cùm autem Caepio Asiam petens, Aeni in Thracia decessisset, Cato Trib. mil. ex Thessalonica superueniens, visus est animo imbecilliore casum quàmpro philosopho, tulisse, non lamentationibus solùm & cadaueris amplexibus moerorisque magnitudine: verùm etiam sumtu funeris, odorum magnificentia, & vestibus preciosis cum cadauere crematis, ac monumento polito ex Thasio marmore, quod constitit octo talentis, in Aeniorum foro locato. Multa verò ei ad funus ciuitates & dynastae honoris defuncti causa miserunt: ex quibus pecuniam ille à nemine, sed odores & orname̅ta accepit, reddito mittentibus precio. Cuius haereditate sibi & illius filiae delata, nihil eorum, quae in funus impendit, repetijt in partitione. Plut. in Catone. Duo Ligarii fratres in triumuirali proscriptione nomina¬ti, cùm ambo eodem in loco latérent, & somnus eos oppressisset, alter eorum occisus est. Fugiens alter, à ponte se in Tiberim praecipitauit: adiutus???ue à piscatoribus, qui prope eum locum era̅t, arbitrantes aut lapsum fortè, aut deiectum in amnem alterius opera fuisse, vehementer enixus est, ne inde extraheretur. Et cùm ita inter eum piscatoresq; contenderetur, superuenêre qui proscriptorum disquisitionem procurabant, ab ipsis???ue, vt optabat, occisus fuit. Fulgosus libro 5. capite 3. Augustus Caesar cùm Adiatorigem cum Clitato filio Sacerdote Anaitidis deae apud Comana Ponti vrbem statuisset interimendum, iunior Frater militibus, qui eum duceba̅t, maiorem se affirmabat, diu???; inter fratres contentio fuit, & pulerum de morte certamen, cùm praemori vellet vterque: quousque parentes Clitato persuasêre, vt iuniori cederet, asserentes ipsum, qui aetate prouectior esset, maiorem de matre ac reliquo fratre curam habiturum. Itaq; secundus filius cum patre interemtus est: Clitatus seruatus vel inuitus, qui eam dignitatem est co̅secutus. Nam Caesar re cognita, vehementer doluit, & eos qui seruati erant, beneficio & cura prosecutus est. Aen. Syl. cap. 52. Asiae ex Strabone. Tiberivs fratrem Drusum in Germania amisit, siue collapsum equo & fracto crure (vt Liuius scribit) siue morbo consumtu̅, vt Suetonius. Huius cadauer pedib. toto itinere praegrediens Romam vsque peruexit. Ad eum in Germaniam aegrotantem iter duce̅toru̅ millium passuum die ac nocte vehiculis tribus emensus est, teste Plinio. Leopoldvs dux Austriae, Gloria militum cognomine, fratre Friderico Pulcro rege capto à Ludouico Bauaro co̅petitore, omne̅ mouit lapidem, vt fratrem liberaret. Quin & magum consuluit, & de fratre liberando interpellauit, & sub habitu viatoris daemone̅ rogauit, vtrum Fridericum è vinculis queat liberare. Promittit ille, si obsequi velit. Territus autem spectro Fridericus, assentiri noluit. Pontificem maximu̅ & regem Franciae, vt pro eo intercederent, induxit. Sed cùm Ludouicus nec precibus nec muneribus flecti posset, Leopoldus foedus cum Pontifice atq; rege Franciae fecit contra Ludouicum. Cuspinianus. Iovianvs Pontanus praediorum fortunarum???; auitarum, totius???ue paternae rei vsum atque possessionem, sorori suae permisit, contentus ijs bonis, quae Neapoli atque in Campania labore atque industria sua comparasset. Testis ipsemet libro de Liberalitate, cap. 11. Marcvs & Avgvstinvs Barbadici fratres, Francisco diui Marci procuratore geniti, iam inde à pueris tanta inter secaritate ac pietate vixêre, vt vterque semper sub eodem tecto vixerit. Veneta ciuitas illorum inter se mutuum amorem admirata, paribus ferè dignitatis gradibus vtrunq; semper extulit: atq; adeò defuncto Marco duce, Augustinum fratrem nouo exemplo in principatu successorem esse voluit, iussit. Egnatius lib. 5. cap. 5. Fuêre Bernardo Iustiniano Veneto seniori tres filij mares, qui mortuo patre domi sub matre educati, tanta inter se caritate semper vixêre, vt nihil admirabilius in vniuersa ciuitate foret. Mox quum Lavrentivs monasticam vitam secutus esset, non fecit tamen diuersa victus ratio, vt non semper eo¬dem inter se animo essent, mutuo???; amore alter alterum coleret. Sic igitur Marcus ipse quamuis Senator egregius, sic Leonardus frater orator insignis, Latinis???; & Graecis literis instructissimus, Castellana fratris Laurentij quotidie frequentabant, vt aut cum eo coenarent, aut prandium sumerent. Egnatius lib. 5. cap. 5. Vitellij fratres Ioannes, Camillvs, Pavlvs & Vitellozivs, Nicolai apud Tiphernates viri illustris. Ff. etsi inter eos, qui in Italia exercitus ductarent, ob virtutis magnitudinem insignes habebantur, magnis???; stipendijs conducebantur: tamen ne minima quidem inter se ambitione laborarunt, neque vlla amoris offensio eis intercessit: maiore???; natu inter ipsos moriente, in aetate proximiori impera̅di maiestas deferebatur. Idem. Nepotum. Hercvles duodeseptu aginta genuit liberos, neque quàm vllum horum minus amauit fratris filium: caeteru̅ hac quoque memoria eaedem arae Iolao vnà cum illo passim consecratae sunt, votaq; faciunt homines, ac parastatem Herculis appellant. Cùm verò frater eius occubuisset in acie ad Lacedaemonem Iphicles, moerore confectus, totam Peloponnesum reliquit. Matuta sorore defuncta eduxit infantem eius, atq; ad diuinitatem simul prouexit. Hinc matronae Romanae Matutae solennibus non suos, sed fratrum & sororum liberos amplectuntur & honorant. Plut. de Pietate erga frat. Aleuam Thessalum pater insolentem & effrenatum coërcebat & acerbè tractabat: sed fouebat eum & adiungebat sibi Patrvvs. Mittentibus autem Delphos Thessalis ad Apollinem de regno sortes: iniecit pro Aleua clam patre vnam patruus. Eam cùm extraxisset sacerdos, insirmauit pater sortem pro eo iniecisse: ac videbatur omnib. interuenisse in nominum descriptionibus error. Quapropter iterum ad deum consulendum miserunt. Tum sacerdos quasi comprobans priorem renunciationem, fata est: Rufum demonstro tibi, quem Archedice edidit, illum. Ad hunc modum declaratus ab Apolline rex patrui opera Aleuas, cùm ipse praefulsit longè regibus prioribus omnibus, tum gentem eam ad magnam gloriam & opes prouexit. Idem. Affinium, Cognatorum, Consanguineorum. Antonivs Corarius, & Gabriel Condelmerius Veneti, nepotes Gregorij XII. tanta vitae morum???ue similitudine inter se iuncti fuêre, vt simul monasticam vitam ad S. Georgium in Alga Venetijs professi sint. Antonius à Gregorio patruo Romam vocatus, prius ire noluit, quàm Gabrielem quoque vocaret: neque episcopatum Bononiensem acceptare, quàm Gabrieli Senensis delatus esset: quin & galerum recusauit, quo ad alterum Gabrieli impetrauit. Legati simul concilio Constantiensi interfuêre. Tandem Gabriel ad Pontificatum ascendit sub nomine Fugenij IV. Antonius cùm Gabrielis mores cum honore fimul mutatos videret, Venetias in coenobium redijt solus, qui solus egredi noluerat. Hieronymus Garimbertus lib. 3. de Vitis Pontificum. Seruorum. Consule Tit. Fidei, item Clementiae dominorum ergaseruos, f. 2670. 3336. Dominorum. Ex Titulo, Fidei seruorum erga dominor, f. 3336. Apud Gallos tantus olim fuit seruorum erga dominos amor, vt cum defunctis dominis, vnà cremarentur. Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 7. C. Gracchus, ex Auentino fugiens, ne in potestatem inimi [59] corum veniret, Philocrati siue Evporo seruo suo ceruices incidendas praebuit. Quas cùm celeri ictu abscidisset, gladium cruore domini madentem per sua egit praecordia. Valerius Max. lib. 6. cap. 8. & Sab. lib. 3. cap. 8. & Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 11. Naaera & Charmione, duae Cleopatrae reginae pedissequae, spontaneam dominae mortem imitatae, semiuiuae repertae sunt, dominae iam mortuae coronam capite delapsam reponentes. Hinc de fidis amicis dici solitu̅, Naaera & Charmione. Quod amicitiae genus Aegyptij appellabant [Greek words], id est, commorientium. Plut. in Antonio. Pvb. Catienus Philotimus, à patrono bonoru̅ omnium haeres relictus, viuum se rogo iniecit, cum???; eo mori voluit: vt quorum animos singulari amicitia vita coniunxerat, corpora in morte non disiungerentur. Sabellicus lib. 3. cap. 8. Plin. libro 7. cap. 36. ODIVM VEL REVERA VEL OPINIONE Malorum. MI??? Huius quaedam veluti species est [Greek words], Inimicitia, sicuti Amicitia [Greek words]. Odimus etiam nos amantes: at inimici sumus immicis. Ex loco Inimicitiae petantur exempla, f. 892. & seqq. Nos hîc pauca, vt digitum veluti ad fontem intendamus. Respectv Personarvm. Omnium bominum osores. [Greek words]. Consequitur hunc affectum Solitudinis studium. Ex Tit. Monachorum & Eremitarum, non pauca exempla huic loco inseruient, f. 4112. 4052. 4120. Neq; verò hîc consilium solitudinis, quod modò laudabile est, modò vituperabile, perpendimus: sed solum conuersationis humanae odiu̅, quacunq; tandem de causa fiat. Garamantes Africae populi, omnium hominum commercium fugiunt, nihil bellicae armaturae habentes, ac ne defendere quidem sese audentes. Herod. lib. 4. Timon Atheniensis non religione, non coelestium rerum indagine adductus, solus esse voluit: sed prauo quodam affectu, rigoreq; naturae, omni hominum commercio sibijpsi interdicto. Is domicilium in agro Attico parauit, vt hominum congressum fugeret: vixq; vnus Atheniensium Apemantus ab eo admittebatur. Qui cùm super coenam ioculariter dixisset, Nónne satis pulcrum hoc conuiuium, Timon? Pulcrum, quidem respondit, sed adhuc pulcrius futurum, si abesses. Sabellicus libro secundo, capite secundo. Myson Strymonis filius, Cheneus genere, à vico quodam Laconiae, Apemanti & Timonis moribus fuit hominum osor, vt qui in solitudine solus riserit. Cumq; à quodam, qui fortè interuenerat, rogaretur, Cur praesente nemine risisset? At ob hoc ipsum rideo, respo̅dit. Hunc tamen Pythia sapientiorem Anacharside, vel (vt alij) Chilone esse asseruit. Laërtius in eius vita. Cordilio philosophus Stoicus, Pergamenus, tam morosus fuisse dicitur, vt omniu̅ principum ac regum amicitias spreuerit. Hunc Cato Vticensis, qui tribunus militum in Macedoniam missus fuerat, precibus exorando in castra secum duxit, magnam putans se adeptum palmam, qui hominem seuerissimum, & ab aliorum moribus alienum, à sententia dimouisset. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. M. Antonivs Triumuir cum Lepido & Octauio, Actiaca clade fractus, posteaquam in Aegyptum reuersus est, taedio & pudore praesentium rerum, Timonis vitam sibi instituit, solus extra Alexandriam victurus in loco, quem iccirco Timonium vocauit. Sed Cleopatrae illecebrae breui eum ab eiusmodi vitae instituto reuocarunt. Sabellicus lib. 2. cap. 2. ex Plutarchi Antonio. Tiberivs Caesar multis prosperis confluentibus, integra aetate, ac valetudine prospera, statuit repentè secedere, se???ue è medio quàm longissimè amouere. Dubium, vxorísne Iuliae taedio, quam neque criminari aut dimittere auderet, neque vltrà perferre posset: an vt vitato assiduitatis fastidio, auctoritatem absentia tueretur, atq; etiam augeret, si quando indiguisset sui respublica. Quidam existimant, adultis iam Augusti liberis, loco & quasi possessione vsurpati à se diu secundi gradus, sponte cessisse: exemplo M. Agrippae, qui M. Marcello ad munera publica admoto, Mitylenas abierit: ne aut obstare, aut obtrectare aliquid praesens videretur. Quam causam & ipse, sed postea, reddidit. Tunc autem bonorum satietatem, ac requiem laborum praetendens, commeatum petijt: neque aut matri suppliciter precanti, aut vitrico deseri se etiam in Senatu conquerenti, veniam dedit: quin & pertinacius retinentibus, cibo per quatriduum abstinuit. Facta tandem abeundi potestate, relictis Romae vxore & filio, confestim Hostiam descendit: neverbo quidem cuiquam prosequentium reddito, paucos???ue admodum in digressu osculatus. Suetonius. Arsenivs Theodosij Imp. filiorum praeceptor, in solitudinem abierat. Cùm Theophilus Alexandriae archiepiscopus quodam nobili Alexandrino ciue comitatus, ad eu̅ non procul à Canopo habitantem venisset, sermonem cu̅ eis dixit se facturu̅, si modò quicquid praeciperet, seruare vellent. Sponsione autem facta: Praecipio, inquit, vt vbicunq; Arseniu̅ morari audieritis, illuc ne accedatis. Alia quoque die cùm ab eodem pontifice per nuncium, vti sibi adeundi copiam concederet, sollicitaretur: Si venerit, ait, & quod petis co̅cedam, & loco cedam. Itaque Theophilus mutauit aditionis proposirum, ne ille longiùs discedendo mutaret habitaculi locum. À Marco abbate interrogatus, Cur tantopere co̅mercia hominum fugeret? Cum Deo & hominibus simul se omnino esse non posse, dixit. Vsqueadeò vel modica alicuius interpellatione à diuinae contemplationis dulcedine se auocari indigne ferebat. Qua̅uis enim adhuc in terris esset, iure suo tamen cum Apostolo dicere poterat: Conuersatio nostra in coelis est. Marul. lib. 1. cap. 9. Pastor presbyter matrem ad se venientem clausa, repulit cella. Rauisius. Paphnvtivs eremita Bubali cognome̅ meruit, quòd perrarò caeteris in solitudine fratribus sui videndi copiam faceret. Cassianus cap. primo, tertiae collationis. Superauit auorum memoria caeteros mortales saeuitia Tamberlanes Scytharum rex: nullus hominum auidiùs sitiuit cruorem, si vera sunt, quae de eo feruntur. Rogatus quandoque, quid tantum saeuitiae in dulgeret, & quòd nulli esset exorabilis, nullis precibus flecteretur? toruo aspectu, atque excandescenti similis, respondisse dicitur: An tu me hominem putas, & non Dei iram potius, ad hominum pernicie̅ in terris agentem? Sabellicus lib. 8. cap. 3. Peregrinorum quorumuis. Apud Indos nisi triduo, hospitem diuertere non licebat, ne ciues longo vsu dissimiles mores imbuerent, & in alienas leges ritusq; transirent. Alex. lib. 4. c. 10. Seres coetus & congressus fugiunt hominum, ita vt rerum precia oculis aestimantes, sua tradant, aliena non emant: scilicet arbitrati, iura ciuium cum peregrinis communicari non oportere. Idem. Inter caeteros feruntur Gamphasantes in intimis Libyae oris, adeò hominum commercia fugere, vt nulli se peregrino misceri sinant. Idem. Carthaginenses peregrinos, qui in Sardiniam aut Herculis columnas adnauigabant, mari demergebant. Idem. In Aegypto apud Bvsirim & Cynospolim, hospites non admittebantur. Idem. Scythae adeò omnes peregrinos mores deuitarunt, ceu qui insitam genti illi frugalitatem corrumperent, vt no̅ ob aliam causam Anacharsim occiderint, nisi quòd Graeco more Cybelis sacra coleret. Fulg. lib. 2. cap. 1. Epidavrii, cùm Illyricos mores exosos haberent, nec illorum commercia vitare possent: vt se à contagione illorum seruarent, vnum seligebant quotannis aetate grauem, qui solus ad illos penetraret, cum quo commercium haberent, quem Poletem dixêre. Arist. 2. Politicorum. Lycvrgvs nonpermisit Spartanos peregrè proficisci & vagari, ne externos mores adducerent secum, vel ritus malè formatos, & diuersa instituta. Sed & aduenas nulla de causa vtili irrepentes in vrbem abegit: non vt Thucydides autumat, veritus ne instituta sua effingerent, & aliquem haurirent ad virtutem profectum: quin potius ne doctores alicuius noxae forent. Quippe externa corpora externos necesse est aduehant sermones: nouorum sermonu̅ noua iudicia sunt comitantia: ex quibus fieri non potest, quin multi affectus scaturiant & libidines, à constituta rep. velut concentu dissona. Quò magis prouidendum putauit, ne ciuitas perniciosis compleretur moribus, quàm ne corpora aliunde immigrarent infecta. Plut. in Lycurgo. Hinc Spartani [Greek words] sunt dicti. Alex. lib. 4. c. 10. Lacones adolescentulum ex eorum numero: qui exercebantur, increpuerunt, quòd viam nosset, quae ducit in Pyleam. Adeò studebant suos à peregrinationibus ac rerum exoticarum cognitione seruare alienos, ne per occasionem à patrijs institutis degenerarent: praesertim cùm Arcadia, cuius est Pylea, luxu delicijs???ue barbaricis esset corrupta. Plutarchus in Laconicis. Gentis certae. Maria & Aaron Aethiopissae odio Mosen fratrem, qui eam duxerat, acerbè reprehenderunt. Aegyptii turpissimum ducunt, cum Hebraeis cibum sumere. Eam???; ob causam Iosephus cùm suos fratres co̅uiuio exciperet, sibi tanquam principi separatim, Aegyptijs conuictoribus separatim, separatim quoq; fratribus, cibum apponi curauit. Genes. cap. 43. Graecorvm odium erga Barbaros etsi naturale videri potest, propter linguae vocis???; diuersitatem (similitudo namque amicitiam parit) tamen intercesserunt quoq; variae bellorum occasiones, praesertim ob raptum mulieru̅: quas Herodotus lib. 1. recitat. Scribit lib. Historiarum quinto Herodotus, lege sancitu̅ fuisse apud Argivos ac Aeginetas, ne Atticum quidpiam inferretur ad sacrificia, neque fictile, sed ex patrijs ollulis in posterum omnes ibi biberent. Athen. lib. 11. cap. 18. M. Cato Censorius tanto odio prosequutus est Graecos, vt filium Marcum ab eorum literis non quidem inspiciendis, sed perdiscendis auocauerit. Plut. in Catone, & Plinius libro 21. capite vigesimoprimo. M. Cicero, M. Tullij pater, dicebat Italos similes esse Syroru̅ venalium, quorum vt quisque sciret optimè Graecè, ita esse nequissimum. Sentie̅s, vnà cum literis Graecorum mores ad Latinos demigrare. Vnde quòd M. Tullius fuit iniquior Gr???cae nationi, propemodum videri possit illi fuisse haereditarium. Era s. lib. 6. Apoph. Anglis Britannia potitis, quae Romanis parebat, Britanni cu̅ rege suo Cadoualladro in Britanniam Gallicam exilij causa profecti, & paulò pòst in insulam reuersi, ad Occidentem sedes obtinuêre. Quos Angli deinceps propter linguae & religionis diuersitatem Vuallos dixêre. Vual enim Germanorum lingua peregrinum significat. Hi Vvalli regibus Anglorum in posterum plurimum negotij exhibuêre, & saepe domiti, semper tamen rebellauêre, paludum, syluarum & montium praesidijs muniti: Polydoro teste. Ethodius Eugenij Scotorum regis à Maximo Britannorum legato caesi germanus, exul, à Danorum rege susceptus, ex vxore ab Albione sequuta filium suscepit Erthum. Genuit is post patris interitum ex Rocha Rorichi Dani principis filia, Fergvsivm Scotorum regni restitutoru̅. Is Alaricum Gothorum regem secutus, Romanae expugnationi interfuit, grauiss. Romani nominis odio, quòd maiores suos vniuersa cum Scotorum gente, aut bello occidissent, aut paternis sedibus pulsos peregrino solo exulare coëgissent. H. Boëthius libro 7. Crescente noua vrbe Stralesunda à rege Danorum Valdemaro aedificata in Vuandalia, in littore maris opposita Rugiae, multi in eam commigrarunt Saxones, vt & lingua & moribus iam dudum sit Saxonica: quod idem in Lubica atque Rostockio cernimus euenisse. Nam etsi solum sit Vuandalicum, omne tamen nomen Vuandalicum ita habuerunt aduenae Saxones exosum, vt non paterentur in suis collegijs & societatibus quenquam esse, qui non ortus esset parentibus Theutonicis, id???ue sacramentis extorquebant ab ijs, quos susciperent. Magna gentis iniuria: quae patrio solo exturbata, in ipsis suis natiuis sedibus non sinitur habitare & viuere: retrusa in mediterranea, vbi propter durissimam seruitutem multis dilabentibus, & Saxonum se populis immiscentibus, vix pauci ad agrorum culturam, sub grauissimis tributis resederunt. Titulus autem gentis rema̅sit apud principes: qui morientes, proxima successione illum transmiserunt ad duces Magnopolenses: quibus hodie paret terra, quae Vuandaliae nomen retinet. Remansêre principes antiquae originis in ditionibus suis, mansit nobilitas in paternis praedijs & possessionibus: rustica plebs, fugiens durum iugum, deseruit agros suos, & abscondit in externis gentibus originem. Facit hoc contemtus gentis (cuius tamen vetusta trophaea per totam Europam & Africam erecta leguntur) vt nemo, nisi quem lingua prodit, se fateatur esse Vuandalum. Cranzius lib. 7. Vuandaliae, cap. 10. Spitignevs II. Boëmiae princeps, à puero statim hominibus Germanis infestissimus, quamprimùm ad regnum euectus est, edictum proposuit, vt intra triduum Germani omnes è Boëmia pellerentur. Matrem quoque Iutam Othonis III. Imp. F. in Germaniam, saluis rebus suis reuerti iussit. Virgo vestalis, duio Georgio in arce Pragensi consecrata, nobilibus in Germania parentibus orta, religione se tutam, existimans, abitionem dissimulabat. Hîc ille atra bile percitus, denunciari protinus virgini iussit: Nisi ante noctem coenobio egrederetur, nihil illi flammeum profuturum. Causam odij hinc ferunt ortam. Muro cingendam arcem Bretislaus conduxerat, metin???ue se praesente spacium illius iusserat. Clibanus proximè coenobium funiculi ductum impediebat. Cui cùm parens parci iussisset, Spitigneus etiamnum adolescentulus, illum vi demolitus est, inquiens: Non amplius Germana haec sanctimonialis tostas ex hoc clibano edet placentas. Ad quae illa commota: Videte, inquit, Boëmum strenuum: solus fornaculam diruit, quam vix tres validissimi Germani proturbassent, dignus ob hoc factum palmario. Cui cùm Iuditha mater arrisisset, Spitigneus odij fomitem semel conceptum pertinacissimè fouit. Caeterùm Morauos audiens edictum contra Germanos aegrè ferre, CCC nobiles officij simulatione euocatos in vincula coniecit, armis equis???ue spoliatos. Dubrauius lib. 8. Cùm Fridericus Boëmorum rex Germanos in aula sua plurimùm foueret (regnum quippe ope Caesaris obtinuerat) neque Boemis, indignè ferentibus non tantùm in aula, verumetiam in curia locum Germanis dari, aures praeberet: quamprimu̅ ad comitia discessit Caesarea, Conradus Znoymae marchio conspiratione nobilium principatum inuasit: quem tamen metu Caesaris restituere coactus est. Dubrauius libro 12. Christina Vladislai Poloniae principis vxor, Henrici V. Imp. filia, apud Polonos implacabili odio laborauit, quos sic fastidiosè despiciebat, vt ne ministerio quidem vllo in aula sua Germanis referta dignos duceret, sed abigendos eos ab illa curaret, quasi agrestes, inconcinnos???ue, & haris potiùs ob sordes, vti dicebat, quàm aulis aptiores. Ibidem. Cùm Sigismundus Brandenburgensis marchio, vxoris gratia ad Pannonum regnum peruenisset, patuit, quantas vires insitum à natura inter Boëmos Pannonios???ue odium haberet. Nam cùm Sigismundus Stephanvm Konth, Pannonium equitem, atque cum eo alios viginti equites, veluti parum dicto audientes, comprehendi iussisset, catenis???ue vincti omnes ad eum deducti essent: nullus eorum vnquam regem, ne caput quidem submittens, honore dignatus est, neque regem suum nominare voluit: malueru̅t???; non ipsi modò, verùm ipsorum quoque ministri, prius capite multari, quàm sententiam mutare. Inter ministros autem Chiotza Stephani alumnus, cùm domini mortem grauiter quereretur: & eum, quia adhuc tenera aetate erat, Sigismundus, multa promittens, solari vellet, offerret???ue se suorum numero eum habiturum: is turbato vultu, plenis???ue animi indignatione verbis, respondit, Se nunquam scrofae Boëmiae subiturum seruitium. Atque in hac animi obstinatione interemtus est. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Alexander VI. Hispanus incredibili Gallorum odio flagrauit, Pivs itidem III. & Ivlivs II. Platina. Philosophorum. Consule Tit. Philosophorum contemtus, f. 1212. 69. Híc solius Affectus, illic Habitus vitiosi, cui affectus ministrat, ratio habetur. In Historicis commentarijs scribit Carystius, à Lysimacho rege Thraciae exactos toto regno philosophos. Alcaeum & Philiscum Epicureos Romani exigendos censuêre. Sectae eiusdem complices omnes Messen 11. At vniuersim philosophos Antiochvs. Caelius libro vigesimosecundo, cap. 21. Antiq. Lect. M. Cato Censorius philosophiam in totum, humanitatemq; omnem Graecam & literaturam, ex ambitione habuit ludibrio, quippe qui Socratem quoque loquacem diceret & seditiosum fuisse, atque enisum quouis modo tyrannidem occupare, institutis euersis maiorum, rapiendo ciues & impellendo ad contrarias legibus opiniones. Isocratis scholam deridens, senescere apud eum dicebat auditores, tanquam apud inferos artibus vsuros & causas dicturos. Filium à literis Graecis reuocans, voce vsus est quàm pro tanta aetate ferociore: velut vaticinans & praesagiens, infectos disciplinis Graecis amissuros imperium Romanos. Caeterùm hoc illius vanum apparuit malum omen ipso tempore, quo ad rerum culmen vrbs euasit, cùm omni se Graecae eruditioni & institutioni dedisset. Nec philosophis Graecis modò erat infestus: sed illos quoque, qui medicinam Romae exercebant, habebat suspectos: atque audito scilicet Hippocratis responso, cùm rex eum mercede ostensa multorum talentorum acciret, nunquam daturum se operam hostibus Graecorum barbara, commune hoc dicebat medicorum iusiurandum omnium, monebat???; filium, vt declinaret omnes. Sibi scriptu̅ commentarium esse, cuius praeceptis se familiam aegrotantem curare, & victus rationem praeseribere: neminem vnquam cibo abstinere, alere oleribus & carne anatis vel palumbi vel leporis: leuem enim hanc elle & aegris conuenientem, nisi quòd illis, qui ea manducauerunt, multa creet insomnia: hac se medicina & victu valetudinem suam tueri, suosq; conseruare firmos. Caeterùm in eo quidem haud videtur iram deorum deuitasse: nam vxorem & filium amisit. Ipse corporis salubri constitutione ac robusta firmiter compactus in longum durauit. Plut. in Catone. Improborum. Hippolytvs à nutrice Phaedrae rogatus, vti ne petitio [61] nem nouercae efferendo, amicos perderet, se scilicet & illam, ingenuè respondit: [Greek words] Nemo iniustus est mihi amicus. Eurip. in Hippolyto. Senex paedagogus apud Eurip. in Ione ait: [Greek words] [Greek words]. Hei mihi, versipelles vt homines semper odi, qui componentes iniusta, deinde fraudes suas ornant. Inertem probum accipere amicum cuperem magis, quàm malum sapientiorem. Sacrorum hominum, Monachorum. Orta est inter Clvniacenses & Clarevallenses Cistercienses acerrima contentio, de decimis praecipuè, cùm illa lumina monachorum, Petrus Cluniacensis & Bernardus Clareuallensis florerent. Recusabant enim Cistercienses decimas, per c c. annos more recepto, amplius pendere Cluniacensibus, quibus ipsimet propter monachorum multitudinem indigerent: pertraxerant??? in suam sententiam Innocentium papam. Eam ob causam Petrus ad Innocentium literas misit. Sed & Cistercienses criminabantur Cluniacenses, quòd regulam suam non obseruarent in moribus, vestitu, ieiunijs, alijs???ue ceremonijs. Qua de re Petrus Cluniacensis prolixam apologiam texit, epistola ad Bernardum 28. libro 3. Idem alibi inquit: Nam vt penè assiduè cerno, & omnibus ipsis quoque negligenter intuentibus aduertere perfacile est, niger (vt sic dicam) monachus album fortuitò occurrentem obliquo sidere respicit, albus nigrum vix media oculi parte, & quando se ingerit, contuetur. Vidi plurimos, nec recordor quoties, de nigrorum numero, occurrentem quempiam album quasi monstrum ridentes, & velut Chimaera, vel Centaurus, vel portentum aliquod peregrinum oculis ingereretur, voce vel gestu corporis se stupere signantes. Vidi econuersò loquaces prius & multa passim occurrentia ad inuicem conferentes albos, nigro quolibet adueniente subitò obmutuisse, & velut ab hostibus, hostium secreta rimantibus, silentij sibi remedio praecauisse. Intuitus sum vtriusque generis hominum linguas tacentes, oculos, manus, pedes???ue loquentes, & quod voce, ne proderentur, indicare nolebant, gestuum suffragio clariùs inclamasse: vocem mutam, membra loquacia, & peruerso naturae ordine lapidibus clamosos, homines hominibus taciturnos. Epist. 16. lib. 5. Zisco Boëmorum Hussitarum dux infestiss. fuit monachis, propterea quòd sorori suae flammeo velatae cucullatus quidam vitium obtulisset. Dubrauius lib. 24. Pontificum, Episcoporum. Ioannem, Danum genere, archiepiscopum Bremensem, ob morum peregrinitatem tanto odio sunt prosecuti Canonici, vt ei Administratorem generalem Ioannem Luneburgensem ducem substituere̅t, cùm vel leniss. de causis anathematis fulmine quosuis perstringeret. Ad curiam Auenionensem euocatum, tot appellationibus obruerunt, vt sex tabelliones per dies atq; noctes scribendo fatigarentur. Exul tandem Parisijs perijt, xx. anno sui episcopatus. Cranzius li. 8. Metrop. cap. vltimo. Danielem Verdensem ex Carmelitano fratre episcopum, quòd suis moribus omnia inseruire vellet, Canonici estremo odio prosecuti sunt, sic vt Coloniae vitam in exilio finierit. De eo hi versus circumlati: Daniel antistes, non curat clerus, vbi stes: Optans vt valeas, dummodò non redeas. Cranzius libro 9. Metrop. cap. 23. Paulus IV. Pp. immunitatibus multis ac priuilegijs Romanos publicè est prosecutus, confirmatis etiam liberaliter omnibus, quae à superioribus Pontificibus acceperant. Quamobrem solenni decreto omnium ordinum populus, ad testificandum grati animi studium, marmoream ei statua̅ in Capitolio dedicauit, & centum item è nobilitate viros perpetuae corporis custodiae nouo more assignauit. Caeterùm cùm postea nepotibus suis Carafis gubernacula rerum commisisset, quorum libidini nihil sancti reliquum manserat: in tantum omnium odium incurrit, vt quantumuis nepotes in exilium relegasset, ea tamen ratione populum placare nequiuerit. Nam paucis postea diebus in lethalem morbum incidens, vix dum animam exhalarat, ac ne exhalauerat quidem, quum statim furore veluti amens populus, per vrbem discursans, cuncta quae in vrbe instituisset aboliturus, Pontificis simul & omnium Carafarum memoriam execraretur, concremato ante omnia nouo, quem Paulus fecerat, carcere, quo haereseos suspecti, vnà cum Ioanne Morono Cardinale, & Gulielmo Postello, asseruabantur: intentato quoque in sacram Dominicanorum aedem ad Mineruam eodem incendio, vix piorum hominum supplicibus precibus permotae manus abstinuêre: inde ad Capitolium cursu facto marmoream statuam, qua̅ magno sumtu antea ei erexerant, demoliti, crudeliter in eum saeuiêre, dissipato raptato??? per vrbem ipso capite, ac postremùm post multa illata opprobria in Tiberim deiecto. Edictum adhaec promulgatum, quo omnes iubebantur graui proditionis poena proposita, omnia per vrbem Carafae familiae insignia, quocunq; demùm loco collocata aut incisa essent, tollere, funditus??? euertere. Panuinius. Regum, Imperatorum. Vrbis Rom. parentem Romulum Senatvs in amplissimo dignitatis gradu ab eo collocatus in curia lacerauit, nec duxit nefas, ei vitam adimere, qui aeternum Romano imperio spiritum ingenuerat. Rude nimirum illud, & ferox seculum, quod conditoris sui cruore foedè maculatum, ne summa quidem posteritatis dissimulare pietas potest. Val. lib. 5. cap. 3. Antipatrum Herodis F. propter caedem duorum fratrum clandestinis suis accusationibus procuratam, populus omnis Ivdaeorvm tanto prosecutus est odio, vt Roma redeunti nec obuiam progressus sit, nec salutârit, eius???ue accusationem de cogitato veneficio contra patrem sponte ita aggrauârit, vt in vinculis tandem interfectus sit. Iosephus lib. 17. cap. 7. & 8. Antiq. Fuit Caligula imperatoris nomen, caeterà tyrannus fuit immanis, cruento exitu dignus, quem demùm sortitus est. Sed nec vnius sanguis explere potuit odium Civivm. Caesonia eius vxor cum filia admodum paruula multitudinis incursu trucidata est, ne quid superesset, quod tyranni recordatione ciuitatis oculos violaret. Sabell. lib. 8. cap. 9. Eadem Quiritium Civitas omnes Domitiani imagines & titulos è publico sustulit, decreta per illum antiquauit: vt dirae illius tyrannidis verius, quàm principatus, memoria cum ipso crudeliter interfecto sepeliretur. Sabellicus libro octauo, capite 9. Contra Maximinum crudelissimum variae conspirationes sunt factae. Magnus primùm vir consularis, soluto ponte, cùm contra Germanos proficisceretur, imperium arripere conatus est. Titus Maurorum Tribunus à militibus Osroënis inuitus Imp. creatus. Verùm Magnum Maximinus oppressit, Titum milites interemerunt. Suscepta inde Sarmatica expeditione, cùm odium suorum quotidie magis veniret, facta defectione Militvm in Africa, Gordianus senex proconsul octogenarius Imperator à militibus factus est vnà cùm filio, apud oppidum Thystrum. Quod mirum in modum Senatum oblectauit, qui ambos Augustos acclamârunt, interfectis omnibus Maximini delatoribus atque amicis, vnà cum praefecto vrbis Sabino, appellatis???ue hostibus Maximino ac filio eius, ac missis literis ad singulas prouincias & ciuitates, vt communi saluti libertati???ue subuenirent, publico S. C. & acclamationibus. Sed interim Capellianus, qui Mauris praefuit, contra Gordianum profectus, vt sibi vsurparet imperium, occiso iuniore Gordiano, Gordianum senem ad eam desperationem redegit, vt laqueo finiret vitam. Quod tanto moerore Senatum affecit, vt mox duos iterum Imperatores, Maximum Puppienum & Clodium Balbinum, contra Maximinum deligerent, addito paruulo nepote Gordiani, qui pariter Caesar est dictus. Maximus contra Maximinum profectus, Balbinus Romae relictus Maximinus perpetuum in se Senatus odium intelligens, Italiam versus contra Maximum profectus, vehementiùs desaeuit. Sed cùm in obsidione Aquileiae exercitus fame laboraret, duces???ue aliquos suos trucidaret, in odium exercitus veniens, vnà cum filio dormiens à militibus est trucidatus in castris: capita hastis suffixa, Aquilciensibus sunt ostensa, & postea missa Romam. Vnde ingens prouincialium laetitia orta est. Romae viso Maximini capite, Balbinus hecatomben fecit, iussit??? per omnes ciuitates pari sacrificio supplicari. Maximini nomen erasum. Capita Maximinorum in campo Martio, insultante populo, exusta sunt, cadauera missa in profluentem. Constantinvs VI. Imp. qui & Constans, omnibus suis exosus, Syracusis à suis in balneo est occisus. Sigebertus in Chronicis. Selimo Turcorum tyranno, qui interfecto Soldano Aegypto & Syria potitus erat, Solymannus filius successit, bella à Parthis auspicans, vt illorum etiam imperium sibi adiungeret. Sed amissis plus centum millibus suorum, cum octoginta solùm equitibus Constantinopolim redijt, tanto ex hac clade Tvrcarvm odio sibi conflato, vt deijciendum protinus ab imperio tanquam infaustum male???ue ominatum censerent. At ille ad preces & promissa ominosa versus, quòd totam Misiam, Bulgariam, Bosnam, cum ipso Bellegrado reducturus breui in potestatem Turcarum esset, gratiam tandem recuperauit. Audita haec Turcae promissa Budae fuêre, sedpauci illis animum intenderunt, nihil de futuro solliciti, quasi vno praelio tota vis Turcae interijsset. Dubrauius lib. 33. Ducum, Consulum. Consule Tit. Perfidiae militum erga Duces, f. 3498. Romanae legiones ob Agrariam legé à patribus impeditam [62] tanto odio in consules exarsêre, vt in Hetruria Veientes, cùm possent, vincere noluerint, M. Fabio coss. At à Volscis, in Appij Claudij coss. odium, se etiam turpiter vinci sunt passi. Sab. lib. 1. & 3. Enn. 3. Tyrannorum. Consule Titulum, Tyrannicidarum, fol. 2125. Aegyptij Typhonem tyrannum, Osiridis interfectorem, ab Oro caesum, suggillant in nonnullis festis: in quibus homines rufos ludibrio habent, asinum autem praecipitant, vt Coptitae: quòd fuerit rufus Typhon, ac colore asinino. Lycopolitae item tubis, quòd asinino clangorem assimilem edant, prorsus non vtuntur. Quin etiam boues, qui rufi sunt, sacrant, vsqueadeò exquisitè in eo religiosi, vt si vel pilum habeat nigrum vel album vnum, non litari arbitrentur eo. Quippe hostiam non esse dijs gratam, imò diuersum, quaecunque hominum animas scelestorum & improborum in alia transfiguratorum corpora assumserunt. Idcirco execrabantur in caput victimae, praecisum???ue in amnem olim proijciebant, nunc vendunt peregrinis. Bouem autem, qui immolandus erat, certi sacerdotes, qui dicti fuerunt sphragistae, signabant. Sigillo insculptus erat (vt Castor est auctor) homo genu innixus, qui retrorsum circumactis manibus tenet imminentem iugulo gladium. Plut. de Iside. Pygmalionis tyranni odio Tyriorvm multi solum verterunt, si poëtae testimonium recipitur in hac exemplari relatione. Nam quia & ipsa sibi nomen historiae vendicat, custos est fidei tenacissima. Sab. lib. 8. cap. 9. Callias Phaenippi F. (qui fuit pater Hipponici) Atheniensis, cùm alia omnia in Pisistratum tyrannum inimicissimè commentus est, tum verò solus Atheniensium omnium illius Athenis eiecti, cùm publicè sub praecone venderentur, bona emere ausus est. Herod. lib. 6. Alcmaeonidae, Atheniensis familia, tyrannos eximiè oderunt, & Pythiam persuaserunt, vt Cleomene̅ regem Spartanorum ad liberandas Athenas induceret. Id quod & factum est, atque Pisistrati filij eiecti, Hippias scilicet & Hipparchus. Idem. Odit Aristides Locrensis insigniter tyranni nomen, cuius filiam cùm Dionysius maior sibi vxorem deposceret: Mallem, inquit ille, filiam malè perditam videre, quàm tyranni matrimonio locatam. Dionysij vxorem & filias Locrenses in potestatem redactas, ad stuprum & libidinem multitudini obiecêre, in tyránni inuidiam: inde ad libidinis satietatem vexatas medijs merserunt fluctibus adhuc viuas. Sabellicus lib. 8. cap. 9. Theophrastus in libris de Regno, scribit Themistoclem cùm ad Olympia certatum Hiero misisset, & tabernaculum erexisset splendidè adornatum, pro sententia apud Graecos dixisse, vt tentorium tyranni diriperent, & arcerent à certamine equos eius. Plut. in Themistocle. Timoleon Corinthius, Dionysij principatu euerso, euertit & arcem, eo nomine, quia tyrannorum fuisset sedes. Caeterùm in eo maius suum erga tyrannos odium testatus est, quòd & sepulcra, caetera???ue ornamenta diruit. Sabell. lib. 8. capite 9. Quantum tyrannos oderint Romani, ex eo potest intelligi, quòd regium nomen ex vrbe sustulêre tyrannidis suspicione: atque ita sublatum voluit populus, vt de libertate etiam bene meritis, fraudi fuerit ferre Tarquinij nomen. Sp. Melio, & Manlio Capitolino, non nomen, sed suspecta largitio fuit exitio in eade̅ ciuitate. Sed quid tyranno fecissent ij, qui viam quae ad tyrannidem ducere visa est, suis obseptam ciuibus, atrocibus muniuêre supplicijs? Idem. Ravennates Lemigium exarchum ob tyrannicos & foedos mores, interfecêre, eius vxorem & pellices omnibus prostituêre. Eadem vltio attigit exarchanos iudices, quibus publicitùs caesis, omnis eorum familia ludibrio fuit infensae multitudini, quae semper aut nimiùm odit, aut nimiùm amat. Idem. Petrus Candianus Venetorvm dux, qui legitimum magistratum in tyrannidem vertit, sibi & liberis superba regiminis forma exitium peperit. Populus suae libertatis memor, domum eius iniecta flamma in cendit, tyrannum inde deturbat, deturbatum trucidat: filium iugulat in nutricis gremio, amborum corpora ad macellum proijcit canibus lanianda. Adeò iuxta tyrannos, & qui ex his sunt, libertatis studio ininfensè odit incondita multitudo. Idem Tyrannorum nullus fuit vnqua̅ inuisior Ecelino, qui crudelitate & saeuitia cum Phalaride certauit. Puberes ab eo mutilati, pueri concisi, virgines vitiatae, matronis mammae ademtae, praegnantium vteri execti, partus??? flammis deditus. Quae scelerum diritas, eo extincto, domesticis & necessarijs Taurisij repraesentata. Sex filij Alberti fratris subito populi Tarvisini incursu interfecti sunt: tyranni vxor & filiae viuae in ignem coniectae. Idem Scelus Fabrianensis populi ingens fuit, cùm in principes suos, Clauella gente ortos, conspirauit. In templo enim caedem peragere coniurati statuerunt, hora patrandi facinoris sumta, cùm sacerdos, qui coniurationis conscius erat, sacra perageret, & decantando Symbolo ad partem eam peruenisset, quae in carnationis mentionem facit. Scelestè enim voluit, vt verbum, quo humanae salutis ortus ac memoria renouatur, proditionis atque alterius peragendae mortis signum haberetur. Fulgosus lib. 9. cap. 1. Subditorum. Consule Titulum, Tyrannorum, fol. 2780. item Tit. Crudelitatis & perfidiae erga subdisos, fol. 3502. 2781. Herodis odium erga subditos, in hoc conspicitur, quòd iam moriturus praestantissimos Iudaeorum necari praecepit, ne careret extremo honore luctus, qui debetur regibus: vtpote qui probè Iudaeorum mentem nouisset, qui magis in ipsius morte gauisuri quàm lucturi essent, fiquidem vel à viuente etiam tum non abstinuissent contumelias. Iosephus lib. 17. cap. 8. & seq. Militum. Cato maior aiebat odisse militem se, in ambulando qui manus, & in praeliando moueat pedes, stertat altiùs quàm fremat. Plutarchus in Apophthegmatis. Ciuium. Vide Titulum, Seditionum, fol. 925. Alcmaeonidae & Calliae Atheniensium familia exitiali odio se inuicem prosequebantur, quamuis vtraq; tyrannidem Pisistratidarum exosa esset. Herod. lib. 6. Aristides Lysimachi F. Clisthenis necessarius fuit eius, qui post exactos tyrannos Pisistratidas rempub. constituit. Hic caeteris, qui rempubl. tractauerunt, longè praeferens Lycurgum Lacedaemonium statum reip. amplexus est, in quo pollerent optimates. Vbi aduersarium habuit Themistoclem Neoclis, qui populi partes tuebatur. Hos quidam ferunt à prima aetate, cùm vnà educarentur, omni in re & sermone vel serio vel ludicro dissensisse inter se, atque ingenia eorum statim ex illa contentione detecta: promtum hoc & proiectum, vafrum???ue, quod citò & facilè quouis ferretur: alterum stabili fixum indole esse & iustitiae inhaerens, mendacium verò vel leuitatem vel fraudem ne in ludo quidem vlla ratione admittens. Aristus Chius ex amatorio initio natam eò refert exarsisse horum simultatem. Stesilaum enim, qui Cea oriundus, & figura & specie corporis longè omnibus pueris praestabat, cùm ambo amarent, non mediocri percitos affectu fuisse: neque vnà cum deflorescente forma pueri abiecisse aemulationem, sed quasi in illa expertos lacertos suos, illicò ad rempub. prorupisse flagrantes & dissidentes. Multa mouente Themistocle periculosè, & aduersus omnes actiones suas cooriente atq; interpellante ipsum, compulsus scilicet ipse quoque est partim vlciscendi gratia, partim Themistoclis reprimendae potentiae, studio gliscentis populari, factis eius reluctari: satius esse censens commoda populi aliqua negligere, quàm illum vbique inualescere victorem. Denique cùm Themistocles aliquando quiddam rectè atque ordine ageret, aduersatus ei est. quo deiecto, non continuit se, sed iactauit digrediens ex co̅cione: Nisi & Themistoclem & se malè perderent, non posse rempub. Atheniensem consistere. Alio tempore cùm rogationem ad populum tulisset, atque ea impugnaretur, erat eam post concertationem obtenturus: iam???ue missuro in suffragia populum archonte, ex ipsis habitis orationibus animaduerso vitio abiecit rogationem. Identidem etiam ferebat per alios rogationes, ne studio secum contendendi obsisteret Themistocles bono publico. Plut. in Aristide. Legimus Neoclem & Demopolim Themistoclis filios quandoque incognitos venisse Athenas, adortos???ue in certamine epitaphio vim suam ostentare, quum victores apparuissent, nec qui forent, satis noscitaretur, corollis esse insignitos: & Neoclem quidem dolichum vicisse, Demopolim autem stadium. Post certamen verò cognitos, non tantùm à paternis inimicis esse lapidibus adobrutos, quum Atheniensivm memoriam refricuissent super legibus, quae aduersum exules sancitae fuerant. Caelius libro 14. capite 12. Antiq. Lect. Plato tamen in Menone Cleophanti quoque tertij filij mentionem facit. Cùm populus Rom. à Senatu videret Appium Claudium iuniorem co̅sulem cum T. Quintio Capitolino creari, ingenti odio commotus, quo Appiam gentem prosequebatur, ac simul indignatus, comitio excessit, ne ad honores euehi quenquam ex ea gente conspiceret. Fulg. lib. 9. c. 3. P. Diaconus Longobardicorum libro quarto, capite vndecimo scribit, tempore Phocae Imperatoris Prasinos & Venetos aurigarios per Orientem & Aegyptum ciuile bellum fecisse, ac sese mutua caede prostrauisse. Gvelforvm & Gibellinorvm factiones in Germania ortae, relicto natali solo in Italiam prouectae, miserè omnes vrbes, oppida, pagos peruagatae sunt. De earu̅ ortu non consentiunt auctores. Volunt quidam à duabus illustribus principum Germanorum familijs, Henricorum ex Vueyblingen, & Vuelforum ex Altorf, pagis Sueuiae, lites inter se exercentibus, originem cepisse. Alij verò (& inter hos Aemilius lib. 7) sub Conrado III. Imp. Friderici Sueuiae ducis F. Duce Franconiae, qui circa annum Domini MCXXXVIII. imperium inijt, ex bello ciuili initium sumsisse. Nam cùm Vuelfo, Henrico Superbo fratre, Saxoniae & Bauariae duce, à Caesare ob affectatum regnu̅ proscripto, ducatibus spoliato, & dum eos recipere conatur moerore animi extincto, Bauariae ducatum haereditario iure sibi vendicat: cum Conrado Imp. Vinspergum oppidum Sueuiae obsidente praelio congressus, & fugatus est. Vuelfo copias auxiliares habebat plurimas ex Sicilia à Rogerio rege, à pontifice Innocentio ex Italia, id sedulò conantibus, vt bellis implicatus ciuilibus Conradus, Italiam adire no̅ posset, neq; Calabria̅ & Siciliam Normannis extorquere. Itaq; tesserae loco auxiliares copiae Vuelsonis, Hîc Vuelf, clamabant, ex Ducis sui nomine: Imperatoris verò, Hîc Vuayblig, à nomine pagi Sueuiae, in quo nutritus ferebatur Conradus Imperator. Itali ergo factiosa haec nomina (condignum sanè impiae suae militiae contra optimum ac legitimum Imperatorem pro tyranno Guelfone sumtae stipendium) ex Germania domum reportarunt: vt quamuis per Friderici Barbarossae electionem pestes hae in Germania desierint, in Italia tamen pertinaci stultitia permanserint, & sub Friderico II. Pisis agente, & Alexandrum III. armis persequente, mirificè inualuerint. Qui po̅tifici fauebant, Guelfi, qui Imperatori, Gibellini dicebantur. Apud Pistorienses primùm ea nominum factiosorum distinctione frequentata, serpsit hoc factionum studiu̅ adeò latè, vt nulla ciuitas, nullum oppidum, nullus populus ea labe perniciosissima ma̅nserit intactus. Vrbs enim in vrbem, prouincia in prouinciam, populi pars in alteram, nulla impellente alia quàm harum partium causa, bella gessêre abinde vsq; ad nostra tempora. Nec modò diuisa sunt insignia in praelijs deferenda: sed colores, terrae fructus, vestium habitus, ipse incessus, digitorum concrepitus, & oris hiatus, suarum habent partium significationem. Nauclerus generatione 38. & 42. & Hungerus in Cuspiniani Caesaribus. Bartholomaevs Aluianus Senensis, anno 1497. Todium ab Guelfis introductus, omnes Gibellinorum domos diripuit, tres & quinquaginta eius factionis principes interfecit. Quod exemplum sequutus Antonellus Sabellus, Ternium, & Gateschij Columniorum ope Viterbium ingressi, eandem in vtroq; loco, & circumiecta regione Guelfis cladem intulerunt. Guicciardinus lib. 3. Carolus VIII. rex Galliae post subactum Neapolitanum regnum domum reuersurus, cùm Senas venisset, ita perturbatum ciuitatis statum inuenit, vt ciues in quatuor diuisi factiones, insano liuore mutuo inducti, à rege praefectum peterent, qui Gallico fretus praesidio inter ordines factionum aequo iure libertatis nomen tueretur. Ambiebat ad id Ligninius propinquus regis, ita vt cohortem Gallorum facilè impetraret, quae duce Gualterio Tinctauilla vrbi praeesset. Sed festinante in Galliam rege, non multò pòst depulsis foro atque vrbe Gallis, ciuitas ad veterem Pandulfi Petrucij dominatum redijt. Iouius lib. 2. Populus Romanvs in partes discissus, Vrsinae aut Columniae factionis studia sequi solet. Columnijs Sabelli vetustate familiae & frequenti sobole militarium iuuenum potentes: Vrsinis verò Comites cognomento Grapellij, claritate atque opibus fermè pares, adhaerent. Horum opibus Romani pontifices, dum per varias temporum ac bellorum occasiones licuit, semper infensi infesti??? fuêre: nihil???ue vnquam antiquiùs habuerunt, quàm alterutram factionem fouere, atque alere eorum controuersias: vt quum attritae mutuis caedibus atque iacturis amborum vires forent, ipsi postea deletis reliquijs, oppidis eorum Vrbi proximis potirentur. Romani etenim siue pristini decoris ac antiquae libertatis memores, siue vt sunt natura turbidi atque feroces, sacerdotum imperia, quòd pleriq; eorum parum moderatè auare??? imperitent, aequo animo ferre non possunt. Propterea quum iniurijs aut contumelijs exagitati fuerint, quò minus omni maleficio desaeuiant, neq; vi, neque legibus, neq; pontificis auctoritate deterrentur, Cepêre aliqua̅do atq; interemêre Bonif. IIX. quin & Eugenium IV. sede atq; Vrbe expulêre: alios palàm oppugnauêre armis, alios co̅iuratione facta, ac obsessis itineribus in maxima vitae atque amittendae dignitatis pericula coniecêre. Iouius lib. 1. Hist. Sub Friderico II. Mediolanenses in duas abiêre factiones: Nobiles Vicecomitibvs, populus Tvrrianis fauebat. At pulsis Vicecomitibus, Turriani rerum potiti sunt, quo ad Otho Vicecomes Archiepiscopus Mediolane̅sis exulum manu stipatus, victis septies Turrianis, eorum??? principe Napo ad vicum Decimum capto, sibi suis??? reditum in patriam, posteris imperium peperit. Iouius in vita Othonis. Circa annu̅ Christi 1494. viguêre in Liguria duae factiones, Advrnia atq; Fregosia, ambae populares & Gibellini nominis: ipsa enim ciuitas in nobiles & populares familias plebem???ue tripartitò diuiditur. Nobilitas duplici factionum morbo laborabat: na̅ patritij cùm ex professo partim Guelfi essent, partim Gibellini, etiam Adurnium, vt Fregosium nomen, pertinaci quadam insania sequebantur: accidebat??? saepiùs, vt Guelfi Gibellinos, quos maximè odio habere consueuissent, nouarum partium libidine caeci, acerrimis studijs iuuarent: id???ue propterea fiebat, quòd nobiles lege quadam antiquitùs lata, supremum in ciuitate magistratum, qui ad solos Gibellinos pertineret, capere non licebat: plebs quoque, quae mirum in modum incertis rumoribus seruit, incredibili mobilitate tumultum excitare, ad arma discurrere, atque eodem nonnunquam die commutatis voluntatibus, modò his, modò illis fauere consueuerat. Quibus de causis effectum est, vt quum discordia atque intestinis confecti malis sese regere non possent, dissociatis animis, attenuatis??? opibus, facilè veram libertatem amiserint. Iouius libro primo Historiarum. Virorum. Consule Tit. Virginitatis studium, fol. 2265. Cui accidit, vt insidiantes viros oderit. Amazones, item Bohemae Dievizae, item Alvilda Siuardi Gothorum regis F. viros omnes oderant. Vide Tit. Mulieres fortes. Vlasta Amazonum Boëmicarum dux, tanto virorum odio agebatur, vt pueris & adolescentibus dextros pollices amputaret, dextros???ue oculos erueret, ne per aetarem vel gladios tractare vel sagittam collineare possent. Ea dem matronis, quotquot ad se in arcem Deuinam confugerant, auctor fuit vna nocte maritos è medio tollendi. Dubrauius lib. 2. Mulierum. Orphevs amissa Eurydice vxore, omnes mulieres odio habuisse, & tandem à Thracijs matronis, dum Orgia celebrant, discerptus fuisse dicitur. Hippolytvs apud Euripidem sic de seipso inquit: [Greek words] [Greek words]. Odio habens nunqua̅ implebor mulieres, neque si dicat quis me eadem semper dicere. Semper enim illae sunt malae. Aut nunc quispiam eas bonas esse doceat: aut me sinat illas vsque incessere. Idem apud Senecam in haec verba prorumpit: Detestor omneis, horreo, fugio, execror: Sit ratio, sit natura, sit durus furor, Odisse placuit. Ignibus iunges aquas, Et amica ratibus ante promittet vada Incerta Syrtis: antè ab extremo sinu Hesperiae Tethys lucidum attollet diem: Et ora damis blanda praebebunt lupi: Quàm victus animum feminae mitem geram. Iason apud Euripidem in Medea haec profert: [Greek words] [Greek words]. Oportebat aliunde fortè homines sobolem párere, femininum autem non esse genus: sic sanè non esset vllum hominibus malum. Aiunt Melanionem quendam, odio mulierum, in solitudinem demigrasse: per???ue auia montium & nemorum, cane, quo vno conuictore vtebatur, feras insectari solitum, nec vnquam domum reuocari potuisse. Hinc Melanione castior dicebatur, qui magnoperè à mulierum congressibus abhorreret. Meminit adagij Aristophanes in Lysistrata. Erasmus in Adagijs. Vicinorum. Vladislaus Locticus Polonorum rex Cruciferis memorabili strage affectis, caesorum numerum recognoscens, conspicatus est Florianvm Sharum, hominem equestris ordinis, multis vulneribus debilitatum, resupinato corpore iacentem, & ilia per vulnus effluentia manibus cohibentem: conuersus???ue ad comites: Quàm magnus hic est, inquit, huius viri cruciatus. Respondit ille: Maiorem esse eius, qui in eodem pago malum vicinum habeat, qualem ipse expertus sit. Tum rex: Age, inquit, liberabo te isto cruciatu, si conualueris. Postea pagum totum illi donauit, excusso vicino improbo, vt scribit Mechouius. Cromerus libro 11. Discipulorum. Consule Titulum, Perfidiae erga discipulos. fol. 3503. Praeceptorum. Ex Tit Discipulorum perfidiae erga praeceptores, fol. 3503. Inter Aristotelem & Platonem haud conuenisse satis, ex ingenij monumentis palàm fit. Odium quod ex aemulatione auidissimum est, literarum & gloriae ratione exortum posset videri: sed à Graecis proditum secus, animaduerto: qui Platoni offensiorem factum Aristotelem volunt, quòd eius vitae instituto oblectaretur minus. Quippe curiofiùs circumuestiebatur Aristoteles, calceabatur???ue, quin & comam contondebat item delicatius. Istiusmodi verò à Platonis aberant grauitate plurimum, qui quantus quantus nil nisi sapientia prorsum fuit. Annulis digiti nitescebant onusti, & in hoc sibi placebat nimiúm. Inerat & in facie [Greek words] quaedam, id est, irridendi studium, importunior nec aberat loquacitas, quae ipsa & mores coarguebat. Proinde quum ea intueretur Plato, rarius hominem admittebat. Pluris autem longè Xenocratem faciebat, & Speusippum, caeteros??? cum quibus praeter alia libenter ac saepe confabulabatur, de philosophicis semper arcanis promens quippiam, quò illi abirent nunquam non doctiores. Ex Aeliano Caelius lib. 17. cap. 34. A. L. Amicorum, sociorum. Consule Locum, Ex amicis facti inimici, fol. 892. Hostium. E???, Inimicitia proprié. Amalechitis hostibus ne ignoscerent Israëlitae, iubet Dominus per Mosen, inquiens: Mementote quid vobis fecerit Amalechita in itinere egressis ex Aegypto, vt vobis in itinere occurrerit, nihil??? Deum veritus, extremos vestrûm & infirmissimos quosque carpserit, vobis lassis atque defatigatis. (Exodi 17. cap.) Igitur cùm iam vos quietos reddiderit Joua Deus vester ab omnibus vestris vndiq; hostibus in terra, cuius vobis occupandam possessionem daturus est, Amalechitarum memoriam de rerum natura aboletote, néve hoc obliuioni mandatote. Deuteron. 25. Aman Amalechita hostis Iudae orum natura (quia gens illius à Iudaeis iam olim excisa fuerat) cùm apud regem Artaxerxem plurimum posset, curauit vti Iudaeorum gens, tanquam rebellis & impia, 13. die duodecimi mensis, publico edicto propofito, interfici iuberetur. Verùm Dominus iciunia & supplicationes Iudaeorum misertus, malum consilium in ipsum Amanem conuertit. Esterae 3. & seq. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Antiq. Achilles & templum habet & tumulum iuxta Sigaeum: Patroclus autem & Antilochus tumulos. Quibus omnibus & Aiaci Ilienses sacrificant. Herculem verò non colunt, causam afferentes, quòd is vrbem fuerit depopulatus. At ille (inquiet aliquis) ita eam depopulatus est, vt posteris depopulaturis, labefactatam quidem relinqueret, ciuitatem tamen. Sed ij, quibus ipsi sacrificant, & quos vt deos colunt, ex toto eam deleuêre. Nisi hoc causae dicant esse, quòd hi iustum bellum intulerunt, Hercules verò iniustum, Laomedontis equorum gratia. Cui rei rursum fabula occurrit: non enim equorum gratia, sed mercedis pro Hesione à ceto liberata. Strabo lib. 13. Atrox odium & irreconciliabilis simultas, atque vt Plutarchi dicam verbis, [Greek words] erat inter Thessalos & Phocenes: quòd hi primores illorum in suis vrbibus ad vnum omnes eodem die trucidassent: illi vicissim illorum obsides ducentos quinquaginta in crucem sustulissent. Tandem Thessali contractis omnibus copijs, per Locrenses irruperunt, edicto promulgato, ne cuiquam prouectioris aetatis parceretur, pueri cum mulieribus in seruitutem abducerentur. Daiphantus itaque, qui fuit vnus è tribus, quibus Phocensium res erat commissa, suasit vti viri quidem Thessalis obuiam irent, cum illis conflicturi: caeterùm mulieres vnà cum liberis, ex vniuersa Phocide congregatas, in vno quopiam loco seponerent, congesta ingenti lignorum materia: & adhibitis custodibus mandarent, vt simul ac intellexissent, sese victos in praelio, continuò pueros & vxores iniecto igni exurerent. Id reliquis comprobantibus, exurgens quida̅ negauit aequum fieri, ni consilium hoc, vxorum quoque suffragijs comprobatum fuisset: quod si non placeret, non esse cogendas. Itaque mulieres, vbi rem cognouissent, ipsae inter se habito consilio, Daiphantum collaudarunt, qui rectissimè consul???isset Phocensium rebus. Eadem autem videri & vxoribus & liberis eorum. His ita peractis, congressi cum Thessalis Phocenses, superiores extiterunt. Ac decretum quidem illud Graeci Phocensium desperationem appellarunt: quòd etiam si feliciter cessisset, tamen temerarium parum??? cordatum videretur. Haec Plutarchus & Pausanias in Phocicis. Clistenes Sicyonis tyrannus, ob suum in Argiuos odium, quibuscum diuturnu̅ gessit bellum, vt Homeri carmina tolleret, quia Argiui ciuem suum praedicarent, omnia poëmatum certamina Sicyone sustulit. Quin & Adrastum, cuius monumentum in ipso erat foro constitutum, annua??? veneratione consecratum, inde pellere adortus (fuerat enim & ipse Argiuus) quia oraculo id facere prohibebatur, Menalippi Thebani corpus, qui Mecistem Adrasti fratrem occidit, & Tydeum eius generum, à Thebanis impetratum. Sicyoni intulit, ei???ue fanum & annua sacra, quae Adrasto reddi consuessent, instituit: ita euenturum arbitratus, vt Adrasti genius Menalippi odio ex Sicyone migraret. Reliquus Clisthenis in Argiuos conatus, in tribuum mutatione extitit, quas ne eadem nomina cum caeteris Doriensibus haberent, ridiculi??? appellationibus insigniuit, vt Hyatae, Oneatae, Choereatae, à sue, asino, & porco dicerentur. Sab. lib. 8. En. 2. Xerxes Persarum rex in Themistoclis caput ducenta talenta pronunciauit. Itaque cùm ad regem è Graecia pulsus fugeret, in Aeolia rei maritimae praefecti insidias ei tetenderunt. At postquam ad Xerxem venit, benignè eum rex suscepit, & ducenta talenta ei dedit, quòd semetipsum adduxisset. Plutarchus in Themistocle. Mitylenaeis durissima fuére cum Atheniensib. certamina, adeo???ue Athenienses in eos saeuiêre, vt senatusco̅sulto decreuerint omne̅ Mitylenaeoru̅ pubem iugulari. Poenituit tamen eos, decretum???ue mutatae sententiae vna die antè allatum est ad imperatores, quàm mandata essent peracturi. Herod. Lysimachvs Hellesponti rex inter omnes reges Demetrio Poliorceti hostis infestissimus, cùm Seleucus eum in acie victum cepisset, pecuniam Seleuco per legatos, si necasset Demetrium, obtulit. Seleucus autem vel aliàs eum execratus longè impensiùs hinc duxit detestabilem & barbarum. Plut. in Demetrio. Promervs domesticus Archelai regis Macedoniae, Euripidi à regis coena redeunti furtim canes immisit, qui poëtam discerpserunt. Hipponax poëta Bubalu̅ pictorem suis scriptis ad laqueum perpulit. Aelianus. Romani per trecentos annos propè continenter cum Veientibus bellum gessêre. Liuius. Vehemens aduersus pop. Rom. Hamilcaris Carthaginensis ducis odium fuit. Quatuor enim puerilis aetatis filios intuens, eiusdem numeri catulos leoninos in perniciem imperij Rom. alere se praedicabat, digna nutrimenta, quae in exitiu̅ patriae suae, vt euenit, conuerterentur. E`` quibus Hannibal maturè adeò patris vestigia subsecutus est, vt eo exercitum in Hispaniam traiecturo, & ob id sacrificante, octo annorum natus, altaria tenens iuraret, se cùm primùm per aetatem potuisset, acerrimu̅ hoste̅ pop. Rom. futurum, vt pertinacissimis precibus instantis belli commilitium exprimeret. Idem significare cupiens quanto inter se odio Carthago & Roma dissiderent, inflicto in terram pede, suscitato??? puluere: tunc inter eas fore finem belli dixit, cùm alterutra pars in habitum pulueris esset redacta. Ergo quantu̅uis patria pulsus esset, & alienarum opum indigeret, nunqua̅ tame̅ destitit animo bellare cu̅ Romanis. Nam vt omittam Philippum Demetrij Macedonis regis filium, quem absens hostem reddidit Romanis: omnium potentissimum Asiae regem Antiochum tanta cupiditate in cendit bellandi, vt vsque à Rubro mari, arma conatus sit inferre Italiae. Ad quem cùm legati venissent Romani, qui de eius voluntate explorarent, darent???ue operam consilijs clandestinis, vt Hannibalem in suspicionem regi adducerent, tanquam ab ipsis corruptus alia atq; antea sentiret: neque id frustra fecissent: id??? Hannibal comperisset, se??? ab interiorib. co̅silijs segregari vidisset: tempore dato adijt regem, ei??? quum multa de fide sua & odio in Romanos co̅memorasset, hoc adiunxit: Pater (inquit) meus Hamilcar, puerulo me, vtpote non ampliùs nouem annos nato, in Hispania̅ Imperator proficiscens, Carthagine Ioui optimo maximo hostias immolauit. Quae diuina res du̅ conficiebatur, quaesiuit à me, Vellémne secum in castra proficisci? Id quum libenter accepissem, atq; ab eo petere cepissem, ne dubitaret ducere: tum ille: Faciam (inquit) si fide̅ mihi qua̅ postulo dederis: simul??? ad aram adduxit, apud qua̅ sacrificare instituerat, eam???, caeteris remotis, tenentem, iurare iussit, Nunqua̅ me in amicitia cum Romanis fore. Id ego iusiurandum patri darum, vsq; ad hanc diem ita co̅seruaui, vt nemini dubiu̅ esse debeat, quin reliquo tempore eadem mente sim futurus. Quare, si quid amicè de Romanis cogitabis, non imprudenter feceris, si me celaris. Cùm quidem bellum parabis, te ipsum frustraberis, si no̅ me in eo principem posueris. Probus in eius vita, & Plut. T. Q. Flaminivs ad componendam inter Prusiam Bithyniae & Eumene̅ Pergami reges inimicitiam missus, cùm Hannibalem apud Prusiam exulantem inuenisset, quem & communi odio tanquam inimicissimum hominem S. P. Q. R. prosequebatur, & priuato quoque, ob memoriam Flaminij patris ad Thrasymenum lacum interemti: regem permouit, vt sibi dederetur. Caeterùm Hannibal omni spe euadendi abiecta, statuit morte voluntaria Romanorum manus effugere. Alij seruum ab eo iussum compressa gula spiritum interclusisse tradunt. Quidam sanguinem tauri, sicut Clitarchus, Stratocles??? de Themistocle finxit, bibisse eum dicunt, atq; eo potu [65] mortuum concidisse. Liuius autem Hannibalem scribit venenum ad similes casus praeparatum poposcisse, & mortiferam illam potionem tenentem manu dixisse: Soluamus ingenti cura populum Romanum, vbi mortis iam consumti senis tantum tam???ue praesens desiderium tenet. Romani patres Pyrrhum Epirotarum regem infestis signis appropinquantem moenibus Romanae vrbis à veneno monuerunt vt caueret. Hi auctores fuêre, vt regiae dignitatis iunctae???ue dextrae oblitus hospes, hospitem scelere proderet. His dictis regem Prusiam multis execrationibus detestatum, veneno sibi consciuisse mortem, LXX. aetatis anno, quidam memoriae prodiderunt. Eius morte Romae audita, pleri??? Flaminium crudelitatis arguebant, quòd veluti praeclari cuiusdam facinoris gloriam adepturus, auctor extitisset opprimendi exacta aetate virum, à quo nullum vlteriùs periculum reipub. iam propè victrici omnium gentium timeri poterat. Quidam verò factum excusantes, Flaminio etiam tribuebant laudi, quòd perpetuum hostem populi Rom. de medio sustulisset: cui etsi vires corporis ac robusta aetas, non tamen ingenium, co̅silium, rei militaris peritia deesset, quibus Prusiam ad arma concitare, Asiam??? nouis bellis commouere ac perturbare potuisset. Auctor vitae Hannibalis. Romani & Poeniper CXIIX. annos inter se de terrarum imperio terra & aquis disceptarunt. Quo temporis interuallo, si quies fuit aliqua̅do ab armis, ab odijs cessatum est nunquam. Habuit primum bellum Punicum duos & viginti annos. Mox alterum, quod ab eo proximè est gestum, sexdecim (sunt qui biennium huic numero adijciant, alij triennium.) Postremum, quo Carthago excisa est (anno DCC. quàm condita fuerat, Olymp. CLVIII. penultimo) tres annos: etsi non defuerunt qui in quartum exijsse proderent. Sed quò minus temporis hoc habuit, quàm duo priora illa, eò minus & periculi. Enimuerò priore illo, vt aliae dissimulentur clades, septingentae Romanorum sunt naues diuersis casibus amissae. In altero, quod Barchinus Hannibal gessit, quadringentae Italiae vrbes sunt, vt Appianus scribit, in cendio consumtae, trecenta??? hominum millia diuersis praelijs interfecta. Sab. lib. 9. Enn. 5. Bello primo Macedonico L. Apustius Romanae classis praefectus, circa Scylleum agri Hermionici cum Attalo rege coniunctus, tantum animi fecit Atheniensibvs, quòd continuo decretum tulerint, vt omnes Philippi regis statuae, atque maiorum eius tituli & honores, in perpetuum abolerentur. Publici sacerdotes quoties pro populo Atheniensi & pro socijs facerent, Philippum cum tota progenie, exercitum, regnum, ipsum???ue Macedonum nomen execrarentur. Demùm vt impunè occidere liceret, si quis vnquam Athenis de honore aliquo ipsi regi decernendo, iam inde verba ausus esset facere. Atque ita Athenienses verbis, quibus solis valebant, bellum aduersus Philippum gerebant. Sabell. lib. 6. Enn. 5. Brutij cùm ad Hannibalem defecissent, Crotonem vrbem proditione ceperant: arcem solam optimates in Rom. fide continebant. Obsedêre Brutij aliquandiu arce̅ à plebe adiuti, inde Hannonis auxilium implorârunt. Post cuius accessum, tandiu in obsidione perseueratum est, donec optimates Locrensium Hannonis interuentu pacti sunt cum Crotoniatis, vt relicta arce Locros cum omnibus fortunis incolumes migrarent: maluerunt??? illi extorres fieri, quàm in natali vrbe cum Brutijs viuere. Sab. lib. 3. Enn. 3. L. Sylla postquam Italorum rebelliones multis dissipauit praelijs, Samnites fermè solos consistentes, & in vnum conspirantes conspicatus, ante illorum moenia castris locatis, partim in pugna obtruncauit, nullis vitam impartiens captis, partim verò qui arma proiecerant, ad millia tria, vel, vt alij, quatuor in campo Martio ad Ouilia coactos, immissis militibus, triduo pòst iugulauit. Factis inde proscriptionibus non antea destitit, quàm Samnitum nomen deleuerit, aut ex Italiae finibus omnes eiecerit. Cùm autem de tanta incusaretur iracundia, respondebat magistra sese experientia didicisse, ne vnum quidem Romanum pacem acturum, quo ad Samnites potentes essent. Itaq; ciuitatum aliae vici facti, aliae radicitùs extinctae. Strabo lib. 5. Bonifacivs VIII. Gibellinos mirificè persecutus est. Hinc orta grauis illa inter Pontificem & Columnenses Gibellinos contentio, qui etiam Anagniae contra Pontificem factionis suae partes fouebant. Cardinales duos, Petrum & Iacobum Columnenses calumniari cepit, quòd thesauros ecclesiae in morte pontificum diripuissent, quod???ue libellos famosos contra se sparsissent: cùm post illatam sibi iniuriam, ad reges, ad principes, ad nationes de arrogantia Bonifacij, de ambitione, quòd contra ius fas??? pontificatus sedem occupasset, reiecto fraudibus Celestino, eo dem???ue in carcerem coniecto, scripsissent. Ergo concitatis multis cruce signatis. eos opprimere conatus, Praeneste, quò se cum Sarra eorum patruo receperant, obsidione cingit. Dilapsos inde, capto ac direpto Praeneste, Zagalarum & Columnam confugientes persequitur. Cardinales inde quoque dilapsi, Reate petiuêre Sarra verò apud Antium multum diu??? in nemoribus vixit, saeuitiam Bonifacij veritus: sed in piratarum manus incide̅s, remigio admotus, multas calamitates perpessus est: quanquam sic quidem aequiore animo exilium pati mallet, quàm saeuitiam Bonifacij experiri, qui Gibellinos omnes vno odio prosequebatur. Procheto Genuensi archiepiscopo, ad pedes eius die Cinerum pro cumbenti, ad formulam à sacerdote tunc pronunciari solitam: Memento homo quia cinis es, & in cinerem reuerteris, alludens dixit: Memento homo, quia Gibellinus es, & cum Gibellinis in cinerem conuerteris: in eius??? oculos cinerem coniecit, non in caput: eundem???ue ob nomen factionis archiepiscopatu priuauit, licet postea in integrum restituerit. Tandem verò rex Francorum Philippus Bonifacij superbiam domiturus, Sarram Columnensem in portu Massiliae cognitum, à piratis redemit. Sarra seruili habitu Latium ingressus, collectis vndique amicis, Nogaretium Gallum cum ducentis equitibus Gallis mercede conductis è militia Caroli Valesij Ferentinum praemittit, qui inde ei, si opus esset, auxilium ferret. Ipse Anagniam clàm noctu ingressus, adiuuantibus Gibellinis, quos Bonifacius diu multum???ue vexauerat, pontificem nil tale metuentem, in domo paterna capit, captum Romam perducit, vbi quinto & trigesimo die pòst dolore animi confectus perijt, pontificatus sui anno octauo. Platina. Genvenses magno praelio ad Calaritanum Sardiniae sinum victi à Venetis, suis opibus accisis ad alienas confugêre. Florebant tum res Vicecomitum omnium maximè in Italia, quas Ioannes Vicecomes Mediolani & antistes & princeps, ad eam diem vehementer auxerat. Ad hunc Genuenses legatos misêre, qui vrbem, ciues, agrum, omnes??? ciuitatis fortunas publicas & priuatas illius fidei traderent, postularent??? vnum illud, precibus???ue contenderent, vt se deditos aduersus omnem Venetorum Aragonum??? tueretur iniuriam. Et sic irae & odio stimulantibus, se libertate priuarunt sua. Accepit libens eam deditionem Vicecomes, ac deditos bene sperare iussit, pollicitus fore, vt nunquam Genuenses publici illius studij in Vicecomites poeniteret. Deditionis huius fama Venetos adegit, vt nouo foedere & societate partes suas firmarent, Carrariensium, Scalanorum, Estensium, Gonziacorum, & in Hetruria Florentinorum amicitiam & societatem complexi: quod eò faciliùs sunt consecuti, quò Vicecomitum opes finitimis (creuerant enim plus nimio) erant formidolosiores. Sabell. lib. 8. En. 9. Emmanvel Caesar Graecus indignè ferens Venetos negasse, se, cùm id peteret, Gulielmo Siciliae regi Graecorum hosti bellum illaturos, quo cum foedus icissent: Venetos mercatores vno eodem???? omnes die tota Graecia Graecorum???ue prouincij vno edicto comprehendendos curauit: missos??? ad expostulandum oratores contra ius gentium in custodiam tradidit, in quibus Henricum Dandalum, nec dimisit, nisi indignis habitos modis. Aemilius lib. 6. Cùm Ioannes princeps Pisaurensium de Caesaris Borgiae Alexandri Pp. F. in se voluntate certior factus, oppidum Venetis vellet tradere, modò sibi aliquid in reipub. finibus oppiduli aut castelli Senatus daret, quo se alere & sustinere posset: consulto Senatu responderunt, nolle se ei praesidio esse, qui reipub. obesse voluisset. Id autem propterea Patres commemorauerant, quòd Ludouici Galli legatos ad Turcarum regem contra remp. missos, Ioannem hospitio accepisse, nauibus, rebus omnibus iuuisse, regis???ue item ad Ludouicum legatu̅ naue Pisauri egressum domi suae habuisse, clam??? ad illum misisse, tum ipsum singulis de rebus, quae in vrbe agerentur, literas ad rege̅ dedisse, antea cognouerant. Bembus lib. 5. Hist. Ven. Bernardvs Castellioneus Florentinus, obsessa anno MDXXX. ab Caroli V. Caesaris exercitu Florentia, quum antea Aurantio Caesariani exercitus Imperatori bellariorum dona detulisset, Alfonso Vastio cohortanti, vt pontifici Clementi VII. aliàs optimo ciui, nec nominis sui clementiae defuturo, patriam concedendam curaret, sublata argentea pelui, quam habebat in manibus, exclamauit, non alio modo Florentinos, quàm in cineres redactam patriam ea pelui reddituros. Dixit quoque saepiùs in aduersarum partium ciues inuectus, si hi vnam tantùm haberent ceruicem, se illam cupidissimè vno dextrae suae ictu, districta latiore sica, detru̅caturum. Confessus etiam est, dedita Florentia, tormentis subiectus, se perpetuis sententijs in patritium ordinem, ipsos??? Mediceos, tanquam tyrannos, inimicissimè fuisse proloquutum, adeò vt neptem pontificis Catharinam (quae pòst Henrico II. Gallorum regi nupsit) nunquam reddenda̅ esse, sed quum adolesceret, contrudendam in Marmarucos fornices, vbi tum foedissimum erat lupanar, inuerecundè censuisset: semper??? in senatu à sententia quaerendae concordiae procul abfuisset, incitasset??? iuuentutem per Dantem fratris filium, notae ferociae apud turbidos ducem, vt nullam aliam quàm in armis internecione??? inimicorum salutis spem esse [66] putarent, & obiter in aduersam factionem effusè grassarentur. Iouius lib. 29. Hist. Carolum VIII. Gallorum regem, armatum Romam ingressum, nec Pontifex Alexander VI. nec Baptisia Vrsinus Cardinalis, à Pontificis latere nunquam discedens, suo accessu dignati sunt. Vrsinus autem saepiùs testatus est, posse sibi vitam adimi, at vi extorqueri non posse, vt eum amicè salutaret, qui vt hostis Romanum Pont. adijsset. Sabell. lib. 9. Enn. 10. Parentum. Vide Tit. Crudelitatis, & Perfidiae Liberorum erga Parentes, fol. 2788. 3516. Electra odium erga matrem Clytaemnestram, patris Agamemnonis interfectricem, apud Eurip. sic exprimit: [Greek words] Mori iuuat, matris sanguinem vbi iugulando fudero meae. Liberorum. Et hîc Parentum impietas erga filios spectanda venit, quatenus odium habet iunctum, fol. 3521. Odium nouercale indicat epigramma Graecum titulo Callimachi, nec illo quidem indignum auctore: [Greek words] Lvcillivs Epigrammatographus filiam suam odio habuit, vel certè simulauit, vti ex secundo Epigrammatum, [Greek words], colligere licet. [Greek words] De Caesare Avgvsto literis proditum est, quòd Iulias filiam & neptem, & Agrippam priùs adoptatum, postea abdicatum, non aliter appellare soleret, quàm tres Vomicas suas, ac tria Carcinomata: adeo???ue detestabatur mores illorum minimè frugales, vt ad omnem illorum mentionem soleret exclamare versu Homerico: [Greek words] O`` vtinam celebs mansissem, orbus???; perissem. Erasmus in Adagijs. Tiberivs Caesar, filiorum neque naturalem Drusum, neque adoptiuum Germanicum patria caritate dilexit: alterius vitijs infensus. Nam Drusus animi fluxioris remissi oris???ue vitae erat. Itaque ne mortuo quidem perinde affectus est: sed tantum non statim pòst à funere ad negotiorum consuetudinem redijt, iustitio longiore inhibito. Quin & Iliensium legatis paulò seriùs consolantibus, quasi obliterata iam doloris memoria irridens. Se quoque respondit vicem eorum dolere, quòd egregium ciuem Hectorem amisissent. Germanico vsqueadeò obtrectauit, vt & praeclara facta eius pro superuacuis cleuaret: & gloriosissimas victorias, ceu damnosas R. P. in creparet: quòd verò Alexandriam, propter immensam & repentinam famem, inconsultò se adisset, questus in Senatu, etiam causa mortis fuisse ei per Cn. Pisonem legatum Syriae creditur. Suetonius. Clementia Burgunda, Calixti II. Pont. Rom. soror, quum Roberto II. Flandriae principi fortiss. & rebus in Syria gestis clariss. intra tres annos & eò minus tres filios enixa esset, sterilitatem fertur accersisse, ne sobole numerosa grauaretur. Quae res illi malè vertit, quum filijs omnibus superstes grauiter defleret, alios quàm suos liberos Flandris imperare. Iac. Marchantius de rebus Flandriae. Maritorum. Iones quidam, ex Atheniensium colonis, cùm in Cariam profecti, viros omnes interfecissent, & mulieres ad concubitum violenter rapuissent, Caricae illae mulieres, vindictae loco, iureiurando interposito legem inter se sanciuerunt, ne vnquam cum maritis cibum sumerent, neque eos proprijs nominibus compellarent. Herod. lib. 1. Vxorum. Cotysrex Thraciae, fortunae varietate in eam crudelitatem peruenit, vt vxorem (ex qua iam filios susceperat, & cum qua antea mitis & humanus viginti quatuor annis vixerat) mediam consciderit. Suidas. Fratrum, Sororum. Amnon Dauidis F. Thamarem sororem efflictim deperibat. At posteaquam ea potitus est per vim, amorem in odium conuertit, ita vt eam omnibus spectantibus domo per famulum eijci curarit. 2. Reg. 13. Domitianvs Vespasiano patre defuncto, cùm se testamento fraudatum publicè inctitaret, fratri Tito insidias struere cepit. Eum quinetiam mortuum, obliquis & crebris orationibus carpens, efferri iussit, vnico co̅secrationis honore dignatus. Cuspinianus. Affinium, Cognatorum. Berchtoldi Zaringensis Carinthiae ducis odium erga affines summum. Moriens pecuniam omnem signatam & vasa aurea & argentea in vnam conflari massam iussit, vt haeredes de ea vel inuiti cogerentur digladiari. Fulgosus. Brutorum. Ivdaei ex instituto Mosaico à porcis abstinent. Hinc iocus ille Augusti in Herodem regem filiorum parricidam: Malle se porcum quàm filium Herodis esse. Proditur memoriae, in Aegypto flaui coloris homines ludibrio esse, plurimum???; vellicari: asinos verò plerunq; in praeceps dari, sicut obuenit apud Coptitas. Vtriusque facti redditur ea fermè ratio, quòd ruffus foret Typhon hostis perpetuus Osiridis, nec non asini quoque colorem praeferret. Sed additur hebetudinis item ac ruditatis ratio, necnon inuiriarum illatio frequens. Quae causa gentibus item illis expressit, vt Persaru̅ regem Ochum nomine, quem miro prosequebantur odio, afinum subinde appellarent. Quare is commotior, [Greek words]: Asinus, inquit, hic vestro conuescetur bouce. protinus???ue Apin immolauit, sicuti Dinon scriptum reliquit. Legimus item Bvsiritas & Lycopolitas tanto eius animantis odio flagrasse, vt tubis omnino supersederent vti, tanquam sonum edant asinino planè consimilem: prorsus???ue non purum id animal arbitrabantur, sed daemonicum, ex ea quam exposuimus assimulatione. Imò verò in sacris popana facientes mensibus, quos illi vocant payni & phaophi, asinum effingunt insigne̅, vinctum. Caelius lib. 30. c. 21. A. L. Ab arce Atheniensivm, vbi Mineruae, & à Delo, vbi Dianae templum fuit, arcebatur canis, quòd impurum & procax animal esset. Alex. lib. 2. cap. 14. Cani prae omnibus animantibus infestus fuit Hercvles: quippe hic eum semper multum fatigauit, vt Cerberus, & super omnia Licymnio puero Oeoni à cane interemto, ab Hippoco ontidis pugnam conserere compulsus, cùm multos alios amicos, tum fratrem desiderauit Iphiclem. Proinde Romae cùm illi sacra fierent, nullus conspiciebacur intra septa canis. Plut. in quaest. Rom. Romani, canes negligentes custodes Capitolij annuo supplicio furca sambucea viuos suspendunt, inter aedem Iuuentutis & Sumani: quòd Gallis Capitolium obsidentibus ignauia sua & stertore Gallos ascendentes non prodidissent. Plinius lib. 29. cap. 4. Apud Rom. Flamini sacrorum equum tangere non licet, cùm Romae publicis sacris equus etiam immoletur. Plinius lib. 28. cap. 9. Germanicvs galli gallinacei neque vocem neque aspectum ferebat. Plut. Com. de odio & inuidia. Magi apud Persas mures interficiunt, quasi & ipsi eorum odio teneantur. & abhorreat ab eis deus. Quippe Arabes penè omnes & Aethiopeseos abominantur. Plut. de inuidia & odio. Respectv rervm. Odivm Vitae. Consule Tit. eorum Qui sibijpsis manus inferunt, fol. 458. [Greek words] dicuntur Iulio Firmico, qui non expectato fato ipsi seipsos violenta morte conficiunt. Ita???ue Heliogabalus apud Lampridium ab Astrologis [Greek words] se fore audiens, omnigena mor???is instrumenta eadem???ue luxuriosißima comparauit. Apud Euripidem in Hecuba Polyxena ratiocinatur, sibi non esse causam cur optaret viuere, quòd omnibus ornamentis pristinae fortunae iam esset spoliata: [Greek words] [Greek words]. id est, Quae namq; vitae causa iam superest mihi? Etenim rudis mi lucis hoc initium pater rex: dein spes in amplas educabar, regibus sponsa. Qua tempestate Graeciam Xerxes petebat, ab rege, quem splendidissimè exceperat, Pythes metallarius, & muneribus erat prosecutus, hoc petijt beneficij, vt pluribus ex liberis suis militiae vacationem vni daret, sibi???ue eum relinqueret ad senectutis solatium. Offensus Xerxes, eum ipsum, quem postulauerat, iugulauit, dissecto???ue in partes corpore, exercitum per medium traduxit: reliquos secum abduxit, cecideru̅t???; in praelijs omnes. Quare animo Pythes abiecto multorum ineptorum & stultorum more mortem exhorruit, & vitam sensit acerbam. Cùm taederet vitae, neq; satis animi haberet ad eam deponendam: esset autem magnus in vrbe agger, per???; media̅ flumen ferretur, quod appellabant Pythopolitem, in aggere monime̅tum extruxit, flumen??? ita auertit, vt fluens per aggerem amnis sepulrum allueret. His perfectis ipse in monimentum descendit: imperio??? omni vxori & vrbe demandata, veruit eò accedere, tantùm vt coenam quotidie scaphae imposi [67] tam mitteret, quousq; haec vnà cum intacta coena praeterflueret sepulcrum: pòst quasi mortuo ne ampliùs mitteret, Ita ille reliquam transegit vitam. Vxor imperio praeclarè praefuit, ciues??? aerumnis liberauit. Plut. de virtut. mulierum. Evphrates philosophus senio morbo??? confectus, ab Hadriano Imp. impetrauit, vt citra ignominiam hausta cicuta mortem obire posset. Dion in Hadriano. Starcathervs gigas Suecus, incruenta morte defungi ignobile ratus, cùm ob senium & corpore inualido & oculis captus esset, diuturnioris vitae moram perosus, emendi in se percussoris gratia cxx. auri libras, quas à proceribus Danis ob coesum per insidias Olonem Daniae tyrannum meruerat, collo appensas gerebat, non aptius se violatae maiestatis iniuriam expiare posse ratus. Itaque gemino cinctus ense, totidem baculorum adminiculo nitebatur. Quo viso popularium quidam geminum gladiorum vsum seni superuacuum ratus, donari sibi alterum per ludibrium petituit. Quem Starcatherus spe petitionis facta propiùs accedere iussum, detracto lateri mucrone transuerberauit. Quod Hatherus quidam (cuius patrem Lennum suasorem interficiendi Olonis Starcatherus olim poenitentia adductus occiderat) dum canibus feras insequeretur aspiciens, duos è comitibus concitatis equis senem terrere iubet. Qui dum procursu edito reflectere cupiu̅t, Starcatheri baculis intercepti periêre. Eo spectaculo Hatherus perterrefactus, agnitum senem, an gladium vehiculo permutare vellet, interrogat. Respondet Starcatherus, quonda̅ poenas se ab irrisoribus exigere solitum, nec vnqua̅ impunè sibi à procacibus insultatum. Mox vbi Hatherum Lenno patre ortum didicit, feriendu̅ ei iugulu̅ praebuit, hortatus ne à parentis sui interfectore poenàs exigere vereretur: cupide??? ense praebito, pronam ceruicem obtulit, ne ferro muliebriter vteretur, hortatus, praefatus???, quod si peracta caede ante cadaueris lapsum caput ac tru̅cum medius intersiliret, inuulnerabilis redderetur. Hatherus, sene̅ obtruncauit: caput corpori auulsum, impactum???; terrae, gleba̅ morsu carpsisse fertur. Percussor tamen promissis fraudé subesse veritus, saltu abstinuit. Quem si temerè peregisset, fortè cadaueris ruina obrutus, occisi senis poenas proprio funere persoluisset. Corpus eius in campo, qui vulgò Rolung dicitur, sepulturae mandauit. Saxo lib. 8. Sapientiae, Philosophiae. Medea à Creonte rege Corinthiorum iubetur terra excedere, quòd sit sapiens & perita, & possit propterea inferre mala cùm sibi tum suis, apud Eurip. in Medea. Musicae. Archidamvs Zeusippi filius, cùm quidam sibi commendaretur hoc nomine, quòd bonus esset cantor: At hîc, inquit, apud nos bonus cupediarius. Erasmus in Adagijs. Tubarum vocem, qua nunc reges tantoperè delectantur, olim Bvsiritae non ferebant, quod asino rudenti videatur adsimilis. At ei genti, inter abominanda habebatur asinus. Plut. Religionis diuersae. Aedificantibus templum Iudaeis, post reditum de Babylone, Gentes quae erant in circuitu impedire eos sunt conatae. 1. Esdrae 4. Clavdivs Imp. Iudaeos omnes religionis odio Româ expulit. Actorum 18. Socrates lib. 7. c. 13. narrat, diabolico facinore Ivdaeos malitiam suam extremam prodidisse in quodam loco, quem Inmestar vocant, inter Chalcedone̅ & Antiochiam Syriae. Nam cùm ibi ludicra agerent, & poculis indulgerent Iudaei, non tantùm Christianos & ipsum Christum horrendis & conuicijs prosciderunt, sed etiam erecta cruce, misellum puerum Christianum vi appréhensum, in eam crucem suspenderunt, & tandiu verberarunt, donec expiraret. Imperatores re cognita de auctoribus sceleris graues sumsêre poenas. De Ivdaeis sic scribit Chrysost. homil. 44. in 12. Matthaei: Si aliquo modo modestius nunc degere videntur, formidine principum id simulant. quae si nulla esset, crudeliora quàm antea vnquam facere auderent, cùm omni prauitate atque malitia priscos nimiùm antecedant, malesicas artes atque magicas, petulantiam, audaciam, caetera??? vitia supra modum colentes. & quamuis tanto freno coërceantur: saepenumero tamen in principes conspirarunt, & in extremas inde calamitates inciderunt. Ladislavs Vngariae & Boëmiae rex cùm ad celebrandas cum Magdalena Galliae regis F. nuptias Pragae ad secundum lapidem appropinquasset, Rochezana ei cum frequenti sacerdotum Hussitarum collegio occurrens, de fausto felici???ue eius aduentu accurata oratione congratulatus est. Limis contrà toruis???ue oculis prophanam illam multitudinem rex inspexit: quinetiam submonente Georgio Pogiebrachio gubernatore vix gratias egit, & quasi maiestatis suae vultum eo incestasse spectaculo visus est. Ad primum lapidem, Pragensis basilicae sacerdotes, Romanae ecclesiae assertores, qui diu exularant, in occursum venêre, crucem & sacra ferentes, diuinos gratulabundi hymnos concinebant. Quorum postquam congressum attigit: Veros (inquit) Dei ministros agnosco. Saluete patres sacrosancti, quorum sacris ac precibus humana scelera remittuntur. Mox equo desiliens, osculatam crucem adorauit. Hussitarum id animos admodum offendit (quippe qui non aequum sibi futurum hinc regem auspicabantur) & hi praesertim, qui Rochezanae fauebant: odium tamen pro tempore dissimulatum & compressum est. Quandiu in Boëmia mansit, nunquam, etiam saepe rogatus, phana Hussitarum inuisit, nu̅quam eorum sacris interfuit. Sacerdos quidam Rochezanae factionis, in sacello arcis sacro habitu instructus, iam altare praesente rege conscenderat. Quod vbi ille conspicatus est, continuò abire, si reluctaretur, è proxima rupe per equitum magistrum praecipitari iussit. Rochezanam in Corporis Christi solenibus Eucharistiam publicè gestante̅, è fenestra conspicatus, nullum venerationis signum edidit. Percontantibus causam amicis, respondit: Augustissimum Christi corpus tam immensae esse praestantiae, vt eius gloria nulla veneratione augeri, & nulla dehonestatione possit imminui: sed quum populares è principibus pendeant, sibi fuisse cauendum, ne tali veneratione haereticorum sectam approbare videretur. Bonfinius lib. 7. Dec. 3. & Dubrauius lib. 2. Politiae diuersae. Quum Carolus V. Caesar Mediceos in patria̅ reducturus Florentiam anno 1530. obsideret, capitale erat obloquentibus de populari Reipub. statu, aut quoquomodo complectendae pacis mentionem in ducentibus: siquidem vel leuissima sususpicione rei maiestatis facti festinato supplicio plectebantur. Iouius lib. 28. Hist. Linguae peregrinae. Tiberivs adeò Graecum sermonem osum habuit, vt in senatu nescio quid Graecè prolaturus, veniam petierit. Suet. Mendacij. Apud Laërtium Anacharsis ait se mirari, quòd Athenienses constituto agoranomo lege prohiberent in foro mendacium, quum nusquam frequentiùs aut impudentiùs mentirentur. Erasmus in Adagijs. Nouitatis. Apud Aeginetas cautu̅ est, vt qui nouae condédae legis causam daret, inuisus omnibus & execrabilis fieret. Sic apud Indos, si quis aliquid perniciosi inuenisset, nisi protinus remedio succurreret, morte plectebatur. Alex. lib. 6. c. 14. Senectutis. Iphis tria cadauera, Eteoclis filij, Euadnes filiae, & Capanei generi vide̅s, apud Eurip. in Supplicib. in haec verba proru̅pit: [Greek words] [Greek words]. O`` ineluctabile senium vt odi te habens. Odi porrò, quicunq; quaeru̅t producere vitam, scapulis, & lectis, & vaticinijs impedientes vitae fluorem, quò minus moriantur. Quos conueniebat, ex quo nihil iuuabant ciuitatem, morientes valere, & locum dare iunioribus. Chori Senum Thebanorum verba, apud Eurip. in Hercule furente talia sunt: [Greek words]. Ipsa iuuenta mihi gratum pondus sed senecta semper grauius Aetnae scopulis capiti imminens, oculorum tenebricosum amictum obtegens. Non mihi neque Asiatici regni diuitiae sint, non auri domus plena, pro ipsa iuuentute: quae pulcerrima quidem in diuitijs, pulcerrima autem in paupertate. Sed triste lethale??? senium odi: per fluctus verò pereat, neque vnquam mortalium ad domos & ciuitates redeat, sed per aethera semper alis feratur. Coniugij. Tit. Perfidiae coniugalis huc referri potest, quatenus Odium Iniustitiae fomitem subministrat, fol. 3524. Esseni Iudaei nuptias quidem fastidiunt, alienos verò fi [68] lios, dum adhuc teneri sunt, suis moribus diligenter instituunt: non quia coniugia vel humani generis successionem ce̅seant perimenda̅: sed quia cauendam putent intempera̅tiam feminarum, nullam earum vni viro fidem seruare credentes. Iosephus lib. 2. c. 7. belli Iud. Inter sophistas acutissimus Libanius Qvendam effingit apud iudices seipsum accusantem, & cur vltimo videreur dignus supplicio promentem causas, quòd eatenus delirasset, vt vxorem ducere sibi permisisset. Caelius lib. 28. c. 13. Thales Milesius, Plutarcho teste, coniugium respuit, ne quando liberorum mortem perferre cogeretur. Maiúsne in sapiente cóiugij odium, an liberorum amor fuerit, dubiu̅. Auri, Argenti, Pecuniae. Baleares aureo numo aut argenteo non vtuntur, & afferri ad insulam prohibent: causam afferentes, Geryonem Chrysaori filium, auro atque argento opulentissimum, quondam ab Hercule bello expugnatum. Existimant enim eo pacto, cùm auro atque argento careant, sese facilè omnes vitae insidias euasuros. Diod. lib. 5. c. 6. Gemmarum. Alexander Mammeae, cùm quidam dono obtulisset vxori illius Memiae vniones duos immensi precij, eos confestim venundari iussit. Caeterùm quum nemo eos licitaretur, dubium ob immensum precium, an vt inuidia declinaretur, negauit vxorem suam vti oportere, quod emi non posset, eos???ue Veneris inauribus dedicauit. Gemmas in vniuersum aspernatus est, multò meliores dictitans in Marone esse, quem poëtarum Platonem appellabat. Sabellicus libr. 6. Ennead. 7. ex Lampridio. Tacitvs vxorem ne imperator quidem passus est gemmis vti: quin Aureliano adhuc priuatus auctor fuisse creditur, vt auri vsum ex vestibus & cubiculis submoueret. Sabellicus lib. 7. Enn. 7. Rodolphvs princeps Camerinus ad Ducem Andegauensem, cùm Neapolim proficisceretur, visendum in castra venerat. Ostendit ei Dux preciosam admodum supellectilem, inter caetera margaritas, saphyros, carbunculos. His conspectis quaesiuit Rodolphus, quanto lapides illi aestimarentur, & quid vtilitatis afferrent? Magnum quid aestimari, Dux respondit, sed nihil afferre lucri. Tum Rodolphus: Ostendam tibi, inquit, duos lapides dece̅ florenorum, qui mihi annuatim ducentos reddunt. Ac deinde cùm Ducem haec admirantem, ad molendinum, quod ipse construi fecerat, duxisset, duos molares lapides ei ostendit, dicens illos esse, qui preciosorum vtilitatem virtutem???ue superarent. Poggius in Facetijs. Deliciarum. Sveci per caetera valde erga peregrinos humani, oderunt tamen hospites, qui graues odores, vt moschum, zibettum, & similes, secum in vestibus aut sarcinis deferunt, quia feminae ab ortiunt eo odore hausto, & ob tales odores peregrinos, incolis suspecti fiunt, ne sint proditores regni. Vnde no̅ rarò vnguentis & odoribus delibutos viatores, praecipuè Russos, Moschos atque Danos, à rusticis Suecis, tanquam virus olentes, fustib. caedi contingit, quibus displicet ille odor. Olaus lib. 16. c. 13. & 14. Maris, Salis. Aegyptij Sacerdotes mare detestantur, salem???ue Typhonis tyranni appellant spumam: & ex interdictis in mensa salem nefas est apponere: nec gubernatores salutant, quòd exerceant salum, vitam???ue ex eo tolerent. Auersantur inprimis hac de causa piscem, atque odisse scribunt pisce. Plut. de Iside. Nominis. Herodotus ait Athenienses & plerosq; aliorum Ionum hoc nomen erubescere, quia vocari Iones nolint & refugia̅t. Paupertatis. Theognis, quàm inuisa sibi esset paupertas, his versibus declarat: [Greek words] [Greek words]. Ò improba paupertas, cur cessas (me) relinquens ad alium commeare? cur verò me vel inuitum amas? Quin abi, & domum aliam accede, neq; cum nobis semper miserabilis huius vitae sis particeps. Iaponii Indi inopiam (qua tamen pleriq; laborant) detestantur. adeò vt recens natos infantes, puellas praesertim, ij, qui tenui re familiari sunt, iniecto faucibus pede, crudeliter enecent. Io. Metellus. Libertatis odium. Aegyptii post mortem Sethonis regis Vulcani sacerdotis, à quo malè fuerant tractati, in libertatem sese asseruerunt. Qua̅ cùm ferre non possent, duodecim sibi rursus reges elegerunt, in totidem partes tota Aegypto diuisa: inter quos & Psammetichus fuit, qui postea rursus regnu̅ solus obtinuit. Herodotus libro 2. Iones pontem in Istro custodiebant, ex iussu Darij. Scythae eos spe libertatis pontem soluere volebant. Iones id polliciti, pontis partem soluerunt, vt extra teli iactum essent. Caeterùm cùm Darius fugie̅s ad Istrum peruenisset, pontem denuò iunxerunt. Sic Darius sibi consuluit. Eam ob causam Scythae, Iones tanquam non liberos, sed pessimos & ignauissimos omnium hominum iudicant: de???ue eis tanquam de seruis loquentes, mancipia dominos amantia esse aiunt, & insectatione dignissimos. Herodotus libro 4. Callicratides interrogatus, quod genus hominu̅ essent Iones? Liberi, inquit, mali: sed serui boni. significans, illos nescire imperare, ac libertate vti, sed seruitutem aequo animo ferre: videlicet referendos ad secundum hominum genus, iuxta distinctionem Hesiodi, qui per se quidem non sapiunt, sed parent rectè sapienti. Plut. in Laconicis. Maeandrius, Maeandrij F. scriba Polycratis Samiorvm tyra̅ni, interfecto eo ab Oraete praefecto Sardiorum, ciuibus suasit, vt Democraticum Reipub. statum amplecterentur. Recusantibus autem illis, ne ipse alienam tyrannidem pati cogeretur, dominatum occupauit. Herod. lib. 5. Diogenes Cynicus quum Xeniadae Corinthio seruiret, amici agebant de redimendo. At ille: Nequaquam, inquit: an nescitis leones no̅ ijs seruire, à quib. aluntur: sed altores potius seruire leonibus? Nam leo vbicunq; est, semper leo est, Laërtius libro 6. Cappadociae & Cappadocvm genti hic honor publicè à Rom. datus est, regia stirpe extincta, vt gens ea libera esset secundùm amicitiam & societatem antè contractam. Principes libertatem recusare, & dicere eam se ferre no̅ posse: vt rex sibi daretur orare. Romani admirati, quòd inuenirentur, qui libertatem recusarent, permisêre, vt quem vellent regem eligerent. Elegerunt itaq; Ariobarzane̅: qui in progressu, tertia aetate defecit. Tum creatus est Archelaus, nihil illi affinitate coniunctus, id???; M. Antonij opera. Strabo libro 12. & Iustinus. Iure igitur eos Persius & Martialis pro seruis introducunt: nec obscura est paroemia, [Greek words], nimirum Cappadoces, Cretenses, Cilices. Pars multò maxima Rvssianorvm siue Roxolanorum seruitutem seruiunt, nec inuiti: multi quidem & in his, nobiles etiam, se, coniugem & liberos venditant, aut quia sic maiore otio fruantur, aut quòd maiore voluptate. Sabellicus libro tertio, Enn. 10. Seruitutis odium. Ex Libertatis amore illuctretur. f. 40. 42. 774. Pellene̅ses ab Troia nauigantes, ad Phlaegram appulerunt. Ca ptiuae Troades, cùm Graeci in terra̅ desce̅dissent, no̅ ferentes captiuitate̅, naues incenderunt. Erat inter captiuas etiam Euthria, Priami soror. Graeci nauigiorum inopia coacti, terram Sicyoniam occuparunt, & extructa ciuitate regionem pro Phlaegra Pallenen appellarunt. Polyaenus. Pver Spartiates ab rege Antigono captus ac venundatus, caeteris in omnibus emtori paruit, quae decere ducebat liberum facere. Postquam imperauit, vt amidem afferret, non paruit, fatus: Non seruiam. Illo contendente, conscendit in tectum, ac cùm dixisset, Intelliges quid emeris, pracipitauit se atque expirauit. Plut. in Laconicis. Lacon quidam adhuc impubes, captus clamabat: Pugnans quidem captus sum, seruire tamen nolo. Verùm cùm paulò pòst iuberetur seruili fungi ministerio, illisum parieti caput rupit. Seneca Epist. 11. Lacaena, quu̅ in auctione praeco rogaret illam, quid sciret? Libera, inquit, esse. significans, sese captiua̅ quide̅ esse, caeterùm ad illiberalia iussa non parituram. Iraq; quu̅ emtor imperasset quaedam non conueientia liberae: Plorabis, inquit, qui tibijpsi talem inuideri possessionem: mox??? sibi necem consciuit. Plut. in Apoph. Lacaenarum. Veientes obsessi à Rom. veteri magistratu ex vrbe sublato regem sibi crearunt, qui & bello & pace Veientanam rem suo arbitrio administraret. Regium nomen adeò caeteros Hetrvriae populos offendit, vt vel ob id vnum negata sint vbique Veientibus auxilia: totius???ue gentis conuentu decretum, vt quamdiu Veij sub rege essent, nulla iuuarentur ope. Sabellicus lib. 9. Enn. 3. Antoninus Caracalla, Romanorum imp. cum Cennis gente Celtica bellum, post captum Osroënorum regem, gerebat. Cùm victoria potitus esset, vxores Celticae captae, & à Romanis interrogatae, vtrum vendi, an occidi mallent? Mori se malle, responderunt. Quae cùm postea essent venditae, sibijpsis morte̅ consciuerunt, occisis priùs filijs, ne & ij seruire cogerentur. Dion Nicaeus in Antonino. Belli. Bello inter Othonem Imp. & Vitellium, ad Bebriacum interfuit Suetonius Lenis pater C. Suetonij Tranquilli, tertiae de [69] cimae legionis Tribunus Augusticlauius. Is referre crebrò solebat, Othonem etiam priuatum vsque adeò detestatum ciuilia bella, vt memorante quodam inter epulas de Cassij Bruti???ue exitu, cohorruerit: nec concursurum cum Galba fuisse, nisi confideret sine bello rem transigi posse. Suetonius. Pacis. Circa Olymp. 102. rex Artaxerxes videns Graeciam tumultibus concitatam, missis legatis hortabarur eos, vt omissis bellis intestinis, pacem inter se, iuxta foedera iam antea pacta, constituerent. Quam regis sententiam omnibus Graecis libenrer approbantibus, communem inter se pacem ciuitates omnes, praeter Thebanos, composuerunt. Soli enim Thebani Boeotiam sibi subiectam volentes, à reliquis Graecis recepti non sunt: quia placebat omnibus, vt singulae ciuitates iurarent, & promittere̅t. Vnde à foedere hoc exclusi, Boeotiam vt antea tributariam sibi seruabant. Ob quam causam Lacedaemonij co̅moti, totis viribus expeditionem aduersus eos tanquam communes hostes suscipere decreuerunt. Diodorus libro decimoquinto. Alaricus Gothorum rex Romanae expeditionis poenite̅tia ductus, episcopos ad Honorium Imp. legauit, hortatum, ne culpa sua sineret Romanam vrbem, quae mille annorum spacio magnae parti orbis terrarum iura cum imperio praescripsisset, vastandam ac diripiendam barbaris tradi, neque tantas operum, & tam magnificas moles hostili flamma deleri, sed aequis conditionibus pacem componeret, ac sibi & vrbi omnium praestantissimae parceret. neque enim se praefecturae honorem cupere, neque Venetiam ampliùs ad constituendas sedes exigere, sed certo pecuniae numero, & duobus contentum Noricis fore, quae assiduis barbarorum incursionibus obnoxiae sint, ac fiscum tributo tenuissimo iuuent, & arma aduersus omnes hostes eius laturum esse. Caeteris moderationem eius admirantibus, Iovivs praetorio praefectus, & alij regiae potentiae participes, haec confici posse negarunt, quòd omnes magistratus iureiurando se obstrinxissent, se cum eo pacem nullam agitaturos. Alaricus ergo, postquam suas respui conditiones vidit, vniuersum exercitum Romam ire praecepit, & constanter in vrbis obsidione mansit, donec eam fame perdomuit. Sigonius. VOLVPTAS, DELECTATIO IN GENERE. Ex animi, corporis, fortunaeúe bonis & malis, Voluptas atque Dolor accidit vel Animae vel Corpori. Animae quidem facultati tum rationis compoti (siue secundùm Theoriam, siue secundùm Praxin, tam Mechanicam quàm Ethicam) tum ratione carenti, vt quae Voluptates & Dolores ex sensuum obiectis, Visus praecipuè & Auditus, oriuntur, & Perturbationibus materiam subministrant. Corpori verò accidunt, secundùm sensus materiales, corpori??? penitùs immersos, Gustum scilicet & Tactum. Gustum certè comitatur Voluptas ex eorum quae assumuntur tum Quantitate abundante, tum Qualitate grata. Dolor similiter aut ex Quantitate deficiente, vt in Fame, Siti: aut ex Qualitate ingrata. Tactum verò Voluptas & Dolor ex Calore & Frigore, ex Venere, ex Pruritu, & similibus. Et sunt haec co̅munißima humanae vitae condimenta, perpetua vicißitudine se mutuò comitantia, expellentia, conciliantia??? Quod ipsum symbolicè Romani significarunt, qui duas dinas coluerunt. Angeronia̅ at??? Volupiam: alteram ab angoribus dicta̅, alteram à voluptate. Et Angeroniae quidem pontifices in sacello Volupiae sacrum faciebant, significantes dolores ac voluptates in vita, hominum inuicem mixtas esse. Eiusdem simulacrum in ara Volupiae collocatum erat, quòd dolor comes sit voluptati, & voluptas dolori, hac figura, vt os habeat obligatum at??? signatum: significantes, eos qui dolores & anxietates animi dißimulant, patientiae beneficio ad maximam peruenire voluptatem. Macrobius lib. 1. in Somnium Scipionis. Ex stvdio. Consule Titulum, Studium & amor Gra̅matices, f. 1104. Oratoriae, f. 1131. Philosophiae, f. 1210. Musicae. f. 1292. Pictoriae, f. 3637 & similium. quatenus rei cuiuslibet studium Voluptatem iunctam habet. Plinivs Secundus ea voluptate studiorum afficiebatur, vt & somno & cibo detraheret, quod literis impenderet. Testis ipsemet in praefatione Naturalis hist. Basilivs Magnus animi pabulum quaerens, corporis alimenta saepe neglexit. EX COGNITIONE. Thales Milesius cùm trianguli in circulo inscriptione̅ inuenisset, bouem dijs immolauit: Persevs similiter ob helicum inuentionem daemonas propitiauit. Itidem Pythagoras, ob penultimi primo Elementorum Euclidis libro theorematis inuentionem. Laërtius. Archimedem Syracusanum mathematicum à sua quadam ferunt & familiari perpetuò demulcitum. Sirene, & cibi obliuisci, & corporis curam relinquere solitum: cum???ue raperetur subinde inuitus ad vngendum corpus, & ad balneum, in foco figuras geometricas exarare: & dum vngeretur, ducere digito lineas: tanta illum dulcedine artis captum, & reuerà inflammatum fuisse. Cùm autem multa & praeclara inuenisset, dicitur ab amicis & propinquis petisse, vt vita defuncti cylindrum sphaeram complectentem sepulcro imponerent, inscriberent???; proportionem, quatenus solidum continens excedat contentum. Plut. in Marcello. Eratosthenes inuenta cubi duplicatione, tanta voluptate affectus est, vt anathematis loco eam in templo deorum suspenderit. Ex ignorantia. Sophocles in Aiace mastigophoro, sub persona Aiacis, qui iam ab insania resipuerat: [Greek words] [Greek words]: id est, Suauissima hîc est vita, si sapias nihil. Nam sapere nil, doloris expers est malum. Hanc sententiam docti citant prouerbij loco. Consentaneum est autem, vulgò iactatum fuisse, vel eius argumento fabulae, quam Horatius narrat de quodam Argiyo, qui feliciùs existimaret insanire, quàm sapere & ringi: ? pol me occidistis amici, Non seruastis, ait, cui sic extorta voluptas, Et demtus per vim mentis gratissimus error. Erasmus in Adagijs. Ex cantv. Gregorivs Magnus Pp. tanto diuinorum hymnorum amore tenebatur, & quae amoris assecla est voluptate, vt in lecto decumbens, puerorum cantus baculo moderari non erubesceret. Io. Diaconus in eius vita. Ex actionibvs. Practicis. Ex singulis virtutum & vitiorum locis, quatenus iucunditatem actioni iunctam habent, exempla, huc transferri possunt. Nam quod Arist docet, habitus confirmati indicium est voluptas vel dolor actiones comitans. Itaque rectè Hesiodus de Liberali inquit: [Greek words]. fol. 82. Consule item Volumen 7. 8. 9. & sequentia. Proprijs. Cato minor quaestura functus, non tamen à statione decessit aerarij: ipse codices rationum publicarum comparatos quinque talentis semper in manibus terebat: curiam ingrediebatur primus, postremus digrediebatur. Fecit hoc, quia vir bonus, quia patriae amans. Nisi tamen ex hac ipsa mentis agitatione summam percepisset voluptatem, nunquam vel molestiae tantum suscipere, vel laboris tantum perferre voluisset. Plutarchus in Catone. Aliorum. Pavlvs Apostolus Philippensibus gratias agens pro subsidio sibi ab illis per Epaphroditum misso, non propter donum ipsum, sed propter fructum virtutis in illis relucentem se seriò triumphare scribit cap. vltimo. Ex lvdicris. Consule Tit. Vrbanitatis & Scurrilitatis, f. 2948. 2973. Passalus & Achemon, seu Achmon duo fratres, omni genere maleficiorum in omnes debacchantes, à matre Semnone monebantur, vt cauerent, ne quando in Melampygum inciderent. Euenit deinde vt Hercvlem aliquando sub arbore dormientem ipsius armis aggredi tentarent. Ille protinus insidias sentiens, correptos & vinctos de claua à tergo suspendit léporum ritu. Illi pendentes capitibus deorsum demissis, cùm Herculis posticum nigris pilis horridum atque hispidum viderent, materni moniti, velut oraculi, memores, super hac re inter sese confabulabantur, Quod simulac audisset Hercules, hoc cognomine delecta [70] tus, & in risum esfusus, eos vinculis solutos dimisit. Plut in libello de Discrimine amici & adulatoris. D. Avgvstinvs lib. 10. Confessionum cap. 35. sub persona sua stultas humanae vitae illecebras deplorat inquiens: In qua̅ multis minutissimis & contemptibilibus rebus curiositas quotidie nostra tentetur, & quàm saepe labamur, quis enumeret? Quoties narrantes inania, primò quasi toleramus, ne offendamus infirmos, deinde paulatim libe̅ter aduertimus? Canem currentem post léporem iam non specto, cùm in circo fit: at verò in agro si casu tráseam, auertit me fortassis ab aliqua magna cogitatione, atque ad se conuertit illa venatio, non deuiare cogens corpore iumenti, sed cordis inclinatione. Item: Quid cùm me domi sedentem stellio muscas captans, vel aranea retibus suis irruentes implicans, saepe intentum facit? Num quia parua sunt ammalia, ideo non res eadem geritur? Pergo inde ad laudandum te creatorem mirificum, atq; ordinatorem rerum omnium: sed non inde intentus esse incipio. Aliud est citò surgere, aliud est non cadere. Ex mechanico Exercitio. Protogenes pictor dum Ialyssum pingit, laboris dulcedini corporis refectionem postponens, lupinis a???ua maceratis vrebatur. Nicias eiusdem artis & industriae sape cibi obliuiscebatur. Plinius. Ex victoria. Epaminondas Thebanus iucundissimum oftendit sibi omnium esse eorum, quae sibi obtigerant praeclarorum & laetorum: quòd patre adhuc superstite & matre, qui se genuerant, lauream retulisset Leuctricam. Plut. in Apoph. Ex sensvvm obiectis in genere. D. Avgvstinvs lib. 10. Confessionum, peccata sua Deo co̅fitens, multis verbis & eam quam per omnes sensus perceperit delectationem connumerat, in gustu potissimùm & tactu, tanquam necessarijs voluptatibus: in olfactu, auditu atque visu, vt minus necessarijs. Vt enim dolor tanquam proxeneta necessitatis naturalis hominem ad obiecta contraria ceu remedia quaedam amplectenda cogit: sic voluptas perceptionem horum comitans, non per se, sed propter indige̅tiae refectionem, suscipienda, & in vniuersum, non propter nos, vt suauiter nobis viuamus: sed vt Deo piè viuamus, haec dona Dei & naturae cum gratiarum actione percipienda. Alioqui quò magis necessarius & frequens horum est vsus, eò plures peccandi occasiones vel incogitantibus nobis sese per sensuum nostrorum ianuas cateruatim insinuant. Ex aspectv. Vide Locum, Occursus honorifici, Concursus ad videndum, f. 995. 2447. Atheniensibvs vrbe relicta naues duce Themistocle co̅scendentib. erat ex mansuetis & domesticis animalibus cum latratu & desiderio assectantibus conscendentes altores suos permouens oblectatio. Xanthippi canis, patris Periclis, non ferens disiungi ab hero, in pelagus insilisse, ac iuxta triremem eius natans tenuisse Salamina: ibi??? deficiens, statim expirasse fertur. Cuius esse monumentum dicitur id, quod appellatur Canis sepulcrum. Plut. in Themistocle. Xerxes Persarum rex contra Graecos cum exercitu profectus, vbi Abydon venit, in praetorio quodam, quod ei Abydeni, prius ab illo iussi, è candido lapide in tumulo regio pro dignitate extruxerant, residens, prospiciebat nauale ludicrum certamen, in quo Sidonij vicêre, & voluptatem cepit cùm certaminis, tum copiarum spectaculo. At cùm intueretur omnem Hellespontum nauibus obductum, omnia litora atque Abydenorum plana hominibus referta, ibi se beatum esse iactauit, & post haec lacrymas fudit, quòd nemo ex tot hominibus post centum annos victurus esset. Herodotus libro 7. Lycvrgvs legislator Spartanorum è peregrinatione domu̅ reuertens, cùm in agro manipulos paribus spacijs inter se distinctos vidisset, quandoquidem agrum ciuibus aequaliter diuiserat, summam ex eo spectaculo v???ptatem cepisse dicitur. Plutarchus. Maxentij tyranni à Constantino Magno caesi caput per Italiam missum, tantos concursus hominum excitauit, tantas???ue ex oppidis effusiones commouit, vt facilè, quanto in metu fuissent, praesenti gratulatione docerent. Idem???ue in Africam missum, quam ille in primis attriuerat, incredibili omnes laetitia cumulauit, & quanquam nondum tempestiuo mari, affuerunt tamen nauigantibus felices aurae, & flatus secundi, beatissimae???ue victoriae ipsa etiam elementa fauerunt. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Athanaricvs Gothorum rex Byzantij ab Impp. Gratiano & Theodosio honorificè exceptus, quotidiano lustrandae vrbis desiderio expleri non poterat. Spectabat circu̅, hippodromum & theatra, item templa, portus ac fora: distrahebatur aedium magnificentia, basilica̅ cum regia curia???; admirabatur, obeliscos & colossos stupidus intuebatur, imagines ambibat: & pulcritudine vrbis, abactis curis omnibus, animu̅ relaxabat: deinde graui morbo correptus, tertio quo venerat mense vita decessit. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Ex avditv. C. Caligvla inter varios iocos, cùm assiste̅s simulacro Iouis Apellem tragoedum consuluisset, vter illi maior videretur, cunctantem flagellis discidit: collauda̅s subinde vocem deprecantis, quasi etiam in gemitu praedulcem. Suetonius in Caligula. D. Avgvstinvs Roma Mediolanum euocatus ad Rhetoricam docendam, Manichaeorum haeresi adhuc implicatus, concionantem tamen Ambrosium episcopum solius eloquentiae commendatione audire voluit. Sed cùm non satagerem (inquit ipse) discere quae dicebat Ambrosius, sed tantùm quemadmodum dicebat ea audire (mihi quippe iam desperanti ad Deum viam patere homini inanis cura rema̅serat) veniebant in animum simul cum verbis, quae diligebam, res etiam quam negligebam. Neque enim ea dirimere poteram. Et dum cor aperirem ad excipiendum quàm disertè diceret, pariter intrabat & quàm verè diceret. Augustinus lib. 6. Confess. cap. 14. Idem de se ipso post susceptum baptisma cum Alipio amico & Adeodato filio suo naturali lib. 9. Confessionum cap. 6. Nec satiabar illis diebus dulcedine mirabili, considerare altitudinem consilij tui super salutem generis humani. Quantum fleui in hymnis & canticis tuis, suaue sonantis ecclesiae tuae vocibus commotus acriter. Voces illae influebant auribus meis, & eliquabatur veritas tua in cor meum, & ex ea aestuabat inde affectus pietatis, & currebant lacrymae, & bene mihi erat cum eis. Vsqueadeò vt lib. 10. cap. 33. Confessionu̅ licet musicam in templo propter metum surrepentis voluptatis (ne plus tribuant homines concentus suauitati, quàm verborum veritati) damnare videatur: recordatione tamen tyrocinij suae conuersionis, eam, sed modestam & sedatam, tolerandam putet. Ex odore. A. Vitellivs Caesar odorem cadauerum percipiens: Optimè dixit olere hostem mortuum, sed ciuem praecipué. Ex alimentis. Darivs Persarum rex in fuga cùm aquam turbidam bibisset & cadaueribus inquinatam, negauit se vnquam bibisse iucundius. Nimirum nunquam sitiens biberat. Herodotus & Plutarchus. D. Avgvstinvs aduersus gulae tentationes lib. 10. Confess, cap. 31. orans, inter caetera: Hoc me docuisti, Domine, inquit, vt quemadmodum medicame̅ta, sic alimenta sumturus accedam. Sed dum ad quietem satietatis ex indigentiae molestia transeo, in ipso transitu mihi insidiatur laqueus concupiscentiae. Ipse enim transitus voluptas est, & non est alius qua transeatur, quàm quo transire cogit necessitas. Et cùm salus sit causa edendi & bibendi, adiungit se tanquam pedissequa periculosa iucunditas, & plerunq; praeire conatur, vt eius causa fiat, quod salutis causa me facere vel dico vel volo: & saepe incertum fit, vtrum adhuc necessaria corporis cura subsidium petat, an voluptuaria cupiditatis fallacia ministerium suppetat. Ad hoc incertum hilarescit infelix anima, & in eo praeparat excusationis patrocinium, gauden non apparere, quid satis sit moderationi valetudinis, vt obtentu salutis obumbret negotium voluptatis. DOLOR, TRISTITIA, IN GENERE. AH???I???. Tristitia percepta ex Obiectis Tristibvs. Vtputa ex Aspectu. Cn. Pompeius ex acie Pharsalica fugiens, ad Ptolemeaum Aegypti regem confugit. Hunc Cornelia vxor comitata, in nauicula à Septimio & Achilla Aegyptio miserè trucidari vidit. Plut. in Pompeio. Auditiotie ingrata. Phitoxenvs poëta dithyrambicus, cùm Dionysij tyranni poëmata non probaret, vtpote indocta, in lapicidinas ab eo detrusus est: deinde reuocatus illinc amicorum precibus, v [71] bi denuò Dionysium sua carmina pronunciantem audisset, surrexit: & rogatus à Dionysio, quid esset rei? respondit, satius ac potius esse in lapicidinis vitam degere, quàm illius audire poëmata. Erasmus in Adagijs. Recordatione. Manometvs II. Turcorum tyrannus quoties recordabatur obsidionis Belgradensis, quam turpiter relinquere coactus fuerat, toties barbam manu demulcens, & caput quassans, pugnam diem???; illam execrari consueuerat. Dubrauius libro 29. Corporis molestia. Labores, Motum, Vstiones, Sectiones, Aestum, Frigora, sequitur Dolor corporis. Proinde ex loco Corporis malorum huc exempla transferantur, seu potius huic Tit. accommodentur, fol. 2186. per totum secundum Volumen occurrunt exempla. Accusatione falsa. Decem Iacobi Filii à fratre Iosepho in Aegypto furti insimu lati, dolore summo affecti leguntur. Genes. 42. Domini mutatione. Petrus Aragonum rex Carolum Neapolitanum regem Siciliae regno exuerat. Alfonsus filius moriens fratri Iacobo Aragoniae, Federico natu minori Siciliae regnum reliquit. Iacobus ducta in vxorem Blanca Caroli Neapolitanoru̅ regis F. Bonifacij Pp. monitu regnum Siciliae Carolo socero restituere studebat. Cu̅???; iam Siculorum Legatos, accitos monuisset, vt ecclesiae Carolo???; parerent, & iam flentes consolari conaretur: illi diu lacrymabundi respondere vix poterant: randem post magnos fletus, eorum quidam, Iacobe Rex, inquit, permultos populos à suis principibus defecisse multis in locis legimus, & oculi nostri saepe viderunt: sed à suo Rege populos fuisse desertos nec vidimus vnquam, nec audiuimus. Quòd si tuo fauore Siculos, qui volentes Aragoniae domui se subiecerunt, indignos esse iudicas, & Siciliae regnu̅, quod plurimi maximi principes concupiscunt, aspernaris: nobis saltem consilium non deneges, sed quem debeamus optare Regem nobis consulas. Rex obortis lacrymis: Ite, inquit, boni viri ad domos vestras, vbi Federicus frater meus vobis & Siculis omnibus liberiùs quàm ego consulere poterit. Hoc responso accepto purpureas & sericas vestes, quibus exculti erant, scindentes, à Rege discesserunt, & in signu̅ magni doloris mali???; futuri nigras vestes & perlongas indueru̅t, atq; triremiu̅ malos, antennas, & vela, quae candida erant, in atru̅ colorem verteru̅t omnia. Federicus au̅t legatis auditis: Magna verò, inquit, liberalitate frater meus vsus est. At certè qui rem promittit alienam, aut delirat, aut iocatur, & dandi voluntatem no̅ habet. Is verò qui huiusmodi promissa munera se sperat habiturum, stultus & fatuus haberi debet. Siciliae regnum nobis ab Alphonso patre testamento fuit relictum, sicut illud Aragonum fratri meo Iacobo. Non dedit ergo Rex Aragonu̅ Carolo Siciliae regnum, quod dare non poterat. Si munificus esse velit, Aragonum regnum suum cui velit renunciet: nos nostrum tutabimur. Haec cùm dixisset, Siculos cohortatus ad regni defensionem, ab Episcopo Cephalensi statim coronatus fuit. Iacobus interea cu̅ vxore & socero Romam veniens, & à Pp. ad promissa praestanda sollicitatus, praelio nauali cum Siculis inito, in pede grauiter sagitta vulneratus fuit. Federicus inuitis Gallis regnum retinuit. Marineus lib. 11. rerum Hisp. Dignitate erepta. Vide Locum Ambitionis, f. 2565. Ivcvndis, Gratis. Ex Aspectu. Legatos Persarum à Dario missos Amyntas rex Macedonum magnifico conuiuio exceperat, & illis etiam Graecas mulieres opposuerat. Quas cùm aspicere tantùm, non aute̅ attrectare legati auderent, & plus sese ex ipso aspectu doloris, quàm ex praesentia honoris accipere dicerent: rex metu coactus, illas eisdem assidere iussit. Herodotus lib. 5. Alexander Magnus semel visas Darij regis vxorem atque filias in conspectu̅ suum admittere ampliùs recusauit, Magnos oculorum dolores Persidas esse inquiens, [Greek words]. Plutarchus. Tiberivs Caesar cùm repudiata Agrippina dilectissima, Iuliam Augusti filiam coactus esset ducere, eam post diuortiu̅ semel omnino ex occursu visam adeò contentis & tumentibus oculis prosecutus est, vt custoditu̅ sit deinceps, ne vnquam in conspectum eius veniret. Suetonius. Yaakh. DOLORIS Mitigatio. D. Avgvstinvs vt dolorem, quem ex matris Monicae morte conceperat, abstergeret, ipso funeris die in balneum iuit: sed parum profuit. Dormitum se conferens, posteaqua̅ euigilauit, magna ex parte mitigatum dolorem deprehendit, & recordatus est versuum D. Ambrosij: Deus creator omnium Diem decoro lumine, Artus solutos vt quies Mentes???; fessas alleuet, Poli???; rector, vestiens Noctem soporis gratia: Reddat laboris vsui, Luctus???; soluat anxios. Testis ipsemet lib. 9. Confess. cap. 12. Depositio. Vladislavs Hungariae & Boëmiae rex cùm Annae vxoris lectiss. ex puerperio defunctae mortem diutiùs lugeret, moeroris???ue insignia vestes pullas deponere, aut barbam incanam abradere non sustineret: Hvngari, Boiemi, Moravi principes, Budam congregati, consolationu̅ varijs vsi formulis, Nihil eum amisisse dicebant, saluo Ludouico filio: in ilio omnia inesse, illum regi pro omnibus esse, vt non solum lugere dedeceat, sed etiam gaudere oporteat. At rex, solita sibi in reb. ad stomachu̅ non facientib. taciturnitate omnes dimisit. Redeunt postridie Hungari, quoru̅ nomine Ar chiepiscopus Strigonie̅sis: Ad laetum, inquit, exoptabilem???; nuncium laetus decet regem habitus, quem si induis, exoptata feres, vt Ludouicum regem Hungariae tibi???; consortem vel in hac puerili aetate co̅festim videas. Tum rex: Tam grato nuncio libenter in habitu quoque mutando subscribam: prodijt???ue mox purpuratus, lautus???ue & attonsus ad prandium. At subitò Hungari mutant voluntatem de Ludouico coronando, patre adhuc superstite, quòd huius rei exemplu̅ non extaret. Caeterùm Boiemis & Morauis, facturos se quae Hungari negarant, pollicentibus, vt Ludouicus antea Hungariae rex quam Boiemiae haberetur, coronandum eum in Alba regali susceperunt. Bie̅nio dehinc pòst, in Boiemia Pragae coronatus est. Dubrauius lib. 32. CVRA NVLLA, CONTEMTVS. Ab obiectis qualibuscunque non moueri, non perturbari, in neutram partem, etsi ferè ab Habitu certo prouenit: nos hîc tamen solam perturbationis vacuitatem consideramus, non ab Odio profectam, sed vel à Iudicio, vel ab Affectu quouis speciali. [Greek words] in genere appelletur, quatenus eius, quod vilipendit, nullam curam suscipit: Contemtus quinetiam, comparatione aliorum, quae pluris facit, siue inseipso considerentur, siue in alijs, extrase: de quo contemtu infrà ex professo, f. 109. Patriae. Plutarchus de Exilio hos veteris poëtae de Hercvle versus recenset: [Greek words]. Argiuus haud sum vel Thebanus: non lego Vnam, omnis est mihi turris patria Graeciae. Volvptatis In Genere. Xenophon, cùm semper instructum paratum???ue Diphridam Laconum ducem diceret, caeteros???; omnes illius ordinis in eo superare: causam eius esse voluit, quòd non pareret corporis voluptatibus, semper???ue illi ipsi rei, quae vrgebat, toto pectore incumberet. Graecarum rerum auctores, quomodo Alexander Macedo paruo temporis spacio, quo vixit, tot tantas???ue res essicere potuerit, ac penè vniuersum orbem armis peragrare ostendentes, hoc afferunt: ipsum nullis huiuscemodi oblectationibus, quae caeteros mortales irretire solent, impeditu̅ fuisse: neque cùm tempus rei gerendae venerat, aut vino, aut somno, aut ludo aliquo, aut libidine, aut spectaculis auocari inde potuisse. Victorius lib. 7. Var. lect. c. 8. In Specie. Auditus. Agesilavs cùm inuitaretur ad audiendum quendam, qui vocem lusciniae reddebat, detrectauit, fatus, Ipsam saepe audiui. Plut. in Apophtheg. Somni. Somni voluptate̅ vigiliaru̅ dolore pressêre, dum animi iucundissimas exercitationes amplectu̅tur, Alexander Magn???, Aristoteles philosophus, Praxagoras sophista, [72] Chrestvs Byza̅tius, Demostmenes orator, Ivlianvs Apostata, & plures alij. Vitae. Cùm D. Augustinus in Africam rediturus apud ostia Tyberina cum Monica matre de vitae huius fragilitate & alterius beatitudine loqueretur, mundus illis inter verba cum omnibus delectationib. vilescere cepit. Tum illa: Fili, quantum ad me attinet, nulla iam re delector in hac vita. Quid hîc faciam adhuc, & cur hîc sim, nescio, iam co̅sumta spe huius seculi. Vnum erat propter quod in hac vita aliquantum immorari cupiebam, vt te Christianum catholicum viderem prius quàm morerer. Cumulatius hoc mihi deus meus praestitit, vt te etiam contemta felicitate terrena, seruum eius videam. Quid hîc facio? Neq; verò decem abiêre dies, cùm animam sanctam creatori suo reddidit. D. Augustinus libr. 9. Confess. cap. 10. Mortis. Exloco Tolerantiae mortis, f. 2164. Contemsisse Alexandrvm Seuerum Imp. mortem, cùm ferocitas mentis, qua militem semper attriuit, tum etiam illa declara̅t. Thrasybulus mathematicus illi amicissimus fuit: qui cùm ei dixisset, necessitatem esse, vt gladio barbarico periret: primò laetatus est, quòd sibi mortem bellicam & imperatoriam crederet imminere: deinde disputauit, ostenditque optimos quosque violenta morte consumtos: cùm diceret, ipsum Alexandrum, cuius nomen teneret, Pompeium, Caesarem, Demosthenem, Tullium, & caeteros insignes viros, non quieta morte oppetisse: tantum???ue animi habuit, vt putaret se dijs comparandum, si in bello periret. Sed res eum fefellit. Nam & gladio barbarico & scurrae barbari manu, verùm non in bello, sed belli tempore, perijt. Lampridius in Alexandro Seuero. Sepvlcri. Solon Atheniensis legislator, iureiurando adactis ciuibus, vt leges in suum vsque reditum inuiolatas seruarent, peregrinatione suscepta, exul obijt, & cineres per insulam Salaminem spargi, vel certè in mare abijci iussit, ne ijs Athenas relatis, ciues iureiurando liberati viderentur. Hoc, licet Aristotelis auctoritate confirmatum, Plutarchus in Solone fabulosum esse arbitratur. Anaxagoras philosophus cu̅ Lampsaci moreretur, quaerentibus amicis, vellétne Clazomenas in patriam referri, ibidem???ue sepeliri? Non necesse est, inquit. Vndique enim ad inferos tantundem viae est. Cicero in Tusc. lib. 1. Laërtius libro 2. cap. 3. Theodoro philosopho quum mortem tyrannus comminaretur, & sepulcri iacturam: Habes, inquit, cur tibi placeas: hemina sanguinis in potestate tua est, qui cantharidis vim es assequutus: nam quo ad sepulturam, ô te ineptum, si putas mea interesse, supra terram, an infra putrescam. Caelius lib. 17. c. 20. Antiq. Lect. Diogenes Cynicus proijci se inhumatum iussit. Et quidem si canes cadauer suu̅ lacerarent, Hircanam: si vultures, Ibera̅ fore sepulturam dicebat. Si nullum animal accederet, ipsum tempus pulcerrima̅ sepulturam largituru̅ asserebat, corpore preciosissimis rebus, sole scilicet & imbrib. absumto. Stobaeus ser. 120. Cùm eam sepulturam amici reprehen derent: Bacillu̅ prope me ponite, quo volucres abigam, dixit. At quî poteris? inquiunt illi. non enim senties. Quid igitur mihi ferarum, ait, laniatus oberit, nihil sentienti? Cic. lib. 1. Tusc. q. Interrogatus, num seruum ancillámve haberet? negauit. Quum???; percontator adiecisset: Quis igitur te efferet, si moriaris? Cui domo, inquit, erit opus. Laërtius. Demonax rogatus ab amicis, quomodo sepeliri vellet? Ne vos res ista sollicitos habeat, respondit. Foetor enim me sepeliet. Indignum au̅t facinus id esse dicentibus, si talis viri corpus laceraretur à canibus: Quid, inquit, inco̅modi, & si mortuus alicui sum vsui? Eras. lib. 8. Apoph. Socrates iam moriturus, cùm percontaretur à Critone, quemadmodum sepeliri vellet? Multam verò operam, inquit, amici, frustrà consumsi. Critoni enim nondum persuasi, me hinc auolaturum, neque quicquam mei relicturum. Veruntamen, Crito, si me assequi potueris, aut sicubi nactus eris, vt tibi videbitur, sepelito. Cicero 1. Tuscul. quaest. Cicutam bibiturus, à quibusdam interrogatus, quomodo sepeliri vellet? Eo modo, dixit, quo vobis facillimum fuerit. Stobaeus sermone 120. Monica D. Augustini mater, etsi vehementer cupierat viro suo Patricio, cum quo concorditer vixerat, in morte quoq; sociari, & in eo, quod sibi iuxta illius tumbam construxerat, sepulcro recondi: tamen posteaquam in peregrinatione Italica Ostiae aegrotare cepit, filio vbicunque vellet corpus suum locare iussit. Sed & paulò antequam aegrotaret, quaerentibus ab ea amicis, Vtrum non timeret in peregrino solo corpus relinquere? Nihil, inquit, longè est deo: neq; timendu̅ est, ne ille non agnoscat in fine seculi, vnde me resuscitet. Testis ipse lib. 9. Confes. capite 11. ALACRITAS, EYTOAMIA, CONFIDENTIA, Feruor, Studium. Sub loco Exercitationis diligentis, indefessae, aßiduae, Alacritatis quo??? meminimus, f. 3848. Hîc per se, illic propter functiones quas acuit & promouet. Confidentiae quo??? sub loco Veritatis mentio fit, f. 3855. 2810. & seqq. vti Confidentiae nimiae victoriae sub loco Stultitiae, f. 2026. sub loco Prudentiae bellicae, Audaces reddere bostes, f. 1862. Polynices sperans futurum, vt aliquando, interfecto fratre Eteocle, potiretur regno Thebano, apud Euripidem in Phoenissis, inquit: [Greek words]. Spes verò nondu̅ dormiu̅t, quib. co̅fisus sum ope deoru̅. Evbotas Cyrenaeus, cùm ei Ammonis oraculum victoriam è curriculo praedixisset, statuam antè ipse faciundam sibi curauit, eam???;, quo die palmam est adeptus, in Olympia dedicauit. Vicisse eundem etiam curuli certamine ea ipsa Olympiade memorant. Pausanias lib. 6. Sogdii ad triginta ferè numero, viri nobilissimi, ab Alexandro prope Bactrianam capti, ad vltimum supplicium duci sunt iussi. Id audientes ipsi, quasi è vinculis domum remissi, maxima alacritate paeana patrium, adhibito & modulatiore corporis motu, more choreas ducentium, recinere adorti sunt. Mirante causam Alexandro, No̅ alia ratione gestimus, inquiunt, quàm quod terraru̅ principis imperio fatale̅ destinatu̅???; subituri sumus diem. Quacunq; occasione alia moreremur, consueta caeteris perturbatione sortem oblata̅ laturi fuissemus. At nunc, vt fortes decet, mortem habemus in votis. Quo audito Alexander liberos eos dimisit. Caelius libro 18. c. 33. Antiq. Lect. Alexander adolescens modò ex pueris excedens, Babylonem ausus est & Susa sperare, atq; adeò imperium orbis terrae sibi spondere, triginta millibus peditum, quatuor equitum fretus. Plutarchus. Marsyas, frater Antigoni regis, reus, cùm postularet, de causa vt domi cognosceretur: Imo, inquit, cognoscetur in foro omnibus???; audientibus, nunquid facinoris conceperimus. Plut. in regum Apoph. In conuiuio Platonis Socrates admiratur Agathonis audacia̅, qui coram tot homimu̅ millibus praesenti animo recitasset sua̅ tragoedia̅. Cui quu̅ Agathon respondisset, se citius velle coram multis hominu̅ millibus dicere, quàm apud vnum Socratem: Atqui in illis, inquit, millibus & Socrates erat. Fit enim miro modo, vt quem vnum reuereare, in turba mixtum contemnas. Eras. lib. 8. Apoph. P. Scipio secundo bello Punico cum classe è Lilybaeo soluit tanta cupiditate in Africam transmittendi, vt nulli ei neque remi neq; venti satisfacerent. Deuectus est paucis diebus ad promontorium Pulcri, atq; ibi omnes copias in terram exposuit. Auctor vitae Scipionis. Qui Vestalis Clavdiae aut Tvcciae factum considerat, fatebitur non sine spe euentus eorum quae secuta sunt, res tantas non modò fieri, sed ne tentari quidem potuisse. Haec enim cribro aquam (vt proditum est) hausit: illa nauim, qua̅ Romanus populus non potuit, cingulo remolita est. Sabell. lib. 5. cap. 5. DESIDIA, DIFFDENTIA, ATOAMIA, [Greek words], Negligentia. Ex Loco Exercitationis, f. 3836. & seqq. 3858. item Ignauorum principum, f. 3859. item Timiditatis in propulsando, illustrari potest locus iste, f. 2151. Desidiam religiosam ex loco Impietatis pete, f. 3213. 3223. & seq. Alcibiades cùm ad causam pro capite dicendam è Sicilia vocaretur ab Atheniensibus, obtemperare noluit: Stul [73] tum est, inquiens, iudicium quaerere, non fuga tibi consulere, cùm fugere possis. Et cùm quidam diceret, Annón credis teipsum patriae? respondit: Imò ne matri quidem crederem. Timerem enim, ne fortè per imprudentiam, nigrum calculum pro candido submitteret. Aelianus libro decimotertio, & Plutarchus in Apophtheg. Ovidivs lib. 4. de Ponto 2. ingenij fluctibus malorum obruti tarditatem hisce versibus fatetur: Nec tamen ingenium nobis respondet vt antè, Sed siccum sterili vomere litus aro. Scilicet vt limus venas excaecat in vndis, Laesa???; suppresso fonte resistit aqua: Pectora sic mea sunt limo vitiata malorum, Et carmen vena pauperiore fluit. ANIMOSITAS IN MALIS. AP???. Solum hîc animi impetum spectamus. Cuius exempla ex loco Fortitudinis & Temeritatis propulsantis innumera peti possunt, fol. 2072. 2148. Item ex loco Prudentiae bellicae, Metum suis eximere, fol. 1796. De Antigone, fratrem caesum contra Creontis mandatum audacter sepelire volente, hic versus extat apud Sophoclem in Antigone: [Greek words]. id est, In frigidis tibi mens calet negotijs. Eras. in Adagijs. Iolavs senex apud Euripidem in Heraclidis animosissimus introducitur, proin de à seruo audit: [Greek words]. Vtina̅ esses tam pote̅s ad bene agendu̅, qua̅ es promtus. M. Scavrvs, cùm pro Rostris accusaretur, quòd à rege Mithridate ob Rempub. prodendam pecuniam accepisset, causam suam ita egit. Est enim, Quirites, iniquum, cùm inter alios vixerim, apud alios me rationem vitae reddere. Sed tamen audebo vos quorum maior pars honoribus & actis meis interesse non potuit, interrogare: Varius Sucronensis M. Aemilium Scaurum regia mercede corruptum, imperium populi Romani prodidisse ait: M. Aemylius Scaurus huic se affinem esse culpae negat. Vtri creditis? Cuius dicti admiratione pop. Rom. commotus, Varium ab illa dementissima actione pertinaci clamore depulit. Valerius lib. 3. ca. 7. M. Brvtvs & C. Cassivs Caesarem in Senatum venientem oppressuri cum alijs coniuratis, tanta constantia & securitate expectarunt, vt multi, quibus praeturae ratione ius dicendi incumbebat munus, non solùm benignam adeuntibus & litigantibus audientiam fecerint, vt si vacuo essent animo: verùm etiam causas quisque attentè auditas magno iudicio disceptarint. Cùm quidam, qui iudicatum detrectabat soluere, Caesarem appellaret, multum???ue vociferaretur at testaretur: respiciens ad coronam Brutus: Me Caesar, inquit, ius dicere ex legibus neque prohibet, neque prohibebit. Plutarchus in Caesare. ANIMI DEIECTIO IN MALIS VEL Revrara, vel opinione. Consule Tit. Pusillanimitatis in propulsando. Hîc Affectus, illic Ratio affectum dirigens consideratur, fol. 2649. Cùm Gedeon dux Israëlitarum cum CCC. militibus superasset CXXXV. millia Madianitarum, & duos illoru̅ reges Zebam & Salmanam comprehen disset, qui fratres Gedeonis in Thabore interfecerant: iurauit illis, si fratres suos conseruassent, se quoq; eis parcituru̅ fuisse. Iethri igitur primogenito suo praecepit, vt eos necaret. Verùm cùm puer prae timore gladium non auderet stringere, Gedeon ipse sua manu eos obtruncauit. Iudicum cap. 8. Isocrates rhetor cùm intelligeret quantum sibi obesset animi timiditas, saepenumerò dicere solitus est, se suos quidem discipulos docere decem minis: verùm qui ipsum docuisset extra omnem timiditatem in concione loqui, ei se centum daturum. Apud Aristophanem in Equitibus, Nicias iussus audacter eloqui quod haberet, respondit, [Greek words]. Interpres admonet [Greek words] barbaricam esse vocem, quae fiduciam significet, & ad audendum animet: quasi quis dicat, sume Thracum audaciam. Erasmus in Adagijs. Themistocles in Eretrienses ita cauillari solebat, vt diceret eos similes piscium qui gladioli vocantur: quippe qui gladium quidem haberent, cor autem non haberent. notans illorum ignauiam, quòd armatis non adesset animus. Plutarchus in Graecorum Apoph. Post cladem Leuctricam Sparta animos omnino demisit. Agefilai autem filius Archidamus, acceptis ex Sicilia à tyranno auxilijs, Arcadas victoria illa appellata incruenta profligauit. Nam nemine de suis desiderato magnam stragem dedit hostium. Detexit praecipuè haec victoria ciuitatis Spartanae imbecillitatem. Antè enim vsqueadeò vsitatum ducebant & competens ipsis opus vincere, vt victoriae causa gallum gallinaceum tantùm immolarent, neq; gloriare̅tur milites, aut exultarent ciues victoria. At hoc nunciato conflictu, ad Archidami reditum se continuit nemo: sed princeps pater manantibus gaudio lachrymis obuiam ei processit, & secundùm illum magistratus: senes mulieres???; frequentes ad amnem descenderunt, manus ad coelum porrigentes, deos???; cientes, quasi indignas maculas eluisset Sparta, claru̅???; denuò lumen oculis hauriret: quando ante eam diem referunt nec viros sustinuisse vxores suas contueri, offensionum suarum rubore. Plut. in Agesilao. Aetolus quidam Archedemus T???vintio Procos. improperauit, dum ipse stricto gladio in pugnantes & conglobatos Macedonas currens se inferret, illum passis manibus ad coelum tensis stetisse, & vota dijs nuncupasse. Plut. in comparatione Flaminij & Philopoemenis. Caivs Imp. audita rebellione Germaniae, fugam & subsidia fugae, classes apparabat, vno solatio acquiescens transmarinas sibi superfuturas prouincias, si victores Alpium iuga, vt Cimbri, vel etiam vrbem, vt Senones quondam, occuparent. Suetonius in Caligula. Vbi Nero Galbam & Hispanias desciuisse cognouit, collapsus, animo???; malè fracto, diu, & sine voce, & propè intermortuus iacuit: vt???; resipuit, veste descissa, capite conuerberato, actum de se pronunciauit: consolanti???ue nutriculae, & alijs quoque iam principibus similia accidisse memoranti: se verò praeter caeteros inaudita & incognita pati respondit, qui suum imperium viuus amitteret. Suetonius. Cvpiditas, Desiderivm Absentium. Tum Rei Bonae. Consute locum Votarum. Illic riuulus, hîc fons perpenditur, fol. 167. Immortalitatis. Cleombrotvs Ambraciota, lecto Platonis Phaedone de immortaliate animae, vt ex hac vita, quae est velut mors queadam, ad immortalitatem migraret, è muro se in mare dedit praecipitem. Cicero in primo Tuscul. In eum extat epigramma Callimachi Graecum. Scientiae, Cognitionis. Si legitima sit & decora, laude digna est. Sin indecora, Cvriositatis nome̅ sibi eximiè vendicat. Plutarchus [Greek words], definit, [Greek words]. id est. Curiositatem, studium aliena mala cognoscendi. Atq; id hominu̅ genus lamijs similes ait, quae domi oculos reconditos habe̅t, foras egressurae reponunt: atq; ita fit, vt domi caecutiant, forìs sint oculatissimae. In huiusmodi praeposterè oculatos eleganter torseris illud Sophoclis de senibus dictum: [Greek words]. id est, Procul videns, sed cominus videns nihil. Nam id senibus accidit, vt propiùs admota non cernant, lo̅giùs semota videant. Erasmus in Adagijs. Arcanorum. De hac ipsa quoq; infrà sub Inuestigatione, fol. 157. Ouidius secundo Metam. fabulam narrat, quemadmodum Minerua dederit custodien dum Erichthonium cista viminea clausum Filiabvs Cecropis, monitis prius, ne curiosè quod inclusum esset, inquirerent: ipsas eò magis arsisse cupiditate videndi: ita detectum puerum, resolutis cistae nodis, vidisse???ue cubantem vnà draconem. Pausanias Pandro [74] sum deae paruisse narrat, reliquas duas retexisse, ideo in furorem verfas ex arcis loco maximè praecipiti deiecisse se. Sapientiae. Nicavla Aethiopu̅ regina ex intimis regni finib. ad specta̅dam audienda̅???; Salomonis sapientia̅, Hierosolymam venit. Stultitiae. Aragonii proceres Ramiri ex monacho regis imperitiam irridere soliti, cùm ille Campanam tam magnam se facturu̅ diuulgasset, cuius sonus per totam Hispaniam audiretur, in Oscam ciuitatem studio videndi conuenientes, ab eodem singillatim comprehensi & capite plexi fuêre numero XV. Filijs patrum cadauera ostendens, eadem erga illos seueritate se vsurum affimauit, si parentum mores imitare̅tur. Marineus lib. 8. rerum Hispan. Alimentorvm, Cibi Potúsve. Ex loco Famis & Sitis memorabilis, fol. 654. 418. item Crapulae & Ebrietatis, hic paragraphus illustrari potest, fol. 2240. Esavs famelicus à venatione rediens, lentis edulio ius suae primo geniturae fratri Iacobo vendidit. Israelitae in deserto penuriam patientes, dicebant se super ollas carnium in Aegypto sedisse: obliti grauissimae seruitutis, qua vexabantur. Exod. 16. Dicebant Itdem in deserto: Recordamur piscium, quos comedebamus in Aegypto gratis. Numeri 11. David rex aegrotus de puteo Bethlehemae aquam bibere cupiebat. Quam tamen ipsam modò non sanguine trium fortissimorum militum comparatam bibere recusauit. Conviviorvm. Convivipetae. Notati sunt olim Myconii insulares quòd ob tenuitatem alienas coenas captarent. Proinde qui inuocati ad conuiuiu̅ venirent, Myconij more venire dicebantur. Inuehitur in Periclem Archilochus apud Athenaeum in primi libri fragmentis, [Greek words], velut qui inuocatus ingereret se ad conuiuia, Myconiorum more. Erasmus in Adagijs. Vltionis. Theognis, gnomologus alio??? praeclarus, inter suauis. moru̅ flores has quoq; spinas atq; tribulos interserit, inquiens: [Greek words], [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Iupiter mihi amicorum det remunerationem, qui me amant: & vt inimicis potentior sim. vt sic possim videri inter homines deus esse, si vltum inimicos, me sors apprehendat mortis. L. Sylla rerum potitus, in C. Marii caput pecuniam pronunciauit. Plutarchus in Sylla. Coracota latro insignis in Hispania fuit. Eum qui cepisset viuum, decem aureorum millia ab Avgvsto accepturus videbatur. At postquam is vltrò Augusti fi dei se commisit, immunitatem ei concessit, & muneribus insuper affecit. Dion in Augusto. Divitiarvm Comparandarvm. Auri fames. Consule locum Auaritiae, quatenus Amorem diuitiarum complectitur, f. 2516. Gemmarvm. Ferunt C. Ivlivm Caesarem Britanniam petisse spe margaritarum, quarum amplitudinem conferentem, interdum sua manu exegisse pondus. Gemmas, toreumata, signa, tabulas operis antiqui semper animosissimè comparasse: seruitia recentiora politiora???; immenso precio, & cuius ipsum etiam puderet, sic vt rationibus vetaret inferri. Suetonius. Honorvm. Ex loco Studij gloriae, & Ambitionis, petantur exempla, fol. 2018. 2525. 2548. 2565. Colossis impendio delectabantur olim Impp. Romani, quibus, vt videtur, magis erat cordi maximos esse, quàm optimos. Erasmus in Adagijs. Imperii, Regni, Regionis occupandae. Vide locum Ambitionis in regno affectando, fol. 2597. Maximvs Constantini Imp. legatus, Britannia subiugata, à militibus Augustus dictus, orbis totius imperio inhians, in Galliam traiecit, Gratianum Caesarem militum insidijs interfecit. Per Germaniam inde & Italiam tributu̅ solo nominis terrore vndiq; exigentem, Theodosius Augustus, apud Aquileiam, vt Paulus Diaconus scriptum reliquit, exercitu clausit, cepit???; & occidit. Victorem filium adolescentem, cognita patris nece, milites Romani, quos in Gallia cum eo reliquerat, extinxerunt. H. Boëthius lib. 7. Alaricvm Gotthum, qui sub Theodosio Magno contra Eugenium tyrannu̅ militauerat, Rufini astu euocatum, Graecia per quin quennium direpta, vexata, populataq; Pannonia, dira libido incessit Italiae inuadendae, atque adeò etiam (quod nefas auditu videretur) vrbis Romae diripiendae. An. igitur 401. exeunte aestate, irruptionem sibi censuit incunda̅, vt bellum per hyemem in Italia gereret, cuius etiam saeuientis Gotthi gens frigidissimis in locis nata patientissima esset. sic enim Italos & minimè tum à periculis hostilibus cautos, & parum ad rem gerendam idoneos propter asperiate̅ temporis esse futuros. Atque adeò incredibili victoriae cursu per Venetiam in Italiam irrupit, Hastam vsq; progressus, vbi Honorius Imp. morabatur. Stilicho properè ex Rhaetia Romanum exercitum adduce̅s, desperatas res restituit, saepius???; victum Alaricum trans Alpes inglorium sese recipere coëgit. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Condolentiae Amicorvm, Subditorum. Solon in Elegijs suam ab amicis mortem defleri cupit his verbis: [Greek words]. Nemi illugubris veniat mors, sed mihi charis Moerorem potius ad ferat & gemitus. Herodes rex Iudaeorum cùm funus suum luctu cariturum sciret, quòd omnes mortem suam laetis accepturi essent animis, vt vel inuiti lugerent, in mandatis dedit, vt Hippodromo conclusi Iudaeorum proceres se extincto trucidarentur. Sed Salome soror crudele mandatum exequi noluit. Iosephus. Patriae. Reditvs Ab Exilio. Iacob Patriarcha moriens iniunxit Iosepho filio, vt in monumentum maiorum suorum inferretur, nec relinqueretur in Aegypto. Genesis 47. Ioseph eius F. fratribus mandauit, vt & ipsi meminissent, & ita posteris traderent, cùm migrarent in terram illam patribus à Deo promissam, ossa sua in eam vti transferrent. Genesis vltimo. Apud Homerum, terrae natalis fumum Vlysses optat videre surgentem, vnde & ductum prouerbium. Sic enim legitur Odysseae [Greek words]: [Greek words] [Greek words]. id est, Exoptans oculis surgentem cernere fumum Natalis terrae. Histiaevs quispia̅ patria Samius, Dario amicus, ab eode̅ in Persidem missus est: illic diutiùs commoranti incessit patriae reuisendae desiderium. Verùm quum à rege commeatum impetrare non posset, scripsit ad Aristagoram ex fratre nepote̅, vt Iones ad defectione̅ sollicitaret, videlicet vt hac occasione dimitteretur. Aristagoras mente Histiaei cognita, totam fermè Ioniam ad defectionem traxit. Darius desciuisse Iones audiens, Histiaeum in consiliu̅ adhibuit, quem potissimùm in Asiam mittere oporteat ad res componendas. Is persuasit, vt sese mitteret, vtpote idoneum ad sarciendam defectionem Ionum. Itaq; posteaquam in Asiam deuenisset, iam???; in suspicionem venisset Sardium praefecto, tanquam auctor huius motus fuisset, hoc audiuit ab eodem: [Greek words]. Sic hae res habent Histiaee: tu quidem calceum hunc consuisti, caeteru̅ Aristagoras induit. Significans consilij huius primum fontem & auctorem fuisse Histiaeum, admini stratorem Aristagoram. Herod. lib. 5. & 6. Gillvs Tarentinus exul, in Iapygia Darij regis exploratores captos sua pecunia redemit. Ob quod meritum cùm rex paratus esset ei donare quicquid vellet, optauit tantùm se in patriam reduci per Gnidos, regis intercedente auctoritate. Gniditamen à Tarentinis id impetrare non potuerunt. Herodotus libro 3. Democedes Crotoniensis medicus, quamuis beatus esset apud Darium regem, optabat tame̅ in Graeciam redire. Atossae igitur vxori Darij, quam ab vlcere mammillae liberarat, persuadet, vt Dario auctor sit expeditionis contra Graecos suscipiendae. Quo impetrato, Darius Democede̅ tanquam speculatore̅ in Graeciam cu̅ Persis aliquot misit. Democedes cùm in Graeciam venisset, Crotonem aufugit. Herod. lib. 2. Q. Sertorivs, quo res suae in Hispania laetiores erant, maioribus???; praelijs vincebat, eò impenfiùs à Metello & Pompeio hostium ducibus petebat, vt positis armis liceret libi tutò Romam reuerti: priuatum dictitans malle se iucundissimo patriae aspectu frui, quàm multarum vrbium imperium obtinere. Sabellicus lib. 8. c. 1. ex Plutarcho. Carolvs IIX. Galliae rex subacto regno Neapolitano, miro desiderio patria̅ repete̅di ardebat, leuitate magis sua suoru̅???, incitatus, quàm co̅silij maturitate. In regno enim innumerabilia grauia???; principu̅ & regionum negotia inchoata remaneba̅t: necdum victoria plenè ad fastigiu̅ perducta erat. Vbi Alexa̅dri VI. Pontificis, Maximiliani Imp. Venetorum & [75] Lud. Sfortiae in se initum foedus accepit, animo vehementer commotus, cum suis, quid in tanto casu agendum esset, deliberabat. Quorum fuit sententia, primo quoq; tempore illinc esse discede̅dum, ne foederatis ad maiores apparatus expediendos tempus praeberetur. At cùm tantae eius copiae non essent, vt in duas partes distractae, possent sine periculo, eum Astam deducere, ad regni defensionem minora praesidia, qua̅ necessitas posceret, reliquit. Neq; verò vllis imminentis defectionis signis consilium profectionis aut in termissum aut retardatum fuit. Guicciard. lib. 2. Pacis. Troianae mulieres, cùm vrbe incensa cum viris in diuersas regiones nauigassent, vt longis nauigationibus finem demùm imponerent, & patriam tandem constituerent sibi, absentibus maritis naues omnes incenderunt. Viri iracundia moti, cùm citato cursu ignem extinguere conarentur, vxorum osculis eò adacti sunt, vt praesentem casum aequo animo ferrent, & eodem in loco vrbem conderent. Vnde apud Romanos consuetudo mansit, vt osculando non tantùm vxores suos maritos salutarent, sed omnes quoque qui sibi aliquo affinitatis gradu coniuncti essent. Plutarchus de Claris mulieribus, cap. 1. Milesij cum Ionibus, quos exceperant, bellum gerebant, quòd hi Nelei filios iniuria affecissent, & hinc orta seditione Myuntem secessissent. Pythes vnus eorum, qui secessera̅t, filiam habebat Pieriam. Cùm autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misit eò vxorem & filiam, id precatas, vt sibi festo liceret interesse. Ex Nelei verò filijs longè potentissimus erat Phrygius: is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quàm maximè gratum facere. Cum???ue illa dixisset, nihil accidere posse gratius, quàm si efficeret, vt frequenter Miletum commeare posset multis virginibus comitata: Phrygius intelligens ab illa quaeripacem & amicitiam, bellum composuit. Plutarch. de Mulierum virt. & Polyaenus. Leo Philosophus Imperator pacis ita fuit studiosus, vt optaret ea dari tempora, quibus stipendia militum conferret philosophis. Suidas. Qvietis. Avgvstvs Caesar, cui plura quàm vlli vnquam obuenisse feliciter tradunt, non definebat quietem sibi precari, & vacationem à republica petere. Identidem???; repetebat, aliquando se victurum sibi. Suetonius. Libertatis Acqvirendae. Consule Tit. Prudentiae in carceribus effugiendis, fol. 1744. item, Tyrannicidarum, fol. 2125. item, Captiuitatem non ferre, fol. 2192. item, Captiui liberati, fol. 2008. Hîc solus affectus consideratur. Sed & vt contrariorum obiectorum contrariae quoque sunt perturbationes, Odium seruitutis praesentis, Studium libertatis absentis comitem habet. de quo superiùs egimus. Cùm ob seditionem Magnentij tyranni, Ivdaei Diocaesariani omnia perturbationum in Romano Imperio plena esse animaduerterent, ipsi opportunitatem sibi oblatam rati, arma capiunt, noctu interficiunt milites praesidiarios, Palaestinam inuadunt, iugum Romani Imperij à ceruicibus suis remoturi. Sed commodum aderat Antiochiae Gallus Imperator. Is misso exercitu, Iudaeos oppressit, caesis multis hominum milibus, vsq; ad innoxiam aetatem: & ciuitates eorum, Diocaesaream, quae & Sepphurim appellatur, Tyberiadem & Diospolim, euertit. An. Christi 357. Hieronymus in Chronico, Socrates lib. 2. cap. 33. Sozomenus lib. 4. cap. 7. In itinere quod Fridericus III. Imp. Roma Neapolim suscepit, Ladislavs puer, Alberti Vngariae & Boëmiae regis posthumus, quum se suis populis denegari à Friderico aegrè ferret, iniecta suspicione, paedagogi???; consilio, fugam molitus est. Quum è sententia res minimè succederet, reiecta est in paedagogum culpa, & perpetuò is carceri addictus fuit. Bonfinius lib. 7. Dec. 3. Diei, Lvcis. C. Caligvla non plus quàm tribus nocturnis horis quiescebat: ac ne his quidem placida quiete, sed pauida miris rerum imaginibus. Ideo???; magna parte noctis, vigiliae cubandi???; taedio, nunc toro residens, nunc per longissimas porticus vagus, inuocare identidem atq; exspectare lucem consueuerat. Suetonius in Caligula. Rei Malae. Consule Imprecationum Titulum, fol. 2925. Mortis. Ex loco Martyrum huc nen pauca, fol. 3026. Apud Senecam Troadibus Andromache Vlyssi mortem minitanti respondet: Si vis Vlysse cogere Andromachen metu, Vitam minare, iam mori votum est mihi. Apud Tertullianum legitur, cùm ostiarius quidam Proconsulis Africae in praetorio clara voce rogauisset, an illic Christiani essent, quos poenis de more afficeret: Plyrimos iilicò sublata manu dixisse, ex eo numero se esse, vt oppetentes mortem martyrium reportarent. Proconsulem verò eos ad mortem paratos animaduertentem, sic loquutum esse: Ite, proijcite vos in mare, quod ante vos est, è montibus domibus???ue vos date praecipites, aut arboribus vosipsos suspendite: quaerite, qui vos condemnet. Tacittis lib. 4. scribit Cocceium Nervam, senatorem, consulatu functum, cui legum peritia, à Tiberio in Campaniam proficiscente deductum esse. Tum lib. 5. Nerua, inqit, continuus principis, omnis diuini humani???ue iuris sciens, integro statu, corpore inlaeso, moriendi consilium cepit Quod vt Tiberio cognitum, adsidere, causas requirere, addere preces, fateri postremò graue conscientiae, graue famae suae, si proximus amicorum nullis moriendi rationibus vitam fugeret. Aduersatus sermonem Nerua, abstinentiam cibi coniunxit. Ferebant gnari cogitationum eius, quanto propiùs mala Reip. viseret, ira & metu, dum integer, dum intentatus, honestum finem voluisse. Sprangerus Sagas se vidisse narrat, quae scelera sua consessae, vltrò orabant iudices, vt se morte plecterent, alioquise sibi ipsis conscituras mortem, quia se à diabolo nisi parére̅t, vexari confirmabant. Bodinus lib. 4. Daemon, cap, 3. Calamitatis publicae. C. Caligvla queri palàm de conditione temporum suoru̅ solebat, quòd nullis calamitatibus publicis insignirentur: Augusti principatum clade Variana: Tiberij, ruina spectaculorum apud Fidenas, memorabilem factum: sui obliuionem imminere prosperitate rerum. Atq; identidem exercituum caedes, famem, pestilentiam, incendia, hiatum aliquem terrae optabat. Suetonius in Caligula. Personarvm. Hvc Desiderivm Principum. Post Antigoni caedem Rvsticvs quidam agrum in Phrygia fodiens, cùm rogaretur à quopiam, quid ageret? suspirans: Antigonum, inquit, quaero. tyrannidem successoru̅ tacitè perstringens. Plut. in Phocione. Sponsarum. Proci. Rivales. Proci, vt ambiunt: Riuales, vt certant. Propter cupiditatem rei amata huius sunt loci: propter adiunctam immoderationem, ad locum Libidinis quoque referri possunt: propter aemulationem denique ad Titulum Aemulationis, fol. 112. Icarium, aiunt, Penelopes patrem cursus certame̅ procis proposuisse. In ijs ludis Vlyssem victorem fuisse, dubitari nihil potest, vt qui supra Bidiaeorum praetorium in Mineruae aede signum deae dedicarit, & Celeuthean appellarit, victis reliquis procis. Missi verò in curriculum sunt Spartae per Aphetaiden viam inde dictam [Greek words]. Imitatus autem videtur Danaum. Siquidem Danaus cùm nanciscinon posset, qui ipsius filias duceret, parricidio patruëlium pollutas, dimisit, qui nunciarent, nullum se à viris sponsallum nomine munus poscere, verùm optionem puellis daturum, vt earum quaelibet eum sibi deligeret, cuius maximè esset forma complacita. Verùm cùm ad eam famam non sanè multi conuenissent, cursu certamine proposito, ei qui caeteros superasset, quam ille maluisset, secundo alteram, eodem???ue modo caeteras vsque ad extremam locauit. Iam verò quae viros nactae non essent, expectare iubebat, vsquedum noui proci in cursus certamen descenderent. Pausan in Lacon. AbsenteVlysse Proci ex diuersis locis conucnerunt, vt castitati Penelopes insidiarentur: fuerunt???; Dulychij LII, Samij XXIV, Zacynthij XX, Ithacenses XXII. Ex quibus hi ab Homero nominantur, Antinous, Eurynous, Eurymachus, Leocritus, Neso, Pisander, Hegesippus, Agalus, Leocles, Amphinomus, Demoptolemus, Medon praeco, Euphemus citharoedus. Quos omnes reuersus Vlysses occidit. Ouidiana Penelope nonnullos his verbis enumerat: Dulychij, Samij????;, & quos tulit alta Zacynthos, Tentarunt in me luxuriosa proci. Quid tibi Pisandrum, Polybum, Medonta???; dirum. Eurymachi???; auidas, Antinoi???; manus, Atq; alios referam? quos omnes turpiter absens Ipse tuo partis sanguine rebus alis. Irus egens, pecoris???; Melanthius auctor edendi, Vltimus accedunt in tua damna pudor. Cleopatra soror Alexandri Magni fuit, filia Philippi, vxor Alexandri, qui in Italiam expeditionem fecit. Itaque ob eius generis nobilitatem Cassander & Lysimachvs, prae [76] terea Antigonvs & Ptolemaevs, denique omnes duces primarij, post Alexandri obitum eam in matrimonium ambiebant. Quisque enim, cùm Macedones illud coniugium approbaturos speraret, regiam familiam affectabat, tanquam ad se summum imperium tra̅slaturus. Cùm autem Sardium praefectus demandatam sibi ab Antigono curam Cleopatrae haberet, & illa Antigono infensa, ad Ptolemaeum proficisci pararet, eius profectionem impediebat. Postea eius iussu per quasdam mulieres eam dolo peremit. Antigonus nolens se caedis auctorem dici, ex illis mulieribus aliquas, quasi quae insidias illi struxissent, supplicio affecit, & funus regiè procurauit. Diod. lib. 20. Clisthenis Sicyonij filia Agaristia, plurimos habuit procos. Inter caeteros Hippoclidem Tisandri filium (vide Tit. Nuptiae magnificae) Smyndiridem Sybaritam, qui Sicyone̅ profectus, mille piscatores, mille aucupes, totidem???ue coquos conduxit, ne si sponsam obtinuisset, imparatus esset. Praeterea etiam Syritanum & Damnasum, quos ab Italia ad certamen venisse scribunt. Venerunt eôdem ex Ionio sinu Amphimnestus Epidamnius, Aetolus Meges. E`` Peloponneso Leocydes, Phidonis Argiuorum tyranni filius; Amiantus Arcas, Laphanes Heleus. Ex Attica Megacles Alcmaeonis filius. Ex Ethruria Lysanias. Ex Thessalia Diactorides Cranonius. Ex Molossis Alcon. Conuenerant autem in Graeciam, vt in Olympico certamine vires suas ostentarent: quoniam pater puellae Clisthenes proclamauerat, ei se daturum filiam, quem in certamine praestantissimum reperisse???. Herodotus auctor. Virgilius, Ouidius & Ausonius inter procos Didonis numerant Hiarbam Getulorum regem. Propterea Dido ipsa apud Ausonium sic lequitur: Sed surias fugiens, atq; arma procacis Hiarbae, Seruaui, fateor, morte pudicitiam. Graecae Imperatricis. nuptias auidè Carolvs Magnus Imp. expetebat, vt iuncto sibi Orientis imperio, imperatoriam dignitatem non recenti solùm titulo, sed etiam antiqua possessione repraesentaret. Nec secius Irene, secunda Caroli fortuna ac virtutis claritate permota, pacem habere cum illo cupiebat. Itaque anno 802. foedus vtrinque per legatos inuicem missos percussum ac confirmatum est. Leo III. Pontifex etiam legatis suis missis, earum nuptiarum se conciliatorem fore professus est: neque Irene conditionem aspernabatur. Quod cùm agi Nicephorus Patricius & Logotheta sensisset, vt id prohiberet, tumultu concitato Irenem comprehe̅dit, ea???ue Calendis Nouembris ab dicare coacta, imperium ipse, legatis pontificis nondum Vrbe profectis, arripuit. Sigonius lib. 14. regni Ital. Regnervs Noruegianus Thorae F. Herothi Sueonum regis nuptias ambiens, cùm alia ratione eam adipisci non posset, serpentes duos Thorae thalamum custodientes, sagulo magico à nutrice accepto inuulnerabilis, interfecit, hoc???; pacto Thora tandem potitus est. Olaus lib. 5. cap. 17. Alphvs Sigari Danorum regis F. trucidatis serpentibus, qui Aluildae Siuardi Gothorum regis conclaue tutabantur, eam in coniugem postulauit. Haec quamuis primò consentiens, tamen à matre persuasa omnem viri congressum planè respuit, atque collecta virginum manu, hinc inde Amazonum instar piraticam exercuit. Sed eam Alphus demum fortè fortuna in extremis Finningiae siue Finlandae recessibus, ex hoste coniugem effecit. Io. Magnus lib. 7. cap. 10. Liberorum, Prolis. Ex Titulo, Partus futuri diuinatio, non pauca exempla colliges, fol. 1406. Abramo apud Dominum conquerente, quòd liberis careret, & quòd Eliezer Damascenus seruus; suus haeres esset futurus: promisit illi sobolem Dominus. Genes. 15. Sara cùm se virum???ue Abramum iam grandes natu orbos inspiceret, viro persuafit, vt cum ancilla Agar concumberet, tent???ret???, si ex ea filios procreare posset. Quod cùm ille fecisset, natus???ue esset Ismaël, non aliter ac filium ex se natum Sara eum sustulit. Filiae Lothi cum patre in montem euaserant è Sodomitano incendio. Cùm igitur omnes homines incendio perijsse existimarent, humani generis reparandi desiderio accensae, patrem senem vino inuitant, & ex eius concubitu prolem suscipiunt: maior quidem natu Moabum, minor verò Benammin, à quo Ammonitae. Genes. 19. Anna Eleanae Leuitae Ephrataei vxor, cùm propter sterilitatem à pellice sua Phenenna contemneretur, quotannis cum viro Siluntem ad templum veniebat, & Dominum de prole rogabat, cum fletu & ieiunijs: votum???ue fecit, si Ioua miseriam suam respexisset, sibi???ue virilem sobolem dedisset, eam se Iouae in omnem eius vitam dedituram, neque capiti cius nouaculam admouendam. Elis sacerdos summus cùm eam prolixe orantem obseruaret, & labra tantùm mouentem, veluti ebriam obiurgabat. At illa sese excusans, domum redijt, & filium peperit, quem Samuëlem vocauit, eò quòd eum à Ioua exorasset. Cum???ue iam & incedere & fari posset, eum Siluntem duxit, & Elis curae commisit, vt Domino seruiret, comam aleret, & aquam biberet. Peperit inde ordine Anna tres filios, & duas filias, cùm Elis pro ea apud Dominum intercessisset. Regum lib. 1. cap. 1. & 2. Iosephus Antiq. lib. 5. cap. 15. Sic à Deo rogandi liberi, vt Anna Ioachim, quae tota Deo confisa, Mariam orbis reginam saluti hominum edidit: sic vt Elizabetha Zachariae, quae etiam sterilis Ioannem illum Domini nuncium genuit, qui multos fillos genuit Christo, quo maior nullus ex muliere natus est. Isaacvs pro Rebecca coniuge sua sterili Dominum orauit, à quo impetrauit geminos duorum ingentium populorum auctores. Vxori Manoae sterili, modestae ac pudicae feminae, angelus Domini Samsonem ex ea nasciturum nunciauit, iudicem & liberatorem Israëlis. Tales accipiunt, quae sic petunt. Verba angeli ad Samsonis matrem sunt haec: Sterilis es, & absq; liberis: sed concipies, & paries filium. Caue ergo ne bibas vinum, ac siceram, nec immundum quicquam comedas, quia concipies & paries filium, cuius non tanget caput nouacula: erit enim Nazaraeus Dei ab infantia sua, & ex matris vtero, & ipse incipiet liberare Israëlem de manu Philistinorum. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Rachel Labanis F. Iacobo patriarchae nupta, sterilitatem suam aegrè ferens, eo???ue magis quòd soror Lia foecunda esset, à marito liberos per iurgium cepit postulare. Atque adeò Balam ancillam suam ei subiecit: quae peperit ei Danem primùm, deinde Nephthalim, quos pro suis habuit & educauit. Lia similiter, cùm gignere desijsset, ancillam suam Zilpam Iacobo in coniugium dedit, quae ei Gadum & Aserem peperit. Genes. 30. Thamar Iudae nurus marito orbata, cùm videret Selam filium Iudae adoleuisse, neq; soceru̅ eum sibi iungere, qui fratribus defunctis semen excitaret: habitu meretricio in via, qua itur Thamnam, sedens, Iudae praetereunti sese prostituit, & arrhabonis loco ab eo accepit annulum, vittam, & iaculum, donec hircum ei domum mitteret. Gen. 38. Dvae meretrices in ijsdem habitabant aedibus. Cùm altera filium ex incuria suffocasset, alterius filium viuentem suum esse dicebat. Lis Salomonis regis sapientiae rudimento discussae fuit. 3. Regum 3. Ezechias Iudaeorum rex grauiter laborans, cùm ab Esaia propheta didicisset, sibi moriendum esse, magno dolore affectus est, propter eam causam maximè, quòd nullos haberet liberos, quibus regnum relinqueret. A`` Domino igitur vitae prolongationem obtinuit. 4. Reg. 20. Cùm Hercules Augeam Eleorum regem cepisset, eundem tamen vnà cum captiuis Phyleo Augeae F. condonasset, & liberasset: Eleorum Feminae orbatam virili robore patria̅ miseratae, Palladi vota nuncuparunt, si grauidae ad primos virorum congressus fierent. Eius voti damnatae, Mineruae matri templum dicarunt. Et locus quidem, quo primus ille congressus marium & feminarum factus, Bady nomen est. Flumen etiam ipsum, quod agrum praeterfluit, Bady patria voce appellant. Pausanias lib. 5. Hyrievs Neptuni & Alcyones F. cùm Dij hospitium eius accedentes, Iupiter, Neptunus & Mercurius, & ab illo liberaliter tractati iussissent, vt quodcunq; liberet, optaret: cùm adhuc sine filijs esset, filium poposcit, Vrionem??? siue Orionem ab ijs impetrauit. Natalis comes Mythol. lib. 8. cap. 13. Thespivs rex Boeotiae sama rerum ab Hercule gestaru̅ percepta: vt ex filiabus totidem praestantes robore & sapientia filios susciperet. Herculem ad conuiuium inuitatum ebrium fecit, vt omnes quin quaginta filias eadem nocte vitiarit, praeter vnam, quae, vt testatur Pausanias in Boeoticis, perpetuum sibi sacerdotium potius indixit. Ferunt singulas earum mares filios peperisse: praeter maioris & minoris aetacis duas, quae geminos pepererunt. Fuerunt qui dixerint, singulas singulis noctibus cum Hercule concubuisse. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 1. Lyrcvs Phoronei F. ducta in vxorem Ilebia Aebiali Cauniorum regis F. cùm ei nulli liberi nascerentur, Dodoneum oraculum consuluit. Quod respondit, Filium geniturum eum ex ea, cui primùm è templo digressus commisceretur. Ille gauisus domum ad vxorem properans, in via ad Staphylum Dionysij F. Bubasti diuertit. Qui cognito oraculo amicè eum excepit, ei???ue vino obruto filiam Hemitheam subiecit. Parthenius. Thaleta, qui vnus erat ex septem, Plutarchus scribit metu, quo confici parentes solent ex filiorum interitu, vel alia quauis calamitate, à nuptijs reuocatum & liberorum procreatione. Verùm demisso (inquit) animo atq; abiecto censendus est, qui amittendi metu, rerum possessionem refugit. Caelius lib. 28. cap. 18. Solon qui Atheniensibus leges condidit, illud perabsurdum induxisse videtur, cùm Vxori permisit, si ad rem veneream [77] minus idoneus vir deprehenderetur, mariti propinquos admittere. Caelius lib. 28. cap. 15. Apud Spartanos lege sancitum erat, vt senior si fortè vxor ei esset floridior, apta??? etiamnum tollendae proli, & iuuandae patriae, delectum ex iunioribus quempiam, moribus praecipuè exploratis probis???, posset ad eam admittere. Quam vbi is generoso implêsset seminio: quod inde natum foret, educaret, vt conceptum natum??? legitimé. Quòd si quis vxorium onus vt molestum grauaretur, nimis??? Impeditum, ingenuae tamen prolis desiderio obmolliretur: tunc licebat, si quam is foecundam generosam???ue animaduertisset, adducto prius in eiusmodi sententiam viro, eam quaerendae prolis gratia adire. Caelius lib. 18. cap. 1. Antiq. Lect. Scythae Vexoris Aegyptij armis irritati, Asia̅ vniuersam xv annorum spacio tenuêre. Postremò, Vxorvm legatione commoti, quae nisi co̅festim domum redirent, se ex finitimis prolem quaesituras, nec Scytharum genus intercidere passuras, minabantur, in patriam reuersi sunt. Sab. lib. 1. En. 1. Erat Hyrcaniae finitima gens Amazonum (quo tempore Alexander Dario superato Marsos subigebat) regnabat??? ijs locis Thalestris (quam alij Minitheam vocant) omnem latè terram inter Caucasum monte̅ & Phasim imperio obtinens. Haec visendi regis cupiditate accensa, cum vna equitum ala fines egressa est. Longum inde iter emensa, priusquam in conspectum venisset, praemisit qui regi nunciarent, venisse Thalestrem Amazonum reginam, ipsius adeundi cupidam. Tum facta veniendi potestate, cum trecentis mulieribus, vt Curtius scribit, ad regem venit. Vbi igitur primò stetit, confestim equo desilijt, binas hastas manu gestans. Erat laeua pars vestis ad pectus nuda, sinus??? in nodum collectus. Intuebatur Thalestris regem interrito vultu, habitum???ue corporis tantarum rerum famae imparem (nam non omnia vni dij dederunt, vt sapiens ait poëta) tacitis lustrabat oculis. Semper hominibus barbaris veneratio in maiestate corporis non parua fuit, magnorum???ue operum no̅ alios capaces putant, quàm quos eximia specie donare dignata sit natura. Caeterùm interrogata, nunquid aliquid petere vellet à rege? haud verita est fateri, se eo consilio ad Alexandrum venisse, vt ex eius congressu conciperet, si se non indignam existimaret, ex qua regni haeredem tolleret, si puer editus esset: muliebrem stirpem gentili instituto secum habitura. Rogata an vnà militare vellet, regnum sine custo de à se relictu̅ causata, commilitium detrectauit. Contendere tum nihilo secius, ne se rex suo congressu frustraretur. Absumti inde tredecim dies in obsequij desiderium. Trogus triginta scribit: quod tempus ad conceptum deprehen dendum magis idoneum fuisse mihi videtur, quàm quòd Curtius posuit. Thalestris vbi vterum implêsse sibi visa est, in regnum cum suo comitatu abijt. Meminerunt rei huius praeter Curtium & Trogum, plerique Graecorum: Clitarchus, Polycritus, Onesicritus, Antigenes, & Histros. Plures contrà id figmentum arbitrati sunt, & in his Aristobolus, Chares, Hysingelus, Ptolemaeus, Philon Thebanus, Hecataeus Eretriensis, Philippus Chalcidicus, & Duris Samius, quibus Alexandri testimonium (vt Plutarchus scribit) astipulatur, qui ad Antipatrum singula perscribens, Scytharum regem sibi filiam despondere velle significauit, nulla interim Amazonum mentione facta, Sabellicus lib. 5. En. 4. ex Strabone. Stratonice Gallograeca cùm cupere sciret maritum Deiotarum liberos regni successores, & infoecunda ipsa esset, impulit eum, vt ex alia muliere gigneret, & sibi permitteret subijcere partum. Deiotarus consilium mulieris miratus, eius arbitrio rem permisit. Illa puellam inter captiuas insigni specie Electram nomine parauit conciliauit??? Deiotaro, ac prognatos ex ea filios pro suis piè & splendidè eduxit. Plutarchus de Virtutibus mulierum. Sp. Carbilius Ruga Romanorum primus liberorum desiderio vxorem carissimam alioqui, verùm sterilem, repudiauit. Basilivs Macedo Imp. Vide̅di filij Constantini mortui percupidus, Theodori Santabarini monachi (qui se regi filium monstraturum viuentem inter frondosa virgulta equo insidentem promiserat) praestigijs, filij spectrum vidit & amplexatus est. Zonaras. Vladislaus I. Polonorum rex Ivditham Vratislai Boëmorum regis filiam vxorem duxerat. Quae cùm diu sterilis fuisset, admonita à Lamperto episcopo Cracouiensi, mittit oratores in Narbonensem prouincia̅, ad monasteriu̅ diui Aegidij, vbi corpus sancti illius viri conditu̅ erat, cum amplissimis donarijs. Indicitur monachis tridui ieiuniu̅: oratur Deus, vt intuitu gratiosi serui sui Aegidij, masculam prolem co̅cedat pijs principibus. Triduo illo reuelatur per visum seni cuida̅ & pio monacho, impetratum esse, quod tanto studio petitu̅ esset. Dimittuntur cu̅ spe certa oratores: reuersi reperiunt Iuditha̅ grauidam: quae postea maturo partu pueru̅ edidit, cui Boleslao nomen inditum est. Iuditha post quartum mensem à partu, extremu̅ clausit diem, femina pietati in primis & beneficentiae dedita: quae & ipsa facultates suas, mundum???ue muliebrem penè omnem in vsus pauperum, & ad cultum templorum viua elargita est. Cromerus lib. 5. Plumbinu̅ Hetruriae oppidu̅ est, ex Populoniae ruinis aedificatum. Huic olim praefuit Iacobvs Appianus, ex Paula nobilissima femina, Martini quinti Romani pontificis sorore natus, pacificus princeps, & à vicinis amatus. Qui cu̅ ex coniuge virilem sobolem non susciperet, extra matrimoniu̅ haeredem quaerens, concubinam amare cepit. Cuius cùm venter intumuisset, & iam pariendi propè tempus adesset, incredibili gaudio gestiens, Florentinos ac Senenses, legatos vti ad se mitterent, ac partu̅ de sacro fonte leuarent, magnis precibus inuitauit. Venére ad diem dictam legati. Mulier inter obstetricum manus diu laborans, Aethiopem tandé peperit. Quae res vt risum in populo cachinnum??? excitauit, ita & compaternitates & laetitiam principis interrupit. Tibicen tum fortè Maurus in familia eius erat, ex quo natum pueru̅ credidêre. Qui mox vbi detectum flagitium intellexit, saluti suae fuga consuluit. Mortuo Iacobo Raynaldus Vrsinus, vir rei militaris peritus, in eius locum suffectus est, non suo iure, sed coniugis, quae Iacobi filia suisset. Aeneas Syl. c. 56. Europae. Moriente Ioanne Castulonensi rege eius nominis vltimo, superstites fuêre Henricus & Elizabetha filij. Henenricvs ad procreationem impotens, & à sorore saepiùs audire coactus, Etiam inuito ipso, sepost eum regnatura̅: ita commotus fuit, vt Hispano cuidam iuueni Belthramo Cuenae, quem Alburchechensem ducem crearat, vxorem supposuerit, ex qua etiam filiam suscepit. Quae res grauissimorum bellorum fomes extitit. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Gvido dux Vrbinas priusquam coniugem ex Columne̅si familia duceret, anxius quónam pacto in gente sua imperium propagaret, concubinam ex se praegnantem simulauit. Exin Bernardini Cardensis agnati sui, praeclari copiarum ducis filium, tum fortè natum, supponi pro suo nutriri??? iussit, Frederici nomine indito. Sed coniugio deinde contracto, cùm filium legitimum Oddonem sustulisset, conuersa in eum cura, Fredericum adhuc puerum militiae tradidit, in qua ille ad aetatem vsq; virilem perseuerauit. Deinde Oddone ob libidinem populari tumultu caeso, vocatus à populo, Vrbinatiu̅ factus est princeps. Clarus vir, & Castrensibus disciplinis apprimè institutus, cui nec in administrandis rebus bellicis consilium, nec in capessendis periculis animus vnqua̅ defuit: nec verò factis, quam fide clarior, quae quidem vel maximè patuit, cùm Franciscum Sfortiam, fortunae afflatu ia̅ penè desertu̅, constantissimè iuuit ac fouit. Indignus profectò, qui militari ludo dextru̅ perdiderit oculum. Aen. Syl. c. 61. Europae. Seruorum & Famularum. De Atossa narrat Herodotus, illam ad bellum Graeciae inferendum Darium maritum sollicitasse, Lacaenarum, Argiuarum, Atticarum, Corinthiarum deniq; ancillarum cupiditate incensam. DESIDERIVM NVLLVM. ABSENTIVM & futurorum bonorum. Vtputa Patriae. Tanausius Gothoru̅ siue Scytharum rex, qui Vexoris Aegyptij regis tributum flagitantis insole̅tia commotus, Asiam totam sibi tributariam fecit, vxorum precibus & minis domum cu̅ exercitu redire cogebatur. Sed era̅t in eius exercitu complures, qui cùm domi nec vxores, nec liberos haberent, viderent??? amoeniores Asiae terras, capti earum pulcritudine, Regem orant, vt sinat se ibidem sedes collocare, intercedente Serino Medorum Rege. Sed cùm caeteri eorum separationem aegriùs ferrent, conuitio prosequuti abeuntes, eos Parthos sua lingua vocarunt, hoc est, transfugas, vel timidos, quòd patriam fugissent, & Parthicum regnum fundassent. Regi igitur Medorum Serino Tanausius principatum omniu̅ gentium à se deuictarum liberalissima donatione concessit, contentus gloriae praemio. Io. Magnus lib. 1. cap. 25. Condolentiae amicorvm. Ennivs mortem suam minimè lugeri vult. Inquit enim: Nemo me lacrymis decoret, neq; funerea fletu Faxit. Cur? Volito viuus per ora virûm. Neq; enim putat lugendam mortem, quam consequitur immortalitas. Cicero lib. 1. Tusculan. Avditionis. Agesilavs rex Spartanorum cùm inuitaretur ad audiendum eum, qui vocem luciniae referebat. Ipsam, inquit, audiui frequenter. Plutarchus. SPES BONI FVTVRI. ??? Aristoteli [Greek words] videtur dici. Caeterùm quia nos boni aduentantis susceptionem potiùs quàm acquisitionem hîc consideramus, & in futuris malis affectum quendam similem statuere cogimur: hunc [Greek words], illam [Greek words] appellare maluimus, methodi causa, non nouitatis studio. Spes alioqui in genere Latinis pro quauis expectatione tam mali quàm boni sumitur: esimiè verò pro expectatione boni. & Aristot. lib. 2. Rhet. [Greek words] esse definit [Greek words]. De Spe igitur bona hoc loco, tanquam affectu, in quo moderando, dirigendo, excitando??? Confidentia erga Deum, fol. 3046. item Poenitentia religiosa occupatur, fol. 3079. sed & Fortitudo tolerans, fol 2156. & Toler antia nimia, fol. 2182. quatenus spe meliorum praesentia mala magno perfert animo. Israelitae spe vana ducti, arcam à Silunte in castra contra Palaetinos duxêre, rati se illius praesentia victores fore. At longè aliter cecidit, Deo illorum improbitatem vindicaturo: ita vt 30 millia eorum sint caesa, & arca in Palaestinorum manus peruenerit. 1. Regum 4. Cùm Nabucodonosor rex Babylonius Hierosolymam obsideret, & Hieremias vates excidium vrbi imminere, & Sedeciam regem Babylonem abducendum praediceret: emit tamen Hieremias, Domini iussu, fundum ab Hananeele patruo suo Anathothensem septem siclis & decem argenteis: instrumentum venditionis Baruchus confecit, & obsignatum vrnae fictili iubente Hieremia imposuit. Fore enim aliquando, vt terra nunc desolata à Nabucodonosore, restitueretur, & Iudaei ex captiutate redirent. Hieremiae 32. Pari confidentia Romani agrum, in quo Annibal vrbem obsidens castra fixerat, licitati sunt. Liuius. Aethra apud Eurip. in Supplicibus hortans Theseum ad capienda arma contra Thebanos victores: [Greek words] [Greek words]. Cadmi cernens populum feliciter re gesta, adhuc ipsum alios iactus per cubos iacturum spero. Deus enim omnia conuertit retró. Alexander Macedo proficiscens in Asiam possessiones domesticas & vectigalia regia amicis pleraque diuisit. Vnus nihil ex illius largitione accepit Perdiccas, sed rogauit: Tibi ve rò quid Alexander relinquis? Qui vt respondit: Spes meas: Ergo harum, inquit, nos quoq; erimus consortes. Neq; enim nos tua capere, sed praedam expectare Darij decet. Plut. orat. 2. de Alexandri fortuna. Rhodivs quidam ob intempestiuam libertatem à tyranno coniectus in caueam, in qua more nocentis bestiae alebatur ad cruciatum & ignominiam, amputatis manibus, ac foedata vulneribus facie, cùm ab amicis admoneretur, vt inedia sibi malorum finem quaereret: Cuncta, inquit, homini quo ad viuit, speranda sunt. Erasmus lib. 8. Apophth. Aristippvm philosophum Socraticum ferunt aliquando ad Rhodiensium litus graui naufragio eiectum, amissis omnibus, vidisse in harena figuras quasdam geometricas: atque ad comites, moerore posthabito, hilari vultu exclamasse: Bene sperandum est: nam & hîc quoque hominum vestigia cernimus. Laërtius. C. Marivs obscuro genere natus, facinorum militarium co̅mendatione ad rempubl. accessit. Ac primùm maiorem petijt aedilitatem. Vbi sensit ea spe frustrari sese, eodem die minorem ambijt: & hac frustratus, haud tamen desperauit, se Romae ciuitatis primatem fore: docens, quantum in rebus humanis valeat improbitas. Plut. in Roman. apophth. Idem VI. consul Roma pulsus à L. Sylla, & proscriptus, grandi pecunia in caput eius pronunciata, varijs erroribus & periculis agitatus, oraculo se potissimùm so labatur, quo acceperat, septies se consulem futurum. Neque eum spes ea fefellit. Sabellicus lib. 3. Enn. 6. Praedictum à mathematicis Neroni Caesari olim erat, fore vt imperio quandoque destitueretur. vnde illa vox eius celeberrima, [Greek words]: quo maiore venia meditaretur citharoedicam artem, principi sibi gratam, priuato necessariam. Spoponderunt tamen quidam destituto ei ordinationem Orientis, nonnulli nominatim regnum Hierosolymorum, plures omnis pristinae fortunae restitutionem. Cui spei pronior, Britannia, Armenia???ue amissa, ac rursus vtraque recepta, defunctum se fatalibus malis existimabat. Vt verò consulto Delphis Apolline', septuagesimum ac tertium annum cauendum sibi audiuit, quasi eo demùm obiturus, ac nihil coniectans de aetate Galbae: tanta fiducia non modò senectam, sed etiam perpetuam singularem???ue concepit felicitatem, vt amissis naufragio preciosissimis rebus, non dubitauerit inter suos dicere, pisces eas sibi relaturos. Neapoli de motu Galliarum cognouit die ipso, quo matrem occiderat: adeo???ue lentè ac securè tulit, vt gaudentis etiam speciem praeberet, tanquam occasione nata spoliandarum iure belli opulentissimarum prouinciarum. Statim???ue in gymnasium progressus, certantes athletas effusissimo studio spectauit. Coenae quoque tempore interpellatus tumultuosi oribus literis, hactenus excanduit, vt malum ijs, qui descissent, minaretur. Deniq; per octo continuos dies non rescribere cuiquam, non mandare quid aut praecipere conatus, rem silentio obliterauit. Suetonius. Agareni Italiam sub Lodouico Pio Imp. vastantes, eius ductu, & Basilij Imperat. Constantinopolitani ope, breui sunt fusi, eorum???ue dux Soldanvs captus, toto anno Capuae in captiuitate delituit, nunquam ridere visus, non sine omnium qui aderant admiratione: quo ad semel videns rotam currus circumuolui, & imam partem subinde in altum subuehi: Sic (inquit) res vertuntur humanae, quod sine cachinno nescio explicare. Et fortè ego qui ad ima detrusus iaceo, exurgam quandoque, & denuò regnabo. Cuspinianus. DESPERATIO. Qui bonum futurum non sperant, huius sunt loci. Qui verò non modò non futurum bonum sperant, sed etiam malum imminens metuunt, hi eximiè Desper ati appellantur. Differunt enim inter se ratione obiecti, Bonum non sperare, & Malum sperare: vicißim tamen valde sunt affinia, quandoquidem Boni [Greek words] videtur consequi [Greek words] Mali. Exloco Declinationis nimiae, eorum praesertim, qui effugiendi mali causa mortem sibijpsis inferunt, fol. 2059. item Pusillanimitatis in toler ando, fol. 2186. item Tolerantiae mortis nimiae, fol. 2183. item Libidinosae desperationis non pauca exempla huic loco inseruient. Illic Vitium, hîc Affectus consideratur. Iobvs amissis fortunis omnib??? eò desperationis redactus est, vt diem natiuitatis suae fuerit execratus. Hercvles, de enormibus suis peccatis, ad quae etiam sol expallescere & terra contremiscere posset, apud Eurip. in Hercule furente haec effatur: [Greek words] [Greek words]. Ad hoc venturum me calamitatis puto olim: Vocem edet tellus, interdicens mihi non attingere terram, & mare non transire, fontes??? fluminum: & ipsum qui rotatur Ixionem in vinculis imitabor. Atroxodium, atque, vt Plutarchi dicam verbis, [Greek words] erat inter Thessalos & Phocenses: quòd hi primores illorum in suis vrbibus ad vnum omnes eodem die trucidassent: illi vicissim horum obsides ducentos quinquaginta in crucem sustulissent. Tandem Thessali contractis omnibus copijs, per Locrenses irruperunt, edicto promulgato, ne cuiquam prouectioris aetatis parceretur: pueri cum mulieribus in seruitutem abducerentur Daiphantus itaque, qui fuit vnus è tribus, quibus Phocensium res erat commissa, suasit vti viri quidem Thessalis obuiam irent, cum illis conflicturi: caeterùm mulieres vnà cum liberis, ex vniuersa Phocide congregatas, in vno quopiam loco seponerent, congesta ingenti lignorum materia: & adhibitis custodibus mandarent, vt simul ac intellexissent, sese victos in praelio, continuò pueros & vxores iniecto igni exurerent. Id reliquis comprobantibus, exurgens quidam negauit aequum fieri, ni consilium hoc, vxorum quoque suffragijs comprobatum fuisset, Quòd si non placeret, non esse cogendas. Itaque mulieres, vbi rem cognouissent, ipsae inter se habito consilio, Daiphantum collaudarunt, qui rectissimè consuluisset Phocensium rebus. Eadem auteen videri & vxoribus & liberis eorum. His ita peractis, congressi cum Thessalis Phocenses, superiores extiterunt. Ac decretum quidem illud Graeci [79] prouerbi iliter [Greek words], Phocensium desperationem appellarunt: quòd etiamsi feliciter cessisset, tamen temerarium parum???ue cordatum videretur. Plutarchus. Similia ferè narrat Pausanias in Phocicis, meminit & prouerbij, quod ait ex hoc euentu dici solitum [Greek words], hoc est, de omnibus consilijs quae carent dolore. Meminit & Stephanus, indicans dici solitum [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Astapa vrbs Hispaniae (quae hodie Ascho dicitur) semper Carthaginensium fuerat. Incolae latrocinijs dediti, excursiones in finitimum agrum sociorum populi Romani faciebant. Hanc vrbem pulsis ex Hispania Carthaginensibus P. Scipio expugnare parabat. Oppidani conscientia scelerum, in foro preciosissima rerum suarum congerunt: super eum tumulum coniuges ac liberos considere iubent, ligna fasces???ue virgultorum circa eum extruunt, vt donec incertus euentus pugnae esset, praesidium in eo loco fortunarum suarum corporum???, quae cariora omnibus fortunis erant, seruarent: si verò rem inclinatam viderent, atque in eo esse, vt iam ciuitas caperetur, scirent???ue omnes, quotquot in praelium issent, obituros, eos per superos inferos???ue deos orauêre, vt memores libertatis, quae illo die aut morte honesta, aut misera seruitute finienda esset, nihil relinquerent, in quod saeuire hostis posset: ferrum ignem???ue in manibus esse: manus???ue amicae ac fideles potius ea, quae peritura erant, absumerent, quàm hostes superbo ludibrio insultarent. His adhortationibus excitati, ne quem à proposito spes mollitiáve animi flecteret, die adiecta, concitato agmine, patentibus portis, eruperunt. Sed Rom. exceptos omnes vltrò in ferrum ruentes trucidauêre, vrbe???ue occupata, horrendum spectaculum in foro habuêre, cùm proprij ciues omnem feminarum turmam, puerorum???ue imbecillem inermem???ue multitudinem occidissent, & incenso rogo semiuiua ad huc corpora in ignem proiecissent, & peracta caede cum armis in medium insilirent incendium. Ioan. Gerund. lib. 5. Paralip. Hispan. Nvmantini à P. Scipione Africano longa obsidione defatigati, cùm intollerabiles pacis conditiones proscriberet, desperatis rebus, vltimo sese praelio accingunt, satius ducentes pro patria fortiter occumbere, quàm per ignauiam deditos, vt oues iugulari. Consilio itaque moriendi, si victoria non contingeret, carne semicruda celia???ue (sic enim potionem ex frumento factam indigenae vocant) velut inferijs ingurgitati, in hostem decurrunt. Sensit statim Scipio eam desperationem esse, non pugnae consilium, inhibuit???ue suorum impetum, vt hostem vallo circundatum, fame potius quàm ferro co̅ficeret. Poscere illi suppliciter à Romanis praelium, vt tanquam viris occumbere liceret. Id vbi sibi negatum iri animaduertunt, in rabiem acti, in aduersa castra irrumpere conantur. Hoc quoque illis parum prosperè cessit: quin multis circa vallu̅ vulneribus acceptis, infecta re in vrbe̅ reuersi sunt. Pertulit inde hostis aliquandiu obsidionem. Nouissimè quum fugae consilium cepisset, vt noctu per stationum interualla silentio, si posset, vel si minus id procederet, vi subita in apertu̅ erumperet: vxores abruptis equoru̅ cingulis eos ab incepto retraxeru̅t, quòd illoru̅ desiderium nequirent ferre: Atq; ita demùm consiliu̅ inierunt omnes vnà moriendi, potius quàm turpiter se dedere. Incensa vrbe natos & vxores, partim ferro, partim veneno sustulerunt. Postremò & ipsi se mutuis vulneribus co̅fecerunt, vt ne vnus quidem Numantinorum superfuerit, qui in triumpho duci posset, nec praeda vlla parta, omnibus de industria ab eis prius corruptis. De nomine tantùm, quod vix vnquam antea aut postea accidit, est triumphatu̅. Concidit itaq; Numantia anno quarto decimo post Carthaginem, qui fuit vrbis Romae vndeuigesimus ac sexcentesimus. Sabellicus lib. 9. En. 5. Sagvntvm Hispaniarum oppidum, iuxta flumen Hiberum, societate foedere???q; coniunctum cum Romanis, longa Poenorum obsidione fame???; eò redactum, vt ciues extructo in foro igni, quicquid erat preciosarum rerum, in eum conijcere̅t; ac postremò se suos???q; liberos eôdem praecipitarent, ne venirent in hostium manus. Inde prouerb. Saguntina fames. Eras. in Adagijs ex Liuio, Val. Max. & Ciceronis Philippicis. P. Licinivs Crassus profectus contra Aristonicum Eumenis filium, in eo praelio profligato exercitu, ipse, ne in hostiu̅ manus veniret, baculo barbari satellitis, equum ducentis, oculum petens, eum in sui necem prouocauit. Plut. C. Marivs iunior à Sylla è Mithridatica victoria redeunte cum toto exercitu fusus, in oppidum Praeneste se recepit. Vbi obsessus, quum nulla effugij pateret rima, veniam desperans se Pontio Telesino praebuit iugulandum. Liuius. Adrianvs Imperator incredibili membrorum omnium cruciatu impulsus (qui etiam morbi subtercutanei dolore multos è Senatu priùs extinxerat, vt scribit Sex. Aurelius, & Dion) Mastorem quendam barbarum (quo propter robur & audaciam plerunq; vsus fuerat in venationibus) partim minis, partim pollicitationibus impulit & coëgit, vt caedem sibi inferret: circumscripsit??? locum sub mammilla, quem Hermogenes medicus demonstrauerat. Quo lethaliter percusso, sine dolore expirauit. Magnentivs tyrannus ad Montem Seleucum in Gallia victus à Constantio Imp. Lugdunum confugit. Milites, qui fugae socij fuerunt, cùm nullam salutis spem reliquam, abscissis fractis???que rebus viderent, ipsum tradere Constantio decreuerunt. Itaque diuersorio circumsesso, hominem, ne elabatur, custodiunt. Qua re percepta, Magnentius desperatione actus furiosi hominis opera edidit. Na̅ amicos, & propinquos suos, quos circa se habebat, vita exuit, ac Desiderio fratre (quem Caesarem designauerat) lethali vulnere affecto, demum sibi manus intulit, ne viuus Co̅stantio traditus, supplicio lentiore cruciaretur. Quippe, vt inquit Victor, gladio occultè prouiso, ictum pulsu parietis iuuans latus transfodit, atque, vt erat vasti corporis, vulnere, naribus??? & ore cruorem effundens, expirauit, mense Imperij quadragesimosecundo, aetatis anno quinquagesimo. Decentius frater item & Caesar, cùm ad opem ferendam accurreret, cognito illius interitu, fasciae collo implicito vitae modum imposuit. Desiderius ex vulneribus recreatus sese Constantio tradidit. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Diocletianvs & Maximianvs Herculius, anno Domini 307. ille Nicomediae, hic verò Mediolani, imperio sese abdicarunt (Eusebius in Chronico) palàm quidem negotiorum molem & senectutem causantes: sed amicis, se id ex desperatione facere, quòd no̅ possent extinguere Christianorum religionem, confitentes. Nicephorus libro septimo, capite vigesimo. Zonaras tomo secundo: & Chronicon Vrspergensis. Roma à Totila obsessa, Romani fame ingenti premebantur: nonnulli etiam manus sibijpsis inferebant, cùm nec canes, neque mures de caetero inuenirent, nec aliud vsquam demortuum animal, quibus in cibum vti possent. Erat Romanvs quidam quinque filiorum pater: hunc liberi circumsistendo, cibum efflagitabant. Ille nullo edito turbationis indicio, iussit filios se subsequi, vt cibum mox accepturos. Vbi super Tyberis pontem peruenit, capite obuoluto, in flumen desilijt, spectantibus filijs. Graecorum praefecti, visa ea ciuium desperatione, omnibus abire volentibus facultatem indulserunt. Procopius. Constantinvs III. Scotoru̅ rex infeliciter re contra Anglos ad Broningfeldum gesta, amisso nobilitatis flore, summo deposito magitratu, piorum coetui in diui Andreae Apostoli coenobio se sacrauit. Anno Salutis 943. sui principatus 40. H. Boëthius libro vndecimo. TIMOR MALI FVTVRI. In Genere. E [Greek words]. id est, Epeo timidior, de magnopere pauido dicebatur. Ab Epeo quopiam dictum, notae timiditatis homine. Datum est hoc cognominis Cratino comico, per allusionem fortassis, quòd cùm Oenoidis tribus princeps esset, in eo munere timidiùs se gereret. Eras. in Adagijs. Aiunt Pisandrvm fuisse quempiam prodigiosa timiditate, adeò vt anxius esset, ne suam ipsius animam alicubi videret, quae se viuum reliquisset. Inde ortum adagium: Timidior Pisandro. Erasmus in Adagijs. In Specie. Mortis. Isocrates Atheniensis rhetor iam senex, quemadmodum haberet, quaerenti: Ita, inquit, vt homo, qui supra nonaginta annos natus mortem summum malum ducit. Neque enim acuendis gladijs, vel lancea cuspidanda, vel galea extergenda, vel aera merendo, nec socius naualis, sed antithetis, parisis, & homoeoptotis conglutinandis & contexendis, tantùm non scaptris & strigilibus comprehensiones & ambitus verborum poliens & concinnans, consenuit. Non mirum igitur, si strepitum armorum exhorruisset & concursum aciei, homo qui committere cum vocali vocalem & syllaba isocolon truncum proferre timuit. Plut. de gl. Athen. Cùm post Cannensem cladem L. Caecilius Metellvs & cu̅ eo plerique nobiles Adolescentes deserta Italia de fuga ad regem aliquem consultarent: P. Furius Philus eius rei P. Scipionem tribunum militum certiorem fecit. Is licet iuuenis adhuc, alijs stupentibus: Qui remp. saluam vult, inquit, me sequatur. Atq; ipse princeps paucis sequentib. ad Metelli tabernaculum deuolat, ibi??? stricto gladio super consultantium capita, primus graui execratione interposita, in sua ipsius verba iurat, fore vt nunquam Italiam & cum Italia patriam ipsam metu desereret. Inde in Metellum conuersus, Tu quoq; sic iures volo, sic & qui tecum hîc adsunt: si quis id facere recusauerit, hunc ensem in suum caput à me nudatum [80] continuò experietur. Metellus & alij subita re perculsi non aliter attoniti stabant, qua̅ si tum Poenus suo capiti immineret. Ordines itaq; in Scipionis verba iuraru̅t, se??? illi ab hoste protegendos tradiderunt. Sad. lib. 1. En. 5. & Front. lib. 4. ca. 7. Tiberius Caesar dixit Hominem sexaginta annis maiorem, qui manum medico porrexisset, ridiculum esse. Plut. in Praeceptis salubribus. Antiquis vatum responsis ferebatur infaustum fore ac infelix imperatori pop. Rom. qui exercitus armatos trans Euphratem amnem vrbem???ue Ctesiphontem promouisset. Exitiale hoc fuisse M. Licinio Crasso, ipsum??? Traianum in Italia̅ cum Parthica victoria non redijsse. Hoc fortasse metu, nisi magis inuidia, inductus Adrianvs, qui à Traiano adoptatus fuerat, Armeniam, Mesopotamia̅, Assyriam, quas Traianus imperio Rom. adiunxerat, Persis red didit, & Euphratem imperij finem esse volutit. Eutropius lib. 8. Eloquentiae. Philippvs Macedo recenti exultans victoria ad Chaeroneam de Graecis parta, & vino grauis, cadaueribus insultans, initium cecinit Demosthenis plebisciti, ad pedem attollens vocem & supplodens: Demosthenes Demosthenis sic censuit Paeaniensis. Discussa verò crapula, cùm magnitu dinem secum reputasset propositi periculi, horror eum perstrinxit eloquentiae & neruorum illius oratoris: qui in diei momento vnius aleam ipsam iacere de imperio & vita compulisset. Plutarchus in Demosthene. Insidiarum. Consule Titulum Tyrannorum, quos vt omnes metuant, at ipsi vicissim omnes, fol. 1613. 3902. Cain primus legitur aedificasse ciuitatem, sed non Abel: quia sancti on habent hîc manentem ciuitatem, sed futuram inquirunt, vt testatur Apostolus Hebr. 13. Gen. 4. Amphitry on ad Lycvm tyrannum volentem interficere Herculis liberos, apud Eurip. In Hercule fur. inquit: [Greek words] [Greek words]. Optimorum filios, ipse existens malus, times. Dionysivs tyrannus omnes suspectos habebat, vt plerunque comam & barbam aleret, ne praecipuas corporis partes tonsoris nouaculae subijcere necesse eslet: ac si quando caput tondendum erat, capillos adurebat: innuere volens, vnicum tyrannidis praesidium esse [Greek words], nemini fidere. Diodorus lib. 20. De eodem sic Hor. lib. lib. 3. Ode 1: Districtus ensis cui super impia Ceruice pendet, non Siculae dapes Dulcem elaborarunt saporem: Non auium, citharae??? cantus Somnum reducent. Q. Flaminius cum Philippo Macedonum rege collocuturus, in sinum Maliacum prope Niceam descendit. Philippvs ex Demetriade eò cum quinque lembis venit: erant???que cum eo Macedonum principes, & Cycliadas vir illustris, & caeteri Achaeorum exules: cum Flaminio Aminander & Dionysiodorus Attali legatus, Phaneas Aetolus, & Rhodiae classis praefectus, cum Aristeno & Xenophonte, Achaeorum principibus. Cum his Quintius ad littus progressus regem hortatur, vt è naui in littus progrediatur, secum quae vellet commodiùs locuturus. Quod facere recusantem, quum Quintius rogasset, quem timeret? Neminem, praeter deos, respondit, sibi timori esse: caeterùm haud se fidem iijs qui cum Flaminio essent habere. Omnibus id periculum est, inquit Quintius, qui cum hoste congrediuntur, si in nullo fides sit. Verum est hoc, ait Philippus: sed si fraude agendum sit, haud par fallentibus erit praemium Philippus, & Phaneas Aetolus. Macedones haud ita facilè alium Philippi similem sibi inueniant regem, vt Aetoli in Phaneae locum alium substituant praetorem. Sab. lib. 6. En. 5. Nero Romanorum Imperator, hostis à Senatu iudicatus, ex vrbe fugiens, vt in Phaonis liberti praedio latitaret, suspectos etiam habere cepit summos amicos, qui fugae socij fuerant. Omnem humanam vocem perhorrescebat: si catulus latraret, aut caneret gallina, aut ramus arboris vento moueretur, grauiter concutiebatur, vt vix auderet loqui cu̅ praesentibus ne fortè ab alio audiretur. Xiphilinus in Nerone. Salutantes Imperatorem, antequam admitterentur, interiores aulici scrutabantur, sinum??? praetentabant, ne quis cum telo esset. Nonnunquam valentissimi serui catenis religati, pro ostio aditum custodiebant, ne non vocati admitterentur. Alex. lib. 5. cap. 24. Cyro praefecto vrbis, ob restitutos muros terraemotu collapsos, Constantinopolitani ciues in hippodromo acclamauerant, Co̅stantinus co̅didit, Cyrus restaurauit. Imp. Theodosivs ea voce permotus, ne res fortasse nouas moliretur, sub praetextu Graecae superstitionis eum dignitate & donis exuit. Itaq; sacerdos primùm, deinde Smyrnaeorum episcopus factus est, seculo quinto post Christum. Frotho I. Danorum rex auri scobem cibis adspergere consueuerat, eo tanquam alexipharmaco vtens. Saxo lib. 2. Proditionis, Indicij. Cùm M. Brvtvs & C. Cassivs cum caeteris Conivratis Caesarem, in porticu Pompeij senatum habiturum, expectarent, multa obiecit illis fortuna turbulenta: primum & maximum, Caesaris die progrediente moram: & quòd cùm non litaret, retineretur ab vxore Calpurnia domi, vetarent??? aruspices ei in publicum prodire. Deinde vnum ex coniuratis Cascam adijt quidam, dextra???ue apprehensa: Tu, inquit, de arcano Casca nos celasti, verùm expromsit Brutus nobis omnia. Torpido stupore Casca ridens illi: Vnde tam citò quaeso, inquit, abundas, vt accingas te ad aedilitatem? Tantulum modò abfuit, quin falsus ambiguo abdita retegeret Casca. Ipsum Brutum & Cassium vir ordinis senatorij Popilius Laena salutauit propensiùs, atque in aurem insu surrauit: Opto vobis, inquit, vt quae in animo habetis, perficiatis: hortor???ue, ne cuncte mini. neque enim siletur res. Ita fatus digressus est, magnam???ue suspicionem attulit ijs, consilium se intellexisse. Caesarem (qui lectica delatus statuerat, quòd non litasset, nihil maioris rei in praesenti peragere, verùm imbecillitatem causans reijcere in aliam diem) exeuntem lectica arripiens Popilius, sermonem cum eo subsistente & animum aduertente habuit prolixiorem. Coniurati, qui vocem eius non assequebantur, sed augurabantur ex suspicione sua consilij indicium eam communicationem esse, ceciderunt animis: intuentes???ue se mutuò, constituerunt inter se nutibus non expectare, dum corriperentur, sed confestim manus sibimetipsis inferre. Ac cùm Cassius iam & non nulli alij capulis manus sub togis admouissent, stringerent???ue pugiones, considerans Brutus ex Laenae gestu aliquid eum enixè rogare, non deferre: nihil sonuit (quòd cùm ipsis permisti essent alieni) sed vultu hilari confirmauit Cassium. ac paulò pòst dextram Laena Caesaris osculatus abscessit, declarans pro se & aliqua re ad ipsum pertinente illum interpellasse se. Plutarchus in Caesare. Ruinae. Artemoni, delicijs lasciuienti, etiam Periphoreti cognome̅ adoptatum, quoniam lectica circumferretur, & veluti è manibus hinc inde sustinentium penderet. de quo insuper memorabile est, metu fractum atque stupidum temporis plurimum, intra domus septa se continuisse, duobus seruis aereum scutum supra eius caput sustinentibus, ne quid ex superioribus fortè irrueret. Si quo autem casu egredi cogeretur, lectica tecto adoperta gestabatur, ea???ue humili, metu ruinae. Ex Plutarchi Pericle, Caelius libro 9. capite 11. A. L. & Erasmus in Adagijs. Paupertatis. Vide locum Auaritiae in conseruando, quatenus illi Metus amittendarum opum famulatur, f. 2516. Dedecoris, Ignominiae. Notum est illud: [Greek words]. adeo??? Speciem timoris pudorem statuere poßis. Ex Titulo igitur Pudoris huc quaedam, f. 86. Nicodemvs Pharisaeus noctu cum Christo Domino versabatur, cùm interdiu propter metum Iudaeorum eum accedere non auderet. Ioan. 3. Periander Corinthiorum tyrannus metu ne insepultus propter crudelitatem suam iaceret, seipsum ab militibus ignotum interfici curauit. Duobus enim robustis militibus mandasse dicitur, vt via quadam noctu ingressi, qui primus hominum occurrisset, eum ferro obtruncarent, ac quàm occultissimè sepelirent. Submisit his alios, qui eos pari ratione occiderent & sepelirent. Ipse primis duobus se ignotum obtulit, à quibus ferro exceptus, perijt, ignobiliter???ue ex sentenia est humatus. Laërtius. Liberorum amißionis. Ragvel cùm filiam suam Saram Tobiae despondisset, & metueret, ne id ei accideret, quod septem alijs, qui prima nocte ab Asmodeo daemone interfecti fuera̅t: sepulcrum noctu effo di curauit, vt si quid Tobiae accidisset, ante diluculum sepeliretur, ne quis id rescisceret. At postea quam eum saluum & incolumem esse cognouit, metus eius in maximum conuersus est gaudium. Tobiae 8. Thales vnus è septem metu amittendi liberos à coniugio abstinuisse dicitur à Plutarcho. Impudicitiae vxoris. Timor Zelotypus. Inter barbaros praecipuè zelotypos esse Persas, proditu̅ est, ac in ea re peracerbos se ac difficiles praestare. Nec vxores modò sollicitè asseruans, sed seruas item ac concubinas: ita vt domi occludantur, aut si prodeundu̅ sit, obseratis fera̅tur vehiculis. Quorum occasione, tutus in Persas Themistocles euasit. Caelius lib. 18. c. 18. A. L. ex Plutarcho. Narrant, Phano cuidam vxorem fuisse parum spectatae [81] fidei: quam quòd is haberet adulterij suspectam, atrij fores sic occlusit, vt non nisi cum stridore sonitu???ue possent aperiri. Verùm illa cùm per tegulas reciperet adulterum, vicini per iocum dicebant, [Greek words]. Ea???ue vox postea cessit in vulgi sermonem. Erasmus in Adagijs. Quidam Eugubiensis admodum zelotypus, Ioannes nomine, excogitato astu zelotypis digno, seipsum castrauit, eo consilio, vt si vxor postmodum concepisset, in adulterio fuisse conuin ceretur. Poggius in Facetijs. Loci fatalis. Hadrianvs Imp. cùm veteri oraculo circumferretur, transitum Euphratis exitialem esse Rom. impp. Armeniam, Mesopotamiam, Assyriam, Persis à Traiano ereptas, ijs reddidit, vt Euphrates imperij limes esset. Eutropius lib. 8. Ericvs IV. Danorum rex, Vualdemari pueri tutor, animae suae sic prodigus erat, vt in acie, ne temerè solus in hoste̅ procurreret, arctiùs à suis obseruaretur. At eo bello, quod contra Olaum tyrannum gerebatur, cùm in Scania ad litus Landoram (quod fatale regibus esse, neque illud attingentes annum superuiuere solere plebeia fabula ferebatur) hosti occurrendum esset, Eskyllo Lundensi episcopo exercitum commisit: quem ille propter imperitiam amisit. Saxo lib. 14. Laruarum. Vlyssem in Necyomantia Homeri manes defunctorum recensentem tandem [Greek words] Tyrannorum. Veteres illi Tyrrheni, qui Volaterras incolebant, timenres ne ab aliquo suorum, freto opibus, imponeretur communi libertati, solebant magistratus creare libertos, qui apud ipsos antea seruitutem seruissent: qui cùm legibus definitum tempus imperij absoluissent, in eorum locum alij eiusdem generis sufficiebantur: atque ita semper ipsos volentes illic traditum est se iusto imperio priuasse, & ad indignos honorem illum detulisse, ne aliquando iniusto imperio inuiti premerentur. Victorius lib. 32. Var. lect. cap. 23. ex Arist. mirab. audit. Alexander Magnus Antipatri filium Cassandrvm capillis arreptum parieti afflixit, quòd barbaros intuitus regem adorantes, vt adolescens nuper domo profectus, cachinno non abstinuisset. Sed & cùm Antipatrum accusassent quidam, eum??? Cassander pro virili tueretur, offensus ea audacia Alexander: Plorabitis, inquit, si vera esse deprehendero ea de quibus accusamini. Qua minaci denunciatione tantus timor Cassandrum incessit, vt procedente tempore quum ipse Macedoniae & Graeciae imperaret, animaduersa fortè Delphis magni Alexandri statua, tanto defuncti regis admonitu est terrore perculsus, vt trepidatio illa aliquandiu sedari nequiuerit. Plut. in Alex. Romae non licebat in Capitolio patricijs habitare: quia Manlius, cuius ibi domicilium fuit, ibi tyrannidem machinatus erat: eius??? causa scitum est, ne cui ex Manliorum familia nomen Marco foret. Et tamen Val. Poplicolam, quoq; virum in primis popularem, multò antè suspectum habuêre: quousque do mum ipse suam, quae foro videbatur imminere, diruit. Plut. in quaest. Rom. Maximinum Imp. Senatvs Rom. tantum timuit, vt vota in templis publicè priuatim???ue mulieres etiam cum suis liberis facerent, ne ille vnquam vrbem Romam videret. Audiebant enim, alios in crucem sublatos, alios animalibus nuper occisis inclusos, alios feris obiectos, alios fustibus elisos, atque omnia haec sine delectu dignitatis: cùm videretur disciplinam velle regere militarem, cuius exemplo ciuilia etiam corrigere voluit, quod non conuenit principi, qui velit diligi. Erat enim ei persuasum, nisi crudelitate imperium non teneri. Capitolinus in Maximino. Hostium. Consule Tit. Declinationis nimiae hostium, quatenus imminentem hostium insultum declinare conantur, fol. 2067. Item sub loco Stratagematum, Metum suis inijcere, fol. 1792. 1802. Apud Israelitas qui timido & molli animo essent, à caeteris edicto praeconis segregabantur. Polynices, Thebas veniens ad colloquium stricto gladio, cùm non fideret, licet per inducias, Eteocli fratri, apud Eurip. in Phoenissis sic ait: [Greek words] [Greek words]. Omnia enim audentibus meticulosa vide̅tur, cu̅ per hostilem pes graditur terra̅. Pisander miles quidam gloriosus, statura magnus, animo imbellis, cuius conum & supercilia irridet Aristophanes, armis vtebatur insignibus, triplici???ue cono, [Greek words] Graeci vocant. A`` quo est id Graecorum prouerbium, [Greek words], in homines arrogantes, sed timidos. Gyraldus tertio. Dialogo Historiae poëtarum. Sophronis, qui de mensibus scripsit, filius, in gratiam Dionysij tyranni taxauit Rheginenses, vt ignauos in rebus bellicis, animi???ue pauidi, quemadmodum testantur Graecorum adagiorum collectanea. Hinc prouerbium, Rheginis timidior. Erasmus in Adagijs. L. Sylla victore à bello Mithridatico reuertente, C. Marivs septimùm consul creatus, cogitans aduentare illum, qui patria se exegerat nuper, & tunc Mithridatem in Pontum Euxinum redegerat, in miras perplexitates, nocturnos terrores, inquieta somnia incidit, semper???ue aliquem visus est audire, qui diceret: Sunt etenim vel saeua abeuntis lustra leonis. Quia verò exhorrescebat praesertim vigilias, velut refugium à solicitu dinibus somnum machinans, ad pocula & ad inte̅pestiuam atque minimè conuenientem aetati suae conuertit se temulentiam. Plut. in Maritos. Cùm M. Antonivs III vir ex Parthis reduceret exercitum, milites panico terrore noctu correpti, sese mutuò interficiebant spoliabant???ue, & pecuniam atque impedimenta Antonij diripiebant. Antonius incursu hostili fugam fieri & diuulfionem ordinum existimans, vnum ex libertis Rhamnum iureiurando adegit, vt vbi praecepisset, confoderet se gladio, caput???ue detruncaret, ne viuus in potestatem hostium perueniret, neque cognosceretur mortuus. Tandem alij superuenientes nunciarunt, turbam ex propria iniuria & auaritia militum esse natam. Plut. in Antonio. Avgvstvs Caesar nunciata clade Variana in Germania, excubias per vrbem indixit, ne quis tumultus existeret: & praesidibus prouinciarum prorogauit imperium, vt à peritis & assuetis socij continerentur. Suetonius. Nerva annum agens circiter sextum & sexagesimum, Romanus princeps factus est. Cùm iam vndique arcus & statuae diruerentur, aureis???ue ac argenteis conflatis, quas Domitianus locari fecerat, grandis colligeretur pecunia: oborto rumore, quasi viueret Domitianus, & afforet, ita trepidare cepit, vt colore mutato, ac voce amissa, vix consisteret: à Parthenio autem confirmatus, recepta fiducia ad solenne delinimentum conuersus est, teste Aurel. Sexto. Praeceptorum. Achilles Chironis ferulae subditus, eiusdem iram timuit De eo sic Ouid. 1. Fastorum: Phyllirides puerum cithara perfecit Achillem, Atq; animos molli contudit arte feros. Qui toties socios, toties perterruit hostes, Creditur annosum pertimuisse senem. Quas Hector sensurus erat, poscente magistro, Verberibus iussas praebuit ille manus. TIMOR NVLLVS MALI FVTVRI. Nonformidolosi. Secvritas. In genere. Vvltbii Menae praeconis securitatem Horatius libro 1. Epistola 8. explicat: -vacua tonsoris in vmbra, Cultello proprios purgantis leniter vngueis. In specie. Secvritas Condemnationis, Supplicij. CHABRIAS dux Atheniensis, perduellionis cum Iphicrate accusatus, exprobrante ei Iphicrate, quòd reus ad gymnasium vaderet, & hora solita pranderet: Igitur, inquit, si secus de nobis Athenienses statuerint, squalidum te & ieiunum, me necabunt pransum & vnctum. Plut. in regum Apoph. In oratione Demosthenis in Xenothemin improbitatem illius hoc modo ostendit, quòd in malis rebus, procella???ue ingenti rerum suarum, se vino ingurgitarit: vnde nullum supplicium excogitari posse affirmat, quod superet peccatum ipsius. Verba oratoris haec sunt: [Greek words] Victorius lib. 8. Var. lect. cap. 4. Apud Terentium Adelphis Demea increpat Syrvm temulentum, multis???ue modis culpam ipsius auget: In ipsa turba, atque in peccato maximo, Quod vix sedatum satis est, potasti, scelus: Quasi re bene gesta. Cùm enim seruo homini flagitium sit vino indulgere: in secundis tamen dominorum rebus conceditur illis quoq; largiùs bibant. Tali autem tempore, & cùm domus, in qua seruiunt, aliquo infortunio laborat, [82] non potest ferri tanta ipsorum licentia. Victorius lib. 8 Var. lect. cap. 4. Telorum, Bombardarum. Lvdovicvs XII. Gallorum rex bello Mediolanensi tormenta vitare iussus, Ecquémnam regem Gallum vnquam pila necatum audiuistis, respondit: Qui metuit, me clypei loco vtatur licet. Corrozetus de dictis & factis mem. Idem Carolvm V. Imp. in Tuneti obsidione suis respondisse ferunt. Insidiarum. Artaxerxes Longimanus Persarum rex iaculari ante se ex comitibus in venatione, qui possent & vellent, iussit. Plutarchus in Apophtheg. Cùm aliquando audiret Antigonvs Asiae rex certos legatos: superuenit à venatione Demetrius, adijt???ue parentem, atque eum osculatus, cùm teneret adhuc iacula, ei assedit. Ibi Antigonus digredientes iam cum responso legatos alta voce appellans: Et hoc, inquit, de nobis legati renunciate, ita inter nos conuenire. quasi concordia cum filio suo fides???ue, quam ei habebat, regni nerui essent & potentiae demonstratio. Nempe vsqueadeò insociabile vndequaq; est imperium, diffidentiae???ue & maleuolentiae plenum: vt summus inter Alexandri successores & natu maximus gloriaretur, quòd non timeret filium, sed committeret lancea armato corpus suum. Plut. in Demetrio. Nvma Pompilius Romanorum rex designatus, omnium primùm trecentorum illorum turmas, quibus ad corporis tutelam Romulus vsus erat, dimisit. Neq; enim dignum putabat, aut credentibus minus credere, aut non credentibus imperare. Plutarchus in eius vita. Laudatur Vespasianvs, M. Antoninvs & Alexander Seuerus Imperatores, quòd salutarentur patente cubiculo, ministris admissionalibus remotis. Alex. libro quinto, capite 24. Interrogatus à quodam externo Virtembergicus princeps Eberhardvs, cuius opera in co̅stituenda Tubingensi schola vti cogitabat: Quídnam regionis & terrae haberet, quod tanto ornamento dignum esse iudicaret? respondisse fertur: Caetera omnia esse mediocria, vel etiam infra mediocritatem: vno autem commodo atque fructu suae regionis se meritò gloriari. Quòd in quamcunque partem illius solus foret ipse delatus, si acquiescere liberet, tutò & cum omni securitate in cuiusuis ex suis, qui obuiam factus esset, sinum deponere caput & somnum capere posset. Idem aliquando eundem dixisse ferunt in Principum quodam consessu, cùm alius alia suae terrae bona extolleret narrando, Ioachimus Camerarius in vita Philippi. Mathias Coruinus Vngariae rex cum Mysijs, cum Boëmis & Alemannis, cum Vngaris & Cumanis iuxtà versatus, domi militiae??? negligenti corporis custodia vsus, fide omniu̅ muniebatur. Pro stipatoribus omnes cerratim corpus eius peruigili custodia asseruabant. Bonfinius lib. 7. Dec. 4. Hostium. Sub loco Stratagematum, Hosti Securitatem inijcere, fol. 1885. Iosephus scribit in decimo Iudaicae antiquitatis libro: obsessa Babylone à Medis & Perfis, Dario videlicet & Cyro, in tantam venisse Balthasarem regem Babylonis obliuionem sui, vt celeberrimum iniret conuiuium, & in vasis templi biberet, & obsessus vacaret epulis. Hieron. in Dan. cap. 5. Celtae Adriae vicini ad Alexa̅drum Magnum missis legatis, amicitiam illius expetiuêre. Eos ille conuiuio exceptos rogauit, Quídnam omnium maximè pertimescerent? responsuros existimans, Alexandri potentiam. Cui illi: Hoc vnum, ne coelum ruat. Strabo lib. 7. Rodolphvs Imp. cum Abbate sancti Galli bellum gerens, cùm accreuissent interim duo ingentia bella alia, paucis comitatus & inermis in monasterium S. Galli spontè (dum Abbas coenaret) venit, mense??? assedit, & inter coenandum sic illi reconciliatus est, vt ei auxilia etiam contra hostes Abbas polliceretur. Cuspinianus. Ioanni Aragonum regi XIIX. Henrici Castellae Regis legati bellum indixêre, nisi Stellam & alia Nauarrae oppida, quorum census rex Henricus pro pecunijs, quas Carolo Vianae Principi mutuauerat, sibi deberi dicebat, restituere vellet. At ille se nihil Henrico debere respondit. Eodem tempore Ludouici quoq; Regis Gallorum legati similia & eade̅ conditione petiuerunt. Quibus & ipse eodem modo respondit. Quum autem equites, qua fiducia duos potentissimos principes contra se venturos expectaret, interrogarent: Multò minus, inquit, hostes praesentes quàm absentes timendi sunt. Marineus libro duodecimo regum Hispaniae. GAVDIVM, XAPA. X [Greek words] Platoni deriuatur, quia est repentina effusio sanguinis & spiritus ad exteriora: siue per signa aliqua sese manifestam faciat, vt per risum aut gratulationem: siue intus in animo se contineat, quod Tacitum gaudium vocatur. Ex nimia autem hac effusione fit interdum, vt homines moriantur. Exempla quaedam inferiùs referentur eorum Qui gaudio sunt mortui, fol. 492. illic enim gaudij habetur ratio, vt mortis est instrumentum, hîc verò, vt est affectus. De [Greek words], ex inimicorum malis pòst agetur, fol. 104. Gaudium ex bonis tum proprijs, tum amicorum, si eximium sit, & quidam gaudij velut excessus, [Greek words] Galeno dicitur 12. Meth. 5. POSITIO GAVDII. Gaudium Ob Inuenta praeclara. Contemplatio ad exercitationem pertinet: Voluptas in??? Accidentia vitae theoricae connumeranda est. Gaudium in animo ex hac voluptate natum huius tantùm est loci. Thales inuenta adscriptione trianguli & circuli, mathematicis Musis bouem immolauit. Pythagoras inuenta ratione laterum trianguli rectanguli, hecatomben sacrifi cauit. Eratosthenes inuenta cubi duplicatione, votiuam tabulam cum epistola, demonstratione, epigrammate suspendit. Archimedes inuenta permisti auri atque argenti ratione, è balneo nudus cucurrit domum clamans, [Greek words]. Persevs linearum curuarum tribus speciebus inuentis, deos placauit. Testatur id epigramma: [Greek words] P. Ramus lib. 1. Prooemij Mathem. Galeacivs de Rubeis, ciuis Bononiensis, faber???ue ferrarius, cùm iam olim inuentam cocleam Archimedis ipse quasi primus auctor existimaret reperisse, ??? laetitia insaniuit. Vidimus illu̅ versantem trusatile̅ machina̅, ac paulò pòst mente excussum, inquit Cardanus de Subtilitate lib. de Princ. reru̅. Ex Mathesi. Archimedem tabulae affixum abstrahebant atq; exuebant ministri, vt eum lauarent: ille verò in corpore vncto describebat formas. Plut. an Seni resp. tract. Ex Omine felici. Octavivs Caesar apud insula̅ Capreas, veterrimae ilicis dimissos iam ad terram, languentes??? ramos conualuisse aduentu suo, adeò laetatus est, vt eas cum rep. Neapolitanorum permutauerit, Aenaria data. Suetonius. Ex Musica. Canus fistulator, nescire dicebat homines, qua̅to plus se, cùm tibia caneret, quàm alios demulceret: fore enim, vt qui audire vellent, postulaturi essent, non daturi mercedem. Plut. an Seni tract. resp. Idem de Aspendio citharoedo refertur: sic vt prouerbium ortum sit, Sibi intus canere. Ob Mechanicam exercitationem. Nicias pictor vsq; adeò tenebatur artis suae: operibus, vt de famulis saepiùs quaereret, an lauisset & pransus esset. Plutar. an Seni tract. resp. Ob Castitatem. Sophocles tragicus gaudere se aiebat, quòd rem veneream sicut ferum & rabiosum dominum effugisset. Idem. Ob Liber alitatem & Beneficentiam. Epicurus, qui vltimum bonorum in altissima quiete, sicut in tranquillo portu & placido, ponit, beneficium dare quàm accipere non solùm honestius, verùm etiam demonstrauit esse iucundius. Siquidem nihil perinde est laetitiae gignendae, ac beneficium. Sapiens fuit ille, Gratijs qui indidit vocabula Aglaiae, Euphrosynae, & Thaliae. Quippe gratulatio & laetitia vberior est in Dante beneficium & purior. Quapropter accipiendis beneficijs rubore multi suffunduntur: semper verò exultant, quando bene merentur. Plut. an Principi philosophandum. Agesilavm regem Spartanum Xenophon tradit, cùm lo [83] cupletaret amicos, exultasse: qui interim pecuniam ipse contemnebat. Plutarchus in Praecept. polit. Ex Ioco. Philemon comicus iam senex, cùm asinum ficus à puero depositas deuorantem consp exisset, & puero reuerso dixisset: I nunc & potum asino affer, ioci vrbanitate ita delectatus est, vt risu solutus obierit. Ob Religionem, Sacra, Templum. Vide Tit. Dierum festorum, quatenus religiosam hilaritatem iunctam habent, fol. 987. David rex Iudaeoru̅ cùm reru̅ gestarum gloria omnibus qui in Iudaea regnauerant praeferretur, non erubuit dum arca à Leuitis portaretur, omni regiae dignitatis ornatu deposito, & ephod lineo sumto, pedes incedere, saltare, ludere, & quasi vnus è plebe iucundis gesticulationibus vti: donec illa in vrbem inuecta sub tabérnaculo, quod ipse tetenderat, venerabiliter collocaretur. Ex quanta autem in Deum pietate, quanto??? amore ea regis exultatio proueniret, Michol vxoris suae poena testatur: quae quoniam scurrilis leuitatis illum arguerat, Deo vlciscente perpetuae sterilitatis damnum tulit. Marullus, & Sabellicus lib. 5. cap. 1. Cùm Herodes rex Iudaeorum templum Hierosolymitanu̅ nouem annorum spacio perfecisset, ingens gaudium exortum est in Popvlo, omnibus gratias agentibus Deo pro tam celeriter finito opere, & regi fausta ominantibus, & instaurationem templi magna festiuitate concelebrantibus. Maximè quod etiam in hanc absoluti templi celebritatem natalis Herodis dies incidisset. Iosephus lib. 15. cap. 14. Antiq. Ex Tyrannorum oppreßione, morte. Quas censemus & quantas fuisse voluptates Platonis, cùm incitatus ab ipso euertisset Dionysium Dion, Siciliam seruitute exemisset? Quas Theophrasti & Phidiae, cùm patriae tyrannos eiecissent? Plut. contra Epicurum. L. Sylla à Mithridatico bello reuertente, C. Marius seprimùm consul creatur. Bellum hîc ciuile crudelius quàm ante omnes expectabant. Interea moritur Marius. Itaque summa in praesens laetitia & spes tanquam graui dominatu liberatam vrbem Rom. tenuit. Caeterùm intra paucos dies senem dominum senserunt se commutauisse iuuene & vigente: ita atrocem filius eius se Marius & acerbum optimatibus principibus necandis praebuit. Plut. in Mario. Nero Caesar obijt trigesimosecu̅do aetatis anno, die quo quondam Octauiam interemerat: tantum???ue gaudium publicè praebuit, vt Plebs pileata tota vrbe discurreret, nimiru̅ hoc indicio additam sibi libertatem significans. Suetonius. Maximinis patre & filio in Aquileiae obsidione ob crudelitate̅ à militibus noctu interemtis, summa Provincialivm omnium laetitia interfectores excepti, & commeatu recreati sunt. Romae hecatomben Balbinus Imp. fecit, & supplicationes decretae. Capita insultante populo exusta, cadauera in profluentem abiecta. Capitolinus. Ex Patriae praestantia. Paedaretvs Spartanus in trecentorum lectione praeteritus (qui honos in ciuitate censebatur ordine primus) hilaris ridens??? digrediebatur: gaudere iactans se, quòd ciues haberet ciuitas trecentos se praestantiores. Plut. in Apophtheg. Ob Patriam restitutam. Quantam putamus Aristotelis fuisse voluptatem, cùm Alexandri Magni permissu solo aequatam excitauit patriam sua̅, ciues??? reduxit? Plut. contra Epicurum. Ob Reditum in patriam. Graeci qui Cyro militauerant, è Perside magna cu̅ difficultate reuertentes, posteaqua̅ sub monte̅ Chenium peruenêre simulatque mare Euxinum conspectum est ab his qui primi procurrerant, repentè in laetitiam rapti, mirum in modu̅ gestire, clamores??? ad coelu̅ adeò ingentes prae gaudio extollere coeperunt, vt qui procul inter montana voces illas exceperunt, attoniti re noua, suspicarentur adesse hostes, illico??? ad arma per ea vndiq; loca concursum sit. Mox vbi acies omnis in locum, vbi maria prospectari poterant, euasit, protentis in coelum palmis gratias dijs agere, peragere, perinde ac iam euasis deinceps periculis in tuto salutem haberent. Ibi securi, collato in vnum locum ingenti lapidu̅ aceruo, strues ex eis ingentes eduxeru̅t, in quibus hostiu̅ spolia statuerunt, cupie̅tes eius expeditionis memoriam monumentis illis immortalem dimitti posteritati. Diodorus lib. 14. Bibliothecae. M. T. Cicero ob Clodij inimicitiam in exilium actus redijt Pompeio & Lentulo Coss. tanta vrbis laetitia, vt quasi auulsa sedibus suis Roma, omnis aetas ordo??? obuiam procederet. Quae omnia ex eius orationibus, & pridie quàm iret in exilium, & postquam redijt, licet deprehendere. Ob Diuitias. Horatius lib. 1. Sermonum, Satyra prima de Avaro quodam sic scribit: ? quidam memoratur Athenis Sordidus & diues populi contemnere voces Sic solitus: Populus me sibilat. at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca. Ob Dona. Colloquente cum procis comiter Penelope, atq; donantibus illis vestes, aurum, & ornamenta alia, laetus Vlysses, Dona quòd illorum cepisset, corde triumphat. Siquidem muneribus & quaestu gestit, proscissum in comoedia superat lenocinio Poliagrum: Beatus est Poliager, coelestem capram Qui nutrit, ac multis ditantem censibus. Sin vero ratus potius opportunos habiturum se ob spem & expectationem nec opinantes, non iuiusta est eius laetitia & fiducia. Plut. de Aud. poëtis. Cantor quidam, comite filia Stratonica, coram Mithridate Asiae & Ponti rege in conuiuio psallebat. Rex Stratonicae captus amore, statim eam cubitum abduxit, aegrè admodum ferente sene, ne salutatum se quidem à rege. Vt tamen sub dilucudo expergefactus domi conspexit aureis & argenteis poculis refertas mensas, frequentem famulitij turbam, eunuchos & pueros, qui sibi exquisita pallia offerrent, atq; in vestibulo stantem equum exornatum, sicut regis amicis solet: derisui & ludibrio se haberi ratus, efferre se ostio voluit. Verùm retinentibus eum ministris, exponentibus???ue diuitis nuper defuncti opimam haereditatem ei à rege donari, atque tenues has primitias & documenta esse reliquorum bonorum & possessionum: ita vix tandem his fidem habens purpuram induit, insiliens??? in equum per vrbem vectus est clamitans: Mea haec omnia sunt. Ad deridentes ipsum, non hoc ait esse mirum, sed quòd gaudij impotens obuios non incesseret lapidibus. Plut. in Pompeio. Ex Aspectu grato, iucundo. Vide locum Honoris, Concursus ad Spectandum, fol. 993. Chorvs, id est, matres Argiuorum interfectorum ad Thebas, partim laetantes, partim dolentes, quòd Thesei beneficio ipsis daretur copia aspiciendi filios interfectos, dulce & triste spectaculum, apud Eurip. in Supplicibus inquiunt: [Greek words] [Greek words]. Mihi verò filiorum quidem aspicere membra, acerbum: sed pulcrum spectaculum tame̅, si videam insperatam diem, cernens omnium maximum dolorem. Argivvs quidam haud ignobilis, caetera sanus, hac melancholiae specie laborabat: Quòd se credebat miros audire tragoedos, In vacuo laetus sessor plausor??? theatro. Horatius lib. 3. Epistolarum ad Florum. Xerxes Persarum rex in campis Abydenis vniuersum lustrauit exercitum, ex alta specula, suae potentiae spectaculum iucun dissimum. Eo conspecto, illacrymasse fertur, causam???ue rogatus, dixisse: Quòd nullus è tanta multitudine centum annos superaturus esset. Herodotus. Idem nauali praelio ad Salamine̅ confligentibus inter se Persis & Graecis, veluti de victoria iam certus, in edito promontorio constitit, & certamen securus spectauit, tanta cum admiratione virtutis hostium, & detestatione suorum ignauiae, vt nihil antiquius habuerit, quàm relicto in Graecia Mardonio fugam in Asiam arripere. Herodotus. Scipio Aemilianus, Tribunus militum, ad Mafinissam rege̅ venit, Luculli Imp. nomine ab eo elephantes postulaturus, eo ipso tempore, quo Masinissa cum Hasdrubale Carthaginensium Imp. acie dimicaturus erat. Scipio concursuras acies intuitus, prius quàm signa canerent, editiorem locum occupauit, vt commodiùs inde praelium spectaret. Ferunt postea dicere solitum, nullo vnquam tempore se tantam ex quouis alio spectaculo percepisse voluptatem, quàm quum supra centum millia hominum inter se pugnantium, ipse omni solicitudine & cura liber, ex alta contemplatus esset specula. Pugna à prima luce ad noctem distracta est, multis hinc inde cadentibus. Ad postremum rex aliquanto superior acie excessit: cui in castra redeunti gratulabundus Scipio occurrit. Sab. lib. 8. En. 5. M. Crassvs, auus eius qui contra Parthos occubuit, cùm asinum carduos depascentem vidisset, eo spectaculo sic delectatus fertur, vt qui nunquam aliàs in vita riserat, tu̅c semel risisse scribatur. Plutarchus. Ob Partum. Quod de Latona poëtae, idem de quauis Matre, bonorum liberorum parente, efferri potest: [Greek words] [Greek words]. Homerus hymno in [84] Apollinem. Eundem??? imitatus Maro lib. 1. Aeneidos: Latonae tacitum pertentant gaudia pectus. Ob Incolumit atem suam, vel suorum. Graeci ab expeditione Babylonica redeuntes, simulatque mare conspexêre, ingentes prae gaudio clamores extollere ceperunt, protentis in ceolum palmis gratias dijs agere, perinde ac iam superatis deincep, periculis, in tuto salutem haberent: etsi supererant adhuc gentes ferocissimae, regiones asperrimae superandae. Tandem in vrbe Chalcedoniae Chrysopolim recepti, tum primùm salutem in tuto constitutam habuerunt. Ex decem millibus incolumes superfuerunt ad quatuor millia, qui iam prorsus periculorum securi, nulla deinceps iter repellente difficultate, plerique in patria loca concessêre. Diod. lib. 14. Cambyses Persarum rex, cùm propter crudelitatem à Croeso rege captiuo reprehenderetur, quod??? patris vestigijs no̅ insisteret, arcu correpto eum confixisset, nisi fuga sibi consuluisset. Ministri, quibus interficiendi Croesi potestas erat data, hominem absconderunt, quoad deferuescente ira Cambysen facti poenitere cepit. Cambyses laetus, quòd Croesus adhuc superesset, ministros tamen propter inobedientiam morte affecit. Herod. lib. 3. Epaminondas Thebanus rogatus, quid sibi iucundissimu̅ accidisset respondit: quòd viuentibus adhuc patre & matre palmam Lectricam retulisset. Plut. an Seni tractanda resp. Ob Corporis curam. Cùm eleganter copiose??? laudes Agricolarvm vitae persequeretur Horatius, & quot quanta?? illic bona forent, ostenderet, in ijs etiam posuit voluptatem, quam capiu̅t, cùm ab opere redeuntes, labore?? ac fame enecti, inueniunt domi à diligente vxore parata omnia, quibus & reficere vires, & desideria naturae satiare queant. Inquit igitur: Et horna dulci vina premens dolio Dapes inemtas apparet. Addit etiam maiorem illis suauitatem afferre viles eas escas, quàm inertibus ac delicatis requisitae epulae faciant. Euripides quoq; in Electra hoc tetigit, qui de voluptate hac, potius animo comprehe̅sa, quàm vsu cognita, ita induxit summo loco natam, magni???ue animi virginem, cum viro illo suo loquentem: [Greek words] Nam quod Latinus poëta suprà dixerat: Quòd si pudica mulier in partem iuuet Domum, atque dulces liberos. Graecus quoq; ante haec verba eidem personae affinxit. Illa enim quid sui officij sit ostendens, inquit: [Greek words] [Greek words]. hoc est, in partem iuuare, vnà ferre, ac partem aliquam laboris alieni in se suseipere. Victorius lib. 11. Var. lect. cap. 5. Ob Auxilium bellicum. Ivlivs II. Pp. accepto laeto nuncio de aduenturis sibi à rege Hispanorum auxilijs bellum Ferrariense conficiendu̅, ita exhilaratus est, vt febris eum continuò reliquerit. Bembus lib. 2. Historiae Venetae. Baiazetus II. Turcorum Imp. Methonem Pelopo̅nesi vrbem acriter oppugnabat. Bernardus Contarenus Venetae classis praefectus, commeatum tribus triremibus velocissimis inferendum commiserat. Oppidani nauibus auxiliarijs conspectis, vt ea quae afferebantur, celeriter in oppidum asportarent, laeti ad portum conuolauerunt: tanta??? fuit eius rei cura, vt ij etiam, qui muros alia ex oppidi parte co̅tra hostium exercitum seruabant, cùm festinari, ab alijs viderent, eodem & ipsi accurrerent, stationes???ue relinquerent. sic, vt murus defensoribus spoliaretur. Id vbi hostes conspexeru̅t, per ruinas murorum, quas tormenta fecerant, se in oppidu̅ intulerunt. Oppidani & milites praesidio & commeatu iam è nauibus abducto ea de re certiores facti, hostibus medio in oppido occurrerunt, atq; ibi praelio acerrimè commisso, cùm diu fortiter?? pugnauissent, ac magnum eorum numerum occidissent, demùm crescéte hostium multitudine, plenis iam omnibus & obsessis vijs, circumsepti vndiq; ac pressi, propè omnes interfecti sunt, vnà cum praefectis nauium, qui tunc venerant, duobus, remigibus???ue permultis. Ex municipibus ij qui superfuerant, omni ex parte oppidum incenderunt, sua???ue omnia & suos comburere voluerunt. Ita oppidum ardens ac semicombustum capitur, cùm quidem Veneti multam in noctem se defen dissent. Bembus libro 5. Historiae Venetae. Ob Nuptias. In festis publicis Romae Vidvae nubere poterant, virgines non item: quoniam hae moestae, illae laetae nubunt. Plutarchus in quaest. Rom. Ob Deorum fauorem. Socrates, qui secum existimabat daemonium ex beneuolentia colloqui: Pindarvs, cùm audiret à Pane cantilenam quandam ex ijs, quarum fuerat ipse conditor, cani, neutiqua̅ modico gaudio elatus est. Ita cùm Castores Formio, aut Sophocles Aesculapium hospitio excipere & ipse credidit, & alij item putarunt: hac ipsa Deorum familiaritate vehementer sunt gauisi. Plut. contra Epicurum. Ob Victoriam nunciatam, vel adeptam. Bethvlienses incredibili gaudio affecti sunt, quando Iuditham reducem cum Olofernis capite conspexerunt, & Deo vnanimi voce gratias egerunt. Iudithae 13. Vetusto apud Graecos more receptum est, vt si quid faustè & feliciter nuncij adferrent, coronati aduentarent: ipsi??? ciues felici accepto nuncio, in communis signum laetitiae coronati incederent ouantes. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 27. Perinthii cum Paeonibus ad Strymonem fl. congressi singulari certamine, viri cum viro, equi cum equo, canis curn cane, duobus certaminibus Paeonas superarunt, prae??? gaudio Paeana canentes, à Paeonibus ex insperato irruentib. victi fuerunt. Herod. lib. 5. Post Xerxis expeditionem contra Graecos susceptam, primus nuncius Susa perlatus, Xerxem Athenis potitum esse, tanta Persas, qui relicti erant, voluptate affecit, vt omnes vias myrto constrauerint, & per eas odores, incenderint, & ipsi in sacrificijs ac gaudijs versarentur. Secundus autem ita eos consternauit, vt vniuersi vestes dilaniarent, vociferationéque & eiulatu irrequieto vterentur, culpam in Mardonium refundentes, non tam de classe quàm de ipso Xerxe soliciti: id???ue tamdiu, dum Xerxes, illos ita affectos redeundo sedauit. Herodotus lib. 8. Epaminondas Thebanus ex omnibus praeclarè gestis illud sibi iucundissimum accidisse dicebat, quòd vtroque parente viuo, Leuctrica pugna vicisset Lacedaemonios. Plutarchus in Graecorum Apoph. Dionysivs tyrannus nuncio accepto, quòd Athenis Bacchanalium festo tragoedia edita vicisset, sacra dijs gratulatoria fecit. Diod. lib. 15. Cùm de Consulum Victoria ad Metaurum contra Hasdrubalem Romam allatus esset nuncius, primò id magis auribus quàm animis acceptum, vt quiddam maius ac laetius, quàm satis credi posset. Secutae inde L. Manlij Acidini literae, qui ex eisdem castris id idem scribebat. Ad quem nuncium tantus concursus est in curiam factus, vt tabellarius cum literis ad patres ingredi nõ posset, clamante multitudine, vt literae publicè recitarentur. Secuti inde legati, quibus continenti agmine ab vrbe ad Miluium pontem prae nimia laetitia est Civitas obuiam effusa. Tum literae sunt in senatu recitatae, inde & in foro in concione populi. Vnde ab alijs in alia est templa discursum, vt dijs gratularentur. Multi domum ad liberos & coniuges cum laetitia reuersi, publicum gaudium nunciarunt. Supplicatio in triduum decreta. Vix credi possit, quantum ea victoria mutatus sit ciuitatis status, velut iam debellatum in Italia esset: vendendo, emendo, mutuum dando, creditum soluendo, non aliter quàm si omnia pacata essent, ciues inter se negotia contrahere ceperunt. Sabellicus libro 4. Enneadis 5. Nuncius euersae Carthaginis Romam perlatus, incredibili laetitia extulit ciuitatem. Mutuae primò gratulationes inter ordines fuêre, inde laeta inter ciues conuiuia instaurare perseuerarunt, supplicatum circa deorum aras, actae???ue dijs ipsis gratiae, quòd vrbs nata ad odia in Romanum nomen exercenda extremo esset excidio deleta. Sabel. libr. 9. Ennead. 5. Ventidius M. Antonij legatus Parthos adortus, Labieno & Phraate cadentibus, magno praelio superauit. Cuius victoriae nuncius Athenas delatus, Antonivm in tantam laetitiam extulit, vt Graecis epulumn dederit, ludos??? tota vrbe celebrari iusserit: ipse, positis magistratus infignibus, cum adolescentibus saltauerit. Sab. lib. 9. En. 6. Ioannes XIIX. Aragonum rex in graui illa Barcinonenfium & Gothalanorum rebellione cùm Ferdinandum F. ephebum magno praelio Petrum Lusitanum, quem illi regem dixera̅t, superasse cognouisset, prae gaudio visum, quem amiserat, recepit. Marineus lib. 14. rerum Hispan. Gatta Mellita Venetarum copiarum ductor cum Nic. Picinino Philippi Vicecomitis ductore ad Coloniam conflixerat aequo marte, prope Brixiam. Ad confirmandos ciuium animos rumores tota vrbe magistratus dissipandos curaru̅t, fudisse Mellitam hostium copias. Quae fama haud intra Brixiae moenia se tenuit. Venetias vsque perlata, in tam effusam laetitiam ciuitatem prouexit, vt prae nimio gaudio vndique fit in publicum concursum: atq; ob hoc ipsum respub. insuetu̅ discrimen penè adierit. Multitudo ingens remigum sociorum?? naualiu̅ in vrbe erat, ex Histria & Dalmatia ob clas [85] sem, quae studio instruebatur, accersita. Horum non pauci quum vino incaluissent, in publicum prorupêre: atque ignibus non vno loco (vt in noua fit laetitia) accensis, dum ad eos alendos materiam ex proximo sibi quaererent, cepissent???ue olitorias panitias???ue tabernas foro circumiectas demoliri, pulsis nocturnis custodibus, qui id facere prohibebant, in vnum ad tria millia coiuêre: ij spretis magistratibus, & ex primoribus Patrum quibusdam, qui ad eum tumultum sedandum accesserant, maiores tabernas refringere occoeperant. Et iam res ad apertam vim spectare credebatur, quum Petri. Lauretani classis praefecti interuentu impetus ille compressus est. Cuius nomine audito, ferunt Barbaros tumultuari desijsse, cepisse???ue imperium, quod dudum neglexerant, audire: ac fide ab illo accepta, ne cui id fraudi esset, quòd nocturnus ille motus leui de causa ortus esset, se domum recepêre. Sabellicus lib. 3. Dec. 3. Ex Hostium oppreßione, morte, calamitate, reconciliatione. Chorus Silenorvm captiuus apud Cyclopem, ad Vlyssem, consilium suum de excaecando Polyphemo explicantem, sic inquiunt, apud Eurip. in Cyclope: [Greek words] [Greek words]. Asiaticae non libentiùs strepitum citharae audiremus, quàm Cyclopa pereuntem. Artaxerxes Persarum rex Themistoclem exulem, qui ad se perfugerat, summa humanitate excepit, & apud amicos sibijpsi gratulatus est, de fortuna adeò secunda dijs sacrificauit, mox conuiuium inijt, ac prae gaudio nocte in somno medio ter exclamauit, Themistoclem habeo Atheniensem. Plutarchus in Themistocle. Henrico IV. Imp. Leodij mortuo, Omnes omnium ordinum summo gaudio exultarunt, quòd morte eius videretur diuturno schismati iam finis impositus. Cranzius libro 5. Saxoniae, capite 24. Magnvs Sfortia audiens Paulum Vrsinum insignem ducem ad collem Floridum à Braccio Montonensi interfectum, sublata voce gestiens dixit: Ergo & mihi insonti dij immortales maturè cathenas soluent (in vinculis autem Neapoli detinebatur) qui vti aequisimi iudices impio ac omniu̅ deterrimo dignu̅ vitae exitum celeriter attulerunt. Iouius in eius vita. Horucius Barbarussa pirata insignis, cùm Tremisenij regem, amicum socium???ue à Carolo V. Imp. appellatum, regno expulisset, immineret??? Orano, Portui???ue magno: ab Hispanis Mauris??? equitibus interfectus est. Eius caput in Hispaniam transmissum, circumlatum??? in lancea, populis praesertim maritimis, insigne̅ attulit laetitiam, quòd sublato praedonum rege, diu exoptata securitas litoribus reddita videretur. Iouius lib. 33. Hist. Privatio gavdii. Gavdivm nvllvm. Qvi non gavdent, ob quae alij gaudent. Alexander Magnus etiamnum puer, si allatum esset aut nobilem vrbem à Philippo captam, aut illum insigni potitum victoria: non vsqueadeò gaudebat ijs nuncijs, verùm ad aequales dicebat: Omnia praeripiet sodales, pater, neque vllum mihi insignem & illustrem relinquet vobiscum perpetra̅dum actum. Plut. in Alexandro. Braccivs Montonenfis audita morte Sfortiae Magni in Aterno amne prope Aquila̅ vrbem submersi, licet aemuli & hostis acerrimi, minimè tamen laetatus est, sed in laudes illius proru̅pens, sibi quoq; nunc tande̅ fata instare dixit, ex praesagio Astrologorum. Quinto pòst mense in obsidione Aquilae caesus est. Iouius in Sfortia. SVPERBIA. Nascitur hic affectus ex suorum bonorum cum alijs collatione. Et quidem quatenus sua extollit & superbit, huius est loci: qui affectus brutis etiam, equis praesertim, inest. Quatenus verò aliorum bona minora despicit, ad [Greek words] pertinet. Vide locum Ambitionis & Mendacij in rebus suis extollendis, & Iactantiae, fol. 162. 2565. 2850. Maeandro fluuio duo fuêre filij, quorum Babys solitus est vnica tibia canere, Marsyas duabus, Phrygio more. Cùm autem suum vterque chorum haberet, & Babys inscitè tractaret tibiam, frater eò insolentiae elatus est, vt Apollinem quoque prae se contemneret. A`` quo cùm esset excoriatus, iam???ue Babyi similis poena pararetur, Palladis interuentu exemtus est supplicio. Erasmus in Adagijs. Evagoras Cypri tyrannus, Salamine à Teribazo Artoxerxis regis Persarum polemarcho obsessus, & à socijs relictus, de soluenda obsidione legatos mittere coactus fuit. Teribazus, soluturum se obfidionem respondit, si Euagoras relictis omnibus Cypri vrbibus discedere inde, & velut vnius Salaminis rex statum anniuersarium tributum Persarum regi persoluere, necnon omnia ad nutum eius, tanquam seruus heri sui, facere vellet. Ad quae Euagoras, etsi dura sibi conditio videretur, omnia tame̅ annuit, praeter vnum illud, quòd ad nutum eius tanquam seruus heri sui facere omnia vellet: dicebat enim se vt regem regi subiectum fore. Cui Teribazus quum nollet obtemperare, Orontes alter dux inuidens Teribazi gloriae, literas clàm ad Artaxerxem contra Teribazum misit. Rex Orontae rescripsit, vt captum Teribazum ad se mitteret. Quo ma̅datum hoc exequente, ad regem Teribazus ducitur. Orontes verò cum copijs in Cyprum profectus, videns & Euagoram non minus fortiter quàm antea obsidioni resistere, & milites Teribazi captiuitatem aegrè ferentes officium facere nolle, mittit ad Euagoram nunciaturos de soluenda obsidione, & hortaturos simul, vt ijs ipsis nunc conditionibus pacem cum Oronte constituat, quibus antea cum Teribazo voluisset. Quo audito Euagoras supra modum gauisus est, ac pacem hisce conditionibus constituit: vt Salaminis ipse rex esset, & anniuersarium tributum constitutum Persarum regi persolueret, denique tanquam rex regi praecipienti auscultaret. Sic bellum Cypriacum fermè decennale (cuius tamen temporis pars praecipua in solo apparatu insumta fuit) postquam duobus continuis annis pugnatum esset, finem accepit. Diodorus libro decimoquinto. Pavsanias Lacedae moniorum dux, ad Plataeas victor contra Mardonium, cùm de manubijs tripodem auream Delphis votum soluisset, suum???ue nomen inscriberet: Lacedaemonij pertaesi insolentiam, epigramma induxerunt, & ciuitatum nomina inscripserunt. Herodotus. Cùm aliquando Sertorium L. Metellvs in Hispania acie fudisset, vsqueadeò extulit se, & prospero casu exultauit, vt imperatorem se sit salutari passus, sacrificijs autem eum oppida ingredientem atq; aris ei dicatis exciperent. Memorant eum coronas quoque imponi capiti suo permisisse, coenis???ue indulsisse fastuosioribus, in quibus veste triumphali amictus potabat. Victoriae fictae epidromibus descendebant, quae aurea trophea & coronas transferebant. Chori puerorum & virginum cantilenas triumphales in laudem eius canebant. Qua in re ridiculus meritò erat: quòd cùm Syllae fugitiuum & reliquias Carbonianorum exulum appellaret Sertorium, ita iactabundus euaserit exultauerit???ue, quia impulerat cedentem. Plut. in Sertorio. Ivlianvs Imp. quinquennalia edens, ambitioso diademate vsus est, gemmarum fulgore distincto, cùm initio principatus coronam vilem Zytharchae purpurato fimilis gestare consueuisset: & se Constantij hostem apertè profiteri cepit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Maximinvs Iunior in salutationibus superbissimus erat, & genua sibi osculari patiebatur, nonnunquam etiam pedes. quod nunquam passus est senior Maximinus, qui dicebat: Dij prohibeant, vt quisquam ingenuoru̅ pedibus meis osculum figat. Cùm pater plerisque honoratis assurgeret, ille residebat. Vsus est & aurea lorica exemplo Ptolemaeorum, vsus est argentea, vsus & clypeo gemmato inaurato, & hasta inaurata. Fecit & spatas argenteas, fecit etiam aureas, & omnino quicquid eius pulcritudinem posset iuuare. Fecit & galeas gemmatas, fecit & bucculas. Capitolinus in Maximino Iuniore. HVMILITAS. QVI. Reges. Vide Titulum Poenitentiae, fol. 4173. Reginae. Elizabetha regis Pannonum filia, Ludouico Lantgrauio Thuringiae matrimonio iuncta, cùm inter opes luxúmq; versaretur, paupertatem animo affectabat. Interdum domi sola cum ancillis manens, vilissimum sumebat amictum, totam??? sese ad paupercularum morem componebat, dicens, haud alio se ornatus genere vsuram, si quando pius & misericors Dominus liberiùs viuendi copiam sibi concederet. Quoties ad ecclesiam audiendae Euangelicae praedicationis gratia accedebat, non nisi inter infimas feminarum sibi deligebat considendi locum. Defuncto viro, in sacra peregrinatione omnia, quae habere potuit, indigentibus dedit: & constructo xenodochio, egenorum aegrotantium ministram se fecit. Cum???ue à patre in Pannoniam reuocaretur, noluit eò ire, talem [86] vitam praeponens regno. Marul. lib. 1. cap. 8. & Sab. lib. c. 5. & Fulg. lib. 4. cap. 4. Monachi. Monachae. Consule locum Monachorum, fol. 4112. 4120. & seqq. PAVLA Romana vidua Bethlehemae viuens tanta se humilitate deiecit, vt qui eam non vidisset, & pro celebritate nominis videre gestisset, ipsam esse non crederet, sed ancillularum vltimam. Et cùm frequentibus choris virginum cingeretur, & veste & voce & habitu & incessu minima omnium erat. Hieron. in epitaphio Paulae. Bernardvs de Quintaualle, beati Francisci in terris olim laborum socius fuit. Ab illius oculis veluti duabus lucidissimis stellis, miri splendoris radios promicare in visu conspexit Leo frater: & accepit ipsum ideo habere fulge̅tes oculos, quòd neminem vnquam intuitus fuerat, quem se meliorem non iudicaret. Fertur enim, si quem vili veste tectum aspiceret, sibimet dicere solitus, Hic patientiùs paupertatem tolerat, quàm tu Bernarde. & si quem preciosis indutum, Hic fortè sub veste delicata melior est, quàm tu Bernarde sub tunica rudi. Meritò igitur oculi illi radiarunt, quorum aciem nulla vnquam temerarij ???dicij hebetauerat lippitudo, & simper integrum purum???ue conseruarat verae sanctae???; collyrium humilitatis. Marul. lib. 5. c. 1. Qvando. Vbi. in Pompa, Triumpho. Heraclivs Imp. vlctis Persis Hierosolyma adijt, ac Crucem & Patriarcham sedi atq; honori suo restituit. In Ritualib. inuenio, cùm equo insidens ad vrbem accessisset, portam sua sponte esse occlusam. Cuius rei admiratione attonitus, dum causam quaerit, vocem de coelo audluit: Regem regum non ita Hierosolyma esse inuectum. Qua audita, extemplò se ex equo deiecit, ac nudis pedibus, porta vltrò patente, intrauit. Factum est autem, vt multoru̅ morbis ad Crucis recuperationem sanatis Ecclesia diem festu̅ in eius honorem instituerit, quem Crucis exaltationem vocauit. Sigonius lib. 2. regni Ital. Godofredvs Bolionius receptis Hierosolymis ob virtutem à Latinis proceribus rex dictus, coronam auream in eo loco gestare noluit, in quo rex regum spineam propter sua & totius mundipeccata pertulisset. Tyrius. Conuiuio. Franciscvs Minorum pater cum fratribus posita mensa recumbens, & mensarium lectorem de virginis puerperae in Bethleem hospitantis angustia mentionem facere audiens, continuò consurgens humi resedit, atque ait: Nunquid ego peccator, ego nequam & inutilis seruus, ad mensam sedere debeo, cùm Dei genitrici in diuersorio locus non fuerit? cùm mundi opifex ac dominus natus sit in stabulo, reclinatus in praesepio? Sic dicens, panem suum prouolutus in terra cum gemitu comedit. Marullus lib. 1. cap. 8. Funere. Lavrentivs Medices in supremis vitae momentis cauit, ne plusquam ciuili pompa funus efferretur. Sed qui eam inanis spectaculi gloriam spreuerat, ab publico omniu̅ iudicio multò ampliorem & speciofiorem tulit, cùm ei mox veluti custodi ac auctori pacis & otij, non modò Florentia patria, sed totius Italiae populi, externae???; gentes incredibili cum dolore, ac multis cum lacrymis iustissimè parentarint. Iouius in Leone X. lib. 1. Petrvs Lauretanus, qui multa contra Philippum Vicecomitem terra mari???; pro Venetis edidit praeclara facinora, morbo consumtus, vt ipse testamento mandarat, nudis calcibus, saxo???ue ad caput constituto, sine vlla funebri pompa, paucis comitantibus, ad Helenae aedem elatus est. Sabellicus lib. 3. Decadis tertiae. Adrianvs Turnebus, Graecae linguae in Academia Parisiensi doctor celeberrimus, absq; omni funeris pompa efferri voluit. Hanc eius voluntatem versibus quidam complexus est: Venimus in lucem hanc fastu sine: sic sine fastu Ad veram lucem quemq; redire decet. Hunc cinerem cineri mandate. At credite mentem Ad patrem lucis, qui dedit, ire Deum. NON HVMILIARI. Vide locum Veritatis in rebus suis, fol. 2841. Cato minor consulatum ambiens contra Caesaris potentia̅, suasit senatui decernere, candidati populu̅ vt per se prensarent, nec per alium rogarent vel appellarent pro se circumeuntes. Quarè exasperauit multò magis homines: quod non modò mercedem capiendam, verùm etiam beneficij ipsis collationem adimens, inopem simul & contemtam plebem efficeret. Ad haec cùm nec ad ambiendum esset pro se ipse appositus, verùm in grauitate mallet morum suorum retinere dignitatem, quàm amplitudinem acquirere consulatus: atque sic prensans, neque amicis permittens facere ea, quibus ducitur & capitur multitudo, repulsam consulatus tulit. Plut. in Catone. PVDOR. Comes hic per petuus ect virtutis, nunc solidae, nunc adumbratae. Et quidem aliàs virtutis est anteambulo, vitium amoliens, & veluti [Greek words] quidam: aliàs verò pedissequus, vitioru̅ censor at??? carnifex, tacito mersu conscientiam flagellans. Illius exempla sub Tit. Occasiones libidinis fugere, f. 2254. huius sub Tit. Poenitentiae tam ethicae quàm religiosae, f. 4173. 3079. & Pudicitiae violatae dolor, f. 2260. referentur plurima. Ab Aristot. in 2. Rhetoricorum definitur esse, [Greek words]. Constet ergo, quòd Turpitudinis vel verae vel imaginariae causa oriatur. Et quidem is, qui ob ver am turpitudinem oritur, in bonum virum non cadit, quandoquidem nihil ille pudore dignum designaturus sit vnquam: cadit autem in improbos potius secundum [Greek words], quàm secundum [Greek words], alioqui confirmato habitu non esset pudori locus. Qui verò ob imaginariam oritur turpitudinem, in pueris quidem laudari solet, qui propter rationis imbecillitatem nequeunt videre quid decorum sit: in adultis non item, cùm rationis defectum indicet: ea??? propter hunc Rusticum, illum vocant Ingenuum pudorem. Respectu Subiecti exampla diuidi possent, quòd quaedam Turpia esse videantur [Greek words], quae inhonestè patrantur, Actiones turpes, vel reuera, vel opinione: quaedam [Greek words], quorum per peßio est inhonesta, siue natura a sua, siue instituto. Pudor propter quae oportet susceptus, si moderatus sit, [Greek words], si immoderatus, [Greek words] à Stoicis dici videtur. At propter quae non ???portet, [Greek words] appellatur plutarcho, in eo quem scripsit de nimia Verecundia commentario. Pariratione voces, [Greek words] differunt, Erubescere, Verecundari, Pudere. Etsi accurata distinctio rarò obseruatur. Respectv Rervm, propter quas suscipitur. Ob Timiditatem. Leonides Spartanus ad Thermopylas Persarum expectans co̅gressum, Evtychvm militem domum remisit, propter caecitatem. Discedens Eutychus, poemtentia & rubore cepit affici, quòd socijs periculum expectantibus, solus subterfugiu̅ videretur quaerere. Propterea seruo duce egressus in praeliu̅, vtcunque poterat pugnando interijt. Herod. Ob Venerea. Inseruit Pudor Pudicitiae circa venerea eximiè: & quia in hominum sensus euidenter incurri???, occasionem dedit paronomasiae, vt à Pudore, Pudicitia nomen traxisse videatur. Venerem occultam esse debere, hoc cognomen illius declarat, quòd Melaenis dicitur, & sub hoc nomine delubra ei in Arcadia prope Mantineam. ??? in Craneo Corinthiorvm suburbano luco extructa sunt: quoniam homines noctu maximè liberis operam dent, cùm pecudes interdiu ferè commisceantur. Pausanias lib. 2. & 8. Svsanna, de flagitij crimine pertinaci silentio se purgauit, non meditata oratione. Diuum Ambrosium audiamus: Susanna mulier tacuit, & inimimos suos vicit. non enim apud Danielem iudicem verborum se ratione defendit, non patrocinij sermone tutata est: sed in sancta femina, tacente lingua, pro ea castitas loquebatur. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 1. Cephalus Deionis F. Procrin Erechthei filiam vxorem formosissimam tentaturus, an matrimonium seruatura esset, venatum se ire simulat: ad Procrin autem mittit seruum ignotum: qui multum auri ferens, hoc ei à peregrino quodam, ipsius amore capto, dari ait, si ei corporis sui velit potestatem facere. Principiò Procris recusat: sed cùm duplum [87] mitteret, consentit. Cephalus vbi eam domum ingredi animaduertit, iam???; ad se, que̅ alium putabat, accumbere, facem ardentem infert, facinus???ue eius arguit. Procris prae pudore Cephalum deserens, ad Minoëm Cretae regem confugit. Antoninus Liberalis in Metamorphosi, & Plut. in Paral. Apud Euripidem Ion, cum Crevsa matre loquens, cùm illa, narrationem de stupro, quod ab Apolline passa esset, exordiens, diceret se pudore ab ea reuocari, respondit statim: [Greek words]. Appellat Pudorem Deum ignanum, quia homines impediti illo retrahuntur à rebus geren???is, quae accommodatae ipsis mirificè sunt. Victorius lib. 30. Var. lect. cap. 12. Hippocratidas, deambula̅s, cùm vidisset Adolescentem, quem amator sequebatur, erubescentem prae pudore: Cum his, inquit, oportet ambulare, cum quibus conspectus, non mutes colorem. Plut. in Laconicis. Terentiana Mysis in Andria rogata, qua̅ Athenis vitam agerent, verecundè seni meretricium quaestum confitens: Vt quimus, aiunt: quando vt volumus non licet. Eras. in Adagijs. More Romano cum Sponsa primùm non congrediebatur ad lumen Vir, sed per tenebras: vel quòd puderet eum, priusquam consuetudinem cum ea habuisset, quòd alienam censeret: vel vt accedere etiam ad suam cum verecundia consuesceret. Plut. in Quaest. Rom. M. Cl. Marcellus Aedilis curulis, C. Sca̅tinio Capitolino Trib. pleb. diem dixit ad populum, quòd Marcellvm filium vix puberem de stupro appellasset. Is aliquamdiu iudicium tergiuersatus, deinde crimen ipsum pernegauit, cùm huius rei nullum testem esse certò sciret praeter ipsum adolescentem. At postquam iuuenem interrogati placuit, visus???; est in Rostra productus, ob praesentiam Capitolini, defixo vultu, suffusus lacrymis, non contumacia, sed pudore tacuit. Quo ipso Capitolinus facti conuictus multatus???ue est. P. Aerodius ex Plinio lib. 6. c. 1. & Plut. in Marcello. Roberti Normanniae ducis Concvbina, mater Gulielmi Conquaestoris Angliae regis, prima nocte indusium exuere noluit, eius partem superiorem interscidit: interrogata???; cur ita faceret? respondit: Non decere, eam partem, quae sibi pedes circuiret, ad os domini sui vertere. Polyd. lib. 8. Ob Ambitum. L. Crassvs, cùm omnium candidatorum more, circum forum supplex populo ire cogeretur, nunquam adduci potuit, vt id praesente Q. Scaeuola, grauissimo & sapientissimo viro, socero suo, faceret. Itaque rogabat eum, vt à se, dum ineptae rei inseruiret, discederet: maiorem verecundiam dignitatis eius, quàm candidae togae suae respectum agens. Val. lib. 4. c. 5. At hoc M. Crasso tribuit Cicero 1. de Oratore, inquiens: M. Crassvs cùm peteret magistratum, solebat in prehensando dimittere à se Q Mutium Scaeuolam, cùm ita ei diceret, se velle esse ineptum. id erat, Petere blandius. quod nisi ineptè fieret, bene non posset fieri. Ob Narrationem, Auditionem, Cogitationem turpem. Alcaevs ad Sappho dicebat: [Greek words], Volo tibi aliquid dicere, sed me impedit pudor. Tum illa: [Greek words] Si honestum esset, quod loqui cupis, lingua tua non trepidaret. Arist. lib. 2. Rhetor. Diogenes Adolesentvlvm videns inhonesto dicto erubescentem: Confide, inquit, fili, hicce color virtutis est. Laërtius. Ob Inuidiam, L. Sylla Dictator pudore actus inuidiam erga Cn. Pompeium iuuenem triumphantem celauit. Plutarchus. Ob Denegationem. Alexander Cassandri F. inuitato ad coenam Demetrio, inde vocatus postridie ad illum, quòd fidem, quae ipsi habita erat, non tribuere deterreretur pudore, ad illu̅ est profectus, atque à coena obtruncatus. Plut. de Immodica verecundia. Ob Vulnera. Lacaenae mulieres cum viris in certamen aduersus Messenios fortiter descenderunt. Quotquot audiuissent filios suos in pugna cecidisse, abire solebant, & vulnera tam eminus quàm cominus inflicta inspicere: & si plura ex aduerso essent facta, cum gaudio, magna???ue grauitate & aspectus toruitate, in maiorum auita monumenta filios deferebant. Sin alio loco vulnera accepissent, pudore suffusae, lacrymis???; confectae, quàm maximè poterant clandestina fuga discedebant, relictis mortuis, vt in communi sepulcro humarentur: aut furtim surreptos in domestica sepulcra deportabant. Aelianus de Var. hist. lib. 12. Vulneratus in bello Lacon, cu̅ ingredi non valeret, quadrupedum more incedebat. Qui cùm rideri erubesceret: Quanto rectius sit, inquit mater, fili, exultare ob virtutem, quàm ob stultum risum erubescere. Plut. in Laconicis apophth. Quidam Amator in praelio cùm esset prolapsus in faciem, intentantem ei gladium hostem rogauit, vt paulisper sustineret, ne auersum conspiceret vulneratum amasius. Plutarch. Sermone amatorio. Alexandro Magno, victo ad Arbela Dario, Persepolim properanti, venerunt obuiam cum supplicantium insignibus. Graeci, à superioribus Persarum regibus corpore turpiter multati, octingenti fermè numero, & pleriq; aetate senes, mutilati omnes. Hos solatus rex, promisit eis, curaturum se, vt in patriam honestè reducerentur. Graeci deliberatione habita, praestare iudicarunt, in eo loco, vbi erant, permanere: quòd restituti in dinersa loca discedere cogerentur, pauci???; eorum simul degentes, dum per vrbes cum alijs ciuibus versarentur, dolorem ex erubesce̅tia sui in fortunij sensuri essent: sed cùm in Asia simul & eadem affecti calamitate vitam ducerent, solatium aliquod miseriarum suarum ex pari cohabitantium fortuna mutuò omnes perciperent. Quod ipsum cum regio honorario ab Alexandro impetrauerunt. Diod. lib. 17. Ob Denudationem corporis. Primi Parentes sathanae astutijs delusi, cùm de arbore scientiae boni ac mali contra Domini praeceptum fructus comedissent, nudi circumambulantes, folia ficus colligentes, perizomata sibi fecerunt, vt verenda tegerent, ne nudi turpiter conspicerentur. Genes. 3. Prouida rerum natura mater, verecundiae Feminarvm mirè consuluit. Nam viroru̅ corpora proiecta in mare, Plinius in Historia rerum tradit, supina ferri, feminarum prona. Lud. Viues de Christiana femina, lib. 1. Omnes gentes, vsqueadeò tenent insitum pudenda velare, vt quidam Barbari illas corporis partes nec in balneis nudas habeant, sed cum earum tegumentis lauant. Per opacas quoque Indiae solitudines, cùm quidam nudi philosophentur, vnde Gymnosophistae norninantur: ad hibent tamen genitalibus tegumenta, quibus per caetera membrorum carent. D. Aug. lib. 14. de ciu. Dei, cap. 17. Polyxena apud Eurip. in Hecuba, cùm ad aram????mactaretur, [Greek words] [Greek words]. Etiam morie̅s, magnam solicitudinem habuit, decenter vt caderet, & celaret, quae celare oculos virorum conuenit. Cyrus contra Astyagem auum Medoru̅ regem pugnans ter victus discessit. Cùm au̅t Persarum vxores & liberi Pasargadis essent, quartum praelium in eo loco co̅misit. Rursus in fugam Persae vertebantur. Ast vbi liberos & coniuges obuias conspexêre, animo ex pudore recepto conuersi, Medos sine ordine persequentes fugarunt, victoria tanta, vt nullo imposterum de summa rerum praelio indigerent. Polyaenus lib. 7. Persae à pueris nudos co̅spici viros, nec fas, nec ius esse dicebant. Itaque nudum conspicere hominem, ac si immane scelus admissum foret, capite luebatur. Alex. lib. 2. c. 25. Olympias Alexandri magni mater à Cassandro obsessa, demùm incolumitatem pacta, se hosti tradidit. Ceterùm à Cassandro falsò crudelitatis & saeuitiae in suos condemnata, cùm percussores ad se venientes conspexit, ferrum???ue in se nudari, duabus ancillis innixa, vltrò, non eiulatu & vociferatione, sed virorum fortium more, composita circa corpus veste, vt honestiùs caderet, pluribus vulneribus confossa concidit. Sabellicus lib. 7. En. 4. Pantei Vxor, posteaquam is Alexandriae exul cum Cleomene Spartanorum rege aduersus Ptolemaeum Philopatorem conspirasset, eo???; nomine interficeretur: maritum comitata, eidem???; supplicio subiecta, ita semetipsam composuit, vt deducto amictu neminem accedere neq; contueri se permitteret, extra vnum, qui ad iugulandum ipsam praepositus erat: neq; eguit quoque, qui se adornaret & obnuberet ab excessu. Adeò in morte animi decus vsque retinuit conseruauit???;, quam viua corpori custodiendo adhibuerat curam. Plutarchus in Cleomene. Milesias virgines eo corruptas olim animi furore legimus, vt se passim suspe̅derent: neq; huic malo remedium inueniebatur vllu̅. Edicebatur horribilibus poenis, ne fieret: contemnebantur poenae. Quae enim morte atrocior? quam ipsae vltrò appetebant. Custodiebantur, inter custodum manus exitum inueniebat spiritus. Edictum est tandem, vt quae se occidisset, nuda per medium forum media luce traheretur. Hac poena deterritae sunt, ne nudae cernerentur, licet exanimes. Ò pudorem incredibilem, & praedica̅dum! quae mortem malorum vltimum co̅temnebant, pudorem etiam in mortuo corpore curabant. Ita furor ille compressus atque sedatus est. Plutarchus de Claris mul. & Gel. lib. 15. c. 10. Tarquinius Priscus rex Rom. plebem Romanam, necem ob labores nimios sibi inferentem, denudatione corporum defunctorum à tanta crudelitate vindicauit. Plin. lib. 36. c. 15. Apud Rom. parentes cum liberis, nepotes cum patruis vel auis, soceri cum generis communi balneo non vtebantur, denudare se & retegere erubescentes: pòst tamen à Graecis adaperire se didicerunt. Plut. in Catone & Cicerone. C. Ivl. Caesar in Senatu impetitus à coniuratis, cùm sibi cadendum videret, collecta manibus toga honestissimè cadere studuit. Suetonius. Maximilianvs I. Imperator moriturus praecepit, vt mox fibi subligaculum indueretur, ne pudenda eius post mortem quispiam videret. Erat enim omnium mortalium verecundissimus, adeò vt nemo vnquam ex cubicularijs viderit naturae opera exercentem: nemo etiam vrinam reddentem, quàm paucissimi medici, dum aegrotaret, viderunt: tantae erat verecundiae. Cuspinianus in eius vita. Ob Excretiones. Persarvm pueri tanti pudoris fuêre, vt pro lege seruarent, ne in publico aut spuerent, aut nasum emungerenr: néve in conspectu parentum nisi iussi considerent. Xenophon. Claudius imperator edictum edidit, quo venia daretur crepirus ventris emittenti: quum periclitatum Qvendam prae pudore ex continentia, reperisset. Suetonius. Io. Bapt. Lignamineus Patauinus, episcopus Concordiensis, à fratre Francisco episcopo Ferrariense Venetias missus, cùm conuiuio (quo totam nobilitatema singulis annis quater excipere Dux solet) interesset, & prae pudore ventris onus diutiùs retiuisset, in grauissimum morbum incidit, quo etiam perijt, Ferrariae sepultus. Bernardus Scardeonus libro secundo. hist. Patauinae. Ob Supplicium inhonestum. Antiphon tragicus cùm ad supplicium cum Sociis raperetur, eos???ue morituros capita velasse videret per portam exeuntes: Quid ita, inquit: ánne horum quispiam cras vos videat, timetis? Thucydides. Ob Victoriam. L. Lucullus Tigranem regem Armeniorum ad Tigranocerta vrbem aggressus, peditum supra centum millia occidit, equitum pauci planè effugêre: cùm ex Romano exercitu centum vulnerati, & quinque tantùm desiderati sint. Strabo in libris historiarum Romanos commemorat puduisse, & semetipsos derisisse, quòd in eiuscemodi mancipia induissent arma. Plut. in Lucullo. Ob Amißionem regni. Dionysivs Tyrannus à Timoleonte regno exutus, Corinthum venit: sed eadem prae pudore relicta, Leucadem proficiscitur: idem sibi vsuuenire dicens, quod adolescentibus qui peccassent. Vt enim illi hilariter versantur cum fratribus, sed ex verecundia patrum conspectum fugiunt: ita rubore se vrbis Corinthiorum, cuius colonia Leucas esset, libentem apud illos ibi mansurum. Sabellicus lib. 3. Enn. 4. Ob Captiuitatem. Spargapises Tomyridis Scytharum reginae F. à Cyro captus & liber dimissus, commotus captiuitatis verecundia, ob quam materno conspectu se indignum putabat, gladiu̅ in sua viscera proprijs manib. intorsit, praefatus, quòd delicijs superatus esset, qui fortes viros superare didicisset. Herod. lib. 2. Duo consutares exercitus Romanorvm à Samnitibus ad Caudinas furcas circumuenti, & sub iugum missi fuerant. Triste agmen quum Capuam ante noctem ingredi potuisset, noluit, incertum, sociorum fidem veritum, an vt pudorem celaret suum. Euicitiusta miseratio superbiam Campanae ciuitati ingenitam: fasces, purpura, lictores, consulibus, vestimenta & commeatus alijs benignè data. Capuam ingredientibus senatus & populus obuiam sese effudit, multa???ue hortando monendo???ue consolari dolentes. Nec vlla sociorum comitas tanti fuit, vt aut in sermonem prorumperet quisqua̅, aut oculos attolleret. Postridie quum nobilissimi quique iuuenum, abeuntes consules communi nomine prosecuti essent, nec ex toto agmine verbum elicere potuissent: in curiam retulerunt, nullam maiorem cladem pop. Rom. accidere potuisse, prostratam ac in omne tempus extinctam cum ea clade Romanam indolem. Hae???ue illis affirmantibus, Offilius Acalanius clarus genere longè aliter se opinari dixit: silentium illud, fixos???ue in terram oculos, & quòd aures ad omnia solatia obsurduissent, intuendae lucis pudorem esse, ingentem???; irarum molem agita̅tis animi indicium: aut se multùm opinione falli, aut breui futurum, vt Caudina victoria inexpectatum afferret Samnitibus luctum, tristiorem???; eius rei euentum ipsis quàm Romanis futurum. Hanc eius vocem euentus ipse veram fuisse ostendit. Romani enim hac ignominia irritati, sponsoribus foederis deditis, non solùm hostem castris exuerunt, sed & Luceriae obsessum sub iugum misêre. Sabellicus lib. 5. Enn. 4. Ob Ignobilitatem generis. Consule Tit. Prudentiae & Astutiae in ignobilitate tegenda, vel nobi???tate ???sserenda, fol. 1735. 1991. Maximinvs Imp. ignobilitatis tegendae causa omnes conscios generis sui interemit: nonnullos etiam amicos, qui ei saepe misericordiae ac pietatis causa pleraq; donauerant. Nobilem circa se neminem passus est, prorsus vt Spartaci aut Athenionis exemplo imperaret. Capitolinus in Maximino. Ob Calamitatem suorum. Lacedaemonij Argiuis agrum, qui Thyrea dicitur, abstulerunt. Conuenit inter vtrosq;, vt trecenti soli vtrinq; pugnarent: & qui superiores extitissent, eorum regio foret. Nocte praelium dirimente, superfuerunt ex Argiuis duo, Alcenor & Chranius, qui tanquam victores Argos cursu contenderunt: ex Lacedaemonijs vnus Orthryades, qui spoliatis Argiuorum cadaueribus, eorum arma ad suoru̅ castra detulit, trophaeum erexit, suo sanguine Lacedaemoniorum esse victoriam inscripsit: tandem pudore Spartam redeundi absq; socijs seipsum interfecit. Herod. lib. 1. & Plut. in Parallelis. Ob Nuptias. Dionysius in exilium è Sicilia Dionem expulit, vxorem verò eius Aristomachen & ipsius filium custodiuit. Pòst repugnante̅ feminam satelliti suo, sui obserua̅tissimo, Polycrati in coniugem tradidit. Is natione Syracusius erat. Dion verò, cùm fugato ad Locrenses Dionysio, Syracusas se recepisset, Arete soror ipsius eum affata est, & intercessit. Aristomache verò pudore prohibita, occultabat se, neq; maritum audebat alloqui: quoniam coacta per vim, connubij legem erga ipsum violarat. Postquam autem eius causam defendisset Arete, necessitate???; coactam à Dionyfio diceret, Dion accessit vxorem & filium, misit???; eos in domum suam. Aelian. lib. 12. Var. hist. Plutarchus in Dione. Aristomaches filiam facit Areten, sororis Dionysij, nuptam Dioni: eo???; pulso, coactam nubere Timocrati, quam Aristomache soror Dionis marito reconciliarit. Virginibus honestum est nubere, Vidvis minus. Eapropter hae dieb. festis nubere poterant, paucis spectantibus, vtpote festi solennitate occupatis: illae non poterant, vt multis spectantib. matrimonium inirent. Plut. in quaest. Rom. Ob Seruile officium. Pver Spartanus bello captus cùm lasanum exportare à domino iuberetur, sordidum pertaesus ministerium, de tecto se dedit praecipitem. Plutarchus. Cvidam ambienti à Diogene in philosophiae disciplina̅ recipi, admisso, explorandi gratia pernam in via ferendam dedit, se???; iussit sequi. Ille prae pudore, abiecto quod gestabat, furtim se subduxit. Aliquanto pòst forte fortuna illi factus obuius, ride̅s: Tuam (inquit) ac meam amicitiam perna diremit. indicans, illum non esse idoneum philosophiae discipulu̅, qui stultum pudore̅ non posset contemnere. Neq; enim turpe est, gestare pernam, sed ab honesto recedere, turpe. Ita Laërt. lib. 6. Diocles hoc ipsum paulò secius narrat. Quum quidam ambiens esse Diogenis discipulus, dixisset illi, Impera mihi Diogenes: admisso in famulitium, casei frustum portandu̅ dedit. Id quum ille ob pudorem recusaret: Nostram, inquit Diogenes, amicitiam paululum casei diremit. Bruson. lib. 5. cap. 21. Adolevs comes Holsatiae, factus monachus Franciscanus, cùm filios suos splendida pompa obuios sibi lactis sinum ferenti haberet, pudore suffusus, declinare parabat. Mox semetipse recolligens, & carnis tentationem seuerè reprehendens, catino inuerso caput suum lacte perfudit, inquiens: Occulto delicto manifesta debetur poenitentia, & quem paupertatis Christi puduit, vt eiusdem quoq; homines pudeat, uistu̅ est. & confestim ad fratres suos operi intentos (quos eo lacte recreaturus erat) redijt. Hieron. Zieglerus in hist. illustrium virorum German. Ob Locum inhonestum. Diogenes ad Adolescentem quendam, qui in caupona cùm conspiceretur, refugit in interiora cauponae: Quantò, inquit, fugis interius, tantò magis in caupona es. Plutarchus de Virtutis profectu. Respectv personarvm. Erga qvos. Pudor Erga Seipsum. Amvs Aegyptius monachus nunqua̅ se nudum vidit: indecorum esse monacho dicens, vel suum ipsius corpus conspicere nudum. Suidas, & Marul. lib. 4. c. 7. Sab. lib. 5. c. 6. Cato maior maximè arbitrabatur seipsum Qvenqve vereri debere. Neminem enim vnquam à seipso esse remotum. Plut. in Apophthegmatibus. Erga Magistratus. Romam profecti erant ciuitatu̅, Graeciae legati, vt iniurias quererentur, quas Philippus Macedonu̅ rex inferebat. Et cùm in Senatu de ea re ageretur inter Philippi filiu̅ Demetrium, atq; oratores: quia Demetrivs non modò argumenta defensionis aduersus tam multa crimina, quae verè patri obijcie [89] bantur, a misisse videbatur, verumetiam prae pudore vehemen ter erubuerat: Demetrij honestate motus Senatus Rom. ab accusationibus ipsum patrem???; liberauit. FuIg. lib. 8. c. 1. Erga Probos. Pop. Rom, Lupercalia specta̅te, cùm Cato Censorius ingressus esset, tam grauis viri conspectu, suae impudentiae pudore suffusus, ludos intermisit. Id animaduertens Cato, statimegressus est. Plutarchus. Erga Viros, Amasios. Aristodemus Cumanorum tyrannus in Italia supra caeteras cinium filias Xenocritam amabat, & cùm pater eius in exilio esset, secum habebat: neq; ilio reuoca̅do in ciuitatem, aut blandè agendo, eam conciliauerat: sed puellam mordebat, quòd non iustis pacta nuptijs cum eo esset: sed & patriae libertatem desiderabat. Fortè ea tempestate fossa Aristo demus cingebat agrum nec necessario, nec vtili opere: tantùm vt labore & aerumnis conficeret ciues. Praescripserat viritim ciuibus certum terrae modum, quem egererent. Conspiciens abeuntem Aristodemum, deflexit vultum, ac tunica velauit. Adolescentes per risum quaesiuerunt, quid solum prae verecundia declinaret Aristodemum? tum illa: Nam solus, inter Cumanos, Aristodemus vir est. Hoc dictum omnes pupugit: generosos Viros etiam pudor ad libertatem repetendam inflammauit. Fertur & Xenocritam, cùm id audiuisset, dixisse: Malle etiam se pro patre praesente ferre terram, quàm cum Aristodemo delicijs & tantis opibus frui. Haec eos, qui coniurauerant aduersus Aristodemum, co̅firmauerunt. Eorum dux fuit Thymoteles. Hi, cùm tutum accessum ipsis Xenocrita praebuisset, oppresserunt Aristodemum. Ergo Cumani in libertatem vindicati cùm magnos honores & dona deferrent Xenocritae, repudiatis omnibus, vnum, vt efferre corpus Aristodemi permitterent sibi, postulauit: quod ei concesserunt, simul???ue eam legerunt sacerdotem Cereris, hunc honorem non minus gratum deae, quàm illi arbitrati amplum. Plut. de Virtutibus mulierum. Die Veneris, quae apud Tvrcos sacra est, ad meridianam horam nobiliorum vxores templum ingrediuntur. Vbi locus secretus solas mulieres capit, quem viri vel non debeant, vel no̅ possint adire. Colloquium viri & mulieris in publico perrarum est. Rarissimum maritum cum vxore sedere aut equitare in publico. Cauent etiam in domibus, ne coram familia vllum lasciuiae indicium ostendant. Tanto rigore non modò in familiam, sed vxores quoque vtuntur. Nobiliores eunuchis vxores suas custodiunt, ne viris alijs misceantur. Magna seueritate omnino erga mulieres vti consueuerunt, etiam consanguinei. Facta enim desponsatione, sponsus vsque in nuptiarum diem non comparet in faciem soceri aut socrus: quod item & sponsa obseruat. Cuspinianus. Alvilda Suiardi Gothorum regis F. pulcerrima, tantae fuisse verecundiae perhibetur, vt os peplo iugiter obnupturn habe̅s, à nullo viro se conspici pateretur. Io. Magnus lib. 7. c. 10. Erga Matronas. Matresfamiliâs reges Persarvm iustas adhibent coenis & epulis suis. Quòd si animus sit ludere & perbacchari, has reuerentiae causa ablegant, cantrices & pellices accersunt. Rectè sanè atq; ordine, quòd in consortium non admittant matronas lustrorum & popinae. Plut. in Praeceptis con. Erga Parentes. Penelope optione sibi data ab Vlysse sponso: vel vt se in Ithacam sequeretur, vel patre̅ Icarium Spartam: nihil respondit, sed tantùm facie̅ velauit. Icarius satis intelligens, quid illa fibi vellet, vt cu̅ Vlysse abiret permisit. Signu̅ Pudoris eo loci dedicatu̅, xxx. ferè stadijs à Sparta. Pausanias in Laconicis. Qvi. Nimirum, Pueri, Senes, Subditi, Coniuges, Mulieres. Exempla praecedentia hîc accommodanda. PVDOR NVLLVS. Ob quae non oportet non pudere, nomine caret, nisi Constantiae appellatione comprehendatur. Ob quae oportet non pudere, [Greek words] est. Lavdabilis. Agesilavs rex assistens aliquando Chalcioeci arae, ac rem diuinam faciens, cùm momordisset eum pediculus, non erubuit: verùm capturn palàm inspectantibus omnibus occidit, addens: Ego herclè insidiatorem vel in ipsa ara. Plut. in Apophthegmatibus. Antisthenes, mirante quopiam quòd medio foro ferret salsamentum: Nempe mihi ipsi, inquit. Plut. in Praeceptis pol. Plvtarchvs Chaeronaeus vitio sibi vertentibus. quòd fastigium aedificij dimetienti astaret, calci???; subactae & lapidibus deportandis: Non mihi ipsi, inquit, sed patriae aedifico. Idem. Vitvperabilis. A [Greek words]. Impudentia. A [Greek words]. Differt ab impudicitia, quòd haec vitium est, circa voluptatem veneream: Impudentia verò affectum denotat in genere, non erubescentem, ob quae decebat: vitiorum perpetuus comes & veluti [Greek words]. Consule Titulum, Libidinis occasiones: quatenus Impudicitiae famulatur Impudentia. f. 2323. In genere. Homericus Achilles Agamemnonem [Greek words] appellat, id est, canino aspectu. & apud eundem: [Greek words]. id est, Canis habens oculos, cor cerui. impudentiam signficans cum timiditate coniunctam. Erasmus in Adagijs. Aristogiton orator Atheniensis, ob impudentiam Canis vocatus est. Volat. lib. 13. c. 4. Anthrop. Vatinivs, qui bis à Caesare sibi reconciliato in iudicijs publicis defensus est, impudentissimus fuit. Assiduo enim, vt Seneca ait, conuicio depudere didicerat. C. Caesar Caligvla immanissima facta augebat atrocitate verborum. Nihil magis in natura sua laudare se ac probare dicebat, quàm (vt ipsius verbo vtar) [Greek words], hoc est, inuerecundiam. Suetonius. Coenas captando. Consule Titulum Parasitorum, qui vel è flamma sacrificiorum cibum rapere non erubescunt, f. 2912. M [Greek words] Procille, inquit Martialis, iocatus in Procillnm que̅piam, qui inter pocula iussus postridie coenatum venire, venit seriò: perinde quasi, quae inter vina dicuntur, pondus habere debeant. Eras. in Adagijs. Venerem exercendo. Mosynaei in Ponto in propatulo cum mulieribus concumbebant, spectantibus quibuscunque. Diod. lib. 14. Libidinem fatendo. Alexander VI. Pp. spurios suos non dissimulato nomine Nepotes, vt reliqui, sed Filios appellare consueuerat. Guicciardinus libro 1. Impudicè tangendo. Lex Mosaica de pudore femineo sic praecipiebar: Si orto inter aliquos certamine, alterius Vxor accesserit, sui viri ab eo, à quo pulsatur, defendendi ergò, & iniecta manu illius virilia prehenderit, ei manum sine vlla misericordia abscinditote. Deuteron. 25. Dona acceptando. Donabantur Philippo Melanchthoni multa aurea & argentea nomismata antiqua. Haec ferè auferebat, qui primus, vbi ille accepisset, aduenerat. Quodam tempore denarios complusculos congesserat, qui maximè signis & scriptura & imaginibus placuissent. Eos externo Cvidam cùm ostendisset, animaduertit contemplatione eorum ipsum valde delectari. Iubet igitur sumat vnum aut alterum, quos prae caeteris cupiebat. At ille: Ego verò vniuersos, inquit, cupio. Philippus etsi impudente postulatione offendebatur, dedit nihilominus illos, vt satiaret cupiditatem inuerecundi spectatoris. Ioachimus Camerarius in vita Philippi. Profundendo. Penelopes Procos Odysseae ???. pudebat si ab Vlysse mendici habitu in arcu extendendo superarentur: non pudebat autem (quod illis Penelope obijcit) Vlyssis absentis bona absumere. Accusando. Fuit C. Fimbria perditissimae audaciae homo, & ad quoduis facinus designandum accommodatissimus, qui Crassum interemit, qui???; in funere C. Marij Q. Scaeuolam virum ornatissimum & sanctissimum vulnera̅dum curauit: & vbi ferrum non altè in corpus descendisse accepisset, diem illi dixit. Admirantibus cunctis, quòd pontifex maximus optimum totius ciuitatis ciuem accusaret, & crimen expectantibus: dixit, se illum accusare, quòd non totum telum corpore excepisset. Cicero pro Roscio. Non metuendo. Quintilianus vehementer probat dictum cuiusdam oratoris, qui apud Caesarem accusabat Cossutianum Capitonem, hominem arrogantem, etiam vultuprae se ferentem confidentiam: Erubescit, inquit, Caesarem timere. Caesar ea erat potentia, vt meritò fuerit à quouis metuendus. At illi reo tantum aderat arrogantiae, vt sibi turpe duceret, si videretur timere Caesarem. Hoc dictum Fabius adolescens audiuit: vt ipse refert libro 6. Instit. cap. de Conclusione. IRA. Ira inter omnes affectus vehementißima est: poinde huic animae parti, in qua affectus plerique positi sunt, nomen deit, vt [Greek words] dicatur à philosophis. [Greek words] autem [Greek words] deducitur: sicuti [Greek words], hoc est [Greek words], cu̅ impeturuere: & propterea remißior est [Greek words], quàm [Greek words] sicuti apud Latinos Ira & Furor. [Greek words], iram inueteratam significat. [Greek words], materiali, vt ita loquar, ap pellatione Graecis iram denotat: non quòd à bile proueniat, sed quia frequenter in magna commotine animi cystis quo??? fellis intumescens bilem in ventriculum effundit, vnde vomitus biliosus. Iram comitatur plerunque vltio, siue desiderium vlciscendi, ita quidem vt Ira definiatur esse Appetitus vindictae. Nos tamen distinguere maluimus. Ex loco Seueritatis & Crudelitatis, qui habitus circa iram tanquam obiectum versantur: ex loco itidem Fortitudinis propulsantis, quae irae veluti satellitio vtitur, non pauca exempla peti possunt, f. 2700. 2728. 2072. In genere. Iracvndi. Achillem Aeaci nepotem Homerus vbiq; facit stomachabundum ac minabundum: velut in primo statim Iliados libro, vbi sic incandescit in Agamemnonem, vt manum admoueat capulo, àconuicijs ad manus venturus, nisi Pallas eum capillis reuocasset. Quin & ipsum opus ab Achillis ira habet exordium, [Greek words]. Eras. in Adagijs. Achillem imitatus videtur Alexander ille magnus, ac planè vicit: quippe quem eousque praecipitem egerit impetus animi vt in amicissimos etiam ferrum distrinxerit. Proinde eum Aristoteles, per epistolam sic admonuit: Furor & ira non aduersus aequales exercentur, sed in meliores praestantiores???;. At tibi ex aequo stat vtique prorsum nemo. Caelius Rhodiginus lib. 21. cap. 44. Malacho poëtae Syracusano immoderata bilis plerunque vsum rationis auferebat. Erat???ue tum praestantior in absoluendo carmine, dum erat alienatus mente. Gyraldus. Chaerephon Atheniensis philosophus, Socratis auditor, magnopere iracundus fuisse dicitur. Vnde etiam prouerb. emanauit, [Greek words], In Palladis vestigijs nihil à Chaerephonte differs. Volaterranus libro 14. cap. 2. Anthrop. Evrylochvs (qui Eliensem Pyrrhonem audiuit) quum in Elide varijs quaestionibus agitaretur, esset???; respondendo fatigatus, abiecto pallio Alpheum flumen traiecit. Interdum quoque sumto cum carnibus veru ad forum vsque cucurrit, coquum suum persequens. Q. Cicero erat ingenio iracundus, commotus???; animo linguae non parcebat, sed passim maledicta conuicia???ue in omnes iaciebat. Eum ergo graui epistola, quae instar libri est, dehortatur Cicero. Victorius lib. 2. Var. lect. c. 22. Antiochvs Sophista, quum malè vulgò audiret, veluti formidolosus, quòd nec prodiret in concionem, nec reipublicae munia capesseret: Non vos, inquit, metui, sed meipsum. agnoscens bilem suam vehementiorem, quàm vt cohiberi posset. Sensit idem Plato, qui ait: Eos qui sunt iracundioris ingenij, ad disciplinas quidem esse idoneos, ad gerendam verò rempub. non item. Roterodamus lib. 8. Apophtheg. Philagrivs Cilix, sophista, auditor Lolliani, rogatus quamobrem non delectaretur educandis pueris? Quoniam, inquit, nec meipso delector. Agnoscebat naturae suae vitium: erat enim iracundus & morosus, eo???ue non aptus ad teneram aetatem instituendam. Dormitanti semel auditori pugnum impegit. Idem. Horativs fatetur se natura iracundum fuisse, facilè tamen placabilem. ait enim: Irasci facilis, tamen vt placabilis essem. D. Hieronymvm acriùs interdum excanduisse, contentiones illae, quas cum Ruffino exercuit, satis indicant: sed & eae, quae adhuc leguntur, inter illum & Augustinum epistolae. Fuit Avsonivs poëta in iram propensus, quod suo ipse fatetur testimonio dicens: Irasci promtus properaui condere motum, Atque mihi poenas pro leuitate dedi. Respectv rervm, ob Qvas irascuntur. Ob Consilij diuer sit atem. Achitophel consilio suo improbo Chusai consilium fidum, à Dauide rege in Absalomo persequendo praepositum indignè ferens, siue etiam perfidiae detegendae metu, semetipsum suspendit. Darivs Persarum rex, audita Memnonis Rhodij morte concilium amicorum habuit, vtrum magis expedire videretur, regem adductis omnibus copijs belli fortunam experiri, an duces cum exercitu ad res maritimas mittere. Charidemus Atheniensis Darium admonuit, ne temer??? se & imperium suum aleae belli committeret, sed sibi duci id negotium daret. Caeterùm diuersum suadentibus Darij consiliarijs, atque suspicione̅ de Charidemo Dario inijcientibus quasi res Persarum Alexandro proditurus esset: concitus ira Charidemus, Persis ignauiam & timiditatem apertè exprobrare cepit. Rex hac libertate offensus, Charidemum zona co̅prehensum apparitoribus interi???iciendum tradidit. Diod. lib. 17. Sab. lib. 4. En. 4. Ob Auaritiam. Audiens Nehemias clamorem populi propter vsuras, quas exigebant optimates, supra modum indignatus legitur. Nehemiae quinto. Ob Conuicia. Dicterijs aliquoties grauiùs quàm conuicijs lacessimur: quòd haec crebrò fieri temerè videamus ex bile: illa vt non necessaria, sed ex contumelia & maleuolentia nata execramur. Atque omnino cum dicacibus quàm cum nugacibus infestior??? animo congredimur. Patet enim omne mordere cauillum: cauillum autem maledictu̅ contumeliosum esse, fieri???; ex destinato. Qui enim quempiam salsamentarium appellauit, is statim conuicium fecit. Qui verò ait, Meminimus brachio solitum te mungere, is cauillum iecit. Plut. lib. 2. Con. quaest. 1. Cyaxares, Phraortis F. Deiocis nepos, Medorum rex, in irascendo peracerbus erat. Scythas quosdam è patria profugos susceperat, eorum???; studio venandi delectabatur. Accidit vt egressi Scythae venatum inanes redirent. Eos Cyaxares probris insequebatur. Illi iurgia non ferentes, quendam puerorum Medorum (quos equitare & arcum tendere doceba̅t) mactatum, ferae???ue exuuijs tectum, loco ferinae regi miserunt, & ipsi statim ad Halyattem Lydorum regem defeceru̅t. Herodotus lib. 1. Zeno Elcates, cùm maledictis lacessitus incandesceret, reprehensus quòd philosophus verbis improborum commoueretur: Si conuicia, inquit, aequo animo admisero, ne laudes quidem sentiam. Lapidis est, non sentire discrimen inter lauda̅tem & vituperantem: sed philosophi est, non ita commoueri, vt ab honesto recedat. Eras. in Apoph. Ob Innocentiae defensionem. Excusabat Ionathas Dauidem apud patrem suum Savlvm. At ille iratus dixit: Fili mulieris vltro virum rapientis, nunquid ignoro, quia filium Isai diligis, in confusionem tuam ??? 1. Regum 20. Ob Consolationem. Perses Macedonum rex à Paulo Aemillo victus, duos ex suis se consolari adortos, vnum post alium interfecit, ira & dolore prae cipitantibus. Tam atrox facinus in causa fuit, vt confestim ab his, qui ad obsequium parati erant, sit destitutus. Plutarchus in Aemilio. Ob Cunctationem. L. Sylla, Puteolis, ardens indignatione, quòd Granius princeps eius coloniae, pecuniam à decurionibus ad refectionem Capitolij promissam, cunctantius daret, animi concitatione nimia atque immoderatae vocis impetu conuulso pectore, spiritum cruore ac minis mistum euomuit. Nec senio iam prolapsus, vtpote sexagesimum ingrediens annum, sed alita miserijs Pop. Rom. impotentia furens. Igitur in dubio est, Sylláne prior, an iracundia Syllae sit extincta. Valerius libro nono, capite tertio. Ob Cladem. Ecelinvs tyrannus Patauinus, praelio victus ad Soncinum, vbi res suas sensit vna pugna accisas, vulnus quod in acie acceperat, fotum & circumligatum, frendens ira, in morem saeuientis ferae, dentibus & vnguibus conscidit. Sabellicus libro 9. cap. 3. Exemplorum. Ob Nuntium infelix. Nero Imp. cùm iam Galliae defecissent, duce Iunio Vindice, ac mox Hispaniae duce Galba, collapsus animo, cùm inter prandendum audisset Galbam salutatum Imperatorem ab exercitu, mensam subuertit: & vt Plinius inquit, duos calices crystallinos in suprema ira fregit: ac propè intermortuus, sine voce iacuit. Suetonius. Maximinvs Imp. vbi Gordianum Imp. contra se creatu̅com perit, homo suo ingenio ferus, sic ira exarsit, vt nu̅c caput parieti impingeret, affligeret???ue sese humi, ac vestem scinderet, nunc gladium temerè arreptum in vniuersum senatum vibraret, verberaret???; si qui illi consolandi gratia apparerent. Eruisset & filio oculos, nisi ille ex saeuientis co̅spectu se maturè [91] proripuisset: eò quòd confestim, Augustus appellatus, non Romam profectus esset, vt sui fuerat consilij. Haec Iulius Capitolinus. Contrà ne signum quidem vllum doloris ab eo editum scribit Herodianus, sed totum biduum silentio exactum. Sabel. lib. 6. Enn. 7. Ob Famem. Apud Plautum Parasitvs quispiam destomachatur in eos, qui horologiorum vsum commenti sunt, cùm venter sit optimum horologium. Erasmus in Adagijs. Respectv personarvm, erga Qvos. Erga Sacerdotes. Sacerdotes arguebant Oziam regem Iudaeorum, volente̅ adolere incensum: iratus???ue Ozias, & tenens thuribulum, minabatur illis. 2. Paral. 26. Erga Subditos. Vide Tit. Tyrannorum, f. 2780. Drvsvm Tiberij filium adeò vincebat ira, vt scribit Dion, vt vel insigni equiti plagas impingeret: quo argumento Castor (inquit) est cognominatus. Caelius lib. 23. cap. 20. A. L. Theodosivs maior Imp. alioqui sanctissimus, nisi quòd iracundus admodum fuit, neque iram refrenare potuit. Thessalonicae propter seditionem in theatro ortam, immissis militibus septem millia trucidari curauit. Theodoretus libro 6. capite 18. Erga Medicos. Alexander Magnus, cùm ex frigida natatione in Cydno fl. Ciliciae rigore ac febre correptus esset, praestare sibi dicebat expeditè mori, quàm tardè sanari, quoniam praelium cum Dario instabàt. Quare medicos increpabat, qui non accelerarent valetudinem. Et ex eo animi affectu febris augebatur. Q. Curtius lib. 3. Erga Amicos. Alexandrvm Magnum iracundia sua propemodum coelo diripuit. Nam quid obstitit, quò minùs illic assurgeret, nisi Lysimachus leoni obiectus, & Clitus hasta traiectus, & Callisthenes mori iussus fuisset? Tres maximas victorias, totidem amicorum iniustis caedibus victor obscurauit. Valerius libro 9. capite 3. Erga Hostes. Nunciatum est Holoferni, quòd filij Israël praepararent se ad resistendum ei. Exarsit igitur in iracundiam magnam. Iudith libro 5. Cùm audisset Aman, quòd Mardochaeus non sibi flecteret genua, iratus est valdé. Esther. 3. Erga Coniuges. Tobia dicente de hoedo balante: Videte ne furtiuus sit, &c. Vxor irata respondit: Manifestè vana facta est spes tua. Tobiae cap. 2. Erga Seruos. Cotys Thraciae rex, quum esset natura celer ad iram, saeuus castigator eorum, qui in ministerio deliquissent: hospes quidam ad illum detulit vascula fragilia tenuia???ue, sed scitè curiose???ue caelata, torno??? elaborata. At is hospiti quidem dedit munera, caeterùm vascula omnia confregit. Demirantibus cur id faceret? Ne, inquit, saeuiam in eos, qui ea fracturi erant. Prudentis enim est, naturae suae morbum agnoscere, & vitio materiam praeripere. Roterodamus lib. 5. Apoph. Cael. Rhodiginus lib. 23. cap. 20. Antiq. Lect. L. Tarquinius Seruium Tullium Rom. regem socerum suum in curia per gradus deiecerat, subinde etiam per satellites in via occidi curauerat. Tullia filia Seruij carpento in forum delata, prima virum è curia accersitum regem salutauit, mox???ue in regiam properabat. Dextera currum flectere volenti pauidus auriga inhibuit habenas: erat namq; arctior vicus, vt nisi per stratum Seruij corpus, euadere non posset. Quaerenti Tulliae, quid in mora esset, caesum patris cadauer ostendit. Tum illa??? arreptum, quod ad pedes habuit scabellum, in aurigam violenter intorsit, alta voce increpans: Quid non vltrà tenderet? Ad quam vocem no̅ minùs ille, quàm ad plagam conterritus, per iacentis stragem mulas & carpentum egit. Sabellicus lib. 5. Enn. 2. Erga Bruta. Plutarchus in commentario [Greek words], cuiusdam meminit Ctesiphontis pancratiastae, qui per iracundiam mulae calcitranti recalcitrarit. Qvidam, referente Plutarcho in lib. [Greek words], eum percussurus à quo agebatur asinus, quum is subinde inclamasset A [Greek words], Atheniensis sum: efferuesce̅te amplius ira, fustibus asellum adortus, identidem cu̅ bile & minis aeacidinis vociferabatur, [Greek words], At tu Atheniensis non es. Caelius lib. 23. cap. 20. Antiq. Lect. Erga Stirpes. Arguit Dominus Ionam, quia irascebatur haederae, quae exaruerat. Ionae 4. IRANVLLA. Aristoteles in Rhetoricis [Greek words] Irae opponit, velomnino non irascentem, vel debilius quàm par sit. Differt ab [Greek words] siue [Greek words] (quae vitium in defectu est irae) quia illic secundorum motuum, hîc primorum ratio habetur. Possunt tamen exempla eadem vtrique loco inseruire. Definitur autem [Greek words], esse [Greek words]: quasi tu dicas frenum quoddam irae naturale, à temperatura potius quàm à ratione proueniens. Virtus igitur, quae [Greek words] versatur, ab habitu prouenit bono, & vicißim [Greek words] ab habitu vitioso: [Greek words] verò non ab habitu, sed ab effectu pendet. Moses omnium hominum mitissimus, ad iram tardissimus, ad ferendam iniuriam patientissimus fuisse perhibetur. Numeri cap. 12. Hercvles cùm in Lyndum, Rhodi insulae oppidum, delatus esset, famem???ue pateretur, aratorem quendam aspexit operantem, ab eo???ue petere cepit, vt sibi vnum bouem venderet. Enimuerò ille negauit fieri posse, quia spes sua omnis colendae terrae duobus illis iuuencis niteretur. Hercules solita violentia vsus, quia vnum accipere non potuit, vtrunque sustulit. Art ille infelix, cùm boues suos mactari videret, iniuria̅ suam maledictis vltus est. Quod homini eleganti & vrbano gratisimum fuit. Nam dum comitibus suis epulas apparat, dum??? alienos boues deuorat, illum sibi amarissimè conuiciantem cum risu & cachinnis audiebat. Sed postquam Herculi diuinos honores ob admirationem virtutis deferri placuit, à Lyndijs ciuibus ei ara posita est, quam de facto [Greek words], id est, bouis iugum nominarunt: ad quam duo iuncti boues immolarentur, sicut illi quos abstulerat aratori, eum??? ipsum sibi constituit sacerdotem: ac praecepit, ijsdem maledictis semper in celebrandis sacrificijs vteretur, quòd negaret se vnquam epulatum iucundius. Lactant. lib. 1. Inst. relig. Christ. Spartanorum rex Charilavs, leni fuit ingenio. Vnde ferunt eius collegam in regno Archelaum ad illos, qui ad olescentem extollebant, dixisse: Quî verò bonus vir sit Charilaus, qui ne aduersus improbos quidem acerbus esse potest? Plutar chus in Lycurgo. Q. Fabivs Maximus dictator tam cleme̅s per totam vitam, vt Ouiculae nomine semper sit salutatus. Volat. lib. 16. Anth. Pomponivs Atticus nobilis eques Romanus, & familiaris Ci ceronis, erga domesticos tanta fuit facilitate, vt iurauerit, cum matre nonagenaria se nunquam in gratiam redijsse, cum sorore pariter nullam gessisse simultatem: dictitans, cum his, quos diligas, minimè irasci oportere. Nepos apud Volaterr. lib. 18. Anthrop. M. Antoninvs Philosophus Imp. nationes omnes, quae rebellionem fecerant, perhumaniter tractauit, neq; quenquam ex obscuris hominibus aut illustribus interfecit. Dion. Proclvs quintus episcopus Constantinopolis post D. Ioannem Chrysostomum praeceptorem, vir eloquens, doctus & pius, tanta erga omnes fuit moderatione, etiam erga haereticos, vt aemulis calumniandi occasionem dederit, quasi canis mutus esset. Sed hoc eius modestiae & prudentiae potius tribuendum erat. Haereticis enim contradicebat, rei potius firmitate, quàm verborum acrimonia fretus: praesertim cu̅ multos mansuetudine & lenitate reco̅ciliari posse, plurimos verborum seueritate magis inflammari videret. Nicephorus libro 14. cap. 37. Beno deserti Thebaidis abbas, nunquam visus est iratus. Qui nemini irascitur, nónne semper in pace versatur? Profectò tametsi persecutiones sustinet, fatiga̅tur persecutores, odij stimulis agitati: ille omnia aequanimiter ferens, in spe praemij coelestis conquiescit, dicente Domino: Mihi vindictam, & ego retribuam. Marul. lib. 3. cap. 6. Ioannes monasterij in Scythia positi abbas, cùm ad Pesiu̅ anachoretam visendum venisset (Volat. lib. 21. Episium appellat) & ab eo quaereret: Quantu̅ in solitudine ??? annos 40. quibus in ea permanserat, profecisset? is???ue referret, quòd Sol omnia collustrans nunquam se conspexisset manducantem: Nec me iratum, respondit. Prae erat ille monachis compluribus, & illoru̅ errata ex charitatis officio seuerè puniebat, non tam quòd deliquissent, quàm ne in posterum indulgentia allecti delinquerent. Ibidem. Carolomannvs rex Francorum anno salutis 746. relicto regno fratri Pipino Romam veniens, monachus factus est. Caeterùm pertaesus frequentiam salutantium, vno solo comite clàm noctu in montem Cassinum profectus, homicidij causa se è Francia pulsum excipi petijt. Susceptus & culinae ministerio addictus, cùm per imperitiam in multis offenderet, à coquo semel atque iterum colaphis caesus, hoc vnum respondit: Condonet tibi Dominus, frater, & Carolomannus. Cùm tertiò caederetur ab impotente coquo, comes eius arrepto pistillo coquum atrociter percussit, inquiens: At tibi, nequam, neque Deus, neque Carolomannus parcat, qui virum te multò meliorem & nobiliorem tam indignis modis exceperis. Causam tantae audaciae è vinculis dicere iussus, Carolomannum prodidit. Monachi ergo omnes agmine facto Carolomannum adeunt, genibus eius aduoluti veniam deprecantur. At ille vicissim seriò rogare, ne me̅daci homini crederent. Sed tandem certioribus indicijs cognitus, in summa apud omnes veneratione fuit. Regino lib. 2. Gabriel Brixiensis, ordinis Minorum, & Cardinalis presbyter, iurare solebat, se annos triginta nulli mortalium succensuisse. Rauisius. Alphonsvs Tarracone̅sis, rex Neapolis & Siciliae, nunquam visus est iratus. Panormitanus. Sigismvndvs I. Polonorum rex, priuatas iniurias, obtrectationes, conuicia, & maledicta insolentiorum hominum ita contempsit, vt nunquam vindicaret, nec esset ob id deinceps ad beneficentiam in huiusmodi homines restrictior. Cromerus. TERROR EX OPINIONE INVADENTIS mali cuiuscunque. IN GENERE. E???, Terror subitus & vehemens Galeno dicitur 12. Meth. 5. seu potius ipsa Consternatio Terrorem subsequens. Asiani Europaeis timidiores sunt, mansuetiores tamen, propter aequalitatem frigoris & caloris natiuam. Sed & propter leges. Multò maxima enim Asiae pars sub regibus est. Vbi autem non in sua potestate viuunt homines, neque sui iuris sunt, sed dominis subiecti, ibi non multum curant, quo modo se ad bellum praeparent, quin potius curant, vt ne bellicosi esse videantur. Periculorum enim magna est inaequalitas. Hi siquidem in militiam proficisci, labores???ue perferre, ac mortem oppetere pro dominis suis coguntur, relictis interim domi liberis, vxoribus, ac reliquis amicis. Quòd si viriliter & feliciter bellum gesserint, dominis inde commoda accedunt, eorum???ue facultates inde augentur: ipsis praeter pericula & caedes nihil demetitur. Deinde verò huiuscemodi hominum animos mansuescere necesse, est etiam propter inertiam bellicam & otium, cùm vt quis maximè natura virilis sit & animosus, legibus tamen à militari studio auertant. Hippocrates de Aëre, aquis, locis. Non immeritò mentis valetudini attribuuntur diuersissima vitia, summa confidentia, & contrà nimius metus in Caio Caesare. Nam qui Deos tantoperè contemneret, ad minima tonitrua & fulgura conniuere, caput obuoluere, ad verò maiora proripere se è strato, sub lectum???ue condere solebat. Peregrinatione quidem Siciliensi, irrisis multorum locorum mi raculis, repentè à Messana noctu profugit, Aetnaei verticis fumo ac murmure pauefactus. Aduersus Barbaros quoque minacissimus, cùm trans Rhenum inter angustias, densum???ue agmen iter essedo faceret, dicente quodam non mediocrem fore consternationem, sicundè hostis appareat, equum illicò conscendit: ac properè versus ad pontes, vt eos calonibus & impedimentis stipatos reperit, impatiens morae, per manus ac super capita hominum translatus est. Mox etiam audita rebellione Germaniae, fugam & subsidia fugae, classes apparabat: vno solatio acquiescens, transmarinas sibi superfuturas prouincias, si victores Alpium iuga vt Cimbri, vel etiam vrbem, vt Senones quondam occuparent. Vnde credo percussoribus eius posteà consilium natum, apud tumultuantes milites ementiendi ipsum sibi manus intulisse, nuncio malae pugnae perterritum. Suetonius. AB Intelligentijs terreri. Consule Tit. Ostentorum variorum, quatenus qui ea vident, animo percelluntur, f. 1383. Syri Samariam obsidentes, Israëlitas ad tantam annonae penuriam redegerant, vt nec infantibus parcerent. At diuinitùs panico terrore incusso, cùm Aegyptiorum regem aduentare metuerent, noctu omnes fuga dilapsi, castra cum ingenti praeda Israëlitis diripienda reliquerunt. Ex quarto Regum, capite septimo. Panici terrores existunt in castris, cùm subitò & equi & homines consternantur, nulla apparente causa. Pani autem sacra celebrare soleba̅t mulieres cum clamoribus. Et Menander in Dyscolo, negat hunc deum tacitè accedendum esse. Ea quorum causa non apparebat, Pani tribuebant. Existimatur enim hostium accessus esse: & prae tumultu armis arreptis inter sese pugnant. Theodorus Rhodiorum dux, in Commentarijs ait, optimum esse huiusmodi temporibus manere in armis, & quiescere: & ipse circumcursans clamabat, & per ministros denunciabat, vt omnes armati in tabernaculis manere̅t. Suidas. Pindarus in Nemeis scribit, non oportere fortibus viris vitio vertere, si fugiant in huiusmodi tumultu: [Greek words]. id est. In diuinis terroribus fugiunt & filij deorum. Narratur idem Deus concham illam tortilem ac turbinatam, quae Graeci [Greek words], id est, testudo dicitur, primus reperisse, eáque personans olim Titanas, contra quos bellabat, in fugam egisse. Erasmus in Adagijs. Osirim regem à Typhone fratre nefariè caesum quia subodorati erant, qui circa Chennin colebant Panes & Satyri, de???ue eo sermones seruerant, repentinos vulgi fluctus & pauores etiamnum inde Panicos vocant. Plutar. in Iside. Fuêre scriptores, qui tradiderunt, Hvnnos, postea quam Rhe mis in Gallia in omnes vbique tum in templo, tum in alijs vrbis locis repertos, truculenter satis saeuissent, atque prae dae ac direptioni vrbis animum adiecissent: vidisse in aëre coelestes acies dimicare, audîsse sonum fragorem???ue terribilem templum edere. Quibus signis exanimatos, à prae da abstinuisse, & ad diuersa quemque loca extra vrbem tremebundos fugisse. Vrbem deinde diu vacuam stetisse, tot martyrum caede con secratam. Faces ardentes supra ciuitatis verticem saepe ac diu visas: cantus coelestes auditos: ciues plerosque, qui metu tyrannorum aufugerant, visis tot signis diuinis???ue prodigijs, ac cognita hostium abitione, ad vrbem tandem reuertisse: & Nicasij episcopi, eius???ue sororis Eutropiae, caeterorum???ue martyrum corpora magnis lamentis atque lacrymis sepulturae tra didisse. Olahus cap. 10. in Atila. Anno imperij 18. Constans Imp. germanum suum fratrem Theodosium interfecit: cùm quidem antè offensus ab eo, opera Pauli patriarchae tonsum, diaconum fieri coëgisset, ab eo???ue ipse sancto poculo sacrosanctis mysterijs exceptus fuisset. Is ergo Theodosius à morte sua Constanti crebrò per quietem visus est habitu diaconi, poculum sanguine plenum porrigens, atque dicens: Bibe frater. Eius visi acerbitate victus infelix Imperator, statuit in Siciliam abire. Itaque in vrbe relinquens vxorem & tres filios, celocem conscendit: cum???ue soluisset, conuersus retrò, vrbem Imperij sedem conspuit. Cedrenus. Isaacivs Angelus Comnenus Imp. Vide fol. 1422. Mediolanensis quidam plebeius homo, cùm hora noctis tertia à labore rediret domum, vidit lemurem insequentem. Quam cùm effugere conaretur, ocyus citato pede abibat: sed à spectro captus, atque in terram proiectus, exclamare nitebatur, sed non poterat. Tandem cùm diu in terra cum larua volutatus esset, inuentus à praetereuntibus quibusdam semiuiuus domum relatus est, & octo diebus perijt. Cardanus de Subtilitate, lib. de Mirabilibus. A`` TYRANNIS. Vitoldi Lituaniae ducis crudelitatem adeò expauit, Gens alioqui ferox, & mortis contemtrix, vt multi eius imperium secuti, vltrò sine carnifice vitam finierint, veneno aut laqueo. Aeneas Syluius. ab Hostibvs. Vide locum Stratagematum, Terrere hostes, f. 1867. Minis. Boleslavs I. Opoliensis dux, à Cracouie̅sibus, qui ad ipsum defecerant in vrbem intromissus, minis Vladislai Loctici adeò territus est, vt eam desereret, breui???ue pòst moreretur. Anno Christi 1313. H. Henninges in Geneal. Aduentu hostium terreri. Amorraeorvm reges omnes, & Cananaei, cùm audissent, Israëlitas siccis pedibus Iordanem superasse, incredibili terrore exanimati sunt. Iosua cap. 5. P. Scipionis traiectus in Africam Carthaginensibvs nu̅ciatus, sic ciuitatem turbauit, vt conclamatum esse ad arma, stationes???ue in portis muris???ue dispositas, quidam auctores sint. Nam à M. Regulo vsque ad eum diem quinquaginta pro [93] pè annorum intercesserat spacium, ex quo nullus imperator Romanus cum valido exercitu terra̅ Africam intrauerat. Augebat etiam terrorem Scipionis nomen, cui Carthaginenses quem ducem aut opponerent, aut parem arbitrarentur, non reperiebant. Auctor vitae Scipionis. Quum anao 1536. Carolvs V. Caesar & Galliae rex Franciscvs, hortatu Pauli III. Pontificis ad Nicaeam Prouinciae vrbem, in colloquium venturi crederentur: & de perpetuae pacis ineundae ratione vtrinque legationes mitterentur: in ipso Villafranchae portu, vbi Caesariana classis stabat, accidit, vt cùm nonnulli sub meridiem otiosè maria & colles à tergo, in altissima Alpium iuga assurgentes, prospectarent, densam nubem fumi instar, in altum eleuatam conspicerent, & plerique aduenta̅tis Turcicae classis ad opprimendos summos Christiani nominis principes signum id esse suspicarentur. Magno ob id tumultu & trepidatione orta, tandem compertum est, à Villico eam nubem densi pulueris, quae fumi speciem referret, excitatam fuisse, quum ille in area fabarum aceruum cribrando & ventilando à siliquis secerneret. Ergo omnes ex summa trepidatione in risum & cachinnos soluti sunt: sic vt ipsorum principum & ducum intellecta praeproperae credulitatis contumelia, non obscurus pudor mentes perfunderet, atque inauditae trepidationis inanis metus iocosis omnium sermonibus celebraretur. Iouius libro trigesimoseptimo Histor. Aspectu. Exploratores duodecim Israëlitarum à Mose in Chananaeam missi, cùm Chananaeorum opes & vires, vrbes munitas, solifertilitatem, corporum proceritatem vidissent, timore correpti, posteaquam ad suos redierunt, eis dissuaserunt, ne terram illam inuaderent: solo Calebo & Iosua exceptis. Numeri 13. Troiani prodeuntem videntes Aiacem, armis fulgentibus coruscum, singulari certamine cum Hectore pugnaturum, regi suo metuentes tremuisse perhibentur. Iliad. ???. [Greek words]. Sed & ipsi Hectori cor palpitabat: [Greek words]. Qvidam natura timidus, audita Herculis fama abdiderat se prae metu in specum quandam: deinde cùm aliquando prospectaret, & Herculem fortè fortuna praetereuntem vidisset, immodico metu exanimatus est, ac protinùs diriguit, in saxum versus, quod ad huc visitur specie viri, velut à specu prospicie̅tis. Vnde [Greek words], saxum illud voca̅t. Hinc prouerbium, [Greek words]. Suidas. Pyrrhus Epirotarum rex, Argos ingressus, suis cedentibus, de fenestra dimissis saxis ad terram prostratus fuit. Humi autem iacens, à Zotypo inuentus, cùm vt caput adimeret galeam ei Zotypus detraxisset, parùm abfuit, quin inuiolatus ab eo relinqueretur, adeò Pyrrhi conspectu perterritus est. Caeterùm facinoris horrorem vincente auaritia, Zotypus ob praemium quod inde sperabat, ad amputandum caput reuersus, adeò verenter manum operi apposuit, vt vultum conspicere non auderet, sed citis ictibus gladio collum & pro collo interdum os ipsum percutiens, vix tandem caput amputare potuerit. Plutarchus. Ad C. Marium in Minturnensi carcere intromissus Cimber quidam, vt eum trucidaret, solo illius aspectu sic territus fertur, vt re infecta reuerti cogeretur. Etsi alij vocem ab illo auditam tradant, à Mario abstinere iubentem. Idem. Clamore, Strepitu. Lacedae monij in acie fundis & neruis quibusda̅ violenter concussis, & strepitum horrendum edentibus, Hostibvs metum incutere consueuerant. Erasmus in Adagijs. Romani sub pugnae initio adeò magnis clamoribus obstrepebant, vt Iosephus coactus sit Hebraeorvm suorum militum aures obstruere, ne vel strepitu terrerentur, aut attoniti fierent. Cardanus de Subtilitate, lib. de Anima & intell. Cùm Arnulphi Imp. (qui à pontifice Formoso propter seditionem ciuium vocatus fuerat) milites Germani léporem versus vrbem fugientem insequeretur cum clamore: Romani eos ad oppugnationem accedere suspicantes muros reliquêre. Quo conspecto Germani propugnatoribus vacua moenia occupauêre. Sigebertus anno 900. Nomine. Garsias Sancij F. rex Nauarrae dictus est Tremulosus, eò quòd quando rumores belli audiebat, vel debebat in praelio experiri, à principio totus tremebat: etsi posteà animosissimè persistebat. Rodericus Toletanus libro 5. rerum Hispan. capite 23. Imper. Phocas Narsetem insignem & egregium ducem contra iuramentum viuum combussit, qui tam formidabilis fuerat Persis, vt pueros ij quoque suos nominando Narsete terrerent. Cedrenus. Stephanus II. Vngarorum rex formidolosus vsq; adeò Graecis Mysis???ue est habitus, vt ad mentionem Stephani regis, vagientes peruicaciùs infantes prae formidine conticescere̅t, Bonfinius lib. 6. Dec. 2. Apud Tvrcas Ioannis Huniadis, ducis fortissimi, nomen vsqueadeò fuit terrificum, vt nutrices ad comprimendos infan tulorum vagitus, Huniadem adesse confingere̅t. Aeneas Syluius cap. 5. Europae. Pariter Austriacae matres Mathiae Vngariae regis nomine infantibus terrorem incutere solebant acclamantes, Mathiasske kompt. Apparatu. Palaestini contra Israëlitas castris positis, cùm eos arcam Silunte in castra portasse audirent, metu maximo consternati sunt, memoria repetentes, qúaenam Iosua hac arca comitatus patrasset. At receptis tamen animis, Israëlitas magna clade affecerunt, & arcam ceperunt. 1. Reg. 4. M. Marcello Syracusas oppugnante, Archimedes omnes illius conatus arte sua elusit, tanta??? trepidatio cepit Romanos, vt si vel funiculum vel exiguum lignum ex muro conspexissent, eo ipso machinam aliquam mouere in ipsos vociferantes Archimedem, terga verterent, fugerent???ue. Itaque absistere Marcellus prorsus à conflictu & oppugnatione coactus, posuit spem reliquam in longa obsidione. Plutar. in Marcel. Victoria. Consule Tit. Fugae bellicae, f. 248. 2068. Atheniensibus duce Nicia foedè profligatis atque captis in Sicilia à Syracusanis, peregrinus quidam, qui in Pyraeum descenderat, & in tonstrina sedebat, quasi re Atheniensibvs iam nota, sermonem habuit de gestis illis. Tonsor, vbi audiuit, priùs quàm diuulgaretur apud alios, cursu contendit in vrbem: ac cùm ad archontas contulisset se, detulit ilicò ea dicta in foru̅. Pauore & trepidatione insecuta, archontes aduocata concione hominem produxêre. Qui interrogatus, de quo accepisset: cùm nihil certi haberet dicere, pro men dace & ciuitatis turbatore in rotam deligatus, & diu tortus est: donec aduenerunt, qui totam cladem ordine annunciarunt. Plutarchus in Nicia. Mithridatis Exercitvs, cùm in eum L. Lucullus arma mouisset: & in Armeniorum castris esset nunciatu̅, Menandrum, Menemachum atque Mironem, Mithridatis duces, qui pabulatoribus praesidio iuerant, à Lucullianis militibus fusos fuisse, adeò territus est exercitus, vt omnibus sua extra castra ferentibus, ob strepitum Mithridates excitaretur: tentorio???ue egressus, vt quídnam id esset inspiceret, à suis solus & pedes desertus est. Cùm autem ita omnia ob eam rem in castris perturbarentur, vt sublata imperij reuerentia, cui plus virium erat, is ex alieno plura raperet: atque praedandi initio à Mithridatis rebus facto, omnis eius preciosa supellex diriperetur: eò militaris temeritas progressa est, vt Dorylaus militaris praefectus ob id solùm occideretur, vt ei insignem vestem, quam habebat, milites adimerent. Ea militum perturbatïo, quae ipsorum dunta xat culpa orta erat, Lucullo vincendi rationem auxit. In qua clade non minùs Mithridates, quàm reliquus exercitus, cum omni castrensium rerum copia, quibus Armenij aut stultè timebant, aut eas in praedam vertebant, captus fuisset, nisi eum Ptolemaeus eunuchus in equum suum stae tim sustulisset. Fulgos. lib. 9. cap. 7. Sub Augusto Caesare, Germani, post Drusi interitum, Quintilij Vari, qui cum legionibus tribus ad praesidium prouinciae remanserat, libidinem & auaritiam pertaesi, Ariminio duce arma ceperunt, Quintilium???ue incautum in castris ius dicentem subito accessu, nullo interiecto certamine, cum tribus legionibus ceciderunt. Cuius cladis nuncius Romam perlatus, adeò ciuitatem perculit, vt excubiae sint in vrbe indictae, ne quis in summa trepidatione existeret tumultus. Et Augustus adeò ea legionum iactura affectus dicitur, vt per continuos tres menses barba capillo???ue submisso, nonnunquam caput foribus impingeret, vociferans, Quintili Vare redde legiones: diem???ue, quo clades illa accepta est, quotannis moestum & lugubrem habuit. Sabellicus libro nono, Enneade 6. ex Suetonio. Leo X. Pont. max. audito Sultani Memphitici excidio, litanias ac supplicationes publicas, in quibus homines nudatis pedibus incederent, Romae haberi curauit, contra Selimi Turcorum tyranni potentiam. Iouius. A`` Sicariis terreri. Caeso in Senatu Caesare progressus in medium M. Brutus, coniuratorum dux, institit verba facere, retinere???ue & confirmare Patres. At illi inconditè fugerunt trepidantes, fuítque circa fores impulsio & tumultus, nemine ijs instante vel agente. Quippe firmiter hoc decreuerant coniurati, neminem praetereà interficere, sed reuocare ad libertatem omnes. Inde ad Capitolium perrexeru̅t sanguinolentis manibus nu [94] dos praeferentes pugiones, ciues???ue vocauerunt ad libertatem. Primùm editi clamores sunt, & discursus tale factu̅ fortè comitans maiorem conciuit tumultum. Caeterùm vbi nulla praetereà caedes neque direptio rei vllius ex tabernis consecuta est, multi ad eos in Capitolium fidenter ex patribus & popularibus ascendêre. Plutar. in Caesare & Bruto. Io. Gorraevs, Parisiensis medicus, is qui praeclarum illud Medicinae Lexicon edidit, cùm à Meldunense episcopo valetudinis ergò accitus domum reuerteretur, ne quid periculi sibi, religionis nominis suspecto, à Parisiensibus sub crepusculum, quo vrbem ingressurus erat, crearetur (bello enim sacro tunc vniuersa ardebat Gallia) rheda Episcopi conscensa, in ea latebat. Parifienses quidam, creditores Episcopi, cùm debiti solutionem multo iam tempore frustra expectassent, rhedam inuadunt, bonis quae illic veherentur per viatorem interdicturi. Ea res tantum terroris Gorraeo, qui se ob religionem peti existimabat, incussit, vt in errorem mentis inciderit, nec nisi longo pòst tempore sanitati restitui potuerit. Huberti Langueti [Greek words]. Ab Animalibvs. Zeno Cittieus, quum canem inuadente̅ repulisset, reprehensus à quodam, quòd [Greek words] illa Stoica, quam profiteretur, indignum fecisset: Perdifficile est, inquit, prorsus hominem exuere. Laërtius lib. 9. cap. 5. T [Greek words], id est, Leonis vestigia quaeris: dicebatur olim in eum, qui verbis ferox esset, re timidus. Ductum ab apologo quopiam Aesopico, quo narrat Venatorem que̅dam pastorem obuium rogasse, nuncubi leonem vidisset, vt eum sibi commonstraret. Atque eum respondisse: Equidem tibi leonis vestigia mox ostendero: neq; enim procul absunt. Tum ille: Satis est, in quit, neque enim vltra quic quam requiro. Erasmus in Adagijs. Augustus Caesar deambulabat cum Diomede liberto suo. Effractis caueis aper proruperat, recta???ue ad Augustum tendere videbatur. Libertus, in quo formidinis quàm prudentiae plus erat, apprehenso Augusto, se post eum texit. Ea re Augustus neque irae, neque commoti animi aliqua signa ostendit. Suetonius. Heliogabalus ebrios Amicos plerunque claudebat, & subitò nocte leones, & leopardos, & vrsos exarmatos immittebat, ita vt expergefacti in cubiculo eodem, leones, vrsos, pardos, cum luce, vel quod est grauius nocte inuenirent: ex quo plerique exanimati sunt. Lampridius. Iacobo IV. Scotorum rege ad Galliarum regem Oratores missi (quoru̅ princeps erat Iacobus Ogiluius) in Noruegiam abrepti, quum in litus egressi essent, non ita longè in montibus homines, vt apparebat, villosos, ac quales vulgò pingunt, syluestres appellatos, discurrere viderunt. Mox ab incolis edocti sunt, belluas eas esse, humana effigie, mutas, homines insigni persequentes odio: caeterùm per lucem adeò meticulosas, vt nec in aspectum quidem prodire audeant: per noctem, villas gregatim inuadere, nisi eas deterrentes canes arceant, ad quorum latratum statim fugiunt: sin per noctem canis absit, effractis foribus, aedes irruentes, cùm tenebrae reuerentiam humani oris occultent, quicquid in ea est occidere ac deuorare. Sunt enim tam immani corporis robore, vt mediocris magnitudinis arbores manibus euellant radicitùs, & ramis inter sese depugnent. Qua re exterriti legati, factis per noctem ingentibus ignibus, ac vigilijs dispositis, vbi nulla accepta noxa illuxisset, postridie immania linquentes litora cursum suum laeti repetierunt. H. Boëthius in Scotia. Ferdinando Aragonio Neapolitanorum rege Canusium versus cum exercitu profecto, exploratores praemissi agmen ceruorum compascentium per noctem, quorum in ea regione belli tempore maxima est copia, animaduertentes, insigni errore Nicolaum Picininum cum Ioan. Andegauensi, qui regnum affectabat, & Tarentino principe se coniunxisse, & in armis instructos stare crediderunt regi???ue retulerunt. Ferdinandus, quòd tanto hosti imparem se esse metueret, exercitum retrò Barolum duxit. Pontanus libro secundo belli Neapolitani. Carolvs Molinaeus Iurisconsultus Parisiensis, Christophori Virtenbergici Principis liberalitate Tubingam docendi Iuris causa euocatus, in contubernium ciui cuidam vel inuito obtrusus est. Ciuis vt se eo onere liberaret, plurimos mures hinc inde venatus, domo intulit. Quibus conspectis, Molinaeus, qui naturali quadam antipathia mures oderat, domo properè excessit. A`` Gladio impendente, imminente, stricto. Damodes philosophus assentator, cùm Dionysij Syracusij tyranni potentiam & opes extolleret, beatam???ue diceret eius vitam, in tanta rerum opulentia: Dionysius eundem perendie vocauit ad coenam, gladium???ue seta ligatum supra caput eius appendi iussit. Quo ille statim inter coenandum conspecto, prae nimio superimminentis periculi metu, regalibus men sis abstinuit. Hoc pacto Dionysius tyrannos viuere, ac inter magnificos apparatus, imminentibus periculis cruciari significauit. Cicero in Tusculanis. Iphicrates capitis reus, iuuenes cum gladijs in iudicio collocauit: qui monstrantes capula Ivdicibvs, terrorem eis incusserunt, ita vt reum absoluerent. Polyaenus lib. 3. Capto à Brugensium plebe Maximiliano I. & multis ciuibus, qui eius partes fouebant, necatis, Nicolavs de Helst, pridem pensionarius, cum alijs accepit mortis sententiam: sed iam sub ictu gladij acclama̅te populo misericordiam, meruit vitam. Caeterùm mortis vicinae metu conceptum pallorem per totam reliquam vitam retinuit. Cranzius libro 13. capite 10. Saxoniae. A`` Fascibvs. Erant Romae Fabio Ambusto filiae duae, quarum maior Seruio Sulpitio, tum consulari potestate Tribuno nupserat: Licinio Stoloni altera, illustri quidem viro, sed plebeij ordinis. Erat fortè minor Fabia apud sororem, tempus???ue cum ea, vt fit, terebat. Accidit interea, vt lictores, qui magistratum praecedebant, ostium Tribuni, se domum recipientis, virgis de more percusserint. Quo sonitu exterrita minor Fabia, consuetudinis ignara, ludibrio fuit sorori, vrbanarum???ue reum rudis iudicata. Qui contemtus postmodum magnos in vrbe concitauit motus. Sabel. lib. 2. Enn. 4. A`` Tonitrv, Eclipsi. Archelavs Macedonum rex in Solis deliquio, rerum naturae ignarus, & pauore attonitus, festinantiùs occludi regiam imperauit, & quod assolebat in magno plerunque moerore, comam filio decuti iussit. Caelius libro septimo, capite 18. Lect. Antiq. Bello Macedonico, quo Perses rex debellatus fuit, ingens Solis defectus contigit, quo non Macedones tantùm regni sui excidium metuentes, verumetiam Romani ipsi vehementer territi fuêre, quo ad Sulpitius Gallus ex astronomia petitis rationibus Romanos suos confirmauit. Plutarchus in Aemilio. Avgvstvs Caesar tonitrua & fulgura paulò infirmiùs expauescebat: vt semper & vbique pellem vituli marini circumferret, pro remedio: atque ad omnem maioris tempestatis suspicionem, in abditum & concameratum locum se reciperet: consternatus olim per nocturnum iter transcursu fulguris. Suetonius. Tiberivm principem tonante coelo coronari lauro solitum ferunt contra fulminum metus. Plin. lib. 15. cap. vlt. C. Caligvla, qui Deos alioqui contemnebat, ad minima tonitrua & fulgura conniuere, caput obuoluere, ad verò maiora proripere se è strato, lub lectum???ue condere solebat. Suetonius in Caligula. Alexander III. Pontifex in Fra̅cia agebat, vt aduersus Imperatorem Fridericum l. sibi conciliaret caeteras nationes. Apud Senonas die Parasceues, quu̅ faceret diuinum officium, horribiles factae sunt tenebrae: & dum lector passi onem Dominicam personaret, perueniret???ue ad eum locum, Consummatum est, fulgur tam stupe̅dum cecidit, & tantus fragor intonuit, vt Alexander dimisso altari, & Lector omissa passione, ac omnes qui aderant, fuga sibi consulerent. Cranzius libro 6. Metrop. cap. 46. Franc. Petrarchra tonitrua & fulgura mirificè expauescebat. Hier. Squarzaficus. Venceslavs IV. Boëmorum rex, fulgura & tonitrua adeò expauescebat, vt assiduè reliquias Sanctorum circumferret: & si copia templi vicini aderat, in illud se penetrabat, admotus???ue altaribus, Deum auxiliatorem deprecabatur. Dubrauius. Philippvs Vicecomes fuit natura pertimidus vsqueadeò, vt vel mediocri tonitru audito formidine quateretur. & subterraneas latebras amenti similis quaeritaret. Iouius in Philippo. Ab Aqva, Navfragio. Aristippvs Socraticus philosophus cùm in mari periclitaretur, expalluit. Eam ob causam cùm miles quidam ei insultaret, quòd parùm philosophicè se gessisse videretur, cùm ipse nihil metueret: respondit: Non eadem causa tibi atq; mihi fuit metuendi. Tu pro anima nebulonis sollicitus non fuisti, ego autem pro anima philosophi. Aelianus libro nono Var. histor. & Gellius libro decimonono, capite primo, vbi [Greek words] quidem mali Stoicos moueri asserit, tanquam homines, at [Greek words] non addere. Repetit D. Augustinus lib, 9. de ciuit. Dei, cap. 4. A`` Cardvis. Carolo Burgundo cum Proceribus Francoru̅ Ludouicum XI. regem Parisiis obsidente, nocte intempesta vigiles castrorum audiuêre vocem cuiusdam, qui diceret, se à certis hominibus, quos nominabat, & studiosis Ducum missum esse, vt nunciaret eis, statuisse Regem summo mane omnibus copijs in tria agmina diuisis eorum castra oppugnare: proinde sibi cauerent, ne incauti opprimerentur. Excitati statim exercitus, vt arma caperent, missi???ue Sole orto exploratores, retulerunt vidisse se ingentem vim hastatorum. Iterum missi alij equites, idera confirmarunt. Multo tandem die caligine discussa, liquidior lux errorem aperuit: Carduos scilicet, quibus suburbanus ager vestitur, hastas timidis visos esse. Aemilius libro decimo. A`` Statvis. Cassander Antipatri F. cùm Alexandrum Magnum Babylone conuenisset, ei???ue ob suspicionem insidiarum parùm gratus esse videretur: ingenti terrore correptus fuit, suspicionem regis metuens: vsqueadeò vt insecutis temporibus regnum Macedoniae obtinens, & Graeciae dominus, cùm Delphis inambularet, contemplaretur???ue statuas, simulacro conspecto Alexandri, subitò horrore toto contremuerit corpore, & ad illius imaginis conspectum aestua̅s aegrè collegerit se. Plutarchus in Alexandro. TERRORIS VACVITAS. IMPERTERRITI. Facit haec Animi tranquillitas ad toleranda simul & propulsanda mala constantes & fortes. Proinde ex Fortitudine tolerante & propulsante locus iste illustretur, fol. 2156. 2672. A`` Spectris non terreri. Hilarionem abbatem, adolescentulum, in solitudine habitantem, tota nocte quaerirantes latrones inuenire nequiuerunt. Vt autem illuxit, inuentum de improuiso circunstetêre. Quid tu hîc, inquiunt, adolescens, si te adorirentur latrones? Nudus latrones non timet, respondit. At si vitae, aiunt, intentaretur periculum? Nec id quidem timet, inquit, qui paratus est mori. Tunc illi stupentes, propositum mutant, crimen confitentur: veniam poscunt, & impetrant. Sabellicus libro 8. capite. 8. AB Hostibvs non terreri. Pyrrhvs Epirotarum rex etiam in conflictu à belli terroribus minimè mouebatur. Verùm manibus & corpore intentus in praelium, cum ijs in quos inciderat, dimicabat strenuè: neque turbabatur animo tamen, neque destituebatur mente: verùm vt si extra pugnam esset, gubernabat bonis consilijs certamen, atque accurrebat ipse, vbicunque laborari videret, ad ferendum auxilium. Plutar. in Pyrrho. Vitige Romam obsidente, cùm intercisis aquaeductibus, neque lauari, neque potare multitudo posset, ac praetereà moenibus custo diendis inuigilare assiduè cogeretur, atque agros & tecta sua vti à Gotthis ex moenibus prospectaret, aegrè ferre cepit, quòd tantis malis insons afficeretur. Itaque Belisario liberiùs maledicere, quòd sine idoneo praesidio ausus esset cum Gotthis bellum suscipere, atque eadem etiam senatores ei exprobrare. Quibus rebus cognitis, Vitiges, vt res Romanas maiore tumultu misceret, oratores in vrbem misit, qui ad Belisarium, praesentibus senatoribus, & exercitus ducibus, ita loquuti sunt: Si viribus suis confisus hoc bellum intulisset, posse eum è muris Gotthorum copias cum suis comparare: si audacia, fore, vt breui temeritatis suae poeniteret. Proinde ne Romanos diutiùs miseros haberet, quos Theodericus flore̅tissimos esse & beatissimos voluisset: nec regi Italorum atque Gotthorum resisteret, cùm ipse inclusus, ac de se solicitus Romae sederet: Vitigem liberam ipsi abeundi potestatem permittere, Romanis, venia proditionis facta, pristina̅ benignitatem spondere. Quibus Belisarius: Belli arbitrium non in eorum esse potestate, sed sua: se autem daturum operam, vt Gotthi vix locum inter senticeta ad caput occulendum reperiant: se, cùm Romam cepit, alienum nihil occupauisse: Gotthos praedonum more eam cepisse, atque inuitis pristinis possessoribus, tenuisse: falli autem, si se eam recuperaturos sperent: eius certè voti, viuente Belisario, compotes non futuros. Romanis tacentibus, neque ad ea, quae de proditione illi dixerant, respondentibus: Fidelius vir antiquae virtutis Gotthos irrisit, & ea, quae dixerant, refutauit. Legati in castra reuersi, roganti Vitigi, quo animo esset Belisarius, nunquam eum metu cessurum asseruerunt. Itaque animum ad oppugnationem vrbis adiecit. Sigonius libro decimooctauo Imp. occid. Danos milites, nec pugni, nec clauae ictu excepro oculos clau dere solitos, ex Saxonis lib. 10. Vide Tit. Explorare Fortitudinem, fol. 158. Ab Animalibvs. C. Fabricivs Lucinus legatus missus ad Pyrrhum regem, elephanti barritu nihil territus. Vide fol. 2158. Activs Vicecomes, quum patris Galeacij iussu Castruccio, Pistorium vrbem à Florentinis occupatam armis recuperaturo, opem laturus Apenninum transijsset, descendens equo requiescebat. Ibi ingens vipera nullo eomite aduertente in galeam iuxtà positam irrepsit. Quam cùm mox capiti reponeret, innocuo lapsu per decoras interriti ducis genas illa descendit. Eam à nemine laedi passus animosus adolescens, ad omen geminae victoriae traxit: hinc praecipuè, quòd ipse pro signo bellico vipera vteretur. Iouius in vita Actij ex Francisco Petrarcha. Excommvnicatione. Bonifacius IIX. Pontifex Philippvm Pulcrum Francorum regem, quòd sacram militiam detrectaret, vel potius quòd LX. aureorum millia promissa non exolueret, hostem iudicauit: Franciae sacris interdixit: Francorum regnum, velut solio vacuo, iuri ditioni???ue imperij Augustorum???ue attribuere adiudicare???ue ac addicere se effatus: quod???ue ad eam vsque diem denegarat, Albertum aliquot antè annis electum, tunc primùm Caesarem appellauit. Conuênit vt Albertus Pulcrum regno exuere conaretur, ac Fra̅cos ad imperij venerationem, leges???ue ab Augustis accipiendas euocare. Contractis Rex Lutetiam Patribus, commemorauit Bonifacij in se Franciámque noui exempli decretum: sed eum Pontifi em max. non esse, ea???ue de re cognoscenda sacrosanctam sedem suo antistite tunc viduam appellate. Ad hoc proceribus coactis: Interrogo vos, inquit, cuínam fidelitatem praestare ius fas???ue sit: ac cuiúsnam beneficio vnusquisque vestrúm oppida, dominatus, imperia, honores habeat? Vndique consentiente voce responsum: Illius vnius se benefi ciarios esse, pro???ue eius gloria, imperio, salute, mortem oppetituros, memore fidei suae, ac regiae maiestatis. Non multò pòst Sarra Columna Francorum auxilio Pontificem cepit. Aemilius lib. 8. Petrvs Aragonum rex, Carolum Andegauensem Siciliae regno deiecerat. Martinus IV. Pontifex maximus Petrum nominatim numero impiorum habendum sanxit: sacrum in eum bellum decreuit: ius regni etiam Tarraconensis ei abrogauit: id???ue Carolo Valesij Comiti, Philippi III. regis Franci ex so rore Petri filio attribuit, ne in aliena̅ cognationem transferri sceptrum populares conquererentur: eos???ue à vinculo fidelitatis, iuris???ue iurandi religione soluit, qua se Petro obligarant. Milites, vt sacra militia, Cruce pro insigni belli vtebantur. Petrus, quia Pontifex ei nomen Regium sanctione abrogarat, vetuerat???ue ei Regi adscribi, per superbam ludificationem, Pater duorum Regnorum, maris??? dominus, scribebat. Anno Christi 1285. Aemilius lib. 5. In obsidione Nouariensi, quò auctoritate armis???ue sacratis, humanis viribus fauorem conciliarent, Veneti cum Ludouico Sfortia à Pontifice Alexandro VI. impetrarunt, vt is fecialem vnum ex ijs, qui clauam argenteam praeferunt, ad Carolum IIX. Galliae regem tunc Vercellis subsistentem mitteret, qui ei praeciperet, intra decimum diem ipse cum eis copijs, quas secum haberet, Italia discederet, aliud item breue temporis spacium praestituit, quo suos omnes à Neapolitano regno deduceret: alioqui poenis illis, quas Ecclesia minari solet, propositis, sese Romam coram ipso sisteret: quo remedio Pontifices olim veteres vsi sunt. Ille verò irridens man datum respondit: se Neapoli red euntem, quò ei pedes reuerenter oscularetur, Romam venisse, sed Pontificem ibi expectare noluisse: se mirari, eum nunc tantoperè, vt Romam veniat, vrgere: verùm tamen vt ei pareat, in id incumbere, vt sibi viam, quae Romam ducit, aperiat: rogare ne frustrà hoc incommodi suscipiat, se expectare in vrbe ne grauetur. Guicciardinus lib. 2. Morte. Vide locum, Mortis tolerantia, f. 2164. Exilio. C. Martivs Coriolanus perpetui exilij poena à populo Rom. damnatus, imperterritus & infractus gestu, & incessu, & vultu constans, in summa perturbatione senatus, nihil fortuna sua motus visus est: non ratione aut animi lenitate, aut quo casum suum ferret modicè, sed quòd esset ita oppressus & indignatione, quam plerique nesciunt aegritudinem esse. Plutar. in Coriolano. MOEROR, LVCTVS. OB PERICVLVM imminens. Cùm audisset Mardochaevs iniquam sententiam contra Iudaeos prolatam, scidit vestimenta sua, & indutus est sacco, spargens cinerem capiti suo, & cum eiulatu clamans, animi sui amaritudinem ostendebat. In omnibus quoque prouincijs, ad quas crudele regis edictum peruenerat, planctus ingens erat apud Iudaeos, ieiunium, vlulatus & fletus. Esther cap. 4. OB MORTEM. Respectu Personarvm. Ingenere. Legislatorem Lyciorvm praescripsisse ferunt ciuibus suis, quando lugerent, vt stola velati muliebri lugerent. quo demonstraret, esse luctum muliebre quid, atque à dignitate virili alienum, & ab ijs, qui ingenuas artes profiteantur. Plutarchus in oratione consolatoria, & Valer. Maximus libro secundo, capite primo. Sunt ad luctum feminae quàm viri proniores, barbari quàm Graeci, deteriores quàm meliores: atque inter ipsos barbaros non fortissimi Galli, Galatae, omnes???ue qui spirituum sunt virilium pleni: sed Aegyptii, Syri, Lydi, & quotquot horum similes sunt. Nam eorum aliquos tradunt historiae in foueas abdere se, ibi???ue complures dies haerere, ne Solis lumen aspiciant: quòd eo quoque, qui defunctus est, sit orbatus. Plu tarchus in consol. ad Apol. Pavla Romana vidua, quae in contemtu ciborum summam habebat pertinaciam, in luctu mitis erat, tamen suorum mortibus frangebatur, maximè liberorum. nam & in viri & filiarum dormitione, semper periclitata est. Et cùm os stomachum??? signaret, & matris dolorem crucis niteretur impressione lenire: superabatur affectu, & credulam mentem, parentis viscera consternabant: animo???ue vincens, fragilitate corporis vincebatur. Quam semel languor arripiens, longo tempore possidebat, vt & amicis inquietudiné, & sibi discrimina offerret. In quo illa laetabatur, per momenta commemorans: Miser ego homo, quis me liberabit corpore mortis huius? Hieron. in epitaphio Paulae. Doctorum hominum. Linum Vraniae & Amphimari filium, Musices gloria praestantem, & Apollini se conferentem, Apollo occidit. Eius mortem non Graeci tantùm, sed & Barbari luxerunt. Aegyptij enim ab illius nomine carmen lugubre Emanerum dixêre, quod Graeci Linum, Pamphus Athenienfis poëta Oetolinum, id est, Flebilelinum appellauit. Meminit & Homerus in Scuto Achillis cantionis Lini. Sappho Adonim simul & Oetolinum decantauit. Diuersus ab hoc est iunior Linus, Ismenij F. ab Hercule, cuius in musicis praeceptor erat, occisus. Pausanias in Boeoticis. Principum, Ducum. Praeclarum studium Hebraicae fuit gentis in Mosen, qui populum ex Aegypto educcum in libertatem asseruit. Eum enim vita defunctum, & in monte Nabone diuinitùs sepultu̅, vniuersa multitudo tricenos luxit dies: diutiùs luctura (vt cre dere fas est) nisi mos gentis obstitisset. Sabell. lib. 10. cap. 14. ex Deuteronomij cap. 34. Aron cùm in montem Horem cum Mose ascendisset, ex Domini iussu, & à Mose vestimentis sacerdotalibus exutus, & Eleazarus filius ijs indutus fuisset, mortuus est in montis cacumine: eum???ue Israelitab per triginta dies deplorarunt. Numeri 20. Saulum, qui primus in Iudaea rex fuit, Philisteo bello cum filijs ad Gelboën montem interfectum, & ad ludibrium gentis crucis patibulo sublatum, Ivdaei noctu sustulerunt, cadauer funerarunt publico luctu in parte Galaaditanae terrae, ieiunio septem dierum omnis sexus & aetatis indicto. Sabellicus lib. 10. cap. 14. Iosias Iudaeorum rex cùm ex vulnere in praelio accepto obijsset, ab omnibus Ivdaeis deploratus fuit, & Hieremias propheta naeniam super eo composuit, omnes???ue cantores recepto more in naenijs Iosiae mentionem faciunt. 2. Paral. 35. Fleuerunt Ivdaei Iudam Macchabaeum, planctu magno dies multos, dicentes: Quomodo cecidit pote̅s, qui saluum faciebat Israël? 1. Machab. 9. Similitet Ionatham, cum duobus filijs & mille viris à Tryphone per insidias trucidatum. 1. Machab. 12. & 13. Matathiam quoque pontificem, qui solus sese impietati Antiochi regis opposuerat. 1. Machab. 2. Agrippa Iudaeorum rex, Caesariam veniens, solennes ludos celebrauit pro salute Caesaris. Procedens in theatrum amictus veste tota ex argento mirabili opere contexta, ab adulatoribus Deus co̅salutatus est: & mox supra caput suum bubonem nem fatalem videns, torminibus infestari cepit. Ibi confestim totus Popvlvs vnà cum vxoribus & liberis saccum indutus pro salute regis Deo supplicabat, omnia misce̅s lamentis & eiulatibus. Rex autem cruciatu per quinque continuos dies nihil remittente confectus, cum incredibili Caesariensium luctu vitam finijt. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. Aegyptii sui regis mortem communi moestitia lugent, vestes lacerant, templis clausis forum no̅ frequentant, festa solennia non agunt dies septuaginta duos, luto deturpantes capita, ac sindone subtus mammas cincti, vnà viri mulieres???ue ducenti fermè aut trece̅ti circumambulant, bis in die nouantes luctum, atque ad numerum cum cantu virtutes regis numerant. Cibis animantium, coctis???ue, ac vino, omni??? mensae apparatu per septuaginta duos dies abstinent: non lauacris, non vnguentis, non stratis lectis, non venereis vtuntur: sed tanquam defuncto filio per eos dies moerentes lugent. Diodorus Siculus lib. 1. cap. 6. Nisus, à quo appellationem Nisaea inuenit, Megaris regnans, ex Boeotia matrimonio sibi iunxit Onchesti filiam Abroten, Megarei sororem, mira sanè mulierem prudentia, & suprae caeteras castam. Hanc mortuam vltrò Megarenses luxerunt: ac Nisus, quo memoriam & gloriam eius sempiternam constitueret, stolam, qua amiciri illa solebat, ossibus eius induci, eam???ue stolam illius causa Aphabroma dixit. Et profectò huius mulieris gloriae Deus fauit. Nam cùm mutare vestes saepè instituerent feminae Megarenses, oraculo interdixit. Plutar. in quaest. Graecis. Apud Graecos vsurpatur, vt imperatore aut duce fato perfunctis, funus efferatur solenni pompa & apparatu regio: captiui???ue & milites circa rogum digladientur, oues???ue & boues mactentur. Vt???ue in omnem formam luctus concedatur, equi viri???ue tondeantur, propugnacula è moenibus diruantur, templa lapidentur, arae subuertantur, Lares abijciantur, partus exponantur, cibo abstineant, ignis extinguatur. Alexander lib. 3. cap. 7. Regibus Spartanorum defunctis, equites per vniuersam Laconiam obitum regis enunciant: feminae per vrbem circumeuntes, ollas pulsitant. Cum???ue hoc fit, necesse est ex singulis domibus duos ingenuos, marem ac feminam, luctu foedari, magnis poenis (nisi hoc faciant) impositis. Est autem circa funus regum eadem ferè consuetudo Lacedaemoniis, quae bar baris Asianis. Posteaquam enim mortem obijt rex, oportet eius exequijs adesse ex omni regione necessarios quosq; Spartiatarum, qui sunt numero vicinorum. Quorum posteaquam multa millia in vnum coacta sunt, promiscuè cum mulieribus & seruis frontes suas intrepidè pungunt, & vlulatu immenso vtuntur, vltimum quenque regum dicentes semper fuisse optimum. Qui verò regum in bello perijt, eius simulacru̅ cùm expresserunt, in toro efferunt. Cuius tumulatione decem dies iustitium est: nullus???ue magistratuum consessus, sed luctus perpetuus. Herod. lib. 6. P. Val. Poplicola ciuitatis longè princeps, tam pauper decessit, vt quu̅ funeri sumptus deesset, publica sit pecunia elatus. Luxêre eum Matronae Rom. vt Brutum, auro & purpura per annum abstinentes. Sabel. lib. 8. Enn. 2. Quo defunctus est Germanicus Drusi F. die, lapidata sunt à Popvlo Rom. templa, subuersae deûm arae, Lares à quibusdam familiares in publicum abiecti, partus coniugum expositi. Quin & Barbaros ferunt, quibus intestinum, quibus???ue aduersus Romanos bellum esset, velut in domestico communíque moerore, côsensisse ad inducias: Regulos quosda̅ barbam posuisse, & vxorum capita rafisse, ad indicium maximi luctus: Regum etiam regem & exercitatione venandi, & conuictu Megistanum abstinuisse, quod apud Parthos iustitij instar est. Suetonius in Caligula. Otho Imp. duobus facinoribus altero flagitiosissimo, interfecto Galba, altero egregio, quòd belli ciuilis taedio sese interfecit, tantun dem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae. Idcircò multi Milites, pedes ac manus iacentis exosculati cu̅ lacry mis, haud procul à rogo seipsos interfecerunt. Multi etiam absentes accepto mortis nuncio, prae dolore vim suae vitae attulerunt. Suetonius. Mortuo Tito Imp. Senatvs Rom. circa vespera̅ ipsius nunciata morte irruit in curiam, quasi perpetuo custode orbatum terrarum orbem defleturus: tantas???ue ei laudes congessit, quantas nec viuo vnquam, atque praesenti. Mox???ue inter diuos relatus est, teste Eutropio. M. Antoninus Philosophus Imp. defunctus fato, magnu̅ Omnibvs reliquit desiderium, posteris memoriam virtutis sempiternam. Eius morte vulgata, incredibilis luctus exercitum occupauit. Nulla adhaec fuit gens aut populus Romanae ditionis, qui in eius morte non lacrymas dederit: alij parentem, alij principem omnium, qui vnquam fuerant, aut esse poterant, optimum praedica̅tes. Sabellicus libro quarto, Enneade septima. Vix dici potest, quantum Vrbs M. Antonini Pij Imp. audito mortis nuncio, publico luctu confusa moerorem induerit: Senatus atra veste ornatus collacrymarit. Et, quod de Romulo creditum est, omnes pari co̅sensu praesumserunt Mareum coelo receptum esse. Ob cuius honorem templa, columnae, multa??? alia decreta sunt, hodie??? statua eius apud basilicam Lateranensem, vbi natus & educatus creditur, Pacificatoris equestris cernitur. Cuspinianus. Pertinacem Imp. licet milites & aulici odio haberent, Popvlvs tamen Rom. eius mortem indignissimè tulit. Et id circo à militibus interfecto Diui nomen decretum est. Ob cuius laudem ingeminatis adusq; defectum plausibus acclamatu̅ est: Pertinace imperante securi viximus, neminem timuim???, patre pio, ???tre Senatus, patre omnium bonorum. Caput eius conto fixum milites, qui eum occiderant, per vrbem in castra pertulerunt. Reliquiae eius recuperato capite in sepulcro aui vxoris locatae sunt. Et Iulianus successor illius, corp??? eius honorificentissimè funerauit, cùm per Senatu̅ & Populum in deos esset relatus. Ludi dehinc Circenses ei sunt facti, & flamines creati, Heluiani appellati. Cuspinianus. Co̅stantino Magno in suburbano Nicomediae Accirone mortuo, Milites, qui custodiae corporis assistebant, abscissis vestibus, humi corpora proiecerunt, atque illisis muro capitibus nullis questibus pepercerunt, quos in tali casu ingens suggerere dolor posset. Quos praefecti, & centuriones, atq; omnes subinde milites sunt sequuti, flebilibus vocibus ide̅tidem conseruatorem, custodem, ac parentem se amisisse testa̅tes. Quin etiam ciues per vrbem vagi, ac furentibus similes, altissimis eiulatibus moerorem suum, cuius magnitudinem capere non poterant, ediderunt: reliqui demisso vultu in cessêre tanquam attoniti, singuli praecipua se calamitate affectos querentes, ac semet, tanquam tum demum omnibus humanae vitae spoliatos muneribus, deplorantes. Romae nullus dolori, moestitiae???ue à senatu, populo???ue modus est factus. nam & balneas occluserunt, & foris, ac ludis abstinuerunt, & omnino omnia, quae prosperis, laetis??? temporibus celebrari solita erant, intermiserunt. Caeterùm, vt se longè omnium miserrimos, qui tanto Imperatore orbati essent, fic ipsum beatissimum, iudicabant, qui vitam tanta cum gloria terminasset. Itaque ad caeteros honores, quos illi habuerunt, hunc quo que praecipuè tribuere, quod pictis excolentes tabellis ipsum super coelestes orbes in aethereo coetu considentem fecêre, & legatos ad Constantium F. destinarunt, petentes, vt cadauer eius ad se remitteret, atq; vrbem Romam clarissimis augustissimi regis exequijs honestaret. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Balduinus III. Hierosolymorum rex, septem & viginti natus annos, cùm morte̅ obijsset sine vllis liberis, & à Berytho Hierosolymas efferretur, quòd in ea vrbe sepeliri voluerat: non eius regionis solùm Christiani homines lacrymis ipsius mortem prosecuti sunt, qui vndique spectandi gratia ad viam, qua ferebatur, concurrebant, verùm etiam multi Turci doloris ob eam mortem socios se praebuêre. Quinetiam cùm Noridanum Damascenorum Sultanum quidam monerent, praeclaram occasionem offerri, Christianos homines, qui in Syria degebant, dum rege carerent, atque in dolore versarentur, opprime̅di: mortui regis virtute motus Noridanus respondit, Nullo modo se assensurum, vt Christiani vexarentur, donec iusto dolore defunctum bonum regem suum prosequerentur: quem eiusmodi esse dicebat, vt ei similis in orbe reliquus nullus esset. Fulgosus lib. 2. c. 5. Vbi per vulgus fama mortis He̅rici V. Anglorvm regis praestantissimi peruasit, cuncti generatim subito dolore co̅ciderunt: quibus ita moeror omnes fermè mentis partes ademit, vt more insanientium, passim fortunam incusarent, quae ta̅tam gloriam patriae inuidisset. Polyd. lib. 22. Mortuo Gulielmo Scotoru̅ rege, Alexander II. filius successor per integrum annum ludos & conuiuia vetuit, & toto eo anno cum aulicis atratus incessit. H. Boëthius lib. 13. Boleslai primi Polonoru̅ regis morte vniuersa Polonia, optimè merito rege orbata, annum totum in luctu fuit, ita vt neq; conuiuia vlla, neq; choreae celebrarentur, neq; cultioribus vestibus quisquam nobilium virorum aut feminarum sese vestiret. Cromerus lib. 3. Valdemaro Danorum rege mortuo, exauditi sunt Matrvm miserabiles planctus, sparsis comis funeri occurrentiu̅, iteru̅ se pristinum seruitutis onus experturas dicentium, extinctu̅ illum qui ciuium capitibus captiuitatem detraxerit, qui patriam pirataru̅ metu liberauerit, maritimas???ue sedes perinde ac domesticas à praedonu̅ incursu tutas praestiterit. Agrestes quoque funebri ipsius pompa conspecta, rustico opere quo occupati erant relicto, consentaneis arua querelis replebant. Cui etiam vt supremi officij decus praestarent, funebri eius lecto humeros subijcere iucundum ducebant, euersam regis morte patriam, miseris???ue sibi commune funus, aut si quid funere tristius est, imminere plangentes. Pro cuius spiritu Absalon Lund???sis archiepiscopus vir toga militia??? clariss. sacra facturus, inter solennium verboru̅ nuncupationem doloris impotens, non temperauit fibi quo minus aram lacrymis rigaret, vix??? ad rem diuinam peragendam vocis aut manus ministerio sufficere valuit: quinetiam tantum aegritudinis animo contraxit, tam??? graui & periculosa valetudine subitò affici cepit, vt penè vitam cum sacrificio finiret. Saxo lib. 15. Vladislaus Vngariae & Boëmiae rex in apparatu nuptiaru̅ ann. 1458. mortuus Pragae, regia pompa elatus est, tanto Omnivm ploraru eiulatu???ue, vt totum templum Diui Venceslai lame̅tis & planctibus personaret. Maxima pars immaturam inexpectatam??? adolescentis adhuc regis mortem deplorabant. Multos regni ipsius mise ratio subibat, quod destitutu̅ certo haerede ad nouas rursus calamitates expositum cernebant. Aduenae verò omnes communem reipublicae Christianae fortunam, quasi vnà cum Ladislao concidisset, ante alia dolebant: vt qui cognitum haberent, tot & tantos principes non tam ad ornandas sua praesentia nuptias, quàm ad consultandum de expeditione contra Turcas suscipienda venturos fuisse. Eo die quo Parisios legatio ad deducenda̅ sponsam ingressa est, antequa̅ consideret, repentino de regis Pragae mortui interitu tabellario admonetur. Quo nuncio consternata, quum clàm Carolo VII. regi, generi necé indicasset, tanto principem illum dolore correptum fuisse aiunt, vt neque responsum dare, neque illam tristissimam abeuntem alloqui potuerit. Bonfinius libro octauo, Decad. 3. & Dubrauius libro 29. Ciuium. Antiochus, Syriae rex, occupata Hierosolyma, ciuib. caesis, templum profanauerat. Eam calamitatem Ivdaei luctu incredibili sunt prosecuti. 1. Machab. 1. Tobias manducauit panem cum luctu & tremore, corpus iugulati proximi sui in domo habens, quod contra regis edictum nocte sepelire volebat. Tobiae 2. Iuditham, Meraris F. quae Olofernem Bethuliam obfidentem astu circumuenit, & necauit, mortua̅ vniuersi Israelitae septem dies deplorarunt, & in Manassis viri sui tumulo sepeliuerunt. Iudithae 16. Bello contra Agathoclem Syracusiorum tyrannum à Carthagine̅sib. suscepto, cùm vniuersa classis Carthagine soluisset, & altum tenuisset, coorta repentè tempestas sexaginta triremes è medio sustulit, & ducentas ex frume̅tarijs nauib. corrupit. Caetera classis magnis vexata tempestatibus aegrè in Siciliam euasit. Perierunt illustrium Carthaginensium no̅ pauci, propter quos factum est, vt Vrbs publicum luctum susceperit. Nam soliti sunt, si quando maius infortunium vrbi co̅tigit, nigris pannis moenia tegere. Diod. lib. 10. Praeceptorum. Quum M. Antoninvs fleret educatorem suum mortuum, & adolescens ab aulicis ministris reuocaretur à declaratione pietatis erga nutriciu̅: Permittite, inquit Antoninus Verus Imp. prius illi vt homo sit: neq; enim vel philosophia vel imperium tollit affectus. Iulius Capitolinus. Amicorum Curauerunt Viri pij à Iudaeis lapidatum Stephanum, & fecerunt planctum magnum super eum. Act. 8. Hipparcho Euboico vita defuncto, Philippvs rex Macedonum prae se ferebat, quàm illius mortem acerbè ferret. Itaq; cuidam volenti dolorem ipsius mitigare, dicenti???: Attame̅ ille tempestiuè decessit, iam natu grandis. Sibi quidem ipsi, inquit Philippus, tempestiuè decessit, sed mihi praeproperè: mors enim illum anticipauit, priusqua̅ à me beneficium accepit, nostra dignum amicitia. Eras. lib. 4. Apoph. Ephestione, qui cu̅ Alexandro à pueris co̅iunctissimè vixerat, fato defuncto, Alexander mulis & equis detonsus, finitimarum vrbium pinnacula decussit, Glaucum medicum, quo absente Ephestio in theatro assam ex capro carne̅ ederat, hauserat??? psycteris vinum, velut eius mortis auctore̅, in crucem sustulit. Tibias & caetera instrumenta aliquandiu in castris canere vetuit, donec ex Hammonis Iouis oraculo diuinos illi honores vt Heroum vni indixit. Extulit eu̅ Alexander, quod à fide propemodum abhorreret, decem talentoru̅ milibus. Dein ad mitigandam doloris magnitudine̅ in Cusseos mouit, quorum puberes ad vnum interfectos velut inferias defuncto dedit. Sabell. lib. 6. Enn. 4. ex Plut. Pelopida, & Aeliano lib. 7. Variae historiae. Sophocles mortuo Euripide, atrata & pulla tunica se induit, & sine corona suas tragoedias actitari voluit. Gyrald. in 2. Tomo Hist. poët. Robertvs Brusius Scotorum regnum, ingenti praelio contra Eduardum II. Anglorum regem victor, sibi confirmauerat. Caeterum cùm in eo conflictu Aegidium Argentinensem Anglu̅ virum amiciss. amisisset, priuati doloris maiorem quàm publici gaudij rationé habuit, sic vt à nobilibus [98] obiurgaretur, quòd peregrini homìnis luctu patriae reuiuiscentis gaudia turbaret. H. Boëthius lib. 14. Hostium. David rex Saulum & Ionathanem eius filium in monte Gelboë caesos defleuit. 2. Regum 1. Idem mortem Abneris polemarchi, qui ab Isbosetho rege ad se defecerat, & à Ioabo aemulo perfidè interemtus fuerat, in dignissimè tulit, ita vt domum Ioabi diris fuerit insecutus, & cùm ei propter potentiam nocere non posset, coëgerit tamen, vt cum fratre Abisaeo laceratis vestibus & centone amictus, funus Abneris praecederet, & lugeret. Ipse rex cum vniuerso populo heretrum secutus, ad sepulcrum ingentem ploratum edidit, neque eo die cibum capere voluit. Qua re mirum in modum Israëlitarum animos sibi conciliauit. 2. Regum 3. Alexander Magnus Darij à se victi vxorem Statyram ex partu ob continui itineris laborem perijsse audiens, lacrymas emisit: & ad tabernaculum, in quo defunctae erat corpus, reuersus, familiariter cum matre Darij acerbum reginae casum deplorauit. Inde Sisingamben & filias consolatus, magnificentissimo rerum apparatu eam funerauit. Sabellicus libro 5. Ennead. 4. Agesilavs Laconum rex, cùm ex hostibus Corinthijs & Atheniensibus ingentem numerum interijsse accepisset, grauiter ingemiscens: Heu, inquit, Graeciam, quae tot viros intestino bello perdidit, quot vniuersis barbaris debeilandis satis esse poterat. Plut. in eius vita. Rom. matronae, ob insignem pietatem à C. Martio Coriolano matri exhibitam, eum, quamuis hostem & exulem, Antij lapidibus à Volscorum plebe obrutum, menses decem luxêre, vt Brutum & Poplicolam olim. Sabell. lib. 9. En. 2. C. Ivlivs Caesar victor in Aegyptum veniens, eum, qui caput Pompeij sibi obtulit, vt detestabilem auersatus est. Annulum cius accipiens illacrymauit: templum Indignationis statuit eodem loco: Achillam interfectorem, & Pothinum eunuchum consultorem interfecit. Plut. in Pompeio. Avgvstvs cognita M. Antonij morte ex Decreto eius ministro, qui gladium, quo se Antonius percusserat, in castra detulit, in intimam tabernaculi partem concessit, ibi??? vbertim fleuit mortem collegae & affinis sui, multarum rerum bellorum??? socij. Sab. lib. 9. En. 6. ex Plut. Antonio. Ioannis Huniadis morte per Gregorium Seruiae Despotum nunciata, Mahometvs II. Turcorum Imperat. totum penè diem moestus obmutuisse fertur, cùm mortem tanti viri, licet hostis, ob summam virtutem crudelissimus tyrannus doleret. Cuspinianus. Parentum. Iacobo patriarcha in Aegypto mortuo, 40. dierum spacio cadauer eius à medicis seruis Iosephi filij conditum fuit. Id enim erat conditurae spacium apud Aegyptios. Eum Aegyptij 70. dies defleuerunt. Quibus elapsis, obtinuit Iosephus à Pharaone, vt sibi cum omnibus suis, omnibus Aegyptijs senatoribus comitantibus, patrem in Chananae am in patrium sepulcrum deferre, ibi???ue ei iusta persoluere liceret. Concessit rex. Iosephus ergo cum maxima pompa patrem in patrio sepulchro è regione Mambre condidit, & ibi luctum dierum septem patri redintegrauit, in area Atadi, qui locus postea ab hoc luctu Aegyptiorum nomen habuit. Gen. 50. Q. Sertorivs nunciatis in Hispania matris fatis, fol. 3319. Regnerus Danorum rex ab Hella Britannorum rege victus & serpentibus obiectus, totius vitae suae cursum alta voce decantauit: tandem adieeit: Si succulae verris supplicium scirent, hauddubiè perrupta hara opem ferrent. Hella id ad filios Regneri pertinere coniectans, properè hominem liberari iussit. Caeterùm priusquam satellites accurrerent, veneno extinctus est. Eius mortis nuncium Ivarvs filius, dum fortè ludos ìnspectaret, accepit, nihilominus vultum in eodem habitu continens, non solùm nunciatam parentis cladem doloris dissimulatione suppressit, sed & attonitum rumore populum è theatro discedere vetuit. Syvardvs verò alter F. stupore attonitus, dum cogitabundus haeret, hastile quod manu gestabat, pedi absque vllo doloris sensu imprudens immisit. At Biornvs III. F. inter tesserarum iactus delato ad se paternae mortis nuncio, tanta vi correptum manu calculum pressit, vt tabulae quoque cruorem digitis extortum infunderet. Quod audiens Hella, Iuari constantiam reliquis duobus praetulit, & proinde eum vt paternae necis futurum vindicem non inani metu timere cepit. Is enim classe Britanniam inuadens, spacium arui, quantum equino tergore complectiposset, in pacis pignus obtinuit: sed corio in exiles corrigias scisso opportunum aedifica̅dae vrbi agrum complexus est. Interea Syuardus ac Biornus cum quadringentarum nauium classe superuenientes, bellum regi intulêre, captum???ue dorso in aquilae rapacissimae volucris figuram conscisso, insperso salè crudeliter necauêre. Saxo lib. 9. Liberorum. Occisis pueris per Herodem, Matres suos filios luxerunt, & impletum est, quod dictum est per Hieremiam prophetam: Vox in Rama audita est, ploratus & vlulatus multus, &c. Matthaei secundo. Apud Eurip. Supplicibus, Argivarvm matrum chorus introducitur, deplorantium caesos suos filios ad Thebas: [Greek words] [Greek words]; Eheu, quò labor meorum filiorum? vbi pernoctationum gratia? & educationes matris, somno???ue carentia oculorum ministeria? & car???pplicationes vultuum? Item: [Greek words] [Greek words]; Quem maiorem hoc inter homines dolorem inuenies, quàm liberos mortuos aspicere? [Greek words], id est, Niobes dolores, demaximis & acerbissimis malis dicebatur. Niobe filia Tantali, vxor Amphionis, filios habebat sex, totidem puellas. Eo successu insolens contemsit Latonam, quae non nisi duorum mater esset, Apollinis ac Dianae. Hanc fabulae narrant, post occisos liberos, prae dolore in saxum conuersam fuisse, hoc est, immodico dolore diriguisse. Id saxum, quod fabulae dedit occasionem, in Sipylo Phrygiae conspici tradit Homeri Scholiastes, lacrymarum fontes emittens. Ouidius Metam. lib. 6. Olympias Alexandri mater, cùm audiuisset, longo tempore iam filium sepulcro carere, grauiter ingemiscens, atque acerbissimè plorans: O`` fili, inquit, tu cùm in diuorum numerum referri volueris, & id perficere summo studio conatus sis, nu̅c neque illorum quidem, quorum omnibus mortalibus aequale & par ius est, particeps fieri potes, terrae, sepulturae???. & sit simul infortunium suum luxit, simul etiam fastum & inanem filij superbiam taxauit. Aelianus lib. 13. Variae hist. Solon profectus Miletum ad Thalem, mirum sibi videri dicebat, quòd Thales nuptias & sobolis procreationem negligeret. Thales nil quidem in praesens respondit, at quendam subornauit peregrinum, qui modò decimo die ab Athenis profectum se diceret: quaerenti??? Soloni, quid ibi noui esset, responderet: Nihil aliud, quàm quòd adolescens efferretur, filius clari viri & virtute inter ciues primi, longo??? iam spacio peregrinantis Solonis, cuius funus tota prosecuta esset ciuitas. Tum Solon falso metu exterritus, cepit caput caedere, alia??? & facere & dicere, quae moerore oppressi solent. Tum Thales represso Solone ridens, dixit: At haec me Solon à connubio deterruerunt & à liberis tollendis, quae te etiam infringunt virum constantissimum. Te verò haec nihil moueant: haec enim ficta sunt. Plut. in Solone. Idem cùm pòst ob verè defunctum filium vnicè lugeret, diceretur??? sibi à quopiam: At nihil proficis, respondit: Et propter hoc ipsum lacrymor, quia nihil proficio. Laërt. lib. 1. c. 3. Pericles quum animo infracto semper fuisset, amisso Paralo filio, magnitudine doloris victus, lacrymas vberes dedit, & eiulatus nunquam desinentes. Plut. Herodes Atticus, vir consularis, cùm à Stoico reprehenderetur, quòd parum viriliter mortem pueri ferret, respondit, Affectus hi nobis à natura sunt dati, vt in ijs moderandis pulcerrima fortitudinis exempla edamus. Vos aute̅ qui [Greek words] inanem affectatis, occasiones moderationi tollitis, simul???ue fortitudinis laudem omnem amittitis, quando ex homine stipitem & truncum quendam sensus expertem facere conamini. Gell. lib. 19. c. 12. Solymannvs II. Turcarum Sultanus, acerbè luxit obitu̅ filij Mahometis Caramaniae dynastae: ideò magnam ciborum copiam coqui curauit, & epulum funebre quibusuis, tam pauperibus, quàm opulentis, animae filij causa praebuit. Multa quoque mancipia sexus vtriusq; suo redemta pretio libertate donauit, & monumentum filio magnificum extruxit. A. C. 1544. H. Henninges in Geneal. Fratrum. Cato Vticensis, fratris Caepionis, qui in Asiatica peregrinatione Aeni in Thracia decesserat, mortem imbecilliùs quàm pro philosopho tulit, non lamentationibus solùm & cadaueris amplexibus, verùm etiam sumtu funeris & odorum magnificentia, & vestibus preciosis cum cadauere crematis. Plutarchus in eius vita. Selimvs audita morte fratris Mustaffae, à patre Solymanno strangulati, nuncium euangelij loco securi percussit. Vide Tit. Astus in astruendo imperiò. Antiochvs cognomento Hierax bello certabat de regno cum fratre Seleuco. Qui vt profligatus à Gallis nusquam apparuit, sed putabatur trucidatus: posita Antiochus purpura pallium pullum induit. Breui pòst allato esse incolumem fratrem, ob laetum nuncium dijs honorem habuit, ciuitates???ue suae ditionis sumere iussit coronas. Plut. in Apophth. Isis cùm cognouisset Osirim fratrem atq; maritum à Typho [99] ne fratre dolo caesum, totondit extemplò comam, vestem???ue lugubrem sumsit. Vnde hac quoque memoria vrbi nomen est Copto. Plut. in Iside. Coniugum. Abrahamvs patriarcha luxit Saram vxorem defunctam. Genesis vigesimoseptimo. Sic Isaacvs Rebeccam, Iacobvs Rachelem. Bacchius quidam Corinthius, Clytij Megarensium regis filiam vxorem duxerat. Ea defuncta Clytivs complures virgines & adolescentes Corinthium misit, qui in funeralibus pompis puellam deplorarent, lacrymis vtiq; fictis. Hinc prouerbium, Megarensium lacrymae. Erasmus. Statyra Darij Persarum regis vxor ab Alexandro capta, cùm ex partu, ob continui itineris laborem perijsset: Tyrotes, siue Tyreus, ex intimis eunuchis vnus, nuncium mortis eius Dario attulit. Is diu velato capite, manibus ad os reductis amantissimae coniugis defleuit interitum. Inde manantibus adhuc lacrymis, manus ad coelum tollens, deos patrios precatus dicitur, vt sibi regnum stabilirent: vel si cadere necesse esset, hostem ipsum, qui tanta in suos vsus esset pietate, sibi in regnum succedere paterentur. Sabellicus libro quinto, Enneadis 4. Cleopatra regina tumulato suis manibus M. Antonio cùm intellexisset Caesarem Augustum pedibus decessurum per Syriam, ipsam verò cum liberis statuisse post triduum in Italiam mittere: Caesarem orauit, vt sibi inferias dare permitteret Antonio. Annuente illo, vbi ad monumentum est perlata, incumbens cum mulieribus familiaribus in tumulum: Nuper te, inquit, liberis adhuc manibus, chare Antoni, funeraui: nunc parento captiua, & custo dita, ne planctibus & lamentationibus sugillem seruile hoc corpus, quod ad triumphum de te seruatur. Alios honores vel iusta ne expectaueris, verùm haec tibi à Cleopatra, quae abducitur, sunt nouissima. Viuos nos nihil distraxit. Nunc verò morte videmur commutaturi loca: tu vt Romanus hîc iaceas, infelix ego in Italia, hactenus modò patriae particeps tuae. At si quid istic numina valent & possunt (nam nostrates nos dij prodidêre) noli deserere viuam tuam coniugem, neque in me permittere triumphum duci de te: sed hîc me tecum abde & conde. Nam mihi ex infinitis malis nihil tam graue vel acerbum est, quàm breue hoc tempus, quod te sine vixi. His editis lamentis postquam coronas & oscula tumulo tulit, praecepit sibi parari balneum. Lota accubuit, & splendidè est epulata. In de allatam in cista aspidem sub ficubus latentem admittenss, leniter expirauit. Plutarch. in Antonio. Herodes Atticus sophista, amissa vxore, totam domum atro vestierat panno. Eius puerum radiculas albas lauantem videns alius: Et quae haec superstitio, inquit, nigro vestiri, albo vesci? Philostratus. Manvel Comnenus Imp. Friderunae siue Irenes Alemannae, Berengarij de Sultzbach Comitis F. coniugis suae, mortem, non secus ac membrum à suo corpore auulsum, acerbissimè deplorauit: iustis???ue persolutis, in paterno monasterio Pantocratoris, magnifi centissimè sepelijt, & luctus tempore, quod ipse sibi praefinierat, instar semianimis & dimidiati hominis exacto, secundas nuptias spectauit, masculae prolis (quam ex hac ob execrecrationem Cosmae Patriarchae Attici, iniustè sede pulsi, non suscepit) cupiditate. Nicetas lib. 3. de rebus Manuelis. Vladislavs Hungariae & Boëmiae rex, Annae vxoris ex puerperio defunctae mortem impotenter luxit, pullo habitu, barba & capillis promissis & incultis: quoad tandem proceres hac vna ratione luctum ei exemerunt, Ludouico puero, licet praeter morem, coronato. Dubrauius lib. 32. Apud Tvrcas in ciuitate Chubdan lex est, vt mortuum praefectum eius coniuges perpetuò lugeant, neque vnquam à sepulcro discedant, pulla veste indutae, & capite nouacula raso. Nicephorus lib. 18. cap. 30. Dominorum. Apud Romanos in exequijs illud obseruatum est, vt si qui serui ab eo, qui iam efferebatur, manumissi, aut libertate donati essent, illi praecipuê, qui fide insignes à domino cogniti forent, herilem interitum miserantes, pleni lacrymarum, elatum corpus praecederent pileati, aut alba lana capitibus velatis. Qui quantò plures erant, tantò plus nominis laudis???ue dabant. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. Brutorum. Consule Tit. Sepulcra brutorum, quatenus dominorum moeroris sunt argumenta, fol. 2473. Cyparisso tantus fuit in ceruam amor, vt ea mortua, prae dolore quoq; expirauerit. Verg. in Aeneide. Ex praelio cum Poro commisso Bucephalus equus mortuus est, non extemplò, sed pòst, vt pleriq; produnt, sub vulnerum curatione: vt Onesicritus est auctor, ob senium labore confectus: nam triginta annorum aetate ait rum decessisse: Mortem eius tulit Alexander Magnus grauiter, non aliter existimans, quàm si familiarem & amicum amisisset. In memoriam eius super Hydaspem condidit vrbem, quam appellauit Bucephaliam. Ferunt canem quoq; eum, Peritam nomine, alitum ab ipso, atq; in delicijs habitum amisisse, vrbem??? erexisse ei cognominem. Id Sotion de Potamone se Lesbio narrat audiuisse. Plut. in Alexandri vita. Hortensivs orator amauit muraenam, quam atratus multos dies fleuit. Antonia Drusi muraenam adeò dilexit, vt ei inaures & monilia addiderit & cum lacrymis funerarit. L. Crassvs vir censorius, orator disertissimus, & ciuis clarissimus, muraenam in piscina domus suae mortuam atratus tanquam filiam luxit: & de eo etiam censor gloriatus est, pietatis hoc officium fuisse dictitans, quando Cn. Domitius collega hoc ei in senatu obiecit. Macrobius libro tertio, capite decimo quinto Saturn. Romae fuit coruus, qui humano sermoni assuefactus, omnibus matutinis euolans in Rostra, Tiberium, Germanicum & Drusum Cassares nominatim, mox transeuntem populum salutabat. Quem quum postea nescio quis ira percitus occidisset, à Popvlo, factum aegrè ferente, saxis obrutus est, funus???ue aliti innumeris celebratum exequijs. Plinius 43. cap. libri decimi. Temporis. Qvamdiv. Apud Ivdaeos luctus triginta diebus finiebatur. id quod apud Anglos quoque seruatur. Polydorus. Ethnicorvm moris erat, diebus nouem mortuos flere: vnde & Nouendialium sacrorum nata consuetudo. Ex qua & Cottam Messalinum quandoq; coargutum legimus, quòd quum die natali Augustae inter sacerdotes epularetur, Nouendialem eam coenam dixisset, ceu lessum planè tunc foret factum. Caelius lib. 17. cap. 21. A. L. Lycvrgvs Lacedaemonijs luctum modico definiuit tempore, vndecim diebus: duodecimo sacrificare oportebat Cereri, & desinere luctum. Plut. in Lycurgo. Nvma Rom. rex luctum certis aetatibus & temporibus finiuit: vt puerum trimulo minorem ne quis lugeat, maiorem ne. plures menses, quàm ille annos vixit, vsque ad decem: nullam aetatem vltra. Longissimam luctus diem decem mensibus terminauit: non vt, sicut inquit Seneca lib. Epist. 7. tamdiu feminae lugerent, sed ne diutius. Quod spacium viduis quoque abstinendià morte viri praefinitum est à secundis nuptijs. Que antè nupsisset, ea bouem foetam illius lege immolabat. Plut. in Numa. Ouid. 1. Fast. Per totidem menses à funere coniugis vxor Sustinet in vidua tristia signa domo. Apud Romanos luctus & moeror priuatus intra l???gendi tempora ob plurimas minuebatur causas: vt si liberi nascerentur: si pater aut filius, frater aut vir ab hostibus capti reuertissent: aut cùm propior affinis, quàm qui lugeretur, domi natus foret: vel si puella dabatur nuptui. Publicus verò, si lustrum fieret, aut vota soluerentur, vel sacra Cereris instarent. His enim casibus domu̅ aut familiam in squalore esse, nequaquam decebat. Alex. ab Alex. lib. 3. c. 7. Accepta Cannensi clade triginta dierum spacio ob Cereris sacra finitus est, ex Senatusconsulto. Liuius lib. 4. Decad. 4. Val. Max. lib. 1. c. 1. Item post Cannensem cladem ob multorum caedem, & sacrorum Cereris neglectum. Liuius lib. 2. Dec. 3. M. Antoninvs Philosophus Imp. ne vltra quinq; dies lugerent Romani filium sibi morte sublatum, summae spei adolescentem, edicto inhibuit. Alex. lib. 3. cap. 7. Germani olim in funere lamenta & lacrymas citò abstergebant, in dolore & tristitia permanebant diutiùs: feminis tantùm lugere permissum, viris meminisse solúm. Sabellicus lib. 2. Enn. 6. ex Tacito. Vestitum lugubrem omnes penè gentes Christianae annum integrum induunt: interdum tamen ante illud tempus deponunt, propter publicum gaudium, vel magistratus ineundi honorem, aut nuptias faciendas. Polydorus libro 6. capite 9. de Inuent. Modi. Qvomodo. Ivdaei lugentes induebant saccum. Sic Iacob fleuit Iosephum, & Dauid operto capite Absalomum. Item caput barbam???ue radebant. Vnde illud Esaiae: In cunctis capitibus eius caluitium omnis barba radetur. Polyt. de Inuent. Cùm quis regum decedit è vita, Aegyptii omnes mortem communi moestitia lugent, vestes lacerant, templis clausis forum non frequentant, festa solemnia non agunt, dies septuagintaduos luto deturpantes capita, ac sindone subtus mammas cincti, vnà viri mulieres??? ducenti fermè aut trecenti circumambulant, bis in die, noua̅tes luctum, atq; ad numerum cum cantu virtutes regis commemorantes. Cibis ani [100] mantium, coctis???ue, ac vino, omni???ue mensae apparatu abstinent. Non lauacris, non vnguentis, non stratis lectis, non venereis vtuntur: sed tanquam defuncto filio, per eos dies moerentes lugent. At quibuscunque domi aliquis decessit homo alicuius precij, ibi omnis muliebris sexus familia caput sibi & vultum oblinit luto. Deinde relicto domi cadauere, ipsae per vrbem vagantes plangunt, succinctae, nudatis mamillis, & cum eis proximae quaeq; : altera ex parte viri & ipsi se verberant. His actis, ita demùm ad condiendum portant. Herod. lid. 2. & Diod. lib. 1. c. 6. &. 8. Apud Veteres non legitimè sepultus putabatur, quem non flerent sui. Hom. Iliad. [Greek words] & Odyss. [Greek words]. Terentius: In ignem posita est, fletur. Brodeus in 1. Epigramm. Apud Graecos conuenit, in luctu viros comas alere, barbam capillum???ue summittere, mulieres verò tonsis crinibus esse: quem morem à Romanis vsurpatum legimus, vt sorores, defunctis fratribus, & matres filijs orbatae, in acerbo funeris luctu, cum flebili vociferatione, detonsos crines corpori imponerent: qui mos antiquissimus vsque ab Homero traditur, apud quem Patrocli cadauer opertum amicorum capillis superiectis fuit: & Achilles flauam comam in defuncti Patrocli funere manibus secuit. Quippe ea lugenti aptissima putantur, quae indecora, nec vsitata sunt. Macedonibvs assuetum erat, vt crines tonsi, defunctos lugeant. Namque Archelaus Macedoniae rex, Euripidem tragicum, intimum familiarem, crinem tonsus luxit. In quo facetissimum illud Bionis proditur, perinde lugentes capillum euellere, quasi caluitio moeror leuaretur. Carthaginenses in luctu comas & ora lacerant, & vbera plangunt. Idem Graecis in vsu fuit, vt in luctu capillum manu discindant, & comas radant. Alexan. lib. 3. cap. 7. Plato libro de Legibus septimo, mentionem facit Caricae musae, quam interpretatur [Greek words], id est, Lugubrem cantionem. Hesychius indicat, ad pompas funebres conduci solitas è Caria feminas, Carinas dictas, quae lamentantium per sonam agerent. Alexandriae obolis conducuntur, qui mortuos fleant: quod munus solicitè adeò ac planè praestant, vti ad eos pertinere funus putes. Ii ergo ab re vocantur Threnodi. Caelius lib. 17. c. 21. A. L. & Erasmus. Apud Rom. Praeficae dicebantur mulieres in hoc conductae, vt in funere lamentarentur, ac defuncti laudes praedicarent, alijs???ue ploran di modum praeirent: vn de & praeficae dictae sunt, quasi praefectae. Lucilius, citante Nonio: Mercede quae conductae flent alieno in funere praeficae, Multo & capillos scindunt & clamant magis. Id imitatus est Horatius: Vt quae conductae plorant in funere, dicunt Et faciunt propè plura dolentibus ex animo. Nonnunquam Romani etiam mimos, qui personas effingerent, ac facta dicta???ue repraesentarent, adhibebant. Quas quidem naenias Graecis in luctu saepe decantari inuenimus, qui apio coronati, defuncti laudes recensere carmine, quod Ialemon vocant, & res memoratu dignas, claro praeconio celebrare assuêrant. Senatoribus verò & patritijs, atque summis ducibus, tuba: minoribus & plebeijs, exequiali tibia canebant siticines. Quam tibiam non in funeribus modò, sed in sacris, in ludis, & conuiuijs adhibebant. Imperatoribus etiam pluribus cubis moestum clangentibus: quod à Caribvs & Phoenicibvs deductum autumant, qui in funebri pompa breuibus tibijs, lugubre canentibus, vti consueuêre. Alex. lib. 3. cap. 7. Cic. lib. 2. de Legibus, ex legibus XII. Tabularum, de sumtu & lamentis funerum haec affert: Mvlier genas ne carpito (alij legunt, radito, praesertim Plinius libro vndecimo, capite trigesimoseptimo) néve lessum funeris ergò habeto. Sext. Aelius Paetus vocem Lessum se non intelligere affirmauit. C. Laelius lugubrem eiulationem, aut tale aliquid significari putauit. At Ioan. Heroldus, ab Hercule Tyrio siue Tarentino, Iouis & Asteriae F. qui apud Celtas inter Rhenum & Danubium diu vixit, & LI. annis ante captam Troiam in Latium venit, Caco??? tyranno interfecto ab Euandro hospitio susceptus fuit, superstitiones tum alias, tum etiam quibus in funere vterentur, inuectas suspicatur: quas deinde Numa partim reprobarit, partim approbarit, leges verò è Graecia per x. viros antiquarint. Inter eas autem ceremonias à barbara gente acceptas fuisse & has, vt genas raderent mulierculae, hoc est, vnguibus faciem dilaniarent, & lessum facerent, id est, sanguinem è vena mitterent, doloris testandi ergò: id quod Germani patria voce dicunt, Ein lässy thun / oder haben: & Itali etiamnum hodie, à Gothis vel Longobardis mutuati, Salassar, & far Salasso. In sacris prohibet Moses Israëlitis carnes incidere super mortuo, & stigmata inurere, Leuitici 19. Sed & 3. Regum 18. sacerdotes Baalis ad eliciendum deum, vt sui misereretur, gladiolis breuibus venas sibi inciderunt. Quinetiam in castris Romanorum in vsu fuit, vt militibus ignauis & desertoribus sanguis è brachio mitteretur. Plautus certè in Truculento lessi meminit, sub lenae persona, ínquiens: Theris quoque etiam lamentando lessum fecit filio. vbi lesso quid simile Dinarchum adolescentem fecisse, sequentia arguunt verba. Hunc ergo morem barbarum, per Italiam atque Graeciam in Palaestinam vsque propagatum, Solon imprimis in suis Axonibus, & inde mutuati Decemuiri legibus XII. Tabularum abrogarunt, vtpote Germanis potiùs quàm Atheniensibus & Romanis conuenientem. Nam vel Tacito teste, Germanorum feminis luctus semper fuit honestus, cùm aliàs, tum praesertim occisis in bello maritis. Id quod ad Aquas Sextias Cimbrorum mulieres satis ostenderunt. Ergo vt maritorum fatum quadantenus aemularentur, sanguinem & ipsae tum genis foedatis, tum venis phlebotomo incisis profundebant. Praeter id quòd sanguinis aspectus caedem factam in memoriam reuocat, & dolorem consopitum recrudescere facit. Vestitvs lugubris recepto apud omnes ferè gentes more partim albus est, partim niger. An fortè causa subest communis, à natura parente humanae menti insita, ita quidem, vt nigredo corruptionis corporeae nota sit: albedo verò animi, à corporis ergastulo soluti, splendorem denotet? Amiculum nigellum, dicitur à Varrone vestitus lugubris, quod anthracinum vocabant: [Greek words] enim Graecè carbo appellatur. Polyd. de Inuent. Ab Varrone proditum & Catone est, Rom. olim in funeribus vti consuêsse tum nigro, tum caeruleo colore: nam in adolescentum morte caeruleum adhibere solenne fuit. Caelius lib. 17. cap. 21. Antiq. Lect. Pellibus vestiri solebant Romani diebus luctus: & qui funus facerent, cuius???ue cura & procuratio funeris erat, praetextam pullam induebant. Matronae purpuram aurúmque deponebant, atras???ue vestes induebant, nec illa resumebant, donec eluxissent. Viri autem senatorij laticlauum & annulos aureos exuentes, pullas vestes sumebant, barbam capillum???ue summittebant. Iidem posteaquam defuncti nomen deplorassent, & ter viua aqua cadauer aspersissent, omni munere absoluto, supremum Salue & Vale, tanquam nunquam eos visuri vltrà, conclamabant, & postea Ilicet omnes clamabant, qua voce populum missum faciebant. Piceas & cupressos, veluti ferales arbores & Diti sacras, in lugubri domo Patritiorum, amissis fratribus, liberis & propinquis, apponere mos erat. Graecis verò funesti & qui exequias duxissent, lapide Lesbio extructas domos incolebant, quòd subtristi esset aspectu. Alexan. libro 3. capite 7. Apud Rom. in luctu feminae albas vestes, teste Plutarcho in Problematis, induebant, idem???ue propinqui factitabant, vt quemadmodum mortui corpus, albis vestibus velarentur. Alba autem veste idcirco cadauer exornabant, quia solus albus color sincerus ac purus, minime???ue inquinatus est, & ob id mortuis aptissimus. Sic in Euangelio legimus corpus Domini sindone inuolutum fuisse, quo vocabulo lineum velum significatur. Hinc arbitror natum, vt hodie Reginae Francorum, post mortem viri, albis tantùm induantur vestibus: & si qua vidua sit, Regina alba vocetur. Polyd. lib. 6. capite 9. de rerum Inuent. Mulieres proxima affinitate, in veste candida & capite aperto, ritu Romano eiulantes, funus celebrabant. Filij verò tecto capite, in veste pulla parentes efferre consueuerant. Apud Graecos feminae viri???ue in candida veste cum coronis, amplissimi viri exequias prosequuntur, & velut in publico luctu complorant promiscué. Syracvsani candido amictu velati, & fronde coronati, Timoleontem extulêre, cui perpetuos honores atque in foro sepulcrum decreuêre. Sicyonii Aratum in veste alba & coronis sepuloro intulêre. Argivi quoque in luctu albas vestes aqua ablutas induunt, & in candido amictu funus comitantur. Milesii erasis capitibus plangere consueuerunt: qui mos apud Barbaros inoleuit frequens, vt in funere & casibus aduersis, iuuenes tonderent comam, barbam ipsi ponerent, & vxorum capita deglabrarent. Persae quoque detonsis coniugibus & liberis, lacera veste, lugubri vlulatu, corpora efferebant: & in funere clarorum virorum seipsos, equos & iumenta tondebant. Sic ob Masistij necem, praefecti equitum Persarum, ad Plataeas caesi, semetipsos, equos, mulos???ue totonderunt, eiulatu???ue & planctu campum compleuerunt: quòd virum amisissent secundùm ipsum Mardonium virtute & auctoritate longè primum. Plutarchus in Aristide, & Herodotus libro nono. Seculo quinto post Christum, Christiani in luctu quosdam peculiares gestus adhibuerunt: & expressè dicit Chrysostomus cruentasse eos brachia, scidisse capillos, laniasse genas, brachia nudasse, & nigris se vestibus obuelasse. Quod ipsum etiam valde reprehendit: ac dicit, se quidem non prohibere mortuos lugere: sed impudenter lugere, nec lacrymari super defunctum, id improbandum esse: Homilia sexage [101] simaprima, in vndecimum cap. Ioannis: item in Exhortatione morali, Sermone tertio, in primum ad Philippenses cap. Eum quoque morem, quòd aliqui mulieres lugentes conduxerint (quae ratio hauddubiè ab Ethnicis sumta est) acerbè reprehendit: & grauiter minatur, se eiusmodi ab Ecclesia prohibiturum: in 2. ad Hebr. cap. Homil. 4. ob Senectvtem. Theognis Megarensis de seipso ebrio haec scribit: [Greek words]. [Greek words] Inter pocula paupertatem animi corruptricem non curo: neque viros inimicos, quimihi dicunt malè: sed adolescentiam amabilem lamentor, quae me relinquit: lugeo autem molestam senectutem instantem. ob Pvdoris Iactvram. Ceres Neptuni insidias vitare volens, in equam se conuertit: sed ad Oncium inter armenta pascens, nihilo minus ab ipso compressa est, equi formam assumente. Id illa grauissimè ferens furere cepit, quod Arcades [Greek words] dicunt ac nigram vestem sumsit, & cùm in specum se abdidisset, diu lucem vitauit. Ibi cùm omnes fructus terrae corrumperentur, & homines passim peste perirent, vix tandem Parcis deprecantibus placari potuit. Natalis Comes Mythol. libro 3. capite 11. Pausanias in Arcadicis. ob Adversam Pvgnam, Cladem. Xerxis regis classe à Graecis ad Salamina profligata, nuncius Susa perlatus ita Persas consternauit, vt vniuersi vestes dilaniarent, vociferatione???; & eiulatu irrequieto vterentur, culpam in Mardonium refundentes, non tam de classe quàm de ipso Xerxe solliciti: id???ue tamdiu, dum Xerxes illos ita afféctos redeundo sedauit. Herod. lib. 8. L. Posthumio Coss. cum exercitu in Latina sylua arborum ruina oppresso, cladis huius nuncius tantum ciuibus pauorem intulit, vt Romae illicò clausae sint tabernae, erat???; velut nocturnum in vrbe silentium, quum aedilibus datum est negotium, vt tabernas aperiri iuberent, speciem???; publicae moestitiae demerent vrbi. Et T. Sempronius consul designatus patres in curia consolatus est, hortatus???;, vt qui Cannensi cladi non succubuissent, nead minora damna animum demitterent. Adnitendum totis viribus, vt Hannibalis conatibus iretur obuiam. De Gallis in deorum potestate ac pop. Rom. fore, vt aliquando praesentem cladem vlciscerentur. Sabellicus lib. 3. Enn. 5. Cannensi clade Romam nunciata, Senatu properè in curiam euocato, prae nimio strepitu & clamore ne consuli quidem potuit. Data opera, vt per patres inter se id munus partitos, mulieres, quae omnia planctu & eiulatu complebant, ex publico arcerentur: singulae intra sua limina suum nu̅cium expectarent: compresso???; tumultu & trepidatione, silentium fieret tota vrbe, custodes ad portas ponerentur, qui prohiberent quenquam egredi. Iam quum literae à Varrone consule allatae significarunt Aemylium consulem & exercitum caesum, euasisse se reliquias tantae cladis velut ex naufragio colligentem, ad x. millia & amplius incompositorum circa sese esse, tum priuatae clades domesticatim vulgatae. Qui luctus adeò totam vrbem compleuit, vt sacrum Cereris sit eo anno intermissum, quoniam lugentes religione prohiberentur. Liuius. Nero audita defectione Galliarum, caputipse suum prae doloris impotentia diuerberauit. Suetonius. Bello Neapolitano, victis ad Carilianum Gallis à Ferdinando rege, anno 1503. acceptae cladis nuncij, ob eorum qui perierant multitudinem, & praecipuè ob tot nobilium virorum amissionem, totum Galliae regnum lacrymis & planctibus repleuerunt: ex quo regia vniuersa ex vestitu, & multis alijs doloris signis, moerore & afflictatione plena conspiciebatur.& per totum regnum virorum ac mulierum, eum diem, quo primùm infausta imperij in Italia adipiscendi cupiditas, regum suorum, quasi tanto imperio, quod possidebant, contenti non essent, animos inuasit, execrantium voces audiebantur: in primis verò regis Lvdovici XII. animus tam nobilis regni vnquam recuperandi desperatione, & tanta existimationis auctoritatis???ue suae diminutione vehementer angebatur. Quare vociferationibus coelum implens, efficacissimo etiam sacramento addito, se, postquam suorúmmet tam negligentem & perfidam operam esset expertus, nullum ampliùs bellum ducibus suis commissurum, sed seipsum ad omnia praesentem futuru̅, confirmabat. Guicciardinus lib. 6. ob Militvm Contvmaciam, ignauiam. Alexander Magnus renuentibus militibus vlteriorem Indiam petere, prae moerore tabernaculo inclusus, abiecit se in terram, poenitens rerum gestarum, & quasi pro confessione, victum se esse, habebat reditum. Vix tandem amici & milites cum strepitu & planctu supplices eum molliuêre. Plutarchus in Alexandro. Scipio Africanus iunior, cùm apud Numantiam milites luxuria diffluêre ac delicijs comperisset: sagum fibula substrictum ac pullum gestans, exercitum lustrabat, submurmurans identidem, obmilitum ignominiam esse se in luctu. Plutarch. in Apoph. ob Dignitatem, Magistratum collatum. Gregorivs Magnus lib. 1. Epist. cap. 5. ad Theoctistam Imperat. scribens, seriò conqueritur, se è monasterio ad pontificatum promotum esse: inter caetera & haec: Sub colore episcopatus, ad seculum sum reductus, in quo tantis terrae curis inseruio, quantis me in vita laica nequaquam deseraisse reminiscor. Alta enim quietis meae gaudia perdidi, & intus corruens, ascendisse exteriùs videor. Vnde me à facie conditoris mei longè expulsum deploro. Conabar namque quotidie extra mundum, extra carnem fieri: cuncta phantasmata corporis ab oculis mentis abigere, & superna gaudia incorporaliter videre: & non solùm vocibus, sed medullis cordis ad Dei speciem anhelans dicebam: Tibi dixit cor meum, quaesiui vultum tuum: &, Vultum tuum Domine requiram. Item: Contemplatiuae vitae pulchritudinem, velut Rachelem dilexi, sterilem, sed videntem, ac pulcram, quae etsi per quietem suam minus generat, lucem tamen subtilius videt. Sed quo iudicio, nescio, Lia foecunda, sed lippa, minus videns, quamuis amplius pariens. Sedere ad aedes domini cum Maria festinaui, verba oris eius percipere, & ecce cum Martha compellor in exterioribus ministrare, & erga multa satagere. Expulsa à me, vt credidi, legione daemonum, volui obliuisci quos noui, ad Saluatoris pedes quiescere: & ecce mihi nolenti, atque compulso dicitur: Reuertere in domum tuam, & annuncia quanta fecerit tibi Dominus. Sed quis inter tot terrenas curas valeat Dei miracula praedicare, cùm iam mihi difficile fit saltem recolere? ob Imperii Amissionem. Samnietvs vel Psammenitus Aegyptiorum rex captus, Cambysis iussu cum omnibus eius gentis primoribus in suburbano loco constitutus, memorabile doloris edidit exemplum. Missa est eius filia seruili habitu cum plerisq; nobilium puellarum aquatum: vt si in sordido ministerio à patre conspiceretur, is super caeteras calamitates maiore adhuc dolore conficeretur. Quae vbi in suorum conspectum venêre, mutuo aspectu miserabilis inter virgines parentes???ue orta est comploratio: vnus omnium Samnietus filiam intuitus, immoto stetisse vultu dicitur. Inde filius ad supplicium cum plerisq; aequalium missus, caeterorum fletu & lamentatione, ex ipsius conspectu abstractus, pari vultus constantia eum dicitur prosecutus. Accidit interim, vt in amicorum que̅dam oculos coniecerit, qui ex praeclara nuper fortuna, multis???ue diuitijs penè nudus circuibat milites, cibum mendicans. Tum verò neque à lacrymis temperauit amplius, neque aperta lamentatione abstinuit. Has intempestiuas lacrymas Cambyses demiratus (aderant enim qui omnia illi quae fiebant nunciarent) misit qui ab Samnieto sciscitaretur, quid esset, quòd quum liberorum calamitatem tam pulcrè pertulisset, vt ne lacrymam quidem in eorum malis emiserit, contrà ad vnius mendici aspectum in fletum prorupisset? Cui aiunt ab eo responsum, vt diceret, domestica mala multò maiora fuisse, quàm vt à se fleri possent: amici fortunam dignam sibi visam, quam fletu & lacrymis, quando aliter opem ferre non posset, prosequeretur. Croesus & alij primores, qui cum Cambyse erant ad eam vocem propriae fortunae admoniti, nequiuerunt & ipsi fletu abstinere, tetigit???ue subita commiseratio victoris animum, vt confestim miserit, qui Samnieti filio parci iuberent. Sed serum fuit imperium, perierat adolescens, quum nuncius à rege affuit. Ipsum regem, quod praestare potuit, non solùm seruatum voluit, sed penes se quoque in honore habuit, donec res nouas molientem, taurino sanguine epoto, ad mortem compulit. Sab. lib. 7. Enn. 2. ex Herod. lib. 3. ob Vrbis Excidivm. Mileto à Persis capta, Athenienses tam molestè Milesio rum cladem tulerunt, vt vniuersum theatrum illacrymasse dicatur, quum Milesia Phrynichi direptio acta est, ob id???ue auctor ipse mille drachmis, vt Callisthenes prodidit, est multatus, quia velut domesticum vulnus refricuisset. Sabellicus libro 8. Enn. 2. Bello tertio Punico, cùm Rom. punica fide vsi Carthaginenses ccc. primùm obsidibus, mox etiam armis vniuersis exuissent, tandem quoq; vrbem tradere iusserunt euertendam, aliam??? nouam decem millia passuum procul à mari, vbicunq; libuisset, condere. Tum Carthaginenses omnes legati vnà manibus ad coelum sublatis, multa apertè Romanis mala imprecari, à quibus tam perfidè fuissent decepti. Inde in terram prouoluti, manibus capita contundunt. Alij, sibi vestes laniant, quidam manum sibi inferre conati sunt, velut insania quadam stimulante. Postremò ab ea conflictatione quiescenres, velut defuncti vita, humi prostrati iacuerunt, raras & miserabiles voces interim emittentes, filios, vxores, patriam, deos ipsos, quos ipsi piè coluissent, miserabili, modo inuocantes. Admoniti consules humanae fragilitaris, misericordia & stupore pressi, fine voce aliquandiu stetêre, nec circumfusa multitudo lacrymis temperare potuit. Legati moesto filentio vrbem ingressi, continuò multitudinem metu & terrore perculerunt. Multis amicorum sciscitantibus, quum ne vox vlla quidem redderetur, multa cum trepidatione in curiam discurritur. Vbi ad primam mandatorum relationem tantus est à patribus clamor exortus, vt plebs, quae ante curiam stabat, aegrè à foribus remoliendis abstineret. Mox verò edocta, quae essent Romanorum postulata, velut subito, furore correpti, alij aliò dilabuntur. Miserabilis comploratio in publico & priuato orta, saeuus???ue matronarum planctus. Aliae cum fletu & lamentatione templa subeunt, dijs inuidiam facturae. Aliae paruos natos complexae illorum sortem lamentari, quorum ortus in ea tempora incidissent, vt euersa patria in exilio victuri forent. Quaedam penates deos, & lares, quos castè coluissent, velut ingratos incusare. Viriira & dolore perciti, clausis portis muros constenderunt, cum ipsa patria perituri, pro catapultis saxa congesserunt. Senatus omnia prius extrema perferenda censuit, quàm vrbem ad excidium tradendam. Bellum itaq; decretum, missus??? ad Hasdrubalem nuncius, vrbe pulsum, vt publicae iniuriae oblitus, patriae extremo tempore auxiluim ferret. Sabellicus lib. 8. Enn. 5. Solebant Ivdaei quotannis eo die, quo Hierosolyma capta est, eò venire, & desolationem vrbis deplorare. Hieronymus in Sophoniae caput primum: legamus losephum, & prophetiam Sophoniae, illius cernimus historiam. Et hoc non tantùm de captiuitate dicendum est, sed vsque ad praesente̅ diem perfidi coloni post interfectionem seruorum, & ad extremu̅ filij Dei, excepto planctu prohibentur ingredi Hierusalem: & vt ruinam suae eis flere liceat ciuitatis, precio redimunt: vt qui quondam emerant sanguinem Christi, emant lacrymas suas. Et ne fletus quidem eis gratuitus fit, videas in die quo capta est à Romanis & diruta Hierusalem, venire populum lugubrem confluere decrepitas mulierculas, & senes pannis annis???; obfitos, in corporibus & in habitu suo iram Domini demonstrantes: co̅gregatur turba misercru̅, & patibuloDomini coruscante, ac radiante [Greek words] eius, de Oliueti monte quoq; crucis fulgente vexillo, plangere ruinas templi sui populum miserum: & tamen non esse miserabilem. Adhuc fletus in genis, & liuida brachia, & sparsi crines: & miles mercedem postulat, vt illis flere plus liceat. Et dubitar aliquis, cùm haec videat, de die tribulationis & angustiae, de die calamitatis & miseriae, de die tenebrarum & caliginis, de die nebulae & turbinis, de die tubae & clangoris? Habent enim in luctu tubas: & iuxta prophetiam, vox solennitatis versa est in planctum. Vlulant super cinetes sanctuarij, & super altare destructum, & super ciuitates quondam munitas, & super excelsos angulos templi, de quibus quondam Iacobum fratrem Domini praecipitarunt. Venetiis nunciata Clodiae expugnatione (quod circiter mediam noctem cognitum est, quum ea sub Solis occasum hostis potitus esset) tantus terror curiam inuasit, vt vbi primu̅ illuxit, subitò sit ad arma conclamatum. Quo signo costenata ciuitas cum armis in forum accurrit. Compleuerat multitudo ciuium quicquid areae ante curiam & auream aedem iacet. Tum iussu Patrum nunciatum populo, Clodiam cum praesidio amissam. Ad qua̅ vocem tantus fletus coortus dicitur, tanta lamentatio, vt capta vrbe maior oriri non potuisset. Vidisses tum matronas per vrbem, prae nimio dolore deiectas, nunc manus ad coelum tendere, nunc pugnis pectora pulsare: viri inuicem publicam lamentari fortunam, actum esse de republic, actum de imperio dicere: dolere omnes priuatam fortunam, sed libertatis periculum in primis animos versare: credere vulgò, Genuensem victorem paulò pòst affuturum, qui euerso imperio Venetum quoq, nomen euerteret. Quisque pro se perditis rebus priuatae fortunae consulere, aurum, gemmas, argentum, vestes, omnem???ue preciosam supellectilem autad hospites in suburbana loca mittere, aut in sacris aedibus antiquisve monumentis condere: omnia luctus & pauoris erant plena. Credideru̅t multi, si in ea trepidatione hostium classis fuisset ad vrbem admota (quod vt Genuenses facerent, Franciscus Carrarius princeps identidem capta Clodia monuerat) aut vrbem eo die capi, aut certè in summum discrimen adduci potuisse. Sabellicus lib. 6. Decad. 2. Tamerlanes Sebastia vrbe regia capta, Orrhobulem Baiazetis Turcarum Imp. F. praefectum Sebastiae occidít. Vrbis miserabili excidio sic affectus est Baiazetes, vt iter faciens cùm videret pastorem quendam tibia cane̅tem diceret: Cane cantilenam, cuius argumentum sit: Neq; Sebastiam amittas, nec filium Orthobulem. Chalcocondylas lib. 3. ob Excidivm Amicorum, Sociorum. Sybaritae, qui Laon & Cydron incolebant, haud parem Milesiis excidium passis gratiam retuleru̅t, qui Sybari à Crotoniatis direpta, quum Milesij puberes in argumentum doloris ob mutuum hospitium sibi capita rasissent, ipso in tanto Milesiorum malo, nullum tristitiae indicium praebuerunt. Sabellicus lib. 8. Enn. 2. ob Iactvram, Amissionemrerum preciosarum. Heli sacerdos, nimia in filios indulgentia, malè agentes remissè molliter???; corripiens, Deum ossenderat: & tamen cùm illos tam tenera amplexareturpiecate, à Philistaeis interfectos audiens, satis aequo animo tulit. Postquam autem & arca̅ Domini simul captam fuisse intellexit, impatiens doloris, de sede corruit: & quia nonagenarius iam erat, eo lapsu collisus expirauit: ostendens, quanto sibi granius erat praesentia Domini, quam arca exhibebat, quàm liberis (quamuis carissimis) orbari. Marullus & Sab. lib. 5. c. 2. Israelitae capta arca Domini à Palaestinis, ea???; post septem menses ad Bethsamitas remissa, cùm ex Bethsamitis, qui eam irreuerenter attrectarant atq; viderant, 5070. perijssent, & Cariathiarimenses eam Gabaam in domum Abinadabi intulissent, totis illis 20. annis, quibus eo in loco arca fuit, luxerunt, cùm non auderent eam Siluntem, vbi priùs fuerat, reportare, veriti diuinam vltionem. Dauid rex tandem eam suam ciuitatem intulit. 1. Reg. 7. Oniae sanctissimi pontificis, sacerdotum, viduarum & pupillorum maximus fuit luctus, quando Heliodoms-quaestor regius sacras pecunias per vimauferre voluit. Preces illorum à Domino exauditae, & Heliodorus grauiter ab angelo multatus abijt. Vide Tit. Poena sacrilegij. ob Exavctorationem. Argyraspidae & veterani Macedones ob seditionem ab Alexandro Magno exauctorati, tantum dolorem ex hoc facinore concepere, vt moesti & flentes ante tabernaculum eius sese abiecerint, nec nifi reco̅ciliato principe viuere voluerint. Plutarchus in Alexandro. ob Amoris Alienationem. Moeror Zelotvpus. Acheloum Aetoliae fluuium Hercule cum Deianira vxore Oenei regis F. transituro, Nessus Centaurus vltrò operam suam obtulit traijciendae Deianirae, eam???; vitiare conatus, ab Hercule sagittis hydrae veneno infectis transfigitur. Vindictae cupidus, suam vestem sanguine ac veneno illo perfusam, sanguínem???ue in vasculum collectum ex vulnere Deianirae tradidit: dicens illis vim inesse amatoriam, & veste illa indutum maritum non facilè amaturum pellices. Mox cùm Hercules Oechalia subacta, rapta???; lole ad Cenaeum Euboeae promontorium appulisset, Licham seruum ad Deianiram misit, qui aduentum suum ipsi nunciaret. Deianira suspectos amores Ioles habens, vestem Nessi, tanquam antidotum amores, ad Herculem misit. Quam indutus, & furore correptus, cùm tantos cruciatus perferre non posset, se in pyram in monte Oetae vltro coniecit. Id cùm cognouisset Deianira, sua ipsius manu suspendio, vitam finijt. Natalis Comes Mytthol. lib. 7. cap. 1. Theodosio iuniorí Imp. dono datum erat inusitatae magnitudinis pomum: cuius pulcritudinem admiratus, & magnitudinem, Eudoxiae vxori misit. Illa hoc Paulino, ob egregiam eloquentiam sibi familiarissimo. Paulinus regi. Theodosius ergò, à regina percunctatur, Quid cu̅ pomo egisset. Illa se comedisse respondit: timens ne suspicionem sinistram Imperator conciperet. cum???; illa iterum iuramento affirmaret, aliquantisper commotus, palàm id protulit. In manifesto itaque deprehensa mendacio, suspicionem Imperatori auxit: qui ob id Paulinum interfici iussit, & animum ab vxore alienauuit. Illae Hierosolymam abiens, templa illic extruxit, magnas???ue & pauperibus & religiosis cleemosynas largita est: mortuo interim marito. Cuspinianus ex Zonara. Tempore Andronicí, iunioris Imp. Scythissa quaeda̅ Christianae religioni fauens, quenda̅ è Thracijs captiuis emit, ei???; nupsit: atq; intra anni spacium binos liberos ex eo sustulit. Hoc rerum statu, altero anno etiam prior mariti Vxor captiua [103] adducitur. Qua ille conspecta illacrymauit. Scythissa, mulierem emit, vt & domestica ministeria obiret, & marito dolorem conspectu sui mitigaret. Profecta inde Scythissa Constantinopolim, prior vxor coram Patriarcha eam accusauit, quasi maritum sibi praeripuisset. Caeterùm cùm illarem gestam ordine explicasset, & nemo eam reprehendere posset: ipsa hanc sententiam tulit: Vt vxor prior soluto precio redemtionis, cum marito suo abiret. Quod cùm hinc inde illa colligeret, subita incursione Scytharum denuò captiua est abducta. Gregoras lib. 10. Simultates inter Vladislavm Iagellonem regem Polonorum & Heduigim reginam, Gneuossij Deleuicij delationibus excitatae fuerant: cùm ille, absente rege, Gulielmum Austrium (cuius nuptias ante Iagellonem expetiuerat) secretò Cracouiam venisse diceret. Sed iureiurando regina regi satisfecit. Cromerus lib. 15. ob Exilivm. Demosthenes ob accepta ab Harpalo munera, vrbe profugiens, cùm in ciues aduersarios incidisset, quaesiuit latebras. Caeterùm illis nomine eum compellantibus, & viaticum insuper subministraturos protestantibus, in maiorem erupit lamentationem, ac dixit: Me miserum, talem qui reliqui vrbem, tales habens inimicos, quales non promtum sit inuenire in alia amicos? Aeginae & Troezene ferè sedens Atticam lacrymis oppletus respectabat. Vrbe excedens, porrectis ad arcem manibus dixit: O' domina Minerua, quid bestijs tribus deterrimis delectaris: noctua, dracone, & populo? Plutarch, in Demosthene. ob Condemnationem. Olim Rei solebant esse moesti squalidi???; ac lugentibus similes, quo iudices ad misericordiam inflecterent. Hinc illud Plautinum in Asinaria: Quem videam aequè moestum esse, vt quasi dies dicta si siet. Erasmus in Adagijs. ob Contemtvm, Ignominiam. Dionysivs Siciliae tyrannus in Olympiacam panegyrim praestantissimos voce histriones, eius decantaturos apud populum poëmata, misit. Qui primu̅ quidem propter vocis suae praestantiam in magnam admirationem auditores adduxerunt: mox verò poëmatum vanitate cognita, non sine magno risu despectuihaberi ceperunt. Quo Dionysius poëmatu̅ suorum contemtu audito, in magnam incidit tristitiam: qua magis ac magis aucta, tandem furor quoq; animu̅ eius inuasit, ita vt omnes suos amicos, tanquam insidias sibi struentes, suspectos habere inciperet: postremò in eum processit moerorem & dementiam, vt ex amicis suis multos, efficta aliquae causa, occideret: necpaucos in exilium mitteret. Diodor. libro 15. MOEROR NVLLVS OB EA QVAE DIgnasunt moerore. Ex Titulo Toler antiae malorum quorumlibet exempla petantur, fol. 2156. ob Mortem. Mortvi non defleti. Luctus nullus pro mortuis. In genere. Thracia natales hominum flebiliter, exequias cum hilaritate celebret, sine vllis doctorum praeceptis vitae nostrae fragilitatem indicans. Valer. Max. lib. 2. cap. 1. Mela lib. 2. Solinus c. 17. Herod. in Terpsichore Thravsos Thraciae populos hoc fictitasse tradit. Iuxta Zenobium Caesiae, vel secundum Nicolaum Cavsiani natos fletu excipiunt, defunctos beatos ducunt. Strabo lib. 11. ex Euripide, Cavcasianis, [Greek words]/ Brodeus in Archiae epigramma tale: [Greek words]. Lycii, cùm ijs luctus incidit, muliebrem vestem induunt, vt deformitate cultus commoniti, maturius stultum proijcere moerorem velint. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Libyci eos qui vel ab elephantis, vel in venationibus, vel in praelijs interfecti sunt, honorificis sepulturis prosequuntur, hymnos???ue in honorem eorum cantant. Est autem hoc argumentum hymnorum, vt dicant eos se fortes viros praebuisse, qui tantae bestiae reluctari veriti non sint. Dicunt enim gloriosè vitam cum morte commutasse, id demùm monumentum esse laudatissimum ei, qui terrae mandatur. Aelian. de Var. hist. lib. 12. Essedonvm traditur mos, vt parentum funera cantibus prosequantur: mox coetibus propinquorum aduocatis (quod dictu & auditu foedum est) ipsis cadaueribus, immistis ouillis carnibus, vescantur. Alexander ab Alexandro libro tertio, capite secundo. Cimbri & Celtiberi, si qui in acie mortem oppetunt, gaudio exultant: si autem morbo affecti decedunt, in squalore & luctu sunt. Alex. ab Alexan. lib. 3. c. 3. Apud Locrenses luctu mortuos prosequi vetitum est: sed postquam elatum est funus, conuiuia agitant. Heraclides in Politijs. In Coorvm insula viri neque vestium permutatione, neque capillorum rasura vita defunctos lugere solent: matri verò, mortuo iuuene, ad lugendum annus datur. Idem. In Thera, vna ex Cycladibus, seruatum legimus, vt pueri citra septennium, aut homines vltra quinquagesimum annum indefleti essent, si morerentur: quòd illi rapti immaturo funere vix primum vitae limen attigissent, isti autem satis diu vixissent. Alexand. lib. 3. cap. 3. Duae ante portas Massiliensivm arcae iacent, altera qua liberorum, altera qua seruorum corpora ad sepulturae locum plaustro deuehuntur, sine lamentatione, sine planctu, sine luctu: funeris dies domestico sacrificio, adiecto???ue necessariorum conuiuio, finitur. Etenim quid attinet humano dolori indulgere, aut diuino numini inuidiam fieri, quòd immortalitatem suam nobiscum partiri noluerit? Valerius Max. lib. 2. cap. 1. Solon lacerationes plangentium, ploratum excitantia, & eiulatum in alienorum funeribus sustulit. Parentare boue interdixit, vel amplius tres vestes cum mortuo condere: ad aliena monumenta nisi in iustis exequiarum accedere. Plutarchus in Solone. Pro Liberis. Graeci infantibus suis extinctis inferias non dant, neque alia iusta faciunt, quae apparet alios defunctis praestare. Quippe commercium cum terra aut cum terrenis habent nullum: neque hîc apud tumulos, & monimenta, & libamenta mortuorum libenter versantur, & assident corporibus. Neque enimtantulos lugere leges, quasi nefas sit, permittunt, cùm ad meliorem & diuiniorem sortem fimul & sedem demigrauerint. Plut. in Consol. ad vxorem. Q. Fab. Max. filio consulari, & L. Pavlvs duobus paucis diebus amissis, & M. Cato, mortuo praetore designato filio, no̅ luxerunt. M. quoque Bibvlvs consul, quum toto consulatu domi delituisset, quo die de obitu duorum filiorum certior fuit, in senatum venit, & munus consulare obiuit. Quod de Anaxagora & Xenophonte traditur, & Asi??? Pollione, qui quo die filium amisit, in conuiuio luxit. Alex. lib. 3. cap. 7. Pro Vxoribus. L. Crassus cùm piscinis maximè delectaretur, muraenam???; mortuam atratus plures dies tanquam filiam lugeret, probro???ue ei daretur à Cn. Domitio collega: Nimirum, respondit Crassus, fateor meita pium esse, vt minima de causa plorem. At tu qui tres extulisti vxores, minimè ploras. Macrobius & Aelianus. Plutarchus de Vtil. ex inimicis. Pro Damnatis. Tiberius Caesar interdixit, necapite damnatos Propinqvi lugerent. Suetonius. ob Amoris alienationem. Zelotypia nulla. Thesevs Antiopam Amazonem rapuerat. Huius amore captus Soloon itineris comes, cùm ardorem suum celaret alios, vni ex familiaribus eum detexit. Vt Antiopam ille hac de re appellauit, repulit eum acriter: prudenter tamen & leniter tulit, neque ad Thesea detulit. Soloon abscissa spe in amnem quendam se abiecit & interijt. Theseus causa cognita, rem tulit grauiter, monitus???; oraculo Delphico, vrbem ibi conditam à Dei nomine Pythopolim nuncupauit, atq; in honorem adolescentis propinquum flumen Soloonta vocauit. Plut. in Theseo. Colophonius quidam adolescens iuxta Bacchidem meretricem Samiam Plangonem Milesiam amare cepit. Plangon, vt iuuenem ab amore Bacchidis diuerteret, postulauit monile Bacchidis preciosissimum. Bacchis amatori monile concessit. Cùm verò cognouisset Plangon, Bacchidem ab inuidia esse alienam, suum illi monile remisit. Itaque communem, dum vixerunt, habuerunt amasium. Et Plangon [104] imposterum Pafiphila dicta est Ionibus. Athenaeus lib. 13. c. 23. Scythica quaedam mulier, sub Andronico Iuniore Imp. Christianae religioni clàm fauens, quendam è Thracijs captiuis ante suas fores traduci cùm vidisset, eum emit, ei???ue nupsit. Elapso nondum anno altero prior mariti vxor etiam captiua ducebatur. Quam vbi maritus conspexisset, illacrymauit. Scythissa lacrymarum causa intellecta mulierem emit, vt & domestica ministeria obiret, & simul marito dolorem conspectu sui leuaret. Quae ipsa tamen non multò pòst summam ei pro hoc beneficio ingratitudinem exhibuit. Gregoras libro 10. Constantinus Monomachus mortua secunda vxore, & ducta Zoe vidua Michaëlis Paphlagonis, simul etiam Habrae nepti ex fratre vxoris suae conuixit: primùm quidem clàm, postea verò palàm sinerubore: id???; permittente Zoe regina, obingrauescentem aetatem decrepita. Saepe inter ambas in medio prandebat Imperator, quandoq; dominam, quandoq; reginam vocabat. Nec Zoe Imperatorem adijt sola, nisi eam abesse certò sciret. Cuspinianus in Constantino. Zoe Constantini VII. Imp. filia, iam quinquagenaria, Romano Argyropylo nupsit, quem Theodora soror iunior respuebat. À quo cùm propter sterilitatem negligeretur, impotente praesertim propter aetatem, Michaëlem iuuenem elegantissimum adamauit, eundem vt inter regis camerarios cooptaretur effecit, saepe regis pedes fricare iussus. Sunt qui credant regem haud ignarum fuisse huius amoris: caeterùm dissimulasse, quò ipse ab hoc onere senexiam liber esset, néve vxor deinceps tam apertè moecharetur. Cuspinianus. Hispana quaedam nobilis matrona, cùm maritum haberet amore alienae vxoris captum, itare???ue ad illam magno cum metu fratrum illi insidiantium quotidie videret: Tu, inquit, mivir, ab amore isto illicito diuelli non potes, nec ego abs te id contendo: solùm oro, ne cum tanto vitae tuae discrimine ames. illa se velle sequi te ait, duc in arcem tuam: ego ipsi hanc aedium partem cedam instructissimam, in aliam migrabo, ac dabo tibi fidem, non aliter me illam habituram, quàm si soror mihi esset germana: si quid secus senseris, tu me potius domo pellito, illam retineto. Persuasit marito, & nocte quidam pellicem in arcem intulit, vehementer trepidam, ac metuentem vxorem amatoris. quae illam blandissimè & humanissimè exceptam, in suis cubiculis collocauit, nec aliter appellauit quàm sororem, visit???; eam bis quotidie, tractari???ue iussit accuratiùs & delicatiùs, quàm semetipsam, absq; vlla vel in verbis vel in factis odij significatione: Nunc (inquit) marite tutiùs amabis, & securiùs fruêre. Post annum maritus ad vxorem pellice longè formosiorem totus conuersus, amicam cepit capitaliter odisse: & ea pulsa, tantum amorem ad vxorem transtulit, vt in ea se animum, vitam, spiritum suum situm esse praedicaret. Viues de Christiana femina lib. 2. sibi matronam illam notam fuisse affirmat. Litvanorvm matronae palàm concubinos habent, virorum permissu, quos connubij vocant adiutores: contrà pellicatus, viris probro datur. Fulgos. libro 2. cap. l. Sabel. libro 4. Enn. 10. Ottocarvs rex Boëmiae cùm de pudicitia coniugis sinistri ad se rumores delati essent: Lex, inquit, naturae est, Cornua qui faciunt, ne cornua ferrerecusent. Aen. Syl. lib. 3. Commentariorum in Panormitan. Sigismvndvs Imp. Barbaram, Hermanni comitis Ciliae F. vxorem libidinofissimam, ex qua vnicam filiam Elizabetham genuit, vxorem Alberti II. regis Rom. saepissimè in adulterio deprehendit. Sed adulter adulterae ignouit, quia & ipse crebrò alienos violauit thoros. Cuspinianus. ob Repvlsam. Hippoclides Atheniensis, Tisandri filius, cum multis alijs iuuenibus Clisthenis Sicyonij filiam ambiebat. Verùm cùm Clisthenes procos toto anno probaret, & Hippoclides in conuiuio indecoram quandam saltationem edidisset, sublatis in altum pedibus, pater offensus inhonesto iuuenis lusu, ait: [Greek words] id est, Fili Tisandri, à nuptijs tua saltatione excidisti. At ille protinus respondit, [Greek words]: id est, Haud curat Hippoclides. Ea vox, vt testatur Herodotus, in prouerbium abijt. ob Condemnationem. Socrates, cùm Atheniensium scelerata dementia tristem de capite eius sentétiam tulisset, forti???; animo & constanti vultu potionem veneni è manu carnificis accepisset, admoto iam labris poculo, vxori Xanthippe inter fletum & lamentationem vociferanti, innocentem eum perimi: Quid ergo, inquit, nocenti mihi mori satius esse duxisti? Val. lib. 7. cap. 2. [Greek words]. GAVDIVM EX REBVS aliorum secundis. Aeginensivm, qui ad bellum Troianum profecti fuerant, multi perierant in pugna, plures tempestas absorpferat. Paucosigitur, qui domum incolumes redierunt quum recepissent cognati, videntes reliquos ciues ob desiderium suorum in luctu ac moerore versari, non arbitrati sunt conuenire, vt vel palàm laetitiam suam declararent, vel dijs ob illorum salutem rem diuinam facerent: sed suos quisque, quos incolumes receperant, domi clàm conuiuijs & gratulationibus excipiebant, ipsi ministràntes patribus, cognatis, fratribus, ac necessarijs, neminem alienum admittentes. Hoc imitantes Aeginetae, quum Neptuno sacrificant, dies sedecim gestantes thyasos, quos vocant, clàm apud sese conuiuia celebrant, neque seruorum quisquam adesse sinitur: mox Veneri sacrificantes festum soluunt. Itaque qui sic sacrificabant, [Greek words] dicebantur. Erasmus in Adagijs, ex Plut. quaest. Graecan. [Greek words]. GAVDIVM OB ALIENA infortunia. Vtputa. Principvm. Consule Tit. Tyrannorum, quorum morte tam laetantur subditi, quàm vita & incolumitate tristantur, f. 62. 2125. Morte Tiberij Caes. ita laetatus est populus Rom. vt ad primum nuncium discurrentes, pars Tyberium in Tyberim clamitarent: pars Terram matrem, deos???; Manes orarent, ne mortuo sedem vllam nisi inter impios darent: alij vncum & Gemonias cadaueri minarentur, exacerbati super memoriam pristinae crudelitatis etiam recenti atrocitate. Nam cùm Senatusconsultum actum esset, vt poena damnatorum in decimu̅ semper diem differretur, fortè accidit, vt quorundam supplicij dies is esset, quo nunciatum de Tyberio erat. Hos implorantes hominum fidem, quia absente adhuc Caligula nemo extabat, qui adiri interpellari???; posset, custodes, ne quid aduersus constitutum facerent, strangulauerunt, abiecerunt???; in Gemonias. Creuit igitur inuidia, quasi, etiam post mortem tyranni, saeuitia permanente. Corpus vt mouerià Miseno cepit: conclamantibus plerisque, Atellam potius deferendum, & in Amphitheatro semiustulandum: Romam per milites deportatum est, crematum???; publico funere. Suetonius. Caio Caesare interfecto à coniuratis, caede illius in theatro (spectabat enim populus Circenses ludos) nunciata, prae inopino gaudio Mvlti credere nolebant, & se audiuisse dissimulabant, ne si rumor falsus fuisset, ipsi poenas ob gaudium darent. Iosephus lib. 19. c. 1. Antiq. Zonaras, Suetonius. Nero obijt XXXII. aetatis anno, die quo quondam Octauiam interemerat: tantum???; gaudium publicè praebuit, vt Plebs pileata tota vrbe discurreret, nimirum hoc indicio additam sibi libertatem significans. Suetonius in Nerone. Domitiano Imp. occiso, Senatvs adeò laetatus est, vt repleta certatim curia non temperaret, quin mortuum contumeliosissimo atq; acerbissimo acclamationum genere laceraret: sed scalas etiam inferri, clypeos???; & imagines eius coràm detrahi, & ibide̅ solo affligi iuberet: nouissimè eradendos vbiq; titulos, abolendam???; omnem memoriam decerneret. Suet. Constante II. Imp. in Sicilia interfecto, tota Italia, adiacentes???ue prouinciae, extulerunt animos laetitia, adeò vt Italiae Exarchus & copiarum duces, nullum in publico gaudio ausi sint tristiriae signum ostendere. Tanto illum odio persequebantur ob Romam spoliatam, & tributum ab Italia exactum. Cuspinianus. Cognita morte Gulielmi Ruffi, Anglorum regis auarissimi, gaudium ingens est vbique ortum, sic, vt Popvlvs velut carcere eductus, aut vinculis solutus, renascente iam libertate, frequens ad templa adire, & vota Deo soluere, quae antea pro libertate fecisset, perinde festinaret, ac si ille dies, qui regis vitae extremus fuit, sempiternam patriae salutem peperisset. Polyd. lib. 10. Clemente VII. Pontifice mortuo, cuius pontificatum saeuum bellum, quo Roma funestius à multis seculis non sensit, pestilentia propè ineuitabilis, dira famès, & prodigiosus Tyberis auctus, accumulatis cladibus excepêre: omnis ordo, & denique populus Rom. vniuersus, diu expectata, & demùm andita eius morte, magnoperè laetatus est, iocati???ue summa libertate nonnulli gratias egere Matthaeo Curtio medico, qui firma vtentem valetudine, innato???; membrorum robore praeualidum, in multa spe longioris vitae, nouis praeceptis, &. commutata vitae ratione, dubiò procul occdisse credebatur. Sab. Supplem. lib. 17. ex Iouio. Hostivm. Atheniensis nunciata Philippiregis morte, illicò dijs ho [105] norem habuerunt, & Pausaniae interfectori coronam decreuêre. Plut. in Demosthene. C. Martio Coriolano perpetui exilij poena damnato, pronunciata sententia, qua damnatus est, nulla vnquam caesis hostibus tantos fecerat Popvlo spiritus victoria, quantum tunc exultans & ouans discessit. At senatum merus angor moeror???; renuit dolentem & ingemiscentem, quòd non omnem lapidem priùs mouissent, quàm tantam contumeliam & licentiam perpessi essent populi. Plut. in Coriolano. Caeso ab Heluetijs ad Nancium Carolo Burgundo, Lvdovicvs XI. Francorum rex, qui eius tollendi causa bellicosissimam gentem contra ipsum incitauerat, grauissimo aduersario liberatus, quo viuo de regno suo bene sperare non poterat, primo nuncio, vt laetissimo, centum quinquaginta pondo argenti in abacum facti euangelij ergô dari iussit. Aemil. lib. 10. Leo X. Pp. accepto nuncio, de Gallis Mediolano eiectis, incredibili laetitia affectus in febriculam incidit, qua per incuriam tandem extinctus est. Iouius libro 4. eius Vitae. Idem tantum ex morte Selymi Turcorum Imp. concepit gaudij, quantum tristitiae: paulò antè audito Sultani Memphitici excidio acceperat. Nam eo interitu nunciato, litanias ac supplicationes publicas, in quibus homines nudatis pedibus incederent, Romae haberi curauerat: legatos???; per totam Europam miserat, qui id efficerent, vt Christiani in vnum coëuntes, contra Christianorum omnium hostem acerrimum Selimum, à quo Sultanorum regnum florentissimum euersum fuerat, arma sumerent. Iouius in Solymanno. Privignorvm. M. Tull. Cicero repudiata Terentia, Virginem locupletissimam iam grandis natu in vxorem duxerat. Non multò post has nuptias, cùm Tulliola Dolabellae nupta ex partu decessisset, & noua nupta morte eius videretur exultasse, eam repudiauit. Plutarchus in Cicerone. INVIDIA. [Greek words]. Sic 2. Rhetor. Arist. Est igitur dolor ex aliena felicitate perpetuus, maerore, macie, & squallore habentem conficiens: vnde Liuor edax à poëtis dicitur: quòd vt Pudor ab accidente suo Rubor interdum appellatur, sic Inuidia à perpetuo pallore Liuor. Dolet autem, non quòd ex aliena felicitate sibi aliquid decedat (sic enim [Greek words] siue Aemulatio esset) nec quòd indignis haec felicitas accidat (quae [Greek words] propriè diceretur) sed quòd dignis quidem adest, inimicis tamen suis, & quos omnino perditos cupiat. Exempla plurima ex Tit. Iniustè damnatorum & Exulum, peti possunt, fol. 3475. 4119. item, Varietatis casuum, eorum scilicet qui ex felicibus infelices sunt redditi, quatenus inuidia circumueniuntur, fol. 3901. Respectv rervm, Propter quas inuidet in Genere. Alexander Macedoniae rex potentissimus Perdiccam oderat, eò quòd esset bellicosus: Lyfimachum, quòd militandipetitus: Seleucum, quòd magni animi: Attalum, quòd imperatoria dignirate polleret: Ptolemaeum, quòd ei prosperè omnia succederent. Aelian. lib. 12. de Var. hist. Mvtivs fuit quispiam apud Romanos maleuolus, & alienam prosperitatem adeò aegrè ferens, vt quum Publius eum solito tristiorem aliquando vidisset, statim dixerit: Aut Mutio nescio quid inco̅modi accessit, ant nescio cui aliquid boni. Suet. C. Caligvla, non minore liuore ac malignitate, quàm superbia saeuitia???ue, penè aduersus omnis aeui homines grassatus est: tum claros, tum obscuros. Neque vllus tam abiectae conditionis, tam???; extremae sortis fuit, cuius non commodis obtrectaret. Suetonius. in Specie. Inuidere Eruditioni. Caligvla inuidiae oestro percitus cogitauit de Homeri carminibus abolendis. Cur enim sibi non licere dicens, quod Platoni licuisset, qui eum è ciuitate, quam constituebat, eiecerit? Sed & Virgilij &Titi Liuij scripta & imagines, paullùm abfuit, quin ex omnibus bibliothecis amouerit: quorum alterum, vt nullius ingenij, minimae???; doctrinae: alterum, vt ver bosum in historia, negligentem???; carpebat. De iuris quoque consultis, quasi scientiae eorum omnem vsum aboliturus, saepe iactauit, se mehercle effecturum, ne quid respondere possent, praeter aequum. Suetonius in Caligula. Arti, Industriae mechanicae. Tiberivs Caesar magistrum architectona, quòd maximam porticum in latus ita procumbentem, vti ruina̅ minaretur, ingenij sagacitate mira in integrum restituisset, admiratus est, [Greek words], inquit Dion: quo nomine illum pecunia donatum, vrbe interdixit. Quum autem accessisset supellex, ac quo procliuius fieret compos veniae, ex industria vitreum allisisset poculum, mox???; idem ostendisset [Greek words], id est, infractum illaesum???;, etiam interfecit. Caelius lib. 20. c. 30. A. L. Virtuti vniuersim. Hebraeouvm pontificum nefaria insectatio, Christi regis acta & vitam infamantium, nil aliud fuit quàm inuidia, quae caecos & praecipites egit, vt quem colere, quem venerari debuerunt, cruci affixerint. Nec impunè vindicata est ea iniuria, non solùm patriae excidio, tanta???; hominum iactura, quantam nulla vnquam vidit aetas, vnum in locu̅ gente coaceruata, sed perpetuo etiam posteritatis supplicio. Sab. lib. 9. c. 2. Viros bonos, qui per virtutem primum locum tenebant, ex inuidia oppugnauêre Periclem Simmias, Alcmaeon Themistoclem, Pompeium Clodivs, Epaminondam Meneclides orator. Plut. in praecept. Politicis. Atheniensivm ostracismus Democratiae quidem aequalitatis trutina fuit, verùm inuidiae popularis infestissimu̅ telum. Itaq; praestantissimi viri post res feliciter gestas exulare coacti sunt, Aristides Iustus, Themistocles in Perfide, Iphicrates in Thracia, Conon in Cypro, Tunotheus in Lesbo, Chabrias in Aegypto, Chares in Sigaeo. Athen. lib. 12. cap. 14. Socrates mortalium sapientissimus est Delphico oraculo iudicatus. Quòd nisi Athenae longè aliter persuasum habuissent, nu̅quam vir iustissimus venenum hausisset, publicè damnatus. Sed quem viuum odit, defunctum desiderauit inconstans ciuitas. Accusatores enim eius exilio damnauit, defuncto statuam in publico posuit. Adeò leuiter aut odit, aut amat ciuilis multitudo. Sab. lib. 1. c. 6. Graecorvm duces ad Salamine̅ re bene gesta, quamuis consilio Themistoclis omnia gesta essent, eius tame̅ gloriae inuidentes, ne secundas quidem rei benè gestae partes tribuere voluerunt. Herodotus. Sabinvs Diaconus Gregorij Agrigentini episcopi, gratitudinis loco quam Gregorio debebat, quòd filiam suam à diuturno morbo liberasset: eius gloriae tantum cepit inuidere, vt cum Crescentio collega Gregorio insidias struxerit. De quibus vide sub tit. Theologorum septimi seculi. Gregorius Nazianzenus, apud Nazianzum oppidum Cappadociae in patris locum praesul cùm subrogatus esset, maximóque Arianorum turbini restitisset, statim inuidia gloriam subsequuta est. Obtrectare enim Qvidam ceperunt, palam???ue vociferari, Gregorium sedem occupasse, ipsum priorem repetere, ac alium subrogari oportere. Quod ipse animaduertens, cùm iam superare posset, cedere maluit, ne caedes aliqua, aut tumultus oriretur. Ruffinus XI. Historiae libro. Tertullianus, vir in Ecclesia Dei praestantissimus, inuidia Romani cleri (qui tantam virtutem ferre non poterat) exagitatus, ad Montani sectam palàm defecit: & contra catholicos scripsit quaedam, longè plura tamen pro catholicis. Hieronymus lib. 4. cap. 34. Demetrivs episcopus Alexandrinus inuidia motus contra Origenem, alioqui amicum & catechisten suum, quòd cùm in Achaiam pro sedandis haeresibus missus esset, in itinere ab Alexandro episcopo Hierosolymorum, & Theoctistum Caesareae episcopo apprehensus, in presbyterum ordinatus, omnibus admirationi esse cepisset, Alexandrum & Theoctistum grauiter accusare cepit: hoc solum Origeni obijciens, quòd se Origenes adolescens execuisset. Origenes ergo de hostili eius animo certior factus, mansit Caesareae. Euseb. lib. 6. Prudentiae. Est Cato maior, Popvli Rom. iudicio, prudens appellatus: id enim eius nomen arguit. Caeterùm nemo vnquam in ea ciuitate maioribus est odijs exercitus. Quadragies sexies reus causam dixit, est???; semper absolutus. Valuit scilicet plus eloque̅tia, quae humanis rebus dominatur, & innocentia, quàm omnes inimicorum validissimi conatus. Sab. lib. 1. c. 6. Fortitudini. Cùm Dauid à caede Goliath Palaestini reuerteretur, cum Saulo rege, qui caeso Goliath castra Palaestinorum inuaserat, & illoru̅ maximam strage̅ ediderat: mulieres Israëlitides ex omnibus oppidis, cu̅ cantu & choris regi obuiam progressae, ludentes recineba̅t: Saulus mille, decem superauit millia Dauid. Quam remSaulus aegerrimè tulit, quòd sibi Dauid praeferretur: tantae???; virtutinihil aliud deesse, quàm regnum. Itaque [106] eum deinceps exitiali prosecutus fuit odio. 1. Reg. 18. Drances Rutulus orator, apud Vergilium 11. Aeneidos: ??? quem gloria Turni Obliqua inuidia, stimulis??? agitabat amaris. Apud Amphictyonas (qui conuentus fuit totius Graeciae) Ephialtes Lacedaemonius (quem Diodorus Siculus lib. 11. Trachiniu̅ fuisse ait) proditionis accusatus est, quòd Xerxi Persarum regi, aduersus Lacedaemonios Thermopylas oppugnanti, tramitem incognitum, occultum & auium indicasset: eiu???ue dolo malo factum esset, cur totus Lacedaemoniorum ille exercitus, cum ipso rege ac duce Leonida insidias deductus, hostibus???ue proditus esse diceretur. Conuictum nihilominus pecunia non capite multarunt. Inuidia id quidem magis (vt opinor) quàm legibus, ne si atrociter rem vindicassent, non tam de Ephialtis proditione, quàm de Lacedaemoniorum, vbi fraus aberit, inuincibili virtute ac fortitudine pronunciasse viderentur: ideo??? totius Graeciae principatum ad eos pertinere. in quo tamen perpetua fuit Graecorum omnium inter se, nec non ad euerfionem vsque misera contentio. An ideo verò, quòd in liberis populis rarò fit iudicium capitis? primum??? in Areopago actum esse, Plinius notat Naturalis historiae lib. 7. c. 56. Aerodius ex Herodoti lib. 6. & ex Strabonis lib. 1. de Situ orbis. Henricus cognomento Ferreus, comes Holsatiae, regi Angliae Eduardo III. ob virtutem acceptissimus fuit. Vrebat id Anglorum Proceres. Itaque absente rege, apud Reginam conqueruntur, Saxonem hunc ignobilem multis nobilibus Anglicis praeferri: cuius ígnobilitas vel leonis periculo deprehendi queat. (Hunc enim naturâ internoscere nobilem sanguinem ab ignobili.) Ergo Reginae permissu leo noctu laxatur, vt Henricum ante lucem auras captare solitum aggrediatur. Henricus de more seminudus, baltheum cum gladio appensum gestans, in gradibus leonem habuit obuiam. Caeterùm interritus: Quiesce, inquit, quiesce ferox canis. Ad quod verbum leo ad pedes eius procubuit: quem ille incolumis reduxit in caueam. Cranzius lib. 9. Saxon. c. 24. Magnificentiae. Adrianus (qui pòst ad pontificatum peruenit, sextus ordine) ab sacerdotio parochiali in Hollandia, quo eum Margarita Maximiliani Imp. Rom. F. honestarat, & Decanatu, Louaniensi cum collegij Vicecancellariatus magistratu coniuncto ditior factus, nihil mox antiquius duxit, quàm Louanij collegium, sub Adriani nomine luculenter aedificare, adiunctis praedijs, quibus studiosi adolescentes oppressi inopia cum doctoribus alerentur. Fecit antem parsimonia sua & sancta frugalitate, vt & auctiores sibi essent rerum omnium reditus & opus institutum feliciter breui absolueretur. Hoc ipsius ceptum Bernardinvs Caruaiales Hispanus, inter Cardinales auctoritate atque opibus insignis, admiratus ob facilem successum, quodam ingenuo dolore concepto suspirasse, suae??? fortunae indignatus fertur: quòd id opus ad laudem sempiternam Decanus haud planè diues condere fuisset ausus, quod ipse tantus Cardinalis, sicuti ab antiquo animi decreto destinasset, nondum inchoare potuisset. Iouius in Adriano VI. Pulcritudini. Caligvla Caesar pulcros & comatos, si quos obuios haberet, occipitio raso eos prae inuidia deturpabat. Suet. Robori. Occidit Cambyses rex Persarum, fratrem Smerdem, non regni aemulatione (quippe, quae nulla esse poterat, vno fratrum imperante, altero ad obsequium parato) sed inuidia. Attraxerat frater Aethiopicum arcum, ipso rege & regis comitatu aliquanto validiús. Peperit iuueni fortissimo lacertorum robur inuidiam: ea verò inuidia non multò pòst exitium: ademit ea vis vitam fratri, illi, cuius iussu interfectus est, regnum & vitam omni regno chariorem. Sab. lib. 9. c. 2. ex Herod. lib. 2. Dioxippus Atheniensis pugil Alexandro Magno ob virium praestantiam haud mediocriter charus erat. Hunc cùm Horatas Macedo (Diodorus & Aelianus Choragum vocant) non maledictis tantùm insectatus esset, sed & ad singulare certamen prouocasset, & victus ab eodem fuisset, non modò Macedones popularis sui casum iniquè tulerunt, sed rex quoque ab eo fuit alienatus, omnes???ue regis amici & aulici virtuti eius inuidentes, id tandem excogitarunt, vt minister quidam poculum aureum Dioxippi puluino subijceret. Conuiuio inito, conqueri coeperunt de furto patrato vestigantes???ue poculum ablatum, se inuenisse simularunt, cum magno pudore & probro Dioxippi. Qui magnum concursum Macedonum ad se videns, exijt è conuiuio: & epistola ad Alexandrum de fraude in se commissa scripta, manus sibijpsi intulit. Diodorus libro 17. & Sabellicus lib. 6. En. 4. & Aelianus lib. 10. Peritiae armorum. Toko gregarius miles Haraldi IV. Danorum regis inter conuiuas tanto se sagittandi vsu praeditum iactabat, vt pomum licet exiguum, baculo superpositum, prima sagitta feriret. Rex in filio periculum facere coëgit: vt nisi primo sagittae ictu pomum excuteret, proprio capite inanis iactantiae poenas lueret. Toko eò necessitatis redactus adolescentem monuit, vt capite immoto strepitum iaculi venientis exciperet, faciem item eius ne viso telo terreretur auertit. Tribus deinde sagittis è pharetra depromtis, prima pomum è capite pueri deiecit. Interrogatus autem à rege, cur plures sagittas sumsisset? In te, inquit, primae errorem reliquis vindicaturus. Neque liberam vocem rex aegrè tulit. Non multò pòst Haraldo eius se artis, qua Finij niuales saltus peragrant, peritiorem iactante, Toko in consimili genere laudis suam ausus conferre virtutem, apud Collam rupem editae professionis experimentum dare compellitur. Praerupti igitur scopuli cacumine conscenso, exiguo se fusti credidit, lubricas???ue plantis tabulas adaptando, rapidum in praeceps vehiculum egit, eius???ue regimen intrepida manu continuit. Tandem illiso cautibus vehiculo excussus, ne in praeceps ageretur fortuito fragmentorum impedimento obtinuit. Ergo vbi praeter omnium expectationem fortuna magis quàm arte seruatus est, insidias regis postea veritus, Suenonam contra patrem rebellantem secutus. Haraldum in sylua ventrem exonerantem sagitta interfecit. Saxo lib. 10. Opulentiae. Isaacus patriarcha, cum Geraris in Palaestina habitaret, Deo benedicente annuas fruges cum centesimo percepit, & indies crescebat. Inuidia igitur in eum commoti Palaestini, puteos omnes ab Abrahami seruis fossos terra compleuerunt. Abimelechus Gerarorum rex iussit Isaacum ab ipsis discedere, quòd esset longè eis potentior. Genes. 26. Thesauris. Bello Iudaico, in balsami hortum, prope Hierichuntem, saeuiêre Ivdaei, sicut in vitam quoque suam. Contrà defendère Romani, & dimicatum pro frutice est. Serit???ue nunc eam fiscus: nec vnquam fuit numerosior aut procerior. Plinius libro 12. cap. 26. In solis Peruanis montibus animal reperitur, colore rufum, hircis Indiae Orientis simile: cornua non habet: herbis salutiferis, quae sunt ibi plurimae, nutritur: figacissimum est. Lapides Bezares, in marsupio quodam latenti gignit in quo herbas ruminandas reponit. Puer, annorum duodecim, hoc, inuitis Indis, Hispanos admonuit. Is à suis mox fuit sacrificatus. Adeò Hispanis inuident sua mysteria. quae tamen illi per mulieres, quae cum ipsis libidinis causa consuescunt, & quicquid eorum regionis est, intelligunt. Ioan. Metellus. Nezamislio Boëmis imperante inuentus fuit fons aquis salsis scaturiens, ad quem multae operae, salis coquendi, ac noui oppidi condendi gratia, vndatim adfluxerant. Durat in hunc diem oppidum, à sale, Slana vernacula lingua nuncupatum. Caeterùm sal breui tempore euanuit, vel ipsis aquis sua sponte factis insulsis, vel hominum potius culpa, aliorum alijs inuidentium lautiorem fortunam. qualiter tunc Zatecenses affecti fuisse dicuntur, per inuidiam Slanensibus denunciantes, ne salinas instituerent: alioqui nouum opus se manu violenta inhibituros. Instant operi Slanenses, secum???ue aduersarios congressos, plus quàm centum interficiunt. Zatecenses aegritudinem animi ex clade acceptam totum annum dissimularunt: quo euoluto, suo dehint tempore Slanenses incautos adorti, fontem salis robore lignorum, mole???ue lapidum obstruxêre & corrupêre, simul??? oppido occupato colonòs eò deduxêre. Dubrauius lib. 2. Donis. Taxiles Indiae rex, praeter aureas coronas, quas Alexandro Magno & primoribus dono de dit, octo ginta signati argenti talenta regi obtulit. Quae ille Taxili non solùm reddidit, sed mille etiam talenta de manubijs superadiecit, vasa adhaec ex auro & argento, cum Persicis vestibus, & equis triginta insignibus. Meleager Taxili hoc inuidens, supra coenam largiore vino vsus, gratulari se dixit Alexandro, quòd virum in India reperisset talentis mille dignum. Rex quamuis iratus hoc tantùm respondit, Inuidos homines nil aliud esse quàm sua ipsorum tormenta. Sab. lib. 6. En. 4. Apud Naxios, locupletes quidem plerique vrbem habitabant, caeteri verò sparsi per vicos agebant. In quodam itaque vico, cui nomen Lestadae, Telestagoras habitabat, praediues ac nobiles, multae???ue apud plebem auctoritatis: cui cùm alij complures honores habebantur, tum praecipuè muneribus quotidianis ciuium honorabatur, adeò vt qui vendebant, si quis minoris liceretur quàm vellent, dicere solerent, se malle dono dare Telestagorae, quàm tanti vendere. Quidam igitur Adolescentes cùm piscem ingentem licitarentur, ac piscator ex more diceret, se malle Telestagorae [107] dono mittere, quàm tanti vendere: molestè ferentes eadem audire toties, simulata beneuolentia ad Telestagoram adduxerunt emtum piscem. Quem cùm ille libenter accepisset, tum ipsum adorti sunt, tum filias iam nubiles constupraru̅t. Quod factum indignè ferentes Naxij, arreptis armis inuadere conati sunt adolescentes: tanta??? hinc orta seditio, vt Lygdamis, huius tumultus praefectus, pòst arrepta tyra̅nide patriam oppresserit. Aristoteles apud Athenaeum lib. 5. c. 7 Contra Ricardum II. Anglorum regem iuuenem, summa in omnes liberalitate vtentem, inuidia moti beneficioru̅ in dies collatorum aulici quidam, & inter eos duo praecipui, Ioan. Ansleius, eques, & Hvgo Cartonus, coniurarant. Sed indicio proditi, cùm alter alterum auctorem faceret, monomachia decertare iussi. Cartonus ab Ansleio victus, crimen fassus, supplicio affectus fuit. Polyd. lib. 20. hist. Angl. Succeßioniregni. Moriente Ioanne Castulonensi rege, eius nominis vltimo, superstites duo filij fuêre, Henricus atque Elizabetha, quae postea Ferdinando Ioannis Aragonij Siciliae regis filio nupsit. Cùm autem Henricvs Elizabethae frater ad procreationem impotens esset, atque vt interdum contingit, verbis cum eo soror contendens dixisset: Etiam inuito ipso, se post eum regnaturam: tantu̅ ex eo indignationis Henricus concepit, vt statueret omnino operam dare, ne sorori quod optabat succederet. Itaque cùm Hispanum iuuenem conspexisset decora quidem facie, sed humili fortuna natum, nomine Belthramum Cuenam, in regiam eum acceptum, ducem Alburchechensem creauit, egit???ue vt cum regina concumberet. Itaque filiam edidit, cui Elizabethae nomen inditum est. Quae magnoru̅ Castulonensi regno, post Henrici mortem, motuu̅ causa extitit, alijs filiam, alijs sororem ad capessendu̅ regnum vocantibus. Tandem cùm soror viribus superior fuisset, filia in Lusitaniam profugit, retento regio animo, nomine???ue: etsi eam, qui diuersas partes fouebant, Belthramicam appellarent. Fulgos. lib. 9. cap. 3. Morti gloriosae. C. Ivl. Caesar secu̅dùm Scipionis in Africa superati fugam, cùm manus Cato sibijpsi Vticae intulisset: Inuideo, Cato inquit, hoc lethum tibi. namque tu mihi tuam salutem inuidisti. Plutarchus in Apophtheg. Sepulturae. Agathocles Syracussioru̅ tyrannus, Gelonis, regis sepulcrum, quod ei ob res praeclarè gestas populus extruxerat, diruit. Diodorus lib 11. Praeconio, Proclamationi. Videntes Principes sacerdotum & scribae miracula quae Dominus faciebat, & pueros clamantes, Osianna filio Dauid, aegerrimè tulerunt. Matthaei 21. Pausanias in Atticis narrat, Athenienses, quòd à Pindaro in quodam asmate laudati essent, tanti fecisse ampli illius ac grandiloqui poëtae testimonium, vt & dona ei plurima ob id miserint, & statuam in ciuitate sua statuerint. Id fusiùs edisserit in quadam epistola Aeschines. Ait enim illum, cùm Atheniensium vrbem commendasset, his verbis: [Greek words], multatum esse à Thebanis ciuibus suis, aegre ferentibus, alienis eum potius, quàm suis, illam tantam laudem dedisse. Quod vbi resciuêre Athenienses, confestim miserunt ei duplum eius pecuniae, quam multae nomine erat exactus: ipsum???ue aenea statua ornarunt. ea statua visebatur Aeschinis aetate ante regiam porticum: sedens Pindarus cum pallio, & diademate, lyram tenens, & supra genua apertum librum. Muretus libro 4. Var. lect. cap. 1. C. Ivl. Caesar aegrè ferens Catonem sibi inuisum à M. Tullio multis celebratum laudibus, duos libros in eundem scripsit, qui Anticatones inscripti sunt: in quibus omnia propè Catonis vitia collegit, & inter alia ebrietatem, vt maximum probrum, illi obiecit. Horativs ferre non potuit laudem ac gloriam antiquorum poëtarum. Itaque Arte poët. ad Pisones Plauti iocos contemnit: Lucilium item vt lutulentum ridet: ne ipsi quidem Ennio parcit, quamuis id tectius faciat: Ennius & sapiens & fortis & alter Homerus, Vt Critici dicunt. Victorius lib. 15. Variarum, c. 13. C. Caligvla Ptolemaeum regis Iubae F. & accersitum è regno, & exceptum honorificè, non alia de causa repentè percussit, quàm quod edente se munus, ingressum spectacula, conuertisse hominum oculos fulgore purpureae abollae animaduertit. Suetonius. Erat Esius Proculus patre primipilari ob egregiam corporis amplitudinem & speciem Colosseros dictus. Hunc Idem è spectaculis detractum repentè & in arenam deductu̅, Thraci & mox hoplomacho comparauit, bis̅ue victorem constringi sine mora iussit, & pannis obsitum vicatim circumduci, ac mulieribus ostendi, deinde iugulari. Cùm quodam die muneris, essedario Porio, ob prosperam pugnam seruum suum manumittenti, studiosius plausum esset, ita se proripuit è spectaculis: vt calcata lacinia togae, praeceps per gradus iret indignabundus & clamitans, Dominum gentium populum ex re leuissima plus honoris gladiatori tribuentem. quàm consecratis principibus, aut praesenti sibi. Suetonius. Cyrus vrbis Constantinopolitanae praefectus, terrestrem Constantinopolis murum demolitus, alijs duobus interuallis additis, alium intra sexagesimum diem extruxit. Cuius operis ad pulcritudinem & festinatam absolutionem obstupescens populus, Imperatore Theodosio in Circo sedente, exclamauit: Constantinus condidit: Cyrus instaurauit. Ea propter in inuidiam venit: & Graecis rebus studere per calumniam dictus, publicatis eius bonis, raso capite Smyrnae episcopus constitutus fuit. Cedrenus. Dignitati cuicunque. Defuncto Leosthene, Lamiaci belli duce & fomite, verentes cius Aemvli, ne dux ad exercitum Phocion missus bellum transigeret, hominem quendam subornarunt obscurum, qui exurgens in concione diceret, quòd amicus & condiscipulus esset Phocionis, monere se, vt parcerent ei, cùm parem non haberent alium: Antiphilum autem exercitui praeficerent. Id cùm populus Atheniensis probaret, progressus Phocion demonstrauit, neque se vnquam istius condiscipulum, neque aliàs notum vel familiarem fuisse. Verùm nunc inquit, ex hodierno die amicitiam & necessitudinem in eo tecum, quandoquidem quae è re mea sunt consuluisti. Plutarchus in Phocione. Inuiderunt P. Val. Poplicolae Propinqvi, Capitolinitempli dedicationem Horatio Puluillo consuli: cui praesenti ceremoniae intento, tam atrocem quam falsum de morte filij nuncium incusserunt. Sed ille siue non credidit, siue religionem priuato luctuipraetulit, reiecto omine, quod inchoauerat, peregit opus. Sab. lib. 9. cap. 2. Iacobus III. Scotorum rex cùm obscuros quosdam homines & mechanicos ob artis peritiam ad summos honores eueheret, à Proceribvs captus, in arcem Edinburgensem missus est, & Atholiae comiti custodiendus datus, aulici eius strangulati. Eum Alexander Albaniae dux, germanus frater, Anglorum auxilijs liberauit. Non multò pòst, cùm ob regni affectationem Alexander proscriptus, in Gallia perijsset, & rex ad ingenium suum in euehendis cum iniuria nobilium ignobilibus rediret, coniurati in potestatem suam redacto Iacobo regis primogenito, acie victores regem & regno & vita exuerunt. Appendix Hist. Scotorum. Victoriae. Thebani Epaminondae duci suo Leuctrica Victoria clari gloriae inuidentes, ei propter continuatum magistratum annum Boepotarchiam dictum, causam dixêre: & mox, cùm contra Alexandrum Thessaliae tyrannum exercitum comparassent, eum priuatum inter ordinarios militare coëgerunt. Pausanias in Boeoticis. P. Scipio Africanus, & L. Scipio Asiaticus, ob interuersam praedam Asiaticam à Tribvnis accusati, & inuidia magis quàm argumentis oppressi: ille sponte sua in exilio Linterni consenuit, huius bona omnia in publicum à Tribunis redacta, ac diuendita, praeter pauca, quae ad vsum vitae cognati & clientes illi redemerunt. Sab. lib. 7. Enn. 3. Adrianvs Caesar adoptatus à Traiano, cùm, vt aliis multis, ita & gloriam patri inuideret, Armeniam, Mesopotamiam & Assyria̅ Persis reddidit, quas Romano imperio Traianus adiunxerat, reuocauit??? exercitus, ac finem imperij esse voluit Euphratem amnem: pontem quoque ab eodem supra Danubium factum deleuit. Eutropius lib. 8. Manvel Imp. Constantinopolitanus, Conrado III. Imp. ingentem exercitum per Bosphorum ducenti inuidens commeatus suffi cientes pollicitus, gypsum contusum farinae immiscuit, coactus??? est Conradus re infecta domum redire. Simili fraude Ludouico Francorum regi persuasit per deserta Syriae copias ductare. Itaque inopia rerum omnium affectus est exercitus, & Turcorum assultu fatigatus, re infecta per Seleuciam Antiochiam petens, Palaestinam tandem ingressus est, cum multo labore & damno, multis fame morbo???ue absumtis, Cuspinianus. Cùm Reges Bohemiae & Vngariae, zelo religionis, Lituanorum terram inuaderent, Christianis sacris (quando aliter fieri non poterat) gentem per arma initiaturi, & gentis principes in arce fortissima obsiderent: Lvdervs Magister ordinis Theutonicorum per Prussiam, vel familiaritate nobilium obsessorum, vel odio regum (quibus eius terrae dominium inuideret) scribit in castra, Prussiam magno Lituanorum exercitu vastari: se esse imparem tantis hostium copijs. Reges succurrendum rati terris Christianis, soluta obsidione in Prussiam magnis itineribus animis???ue pro [108] ficiscuntur. Interim obsessa nobilitas Lituanorum elabitur. Fratres, vbi regum in se iustam indignationem, & sui magistri perfidiam intellexerunt, ipsum magistratu deiectum carceri incluserunt. Cranzius lib. 8. Vuandaliae, cap. 26. Alfonsus Albuquercius Indiae praetor omnem fermè oram Indici maris, quae Indo fluuio, & Cori promontorio denitur, sub Emmanuelis regis Lusitaniae imperium subiunxerat: Malacam etiam adiecerat, regnum Armuzij armis ceperat, & prudentia stabilierat, Emmanuelis regis Lusitaniae nomen latissimè propagarat. Ea de causa rex optimè erat in Albuquercium animatus. Sed ex Avlicis permulti splendori eius & felicitati inuidentes, perpetuò aures regis obtundebant, hominem???ue aliquando dementiae & temeritatis, aliquando verò ambitionis minimè ferendae, atque adeò proditionis insimulabant. Postremò regi persuaserunt, Albuquercium ad tyrannidem aspirare, velle???ue Indiam vniuersam sibi subdere. eo???ue rem deduxerunt, non quidem vt Rex illum non satis magna laude dignum arbitraretur, sed vt saltem ab India reuocandum statueret. Itaque Lupium Suarium Aluarengam illi substituit. Osorius lib. 10. rerum Em. Triumpho. Cn. Pompeio, victo Domitio, capto rege Hiarba, triumphum petenti, obstitit L. Sylla, quum diceret eum honorem consulibus duntaxat, & summis ducibus, qui suis non alienis auspicijs bellum prosperè gessissent, decerni solere. Accedere ad id immaturam aetatem XXIV. annorum, cui nunquam Rom. Pop. talem esset honorem decreturus. Tum Pompeius. Multò plures, inquit, mortalium, ô Sylla, orientem venerantur Solem quàm occidentem: ad aetatem, quae sibi exprobrabatur, hauddubiè alludens. Obtinuit quidem Pompeius, vt triumpharet: qui vt conspectiore aliquanto apparatu vrbem inueheretur, quatuor currui elephantes adiunxit: quod primus omnium Liber pater India victa fecisse dicitur. Plut. & Plinius equis inuectum scribunt, quia vrbis porta non fuisset beluarum capax. Magnus inde fauor Pompeio conciliatus, quòd partim illi virenti aetate acciderat, partim quòd eques adhuc, necdum per aetatem in curiam ascitus insignem triumphum egisset. Torquebatur alieno successu dictator Sylla, sed pudore adductus, ne praesenti iuueni fauorem inuidere putaretur, silentium agere: tanta in eo iam sene erat ambitio, vt ne amicis quidem honorem vllum impertiret. Satis constat, Lucretium Offellam, cuius praecipua opera in iuniore Mario opprimendo fuerat vsus, medio foro interfecisse, quòd eo inuito in consulatus petitione perseuerasset. Sabellicus lib. 3. Enn. 6. Nobilitati. C. Caligvla inuidia motus, Torquato torquem, Cincinnato crinem, & Cn. Pompeio stirpis antiquae Magni cognomentum abstulit. Esium quoque Proculum, formosissimum adolescentem, iugulari fecit. Suetonius. Statuis. Caligvla liuore ductus statuas virorum illustrium, ab Augusto ex Capitolina area propter angustias in Martium Campum collatas, ita subuertit, atque disiecit, vt restitui saluis titulis non valuerint. Vetuit???ue posthac viuentium cuiquam vsquam statuam, aut imaginem, nisi consulto se & auctore, poni. Suetonius. Felicitati, succeßibus. Sempronivs Gracchus & Rutilius tribuni plebis Marco Attilio Glabrioni diem dixêre, nullam aliam ob causam, quam quòd homo nouus tam citò creuisset. Liuius de bello Macedonico, & Volat. lib. 13. cap. 3. Anthrop. C. Marivs cùm in Africa primùm & inde in Galatia multa Syllae opera confecisset, destitit eo vti, atque incremento eius anxius, praetexuit sigillum, vt eum amoliretur. Siquidem Sylla, cùm Marij, qui in Africa bellum gerebat, quaestor esset, legatus ab eo ad Bocchum, captum Iugurtham adduxit. Ibi Sylla vt iuuenis ambitiosus, qui modò gustum gloriae cepissset, non potuit sibi in hoc successu moderari: sed anulo, quem gestabat, effigiem rei gestae, vt sibi Iugurtha fuisset traditus, insculpsit. Hinc offensus Marius reiecit eum. Sylla autem ad Catulum & Metellum transijt viros probatos, & à Mario alienos: breui???ue vrbe expulit & conuulsit Marium, cùm hic bello ciuili Romam penè euertisset. Plutarchus in praeceptis Politicis. Iul. Agricola legatus Domitiani in Britannia, Scotis Pictis??? domitis, maximum sibi virtute bellica nomen comparauerat. Aegerrimè ferebat Imperator, priuati hominis nomen, famam & gloriam supra suam attolli. Quamobre̅ post multos honores, Agricolae senatusconsulto decretos, veluti Syria prouincia, Attilij Ruffi viri consularis morte vacans, ei fuisset destinata, Romam literis acciuit: vbi paruo pòst tempore, Caesaris insidijs (vt constans erat fama) veneno interijt. H. Boëthius libro 4. Cùm Sapor rex Persarum, Mesopotamiae & Nisibi vrbi arma inferret, Constantivs Imp. opem ferre cupiens, ac Iuliani (quem ipse Caesarem dixerat, & Helenae sororis coniugio cohonestarat) gloriae inuidens, ob rem in Gallijs multoties bene gestam, stimulante praefecto Florentio, Decentium tribunum misit, vt Herulos & Batauos auxiliares abduceret, & cum Petulantibus Celtas, & lectos ex numeris alijs trecentos, vt sibi in Persas proficiscenti adessent. Quos Iulianus concessit. Illud verò dissimulare no̅ potuit, se iniquè ferre, vt ij aliquas paterentur molestias, qui, domicilijs Transrhenanis relictis, cum hoc venerant pacto, ne ducerentur ad partes Transalpinas: verendum existimans, ne barbari, qui saepè vltrò ad Romanos transissent, posthac transire nollent. Sed incassum questus est: tribunus praestantissimum quemque selegit. Iulianus praefectum Vienna acciuit, vt sibi auxilio adesset, & cunctos ex hybernis euocauit. Milites, qui in Orientem ducebantur, Parisijs transiêre, vbi adhuc Iulianus manebat. Quos ille in suburbanis ad naua̅dam egregiè Constantio operam adhortatus, proceres etiam conuiuio excepit. Qui liberaliter habiti, dolore duplici anxij, discesserunt, quòd & à moderato rectore, & genitalibus terris auellerentur: hoc??? angore solliciti, in statiua solita recesserunt. Ineunte verò nocte, in apertum erupêre dissidium, incitatis??? animis ad arma conuersi, manu, fremitu???ue ingenti omnes Palatium petiuerunt, eo???ue circumsesso, ne cuiquam euadendi copia fieret, Iulianum Augustum horrendis clamoribus appellarunt: coact???ue expectare, dum illucesceret, ipsum ad se progredi compulerunt. Quem visum iterum Augustum summa constantia salutarunt. Quos Iulianus modò indignari se ostendens, modò manus tendens, orare cepit, ne post tot victorias secundissimas agerent aliquid indecorum, & materias excitarent seditionum. Permisit inde, vt domos suas repeterent, promittens se illud apud Constantium purgaturum. Inde clamantibus vniuersis, vt Augustus esset, assentire coactus est: impositus???ue scuto pedestri, & in altum subla???, populo silente, Augustus renunciatus. est. Sigonius libro 6. Imp. occid. Penda Merciorum rex, cui aliena virtus, & omnis laus ex ea nata, semper fuit inuisa, permolestè ferens felicem Osualdi Northumbrorúm regis sanctissimi successum, innocentiae & pietati regis inuidere cepit, de???ue Northumbrorum regno occupando cogitare. Secutum odium, hominem impulit ad Osualdum bello petendum: quem victum tandem interemit. H. Boëthius lib. 9. RESPECTV PERSONARVM, Qvibvs inuidet. Parentibus. Adrianvs Romanorum Imp. Traiano Imperatori à quo adoptatus fuerat, & cui in regno successit, inuidisse videtur, quando & Armeniam & Mesopotamiam & Assyriam, ab illo acquisitas, Parthis concessit: pontem quoq; ab eodem supra Danubium factum deleuit. Volat. lib. 23. Anthrop. Filijs. Carolo IV. Ioanis Boëmorum regis F. ex Italia cum patre reuerso, eximiae animi corporis???ue dotes affuêre: decora in corpore formae dignitas, commoda proceritas, virilis firmitas membrorum: ingenium liberale, come, & totum ad demerendos homines expositum: sine vllo interprete, Latinè, Italicè, Gallicè, Germanicè, Boëmicè loquebatur. Iccirco etiam nullum cuiusque ei officium defuit, & reuerentia penè maior, quàm parenti superfuit. Quibus ille irritatus, ex Boëmia eum in Morauiam cum vxore Blancha amandauit, & non priùs Marchionis ibi personam gerere permisit, quàm fidei sacramentum praestaret, quale praestare consueuit, qui vulgò nunc Vasallus appellatur. Eundem tamen contra Polonos rem gerens vicarium reliquit. Is absente parente, talem in se administrando regno gessit, vt non solùm à nemine accusari, sed nunquam satis ab omnibus laudari potuerit: adeò numeros omnes rectè administrandi implebat, omnium commodis seruiens, ab omnibus acerbissimam exactionem submouens, nullum ipse aes alienum contrahens, factiones & discordias ordinum vbiq; seda̅s, Regnum deniq; totum à latrocinijs purgans, atque in primis cum Ioanne Episcopo Pragensi prouidens, vt religio incorrupta seruaretur. Pater reuersus, simul atque cognouit multò meliore fama esse filium quàm patrem apud Boëmos, rursus à se, vt suspectum de regno affectando, remouendum & quod vix in naturam patris cadit, filium periculis vitae obijciendum putauit, in Bauaricam eum expeditionem ablegando. Dubrauius lib. 21. Fratribus. Septem Iosephi Iudaeoru̅ principis Filii Hircanum fratrem octauum, natu minimum, ob generosam & Prudentem indo [109] lem magno prosecuti sunt odio. Iosephus libro 12. capite 4. Amatoribus. Amasii olim apud veteres abstergebant loca, in quibus sederant, ne quod suae venustatis simulacrum amatoribus relinquerent. Quod Suidas vocat [Greek words]. Brutis. Theophrastvs philosophus moriens, cornicibus inuidisse legitur longaeuitatem, quam natura negasset homini. Erasmus in Adagijs Chil. 1. Cent. 6. INVIDIA NVLLA. Consule Locum, Studij veritatis, fol. 2810. & seqq. L. Sylla Cn. Pompeium ex adolescentia prouexit, assurgens ei, & caput aperiens adeunti ipsum: tum alijs iuuenibus rerum gerendarum subministrando materiam, nonnullos eciam incitando, nolentes, contentione ad laudem & studio honoris exercitus suos impleuit, omnia??? sui iuris fecit, dum non esse vult solus, sed inter multos & magnos primus & maximus. Plut. in praeceptis Politicis. Nota est vox Caracalli de fratre Geta, à se iniustè occiso, quem Bassianus praefectus inter diuos ascisci petijt: Sit Diuus, inquit, dum non sit viuus, & fratrem in diuos retulit. Spartianus. Epigramma quod in laudem Pescennij Nigri fuerat ascriptum illius statuae ad viuum effictae, quum praefecti suaderent eradendum, Severvs Imp. noluit, dicens: Si talis fuit, sciant omnes qualem vicerimus: si talis non fuit, putent nos omnes talem vicisse. Aelius Spartianus. KATA???PONHSIS. DESPICIENTIA, CONTEM- tus alienorum bonorum. [Greek words] Aristoteles [Greek words] opponit, quemadmodum [Greek words]. Vt enim [Greek words] aemulatur & imitatur, ita [Greek words] non imitatur, sed contemnit: nisi quando, veluti rationem contemtus allatura, mores, gestus, dicta facta??? alterius per risum imitatur. Sic Aristophanes Socratem [Greek words], & Salmoneus Iouis sulmina irridendo contemnit. Consule locum [Greek words], eorum qui alios contemnunt, f. 2849. Respectv personarvm, Qvos despiciunt. puta Deos. Vide locum Impietatis, fol. 3188. Hercvles conspecta Adonidis imagine contemsit eam, his verbis, [Greek words], id est, Nil es sacri. Seu quòd existimaret, ijs duntaxat habendum esse diuinitatis honorem, qui de genere mortalium essent benemeriti: siue quòd fures, qui in eius templum aufugissent, non essent in tuto propter loci religionem, quemadmodum in aliorum deorum sacellis. Erasmus in Adagijs. Reges. Aegyptii flaui coloris homines ludibrio habent: & asinos plerunque in praeceps dant, ob hebetudinem ac ruditatem, nec non iniuriarum illationem frequentem. Hinc Ochum Persarum regem, quem miro prosequebantur odio, asinum subinde appellabant. At is commotior, [Greek words] Asinus, inquit, hic vestro conuescetur boue. protinus??? Apim immolauit, sicut Dinon scriptum reliquit. Plutarchus. Ab Halyatte rege Lydorum ferunt quandoque Biantem ex septem Sapientibus vnum esse accersitum. At is philosophico supercilio tumens, & regiam fortunam tantùm non despicatui habens: [Greek words]. Ego, inquit, Halyatti mando cepas comesse. Quibus illi fletum esse imperatum, interpretantur eruditi. Caelius lib. 12. cap. 4. Antiq. Lect. Cordilio philosophus Stoicus Pergamenus, omnium principum ac regum amicitias spreuit. Itaque Cato Vticensis Tribunus militum in Macedoniam missus magnam se putauit adeptum palmam, qui hominem seuerissimum precibus in castra pertraxisset. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. Rodolfum Habspurgensem regem Rom. creatum Othocarvs Bohemorum rex, & Austriae dux, qui illius ministerio priùs vsus fuerat in aulae magisterio, contemnebat, & contra foedera rebellionem vxoris Kunegundis Moschae instinctu molitus, in Austria acie caesus est. Austria feudi loco Alberto Rodolfi filio concessa. Cuspinianus. Hostes. Vide Tit. Securos hostes opprimere, fol. 1852. Thrasybulus quum indixisset bellum triginta Tyrannis, qui Athenas oppresserant, & castellum Atticae Philen occupasset, non plures secum habuit, quàm triginta commilitones. Et hoc, inquit Probus, initium fuit salutis Atticorum, hoc robur libertatis clarissimae ciuitatis, contemtus scilicet, qui & illis contemnentibus perniciei, & huic despecto saluti fuit. Hoc enim illos ad persequendum segnes, hos autem tempore ad comparandum dato fecit robustiores. Quo magis praeceptum illud omnium in animis esse debet, nihil in bello oportere contemni: nec sine causa dici, Timidi matrem flere non solere. Philosophos. Huc Tit. Thilosophiae odium & contemtus, quatenus Contemtui philosophia subijcitur: illic quatenus Philosophiae contemtus adiungitur, fol. 1212. Mercatores. Iaponii Indi nobilitatem in otio & armis ponentes, propter lucri cupiditatem omnes mercatores contemnunt. Ioannes Metellus. Respectv rervm, Qvas contemnunt. Despicere Doctrinam. Cestivs erat ex eorum numero, qui contemnebant Ciceronis ingenium. Hic cùm fortè accumberet in eodem conuiuio cum Cicerone M. Tullij filio, qui tum Asiam obtinebat: & submonente quopiam è famulis, cognitum esse, eum esse Cestium, cuius iudicio nihil sciret M. Tullius: ilicò sublatus è conuiuio, iussus est flagris caedi. Eras. in Adagijs. Edicta, Mandata. Dionysius senior cùm à Syracvsanis pecuniam exigeret, & mox eiulantes cerneret deprecantes???ue, ac non esse sibi allegantes: iussit item extorqueri, ac bis vel ter idem egit. Vt vero pluribus in dictis ridentes audiuit, ac dicteria inter deambulandum in foro iacientes, iussit desistere: Nunc enim nihil, inquit, habent, quando nos contemnunt. Plur. in Apoph. Dignitatem. Libanivs Sophista Costantinopoli praefectura sub Iuliano Imp. cohonestatus, noluit accipere, dictitans Sophistam praefecto maiorem esse: prae studijs honorem summum vti vulgarem sordidum??? spernens. Eunapius in eius vita. Amicitiam. Vide Tit. Amicitia non inita, repudiata. Illic Amicitiae famulatur contemtus, hîc Contemptus amicitiam habet subiectam, fol. 846. 866. Cratervs Alexandri Magni praefectus, homo praediues, inuitarat Diogenem, vt ad se commigraret. Cui respondit: Malo Athenis salem lingere, quàm apud Craterum opipara frui mensa. sentiens, libertatem, quamuis inopem, omnibus diuitum delicijs praeferendam, vbi minuitur libertas. Laërtius libro 6. capite 2. Obtrectationem. Consule locum Fortitudinis tolerantis obtrectationes, fol. 2172. Democrates, nepos Demosthenis, significare volens, se nihili pendere obtrectationes vulgi, cùm videret multos obtrectatores vnà sedentes in tonstrina, & malè loque̅di omnino cupidos: Quid loquimini, inquit, vos dysmenidae: simul hoc nomine ingenium naturam???ue ipsorum detegens. Aelianus lib. 3. Var. Lect. ZH???OS. AEMVLATIO. [Greek words] dupliciter sumitur. In genere quide̅ pro quauis animi commotione ob alterius velmalè vel benefacta, quatenus ex illis detrahitur aliquid nobis aut nostris. Hinc zelus religionis contra idololatras insurgit, quoniam honorem Deo debitum non praestant: & hunc Theologi duplicem faciunt, secundùm scientiam, & praeter scientiam. Sic zelus iustitiae Israëlitas coëgit, vt totam tribum Beniamin funditùs delerent, propter stuprum vxori Leuitae illatum. Hac significatione omnis animi impetus, àratione vel recta vel peruersa proueniens, ad adstruendum aut destruendum aliquid, com [110] prehenditur, & în primis ipsa ira: hoc deni??? impetu iustitia potißimùm & fortitudo vtitur, tanquam instrumento. In specie verò [Greek words] Aristot. 2. Rhet. Aemulationem vocat, quando pares inter se velre ipsa velsaltem opinione, ob eiusdem boni posseßionem acquirendam conseruandámve contendunt. Aemulatio certè ex aliena felicitate commouetur, non quòd alijs hoc bonum inuideat, qui hoc bono sunt digni (nam si indigni essent, oriretur [Greek words]) sed quòd sibi etiam hoc ipsum communicari, suum??? bonum excellentius & illustrius esse cupit. Est autem alia liberalis aemulatio, quam Graeci [Greek words] appellarunt, [Greek words], hoc est, [Greek words] de ducta quaedam [Greek words]: alia illiberalis, & sordida, [Greek words] mater, [Greek words], hoc est [Greek words] propriè nuncupatur, si Euslathio credimus, in quocunque bonorum genere. Quamuis loquendi vsus obtinuerit, vt amatoria aemulatio Zelotypia [Greek words] dicatur. Hesiodus ambas [Greek words] sorores facit, atrae Noctis filias: ne sit mirum, alteram in alteram degenerare. Porrò quia in omni boncrum genere amulatio potest esse, ea propter nulla ferè virtus aut vitium est, in quo non vestigium aliquod huius affectus reperiatur, quatenus vel salutarem vel perniciosam litem homines inter se exercent. Consule locos Studij honoris & Ambitionis, quae ad aemulationem praeclara potißimùm ingenia accendunt. Hîc solius Affectus, illic Habitus affectum moderantis habetur ratio, fol. 2528. Respectv rervm. Aemuli Prophetiae, Sapientiae diuinae. Maria soror Mosis & Aaron frater, aemulatione prophetiae fraternae, locuti sunt contra Mosen dicentes: Non per solùm Mosen locutus est Dominus. Numeri 12. Iosva Nunis F. inuidit duobus senioribus, de septuaginta, quos Moses ex iussu Iehouae de populo Israël selegerat, vt secum onus populi sustinerent, cùm in castris relicti vaticinarentur. Numeri 11. Ioannis Baptistae Discipvli inuidebant Christo, quòd plures discipulos saceret, & maiore frequentia doceret. Iccirco à Ioanne coarguuntur. Ioan. 3. Audientes verba Stephani Ivdaei, dissecabantur cordibus suis, & stridebant dentibus in eum, dolentes quòd non poterant resistere sapientiae & spiritui qui loquebatur. Act. 7. Gregorij Magni pont. Rom. scripta, magna ex parte ab Aemvlis eius combusta fuêre: praeter ea quae Petrus Diaconus seruauit, afferens se Spiritum S. in specie columbae supra Gregorij caput pendentem vidisse. Io. Diaconus in eius vita. Miracvlorvm. Magi Aegyptij cum Mose in certamen venêre, aemulatione accensi. Nam quia propheta summus mystica vtebatur virga, quae coeli prouidentia nunc serpens fieri, nunc aliud diuersum videbatur: magica illi arte freti, ne miraculum pro miraculo esset, nouum commenti sunt oculorum ludibrium, vt quibus ipsi virgis magicis vterentur, in colubros verterentur. Coarguit Magorum fraudem diuina vis, cui nemo nisi impius repugnat, vanas???ue hydrorum species non sine spectantium stupore verus mysticus??? Mosis deuorauit serpens. Sabellicus libro 6. cap. 9. Ioannes Apostolus audiens quendam eijcere daemonia in nomine Iesu, qui tamen non erat è discipulorum numero, temeritatem eius castigandam putabat. At respondit illi Iesus: Nolite prohibere: qui enim non est aduersum nos, pro nobis est. Luc. 9. Certamen illud memorabile Petri Barionae cum Simone Mago, à Simonis Samaritani inuidia ortum est, qui opera diuinitatis, malorum daemonum praestigijs aemulabatur, quae sanctè imitari non poterat. Sed dum Romanam ciuitatem ludere contendit magico astu, diuina vi terrae afflictus, crure??? debilitatus, lusus est. Sab. lib. 9. c. 2. & lib. 6. c. 9. Religionis. Ex Thessalonicensibus Iudaeis & gentilibus crediderunt multi viri & mulieres nobiles non paucae. Iydaei aemuli totam in eos concitauerunt ciuitatem. Act. 17. Petro & Ioanne loquentibus ad populùm, superuenerunt sacerdotes, & magistratus populi, & Sadducaei, molestè ferentes quòd docerent populum. Exurgens Princeps sacerdotum & omnes qui cum illo erant, videntes signa quae per Petrum fiebant, repleti sunt zelo, & iniecerunt manus in apostolos, & posuerunt eos in custodia publica. Act. 5. Doctrinae, Ervditionis. Vide Ticulum, Certaminum literariorum, fol. 1275. 1294, & c. 1532. Xenophanes Colophonius, philosophus & poëta, contra Homerum & Hesiodum iambos & elegias scripsit. Cùm aliquando diceret, se vix duos famulos alere posse: Iure, respondit Hiero. Nam Homerus, cui tu detrahis, plures quàm decem millia etiam mortuus alit. Plut. Etsi hoc alij tribuunt Ptolemaeo contra Zoilum. Plato vir summus, & Xenophon, haud expertes fuisse creduntur talis affectus. Id indicio est, quòd neuter alterius meminit vnquam, cùm multa vterque scripserit: ambo clari, & inter se alioqui noti, Socraticae???ue sapientiae ambo alumnl. Sabellicus lib. 6. cap. 9. Aristoteles quum florere Isocratem nobilitate discipulorum videret, quòd ipse suas disputationes à causis forensibus & ciuilibus ad inanem sermonis elegantiam tra̅stulisset, mutauit repentè totam propè formam disciplinae suae, versum???ue quendam de Philocteta paulò secus dixit. Ille enim turpe sibi ait esse tacere cum barbaris: hic autem, quum Isocratem pateretur dicere: [Greek words]. Erasmus in Adagijs ex Ciceronis Oratore. Thvcydides puer etiamnum, quum fortè historias suas recitanti Olympiae Herodoto affuisset, dicentis venustate permulsus, ac gloriae stimulis percitus, non temperauit sibi à lacrymis. Quod conspicatus Herodotus, Oloro Thucydidis patri illud insusurrauit: [Greek words]. Plut. Suid. Cael. lib. 13. cap. 19. A. L. M. Varroni (quem Maurus Terentianus virum vndecunque doctissimum appellauit) adèò inuidit Rhemmivs Palaemon Alexandrinus grammaticus, vt eum porcum appellauerit. Bavivs & Mevivs ineptiss. poëtae, Vergilio suam inuiderunt gloriam. De quibus ipse Verg. in Bucol. Qui Bauium non odit, amet tua carmina Meui. Asinivs Pollio adeò fuit infensus nomini Ciceronis, vt eius laudes audire nequiuerit. Nam quum Sextilius poëta carmen hoc retulisset: Deflendus Cicero, patriae???ue silentia linguae; Asinius ea re permotus, audire vlteriùs noluit. Hyarbita Maurus, dum Timagenem philosophum inter pocula declamantem vellet imitari, & non posset, inuidia crepuit. Horat. lib. 1. Epist. Rupit Hyarbitam Timagenis aemula lingua, Dum studet vrbanus, tendit??? disertus haberi. Adrianvs Imperator in quauis disciplina praecellere omnes, mirè affectabat: si non succederet, illos potentia sua euertebat. Proinde Dionysius sophistes aduersus Heliodorú, in cuius beneuo lentiam erat is propensior, & inde epistolarum sibi magistrum adoptarat: Pecunias donare ac honores Caesar potest, rhetorem certè facere non potest. Homeri poëmata abolere quandoque fertur cogitasse, vt ei Antimachum substitueret praelegendum in scholis, cuius adhuc plerisq, erat incognitum nomen. Cael. lib. 26. c. 23. A. L. ex Suet. Vidi ego Georgivm, inquit Ioach. Camerarius, qui postea Sabini nomine celebris fuit, valde tenera adhuc aetate, lacry mas profundentem ad lectionem boni & elegantis carminis: audiui tristes querelas eius, deplorantis suam infelicitatem in scribendo: cùm no̅ solùm per aetatem nihil quod perfectum esset ipse elaborare, sed ne intelligere quidem rationem perficiendi elaborandi???ue adhuc valeret. Ca merarius in vita Philippi. Mechanicae peritiae. Consule Tit. Certaminum mechanicorum, fol. 3642. Meno Phidiae operarum socius, & eiusdem operum inuidia accensus (nam aureum Mineruae simulacrum in arce sculpserat: & pugnam Amazonicam in scuto insculpens, suam imaginem effinxerat, senis videlicet calui, qui saxum vtraq; manu efferret: & Periclis effigiem, pugna̅tis Contra Amazonas, eleganter expresserat: artificiose???; manum, qua is hastam intentabat, faciei obiererat, quasi similitudinis, quae ab vtroque latere manus apparebat, obtegendae gratia) supplex in foro sedens, fidem publicam implorabat, indicium ac crimen de Phidia delaturus. Phidias in carcerem ductus, ibi innocens sumto veneno necatus fuít. Plut. in Pericle. Apelles aemulantium ambitione saepe Vvlgi iudicio superatus est. Prouocauit inde ad naturae tribunal, est??? ab ea victor iudicatus in equi figuratione. Sabel. lib. 6. cap. 9. Non minori propemodu̅ iudicio ???evsidis & Parrhasit aemulatio decisa est: in quo certamine non natura, sed ar??? ipsa, quae est naturae aemula, iudicauit. Ibidem, ex Plinio. Prvdentiae. Consule Tit. Certamina prudentum, fol. 1656. Videns Achitophel Absalomi regis consiliarius contra [111] Dauidem, quòd non factum fuerat secundùm consilium suu̅, sed magis secundùm consilium Chusai, abiens in domum suam, suspendio interijt. 2. Regum 17. Palamedem Nauplij filium (si qua fides est poëtis) nulla res alia circa Ilium magis afflixit, quàm Vlyssis inuidia: si quidem iniuria ab vno profecta est, sed vltio vniuersam gentem attigit. Sabellicus lib. 9. cap. 2. Fortitvdinis. Hercvles Alcmenae filius Liberum patrem aemulatus videtur, terrarum orbe ab ortu ad occidentem solem & meridiem peragrato, columnis??? in ipso Oceani & terrae confinio constitutis. Sabellicus lib. 6. cap. 9. Thesevs Herculis propinqui sui laborum aemulus aliquot in terra Graeciae confecit monstra hominum: ipse grande nomen adeptus, nisi partum decus peregrinarum mulierum rapina turpiter foedasset. Sabellicus libro 6. capite 9. ex Plutarchi Theseo. Alexander Magnus Philippi filius viso Achillis sepulcro, propemodum collacrymari cepit, studio gloriae & aemulatione virtutis: eum??? felicem praedicare, cui contigisset habere laudum suarum praeconem Homerum. Plutarchus. Sacram cohortem Thebanorum ex trecentis delectis viris amatorum & amasiorum Gorgias conscripsit. Habebant hi in Cadmia arce castra: vbi ea quae ad exercitationem pertinerent, & victus ijs publicè praebebatur: vnde cohors vrbana nominabatur. Hanc Pelopidas Boeotarcha, vt virtus eorum illuxit fortiter ad Tegyras circa ipsum dimicantium, no̅ distraxit deinceps, neq; discerpsit: verùm his sicut toto corpore vsus est, cum quibus primum incursum in maximis certaminibus fecit. Vt enim pernicius equi ad currus iuncti, quàm seorsum currunt acti: non quia maiore vi admissi aëra impellant numeriosiores atque perrumpant, verùm quod inflammet mutua haec contentio & concertatio feruorem animi: haud aliter fortes viros aemulatione inter se egregiorum factorum ad connitendum in communem actu̅ aestimabat vtilissimos esse expeditissimos???ue. Plutarchus in Pelopida. Pvlcritvdinis. Consule Titulum, Certamina formae, fol. 290. Incolvmitatis. Athalia Achabi F. Iorami Iudaeorum regis vxor, cùm audisset Ochoziam filium Iudaeae regem vnà cum Ioramo Israëlitarum rege fratre suo, & omni stirpe Achabi, interfectos: ipsa quoq; inuidia mota Dauidis omnem stirpem extinguere conata, omnes Ochoziae filios interfecit, vnico Ioa excepto, quem Ioiadas pontifex seruauit. 4. Regum 11. Foecvnditatis. Rachel sterilis Liae sorori foecundae inuidit, vsqueadeò vt etiam cum conuicio liberos à Iacobo patriarcha marito, cui ambae erant nuptae, efflagitare non erubuer???en. 20. Svpplicii. Diophon socio in alriorem crucem ela??? inuidisse scribitur 2. Epigram. Lucillio: [Greek words] Veniar concessae. Consternatum Magii Chilonis amentia pectus, qui M. Marcello datum à Caesare spiritum, sua manu eripuit, vetus amicus, & Pompeianae militiae comes: indignatus aliquos sibi amicorum ab eo praeferri. Vrbem enim à Mitylenis, quò se co̅tulerat, repetentem, in Atheniensium portu pugione confodit, protinus???ue ad irritamenta vaesaniae suae trucidanda tetendit. Val. lib. 9. cap. 11. Agrippa Aristobuli à patre Herode interfecti F. Romae sese Caio ita insinuauerat, vt Iudaeae rex constitutus fuerit. Inuidebat ei Herodias soror, Herodi Antipae, Tetrarchae Galilaeae, patruo Agrippae, nupta, & maritum impulit, vti & ipse Romam nauigaret. Inuitus paruit, mulieris tamen ambitioni cedens profectionem suscepit. Agrippa re cognita Herodem per literas accusat, quòd iam olim cum Seiano contra Tiberium, nunc etiam cum Artabano Partho contra Caium conspirarit. Quo cognito Caesar & Herodem & Herodiadem maritum sequi volentem exilio damnauit. Iosephus libro 18. capite 9. Antiq. Sergivs III. cum Formoso pontificatum ambiens, repulsam passus, in Thuscia aliquandiu exulauit. Cùm aute̅ Christophorus I. Papa in odio omnium versaretur, ab vtriusque ordinis hominibus de exilio reuocatus, & Caroli Simplicis Francorum regis, & Adelberti Thusciae marchionis praesidio Romam armata manu petens, Christophorum vitam mónasticam subire coëgit: inde extractum, durioribus vinculis in publico carcere, vsq; ad vitae finem constrinxit. Formosi cadauer, octauo post sepulturam anno è terra euulsum, ac pontificali ornatu indutum, in sellam papalem collocari, capitis??? supplicio affici, tandem tribus digitis praesectis, in Tyberim praecipitari iussit. Luitpra̅dus, Ranulphus in Polychronico lib. 6. c. 4. A`` Formoso ordinatos suis exuit dignitatibus: atq; ex ijs solùm ad sacros admitte̅dos ordines decreuit, quos ipse dignos iudicaret, eos??? denuò ordinauit. Romanos minis & terroribus eò perpulit, vt omnia Formosi acta & decreta improbarent & rescinderent, suis verò subscriberent. Idem Stephano VI. tribuit Sabellicus lib. 1. Enn. 9. hanc causam praetexenti, quia Formosus contra iusiurandum Romam & sacerdotium repetisset, quo à Ioanne VIII. fuerat spoliatus. Inoleuit inde mos pessimi exempli, vt sequentes po̅tifices priorum acta rescinderent, quod ad id tempus minimè fuerat factitatum. Officii. Videns Ionas co̅prophetas suos mitti ad oues perditas domus Israël, vt ad poenitentiam populum prouocare̅t, Balaam quoq; diuinum de salute Israëlitici populi prophetasse, dolebat sesolum electum, qui mitteretur ad Assyrios inimicos Israël, & ad ciuitatem hostium maximam, vbiidololatria, vbi ignoratio Dei: & quod his maius est, timebat ne per occasionem praedicationis suae, illis conuersis ad poenitentiam, Israël penitùs relinqueretur. Nouerat enim eodem spiritu, quo illi gentium praeconium credebatur, quòd quando nationes credidissent, tunc periret domus Israël: & quod aliquando futurum erat, hoc ne suo fieret tempore, verebatur. Vnde imitatus Cainum Ionas, & recedens à facie Domini, fugere voluit in Tharsis, quam Iosephus interpretatur Tarsum Ciliciae ciuitatem. Hieronymus com. in Ionam c. 1. Aegrè ferebant Graeci in primitiua ecclesia, quòd despicere̅tur in ministerio quotidiano viduae eorum, & Hebreaetantùm legerentur. Act. 6. Vidit Aristoteles Stagirites Xenocratem sibi praelatum, cuius condiscipulus fuit (nota est vox Platonis, cui illi ambo operam dederunt, Heu qualem asinum iunxi currenti equo) nec eam tulit ignominiam philosophus alioqui eminentissimus: sed procul Athenis, vbi id acciderat, reliquum vitae egit, Atticae ciuitati haud dubiè iratus. Sabellicus lib. 6. c. 9. ex Laërtio & Aeliano. Theophilvs Alexandrinus episcopus, cùm rescisset, nobilem matronam Alexandrinam Isidoro presbytero mille aureos numerasse in pauperu̅ vsus distribuenda̅ (cùm, si Theophilo numerasset, vereretur ne ille in temploru̅ structura̅ impenderet) rem eam grauiter ferens, post duos menses synodum coëgit, & prolara charta finxit eam sibi ab annis 18. à quodam co̅tra Isidoru̅ oblatam: verùm se multitudine negotiorum obrutu̅, actori iudiciu̅ dare neglexisse: nunc verò conscientiae stimulis adactum, de sodomiae vitio Isidoro crimen inte̅tare. Subornauit quinetiam puerum 15. aureorum precio, qui coràm Isidorum accusaret. Qui tamen metu perculsus, aufugit. Isidorus quamuis innocentiam suam declarasset, inuidia tamen episcopi in exilium eiectus est, & in montem Nitriae ad Longos fratres in Scethi habitantes se recepit. Antoninus Tit. 10. c. 9. & Palladius. Gloriae, Lavdis, Praeconii. Victo Goliatho triumphans redibat Dauid. Cantabant mulieres: Saul percussit mille, Dauid dece̅ millia. At Savlvm regem id elogium pessimè habuit. 1. Reg. 18. Themistocles in tantum fuit illustrium virorum aemulus, vt planè fateretur Miltiadis trophaea sibi somnu̅ adimere. Sab. lib. 6. c. 9. ex Plut. Vitis. Opvlentiae. De Erote sic scribit Martialis Epigram. lib. 10. Plorat Eros, quoties maculosae pocula myrrhae Inspicit, aut pueros, nobiliúsve citrum: Et gemitus imo promit de pectore, quòd non Tota miser coenat septa, ferat??? domum. Quàm multi faciunt, quod Eros, sed lumine sicco? Pars maior lacrymis ridet, & intus habet. Dignitatis, Magistratvs. Eumenem Cardianum, ducem bellicosiss. post Alexandri Magni interitum Olympias & caeteri, qui in Macedonia Antigoni incrementum metuebant, ab Antigono obsessum liberauêre, & ad bellum contra Antigonum in Asia gerendum pecunia & armis instruxêre. Sed vicissim Eumeni Antigenes & Tevtamvs Argyraspidum praefecti miserè inuidere. Plutarchus in Eumene. Fabij Ambusti Filia tristis & lacrymis suffusa sese patri obtulit, cùm patriciu̅ splendore̅, & co̅sulares fasces, quoru̅ strepitum expauit, sorori (quam consuli nupta̅ inuiserat) inuidisset. Cuius inte̅pestiuae lacrymae magnis Rom. ciuitate̅ impleuere motibus: astruxerunt consulatum plebi, curulis sellae & fascium ad id tempus ignarae, mixtus??? ordinum sanguis míscuit & honores. Sabellicus lib. 9. c. 2. C. Ivl. Caesar cùm Cn. Pompeio summa omnia à Senatu Romae tribui animaduerteret, ita quidem vt solus quoque consul crearetur, sui verò absentis nullam haberi ratione̅, aegrè illud tulit, neque legiones dimittere voluit, nisi Pompeius quoque [112] exercitum dimitteret. Iusta erat illius petitio: sed Pompeiani fauore superabant. Iam quoque cùm Romam occupasset, de pace iterum mentionem fecit, & exercitum vtrinque dimitti postulauit. Verùm Pompeij superbia res armis decernenda fuit. Proinde cùm in campis Pharsalicis castra cepisset, gemens ait: Hoc voluerunt, atq; huc me necessitatis redegeru̅t, vt C. Caesar maximis perpetratis bellis, ab exercitu si discessissem, damnatus essem. Plut. in Caesare. Agesilavs Lysandri opera Leonty chidi in regno praelatus, eiusdem???ue commendatione à ciuitatibus Asiaticis contra Persas vocatus, duxit secum inter triginta co̅siliarios Lysandrum, quo esset praecipuè & principe amicorum vsurus. Postquam verò in Asiam ventum est: quòd cum ilio incolis nullus vsus intercederet, pauci, id???ue rarò, adibant eum: Lysandrum verò, ex magna pristina consuetudine, amici obseruantia, iniqui timore assectabantur, domum???ue eius celebrabant. Agesilaus ergo inuidia & ambitione flagrans, primùm non concessit ei rei vllius gerendae materiam, neque vlli rei praefecit eum. Deinde quorum commendare rem vel studiosum Lysandrum intelligeret: eos semper inanes, atque infra obiectissimum quemq; dimittebat honoratos. Atque ita sensim illius labefactabat & diluebat auctoritatem. Cùm rebus gerendis multos praeficeret gregarios milites, eos??? vrbibus regendis praeponeret, Lysandro carnium diuidendarum attribuit munus. Inde quasi insultandi causa Ionibus: Eant nu̅c, inquit, & meum carnium diuisorem colant. Quare visum Lysandro est in sermonem cum illo venire, fuit??? concisum eorum & Laconicum colloquium. Nae tu bene, inquit, nosti, Agesilae, amicos conculcare. Ibi ille: Sanè, si me esse maiores velint. Illos, qui opes meas amplificabunt, harum aequum est eos esse consortes. At id tu dixisti, inquit Lysander, Agesilae, potius quàm ego feci. Te verò precor vel externorum causa, qui conijciunt in nos oculos, eo me loco reponas sub ductu tuo, vbi positum quàm minimè tibi odiosum, & magis vtilem fore putes. Hinc legatus in Hellespontum missus est. Spartam inde vilis reuersus, res nouas moliri cepit. Plutarchus in Lysandro. Non desunt, qui credant Parmenionem Mediae praefectum, & Philotam eius F. praetextu coniurationis cum Dymno contra regem initae, reuera autem sola inuidia, interfectos fuisse, quando iam antea Philotae ingenio regis animus offenderetur: quippe quum is Antigonae Pydneae, scorti haud ignobilis co̅suetudine teneretur, puellae indicio Alexander Magnus comperit, ferocem iuuenem iactare solitum, nunc sua, nunc patris opera (qui semper laeuum cornu prouocare solitus fuerit bello Persico) Macedonibus haud vno loco vincere contigisse. Qua insolenti praedicatione ratus Alexander suam laudem denigrari, occasio nem magis quàm crimen secutus, vtrunque occidit. Ad quod ipsum non mediocriter creditur à Cratero impulsus, qui cum Parmenione & Philota nihil obscuram exercebat simultatem. Ex Diodori libro 17. Sabellicus libro 5. Enn. 4. Bello, quod Artoxerxes rex Aegyptiorum regi Nectanebi intulit, Pharnabazvs Persis, Iphicrates Graecis auxiliarijs praefecti, Mendesium ostium occuparant. Iphicrates cùm audiuisset à captiuis, Memphim hominum multitudine destitutam omnium quae in Aegypto sunt vrbium commodissima̅ esse, voluit inde co̅tra Memphim nauigare, antequam Aegyptiorum copiae accessissent. Pharnabazus autem expectandu̅ hic esse totum Persarum exercitum censebat, tutiorem enim fore in Memphim expeditionem. At Iphicrate dari sibi mercenarios duntaxat petente qui tum aderant, & potiturum se illorum opera vrbe promittente: Pharnabazus confidentiam eius & fortitudinem haud ignorans, veritus ne solus ille Aegyptum superaret, permittere ei noluit. Itaque Iphicrates testificatus est, si temporis celerem occasionem praetermiserint, in causa futuros esse, vt totus ille tam ingens exercitus nihil efficiat. At illi ei inuidebant, & conuicijs eum iniquè proscindebant. Aegyptij interea ocium nacti, magnum in Memphim praesidium miserunt. Etesijs proinde ventis iam spirantibus & Nilo aucto, Persarum duces in Asiam reuersi sunt. Diodorus libro decimo quinto. Victoriae. Efraimitae Iephtham tribulem suum, post clarissimam victoriam de Philistaeis & Ammonitis partam, quia ad bellum vocati non essent, vt hostem armis persecuti sunt. Caeterùm acie congressi, ad quadraginta hominum millia vno amiserunt praelio. Sab. lib. 9. cap. 2. Fuêre in arce Athenis oleae Palladi sacrae, quae dicebantur Moriae. Eas Halirrhotivs Neptuni F. securi excidere adortus, quòd earum productione pater à Minerua superatus fuisset, securim sibimet impegit, & ex eo vulnere obijt. Hinc oleae [Greek words] dictae. Et quia caprarum saliua fructibus venenum est, caprae in arcem non admittuntur, neque etiam deae immolantur. Caelius lib. 12. cap. 20. A. L. Alexander Magnus India subacta cùm ad saxu̅ mirae magnitudinis & altitudinis, in quod multi populi confugerant, peruenisset, & cognouisset Herculem ab expugnatione illius terrae motu prohibitum: aemulatione motus, vt Herculis ???cta superaret, summo cum labore & periculo saxo potitus, omnes eius loci gentes in deditionem accepit. Orosius libro tertio, capite 19. Maioréne iustitiae affectu, an inuidiae Papyrivs dictator Fabium magistrum equitum in castris primò, mox ad populum Romanum fuerit atrociter insectatus, nemo (vt arbitror) facilè dixerit. Occiderat ille occidione (quod satis constat) Dictatore absente ad viginti & amplius hostium millia vna acie, ex occasione eos adortus, cùm iussus esset à Dictatore nihil mouere, qua̅diu ipse abesset. Aut igitur Papyrius nobilem illi victoriam inuidit, aut nimis contemsit Rom. legiones, maiestatem??? Rom. populi: cuius precib. nunqua̅ cessisset, nisi veritus esset, ne soluto imperio, illius suffragio, cui id obstinatius negabatur, reus absolueretur. Sab. lib. 9. c. 2. C. Ivlivs Caesar, quu̅ venisset Gades, animaduersa apud Herculis templum Alexandri Magni imagine, ingemuit: & quasi pertaesus ignauiam sua̅, quòd nihil tum à se memorabile actu̅ esset in aetate, qua iam Alexander orbem terrarum subegisset, in haec verba prorupit: Nos verò quid? Plut. M. Crassvs, quum animo angeretur ob honores in Pompeium collatos, audiuit à quodam, mox Magnum aduenturum Pompeium. Tum ille arridens: Quantus verò est? inquit: inuidens illi cognomen, quod ob felicitate̅ & egregiè rebus gestis datum, & vel ab ipso Sylla comprobatum fuerat. Idem. Amorvm. Zelotypia. Amatoriam aemulationem, Zelotypiam [Greek words] vocant, cùm in amore frequentissimè conspiciatur, quatenus eius quod ama̅t homines possessionem vel fructum ad alios transferri, & sibi eripi molestissimè ferunt. Si de iniuria constet, ad iram, vltionem & vindicta̅ accenduntur, modò iniusté. Si non constet, metu exanima̅tur, & suspicione siue vera siue falsa conficiuntur. Atque vt duae hîc personae occurrunt, Amata, & Riualis: ita quoq; affectus hic ad diuersos locos erit roferendus. Per se quidem ad Timorem zelotypu̅, vel ad Vltion??? zelotypa̅: respectu verò riualis, huius erit loci. Ex Titulo Perfidiae coniugum mutuae, f 3524. & seqq. item, Vltionis erga coniuges: item, Poena perfidiae co̅iugalis, praesens locus illustrari poterit, 3437. Nobis sat erit affectus huius tanquam materiae exempla, aliquot protulisse. Proci Zolotypi. Riuales. Idas & Lyncevs, Aruernes & Apharei filij, pro Leucippi siliabus Phoebe & Ilaira, aduersus Castora & Pollucem prope Spartam dimicarunt. In quo congressu perijt Castor: Polluci autem profuit immortalitas. Fabulantur Achelovm Aetoliae fluuium & Hercvlem, Deianiram Oenei Aetolorum regis filiam in matrimonium poposcisse. Certamine inito, Achelous sumta tauri forma in Herculem impetum fecit: Hercules cornu manibus apprehensum defregit. Prae dolore cedens Achelous, suum cornu repetens, pro eo Amaltheae cornu Herculi largitus est. Ouidius in Deianira: Cornua flens legit rapidis Achelous in vndis, Trunca??? limosa tempora mersit aqua. Natalis Comes Mythol. lib. 7. c. 2. Cùm adoleuisset Helena, multos procos habuit, Antilochvm, Aganepenorem, Amphilochos duos, alterum Amphiarai, alterum Cteati filium: Aiacem Oilei, Ascalaphum, Aiacem Telamonis, Diomedem, Euryphylum, Elpenorem, Eumelum, Menelaum, Megetem, Mnestheum, Ialmenum, Leonteum, Machaonem, Polyxenum, Penela, Podalirium, Philoctetem, Protesilaum, Patroclum, Sthenelu̅, Vlyssem, Thalpium, Schedium, Polypaetem, Teucrum. Eos omnes Tyndarus Helenae pater iureiurando obstrinxit, cuicunque puella nupsisset, ei caeteros omnes contra aliorum quorumcunquo vim opem laturos. Ipsa Menelaum elegit. Cui, cùm Paris Helenam rapuisset, ex foedere socia arma Graecorum principes iunxêre. Natalis Comes lib. 9. Mythol. Vide Isocratem in Helenae Encomio. Propter Lauiniam, Latini regis & Amtae filiam, ortum est bellum inter Aeneam & Tvrnvm, dum vterq; eam sibi in matrimonium dari cuperet. Verg. in Aeneid. Scellis & Cassamenos, Cetoris filij, Thracenses, concitata naui ab insula Strongyle priùs, pòst verò Naxo dicta prodierunt, depraedati???ue sunt Peloponnesum & circumiacentes insulas. Aggressi autem Thessaliam, multas feminas secum ab duxerunt: inter quas Iphimedam Halothei vxorem, eius???ue filiam Pancratô, cuius amore ambo irretiti, mutuò s??? interemerunt. Parthen. de Amat. capite 19. ex Andrisci de rebus Naxicis libro 2. Nannam Geuari Noruegiorum regis F. Baldervs Othini Selandiae reguli F. ambiebat. Virgo se excusare, indignum fore dictitans mulierem mortalem Deo immortali (talem enim [113] se Balderus ob magiae peritiam iactitabat) copulari. Reuera auré Hotheri Suecorum regis nuptias malebat. Balderus co̅scripto exercitu, armis & magia ab Hothero superatus, classe submersa vix effugit. A`` Danis postea in regem creatus, ab Hothero interficitur. Ioan. Magnus lib. 2. Mariti zelotypi. M. Antonivs & Cleopatra, victi ad Actium, ad Caesarem legatos in Asiam misêre. Caesar reiectis Antonij postulatis, Cleopatrae respondit, nihil benignitatis ei, si sustulisset vel eiecisset Antonium, defuturum. Misit etiam vnà libertu̅ suum Thyreum, hominem haud insulsum, qui oratione sua, iuuenis imperatoris nomine missus, inflatam mulierem, ac mirè formae causa tumidam, posset mouere. Hic prolixiore oratione quàm alij cum ea agens, & supra modum honoratus ab ea, suspicionem mouit Antonio. Itaque corripuit eum, & flagellis cecidit, inde remisit ad Caesarem, scribens, insultatione & superbia illius se fuisse irritatum, qui esset ob aerumnas iritabilis. Id tu si fers, inquit, iniquè, habes libertum meum Hipparchum, hunc suspensum flagellato, vt par feramus. Defecerat enim is ad Caesarem. Plut. in Antonio. Otho, qui imperauit postea, Neroni familiaris, Poppeam Sabinam à marito abductam, depositi nomine apud se retinuit, quo ad Nero Octauiam vxorem amoliretur. Eam tamen non contentus corrupisse, adeò dilexit, vt ne riualem quidem Neronem aequo tulerit animo. Poppea insuper acri Neronis amore abutens ad superbiam, dictitabat se nuptam esse Othoni, qui animo & cultu magnificus foret: cùm Nero assuetudine ancillae Actes deuinctus, nil traxisset ex contubernio seruili, nisi abiectum & sordidum. Creditur certè Otho non modò missos ad arcessendam non recepisse, sed ipsum etiam exclusisse quondam pro foribus astantem, miscentem??? frustrà minas & preces, ac depositum reposcentem. Quare diducto matrimonio, sepositus est per causam legationis in Lusitaniam, & satis visum, ne poena acrior mimum omnem diuulgaret: quitamen sic quoq; hoc disticho enotuit: Cur Otho mentito sit, quaeritis, exul honore? Vxoris moechus coeperat esse suae. Suetonius. Carolvs Crassus Imperat. in Alemanniam reuersus, Richildem coniugem adulterij postulauit, atq; in concione se nunquam cum ea concubuisse iurauit. Quod crimen illa ita repulit, vt se virginem esse, id???ue se Dei iudicio, aut singulari certamine, aut candentis ferri tractatione confirmaturam esse responderit: nec multò pòst constructo sibi monasterio velum sumsit. Sigonius lib. 5. regni Ital. Vxores zelotypae. Iason rapto è Colchide vellere aureo, cu̅ Medea vxore Corinthi x. annos vixit, genuit??? interim ex ea Thessalum, Alcimenum, & Tisandrum, ob elegantem forma̅, prudentiam??? singularem, in magno eam honore habens. Inde aetatis flore iam propemodum exacto, Iason Glaucae Creontis Corinthiorum regis filiae amore captus, virginem sibi in coniugem à patre petijt. Nec Creon tanti viri affinitate̅ aspernatus est. Tum multa ille arte Medeam adortus, ad voluntarium diuortium conatur impellere. His Medea non modò non assensa est, sed sua in maritum beneficia commemorans, nunc ingratum, nunc perfidum appellare: cuius causa deos patrios, domesticum larem, parentes, sororem, omnia iura diuina & humana prodidisset: cui pulcram foecundam??? virilis stirpis sobolem enixa esset: inhumanè eum facturum, si pro tot meritis se eiectam, inopem & extorrem esse pateretur. Moueba̅t Iasonem non parùm muliebres lacrymae, mouebat & beneficiorum memoria. Verùm recens amor multò plus valuit, quàm ius & aequitas. Regiam igitur affinitatem per haec secutus, auctor fuit vt Medeae exilium indiceretur. Celebrat interim infaustas nuptias, pristinae coniugis & natorum, quos ex ea tulerat, oblitus. Multiplex hîc fama oritur. Sunt qui eam die vno à Creonte impetrato, dum se ad profectionem expediret, noctu regiam domum medicamentis quibusdam incendisse, regem???ue ipsum cum filia subito incendio consumtum dicant. Alij coronam Glaucae dono missam affirmant, quae naphtha fuerit delibuta, qui liquor flammam vel procul visam ad se rapiat, puellam??? aris admotam, vt pro more sacrificaret, improuiso igni deflagrasse. Alij muneribus quibusdam à Medeae filijs regiae illatis Creontem filiam???ue perijsse prodiderunt. Sed quoquo modo illa pellicem vlta est, vbi Iasonem praeter opinionem seruatum cognouit, cum paucis occulta fuga Corintho excessit, Alcimeno & Tisandro priùs obtruncatis. Thessalus media fratrum caede dilapsus, aegrè seruatus est. Ipsa cùm Thebas venisset, Herculis fidem aduersus mariti ingratitudine̅ implorauit. Iason plus aequo dolori indulgens, haud multis interiectis diebus, sibi mortem consciuit. Sab. lib. 5. Enn. 1. Neoptolemus siue Pyrrhus Achillis F. confirmato cum Hermione matrimonio, Delphos ad Apollinem gratulatu̅, quòd in auctorem paternae caedis Alexandrum vindicatum esset, proficiscitur, relicta domi Andromacha, eius??? filio Laodamante, qui reliquis filiorum Hectoris superfuerat (Euripides Molossum Neoptolemi ex Andromacha F. ponit.) Hermione post discessum viri, patri suo Menelao accito, multa conquesta super iniuria praelatae sibi à viro captinuae mulieris, persuadet vti filium Hectoris necet. Andromacha, instantis periculi vim subterfugit, auxilio popularium liberata. Qui miserati fortunam eius, vltrò Menelaum contumelijs prosecuti sunt. Interim Orestes adueniens, dolens praereptum sibi à Neoptolemo Hermionae matrimonium, insidijs aduenientem oppressit, & Hermionem recepit. Dictys lib. 6. Cùm Alcibiades magnam & pulcerrimè confectam placentam Socrati misisset (qualia munuscula solent ab amasijs amatoribus, ad excitandum amorem dono dari) Xanthippe suo more irata, eam de canistro eiectam conculcauit pedibus. His Socrates cùm arrisisset, inquit: Nunquid non tu simul carebis ea? Aelianus lib. 11. Variae historiae. Zoe, Michaële Paphlagone Imp. marito mortuo, restituta imperio, cupiebat maritum habere Constantinum Catepano, quem & ab officio quod gesserat Argoclinam vocabant. Sed eu̅ Vxor veneno necauit, non quòd ei infensa esset, sed quod se viuam eo priuatum iri intelligebat. Cedrenus. Amatores zelotypi. Persae in amoribus graui aemulatione praediti sunt: vt non ille modò, qui appellauerit & attigerit regis pellicem, verùm etiam qui propiùs in itinere praeterlatus fuerit & praeteruectus, quibus portantur plaustra, capite luat. Plutarchus in Artoxerxe. Neaera Stratoclidae, Xenoclidae poëtae, Hipparchi???ue histrionis erat amica, Phrysonini???ue Poeaniei: qui Damonis quidem filius fuit, at ex sorore nepos Democharis. Cùm autem amici fuissent arbitri, ex eorum sententia Stephanus orator & Phrynion Neaeram alternis diebus possederunt. Athenaeus lib. 13. cap. 23. Aristo demus libro ridiculorum Memorabilium 2. Duo Gnathaemam, inquit, mercede conduxerant, Miles & Mastigia. Cùm verò miles eam contumacius Lacu̅ vocitaret: Quo pacto, inquit? an quia duo fluuij in me inciditis, Lycus ac Eleutherus? ingeniosè militi rapacitatem, alteri seruitutem exprobrans. Athen. lib. 13. cap. 17. Memmivs quidam Romanus cùm ageret Tarracinae, mulierculam quanda̅ deperibat, sed non citra riuale̅. Cùm aliquando rixa incidisset, eò iracundiae prouectus est Memmius, vt Largii (nam id riuali nomen) brachium mordicùs arriperet. Ea res postea quam in popularem abijt iocum, faceti quidam & [Greek words] senarium hunc in omnibus eius vrbis parietibus quinq; literis notarunt, depictis tribus LLL, & duobus MM. videlicet vt aduenis percunctandi ministrarent occasionem. Itaq; cùm M. Crassus Tarracinam aliquando venisset, admiratus nouum literarum aenigma, senem quendam oppidanum percunctatus est, quídnam sibi vellent eiusmodi literae. Atq; is exposita fabula, versiculum explicuit: Lacerat lacertum Largi mordax Mommius. Meminit M. Tullius libro de Oratore 2. Tametsi L. Caesar, qui haec loquitur apud Ciceronem, existimat narrationem hanc toram in Memmium aduersarium dedita opera confictam fuisse. Erasmus in Adagijs. Excandescit Catullus in Ravdvm riualem, vt puellae suae furem. Item aegrè fert, Lesbivm sibi ob pulcritudinem à Lesbia praepositum, vbi ait: Lesbius est pulcer, quídni? quem Lesbia malit, Quàm te cum tota gente Catulle tua. De Bacchara, Martialis Epigram. lib. 11. Curandum penem commisit Bacchara Graecus Riuali Medico. Bacchata Gallus erit. Pandvlfvs Alopus aerarij praefectus, Ioannae reginae Neapolitanae familiaris, Magnum Sfortiam vt corriualem odio prosequi cepit, atque etiam in carcerem coniecit, per quatuor menses integros. Mox verò cùm passim à regina multae vrbes deficerent, & nemo esset qui ipso Sfortia melius atque praesentius reginam tutari, rebellantes??? compescere, & persequi armis posset: Sfortia cum multo verborum honore custodia educitur: datis???ue obsidibus, & accepta ingenti pecunia, gerendi belli cura ei protinus demandatur, ea conditione, vt Catellam Alopi sororem matrimonio fibi adiungere, & cum Alopo sincera fide in gratiam se redijsse testaretur. Iouius in vita eius. Sub anni 1505. finem cùm Hippolytvs Estensis Cardinalis Ferrariae vehementi iuuenculae sibi sanguine coniunctae arderet amore, quae non minori ardore Iulium Hippolyti ex concubina genitum fratrem amabat: cum???ue ipsamet se ad tantum amorem praecipuè Iulij oculorum pulcritudine accendi Hippolyto fassa esset: Cardinalis caeco furore percitus, temporis opportunitate captata, cùm Iulius in venatione esset, in agris eum sepsit, ei???ue equo descendere iusso, per aliquos suos à pedibus seruos, ipse tanti sceleris immanitatem [114] spectare ausus, oculos velut amoris sui aemulos erui iussit: ex quo postea inter fratres grauissima odia sunt consecuta. Ferdinandus Alfonsi ducis frater, & Iulius, cui ab Cardinale oculi eruti, sed celeri & diligenti medicorum cura absq; luminis iactura in locum suum repositi fuerant, in ducis necem co̅spirarunt. Ferdinandus quidem natu secundus, eius imperij occupandi cupiditate: Iulius autem, tum quòd Alfonsus iniurias suas minimè vltus erat, tum quia nulla alia ratione se iniuriam ab Cardinale illatam vlcisci posse sperabat, mouebatur Re in lucem prolata, Ferdinandus cum reliquis sceleris conscijs in carcerem coniecti fuerunt: & Iulius, qui re cognita Mantuam ad sororem confugerat, Marchionis Francisci Gonzagae iussu, eius vitae conseruandae fide ab illo accepta, captiuus ad Alfonsum missus est: & paulò pòst Albertino & reliquis coniuratis in partes quatuor discerptis, fratres ambo aeternis vinculis in arce noua Ferranensi mandati sunt. Guicciard. lib. 6. & 7. Amicae, Meretrices zelotypae. Circe venefica aegrè ferens Scyllam nympham à Glauco amari, fontem (in quo se lauabat) infecit veneno, cuius virtute Scylla in monstrum marinum mutata est. Celeberrima fuit Plangon Milesia, quam adolescens quidam Colophonius amauit, iuxta Bacchidem Samiam. Illa Bacchidis forma audita, vt iuuenem ab amore eius diuerteret congressus praemium postulauit monile Bacchidis preciosissimum. Quod vbi impetrauit, cognouit Bacchidem ab inuidia esse alienam. Proinde monile remisit, & communem cum Bacchide amasium habuit. Athen. lib. 13. cap. 23. Demetrius Poliorcetes Lamiam scortum amabat, magna cum reliquarum Vxorvm simul & Concvbinarvm aemulatione. Inter reliquos Demo, cognomento Mania, tibia super coenam canente Lamia, à Demetrio interrogata: Quid sibi videretur? respondit: Anus, ô rex. Iterum appositis secundis mensis cùm diceret ille: Vidésne quàm multa mihi mittat Lamia? Plura, inquit, à matre mea mittentur tibi, si cum ea quoque volueris cubare. Plut. in Demetrio. Paederastae zelotypi. Polycrates Samius frequentem operam Musis nauauit, & Polycratem Teium fecit plurimi, sedulo???ue ei adhaesit, & delectatus est eius carminibus. Anacreon Smerdiam Polycratis amasium, feruentiore praeconio in coelum vsq; euexerat. Qua laude plurimùm gaude̅s adolescens, colebat in primis & obseruabat Anacreontem, qui magno amore indolem eius, non autem corpus prosequebatur. Polycrates commotus zelotypia, adolescentem rasit: & illi quidem turpitudinem, Anacreonti verò dolorem, vt ipse putabat, attulit. At ille dissimulans se Polycratem accusare, transtulit crimen in adolescentulum: obiecit???; ei audaciam & inertiam, quòd contra suos ipsius crines arma sumsisset. Aelianus de varia hist. lib. 9. Theron Thessalus admota muro laeua, & stricto gladio, inspectante amasio, praescidit pollicem suum, prouocans riualem. Plut. Sermone amatorio. Pavsanias Macedo allectus inter eos, quibus regij corporis tue̅di officium incumbit, Philippo regi Amyntae F. ob formae elegantiam charus erat. Hic cùm alterum Pausaniam sibi cognominem à rege amari animaduerteret, conuitijs eum insectatus est, ancipitis sexus hominem appellans, quòd amantium libidini sese exponeret. Is contumeliosa maledicta iniquissimo animo ferens, Attalo vni ex amicis, quid deinceps fieri deberet, cùm indicasset, vltrò vita se abdicauit. Quae deinceps occasio fuit caedis Philippi. Diod. lib. 16. Themistocles cum Aristide Lysimachi graues sustinuit inimicitias. Hic enim semper ab eo dissentiebat. Amauit vterque, vt Ariston philosophus scriptum reliquit, formosum Stesilaum, Cea oriundum. Hinc fuit perpetuum Inter eos & de republ. dissidium. Quamuis vitae & morum videatur dissimilitudo eam exaggerasse distractionem. Plutarchus in Themistocle. RESPECTV PERSONARVM, Qvas aemulantur. Deum aemulari. Nisi Protoplastvs diuinam aemulari voluisset sapientiam, nunquam à lege aberrasset. Nam quid per Deum aliud fuit omnium scientiam rerum affectare, quàm coeli numen, cuius id proprium est velle aemulari? Sabellicus libro sexto, capite 9. Herodes rex Iudaeorum multa puerorum millia morti dedit, ad intercipiendum Virginis partum: vt futurae eius gloriae impiè inuidens, sic propriae stultè metuens. Vetus est de Salmoneo & Alladio memoria: quorum Albae hic in Latio, ille in Elide Arcadiae, Iouis tonitrua fulgura???ue imitati, calamitoso aemulationis euentu, vterque suae poenas luit impietatis, coelestem ignem experti: quem non minus stultè, quàm impiè, vano strepitu imitabantur. Sabellicus lib. 6. cap. 9. Alexander Magnus Philippi filius (quod satis constat) intra Hydaspem fluuium & Gangem, metas fixit portas Caspias, rerum à se gestarum terminos: indubitato aemulationis argumento, eorum quae Bacchus & Hercules diu antea gesserunt, Sabellicus lib. 6. cap. 9. Collegas. Telchines Martis filios, Rhodi incolas, nonnulli fascinatores & maleficos dicunt, quòd Stygiam aquam animalibus & stirpibus perniciei gratia inspergerent, ac (vt Diodorus ait lib. 5. cap. 12.) nubes, imbres, grandinem, niuem inducerent, ac mutarent proprias formas, cùm vellent, & alijs doctrinam artium inuiderent. Nonnulli contrarium sentiunt, quòd artibus praestantes, à similibus Artificibvs odio haberentur, vnde hanc infamiam sunt assecuti. Primi ferrum & aes operati sunt. Strabo lib. 14. Pericles cùm gloriae Cimonis inuideret, qui ipsum diuitijs & pecunia superabat, quibus fouebat in opes, ad coena̅ quotidie egenos ciues inuitans, senes vestiens, sepes amouens praediorum, quo sumerent quibus liberet poma: Demonidis Iensis consilio, vt tradit Aristoteles, conuertit se ad publica dilargienda: breui???; theatralibus & iudicialibus sportulis, atque alijs praemiationibus largitionibus???; plebem corrupit: ac Cimonem, vt Lacedaemoniorum fautorem, infestum???ue populo, vrbe pepulit. Plut. in Pericle. Cleomenes & Demaratvs reges Lacedaemoniorum simultates inter se gesserunt. Tandem Cleomenes per Leutychidem Demaratum regem optimum statu deiecit, falsis criminibus, quòd non Aristonis filius esset, sed ex adulterio natus. Demaratus ad Medos confugit, & Darium contra Graeciam inflammauit. Herod. lib. 6. Obseruatum esse ait Iulius Obsequens, Neminem, qui magistratum collegae abrogasset, annum vixisse: quorum primus fuit Brutus, deinde T. Gracchus, & P. Tarquinius. Lud. Viues in 2. lib. Aug. de Ciu. Dei. c. 17. Bonifacium Comitem, Thracem genere, Placidia Valentiniani III. mater, totius Africae praefectum fecic; inuito quidem, sed dissimulante Aetio Patritio, duce Valentiniani, quòd nondum aperta esset inimicitia. Postquam verò Bonifacius Africam attigit, Aetius manifestè obtrectare laudibus eius, male???ue ad Placidiam referre, insuper quòd tota Africa per eum spoliaretur, accusare cepit. Rem facilè posse deprehendi, si iussus, minimè reuertatur. Placidia eum reuocatura ab Aetio praeuenitur. Is enim Bonifacio scribit, Placidiam illi esse infestam, & ob id mox eum reuocaturum, vti ab ea caueat. Cùm itaque euocaretur, respondit, se nullatenus nec matri nec Imperatori obtemperaturum. Hoc pacto, Imperatori suspectus factus, Gonthari & Genserico Vandalis se coniunxit, qui in Hispania constiterant: ijs???ue duas Africae partes promisit, tertiam sibi reseruans. Sic aemulatione Aetij Africam imprudens Vandalis prodidit. Cuspinianus. Vicinos aemulari. C. Fur. Ctesinus è seruitute liberatus, quum in paruo admodu̅ agello largiores multo fructus acciperet, quàm ex amplissimis agris Vicini, inuidiam incidit hominum accusantium, ceu veneficijs fruges pelliceret alienas. Quamobrem à Spurio Albino curuli die dicta, metuens damnationem, quum in suffragium tribus oporteret ire, instrumentum rusticum omne in forum attulit: adduxit???ue etiam filiam robustam, bene curatam & vestitam: ferramenta egregiè facta, graues ligones, vomeres ponderosos, & boues saturos, & dixit: Haec sunt, ô Quirites, mea veneficia, nec possum praeterea vobis ostendere labores manuum mearum, multas???ue meas viglias & sudores. Quod vbi audiuissent iudices, intellexerunt, ex sola inuidia Furium accusatum esse: eum???ue dimiserunt absolutum. Bruson. lib. 3. cap. 7. Praeceptores. Sunt qui dicant, Aristotelem praeceptori suo Platoni adeò inuidisse, vt bonam eius operum partem flammis & incendio dederit. Sed fortasse tam vera haec calumnia, quàm illa de Hippocrate medico, quòd igni. iniecto in templum Aesculapij, quod in Coo erat, medicorum veterum scripta omnia deleuerit. Discipulos. Daedalvs. Talum discipulum suum interemit ob inuidiam, quòd figuli rotam & serram excogitasset. Ouid. Metam. Condiscipulos. Plato erga omnes Socratis discipulos nouercae animum ostendit. Itaque Socrates se per somnum vidisse dicebat, Platonem cornicem effectum in caput suum insilire, calutiem???; [115] vellicare. Video te, ô Plato, inquiens, permulta contra caput meum mentiri. Athen. libro 11. cap. 22. Sed sophista iniquior est philosopho. Fratres aemulari. Cainvs fratrem suum Abelum rus seductum interfecit: aemulatione motus, quòd Deus eius sacrificium acceptasset, suum repudiasset. Genes 4. Fratres Iosephi, quòd à patre prae cunctis amaretur, & audientes somnia quae narrabat, eò prouecti sunt aemulationis, vt eum primò interficere conati, mox Ismaëlitis vendiderint, Genes. 30. & 17. Peregrinos. Graecis à Persico equitatu, quibus Harpagus praeerat, apud Malenam fugatis, Histiaeus Milesius, qui à rege Dario defecerat, captus est. Darius rex proculdubio propter eius merita ignouisset illi. At ne fuga elapsus apud regem magnus existeret, Artaphernes Sardium praetor, & Harpagvs, qui eum ceperat, Sardis perductum, in crucem sustulerunt. Caput sale condîtum, Susa ad Darium detulerunt. Qui indignatus ipsis, iussit Histiaei caput, tanquam viri de se ac de Persis bene meriti elotum atque obuolutum sepelire. Herodotus libro sexto. Boemi proceres apud Ioannem regem suum Henrico à Lyppa actore agebant ne peregrinam ex Germania nobilitatem in Boëmiam induceret, moribus dissimilem, ex Boëmorum spolijs locupletatam, domum suam repetere solitam: Boëmis potius quàm istiusmodi hirundinibus praefecturas & magistratus reliquos committendos esse. Molesta regis auribus haec oratio fuit, vt quam ex inuidia & odio in Germanos profectam intelligebat: tamen ne quid nouaretur, nobilissimos quos ex Germanis in aula habuit, Vdalricum videlicet, Bertoldum???ue & Dyttenonem Comites, inuitus inuitos à se dimisit. Duae summae praefecturae, altera in Boëmia ad Henricum Lyppam, altera in Morauia ad Ianum delata, tanta breui in Boëmia vectigalium regiorum, praesertim in montibus Cutlinensibus ex venis metallicis facta est diminutio, vt vbi antè Germanus praefectus in singulas hebdomades argenti minimum quingentas libras regi appendisset, ibi Henricus nec tertiam illarum partem fisco inferret. Suo item modo Vartembergus Morauos quaestui habuit, pupillos haereditatibus euertens, raro???; aliter nisi munere corruptus iudicans. Quarum rerum indignatione commotus rex, Lucemburgam secessit, natale solum suum inuisurus. Itaque Henricus multò audacius bona regia inuasit. E`` patria reuerso rege, conuentu procerum Pragam indicto, Henricus in vincula coniectus fuit. Quem dum factiosi per vim liberare conarentur, irrito conatu, Friderico Pulcro Austriae duci sese dediderunt. Vix tandem Henricus datis obsidibus & sex arcibus, in gratiam receptus est. Dubrauius lib. 20. Henricus cognomento Ferreus, comes Holsatiae, regi Angliae Eduardo III. ob virtutem fuit commendatissimus. Vrebat id Anglorvm proceres. Insidijs proinde saepe petitus, euasit per industriam. Absente aliquando Eduardo delatores reginae suggerebant. Saxonem hunc Theutonicum, quem rex multis praetulisset nobilibus Anglicis, nobilem non esse: & eius rei periculum in leone fieri posse, quem natura aiunt internoscere nobilem sanguinem ab ignobili. Solebat Henricus manè auras captare, & intra arcem obambulans scrutari portarum claustra. Angli ergo voluntate reginae leonem noctu laxant, vt Henricum ignobilem ante lucem laceret. Ille de more seminudus baltheum cum gladio collo appenderat, descendens???; in gradibus obuium habuit leonem rugientem & interritus: Quiesce, inquit, quiesce ferox canis. Ad hoc verbum leo pedibus eius prosternitur, quem ille reduxit in caueam. Ferunt quinetiam stantem aliqua̅do ad cancellos leonis Henricum Anglis dixisse: Si quis inter vos est nobilis, imitetur factum meum. Mox ingressus, ferocissimo leoni crinale suo capiti detractum imposuit, & exiuit nihil respectans. Stupuit leo immobilis. Tum conuersus ad Anglos, Si quis, inquit, fidit stemmati suo, referat crinale quod intuli, Illi rubore perfusi abierunt. Cranzius lib. 9. Saxon. cap. 24. AEMVLATIO NVLLA. Ex Titulo Fidei & Amoris erga collegas, quaedam huc accommodari poterunt, fol. 3311. MISERICORDIA. E???EO???. Misericordia est [Greek words], hoc est, condolentia quaedam ob aduersa quae alteri accidunt, quem velamamus, velsaltem non odimus, vel vt maximè oderimus, tamen magnitudine malorum commoti, vt hominis miseremur. Nunc igitur expressa & particularis, nunc tacita & communis beneuolentia Misericordiae subest. [Greek words] variae sunt causae, vt etia̅ variae neceßitudinis sunt species. Compatimur amico, fratri, parenti, amicitae & consanguinit atis gratia: sed quò propior est coniunctio, eò [Greek words] arctior, & misericordia maior. Differt Misericordia à Mansuetudine & Cleme̅tia, non tantùm quia misericordia affectus est, no̅ virtus: sed etiam quia ab ira separata est per se, quamuis interdum per accidens iram sequatur: Clementia autem erga eos est, quibus meritò irasci, & quos iure vlcisci poteramus. Mansuetudini ita??? famulatur misericordia: & proinde etiam exempla quaedam ex eo loco huc commodè transfer entur. Consule quinet iam Titulum Hospitalitatis, Eleemosynae, Humanit atis erga pauperes, Clementiae nimiae siue [Greek words]. His nam??? habitibus Misericordia nunc subijcitur, nunc famulatur. Item Tit. Humanitatis hominum erga bruta. RESPECTV Personarvm. Commiseratio IN Genere. Heraclitvs Ephesius philosophus, ad omnem hominum occursum fleuisse dicitur. Dolebat ille, quòd nihil sani esset in vita, nihil in homine non caducum, fluxum, & deceptibile. Fleuit ille itaque hominum mala, meliore haud dubiè affectu, quàm Democritus, qui haec eadem ridebat. Nam hic contemtum arguit & stultitiam: ille iustitiam & charitatem. Sabellicus lib. 5. cap. 2. In Specie. Erga Reges, Tyrannos. Alexander Ivdaeorvm rex ob auaritiam crudelitatem???ue suam Iudaeis inuisus, Alexandram vxorem monuit, vt cùm egisset animam, Pharifaeorum beneuolentia & consilio vsa, confestim cadauer in publicum efferendum curaret: conuocatis???ue illicò ciuibus, quasi illorum faueret vindictae, palàm diceret, se tradere Alexandrum iam defunctum dilaniandum ciuibus, vt quam in viuum nequissent, in mortuum saltem iram iustam exercerent. Alexandra secuta hoc consilium, cùm per Pharisaeos populo liberos suos Hircanum & Aristobulum commendasset, vt innocentes impuberes, & nihil mali meritos: ita vniuersae multitudinis animum mouit, vt non solùm liberis, regno???; salubriter consuluerit, verùm mariti etiam funeri: cui regio more iusta persoluerunt. Iosephus lib. 13. cap. 23 & 24. Antiq. Dionysius Siciliae tyrannus, cùm mercenarij ad eum interficiendum impetum fecissent, miserabili velte amictus prodijt, comam???; puluere respersit, & potestati militum suam vitam permisit. Mercenarii eius miserti, saluum & incolumem dimiserunt. Dionysius eos non ita multò pòst in vrbe Leontinorum circumuentos ad vnum trucidauit. Polyaen. lib. 5 Eetion Echecratis, è Petra tribu, cùm Labdam Amphionis filiam claudam duxísset, Delphos abiens ad consulendum de prole, oraculum accepit, nasciturum sibi ex Labda filium, qui Corinthum subiugaturus esset. Corinthij ergo de oraculo certiores facti, quamprimùm Labda enixa est miserunt Viros decem, qui puerum interficerent. Illi cùm puerum sub cypseli, hoc est, mensura frumentaria absconditum suauiter ridentem deprehendissent, misericordia moti abierunt. Herod. libro quinto. Dionysius tyrannus, cùm Timoleonti se dedisset, cum vna naui & modicis pecunijs Corinthum transmissus est. Eò Graecorvm, multi illius videndi studio, nauigarunt, fortunae mobilitatem dolentes, humanarum???; rerum fragilitatem reputantes, quae quò maiores essent, eò sua mole grauius ruerent. Plut. in Timoleonte. Seleucus Antiochi F. Syriae rex, Asiaticas ciuitates ingenti classe aggrediebatur, ob auxilia Berenice nouercae suae & fratri ex ea nato exhibita. Sed subita tempestate naues omnes amisit. Quae res Seleuco hoc boni peperit, vt Asiatici omnes ira in misericordiam versa, sponte sua in fidem infensissimi hostis redierint. Sabel. lib. 9. En. 4. Gulielmus III. rex Siciliae & Neapolis Panormi coniectus fuerat in vincula ob tyrannide̅, substituto Rogerio F. Que̅ cùm ad vindicandam patri factam iniuriam populus propensum videret, in palatio obsidere cepit. Is dum per fenestram prospicit, in caput vulneratus perijt. Popvlvs misericordia infelicis patris, qui quem nuper regem creatum, nunc mor [116] tuum audiret, motus, eductum è carcere in integrum restituit. Collenucius lib. 3. hist. Neapol. Erga Amicos. Samnietvs vel Psammenitus Aegyptiorum rex à Cambyse captus, cùm videret filiam seruili habitu praetereuntem, cum plerisq; nobilium puellarum aquatum ire: in de filium ad supplicium cum plerisque aequalium duci: reliquis omnibus eiulantibus, vnus immoto stetit vultu. At cùm amicorum quendam prius ditissimum, iam verò cibum mendicantem conspexisset: neque à lacrymis temperauit amplius, neque ab eiulatu abstinuit. Causam demirante Cambyse, respondisse ferunt: Domestica mala multò maiora fuisse, quàm vt à se fleri possent: amici fortunam dignam sibi visam, quam fletu & lacrymis, quando aliter opem ferre non posset, prosequeretur. Sabellicus libro 7. Enneadis 2. ex Herod. libro tertio. Atheniensibvs naues conscendentibus, commiserationis campus amplissimus. Vide Tit. Libertatis studium. Erga Hostes. Licet Beniaminitae Israelitas grauissimè ossendissent: propter illorum tamen excidium omnes vlulatu magno fleuerunt. Iud. 21. Antiochvs Syriae rex, qui Nobilis appellabatur, audiens Oniam summum sacerdotem iniquè occisum, flexus ad misericordiam lacrymas fudit. 2. Machab. 4. Esaias propheta de seipso inquit: Propter destructionem Babylonis repleti sunt lumbi mei dolore, angustia possedit me, sicut angustia parturientis. Esaiae 21. Dinocrates Messenius Philopaemenem Achaeorum praetorem iam septuagenariu̅ in conflictu equo excussum ceperat. Messeniorvm vrbana multitudo mirum in modum eo nuncio elata ad portas concurrit. Vt attractum Philopoemenem contra gloriam facta???ue & victorias pristinas conspexêre, miserati pleriq; sunt: atq; eius vicem dolentes etiam illacrymabantur, humanam???; fortunam vt fallacem & inanem eleuabant. Plut. in Philopoemene. Cassander Antipatri F. familiares occisorum ab Olympiade Alexandri Magnimatre, inuitauit, vt eam in commune Macedonum concione accusarent. Quae cùm parata esset apud omnes Macedones causam dicere: veritus ne fortè plebs reginam se purgantem audiens, & Alexandri Philippi???; beneficiorum recordatus, poenitentia duceretur, CC. Milites ablegauit, vt eam extemplò necarent. Hi cùm in regiam domum irrupissent, vt viderunt Olympiadem, eius fortunae co̅miserti, dignitatem???ue reueriti, infecta re discesserunt. Diodorus libro 19. Duo consulares exercitus Romanorum à Samnitibus ad Caudinas furcas circumuenti, & sub iugum missi fuerant. Ante noctem, quamuis potuissent, Capuam ingredi noluerunt. Campani fasces, purpuram, lictores consulibus, vestimenta & commeatum alijs ex commiseratione dedêre. Et Capuam ingredientibus senatus & populus obuiam sese effudit, multa???ue hortando monende???ue consolati sunt dolentes. Sabellicus lib. 5. Enn. 4. Duo Brabantini Eqvites ab Eduardo II. Anglorum rege euocati, contra Scotorum regem Robertum I. quum audirent in Anglorum castris, infinita prope conuicia in Robertum atq; Scotos iactari: orta commiseratione, eis felicitatem in futura pugna publicè precati sunt. Ea vocead Anglum delata, pulsi castris, ad Robertum per foecialem ducti sunt, publice???; edictum, vt qui alterius ipsorum caput, confecto praelio, ad regem Eduardum deferret, centum argenti marcas pro munere acciperet. At cùm Scoti vicissent, equites illi ingenti praeda potiti amplis insuper donati muneribus, in patriam rediêre: & Antuerpiae diuersorium, Scotiam nomine (quod etiamnu̅ extat) Brusij effigie notissimum ingenti sumtu ad Scotorum vsum aedisi cauêre. H. Boëthius lib. 14. Erga Pauperes. Cùm venisset Petrvs Apostolus Ioppen, vidit flentes viduas pro morte Thabitae, quae faciebat eis tunicas & vestes: & ponens genua sua orauit: & cùm vocasset eam, sanctis & viduis assignauit viuam. Act. 9. Erga Supplices. VideTitulum Supplicum, fol. 181. Anno 1507. Ludouicus XII. exules Genuam reducturus, victos acie Genvenses in deditionem accepit. Ingressus est ipse vrbem sub vmbella, candidis armis totus obtectus, nudum manibus gladium tenens: cui obuiam facti sunt vrbis regionum praefecti (Antianos vocant) cum magna ciuium honestissimorum multitudine: quibus cum multis lacrymis ad pedes eius prostratis, vbi nonnihil silentij factum est, vnus ex illis omnium nomine, apposita ad flectendum regis animum oratione, cum culpae confessione, veniam petijt. Orationem sequutae sunt omnium clarae voces, misericordiam implorantium. Rex autem quamuis eos surgere iusserit, & gladio, quem strictum manu tenebat, deposito, animi potius ad placabilitatem propensi signa daret, nullo reddito responso progressus est. Deinde ad totius vrbis augustissimum templum peruenit, vbi mulierum atque infantium ingens numerus se ad eius pedes abiecit: qui omnes candidis vestibus induti, maximis clamoribus & miserandis eiulatibus eius clementiam misericordiam???ue implorabant. Hic aspectus regis animum non mediocriter commouit, vt mille auri librarum multa contentus fuerit: qui alioqui illis omnem administrationem auctoritatem???ue eripere, pecuniam, quae diui Georgij nomine ad priuatos pertinet, in regium aerariun inferre, & omni libertatis imagine spoliare statuerat. Guicciard. lib. 7. Odilo abbas Cluniacensis, vir probitatis, sanctitatis???; laude eximia praestans, cum reprehenderetur, quod erga peccatores nimis esset misericors: Malo, inquit, damnari de misericordia, quàm de duritia. Matth. Dresserus 6. Millen. Erga Bruta. C. Pompeij altero consulatu, dedicatione templi Veneris victricis, pugnauêre in circo viginti Elephanti, Getulis ex aduerso iaculantibus. Tandem amissa fugae spe misericordiam vulgi inenarrabili habitu quaerentes supplicauêre, quadam sese lamentatione complorantes: tanto Popvli dolore, vt oblitus imperatoris, ac munisicentiae honori suo exquisitae, flens vniuersus consurgeret, diras???; Pompeio, quas ille mox luit, poenas imprecaretur. Plinius lib. 8. cap. 7. Respectv Rervm. Misericordia aliorum tangi ob Mortalitatem. Xerxes rex Persarum quum vidisset vniuersum Hellespontum nauibus suis constratum, omnia litora atque Abydenorum plana hominibus referta, iactauit se beatum, mox???ue fudit lacrymas. Tam subitam mutationem admiratus Artabanus, regis patruus, qui dissuaserat eam expeditionem, ausus est rogare causam. Tum Xerxes: Subijt, inquit, animum meu̅ cogitatio, quàm breuis sit hominum vita, quando ex tam numerosa multitudine post annum centesimum nemo superfuturus est. Herod. lib. 7. Famem. Helias prophetico spiritu inter suos longè princeps, cùm coeli inclementia omnia laborarent (totum enim triennium nihil è coelo pluerat) ac iam propè esset, vt terra victum negante, fame & siti animalia interirent, impensissimè Deum precibus fatigauit, vt suoru̅ calamitatis misereretur: tenuit???; precando, vt sua sit temperies terris reddita. Sabellicus lib. 8. cap. 2. ex 3. Reg. 18. Euersionem vrbis. Elisaevs propheta videns quanta mala Azahel, Syriae regno potitus, esset illaturus Israëlitis, cepit flere. 4. Reg. 8. Hieremias propheta videns in spiritu calamitatem superuenturam populo suo, dicebat: Recedite à me, amarè flebo. Nolite incumbere, vt consolemini me super vastitate filiae populimei. Hierem. 38. Cùm scripsisset Barvch verba comminationis ex ore Hieremiae, dixit: Vae mihi misero, quoniam addidit Dominus dolorem dolori meo. Et tamen accusabat populus Baruchum, quasi incitaret Hieremiam aduersus eos, vt traderentur in manus Chaldaeorum. Hierem. 43. & 45. Cùm reuelasset Dominus Ezechieli peccata Israëlitarum & poenas, fuit tristis & gemebundus. Ezech. 3. & 9. Excisis ab Alexandro Thebis, Athenienses mysteriorum solenne, quod in manibus erat, ob luctum praetermisêre, refugientes???ue ad vrbem suam omnibus officijs coluêre. Plutarchus in Alexandro. M. Marcellvs Coss. vbi Syracusas ingressus est, illacrymasse dicitur, partim tantae rei perpetratae gaudio, patrim veteri fama & splendore vrbis. Occurrebant animo inclytae victoriae, quòd Atheniensibus terra mari???ue victis Atticas classes, duos???ue clarissimos duces, cum numeroso exercitu, Syracusani deleuissent: bella cum Carthaginensibus gesta: duo Dionysij, eorum???; potentia: recentissima Hieronis memoria, qui prae omnibus socijs regibus Romanum populum praecipua fide coluit: ornatissimus vrbis apparatus, in cinerem momento temporis abiturus. Sab. lib. 4. En. 5. P. Scipio Carthaginis euersor, commiseratione eius vrbis fleuit, Romani excidij praesagio. Vide fol. 239. Ivlianvs Imperat cum ingenti apparatu egressus Constantinopoli contra Persas, transmisso Bosphoro, à Chalcedone Nicomediam processit. Super qua ingemuit altiùs ac fleuit: memor illic olim se in regia & ampla vrbe, aedificiorum [117] sumtibus insigni, educatum, quae tum terraemotu corruerat. Marcellinus. Strages. Cùm Israelitae omnes Maspham conuenissent, vindicaturi Gabae̅nsium Beniamitarum scelus, iureiurando confirmarunt, nullum suorum filiam suam vlli Beniamitarum daturum esse in matrimonium. Tota autem tribu exceptis 600. ferro & igni excisa, Israëlitae Bethel profecti, coram Domino questi sunt, vnam Israëlitarum tribuum interijsse. Iussi autem à Domino eam reparare, cùm 600. illis pacem inierunt: trucidatis???; Iabensibus Galaaditis, quòd praelio Israëlitico non interfuissent, virgines 400. Beniamitis nuptui dederunt. Reliquis ducentis de rapiendis rotidem Siluntijs puellis potestatem fecerunt. Iudicum cap. 21. Agesilavs rex allato nuncio Spartiatas co̅misso circa Corinthum praelio perquam paucos cecidisse: Corinthiorum, Atheniensium, caeterorum???ue ijs confoederatorum permultos: nullum laetitiae ex victoria signum dedit vel exultationis, sed ingenti edito gemitu: Heu Graeciam, inquit, quae tot milites bello intestino perdidit, quot ei si incolumes sint, ad debella̅dos vniuersos barbaros sint satis. Plutarchus in Apophthegmatibus. M. Cato Vticensis, Caesare circa Dyrrachium fuso, fol. 259. Captiuitatem. Proscriptus Atherius à seruo suo accusatus est. Qui Triumuirali lege liberatus, fortunas etiam patroni eadem lege consequebatur. Seruus igitur, cùm patroni sui filios despectui haberet, & ipsi rei atrocitate, praesertim cùm adhuc tenella aetas esset, territi, lacrymantes silentes???ue eum sequerentur: veluti saeuam nimis illam rem omnis Popvlvs abominatus est: atque ea Triumuiris declarata, voluit, vt ingratus seruus denuò apud Atherij filios in seruitutem rediret, eis???ue patris bona restituerentur. Fulgosus lib. 6. cap. 5. At Alex. lib. 3. c. 20. vocat Aretium. C. Iul. Caesar consul tulit legem de agro Campano fermè toto pauperibus & tenuibus diuidendo. Huic solus M. Cato iunior se obiecit. Caesar eum ex Rostris traxit, atque in carcerem duxit. Secutus Catonem est moestus Senatvs, & optimi quique ex populo, stomachantes tacitè & indignantes. Plutarchus in Catone. Leo, Basilij Macedonis Imperat. filius, à quodam monacho Theodoro Sandabareno apud patrem insidiarum causa delatus, in carcerem coniectus fuerat. In palatio psittacus in cauea suspensa degebat, vt spectatores oblectaret. Auis vociferari solebat, Heu heu domine Leo. Quodam tempore cùm ad conuiuium Imperator Senatores praecipuos vocasset, eam???ue vocem auis saepiusculè ederet, moestitia oborta, conuiuae cibo potu???ue omisso cogitabundi assederunt. Cum???ue id animaduertens Imperator, causam rei perquireret, ij oculos lacrymis oppleti: Quî (inquiunt) Imperator cibum capiamus, voce bestiae huius obiurgati nos, qui rationis compotes, & dominorum studiosi credimur? Bruta haec auis domini sui nomen inuocat: nos luxui dediti, insontem obliuioni mandamus. His verbis mitigatus Imperator, Leonem carcere eductum in conspectum suum admisit, vestem lugubrem demsit, comae superflua, quae per luctum creuerant, auferri iussit, dignitatem???ue Caesaris pristinam reddidit. Cedrenus. Damnationem iniustam. Vxor Pilati Christi opt. max. innocentia stimulata, quantum in se fuit, conata fuit apud maritum illius caedem impedire. Matth. 27. Mar. 16. Ioan. 20. Euntem Dominum ad crucem sequebatur multa turba populi & Mvliervm, quae plangebant, & lamentabantur eum. Luc. 22. & 23. Incensa à Nerone Roma, cùm rei facinoris multi per impudentissimam calumniam ab emissarijs principis subijcerentur, Christiani sunt quaesiti, quorum supplicia non dubitabat Nero quin futura essent popularia, ob nouum religionis genus: quorum poenae tam exquisitae, omnemque humanitatem superantes fuêre, vt spectanti populo misericordiam mouerent. Seneca à principe petijt, vt in rus aliquod secedere valetudinis causa liceret. Quod cùm non impetrasset, domi atque adeò in cubiculo multos menses se continuit. Tacitus ad euitandam inuidiam sacrilegiorum Neronis hoc interpretatur. Ego verò, quòd lanienam insontium spectare non sustineret. Lud. Viues in librum 6. August. de Ciuitate Dei, cap. 11. ex Suetonio. Deiectionem à dignitate. Samvel propheta cùm praedixisset Saulo regni mutationem, eò quòd Domino inobediens, Agagum regem & praedam opimam Amalechitarum seruasset: ab eo Galgalis discessit, neque postea Saulum ampliùs vidit, quòd vicem eius dolebat, & regnum Dauidi filio Isaei deberi iussu Domini sciebat. 1. Regum 15. Cùm Susis Alexander Magnus regiam sellam insedisset, ea???ue esset sublimior, quàm vt corpori ipsius conueniret, puer quispiam animaduertens pedes Alexandri haud mediocri interuallo solum non contingere, apportauit Darij mensam, pedibus???ue regis pendentibus supposuit. Hoc in adstantium turba Spado videns, lacrymari cepit. Alexandro fletus causam quaerente, respondit: In praesentia quidem tuus sum seruus: sed cùm priùs Darij fuerim, natura???; dominos meos diligere soleam, non potui non dolere, rem, quae tantopere ab illo honorabatur, abs te nunc contemtui haberi videns. Quae ad verba animo adiecto Alexander, imperij Persarum quanta esset ruina, secum volutare cepit. Diodorus lib. 17. Perses Macedoniae rex à Paulo Aemylio in triumpho ductus, & Albae cum filijs in carcerem foetidissimum & profun dissimum coniectus, per dies septem eo loco miseriam perferens, extremae etiam conditionis Hominibvs lacrymas mouit. Tandem cùm ei gladius ad occisionem, & restis ad strangulationem proiectus esset, data vtriusve optione: M. Aemylivs, curiae praeses, Senatum graui reprehensione commonefecit, vt si humano metu non terrerentur, at vltricem certè fortunam vererentur, quae in eos animaduertere soleret, qui potestatibus superbiùs vtuntur. Diodorus Siculus lib. 31. M. Quin. Flaminius à M. Catone, quòd in amasij gratiam vnum ex captiuis trucidari curauerat, senatu mouerat. Eius, cùm in theatro ludos abiectè & demissè inter infimos sedens spectaret, co̅miseratione Plebs mota, clamore illum inter consulares sedere perpulit. Plut. in Flaminio. Solymannvs Turc. Imp. dimisso Philippo Lilimanno militiae Rhodiae magistro, quem hostem licet, clementer acceperat: Miseret me, inquit, miseri senis: & doleo pulsum eum sua domo à nobis moestum abire. Cont. Chron. Carion. Fabulas. Alexander Pherensium tyrannus, maximè truculentus saeuus???ue esse videbatur. Theodoro verò, tragico poëta, acri animorum affectu & commiseratione Aeropem agente, lacrymas profudit, surgens???ue de theatro recessit. Excusans se apud Theodorum, affirmauit se non idcirco abijsse, quòd illum aut aspernari, aut contumelia afficere voluisset: sed quòd puduissset fictae miseriae aliorum id tribuere, quod veris suorum calamitatibus non tribueret. Aelianus lib. 14. de Varia historia. MISERICORDIA NVLLA. Immisericordes. Vide Titulum, Perfidiae erga ciues, hospites, hostes, fol. 3495. Item, Irae immoderatae, fol. 2728. Item, Poenitentibus non ignoscere, fol. 3245. Item, Illiberalitatis religiosae erga proximum. Personarvm Respectv. Immiseri cordes erga Amicos, Socios. Agesilavs rex, cùm tumultuosiùs aliquando castra moueret, infirmum relinquens amicum, precibus & lacrymis abeuntis implorantem opem, conuersus: Vt arduum est, inquit, simul misereri & sapere. Plut. in Apophthegm. Seruos. M. Cato seruos senectute inutiles, ne absque fructu perirent, venundare consueuerat. Plutarchus. Rervm Respectv. Ob Calamitatem, Excidium. Phrynichvs Atheniensis, cùm in dramate Miletum à Dario captam introduxisset, & in theatro omnibus spectatoribus lacrymas excussisset, mille drachmis ab Atheniensibus multatus est, quòd sociae ciuitatis cladem theatrali palingenesia ingeminasse videretur. Suidas. Aduersam pugnam. Post cladem Cannensem L. Fvlvivs argentarius Romae cu̅ corona rosacea interdiu è pergula sua in forum prospexisse dictus, ex auctoritate senatus in carcerem abductus, non ante finem belli emissus est. Plin. lib. 21. cap. 3. CONTENTVM ESSE. Nvtrix Medae, Medeae furorem ob superinductam à Iasone marito Creontis Corinthiorum regis filiam videns, beatam se prae domina praedicat, inquiens: [Greek words], [Greek words]. [Greek words]. Assuesci verò viuere in mediocritate, potius mihi, vt si non splendidè, at tutò detur consenescere. Agis rex, Archidami filius, iactanti clausurum Spartanis aditum in Graeciam Philippum: Satis nobis, inquit, hospes spacij ad versandum in patria est. Plut. in Apophth. Bias rogatus, cur nihil exportaret rerum suarum ex incendio Prienes patriae: Ego verò, inquit, omnia mea bona mecum porto. significans ea, quae verè nostra sunt, intra nos esse, velut eruditionem, ac virtutem. Vt rursum quae verè mala sunt nostra, non licet effugere, quantumlibet commutetur locus. Erasmus in Adagijs. Sunt Hominvm nationes certae, absque igne quae vitam degunt, domo carent & penatibus, ac sub dio agunt. Plut. de Aquae & Ignis comparatione. Cynius Diogenes minimè vsus est igne, adeò???ue cùm viuum polypodem deglutiuisset, facturus periculum, an cruda ventriculus ferre posset, magno labore & sumtu elixationis & assationis suos liberaturus: Sic, inquit, pro vobis amici adimus intrepidè periculum. Idem. Socratem, cùm videret in imperio triginta tyrannorum multos summae existimationis viros interfici, & locupletissimos quosque grauissimis supplicijs per insidias circumueniri, dixisse ferunt ad Antisthene̅: Nunquid te poenitet, quòd in vita nihil magnum neq; spectabile consecuti simus, quemadmodum videmus in tragoedia describi monarchas, Atreos illos & Thyestas, & Agamemnones, & Aegisthos. Nam illi obtruncati in tragoedijs taxantur, & mala fercula coenasse produntur. Nemo verò poëtarum eò progressus est audaciae & impudentiae, vt porcum mactatum in drama introducat. Ael. de Var. hist. lib. 2. Horativs suam cum opulentissimorum felicitate frugalitatem comparans, sic inquit: Hoc ego commodius quàm tu, praeclare senator, Multis atq; alijs viuo. Quacunq; libido est Incedo solus, percunctor quanti olus, ac far: Fallacem circum vespertinum???; pererro Saepe forum: assisto diuinis: inde domum me Adporri & ciceris refero lachani???; catinum: Coena ministratur pueris tribus: & lapis albus Pocula cum cyatho duo sustinet: astat echinus Vilis, cum patera guttus, Campana supellex. Deinde eo dormitum. Inter ea quae Caesar Avgvstvs quotidiano sermone soleret vsurpare, Suetonius & illud commemorat, quòd quoties significabat praesentem rerum statum esse boni consulendum, dicebat, Contenti sumus hoc Catone. Cato Vticensis conatus est tueri praesentem Reip. statum exclusa tyrannide: at no̅ successit, vicit ea pars, quae tyrannidem videbatur affectare. Angustus autem in hoc cum Catone sentiebat, quòd praesentem Reip. statum nollet immutari. Eras. in Adagijs. NON ESSE CONTENTVM. Ex loco Amicitiae & Ambitionis & Libidinis huc multa quadrabunt, fol. 828. 2565, 2274. & seqq. Tantalvs apud Plutarchum libro de Exilio ex tragoedia quadam introducitur haec dicens: [Greek words], Duodecim dierum iter longum agrum Berecynthios agros colo. Et paulò pòst: [Greek words]: Animus autem meus in coelum tendens sursum, in terram decidit, & me sic alloquitur: Disce non nimiùm humana colere. Caeterùm hoc ipso humanorum nimio contemtu in altum praeter modum assurgens, semetipsum aeternis supplicijs dignum praebuit. Horatius in Odis, eorum qui supra vires suas aliquid aggrediuntur, sorte sua non contenti, insaniam exemplo Phaethontis & Bellerophontis taxat, inquiens: Terret ambustus Phaëthon auaras Spes, & exemplum graue praebet ales Pegasus, terrenum equidem grauatus Bellerophontem. INDIGNATIO, NEME???. Veteres deam [Greek words] fingebant, quae improbos & nefarios homines vlcisceretur & puniret. [Greek words] Homerus vocat, non Adrasto (quo ante Thebas solo seruato, deorum ira ante easdem Thebas solus Amphiaraus Adrasti nepos terra absorptus fuit, cùm Diomedes, Sthenelus & reliqui duces domum incolumes reuerterentur) sed [Greek words]. Nemo enim diuinam vltionem seriùs aut citiùs effugerit. [Greek words] itaque [Greek words] nihil aliud est, quàm Iustitia diuina: cui proportione respondet Iustitia humana [Greek words]. Sed vtraque ab Affectu, de quo nunc agimus, differt. [Greek words] enim vt virtus est, hoc affectu tanquam organo vtitur ad punienda hominum scelera: & iniquè ferens indignos bona, quae non merentur, consequi, inaequalitatem hanc supplicio aequare conatur. Indignatio verò, ob inaequalitatem hanc vehementer commouetur. Differt ab ira, quia Ira est vindictae cupiditas: Indignatio autem non vlcisci desiderat, sed tantùm ex malorum & indignorum felicitate dolet. Exempla pete ex Tit. Honores vindicare ereptos, fol. 2646. Ob Bona, qvae merentibus non tribuuntur. Consulelocum Ambitionis, honorem non sibi, sed alijs tribui indignè ferentis, fol. 2574. In Dymaeorum (qui Achaei sunt) finibus Oebotae cursoris monimentum extat: qui cùm primus ex Achaeis Olympiae coronam meruisset, neque vllum apud ciues suos eo nomine praecipuum honorem esset adeptus, imprecatum Achaeis aiunt, ne quis ipsorum vnquam palmam Olympicam ferret. Achaei mirantes se Olympicarum palmarum compotes nunquam amplius fieri, Delphos ad oraculum miserunt. Et tunc quidem cùm & alia in Oebotae honorem instituissent, virique statuam in Olympiam misissent, mox Sostratvs Pellenaeus in stadio pueros vicit. Et hac etiamnum aetate Acheis athletis solenne, vt priusquam in certamen descendant, Oebotae parentent, eius???ue statuae victores coronam imponant. Pausanias in Achaicis. Dionysivs Siciliae tyrannus quondam missis ad Rheginos legatis, concedi sibi postulauerat, vt ex magnatum virginibus vxorem sibi duceret. At Rhegini publicum legatis responsum dedêre: Non permissuros se nisi plebeij alicuius filiam ducere. Quam contumeliam grauiter ferens, de vlciscendo sedulò cogitauit: & quamuis cum eis pacem composuisset, tamen praetextu non subministrati commeatus per XI menses obsessos, fame tandem subegit. Diod. lib. 14. Ad Tarquinium Superbum regem Rom. Anvs ignota facie, nouem habens libros venit, rogauit???ue an mercari eos vellet diuina in his oracula esse dictitans. Verùm nimis amplum precium deposcere visa, tanquam aetate desipiens, à rege derisa est. Tum illa tris in proximum ignem coniecit libros. Rursus inde regem percunctatur, an sex reliquos eodem vellet precio emere. Hîc Tarquinio adhuc magis ridente, tris alios pari ratione consumsit. Postremò quum ad reliquos emendos nihilo minore summa inuitaret, hortaretur???ue regem, ne tantam è manibus emitteret occasionem, demiratus ille mulierculae constantiam, auguribus adhibitis, libros mercatus est. Sabellicus libro sexto, Enneadis secundae. Q. Caec. Metellvs cùm Iugurtham multis attritum praelijs ferè ad deditionem compulisset, vbi amicorum literis factus est certior, Numidiam prouinciam C. Mario consuli plebiscito datam (nam de eius consulatu iam antea audiuerat) ne lacrymis quidem, vir alioqui egregius, temperasse dicitur. Multi id factum in superbiam vertbant: alij bonum ingenium contumelia permotum arbitrati: quidam eum non tam sua iniuria, quàm Marij honore ita affectum crediderunt. Nec Metellus iam inde bellum eo studio quo antè gessit, stultum ratus alienam rem suo periculo curare. Sabellicus lib. 2. Ennead. 6. Cabades rex Persarum anno regni sui XI. primùm cum Romanis pacem fecit. Deinde verò cùm ab Anastasio Imp. pe [119] cuniam mutuo accipere vellet, & Anastasius cautionis syngrapham postularet, eam ob causam pacis foedus rupit, & Romanis bellum intulit, atque in Armeniam & Mesopotamiam irruens, latè populatus est omnia. Ob Bona Qvae Immerentibus Tribuuntur. Mercenarii, qui toto die in vinea opus fecerant, iniquè tulerunt, eos qui hora sexta & nona demùm in vineam venerant, aequalem mercedem recipere. Matthaei 20. Frater prodigi illius Luc. 15. ex agro reuertens, indignabatur quòd pater tanto gaudio & plausu filium perditum recepisset, vitulum mactasset, amicos ad conuiuium vocasset: cùm sua causa, qui patri in omnibus semper morigerus fuisset, nu̅quam ne hoedum quidem amicis epulandum proposuisset. Aiax Telamonius arma Achillis interfecti data in praemium Vlyssi indignatus, se interemit. Parrhasivs Ephesius pictor ob artis gloriam supra modu̅ superbus, Sami victus à Timanthe in Aiace armorum???ue iudicio, herois nomine se molestè ferre dicebat, quòd iterum ab indigno victus esset. Plinius lib. 36. cap. 10. Theognis in suis Gnomis felicitati improborum inuidens, proborum miseriae condolens, ad Iouem sic fatur: [Greek words] [Greek words]. Quomodo, ô fili Saturni, viros iniustos eodem quo iustos loco habes? Siue probitate delectetur mens, siue scelere hominum iniustis operibus incumbentium, nihil quicquam discretum à numine est mortalibus, neq; via, quam ingressus quis immortalibus placeat. Improbienim opus possident tranquillè: probi verò egestate premuntur. Agis Argiuus, cùm rex Alexander donaret quendam ridiculum hominem & scurram ingentibus muneribus: O'rem absurdam, exclamauit. Iratus???; rex, co̅uersus ad cum: Quid ais? inquit. Tumille respondit: Animo angor, quòd omnes vos, Ioue natos, adulatoribus ridiculis???ue hominibus & nefarijs gaudere inspiciam. Brusonius lib. 3. cap. 7. M. Cato victoriam Caesaris aegrè ferens, quòd Pompeiani, causa meliores, victoria cecidissent, Vticae seipsum occidit. Itaq; Caesar eius morte audita, & illum suae gloriae, & se illius inuidere dixit. Scripsit etiam in eum librum, quem Anticatonem inscripsit, vbi Catonis vitia commemorat. Cuius apologiam Cicero postea edidit. Plutarchus. M. Varronis apud Cornutum de Licino liberto distichon extat tale: Marmoreo Licinus tumulo iacet, at Caro nullo, Pompeius paruo. Credimus esse Deos? Ob Mala Qvae Merentibus non tribuuntur. Cicero Vatinium hominem inimicum & improbum, cùm allatum esset decessisse, vbi mox viuere illum cognouit: Malè pere at, inquit, qui malè mentitus est. Plut. in Apophth. Ob Mala Qvae Immerentibus tribuuntur. Latro qui à dextris pendebat, etsi propter sua facinora crucifixus iam animam ageret, tamen indignatione motus, Christo tam indignè & superbè à Iudaeis illudi, alterum latronem verbis castigare cepit, & Christi innocentiam palàm fassus est. Ea propter à Domino salutare illud verbum accepit: Hodie mecum eris in paradiso. Matth. 27. Marc. 15. Luc. 23. Ioann. 19. Cùm Alexandrum Magnum in Cilicia grauis detinuisset morbus, medici???ue caeteri omnes de eius salute desperarent: Philippvs Acarnan spem salutis quidem in praecipiti esse videns, aggressus est regi remedium offerre, ad hortatus???ue eum, vt admitteret id & hauriret, si valetudinem vellet recipere. Inter haec à Parmenione rex accepit literas, quibus ei denunciat, ne salutem suam committat Philippo: magnis enim cum à Dario corruptum esse muneribus, ad interficiendum Alexandrum. Quas literas vbi Philippo legendas dedisset Alexander, Philippus indignari quldem ob calumnia̅, & deorum fidem inclamare: nihilominus artis confidentia Alexandrum, vt fibi fideret, hortatus est. Plutarchus in Alexandro. Occupata à Gallis Roma, inter Brennum Gallorum ducem & Sulpicium Romanorum ductorem conuenerat, vt Romani mille libras auri dependerent: Galli simulatque accepissent aurum, ex vrbe atq; ex agris discederent. Super his cùm iusiurandum intercessisset, iam???ue aurum esset aduectum, Galli???; pactae fidei immemores, initio furtim, mox palàm deprimerent detorquerent???ue lancem, Romanorvm aduersus illos coorta est indignatio. At verò Brennus tanquam per ludibrium & irridendi causa ensem vnà cum baltheo exutum ipsis lancibus apposuit: & Sulpicio roganti, Quid hoc esset rei? Quid enim aliud, inquit, nisi vae victis? Tandem Camillus reliquias Rom. exercitus colligens, Brennum insidijs circumuentum magna strage affecit: & cùm ille quereretur co̅tra foedus fieri, retorsit in eum suam vocem, Vaevictis. Erasmus in Adagijs, ex Plutarcho & Festo. Pavlvs Simplex eremita factus est, Antonij discipulus, propterea quòd vxorem in adulterio deprehendisset. Sozomenus lib. 1. cap. 13. Gvaltervs Brennensis comes, cui Tancredi Siciliae regis natu maior filia nupserat, cùm ipse tanquam soceri regnorum haeres, cum quadringentis tantùm militibus profectus, mira fortunae felicitate, ingenti???ue animo penè omnia recepisset (mortuo enim Henrico VI. Imperatore, relicto Friderico filio impubere, populorum discordijs agitatum regnum nutabat, atque ad Gualterum plerique inclinabant) postremò, cùm à Thebaldo Germano, apud vrbem Sarnum, victus, in eius potestatem venisset: tanto odio atque vaesania in Thebaldum exarsit, vt cùm tertio die, posteaquam captus fuerat, Thebaldus liberaturum se Tancredum offerret, atque in amissum penitùs regnum restituiturum, si loca, quae ipse in eo regno possidebat, confirmare vellet: Gualterus vt fera amens rabida???ue respondit: Neque ea quae Thebaldus offerebat, neque longè maiora, tam vilis hominis manu accepta, vnquam grata esse habiturum. Quo responso indignatus Thebaldus, quòd tam insigni iniuria ab eo, quem captiuum habebat, afficeretur, interminatus est, Se facturum, vt tantae contumeliae eum poeniteret. Gualterus furore magis exardens, laceratis vestibus, laceratis etiam fascijs, quibus vulnera alligauerat, exclamauit: Viuere amplius nolle, posteaquam in eiusmodi hominis manu esset, qui minis in eum ageret. cum???ue vltra neque cibo neque medendi aliqua arte curari vellet, iratum furibundúmque spiritum deposuit, vnica filia relicta. Fulgosus libro nono, capite tertio, & Collenutius. FACVLTATES SENSITIVAE. De harum integritate & laesione sub Corporeis agemus. Hîc eas tantùm functiones perstringemus, quae Animi quamlibet aliam vel actionem vel paßionem coniunctam habent. Sic videt quis oculis, & animo interim gaudet vel contristatur. Visio. Videre. [Greek words] ad Exercitationis locum pertinet, fol. 3816. Qvae, Qvalia. Noua, Non visaprius. Egressa est Dina filia Iacobi, vt videret mulieres ciuitatis. Ibi Sichemum reperit, à quo probro ac dedecore afficeretur: & violata, causa fuit, cur masculi omnes Sichemitae cum rege & eius filio à Simeone & Leui contrucidarentur: vt non iniuria videatur Tragicus dixisse, Virgines in turba co̅spici nefas. Viues de Christiana femina lib. 1. ex Genes. 34. Satyrus Alexandriam viuus perductus, magnum populo Alexandrino spectaculum praebuit: & postea cadauer èxanime, ne calore aestatis dissiparetur, sale infuso, Antiochiam, vt ab Imperatore videretur, allatum est. Hieronymus in vita Pauli eremitae. Athanaricvs Gothorum rex Byzantium veniens, Impp. Gratiano & Theodosio, spectando pulcritudinem vrbis, ab [120] actis curis omnibus, animum relaxauit. Graui inde morbo correptus, tertio quo venerat mense vita decessit. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Anno Salut. 595. sub Agilulfo Longobardorum rege primùm equi syluestres & bubali in Italiam adducti, ingens ipsius rei nouitate spectaculum praebuerunt. Sigonius lib. 1, regni Ital. Nunquam ampliùs videnda. Romae ad ludos seculares per praeconem inuitabantur homines, Venirent ad ludos, quos hec vidissent, nec visuri essent deinceps. Grata. Vide Titulum Spectaculorum studium, fol. 2983. Lycvrgvs legislator Spartanorum, cùm in agro manipulos paribus spacijs inter se distinctos vidisset, quem ipse ciuibus aequaliter diuiserat, summam ex eo spectaculo voluptatem cepisse dicitur. Plutarchus. Maxentij tyranni à Constantino Magno caesi caput per Italiam & Africam missum, magnos concursus hominum excitauit. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Ingrata. Consule Tristitiam ex Aspectu, fol. 70. Cn. Pompeius ex acie Pharsalica fugiens, ad Ptolemaeum Aegypti regem confugit. Hunc Cornelia vxor comitata, in nauicula à Septimio & Achilla Aegyptio miserè trucidari vidit. Plut. in Pompeio. Qvem. Homines. Xerxes Persarum rex contra Graecos cum exercitu profectus, vbi Abydon venit, & in tumulo residens, prospiceret nauale ludicrum certamen, voluptatem cepit cùm certaminis, tum copiarum spectaculo: se???ue beatum esse iactauit: post haec lacrymas fudit, quòd nemo ex tot hominibus post centum annos victurus esset. Herodotus lib. 7. Bruta. Atheniensibvs vrbe relicta naues duce Themistocle co̅scendentibus, erat ex mansuetis & domesticis animalibus cum latratu & desiderio assectantibus conscendentes altores suos permouens oblectatio. Xanthippi canis, patris Periclis, iuxta triremem eius natans tenuit Salamina: ibi???; deficiens, statim expirauit. Plut. in Themistocle. Avditio. Avdire. De [Greek words] tanquam Instrumento sub Exercitationis loco, fol. 3822. Qvae Grata. Consule locum Vrbanitatis & Scurrilitatis, fol. 2948, 2973. Ingrata. Diogenes quum vt prolixum, sic ineptum volumen recitantem audiens, tandem eò peruenisset, vt libri finem videret: Bene habet, inquit, amici, [Greek words], id est, terram video. quasi graui tempestate molestae auditionis iactatus, portum conspiceret. Erasmus in Adagijs. Philoxenvs poëta dithyrambicus, cùm Dionysij tyranni poëmata non probaret, vtpote in docta, in lapicidinas ab eo detrusus est: deinde reuocatus illinc amicorum precibus, vbi denuò Dionysium sua carmina pronunciantem audisset, surrexit: & rogatus à Dionysio, Quid esset rei? respondit, Satius ac potius esse in lapicidinis vitam degere, quàm illius audire poëmata. Erasmus in Adagijs. Qvem. Concionantem. Ex loco Ecclesiastarum, fol. 1306. 4092. & Eloquentiae vis, huc non pauca, fol. 1129. D. Avgvstinvs Roma Mediolanum euocatus ad Rhetoricam docendam, Manichaeorum haeresi adhuc implicatus, concionante̅ tamen Ambrosium episcopum solius eloquentiae commendatione audire voluit. Sed veniebant in animum simul cum verbis, quae diligebat, res etiam quam negligebat. Et dum cor aperiret ad excipiendum quàm disertè diceret, pariter intrabat & quàm verè diceret. Augustinus libro 6. Confess. cap. 14. Narrantem. D. Avgvstinvs ante conuersionem audiens à Simpliciano sene sanctissimo, qua̅ta constantia Victorinus rhetor Romanus eloquentiss. iam senex publicè fidem suam in Ecclesia confessus esset, & baptisma suscepisset: miro desiderio eum imitandi flagrare cepit. Iam cùm à Potitiano Afro milite historiam de duobus in palatio Imp. militantibus audiuisset, qui lecta vita Antonij eremitae monasticam vitam euestigiò essent complexi: eorundem exemplo accensus, repudiatis vitae coniugalis commodis, in coelibatu perpetuò Deo seruire instituit. Testis ipsemet libro 8. Confess. capite quarto & sexto. Disputantem, Docentem. Alipivs D. Augustini Carthagine rhetoricam doce̅tis scholam ingressus erat. Fortè ibi Augustinus ad insaniam quandam explicandam similitudine Circensium ludorum vsus fuerat, quorum studio Alipius mirè tenebatur. Et quidem verbis illius adolescens ingenuus vsqueadeò permotus fuit, vt stultae illi voluptati deinceps indulgere noluerit. Testis ipsemet lib. 6. Confessionum cap. 7. Legentem. Antonivs Eremita, ex euangelica lectione, cui casu superuenerat, admonitus, tanquam sibi diceretur: Vade, vende omnia quae habes, & da pauperibus, & habebis thesaurum in coelis, & veni sequere me: confestim relictis omnibus in eremum se contulit. D. Augustinus lib. 8. Confess. cap. vlt. Canentem. D. Avgvstinvs post susceptum baptisma cum Alipio amico & Adeodato filio suo naturali non satiebatur dulcedine mirabili, considerans altitudinem consilij diuini super salutem generis humani. Quantum fleui, inquit ad Deum lib. 9. Confess. cap. 6. in hymnis & canticis tuis, suaue sonantis ecclesiae tuae vocibus commotus acriter? Voces illae influebant auribus meis, & eliquabatur veritas tua in cor meum, & ex ea aestuabat inde affectus pietatis, & currebant lacrymae, & bene mihi erat cum eis. Eiulantem. C. Caligvla, cùm assistens simulacro Iouis Apellem tragoedum consuluisset, vter illi maior videretur: cunctantem flagellis discidit: collaudans subinde vocem deprecantis, quasi etiam in gemitu praedulcem. Suetonius in Caligula. Olfactio. De hac inter Corporea, fol. 281. A. Vitellivs Caesar odorem cadauerum percipiens: Optimè dixit olere hostem mortuum, sed ciuem praecipué. FACVLTATES MOTIVAE. De his sub Corporeis agetur: quòd licet Animae sint propriae, Corporis tamen motus maximè sit per spicuus, fol. 230. Ex omnibus, quos nostra aetas vidit, recentiore memoria, nouimus Qvempiam haud sanè ingenitae nobilitatis, sed extremae sortis hominem, qui nauticam operam exigua stipe locare solitus, saepissimè piscatu victum quaeritabat. Qui ab Enaria (quae inter Pithecusas è conspectu Neapolis insula sita est) Prochytam vsq;, & quod intermedij pelagi est, stadiorum fermè quinquaginta, naufrago nonnunquam & fluctuante pelago, ac tempore anni diffi cillimo, eadem die nando measse, & nonnunquam remeasse inuentus est. Quod quum vix credibile videretur, eundem, pluribus ad spectaculum effusis, quò res testatior esset, promptissimum sui periculum fecisse: & quum in Enaria se in mare praecipitem dedisset, lembum post sequentem, longiùs ipsum nantem obseruasse: donec terrae appulsus, ad Prochytam incolumis elapsus est. Alex. ab Alexandro lib. 2. Gen. dier. c. 21. FACVLTATES NATVRALES. Haecùm Corpori penitùs immersae sint, ne eadem repetere sit opus, sub Corporeis rectiùs enarrabuntur toto secundo Volumine, fol. 269 & seqq.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSINO. ???

??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? Liber Secundus. De Animi humani Functionum Effectibvs. CONSCIENTIA. Bona, Recta. Exempta quaetdam ex Tit. Mortis placidae hucpossuni transferri, f. 555. 3038. 3062. Commendatus fuit Ivlivs Drusus tribunusplebis, quòd cùm aedes eius multis locis paterent vicineru̅ oculis, & opifex quidam eas se quinque mercede talentorum ostenderet auersurum & mutaturu̅: Decem, inquit, dabo, si totam domu̅ meam conspicuam effeceris: quò ciues omnes, quemadmodum vitam instituam, contemplentur. Quippe vir fuit temperans & moderatus. Plutar. in praeceptis Polit. Titvs Imp. Sabinos petens, cùm sacrificanti hostia aufugisset, & tempestate serena tonuisset, subtristior, ad primam statim mansionem febrim nactus, cùm inde lectica transferretur, suspexisse dicitur dimotis plagulis coelum, multum???; conquestus, Eripi sibi vitam immerenti: neq; enim exstare vllum suum factum poenite̅dum, excepto duntaxat vno. Suetonius. Mala. Ex Tit. Mortis horrendae huc quaedam, f. 500. Cainvs primus Protoplasti filius, primus quoq; parricida, & ob id ipsum primus fuit exul. Agitabant illum scelerum suorum furiae, ita vt per orbem terrarum solus vagaretur, metue̅s ne à quopiam interficeretur: cùm tamen nulli ad huc essent ho mines, praeter Adami liberos. Tanta est conscie̅tiae vis, vt cùm omnia sint tuta, ipsa seipsam persequatur. Genes. 4. Menelaus Orestem interrogat insaniente̅, apud Euripidem in Oreste. [Greek words]; Op. [Greek words]. M [Greek words]. [Greek words]. O [Greek words]. [Greek words]. M [Greek words]. [Greek words]. O [Greek words]. [Greek words]. Me. Qua̅ rem pateris? quis te perdit morbus? Or. Conscientia: quòd conscius sum dira me patrasse. Me. Quid ais? laudatur in lo quendo perspicuitas, no̅ obscuritas. Or. Moestitia in primis, quae me perdit. Me. Acris quidem haec dea, sed tamen sanabilis. Or. Et furores, & matris sanguinis vltiones. Alexander Magnus Clytum amicum per temulentiam interfecerat. Mox eductum è corpore telum, poenitentia facinoris ductus, in seipsum co̅uertere voluit. Sed ab astantibus prohibitus, miserabili planctu os laniauit vnguibus, circumstantes rogando, ne se tanto dedecori superstitem sinerent: praesertim cùm futurum arbitraretur, vt tam atroci crimine territi amici, parum fidi in posterum vel consultores, vel auxiliatores essent. Tandem milites vi in tabernaculum irrupêre, & diu reluctantem peruicerunt, vt cibum sumeret, & deposito luctu reipubl. consuleret. Sabel. lib. 6. Enn. 4. Ovidivs de seipso lib. 1. de Ponto, eleg. 2. sic scribit: Estur vt occulta vitiata teredine nauis, Aequoreos scopulos vt cauat vnda salis: Roditur vt scabra positum rubigine ferrum, Conditus vt tineae carpitur ore liber: Sic mea perpetuos curarum pectora morsus, Fine quibus nullo conficiantur, habent: Nec prius hi mentem stimuli, quàm vita, relinquent: Qui???ue dolet cicius, quàm dolor ipse, cadet. Nero occisa matre Agrippina per Anicetem, nec sceleris conscientiam, quanquam & militum & senatus populi???; gratulationibus confirmaretur, aut statim aut vnquam posteà ferre potuit, saepe confessus, exagitari se materna specie, verberibus Furiarum, ac telis ardentibus. Quin & facto per Magos sacro, euocare manes, & exorare tentauit. Peregrinatione quidem Graeciae Eleusinijs sacris, quorum imitatione impij & scelerati voce praeconis submouerentur, interesse non ausus est. Suet. Interdiu perterreasciebant eum tubicines auditi bellicum canere cum maximo tumultu, quo in loco Agrippinae ossa sepulta erant. Quamobrem aliò migrabat: cum???ue id ipsum ei accideret, perterritus, aliò proficiscebatur, nullibi se ab insidijs aliorum tutum putans. Dion in Nerone. Ab Arianis Sicarivs quidam conductus fuit ad Gregorium Nazianzenum tollendum. Ad quem aegrotantem cùm irruisset, conscientia sceleris ductus, flens sese ad pedes eius abiecit, ac facinoris veniam ab eo consecutus est. Greg. Nyssenus. Constans Imp. Graecus germanum suum fratrem Theodosium interfecit: cùm quidem antè offensus ei, opera Pauli patriarchae Constantinopolitani, diaconum fecisset, ab eo???ue ipse sacrosancta mysteria percepisset. Is Constanti crebrò per quietem visus est habitu diaconi, poculum sanguine plenum porrigens, atque dicens: Bibe frater. Cuius visi acerbitate victus infelix Imperator, statuit in Siciliam abire, vbi etiam perijt. Cedrenus. Est Procopij auctoritate proditum, paucis diebus post Boëtij & Symmachi caedem, cùm coenanti Theoderico regi Gothorum in Italia caput piscis esset oblatum, refugisse Theodericum, quasi Symmachi faclem oblatam vidisset, quae inferiore labro mordicùs apprehenso, toruis sibi oculis minaretur: territum???ue eo ostento, in mortiferum incidisse languorem, statim???; deficientibus membris in cubiculum secessisse: Elpidio medico in Symmachum Boëtium???ue patratum scelus fassum, ex moerore haud longè pòst mortuus esse. Ioan nes Magnus. Praelio graui inter Henricum IV. & Rodolphum, Sueuum, quem ei Gregorius VII. Pp. opposuerat, commisso iuxta Ellestram fluuium: Rodolphvs vulneratus manu dextra, fugit Mersburgum: morti???ue iam proximus, dixit ad familiares suos: Videtis manum dextram meam de vulnere sauciam: ecce haec est manus, qua domino meo Henrico fidem firmaui sacramento. Sed inssio apostolica, pontificum???ue petitio me huc deduxit, vt iuramenti transgressor, honorem mihi indebitum vsurparim. Qui ergo finis nos exceperit, videtis: quia in manu, qua iuramentum peregi, mortale hoc vulnus accepi. Videant etiam ij, qui ad hoc nos instigaueru̅t, quò nos duxerint, ne fortè deducti simus in praecipitium mortis aeternae. Et haec dicens, diem clausit extremum. Cranzius libro 5. Metrop. cap. 16. Carolvs iunior Ludouici Germanorum regis filius, à daemonio grauiter in praesentia patris & optimatum eius vexatus est: & in ipsa vexatione confessus, hoc sibi ideò co̅tigisse, quòd contra patrem suum conspirationem facere moliebatur. Sigebertus in Chron. Sveno rex Daniae LXXVI. (teste Saxone libro 11.) quòd principes aliquot ad regale conuiuium inuitatos, ob leuem detractionis suspicionem, in Ecclesia sanctae Trinitatis orantes, missis sicatijs duplicato sacrilegio interemisset: cùm ab antistite sacra in festo Circumcisionis celebraturo, ne Ecclesiam ingrederetur, repulsus esset, conscientiae rubore perfusus, abiectis regijs insignibus, nudatis pedibus ad atrium regressus, in eius aditu se prostrauit, terram???ue suppliciter osculatus, criminis confessione facta, religioni sese satisfacturu̅ promittens, remissa execratione, Antistitis amplexu in com munionem Ecclesiae (cui ob hoc amplissimas possessiones tribuit) est restitutus. Alphonsvs II. Neapolitanorum rex in magno & opulento regno à patre haeres relictus, sub Caroli VIII. in Italiam descensum, fortuna regni adhuc integra, incolumi exercitu, ciuitatibus in fide permanentibus, priusquam Gallus fines transcendisset, dubium maiore timiditate an desperatione, regnum reliquit: & qui nuper à tota Italia timebatur, repentè extitit omnium timidissimus. Fama est Ferdinandi patris spectrum ter diuersis noctibus Iacobo regiae domus chirurgo apparuisse: & primò lenioribus verbis, pòst admodum minacibus mandasse, diceret haec suo nomine Alfonso, ne speraret, se regi Galliae posse resistere: quòd in fatis esset, eius progeniem in finitis casibus vexatam, ac demùm tam praeclaro regno spoliatam extinctum iri. Eius ???ei causam esse, cùm multa ab ipsis patrata scelera, tum verò illud maximè, quod ipsius suasu Puteolis redeuntis, in D. Leonardi fano in via Glarea prope Nea polim commissum est. Cuius sceleris nomen cùm ille non expressisset, existimarunt homines, Alfonsum eo loci Ferdinando persuasisse, vt non paucos regulos, quos diu in carcere detinuisset, clàm necari iuberet. Itaque regno in Ferdinandum F. translato in Siciliam cum thesauro profugit. Guicciardinus libro 1. & Sabellicus lib. 9. Ennead. 10. & Iouius libro 2. FATERI, DETEGERE SVA. Conseßionis exemplapete ex loco Veritatis: item Iustitiae religiosae: Vrbanitatis quinetiam iocosae, f. 2838. 2948. 2998. Apud Euripidem Medea foeminaru̅ genus esse malu̅ faterur: [Greek words]. id est, Sumus quidem quales sumus nos feminae: Neque enim malae ausim dicere. Crevsa apud Euripidem in Ione, vt flagellantis conscientiae stimulos confessione mitiget, detegit occultum suum stuprum, quòd filium habuerit ex compressu Apollinis, & illum exposuerit: [Greek words]. Edito Atheniensibus oraculo, vnu̅ esse in vrbe ciuem, qui omnium sententijs repugnaret: ibi quaestionem decernentibus Atheniensibus, quis ille esset, frementibus???ue: Phocion esse cum edidit se. Soli namque sibi, quae vulgus agat & dicat, non probari. Plutar. in Apophth. Crates Thebanus philosophus aduersus Sardanapali illud: [Greek words]. hoc ex opposito scripsit: [Greek words] [Greek words]. Plutar. de laude suijpsius. Agathocles Siculorum tyrannus, fol. 2817. Moris erat equitum Roman. si quando legitimum tempus stipendiorum expleuissent, vt equum in forum ad censores adducerent, recensitis???; singulis expeditionib. & imperatoribus, sub quibus meruissent, honorem aut notam pro meritis consequere̅tur. Cn. Pompeivs autem consulatu funge̅s equum ipse deduxit in foru̅ ad censores Gellium & Lentulum. Quibus de more interrogantibus, ecquid omnia stipendia implesset? Omnia, infit, sub meipso imperatore. Plutar. in Apoph. Cicero fatebatur optima se & summa consilia sua, quibus sa lubriter consul insiste̅s patriam seruauit, cum P. Nigidio philosopho inîsse. Plutar. an Seni tractanda respubl. D. Bernardvs semetipsum accusasse fertur, quòd dum crebris ieiunijs corpus in seruitutem redigere conatur, illius tem periem & vigorem corrumpendo, animae functionibus suum quod ammodo organum subtraxerit. Nam quum se non sibi, sed alijs viuere debere intelligeret, concionando, cohorta̅do, consolando, & ad ea pietatis officia corporis ministerio opus esse videret: deprehe̅dit tande̅, sic corpori esse indul gendum, sic eidem detrahendu̅, ne animi interim operationes vel delicijs suffocentur, vel austeritate nimia hebete̅tur. Auctor vitae. Ferchardvs II. rex Scotorum LIV. vir in omni scelerum genere inquinatissimus: vini aequè ac pecuniae inexplebilis, crudelis in homines, impius in Deum, vxorem iugulauit, filias stuprauit, Colmanni admonitiones nihili fecit. Inter venantdum à lupo vulneratus, in febrim incidit. Cùm à solita intemperantia non abstineret, morbo pediculari corpus exedente grauatus fuit, in quo exclamasse fertur: meritò sibi haec euenire, qui benè monentem Colmannum non audisset: ac agnito errore & Colmanno consolante, in publicu̅ se vili veste indutum, in lectica proferri iussit, ac palàm sua scelera fassus interijt. A. C. 603. H. Henninges in Geneal. Ioan. Zisco Hussitarum dux inuictus, moriens Thaboritas iussit post mortem suam sibi pellem detrahere in vsum tympani, quo in acie vtere̅tur, ad terrendos strepitu illius hostes, praecipuè Germanos. Sepultus est Cziaslauiae: vbi adhuc monumentum eius ostenditur. Dubrauius libro 26. NON FATERI. Consule Tit. Dißimulationis. Ex loco item Tolerantiae tormentorum, quaedam, f. 141. 422 2922. Antalcidas Spartanus cùm Samothracae initiaretur, interrogatus à sacerdote, quod in vita grauissimum piaculum admisisset? Si quid ego co̅cepi tale, scient, inquit, ipsi dij. Plutarchus in Apophtheg. CONFIRMARE, COMPROBARE. Ratione. Defensionis exempla Veracis & Iustae huc pertinent, quatenus innocentiae comprobationem habent iunctam, f. 2814. & seq. Avctoritate. Homericum illud Iliad. lib. 2. [Greek words] id est, Multos imperitare malum est: rex vnicus esto. (quibus verbis Vlysset milites tumultuantes, in quibus erat & Thersites, compescit) vsurpauit Dion Syracusanus, cùm videret Heraclidem moliri factionem. : Probus. Eras. in Adag. Nihi esse, quod non textu aliquo iuris comprobari queat, obliquè saltem, si no̅ directè, Ioan. Aurpachius lib. 3. Epist. iurid. 9. afsirmat. Sic vtrun quae cum reticulo cum sacerdote cubuerat, nuda cum eo cubuisse dicenda fuerit (hoc enim alter, cui pecctata co̅fitebatur, exaggerabat) ex cap. j. vers. sacerdos autem. distinct. 21. nodum solui posse, vbi lex inquit, sacerdotes ne nudis omnino capitib. incederent, filo caput religare fuisse solitos. Quod ipsum de Flamine (ni fallor) Diali apud Rom. intelligi debet. Item, vtrum acetum ex aqua fieri possit, respondet glossa in l. venditionis. de contrah. empt. lardum no̅ esse carnem, text. & Bart. in l. j. C. de erogat. mil. an. lib. 12. Sie Baldus interrogatus à duce Mediolanensi, an sciret legem loe quentem de Vesponibus & musconibus, qui sunt in segete, eam statim protulisse narratur à Lud. Rom. sing. suo 375. quia studebat. Refert Mat. Mathesilanus, sing. suae 96. aduocatum quendam, vt probaret, asinum inter bestias non haberi, rubr. de asinis & bestijs. C. lib. 12. allegasse, & mendaci hac auctoritate Montano iudici imperito fucum fecisse: dignus vterque bestiarum iudicio. CONFVTARE, REPROBARE. Solent Stoici, qui sinem boni humai in ipsa virtute constituunt, ad ingerendum pudorem Epicureis, qui virtutes quidem probant, sed eas voluptatis corporalis fine metiuntur, & illam per seipsam purant appetendam, istas propter ipsam, tabulam quandam verbis pingere (cuius meminit Cic. lib. 2. de Finib.) vbi Voluptas in sella regali quasi delicata quaedam regina considat, ei???ue Virtutes famulae subijciantur, obseruantes eius nutum, vt faciant, quod illa imperauerit. Quae pru dentiae iubeat, vt vigilanter inquirat, quomodo voluptas regnet, & salua sit. Iustitiae iubeat, vt praestet benefcia, quae potest, ad comparandas amicitias corporalibus commodis necessarias, nulli faciat iniuriam: ne offensis legibus voluptas viuere secura non possit. Fortitudini iubeat, vt si dolor corpori acciderit, qui non compellat in mortem, tenear dominam suam, id est, voluptatem fortiter in animi cogitatione, vt per pristinarum deliciarum suarum recordationem mitiget praesentis doloris aculeos. Temperantiae iubeat, vt tantum capiat alimentorum, & si qua delectant, ne per immoderationem noxium aliquid valetudinem turbet: & voluptas, quam etiam in corporis sanitate Epicurei maximam ponunt, grauiter offendatur. Ita virtutes cum tota suae gloriae dignitate tanquam imperiosae cuidam & inhonestae mulierculae seruient voluptati. Nihil hac pictura dicunt esse ignominiosius & deformius, & quod minus bonorum ferre possit aspectus: & verum dicunt. D. Auguctinus lib. 5. de Ciuit. Dei, cap. 20. RECANTARE. Stesichorus Lyricus poëta (cuius meminit Plato in Phaedro) cu̅ Helenam carmine vituperasset, oculis orbatus est. Intelligens autem (Achille, sicut scribit Pausanias in Laconicis, Helenae iussu nunciante) caecitatis suae causam, protinùs palinodiam cecinit, Helenam???ue priùs vituperatam laudauit, itaque visum recepit. Erasmus in Adagijs. POENITERE. Sub loco Iustitiae religiosae Habitum consideramus Poenitentiae, cuius veluti informis massa est Affectus praesens, seu potius eiusdem effectus, f. 2998. Simplex Poenitentia. Opinionis falsae. Scribit Theophrastus, Platonem iam aetate prouectiorem quòd non congruum terrae sedem vniuersitatis assignasset vmbilicum, poenituisse. Plutarchus in quaest. Platonicis. Caedis. Olonem tyrannum Danorum Starchatervs pugil fortissimus, in balnea inggressum ex insidijs obtruncauit. Quo fa [135] cto tantus perpetrati sceleris horror fortissimi viri animu̅ inuasit, vt penè sibi ipsi manum intulerit: permansit???ue ea laesae conscientiae poenitudo in ipso, ad extremum vsque vitae terminum. Ioan. Magnus lib. 8. cap. 12. Engerranus Marinius, aulicorum intimus, apud Philippum Pul crum Francorum regem nihil non poterat. Mortuo rege, premendi hominis princeps inuentus est ex ipsa regia Carolvs Valesij Comes, noui regis Ludouici Hutini patruus. Causa atrocis odij, quòd dum apud Pulcrum controuersia esset inter duos sumnos Normanniae proceres, Haricuriam, Tancredouillanum???; alteri Engerranus, alteri Carolus aderat. Exorta contentione, exar descentibus???ue studijs, mentiri Carolum Engerranus dixit. Peculatus reum agere placuit, accusatore Ioanne Annali. Cùm trahitur ampliatur???ue causa, dicitur deprehensa esse Engerrani vxor, quae Pauioto Mago praeceptore simulacrum cereum fingeret, quod leui igni admoueret, vt eo paulatim liquesce̅te, perinde sensim ac lenta tabe rex deperiret. Magi, vero an folso crimine, gula fracta: & Engerranus furca suspensus. Ad hoc statua, quae ad summos gradus regiae posita ei fuerat, amota. Locus vacuus, basis???ue inanis hodie visitur. Carolus subinde Comes graui morbo correptus, cùm nec extingueretur, nec vlla ope humana leuaretur, poenas defuncto dare diuturno supplicio miserrimè animam trahens videbatur. Nullum igitur erga inopes liberalitatis, nullum in superos templa???ue, nullum pro Engerrano deprecationis obsecrationis???; genus omisit. Ta̅dem vi morbi, quae in praesens resederat, rursus grassante, nullum religionis munus, nullas coelestium pacis impetra̅dae partes omittens, exorauit regem Francum, vt Engerrani propinquis red deretur illius corpus furca refixum: ei???ue amplè magnifice???ue summa???ue religione suis ipse impensis funus fecit, iusta???; persoluit, ne morte sua illi parentaret. Sic quoque continuò obijt. Aemilius lib. 8. Fulgosus Enguerram Marignanum vocat. Defectionis. Contra Tusculanos, qui defecerant, Tribunum creauera̅t Romani Furium Camillum. At Tvscvlani errorem callidè auerrentes, cùm esset iam in expeditione aduersus ipsos Camillus, aratoribus pastoribus???ue àgros vt in alta pace compleuerant, patebant portae, pueri in ludis operam literis dabant, ex vulgo opisices suo quisque operi intenti conspiciebantur, spectator es in foro obuersabantur togati, magistratus sedulò circumibant ad designandum Romanis hospitia, tanquam remoti ab omni susdicione essent mali, nec cuiusquam sibi commissi conscij. Quae res Camillum ad misericordiam flexit, ita vt ipsis apud senatum deprecantibus adstiterit. Plutarchus in Camillo, & Valerius Maximus libro 7. capite 3. Deditionis. Lysimachvs rex, cùm in Thracia à Dromachete esset deuictus, atque siti subactus se exercitum???ue in potestatem eius dedisset: vt bibit iam captiuus: Dij boni, inquit, quàm breuis voluptatis causa seruum me ipse ex rege feci. Plutarchus in Apophthegmatibus. Lenocinij. Lena Milenis in Cistellaria Plautina: Inter nouam rem, inquit, verbum vsurpabo vetus: Quod dedi, non datum vellem: quod reliquum est, non dabo. Significat se poenitere, quòd puellae fecerit copiam: de caetero non facturam. Erasmus in Adagijs. Voti. Lacon voto co̅cepto, vt praecipitaret se ab Leucate promontorio, postquam conscendit, conspecta altitudine, recepit se. Quod cùm ei improperaretur: Non arbitrabar, inquit, votum illud voto indiguisse alio maiore. Plutarchus in Apophthegmatis Laconicis. Doni. Malcolmvs II. Scotorum rex, bello & pace clarissimus, nisi extremam eius senectam immoderata cupiditas contaminasset. Poenitens enim factae in nobilitatem liberalitatis (quandoquidem agros omnes ijs largitus erat) vt erogata praedia reciperet, quaesitis confictis???ue causis, quosdam magnae dignitatis viros coëgit vltima subire. Boëthius. Imperij acquisiti. Otho Caesar poenitens imperij suscepti. Vide fol. 226. Maximvs, vt inquit Sidonius, praefectura praetoriana, Patticij dignitate, ac consulatu semel atque iterum functus fucrat, ac moribus, pecunia, literis, patrimonijs, & clientelis ita floruerat, vt nemo illo in vrbe conspectior, nemo in republ. beatior putaretur. Postquam autem interfecto per dolum Valentiniano III. Augustus appellatus, ac per eam causam Palatinis inclusus liminibus fuit, ante lucem vehementer ingemuit, quòd voti compos factus sui fuisset, vsqueadeò vt imperij pondus perosus saepè dixerit: Felice̅ te, Damocles, qui regni necessitatem no̅ vno longiùs pra̅dio pertulisti. Sigon. li. 14. Imp. occid. Adoptionis. Hadrianvs Imp. de Commodo adoptato, & imperij successioni destinato, dictitare consueuit: In caducum parietem inclinamus, & perdidimus quater millies sestertiûm, quod populo & militibus pro adoptione Commodi dedimus. Caducum autem parietem vocabat, quòd esset valetudinarius, & rebus gerendis inhabilis esse videretur. Suetonius. Amicitiae. Vortigernvs Britannorum rex, Hengisto & Orso Saxonum ducibus contra Pictos atque Scotos euocatis, eorum???ue felici opera vsus, cùm nouas subinde legiones è Saxonia peteret, Hengisto summam rerum committeret, Roxienam eius filiam repudiata regina duceret, tandem facti poenitens, cùm Hengistus non obscurè regnum Cantij sibi vsurpasset, à proceribus in vincula coniectus est. Boëthius lib. 8. Sceleris non patrati. Gabrinvs Fundulus Cremonensium tyra̅nus à Philippo Vicecomite Mediolanensium astu captus, productus???ue in forum Mediolani, capite plectendus, cùm ad poenitentiam malefactorum admoneretur: Tantum, inquit, abest, vt me iure belli factorum poeniteat, vt maximè etiam doleam, quòd Ioannem XXIII. Pontificem & Sigismundum Imp. hospitio & conuiuio exceptos, ad immortalem clarissimi facinoris famam, è mea turri altissima minimè praecipitatum. Fulgos. lib. 9. cap. 11. & Iouius in Philippo. Circa ann. sal. 1425. gelu fuit, vt equites à Gedano Prussiae Lubicam per mare transirent incolumes. Ferunt & è Magnopoli in Daniam glacie tum stratum stetisse mare. Narra̅t post illud tempus Prignissae milites, latrocinijs nobiles, seriò poenituisse, quòd non ad aeternam nominis memoriam, equis mare transeuntes, pecora inde abegerint. Crantzius libro 11. capite 10. Saxoniae. Composita poenitentia cum interno dolore, & externo labore. Vide Titulum, Religiosae poenitentiae. f. 3079. David rex concupiscentiae mucrone transfixus, alienam coniugem & concupiuit, & abstulit. Cuius culpam digna verbera sunt secuta, & malum quod perpetrauit; per poeinitentiae lamenta correxit. Qui cùm longè pòst co̅tra hostium cuneos sederet, aquam bibere de Bethlehemitica cisterna ex desiderio voluit. Cuius electi milites inter cateruas aduersantium medias erumpe̅tes, aquam quam rex desiderauerat, illaesi detulerunt. Sed vir flagellis eruditus, semetipsum protinùs cum periculo militum aquam desiderasse reprehendit, eam???; domino fundens libauit, sicut illic scriptum est: Libauit eam domino. In sacrificium quippe domini effusa aqua conuersa est, quia culpam concupiscentiae mactauit per poenite̅tiam reprehensionis suae. Qui ergo quondam co̅cupiscere alienam coniugem nequa quam timuit, pòst etiam; quia aquam concupiscet, expauit. Quia enim se illicita perpetrasse meminerat, co̅tra semetipsum iam rigidus, etiam à licitis abstinebat. Sic sic agamus poenite̅tiam, vt ea quae commisimus, perfectè defleamus. Gregorius in Euang. homil. 34. Pavla Romana leuia peccata ita plangebat, vt illam grauissimorum criminum crederes ream. Cum???ue à D. Hieronymo crebriùs moneretur, vt parceret oculis, & eos seruaret Euangelicae lectioni, aiebat: Turpanda est facies, quam contra Dei praeceptum purpurisso & cerussa & stibio saepe depinxi. Affligendum corpus; quod multis vacauit delicijs. Longus risus; perpeti compensan dus est fletu. Mollia linteamina & serica preciosissima, asperitate cilicij commutanda. Quae viro & seculo placui, nunc Christo placere desidero. Hieronymus in epitaphio Paulae. Fabiola Romana post mortem secundi viri saccum induit, vt errorem secundarum nuptiarum publicèfateretur: & tota vrbe spectante Romana, ante diem paschae in basilica quondam Laterani, qui Caesariano truncatus est gladio, stetit in ordine poenitentium, episcopo, presbyteris & omni populo collacrymantibus: sparsum crinem, ora lurida, & squalidas manus, sordida colla submisit: dissuta habuit latera, nudum caput, clausum os. Faciem per quam secundo viro placuerat, verberabat: oderat gemmas, linteamina videre non poterat, ornamenta fugiebat. Sic dolebat, quasi adulterium commisisset, & multis impendijs medicaminum vnum vulnus sanare cupiebat. Hieronymus in eius epitaphio. Argalvs Prorex Scotiae, cùm ei vitia in conuentu obijcerentur, verè de admissis doluit, & lacrymis poenitentiam testatus est, nihil???ue in posterum, nisi de prudentium consilio, egit. Iudicum prouincialium licentiam cohibuit: vetuit???ue ne sine discrimine de quouis delicto pronunciarent. Facinorosis sublatis aut coërcitis, mores diuturna licentia corruptos non modò poenis legum, sed vitae suae quoque exemplo emendauit. Vide Ethodium. Otho IV. Imp. anathematis fulmine ab Innocentio III. per [136] cussus, aemulum nactus est Fridericum II. nunquam postea felix. Sub finem vitae ineffabili contritione compunctus, in arce Hartesburg mansitabat. A'Sifrido Hildesemensi episcopo absolutus, in pace quieuit: quam absolutionem Honorius papa ratam habuit. Tanta autem fuisse fertur morituri poenitudo, vt coquinarijs suis iuberet collum suu̅ calcaneis premere, & vilissimam Dei creaturam conculcare. Crantzius lib. 7. Saxoniae, cap. 37. Conradvs I. Imp. Henricum Saxoniae ducem ob egregia eius contra Hungaros facinora odisse ceperat, & monili venenato per Hattonem episcopum Moguntinum tollere statuerat. Verùm detectis insidijs, armis Henricum apertè persequutus, graui morbo correptus, peccata sua fassus, Henricum virum probum & Imperio dignum esse pronunciauit, ei???ue insignia Imperij misit, veniam delictorum petens. Stumpfius. Hermannvs pontifex Pragensis X. graui, cu̅ gemitu moriens questus est, maiorem se vitae partem in aulis Principum, quàm in templo Domini contriuisse. Potuisse se multis vitijs obuiam ire: verùm aulico fastu, licentiam peccandi illorum potius aluisse, dum aliorum imitatione principibus iucundus, quàm seuerus esse maluerit. Atque hanc ante alias noxam, vt Deus per misericordiam suam expungeret, supplex deprecabatur, Vladislao apud Boëmos regnante. Dubrauius lib. 11. Sobieslavs II. Boëmiae principatum auspicatus est à caede praefecti arcis Pryndae, quem Pragam ad se vocatum, sua manu interfecit, doloris magnitudinem facinori praetendens, ??? ab eo in carcere inhumanissimè tractatus fuisset. Sed cùm neque hoc ad abolendam caedis infamiam valere sentiret, ad pu blicam vsq; poenitentiam se demisit, Friderico praesuli se prosternens, facinus admissum cum gemitu deplorans, Dei misericordiam communibus cum illo precibus deprecans, cognatis pro homicidio satisfaciens. Dubrauius lib. 12. Tradunt quidam Henricvm IV. à Gregorio VII. Pp. Canusij in consortium piorum receptum, per annum integrum Romae iussum se continere, memorias martyrum in Vrbe frequentare, equum non ascendere. Quod quum ille religiosè cepisset implere, vidences cardinales, quòd prae timore sedis apostolicae contremiscerent potestates, & sub eo curuarentur, qui portant orbem, suggessêre summo pontifici, vt deiecto degenere, qui publicam peregisset poenitentiam, sufficeret Rodulphum Sueuum: cui ilicò papa misit coronam, cum elogio: Petra dedit Romam Petro, tibi Papa coronam. mandauit???ue Moguntino & Coloniensi archiepiscopis, vt illum eligerent, consecrarent, tuerentur, omnium ignaro Henrico: donec Argentinus episcopus, aduolans Romam, ista regi nunciaret. Ergo clàm furtim???ue magnis itineribus per Italiam digressus in Gallias, inde ad suos peruenit, collectis???ue viribus se Rodulpho obiecit. Cranzius lib. 5. Saxoniae, cap. 7. Rodulphus Rodulphi Imp. filius, Alberti II. Imperatoris frater, accepta coniuge filia Venceslai Boëmorum regis Agnete, genuit ex ea Ioannem. Is quum sequeretur Albertum Imp. patruum, nullam sui ab eo in conferendis regni beneficijs haberi rationem doluit, & prope Vindonissam cum coniuratis eum confodit. Facti poenite̅s adijt sedem apostolicam, vt gratiam mereretur patrati sceleris. Papa illum remisit ad Henricum VII. Imp. Is ei iniunxit, vt armis dimissis ingrederetur eremitarum diui Augustini ordinem, ibi???; quandiu viueret, poenite̅tiam impleret: quod ille volens factitauit. Cran zius lib. 7. Vandaliae, cap. 32. Sera Poenitentia. Consule locum Iniustitiae correctiuae. f. 3613. Sed & è praedictis exempla quaedam huc transferri poterunt: vt est Alexandri Magni f. 133. &c. Nvlla Poenitentia. Ex loco Iniustitiae Correctiuae tam profanae quàm sacrae titulus hîc illustretur. Illic Habitus per Actiones suas innotescit: hîc Affectus, qui habitui subijcitur, f. 3613. Gabrinvs Fundulus, Cremonensium tyrannus à Philippo Vicecomite astu captus, in foro Mediolanensi securi percutiendus, sacerdote ad fatenda crimina eum blandis verbis cohortante: Nullius se eorum, quae iure belli mals inimicis intulisset, poenitere respondit. Fulgosus & Iouius. IVDICIVM DE ALIENIS. Rectvm. Nemo de rebus ignotis iudicat. At qualis habitus, tale iudicium. Grammatici igitur de grammaticis, musici de musicis iudicabunt, ne iudicandi vel temeritate, vel libidine artium fines confundantur. Nos hoc in loco exempla Iudicij afferamus in genere. In specie autem ad habitus Grammaticos Grammaticum iudicium, ad Physicos, Physicum erit referendum. Titul. Oraculorum rectè intellectorum, iudicij est Metaphysici: sic tit. Notarum rectè intellectarum, iudicij Grammatici. Theoricvm. Vide Acumen in Aenigmatis proponendis vel soluendis, sub Tit. Certaminum sapientiae, f. 1208. Hierocles Alexandrinus philosophus dicebat Socratis disputationes similes esse tesseris: erectas enim stare, vtcunque ce cidissent. Suidas. Quamuis Galenvs praeceptorum suorum amantissimus fuerit, noluit tamen addictior cuiquam esse, quàm veritatis studiosior: & ob id saepe hominum rusticorum iudicium in plurimis esse sequendum monuit, quòd in corruptum esset ac liberum, vtpotè ab haeresi nulla praeoccupatum. Seruos appellabat omnes eos, qui vel Hippocraticos, vel Praxagoreos, vel ex alio quocunque tandem viro se nominare̅t: eligenda enim esse è singulis quae optima essent: Nullius addictum iurare in verba magistri. Commentario de libris proprijs. D. Avgvstinvs, Mediolani oratoriam docens, panegyricum coram Imperatore recitaturus, per vicu̅ quenda̅ transie̅s, & Mendicum in taberna ebrium cantantem audiens, ad comites conuersus: O'caecas mentes hominum, inquit, quam nos tanto cum studio & labore securam laetitiam affectamus, ad hanc miser ille iam peruenit, sordidiorem quidem nostra, sed & ipsius humilitatis causa solidiorem. Testis ipsemet lib. 6. Confess. cap. 6. M. Mvsvrvs Cretensis cùm primam versionem Platonis Latinam??? Marsilio Ficino sibi exhibitam, plus aequo praecipitatam, nec hominum expectationi satisfacturam animaduerteret: vt & amici existimationi & suae fidei satisfaceret, primae paginae spongiam atramento plenam induxit, & ad Marsilium conuersus: Hîc primae paginae menda sustuli: si voles & reliquarum. Marsilius id vnum dicens; Ergo & Plato mea culpa in spongiam inciderit: [Greek words], & Platone & seipso magis dignam versionem multis pòst annis edidit. In Leone X. Pp. ad absolutam laudem fingulis rebus aestima̅dis viguit iudicium excellens, eruditum, illustre, tanta admiratione omnium, vti plerique ex academia Romana foecunditate ingenij insignes, no̅ temerè aliundè quàm ab ipso Leone rerum suarum censuram expeterent. Iouius libro quarto eius vitae. Practicvm. Ex Tit. Prudentiae in iudicando, f. 1758. 1909, & Libertatis in reprehendendo, & Praeconiorum exempla petantur, f. 987. 2831. 4318. Philopoemen Megapolitanus Achaeorum praetor, non existimabat decere fortem ducem phalange̅ praecedere: sed nunc apud primos, nunc apud postremos, aliquando etiam per medios obequitare, & omnes inspicere, vt si quod peccatum, aut non ritè administratum esset, corrigeretur. Polyaeneus libro 6. & Plutar. in eius vita. Apud Herodotum lib. 4. quum Aethiopum Rex conspexisset à rege Persarum missam vestem purpuream, rogauit tincturae ra tionem. Eam quu̅ ab Ichthyophagis didicisset, [Greek words]. id est, No̅ solùm ait ho mines esse subdolos, sed & vestes illorum esse dolosas. Mechanicvm. Consule locum Mechanicarum artium, vbi in specie de Pictorum, de Statuariorum, de Architectorum, & similium indicijs agitur, f. 3644. Horatius in Epistolis de Alexandri Magni praeclaro iudicio in mechanicis sic scribit: Edicto vetuit, ne quis se, praeter Apellem, Pingeret, aut alius Lysippo ducerer aera, Fortis Alexandri vultum simulantia. Ineptvm. Titulus hic generalis est: particulares alios, vtpusa Iudicium grammaticum, medicum, metaphysicum, mechanicum, ineptum, sui ambitu complectens: quos nos in sequentibus singillatim, loco magis proprio enarrabimus. Hippomachus pugillandi magister, quum athleta quidam ex e [137] ius discipulis specimen exhiberet artis, & circumstans Mvlritvdo vniuersa acclamaret, percussit eum virga Hippomachus, inquiens: Sed tu perperàm, neque sicut oportebat fecisti, quod melius fieri debebat. Nam si quid artificio sum praestitisses, non hi te collaudarent. Videtur & Socrates Popvli iudicium repudiare in colloquio ad Critonem, cùm Crico veniens ad eum in carcerem, suaderet vt fugeret, & Atheniensium contra se iudicium anteuerteret. Aelianus libro secundo de Varia historia. At libro decimoquarto hoc tribuit Hippomacho auloedo. Simonides quum caeteros laudando venaretur, vt aliquid darent, interrogatus: Cur non Thessalos captaret? Stupidiores sunt, inquit, quàm vt à me falli possint. Qui quaerunt quibus imponant, ad stupidos eunt. At qui tam era̅t stupidi, vt non sentirent ingenium poëmatum illius, nec tangerentur amore nominis in posteros transmittendi, non poterant ab illo falli. Eras. Roterod. lib. 6. Apoph. ex Plutar. de Aud. poëtis. Alexandro Magno regi, & quidem Aristotelis discipulo, gratus fuit ineptissimus ille Choerilus, incultis qui versibus, & malè natís Rettulit acceptos regale numisma Philippos. Horatius. Satyrvs quidam cùm vehementer algeret, hyberno gelu supra modum saeuiente, à rustico quodam inductus est in hospitium. Admiratus autem cur homo inflaret in manus ori admotas, rogauit cur ita faceret? is respondit, vt frigidas manus halitus tepore calefaceret. Deinde vbi extructo foco, apposita mensa in pulte̅ feruidam rursum inflaret, magis etiam admiratus, sciscitatus est quid sibi hoc vellet? Vt pultem, inquit, nimium feruentem halitu refrigerem. Tum Satyrus surgens à mensa: Quid ego audio? inquit: tún eodem ex ore pariter & calidum & frigidum efflas? Valebis, neque enim mihi ratio est, cu̅ eiusmodi homine commune habere hospitium. Erasmus ex Arriano fabulatore. Demosthenes, qui Philippi Macedonis rebus semper fuit infestus, itidem Alexandrum Magnu̅ F. in co̅cione nunc puerum nunc ad olesce̅tem per contemtum appellare solebat. Sed quàm imperitè iudicarit, euentus ipse docuit stultorum magister. Sabel. lib. 4. Enn. 4. L. Crassvs apud Ciceronem omne disciplinarum atque artium genus, cognitione iuris contineri asseuerat, & quidem, si dijs placet, libello XII. tabularum. Hoc idem nostri quidam iurisconsulti habent persuasissimum. Lud. Viues de Causis corrupt. artium lib. 1. Romanvs populus Augusto imperante, vt libro secundo Epistolarum, epistola prima testatur Horatius: -nisi quae terris semota suis???ue Temporibus defuncta videt, fastidit & odit. Sic fautor veterum, vt tabulas peccare vetanteis, Quas bis quinque viri sanxerunt, foedera regum Vel Gabijs, vel cum rigidis aequata Sabinis, Pontificum libros, annosa volumina Vatum, Dictitet Albano Musas in monte locutas. C. Caligvla illustrium virorum ingenia contemsit, Homeri carmen abolere cogitauit, saepius dictitans licere sibi quod & Platoni, qui poëtam ipsum ex sua ciuitate sustulit: parúmque abfuit quin omnia Liuij Maronis???ue monumenta aboleuerit: hunc nullius fuisse ingenij testatus, illum negligentem & verbosum. Labieni, Cordi, Cremutij, Cassij Seueri scripta Senatusconsultis abolita, requiri, & esse in manibus, lectitari???; permisit: quando maximè sua interesset, vt facta quaeque posteris tradantur. Lenius comptius???ue scribendi genus adeò contemsit, vt Senecam tum maximè placente̅, commissiones meras componere, & arenam esse sine calce diceret. Suetonius. Q. Rhemmivs Palaemon grammaticus Veicetinus, M. Varronem porcum appellabat: secum natas & morituras literas iactabat: se denique Palaemonem illum esse, cuius Vergilius in Bucolicis mentionem fecisset, diuinando, quòd omnium aliquando poëtarum atque poëmatum iudex esset futurus. In Vacerram, Martialis Epigram. lib. 8. Miraris veteres Vacerra solos, Nec laudas nisi mortuos poëtas. Ignoscas petimus, Vacerra: tanti Non est, vt placeam tibi, perire. Mvlti ita addicti & mancipati sunt veteribus, vt quicquid no̅ putent vetus esse, continuò damnent inauditum, incognitum, etiam si maximè sit vetus, modò recens credant: vt recentia, si existiment esse vetera, adorent: neque enim iudicio adducuntur, sed solo nomine. Vidi Qvi versiculos hominis viuentis, quòd in peruetere bibliotheca reperti essent puluere obsiti, ac iam ferè exesi tineis, aperto capite veneratus sit, tanqua̅ Vergilianos, aut alicuius aeui illius: & Alivs Ciceronis epistolam, cui consulto nomen erat propositum Gallicum, magno fastidio aspernatus est, ad dito etiam conuicio barbariae transalpinae. Lud. Viues de Causis corrupt. artium lib. 1. CONSVLTARE. Ex loco Prudentiae in Consulendo, praesens titulus illustrandus, f. 1636. Bellum inter Thessalos & Phocenses atrox erat. Phocenses magistratus illorum & tyrannos in ciuitatibus suis vno die vniuersos interfecerant. Thessali flagris ad necem vsque verberauerant quinquaginta illorum obsides: mox omni nomine excito Thessalorum, in fines eorum per Locros irruperu̅t, decreto proposito, vt omnes puberes interficerentur, impuberes & feminae in seruitutem redigerentur. Ibi Daiphantus Bathillij filius, qui tertius in summo magistratu erat, auctor fuit Phocensibus, vt ipsi Thessalis occurrerent, ac cum eis dimicarent: vxores ac liberos ex tota gente certum in locum co gerent, rogum???ue circa extruere̅t, adiuncto praesidio, cuipraeciperent, si cernerent rem inclinatam, vt ilicò materiae subderent flammam, corpora???ue concremarent. Quibus cùm reliqui assensi essent, vnus surrexit. Hic par ait esse, vt & mulieres ea comprobarent: sin minùs, non tentandum, neque vim eis ad ferendam. Re ad Feminas delata, ipsae seorsum concilio habito approbarunt decretum, ac Daiphantum, quòd optimè consuluisset genti, corona donauerunt. Pueros quoque memorant sua habita per se concione huic decreto scripsisse. His paratis ad Cleonas Hyampolidis Phocenses victoriam retulerunt. Graeci hoc Phocensium decretu̅ Desperationem vocarunt. Mense autem Elaphebolione, omnium summum festum Hyampoli Dianae huius victoriae causa etia̅ nunc celebrant. Plutarch. de Virtutib. mulierum. Milesiorvm tyrannis oppressis Thoante & Damasenore, factiones ciuitatem tenuerunt duae: quarum vna Plontis, altera nominabatur Chiromacha. Cùm autem pollerent, qui in auctoritate erant, rem???ue publicam traxissent ad suam factionem: deliberabant de summa, nauigia conscendentes, vecti???ue procul terra in altu̅: deliberatione habita in portum recurrebant. Hinc à nauigandi crebritate Aïnautae appellati sunt. Plutar. in quaest. Graecis. Populo Romano memorauit Augustus Caesar successorem imperij se relicturum, qui nunqua̅ eadem de re bis deliberasset: Tiberivm denotans, in consultando lentissimum. Plutarchus in Apophth. Alboinvs Longobardorum rex ad primos Italiae fines mon tem excelsum conscendit, qui deinde ab eo Mons regius dictus est: atque ex eo subiectam Italiam contemplans, Italiae dexteram ob camporu̅ planitiem & fertilitatem petendi consilium cepit. Sigonius lib. 1. regni Ital. Germani de conciliandis inuicem inimicis & iungendis affinitatibus & addiscendis principibus, de pace deniq; ac bello plerunque in conuiuijs consultant: tanquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus, aut ad magnas incalescat. Gens non astuta nec callida aperit adhuc secreta pectoris, licentia loci. Ergo detecta & nuda omnium mens postera die retractatur, & salua vtriusque temporis ratio est. Deliberant, dum fingere nesciunt: constituunt, dum errare non possunt. Tacitus de moribus Germanorum. DVBITARE. Rhodienses Lindiae Mineruae sacrificantes, dies aliquot apud aram deae conuiuia prorogabant, atq; inibi perpetuò ma nebant. Quum???ue illis mos non esset, matulam in sacrificium inferre, ac super hac re deum consuluissent, atque vt inferre̅t, respondisset: illi rursus ambigere ceperunt, vtrum aeream, an testaceam inferre deberent. ac denuò super hoc adeuntibus oraculum indignatus deus, neutram respo̅dit. Refertur à Diogeniano. Inde Rhodiensium dicebatur oraculum, vbi quis de re minuta nimium crebrò, nimium???ue diligenter sciscitatur. Erasmus in Adagijs. D. Avgvstinvs audito Mediolani D. Ambrosio veritatem catholicae fidei docente, Academicorum more, dubitans de omnibus, atque inter omnia fluctuans, Manichaeos relinquédos esse decreuit, quibus iam nonnullos philosophos praeponebat, etsi illis, quòd sine nomine salutari Christi essent, curationem languoris animae suae co̅mittere recusaret, adeóque statuit tamdiu esse catechumenus in catholica ecclesia à parentibus commendata, donec aliquid certi eluceret, quò cursum dirigeret. Itaque cùm matri ad se venienti indicasset, non se quidem iam esse Manichaeum, sed neque catholicum Christianum: exiliuit laetitia, cùm audisset filium veritate̅ quidem nondum adeptum, sed falsitati tamen iam ereptum. Testis ipsemet libro 6. Confess. cap. 1. SVSPICARI. QVID. SVSPICIO. Regni, Tyrannidis affectatae. Pythagoras, cùm plurimos haberet auditores, Crotoniatae eum tyrannidem inuadere posse veriti, scholam eius succenderunt. Pythagoras cum discipulis quadringentis elapsus, ab insequentibus ciuibus in campo fabarum circumuentus, est & trucidatus. Ex discipulis pauci euaserunt, vt Archytas Tarentinus, Lysis, alij???ue nonnulli. Laërtius libro octauo in vita Philolai, & Iustinus. Libro 3. Epigram. tale de ea re epigramma extat: [Greek words], [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Nicomedes cùm patri Prvsiae Bithyniae regi suspectus esset, quòd à populis nimiùm diligeretur, ab eo Romam missus est: & quia illic quoque eum in honore Romani habeba̅t, patri suspicio atque odium simul creuit. Itaque cùm tentaret, vt Romae occideretur, re ab eo detecta, qui vt caedem perageret missus erat. Nicomedes in Bithyniam profectus, cùm po puli à patre defecissent, fugientem eum interfici iussit. Fulgosus lib. 9. cap. 10. Dion Syracusanus tyrannum Dionysium vrbe exutum in arce obsidebat, Syracvsanis libertate restituta. Heraclides exul reuersus Syracusas, à Dione classi praefectus, plebem clàm ad popularem statum adhortari cepit. Itaque vigintiquinque praetores creati sunt, & in ijs Heraclides: Dionem???; falsò tyrannidis insimulatum vrbe exegêre cum suis. Plutarchus in Dione. Cn. Pompeius cùm vlceris causa crus fascia circumcinxisset, in affectati regni suspicionem in cidit. Erant enim Qvi affirmarent, nullam aliam ob causam crus ligasse diademate, quàm vt diadema sibi adseriberet, nihil???; referre qua in parte corporis gestaretur. Plutarchus. Creditus est Titus, quia Hierosolymis euersis, non illicò Romam venisset, de regno meditari. Credidit id pater Vespasianvs, credideru̅t & multi. Caeterùm Titus omnium opinione celeriùs, ad eiusmodi falsos de se rumores coargue̅dos sese patri ex improuiso obtulit: Veni, inquit, pater, veni. Per quae suspicio discussa est, principi???ue & ciuitati vana opinio meritò exprobrata. Sabel. lib. 10. cap. 2. Impudicitiae. Suspicio zelotypa. Nymphaea nata traditur, Nympha ob zelotypiam erga Herculem mortua. Quare heraclion vocant aliqui, & qui biberint eam, duodecim diebus coitu genitura???ue priuari aiunt. Plinius lib. 25. cap. 7. Celtarvm detestanda fuit zelotypia, qui fidei vxorum explorandae ergò nuper natos infantes in Rheno vicino flumine mergunt. Quòd si vim frigoris foetus perferat, legitimum arbitrantur. Sin minùs, tanquam spurium & adulterinum exponunt. Iulianus in episto la ad Maximum. Theophy lactus. Galenus lib. 1. de Sanit. tuenda, & lib. 1. Graecorum Epigram. [Greek words], quo in loco non flumine mergi, sed clypeo imponi asseritur: si fluitarent, legitimos: si mergerentur, adulterinos pueros iudicantes. M. Crassus, quòd praedium elegans à quadam virgine Vestali comparare cuperet, eaque de causa eam saepe appellaret scorsum coleret???ue, eius stupratae causam dixit apud Pop. Rom. Posthumia, quòd solutior in risum esset, & liberius confabularetur cum viris, in crimen incestus vocata est. Quam tamen compertam eo crimine innoxiam cùm liberaret iudicio Pontifex Maximus Sp. Minutius, admonuit, ne sermonibus leuioribus, quàm viueret, vteretur. Plutarchus de Vtil. ex inimicis. C. Ivl. Caesarvxore Pompeia ob P. Clodium famosa abdicata, in Clodium, qui ob id causam dicebat, testis productus, nihil dixit secus sibi de vxore compertum. Ibi quaerente accusatore: Quid ergo diduxisset cum vxore matrimonium? Quòd Caesaris coniuge̅, inquit, etiam calumnia vacare oporteat. Plutarchus in Apophth. Solenni diuinae Apparitionis die, Imperatori Theodosio Iuniori ad magnum templum eunti pauper quidam ex Asia pomum inusitatae magnitudinis obtulit, quem is centum numis donauit, ac pomu̅ Eudociae Augustae misit. Ea aegrotanti Paulino patriarchae transmisit, eo???; illum munere imprudens exitio obstrinxit. Paulinus rei ignarus, biduo pòst pomum illud Imperatori mittit. Qui cùm id agnosceret, eo occultato ingressus ad Augustam, rogare, vbi esset malum ei à se missum? Se id edisse dicenti, iuramentum per salutem Imperatoris deferre, quo id nemini abs se missum ea co̅firmaret. Cùm eo mo do iurata in eo persisteret, id se comedisse: iratus Imperator, malum ad ferri, Paulino verò ea ipsa nocte accito caput amputari iussit. Cedrenus. Sophia Russa cum Vladislao Iagelloni Polonoru̅ regi decrepito tres liberos mares peperisset, accusata est de stupro. Captae duae puellae pedissequae reginae, quae omnium esse con sciae existimabantur, terrore tormentorum adhibito confessae sunt de libidinibus reginae: sed veréne, an falsò, incertum est. Regina non audita, plena moeroris ex tam insigni infamia, Cracouiam remissa est. Remittebatur in Lituaniam as seruanda in custodia, ni Poloni proceres, & in primis Ioannes Tarnouius, palatinus Cracouiensis: cuius magna tunc erat auctoritas, dissuasisset. Is enim cùm id à rege clàm agi ex apparatu curruu̅, & mox ipsius confessione cognouisset, percontatus est regem, quid pueris ex ea natis facturus esset? Cúmque rex, secum eos fore, & in spem regni educatum iri, respondisset: Apage, inquit Tarnouius, túne reges nobis relinquere vis, quos ipse, dum matrem ipsorum probro afficis, pro tuis liberis non agnoscis? Caeterùm senatus frequen eò rem perduxit, vt regina se suo ipsius, & septem honestarum & nobilium feminarum iureiurando purgaret. Cromerus libro 19. Defectionis, proditionis. Vide Tit. Suspicionem inter hostes excitare, f. 1879. Israelitae cùm à Transiordaninis aram Iordanis ripa excitatam vidissent, ea ad sacrificandum vsuros, & defectionem à tabernaculo Silunte constituto moliri suspicati sunt. Erant Athenis duae factiones: quarum vna populi causam agebat, altera optimatum. In hac erant Phocion, & Demetrius Phaleraeus. Harum vtraque Macedonum patrocinijs nitebatur. Nam populares Polyperchonti fauebant, optimate??? cum Cassandro sentiebant. Interim à Polyperchonte Cassan der Macedonia pulsus est. Quo facto, populus superior factus, statim duces aduersariae factionis, capitis damnatos, patria propulit: in his Phocionem, & Demetrium Phaleraeum: de???; ea re legatos ad Polyperchontem misit, qui ab eo peterent, vt sua decreta confirmaret. Hic eôdem profectus est Phocion. Quò vt venit, causam apud Philippum regem verbo, re ipsa quidem apud Polyperchontem iussus est dicere. namque is tum regis rebus praeerat. Hîc cùm ab Agnonide accusatus esset, quòd Piraeeum Nicanori prodidisset (nam cùm penes ipsum summum esset imperium populi, & Nicanorem Cassandri Macedonum regis praefectum, insidiari Piraeeo Atheniensium, à Dercyllo moneretur: eidem???ue postularet vt prouideret, ne commeatibus ciuitas priuaretur: hîc, audiente populo, Phocion negârat esse periculum, se???ue eius rei obsidem fore pollicitus est. At non ita multò pòst, Nicanor Piraeeo est potitus. Ad quem recuperandum, sine quo Athenae omminò esse non possunt, cùm populus armatus concurrisset, ille non modò neminem ad arma vocauit, sed ne armatis quidem praesse voluit) in custodiam coniectus, Athenas deductus est, ibique neperorandi quidem ei data facultate, iudicio, legitimis quibusdam confectis, damnatus, traditus est vndecim viris. Proclus in Phocione. Philochorus Atheniensis, vir omnium disciplinarum peritissimus, vt eius scripta satis declarant, tempore Eratosthenis extinctus est, Antigoni infidijs Macedoniae regis, ob amicitiae suspicionem cum Ptolemaeo rege. Suidas. Hermeas è Caria dux inclytus Antiochi Magni, qui cum eo Taurum pertransijt, & res magnas gessit, ad extremum ab eo ob suspicionem vnà cum coniuge & liberis, qui era̅t Apameae, interfectus est. Polybius. Torsit L. Syllam, tametsi dictatorem, falsus de Cn. Pompeio, rumor, torsit & multitudinis opinio, quae temerè rumori accessit, Pompeium in Africa à Sylla cu̅ exercitu defecisse. Pacatus tamen ducis ad vrbem reditus, vanum populi iudicium arguit, & dictatoris animum metu liberauit. Sabel. lib. 10. cap. 2. Venerant ex Francis iuuenes duo Rotomagum, vt Gislam Caroli Simplicis Francorum regis sororem, Roberti I. Normannorum ducis coniugem, de quibusdam interpollarent. Mulier verita, ne quid maritus suspicaretur de occultis à rege mandatis: in penitiore domus parte lautè curauit tractari. Normanni, qui viderant ingressos, suspicari ceperunt agi nescio quid noui, & Robertum de hoc ipso serio monuerunt. Ille negotio ab vxore intellecto, vt suspicionem aduersus se suorum purgaret, productos in forum publicum occidi iussit, quòd non in aperto rem omnem peregissent. Mulier dolore animi corporis???ue confecta mortem obijt. Cranzius libro 2. Noruegiae c. 28. Ioannes Boiemoru̅ rex, vt Lucemburgo patriae vicinior esset, Bauariam cum Boiemia commutare instituerat. Quod ipsum Boiemi in deteriorem partem interpretati sunt, quasi illos Rex vendere Germanis ac prodere cuperet: tanta???ue ira exarsêre, vt non dubium esset, quin Ioannes regno exueretur, nisi Ludouicus Bauarus Imper. ad preces regis in oppidum Luticium veniens, in maxima Boiemorum frequentia, regem illorum de tam graui suspicione, testimonio suo purgasset, pa [139] ctionem???ue illis, quam cum Rege inire ceperat, scriptam ostendisset, in qua disertè appositum erat, ita illam ratam & firmam fore, si communi Boiemorum assensu confirmaretur. Itaque in conspectu omnium diploma discerpsit, atque hoc modo Boiemos cum Rege in pristinam beneuolentiam reduxit. Dubrauius lib. 20. Insidiarum. Tiberivs Imperat. ex Druso naturali filio Tiberium habuit nepotem: vtrosque suspectos habuit, cùm iam in odium incidisset hominum omnium. Ob id saepe Priamum felicissimum dictitabat, quòd superstes omnium liberorum vixisset. Suetonius. Ioanne Basiliade Moschorum duce ius dicente vel comitia habente, nec ridere cuiquam, nec cum aliquo colloqui, multò minus mussitare licet: quòd hinc, vel contemtus vel insidiarum calumniam non nisi morte expiandam tyrannus sumere consueuerit. Alex. Guagninus in Moscouia. Mortis. Theseus, cùm ad Minotaurum proficisceretur, virtuti suae nonihil fidens, patri affirmauit, candidis velis vsurum se, interemto si Minotauro redijsset. Quod cùm ob raptum Ariadnae esset oblitus, Aegevs nigris velis conspectis, cùm filium perijsse exitimasset, in mare se praecipitem dedit. Pausanias in Atticis, & Diod. lib. 4. cap. 5. Veneni. Amicus quispiam Tiberij Gracchi subitò Romae decesserat. Popvlvs veneno sublatum à Patribus clamabat. Neque ab re visi sunt veneficij suspicionem habuisse: namque diruptum cadauer fuit, ex quo prauorum humorum vis erupit: vnde extincta flamma est, alia???ue allata nihilo magis flagrauit: donec fuit aliò translatum, magno???ue negotio aegrè id attigit ignis. Plut. in Graccho. Odij, Inimicitiae. Timesias Clazomenius de patria optimè meritus transiens quodam tempore per scholam, pueros ludentes offendit. Cum???ue duobus de linea incidisset contentio, alter iurabat, Sic ego Timesij cerebrum discusserim. Hoc audito, ille puta̅s se in co̅muni omnium hominum inuidia esse positum, si quidem & pueri eum odissent, nedum senes, spontè patria cessit. Aelian, lib. 12. de Var. hist. Consilij inepti. Phocion Atheniensis cùm sente̅tiam aliquando in concione diceret, quae probabatur, omnes???; ex aequo videret orationi suae assentientes: conuersus ad amicos: Nunquid imprudens, inquit, mali dixi? Plut. in Apophth. Exprobrationis. Tiberivs Caesar cùm Zenonem quendam exquisrtiùs sermocinantem interrogasset, Quaenam illa tam molesta dialectos esset? & ille respondisset, Doridem: relegauit Cynaria̅: existimans exprobratum sibi veterem secessum, quòd Doricè Rhodij loquantur. Suetonius in Tiberio. Qva Occasione, Perfidiae alienae. Hadrianvs VI. pontifex solitus erat arcana rerum Francisco Soderino liberali fiducia communicare, & magna ex parte consilijs eius regi. At posteaquam is per literas arbitrarijs notis scriptas moneret Franciscum Galliae regem ad transferendum in Siciliam bellum, quo Caroli V. Caesaris copiae ex Insubria retraherentur, nec pontifici Carolo fauenti quicquam crederet: pontifex neminem fallere solitus, iniquissimè ferebat, se ab eo fuisse deceptum, qui lenocinio quodam bonarum artium tam ingratè quàm impiè fidem fefellisset. His de causis aliquanto suspicacior, & senatui nihilo familiarior effectus est, adeò vt cardinalibus tanquam factiosis & parum fidelibus de belli pacis???ue negotijs nihil omnino communicandum existimaret. Hine fiebat, vt pontifex durior & hebetior in administra̅da rep. diceretur, cùm in valde prudentibus & maximarum rerum peritis varijs de causis nulla̅ omnino vel exiguam fidem reponendam esse iudicaret. Iouius in eius vita. Caelibatus. Rvstici quidam Sacerdotem suum cogebant concubinam habere: detrectantem occidebant, de adulterio suarum vxorum suspectum habentes. Ex Barbatia c. at si clerici. de Iudic. recenset 10. Neuizanus lib. 1. Syluae nupt. Munerum. Tiberium Gracchum Tribunum, qui contra opulentorum tyrannidem legem pertulit Agrariam, nobiles & potentes Romani falsis calumnijs circumuenire studuerunt. Itaque cùm Eudemus Pergamenus eo tempore tabulas Attali Philopatoris, quibus populum Rom. haeredem scripserat, Romam attulisset, Pompeius exurgens, vicinum se ait Tiberij esse, atque ideo sibi constare Eudemum Pergamenum, diadema regium & purpuram ei quasi Romae regnaturo donasse. Plutarchus in Tiberio. Familiaritatis. Themistocli Athenie̅sium duci Pausanias Spartanorum rex nullo contracto crimine, saltem quia illo vtebatur amico, scriberet???; & mitteret ad eum assiduè, proditionis suspicionem inussit. Plut. de Vtil. ex inim. Picturae. Occidit Domitianvs Hermogenem Tarsensem, propter quasdam in historia figuras: librarijs etiam, qui eam descripserant, crucifixis. Metium Pompusianum, quòd habere imperatoriam genesim vulgò ferebatur, & quòd depictum orbem terrae in membranis, conciones???; regum ac ducum ex Tito Liuio circumferret, quod???, seruis nomina Magonis & Annibalis indidisset. Suetonius. Scripturae. Carolus Zenus, cùm Franciscum Cararium in Gallia Cisalpina agentem, pulsum à Vicecomitibus, quadringentis aureis adiuuisset, ille???ue Carolo postea in patriam reuertenti eos reddidisset: ministri culpa factum est, vt nihil ille in co̅mentarios Carrarij retulerit de numis à Carolo mutuatis. Qui liber mox Venetias perlatus, post pulsum Patauio Carrarium, dedit Malevolis ansam opinandi corruptum fuisse hac pecunia Carolum à Carrario. Quum verò grauiter animaduerti placuisset in eos, qui ab illo pecuniam accepissent, aut causam acceptae pecuniae publicae apud magistratum profiterentur, aut graui poena afficerentur: Carolus ipse nequaquam sibi conscius alicuius sui erroris, nihil omnino retulit penes magistratum. Qua ex re non multò pòst accusatus: magno???; errore denique actum, vt & procuratoria illi dignitas abrogaretur, & in carcere biennium esset, numerata pecunia, quam apparebat illum ab ipso Carrario accepisse veluti dono. Egnatius lib. 9. cap. 9. Excellentiae. L. Mvmmivs Achaicus cùm in praeda vendenda rex Attalus VI. M. sestertiûm emisset Aristidis pictoris tabulam, Liberum patrem continentem: precium miratus, suspicatúsque aliquid in ea virtutis, quod ipse nesciret: reuocauit tabulam, Attalo multum querente, & in Cereris delubro Romae posuit. Atque eam quidem primam picturam externam Romae publicatam esse, arbitratur Plinius libro trigesimo quinto, capite quarto. Nominum mutatorum. Pavlvs II. Pontifex Academicos Romanos duce Callimacho in se conspirasse suspicatus, quòd nomina sua ad antiquitatis imitationem mutassent, eos carceri inclusos, & inter eos Platinam, tormentis grauissimè afflixit. Caeterùm cum falsis criminibus insontes circumuenire frustrà tentasset, dimissos tandem in aedibus suis viginti diebus ita retinuit, vt efferre pedem domo non liceret. Vagari tandem per Vaticanum permisit. Fatigatus postremò Cardinalium precibus, liberos fecit, Platina. EXAMINARE. Apud Gymnosophistas, paratis instructis???; mensis, antequam cibus apponitur, adolescentes singuli ad mensam vocantur, à quibus exigitur, quid eo die generi humano lucri fecerint, quid laborauerint, quidve sapienter dictum factúmve illa luce fuerit. Qui otiosi inueniuntur, ab omni cibo & potu excluduntur, foras???; extruduntur. Alexander libro 5. cap. 21. Pythagoras Samius discipulis suis noctu cubitum ituris hunc versiculum perpendendum proposuit, [Greek words]; vt cùm ipse praesens illis semper adesse non posset, haberent tamen praeceptoris diligentiae exactorem veluti hunc versiculum. Laërtius libro octauo. Quem postea Virgilius Viro bono sic expressit: Nec prius in dulcem declinat lumina somnum, Omnia quàm longae repetiuerit acta diei, Quid praetermissum? quid gestum in tempore? quid non? [Greek words], pertractationes librum inscripsit, à confirmando dictum, Democritvs Abderites: quo censuram agit de omnibus libris à se scriptis. Suidas. Pictores opera sua interposito spacio, prius quàm extremam manum imponant, inspiciunt: quòd dum auertunt visum suum, frequente iudicio nouum faciant: quo acrius exiguum exploratur discrimen, quod fallit assiduitas & assuetudo. Plut. de Non irascendo. D. Avgvstinvs libros Confess. scripsit, quibus totius [140] suae vitae actiones passiones???ue examinat, & normam veluti praescribit, quam pij omnes in Dei misericordia sua???ue miseria inuestiganda ad creatoris laudem suam???ue confusionem sequi debeant. IVDICIVM SVSPENDERE. EIIOXH. DE INCERTIS IVDICARE nolle. Theorica Svspensio iudicij. Cùm quandam ex suis comoedijs Antiphanes Comicus Alexandro Magno legeret, is???ue videretur fabulam planè non percipere: Oportet, inquit, ô rex saepius ex symbolis coenasse eum, qui haec sit percepturus, ac saepiùs ab amica plagas & accepisse & dedisse. Athenaeus libro decimotertio, capite primo. Socrates fertur, cùm ei Euripides Heracliti opus legendum obtulisset, rogasset???ue quid ei videretur? dixisse, Quae intellexi, praeclara sunt: quae non intellexi quoque talia esse puto: verùm Delio natatore egent, ne quis in ijs suffocetur. Laërtius libro 2. Evcildes à quodam interrogatus, quales essent dij? Caetera quidem ignoro, respondit: at curiosos illis odio esse, certò scio. Maximus serm. 21. Simonides poëta, vir doctus ac sapiens (vt ait Cicero) ab Hierone Siculo rogatus, Quidnam aut qualis esset Deus? ad deliberandum vnius diei spacium poposcit. Id cùm effluxisset, reuocatus, & quod pridie quaesitum erat iussus absoluere: biduum postulauit. Eo rursus elapso, petijt quatriduum. Cùm sic saepe spacium duplicasset, tyrannus quid sibi procrastinatio haec vellet, percunctatus est. Quia quò diutius, inquit, cogito, eo mihi res videtur obscurior. Xenophanes docendo solebat illud semper accinere: [Greek words]. Haec verò videor sancire, affinia veris. Plutarchus lib. 9. Con. quaest. 14. Melanthivs de tragoedia Diogenis rogatus, negauit perspicere se eam potuisse dictionum nebulis obuelatam. Plutarchus de Audiend. poëtis. Cùm Cn. Pompeius aedem Victoriae dedicaturus foret, cuius gradus vice theatri essent, nomen???ue eius & honores inscriberentur: quaeri coeptum est, vtrum consul tertio inscribendum esset, an tertium. Eam rem Pompeius exquisitissimè retulit ad doctissimos ciuitatis. Cum???ue dissentiretur, & pars Tertio, alij Tertium scribendum contenderent: rogauit Ciceronem Pompeius, vt quod ei rectius videretur, scribi iuberet. Tum Ciceronem iudicare de viris doctis veritum esse, ne quorum opinionem improbasset, ipsos videretur improbasse. Persuasit igitur Pompeio, vt neque tertium, neque tertio scriberetur: sed ad secundum vsque fierent literae, Tert. vt verbo non perscripto, res quidem demonstraretur, sed dictio tamen ambigua verbi latéret. At cùm multis pòst annisscena, quae prociderat, refecta esset, numerus tertij consulatus non vti initio prioribus literis tert. sed tribus tantùm lineolis III. incisis significatus est. Gellius lib. 10. capite 1. ex Marci Varronis libro disciplinarum quinto, & ex Tyrone Tullio, Ciceronis liberto. Cùm à Quintiliano Tribuno plebis ad Patres relatu̅ esset, de libro Sibyllae, quem Caninius Gallus Quindecimuir, recipi inter caeteros eiusdem vatis, & ea de re Senatus consultu̅ fieri postulauerat: id???; ilio referente per discessionem factum esset: Tiberivs Caesar literas misit ad Senatum, quibus Tribunum plebis modicè increpabat ob iuuentutem ignaru̅ antiqui moris, atq; instituti: Gallo verò exprobrabat, quòd in scientia ceremonijs???ue versatus, de carmine, cuius auctor incertus erat, quod, citra quàm fieri consueuit, magistri nec legerant prius nec aestimauerant, item ante sententiam collegij & apud infrequentem Senatum, siue per se siue per alium egisset. Denique & Patres ipsos admonebat, non meminisse se, cùm multa vana sub nomine celebri vulgarentur, sanxisse Augustum, intra quam diem ad Praetorem vrbanum deferrentur, neque habere priuatim liceret: quinimò & à maioribus quoque decretum esse, post exustum Sociali bello Capitolium, quaesitis Samo, Ilio, Erythris, per Africam etiam ac Siciliam & Italicas colonias carminibus Sibyllae (vna seu plures fuerint) dato???ue Sacerdotibus negotio, quantum humana opepotuissent, vera discernerent: ideo???ue nunc etiam notioni Quindecimuirûm hunc librum subijci. Quare vi denuò rem ac maturiùs agerent, monebat Senatum. Cornelius Tacitus libro quinto. Galenvs etiamnum iuuenis, si de secta aliqua, cùm nulli addictus esset, percontaretur, num sana esset: dicebat, se respondere non posse, nisi reliquarum omnium dogmata perdidicisset, ac methodum sibi eas dijudicandi logicam comparasset. Gal. lib. 8. Methodi cap. 3. & de Cognosc. animi morbis cap. 8. & de Cuiusque animi peccatorum medela cap. 6. Evagrivs, quum longa orationis serie audiuisset de Deo atq; Trinitate disputantes, Diuinitatem nequaquam definien dam esse respondit. Omnes enim alias propositiones habere genus quod praedicetur, aut speciem, aut differentiam, aut proprium, aut accidens, aut ex his co̅positam orationem: sed nihil in sancta Trinitate, horum quae dicta sunt, posse comprehendi. Ideo???ue quod ineffabile est, silentij tantùm veneratione esse adorandum. Socrates lib. 6. Tripart. hist. cap. 21. D. Avgvstinvs posteaquam Manichaeorum errores subodorari cepit, neq; tamen Catholicis doctoribus credere potuit, cùm moles illae duae contrariae Boni & Mali, quas à praedicta haeresi penitissimè imbiberat, illius animae obuersarentur: ad Academicorum sectam de omnibus dubitantium se contulit, quoad certi aliquid eluceret, quod in religione sequeretur. Testis ipsemet lib. 5. Confess. c. 10. & 14. Theotimvs Scytharum episcopus, vrgentibus Theophilo Alexandrino & Epiphanio, vt Origenis scripta damnaret, respondit: Ego nec eum qui iam olim bene obdormiuit, contumelia afficere volo: nec rem blasphemam aggredi ausim, vt reprobem, quae maiores nostri non reprobarunt. Socrates lib. 6. c. 12. Sozomenus lib. 7. cap. 25. Andronicvs Comnenus Imp. in religione optimè institutus, de diuinis dogmatibus disputandi curiositatem adeò improbabat, atque de Deo noui aliquid vel dicere vel scribere auersabatur, vt Euthymium episcopum nouae Patrae eruditissimum, de illo Christi dicto, Pater maior me est, in suo tabernaculo contra quendam alium co̅tentiosiùs disserentem obiurgarit, & in Rhyndacum amnem se abiecturum minatus sit, ni desisteret. Nicetas lib. 2. Ego, inquit Viues lib. 5. de Trad. discip. Adrianvm VI. Pontificem, quum adhuc esset Decanus Louaniensis, in publicis saepe disputationibus, quaecunq; auctorum dicta à disputantibus citarentur, interpretantem pro se audiui, nunquam aspernantem, etiam si ex ijs essent, qui tum viuerent, nempe Iacobi Fabri, aut Erasmi Roterodami. Practica. Consule locum Prudentiae in Iudicio suspendendo, f. 1932. Epaminondas Thebanorum dux rogatus, vtrum se censeat, an Chabriam, an verò Iphicratem ducem meliorem? Id, inquit, dum viuimus, aestimatu est intricatum. Plutarchus in Apophtheg. Cùm esset controuersia inter Caly donios & Eleos, vtriq; rem ad arbitrium Bvnae Atheniensis detulerunt. Conuenerat autem, vt à manibus temperarent, donec ille de negotio pronunciasset. Quod vbi sensisset Bunas, de industria audiebat quidem vtranque partem, caeterùm per fictas occasiones rem in longum distulit, nec vnquam de lite voluit pronunciare. Auctor Mnaseas apud Zeno dotum. Hinc adagium, Bunas iudex est, vbi lis in longum profertur, nec vnquam explicatur. Erasmus in Adagijs. Videri fecisse, formula qua Veteres in sententijs vtebantur. Cicero lib. Acad. quaest. 2. Quam rationem, inquit, maiorum etiam comprobat diligentia, qui primum iurare, &c. quae???ue iurati iudices cognouissent, vt ea non esse facta, sed vt videri pronun ciarent. Hotoman. de verbis iuris. Qvidam ex praesumtionibus licet violentissimis corporalem poenam irrogari non posse putant, sequuti opinionem Alberti Gandini in tract. de malefic. titul. de praesum. col. & Pauli Castrensis, qui de seipso gloriatur, quòd impedimento fuerit, ne corporali poena afficeretur praedo, qui deprehensus fuerat stricto gladio è loco exiens, vbi inimicus recens occisus compertus est, & cui etiam occisori pater imperauerat, ne regrederetur domum, quin rem confectam resciuisset: deinde verò post rem gestam eum pater admonuerat, vt fuga sibi consuleret. Humanus spiritus, ait Paulus, non poterat dubitare, quin is qui accusabatur caedem perpetrauisset, vtcunque inficiaretur: verumtamen non fuit affectus corporali poena. Atque in hanc sente̅tiam Bononienses Doctores consenserunt, freti quodammodo antiqua Rom. opinione, absoluendum planè aut condemnandum ex lege, aut amplius decernendum, dimisso reo: cùm tamen ex insignibus praesumtionibus omnes semper multam pecuniariam committi censeant. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 5. VERITATEM LOQVI, ASSERERE. Hîc Effectum solum consideramus, inseruientem Habitui [Greek words], de quo peculiari commentario pòst agetur. Volum. 13. fol. 2809. Prexaspes à Smerde mago, qui mortuo Cambyse Persaru̅ regnu̅ occupauerat, sollicitatus, vt eum verum Cyri F. Cambysis fratrem esse assereret (quem tamen ipse Prexaspes Cambysis iussu interfecerat) simulauit se conditioni assentiri. Itaque conuocatis Persis, de muro arcis seriem familiae Cyri recensuit, eiusdem beneficia in Persas commem orauit: tandem occisum à se verum Smerdem, magum pro illo regnare, testatus, de muro semetipse praecipitem dedit. Herod. lib. 3. CREDERE. Tiberivs Caesar, causa praecipui quaestus, tantum delatoribus tribuit, vt nemini fidem abrogaret, siue quid veri, siue vani referret. Nam ebriorum sermo excipiebatur, simplicitas iocantium, & quodcunque dictum capite & fortunis luebatur, adeò vt capitale esset, circa Augusti simulacrum seruum cecidisse, vestem mutasse, effigiem???ue impressam nummo vel annulo, latrinae aut lupanarì intulisse, dictum factum???ue eius aliqua aestimatione laesisse: ita vt primores senatus, & magna hominum vis, infimas delationes exercerent. Cúmque senatus de praemijs accusatorum abrogandis aliquando agendum putaret, Tiberius dictitans iura subuerti, si custodes legum amouerentur, tantum licentiae delatoribus dedit, vt plerique criminis postulati, ante iudicium supplicium praeuenerint. Vitellivs quoque delatos mathematicos, inauditos capite puniuit. Domitianvs dum rapinis intendit animum, ita aures delatoribus patefecit, vt nihil cuiquam tutum esset, delator???ue delatorem timeret, & causidici causarum actionibus posthabitis, ad delationes se conferrent. Quod de Constantino item traditur, vt delatores omni tempore admitteret, eos???ue ingenti studio foueret. Alexander ab Alexandro libro quarto, capite vigesimosecundo. D. Avgvstinvs posteaquam excussa Manichaeorum haeresi Academico more assensionem cohibere didicit, D. Ambrosij episcopi concionibus assiduus interfuit, vt audiret quidem, sed omni tamen conatu credere reluctaretur. Quo ad tandem ipse secum reputare cepit, quàm multa & ab historicis & à medicis & à quibusuis alijs fide dignis scripta & audita, ipsos quinetiam natales suos, crederet, quorum demonstratio nulla esset: quae nisi crederentur, vita hominum summa perplexitate repleretur. Hoc argumento vsus, etiam sacris literis fidem adhiberi posse arbitratus est: praesertim cùm & auctoritas illarum apud omnes summa esset, & humillimo orationis stylo diuina mysteria continerent, & ad honestatem vitae Dei???ue gloriam omnia referrent. Itaque sensim ad credulitatem piè traductis fuit. Testis ipsemet lib. 6. Confessionum, capite 5. MENTIRI. Consule locum Mendacij. Hîc Actionis per se ratio habetur, illic respectu Habitus vitiosi, f. 2844. Svbiecti respectv. Mentiri. In Genere. Persae dicebant, duo esse peccata inter Homines turpissima: debere, & mentiri. Coniunxerunt autem haec duo, quòd vnum rarò sit sine altero. Herodotus. In Specie. Mentiri Deductionem. Iul. Agricola Britanniae legatus sub Domitiano, classem Albionem circumire iusserat. Qui classi praeerant, ad Pictorum Bosphorum, qui Orcades & Cornanam regionem rapidissimo cursu contrarijs maris aestibus agitatus interfluit, superandum, repertos quosdam in Hebridibus insulis Agrestes magnis pollicitationibus ductores itineris adhibuêre. Illi vt patriae excidio Romanam quoque classem victricem inuoluerent, quum maximè à Bosphoro fuisset abstinendum, cò naues dirigi iusserunt. Quarum quaedam paulò pòst raptae in praeceps, scopulis???ue illisae, aliae anchoris iactis, sed per saeuientes vndas reuulsis, vi procellarum aestus???ue marini actae subitò sunt depressae. Nauigantium pauci admodum euasêre, tabulis haerentes: & ij quidem in littora eiecti, pro praedonibus habiti, ab incolis aut necati sunt, aut seruati ludibrio. H. Boëthius lib. 4. Testimonium. Vide Tit. Perfidi in Testimonio, f. 3553. Caesoni Quintij Cincinnati ter Coss. F. lingua manúq; promptissimo, qui vnus tribunitias procellas ob legem Agrariam ortas strenuè sustinebat, A. Virginius Trib. pleb. capitis diem dixit. Pater Quintius ipso iudicij die supplex populum propè ad misericordiam flexerat, cum M. Volscivs (fuerat is aliquot ante annos trib. pleb.) testimonium detulit, paulò pòst quàm pestilentia Romae remisisset, incidisse se in iuuentutem noctu circa suburram grassantem: ibi rixa ex illorum iniuria orta, fratrem suum maiorem natu, qui nondum rectè à morbo conualuisset, pugno ictum à Caesone, semianimem concidisse, iter???ue manus domum relatum, cui hominis offensae paucis fuisset ille diebus susperstes, nec sibi rem per superiorum annorum consules exequi licuisse. Id facinus adeò atrox multitudini visum, vt concitatis animis aegrè temperatum sit, quin impetu populi fuerit reus pro concione discerptus. At non multò pòst à quaestoribus accusatus Volscius, & falsi conuictus, à L. Quintio Cincinnato Dictatore dicto, in filij vltionem Lanuuium exulatum missus est. Sabellicus lib. 3. Enn. 3. Crimen. Accusatio salsa. Consule locum Iniustitiae, f. 3495. Theseus reuera Neptuni filius, cùm haberet ex Amazone Hippolyta Hippolytu̅, induxit ei nouerca̅ Minois filiam Phaedram. Quae priuigni deperiens amore, nutricem suam ad eum ablegauit. Ille profugiens Athenis, Troezenem contulit se, vbi venando tempus terebat. Destituta lasciua voto, epistolas aduersus castum adolescentem fallaces scripsit, ac laqueo gulam sibi fregit. Literis Theseus fidem habens, ex tribus votis, quae à Neptuno habebat, interitu̅ precatus est Hippolyti. Neptunus in litore curru vehenti taurum immisit, atque equos exterruit: qui Hippolytum eliserunt. Plutarchus de Graec. & Romanorum comparat. Comminius Super. Laurentinus, qui filium ex nympha Aegeria Comminium generauerat, nouercam ei Gidicam superduxit: quae amore priuigni capta, cùm libidinem explere non valeret, laqueo vitam finiuit, epistolis relictis commentitijs. Comminius perlectis criminibus, amori???ue vxoris fidens, Neptunum aduocauit: qui puero curru vehenti taurum oste̅dit: ac raptantes equi adolescentem confecêre. Id apud Dofitheum est libro tertio reru̅ Italicarum, Plutarchus de Graec. & Rom. comparat. Eliei Cephisi & Sciadis Eunostus filius fuit, quem fama est à nympha eductum Eunosta hoc nomen accepisse. Qui cùm pulcer & iustus, tum continens fuit & austerus. Huius amore vnam ex Coloni filiabus Ochnam illius consobrinam fuisse captam perhibent. Eam Eunostus, cùm ipsum appellasset de stupro, reiecit, probris???ue conscissam abijt criminaturus apud fratres. Caeterùm occupauit virgo id aduersus illum facere: concitauit???ue fratres Ochemum, Leontem, & Bucolum: vt Eunostum, quasi vi ipsam compressisset, interficerent. Illi insidijs exceptum trucidauerunt iuuenem. Tum Ochne, quam facti poenituit, solicitudinis plena, simul quo se moerore ex amore expediret, simul miserans fratres, Elieo totamrem exposuit, ille Colono. Iudice Colono solum fratres Ochnae verterunt. Illa se, vt Myrtis Antedonia poëtria modorum reliquit scriptum, in praeceps dedit. Heroum illud & lucum seruabat Eunostus ita inaccessum ac nulli initum mulieri, vt subinde cùm terra mouisset, vel alia prodigia accidissent, accuratè exquisierint & anxiè excusserint Tanagraei, ecqua femina ad eum locum clam accessisset: ac memorent nonnulli, ex quibus vir clarus fuit Clidamus, oblatum fuisse eis Eunostum, qui lotum ibat ad mare, quòd femina in lucum successisset. Plutarchus in quaest. Graecis. C. Caligvla fratrem Tiberium inopinantem, repentè immisso Tribuno militum, interemit. Silanum item socerum ad necem, secandas???ue nouacula fauces compulit: causatus in vtroque, quòd hic ingressum se turbatius mare non esset secutus, ac spe occupandi vrbem, si quid sibi per tempestates accideret, remansisset: ille antidotum oboleuisset, quasi ad praecauenda venena sua sumtum: cùm & Silanus impatientiam nauseae vitasset & molestiam nauigandi, & Ti [142] berius propter assiduam & ingrauescentem tussim medicamento vsus esset. Suetonius in Caligula. Monetam. Vide Adulterium monetae, f. 3562. Scripturam. Huc Titulum Falsariorum refer, f. 3455. vel si literaria mendacia intelligantur, Tit. Literarij fures, f. 3560. Respectv Finis. Causa Vltionis. Ex loco Astus in vlciscendo, huc quaedam, f. 1958. Reipublicae. Bono viro Reip. causa mentiri etiam Plato permittis. Amoris. Vide locum, Astus amatorij, f. 1939. NON CREDERE. Consule locos Impietatis, Deo vel Hominibus sanctis non credere, f. 3194. 3208. Item sub loco Stultitiae, Monita seu iudicia aliorum spernere, f. 2028. Nunciauit Athenis Asclepiades quidam magni Alexandri interium, negabat???; Demades esse credendum, potuisse dictitans vel vno die totum orbem repleri tanti cadaueris odore. Sabellicus lib. 9. cap. 11. Popvlvs Romanus pollicente nescio quid cum iureiurando & deuotione Carbone, simul iurauit inuicem non credere se. Plu??? in praeceptis Polit. Caede C. Caligulae vulgata, statim creditu̅ no̅ est Romae: fuit???; suspicio, ab ipso Caio fama̅ caedis simulata̅ & emissam, vt eo pacto erga se hominu̅ mentes deprehenderet. Suet. in Calig. Avgvstinvs Mediolani D. Ambrosium episcopum audiebat quidem, sed illi non credebat, cùm ex Academica haeresi ab omni assensione se cohiberet, praecipitium metuens, eoru̅ quae non videret ita se certum fieri desiderans, vt septem & tria decem esse sciret. Vt enim is qui malo medico vsus etiam bono se co̅mittere veretur: ita ipse post excussam Manichaeorum haeresin Academicus factus, ne falsa crederet, credendo vera curari recusabat. Testis ip semet lib. 6. Confess. c. 4. ASSERTIO VERI SIMPLEX, ABSQVE OBTESTAtione & iuramento. Non ivrare. Vide Titulum, Auctoritas fidei, quatenus iniurato creditur. Esseni iusiuran dum quasi periurio deterius vitant. Iam enim mendacij condemnatum arbitrantur, cui sine deo non credatur. Iosephus lib. 2. cap. 7. belli Iudaici. Phryges iuramentis non vtuntur, nec ipsi iurantes, nec alios adigentes: satius esse rati, seruare sine iurame̅to fidem, quàm datam fallere, magna deorum vltione. Stobeus Serm. 42. ex Nicolai de Gentium moribus historia. Apud Rom. Flamini Diali non est fas iurare: vel quia quaestio quaedam est iusiurandum hominum liberorum (debet verò exolutum quaestione esse corpus & animus sacerdotis) vel quòd fidem derogari in exiguis ei, cui diuina & summa commissa sunt, non deceat. Vel quòd iufiurandum in deuotionem exeat periurij. Vel quia periculum periurij publicum est, si homo impius & periurus vota nuncupet & sacra faciat pro ciuitate. Plutarchus in quaest. Rom. Si quando in magistratu assumtus, per leges iurare tenebatur, alium, qui vicem illius ageret, sufficere, & ita in leges iurare cogebatur. Gellius lib. 10. cap. 15 ASSERTIO VERI COMPOSITA CVM OBTESTAtione seu iuramento. Ivramentvm. Hîc solam Veritatis affirmationem consideramus. Quae si quando Fidei inseruit, ad locum Fidei data referenda erit. Sic iurat seruus domino, subditus regi, hostis hosti, socius socio. Vt Iurat, Asserit verum: vt Fidem iurat, Bonum pollicetur. per Qvos concipiatvr Iusiurandum. Per Deos. Veteres interdum, metu peierandi, deorum nomina omittebant, & formula tantùm iurisiurandi contenti erant, [Greek words]. Interdum simpliciter per ipsum [Greek words], vti Pindarus, [Greek words], eius???ue Scholiastes, Brodeo recitante in 3. Epigram Apud Thebas Aegyptias (quae vrbs antiquissima est omniu̅) maximum habetur iusiura̅dum per Osiridem in Philis situm, omnibus Osiridis partibus, praeter pudenda, ibi sepultis. Diodorus lib. 1. cap. 2. Orphevs, si quis diuinam iustitiam attestari vellet, per numina octo iurare permisit, ignem, aquam, terram, coelum, lunam, solem, phanem, & noctem. Alexander libro quinto, capite decimo Est apud Haliartios ad montem Tilphusiu̅ sub diuo dearum aedes, quas vocant Praxidicas, ac si Vindices dicas: ad earum aram iusiurandum concipiunt, quod irritum neutiquam habent. Pausanias in Boeoticis. Sophocles per Lapersas, hoc est, Castorem & Pollucem: Persae per Mithram, hoc est, solem, Lacones per Spartanos & Argiuos deos, [Greek words], per Geminos iurare solebant. Alex. lib. 5. c. 3. Nvma maximum iusiurandum Romanis statuit Fidem. Plutarchus in Numa. Vestales si quando apud Rom. sacramento adigebantur, non nisi per Vestam iurabant. Romanis frequens fuit, iusiurandum per deos & deorum numina, per???; terram, mare, & sidera, firmare fidem. Apud Eosdem neque viri per Castorem, nec feminae per Herculem iurant: sed Mecastor mulierum est, Mehercle virorum. Aedepol ex aequo vtrorumque. M. Varro Castorem & Pollucem ad feminarum iusiurandum ex initijs Eleusinijs acceptum autumat: paulatim postea abusu factum, vt etiam viri Aedepol dicerent. At per Herculem feminae non iurant, cùm etiam sacris illius interesse prohibeantur. Gell. libro 11. capite sexto. Romani per Medium Fidium iurare olim solebant. Cuius hanc rationem affert P. Appianus in suis Antiquitatibus: Sabini domo migrantes in collem Quirinalem, deos suos Sanctum, Fidium & Semipatrem secum tulerunt, id???ue numen verbis trinum, re vnum dixerunt. Vnde licet tribus ipsis templum esset in Quirinali colle dicatum, vnius tamen dei vocabulo appellabatur, cuius inuocatio in contractibus & quouis alio genere iurisiurandi magnam vim habere credebatur. Erat autem simulacrum Fidij tale. Tres simul imagines cernebantur, vmbilicotenus vestitae: dextra viri, sinistra mulieris, dextras complicatas habentium: medius inter hos iuuenis, siue puer, tanquam filius. Et viro quidem Honor, mulieri Veritas, puero medio Amor literis adscriptu??? erat. Quid hoc aliud, nisi quòd politica fides, atque adeò tota Reipublicae constitutio, quae fidei vinculo continetur, tribus his constet? Virtuti enim operam dant vel per se, quia honesta est (honestas autem veritas quaedam practica censeri debet) vel per accidens: atque id rursus vel respectu suiipsius, Gloriae ergò, cuius stimulo omnes acceduntur ad re??? prae clarè gerendas: vel respectu aliorum: sic Amore & Beneuolentia ducti ciuibus suis benefaciunt, Et sic Amor medius est inter vtrunque. Cùm omnes è Sicilia raptam Proserpinam putarint, per Proserpinam Sicvli, tanquam per familiare numen iurare consueuerunt. Aristophanes in Vespis, [Greek words], Sanè per Proserpinam. Natalis Comes Mythologiae libro tertio, capite decimosexto. Poeni domi forísve semper per patrios deos iurabant. Alexander lib. 5. cap. 10. Manes mortuorum. Veteres primùm per deos, mox etiam per manes defunctorum iurabant, si quando maiore cum affectu iusiurandum proferre vellent. Sic Demosthenes de Corona: [Greek words]. Quintil. libr??? nono. Eos enim, qui pro patria fortiter pugnando occubuissent, tanquam Heroas colebant. Brodeus in quarto Epigrammatum. Cùm bellum esset inter Prienenses & Samios, initiò mediocribus damnis inuicem sese afficiebant: deinde iusto praelio commisso, mille Samij à Prienensibus occisi sunt. Septimo pòst anno congressi cum Milesijs, apud Quercum appellatam, primos quosque ciuium ac nobilissimos simul vno praelio amiserunt. Quo tempore Bias ille sapiens Samum à Prienensibus orator missus, egregiam laudem adeptus est. Post eam itaque calamitatem atrocem ac miserandam, Prie [143] nensium Feminae per tenebras quae circa Quercum erant obtestari ac deierare ceperunt, quòd liberos, parentes, maritos, charissima quaeque pignora eo loco perdidissent. Plutarchus in problem. Graecis. Aethiopes per defunctos, quorum corpora vitro seruabant: Aegyptii per eosdem, quos in fictilibus circa templa condebant. Alex. ab Alex. lib. 5. c. 18. Epidavrii per Semelem iurabant. Alex. lib. 5. c. 3. Philosophi per Socratem, tanquam per numen sanctissimum, iurare soliti erant. Alex. lib. 5. c. 10. C. Caligvla maximum iuramentum, nec pro concione, nec ad milites, nisi per nomen Drusillae sororis & vxoris, praestitit, post eius mortem. Suetonius. Clavdivs Caesar imperio stabilito co̅uersus ad officia pietatis, iusiurandum neque sanctius sibi, neq; crebrius instituit, quàm per Augustum. Idem. Avgilli, qui circa Cyrenem sunt, & Nasamones, per manes defunctorum, quos veluti deos colebant, iurabant, illorum sepulcra contingentes. Caelius libro 18. cap. 38. Antiquarum Lectionum. Principis genium, salutem. Imperatorum tempore, per salutem & genium principis Romani deierare, praestantissimum iusiurandum erat. Tiberius tamen Caesar de se praestari vetuit, & Nero collegam suum Antistium in acta sua iurare inhibuit. Alexander libro quinto, capite 10. Corporis partes. Iurare solebat Polyphemvs Cyclops per vnicum oculum suum, qui videret omnia, semper???; visurus esset. At Telemus vates illi praedixit fore, vt ab Vlysse exocularetur. Graeci per caput alterius iurare consueuerant. Iuuenalis: ??? Graecis nondum iurare paratis Per caput alterius. Virgilius: Per caput hoc iuro. Erasmus in Adagijs. Otho Magnus Imperator, si quando res tractaret serias, per barbam suam, quam admodum prolixam alebat, iurare consueuerat. Cuspinianus. Animalia. Rhadamanthvs Iouis & Europae F. ne deorum appellatione parum religiosè homines vterentur, primus per Anserem & Arietem iurare docuit. Eustathius Odyss. [Greek words], & Suidas. Lampon aruspex (cui Atheniensiu̅ colonia̅ Sybarim missam adscribunt) iurabat per anserem, vt fatidicam aue̅. Hinc prouerb. Lampon cùm aliquem fallit, anserem iurat. Idem. Tertullianus Socratem quercum, hircum & canem in contumeliam deorum deierasse perhibet. At Brodeus ex Aristophanis glossographo probi superstitiosive hominis iusiurandum, non deos contemnentis, fuisse autumat. Hinc Sosias apud Aristophanem, vir modestus & innocens, non philosophos illudens, [Greek words], deierat. Philostratus vitae Apollonij lib. 6. de Socrate loquens: [Greek words] (addunt & gallinaceum.) [Greek words]. Plantas, Fructus. Aegyptii per allium, porrum & cepas. Zeno Cittieus, Stoicorum parens, cùm Socratis iusiurandum per canem imitaretur, & ipse per capparim iurabat, vt inquit Empodus in Memorabilibus. Athen. lib. 9. c. 2. Teleclides in Prytanensibus per brassicas iurat, similiter & Epicharmvs, & Evpolis. Quod iusiurandum Ionicum esse videtur, [Greek words]: quod multis exemplis è veterum poëmatibus repetitis docet Athenaeus libro 9. cap. 2. eò quòd huic diuinatoria quaedam vis insit, eo???ue & sacram habitam tradit. Montes. Cappadoces per montem, quem pro deo colunt. Alex. Aquas, Flumina. Graecis per terram, per fontes, amnes fluentes sanctissimum iusiurandum fuit. Alexander. Massagetae per Tanaim & Maeotidem paludem. Idem. Sceptrum, Solium regis. Per regium sceptrum, in quo iura dabant, Graecos fidem datam firmasse constat. Homerus libro 2. Iliados Agamemnonem per sceptrum suum iurantem introducit. Iusiurandum de rebus magnis praestabant Scythae per solium regis, aut per ventum & acinacem. Herodotus. Quaternarium. Pythagorei per quaternionem iurabant, si quidem hunc numerum ad animae integritatem spectare dicunt: in his fuêre Mens, Scientia, Opinio & Sensus: siue, Mens, Spiritus, Animus & Anima. Extat versus inter Pythagorica symbola: [Greek words]. id est, Non per eum à quo animae est datus ille quaternio nostrae. Existimant enim hunc numerum vsqueadeò ad animae perfectionem pertinere, vt eum in arcanis venerentur. Auctor Macrobius primo commentario in Somnium Scipionis. Pythagoras in Carminibus aureis, quaternionem sacrum animae fontem vocat. Erasmus in Adagijs. Apostasiam. Vsque hodie à Christianis iurando dicitur, cùm aliquid, quod facere nolunt, rogantur: Iudaeus sim ego, si faciam: v??? Petrus Alfonsus titulo 2. Dialogi indicat. Calamitates humanas. Mos erat Vetervm, primùm Deos iurare, deinde proprias calamitates subijcere. Homerus: Non per Iouem, Agelae, & dolores patris mei. Odyss. ???. Apollonij Comm. lib. 2. Conuictum. Apud Scythas potissimùm conuictus religiosissimus habetur, ac per co̅uictum iurare sacrum & sanctum habetur. Pont. in prologo libri de Conuiuentia. Qvomodo. Fidei dandae modus vel sacer est, quando per Deos, per sacrae religiosè concipitur, & sic ad Iustitiam quoque religiosam, vbi de Nominis diuini cultu in confirmandis occultis agitur, pertinebit: vel est profanus. Quòd si veritatis insuper studium in hisce consideres, sub titulo [Greek words] suum quoque locum inuenient, f. 2809. & seqq. Iudaeorum iuramentae. Abrahamvs seruum suum manum femori suo supponere iussit, vt eum per Deum coeli terrae???ue obtestaretur, ne filio suo Isaaco aliam, quàm ex paterna domo, vxorem adscisceret. Ergo seruus manu femori Abraham domini sui subiecta in rem illam iurauit. Genes. vigesimoquarto. Insolitum profecto fidei sanciendae genus, sed soli Abrahamo conueniens, in cuius lumbis Messias, coeli terrae???ue Dominus, adhuc latebat. D. Bernardus sermone sexto, in vigilia Natalis. Christianorum. Solebant olim Christiani iurare in templis: atque tacto sepulcro sancti alicuius, certa verba pronunciare: & forma quidem recitatur in Gregorij libro quinto, epistola trigesimatertia: Iuro, inquit, per patrem, & filium, & spiritum sanctum, inseparabilem diuinae potentiae Trinitatem, & hoc corpus beati Apollinaris martyris, me pro nullius fauore personae, neque commodo aliquo interueniente, testari: sed hoc scio, & per meipsum cognoui, quia ante tempora Ioannis quondam episcopi, Rauennas episcopus, praesente apocrysario sedis Apostolicae illo atque illo, illis & illis diebus, consuetudinem vtendi pallio habuit: & non cognoui, quia hoc latenter vel absente apocrysario vsurpasset. Andronicvs Imp. sacro accepto pane, cùm iam ad calicem bibendum accederet, manibus extentis, & vultu ad tristitiam composito, per veneranda mysteria in frequentissimo astantium coetu iurauit, se non alia de causa imperium accepisse, nisi vt Alexium Imperatorem & consobrinum iuuaret, eius???; stabiliret potentiam. Nicetas Choniates. Solitos esse Francos, iureiurando aliquid confirmantes, stipulas dextris manibus tenere, eas???ue eijcere coram Deo & angelis eius, patet ex supplicatione populi ad Carolum. Helvetii de formula foederis dandi accipiendi???ue paulò ante haec tempora non leuem controuersiam habuêre. Tandem publicae pacis causa placuit, vt Euangelici, quos vocant, per Deum & sacra Euangelia, Catholici verò dicti per Deum & Sanctos sacramentum praestarent, & praeeuntem alterum sua formula, sequeretur alter sua formula. Ethnicorum. Graecos nonnunqua̅ verre apprehenso, & stricto in iugulum gladio, coelum & terras, solem & vltrices furias aduocare, & testes facere, mox???ue verre immolato, & in mare deiecto, iusiurandum praebere solitos scribunt. Alexander libro quarto, capite decimo. Syracvsani magnum iuramentum peragunt tale: Qui fidem daturus est, templum Cereris & Proserpinae ingressus, sacris quibusdam peractis, vestem deae purpuream induit, sumta???ue ardenti taeda adiurat. Hoc Calippus Atheniensis cùm peregisset, & iuramento coniurationem contra Dionem initam negasset, vsqueadeò contemsit deas, vt expectato deae, per quam iuratus fuerat, die festo, caedem patrarit Proserpinalibus. Plut. in Dione. Apud Samnites ara in medio constituta, ac caesis victimis, omni aditu septo, iurans introducebatur, & furiali carmine, inter stragem victimarum, dira execratione adstringebatur. Alex. lib. 5. cap. 3. Apud Rom. prae caeteris ex omni memoria sanctissimum iusiurandum erat, vt iurans terram tenens, coelum deos???ue con [144] testans, conceptis verbis se & caput suum, ac stirpem & familiam, bona & fortunas, quibusdam additis precationibus, deuoueret. Alex. lib. 5. cap. 3. Iidem agnum laeua manu, dextra silicem tenebant: & si fallerent, Iouem caeteros???ue deos precabantur, vt ita eos mactarent, quemadmodum ipsi agnum mactassent: & sic secundum precationem caput pecudia saxo elidebant. Liuius lib. 1. & 20. & Polybius. Sextus Pompeius scribit, iuraturos per Iouem lapidem, tenere silicem solitos, eiusmodi ferè verba enunciantes: Si sciens fallo, qui me despicit, salua Vrbe arcéque, bonis eijciat, vt ego hunc lapidem. Ad quam verborum conceptionem allusit M. Tullius Epistorum familiarium libro septimo. Caelius libro 21. capite 15. Antiquarum Lectionum. Sclavis olim foedus icturis religioni erat calculum in vndas conijcere, se???;, si pacto non stetissent, mersi lapidis exemplo perituros orare. Saxo lib. 14. Vbi. Loca Iureiurandi causa adiri solita pete ex Tit. Impietatis erga Deos euenius, Periurij poena, f. 3181. Armenii iusiurandum de rebus magnis in templo Anaitidis deae, quam maximi numinis instar habebant, praestare consueuerant. Alex. lib. 5. cap. 10. Graeci in Iouis Olympij templo, & in arce Athenis testata, tanquam in adyto quodam, plerunq; tabulis ex antiquo aere confectis sancta & sacra habuêre. Ijdem libantes dijs, in aedibus sacris iurare, magnum vinculum iuramenti existimabant. Alex. libro 5. capite 10. Athenienses nonnunquam in Isthmo, aut ludis Pythijs, foedera icta, & leges dictas, pactiones???ue erectis titulis perpetuo tempore duraturis publicabant. Alex. lib. 5. c. 3. Rom. liberis, cùm iurant Herculem, hoc facere prohibent sub tecto, ac sub dio progredi iubent. Vtrum, vt nonnulli ferunt, quòd domi residum ignauiam Herculi non gratam, verùm vitam subdialem & rusticanam arbitrantur? An potius, quòd deus hic non sit indigena, sed è longinquo peregrinus? Neque enim Liberum patrem iurant sub tecto, qui item est hospes: si modò ille est, quem Graeci vocant Dionysium. An potius per iocum, fa cilitatem ac promtitudinem ad iurandum corripere volebant, vt auctor est Fauorinus? Nam cum apparatu quod fit, id cunctationem adfert, & permittit deliberare. Plut. in Cent. Rom. Qvi. Heroës. Scriptis mandatum est, adeò Hercvlem ad iusiurandum accessisse religiosè, vt semel modò adiurauerit, atque vni Phili Augei filio. Hinc Pythiam Lacedaemonijs hoc sacramenti genus proposuisse: quod confirmare absque iureiurando satius & melius sit. Plut. in quaest. Rom. Magistratus, Reges. Consule Titulum, Electionis magistratuum, f. 4069. Apud Lacedaemonios rex ante susceptum imperium iurat, imp???raturum se iuxta ciuitatis leges. Nicolaus de moribus Gentium, & Stobaeus Sermone 42. Nouem Atheniensium Archontes, videlicet eponymus, rex, polemarchus, & sex thesmothetae, cùm magistratum inire̅t, publicè iurare solebant, se obseruaturqs esse leges, neque passuros fidem suam donis muneribúsve corrumpi: si quis ipsorum secus fecisset, eum multae nomine auream statuam suam pensurum esse. Pollux libro Onomastici octauo. Meminit etiam Plato in Phaedro. Suidas addit, auream statuam suam dedicaturos esse in vrbe, Delphis, & Olympiae. Iudices. Heliastae Atheniensium iudices, antequam ad iudicandum considerent, solemni tali iureiurando adigebantur: Sententiam feram, vt iubent leges, & decreta populi Atheniensis, & senatus quingentumuirum: neque tyrannorum, neque paucorum dominatum constituam: nec, si quis euertat popularem statum Atheniensium, aut dicat, aut suffragetur aduersus haec, patiar: neque nouas tabulas, neque capite damnatos reducam: neq; eos, qui incolumes sunt, expellam contra leges, quae extant, & decreta populi Atheniensis, & senatus: neq; ipse, neque alium quenquam concedam, neq; magistratum creabo, vt imperet, rationibus alterius magistratus non relatis, siue sit ex nouem archontibus, siue hieromnemon, siue quicunque cum nouem archontibus eodem die sorte leguntur, & praeco, & legatus, & synedri: neque bis eundem magistratum eundem virum, neque duos magistratus eundem gerere sinam eodem anno: nec accipiam munera propter Heliaeae iudicatum, aut ego aut alius quisquam mihi, aut alij me conscio, neque fraude, neque machinatione vlla: & natus sum annos non minus triginta, & audiam accusatorem & defensorem aequo animo ambos, & sententiam feram de quo est actio. Adiuro Iouem, Neptunum, Cererem, & ipse mihi exitium imprecor, & familiae meae, si quid horum transgrediar. Sin bona fide praestitero, praeclara mihi multa, ea???; bona eueniant. Sigonius de rep. Athen. lib. 3. Romae Iudices capitalium rerum conceptis verbis se nihil odio vel gratiae vel precibus dare, solennissimum iusiurandum praestare cogebantur: quod mox, deprauatis iudicijs, fieri desitum est. Hoc quidem iusiurandum apud Aegyptios sanctius praestabatur, in haec verba: Vt ne regis quidem minae, aut iussa, à recto bono???ue illos deducerent, aut transuersos agerent. Alex. lib. 3. cap. 5. Ciues. Lycurgus in oratione aduersus Leocratem, inquit: Vobis est iusiurandum, quod iurant omnes ciues Athenienses, posteaquam in Lexiarchicas tabulas relati, & ephebi facti sunt, se neque arma dedecoraturos, neq; ordinem deserturos, sed patriam defensuros, meliore̅???; tradituros. Vlpianus in orat. de Ementita legatione scripsit, eos qui ex pueris in ephebos excedebant, in fano Agrauli armatos iurasse, se pro patria pugnaturos. Integra verò huius sacrame̅ti verba, prout scribit Pollux, ex Aristoxeno Pythagorico lib. Apopht. haec fuerunt: Non dedecorabo arma, nec deseram patronum (adstitem in acie) quo cu̅ victus fuero, si in eum incidero: pugnabo pro sacris & publicis, & solus & cum multis, & patria̅ haud deteriorem tradam: & nauigabo aduersus terram, quamcunque accepero: & legib. quae extant, & quas populus iusserit, prudenter obediam: si quis leges tollere voluerit, non permittam: sacra patria colam. Testes sint dij Agraulus, Enyalius, Mars, Iupiter. Sigon. lib. 4. de rep. Athen. Triplex fuit iusiurandum, quo se Athenienses compositis rebus obstrinxerunt. Vnum co̅mune, quod in haec verba conceptum est: [Greek words]. Alterum Senatus: [Greek words]. Tertium eorum qui res iudicabant: [Greek words]. M. Ant. Muretus lib. 2. Var. Lect. Milites. Apud Scythas, si quis fortè laesus esset, neque suppeteret vlciscendi facultas, immolato boue carnes minutim sectas coquebat, ipse in tergore humi strato sedebat, manibus in tergum reductis. Accedebat quicunq; vellet opitulari, & carniu̅ portione gustata, dextro???ue pede imposito, pollicebatur pro viribus auxilio futurum. Atque hoc foedus apud Scythas sanctissimum habebatur. Lucianus in Toxaride. Apud Macedones nisi mílitari sacramento miles ad strictus foret, hostem gladio percutere, aut militare, minimè fas erat: perinde???ue in eum militaris animaduersio fuit, qui hostem milítiae sacramento non adscriptus occideret, aut qui classico reuocatus tardiùs parêret, vt qui ciuem aut socium iniuriae occidisset. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 20. Genial. dierum. Idipsum quoque Romanis in more fuisse, ex Catonis ad filium epistola videre est, monentis, ne prius quàm sacramento adscriptus esset aduersus hostem pugnaret. Causa erat, vt non nisi coactus ad alios perdendos ire videretur: & vt ducibus, quibus addicti erant, si ex acie fungissent, morte eos, quia contra iusiurandum egerant, multandi ius esset. Fulgosus lib. 2. c. 1. Apud Lacedaemonios milites hoc iuramentum praestare soliti sunt, Eosdem cum imperatore amicos inimicos???ue habituros, vt???ue bonorum malorum???ue firma consensio inter eos & foederatio esset. Alex. lib. 1. c. 20. De Atheniensibvs memoriae proditum est, cùm propter quotidianas contentiones, & violatum ius gentium, infensi Megarensibus & animo hostili essent: quoties milites solito militari sacramento adigebant, hoc etiam iusiurandum illos subire cogebant, se intra militiae tempus quotannis, quoquo modo possent, Megarensium agros fines???ue infesto exercitu inuasuros & peruastatis agris, nihil intactum relicturos, atq; in eos omni clade belli grassaturos. Idem. Bello hostibus per foecialem indicto, militibus scriptis dies praefiniebatur à Romanis, quo die adessent, & vt citati Coss. responderent. Deinde ita concipiebatur iusiurandum, vt adessent: his additis exceptionibus, nisi harunce aliqua causa erit: Funus familiare, feriae vindemiales, Calendae???ue, quae non eius rei causa in eum diem collatae sint, quo is eo die minus ibi esset: morbus sonticus: auspiciúmve, quod sine piaculo praeterire liceat: sacrifi ciúmve anniuersarium, quod non rectè fieri non posset, nisi ipsus eo die ibi sit: ius, hostísve, status condictúsve dies cum hoste, Si cui eorum harunce quae causa erit, eum se postridiè quàm per eas causas licebit, eo die venturum, aditurum???ue eum, qui eum pagum, vicum, oppidúmve delegerit. Gellius libro decimosexto, [145] cap. 4. ex Cincij libro tertio de re Militari. Libro eiusde̅ quinto, ita scriptum est: Cùm delectus antiquitùs fieret, '& milites scriberentur, in iusiurandum eos tribunus militaris adigebat, in verba haec: In magistratu C. Laelij, C. filij cos. L. Cornelij P. filij cos. in exercitu, decem???; millia passuum propè, furtum non facies dolo malo, solus, neque cum pluribus, pluris numi argentei, in dies singulos. Extra???ue hastam, hastile, ligna, pabulum, vtrem, follem, faculam, si quid ibi inueneris, sustulerisve, quod tuum non erit, quod pluris numi argentei erit, vti tu ad C. Laelium, C. filiu̅ cos. Laeliúmve Cornelium P. filium cos. siue ad quem eorum iusserit, proferas: aut profitebere, in triduo proximo: quicquid inueneris sustulerisvae dolo malo, aut domino suo, cuium id censebis esse, reddes, vti quod rectè factum esse voles. Prius sua sponte decuriati equites, centuriati pedites, sacrame̅ta mutuò praestabant, apud Rom. Bello secundo Punico, Paulo Aemilio & Terentio Varrone coss. tunc primùm, quod nunquam antea factum, per tribunos militum à voluntario sacramento, ad legitimum iusiurandum milites adacti fuêre (Frontinus lib. 4. cap. 1. L. Flaccum & C. Varronem Coss. habet.) Quod quidem Imperator praestare tenebatur primus: suo mox ordine subsequebantur legati, inde tribuni, deinde centuriones, postea decuriones, mox praefecti castrorum, demùm milites: quod singulis annis, Calendis Ianuarijs denuò praestabatur. Iurabant enim per deos solenne iusiurandum, postea in acta principum, se iussu consulum conuenturos, neque è castris, eorum iniussu, quaesitis occasionibus abituros, non fugae formidinísve causa extra ordinem recessuros, nisi teli sumen di, vel hostis feriendi, aut ciuis seruandi causa. Neque in exercitu propéve decem passuum millia, pluris argentei numi furtum facturos: extra???; hastam, ligna, pabulum, vtrem, follem, si quid, quod pluris esset, nacti fuissent, id omne ad consules delaturos, aut dominis reddituros. Nonnunqua̅ alio sacramento milites adactos comperimus, tunc cùm ingens subeunda dimicatio foret, & in extremum discrimen res venisset: Vt nisi victis, debellatis, fusis???ue hostibus victores forent, se ad castra nunquam redituros iurarent. Si ab vniuersq exercitu iusiurandum consuli praestandum esset, satis erat, si centurio vel tribunus exercitus nomine, conceptis verbis, sublimi voce iuraret, omnis???ue multitudo & singuli milites, communi conspiratione & consensu, in eadem verba silentio in se quisq; iuraret. Hoc???; iusiurandum, ac si concepta verba singuli expressissent, sanctum & illibatum habebatur. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 20. Praeclarum est Graecorvm iusiurandum. Vide fol. 262. Longobardi olim, vt bellatorum numerum augerent, plures seruili iugo ereptos libertate donarunt, vt???; rata haberetur eorum ingenuitas, sanciuerunt more solito per sagittam, immurmurantes quaedam patria verba, Dij te hac sagitta nobilitent, conficiant???ue, vbi patriae ac principi fueris infidelis. Olaus lib. 8. c. 10. ex Pauli Diaconi lib. 1. In Hierosoly mitana expeditione Petri Eremitae ductu coepta, cùm iam Latini rem praeclarè gessissent, & Balduinus Belga Edessam, Tancredus Apulus Ciliciam virtute sua adeptus esset, ad exercitum nihilominus redire sunt iussi. Simul decretum, ne quis iniussus discederet: omnes???ue iureiurando adacti, se non nisi sacro bello confecto domum respecturos: opem commilitonibus in acie, in periculis, in laboribus laturos, fingulos & inter se & vniuersis, & singulis vniuersos affuturos, ducum imperio obtemperaturos. Aemilius lib. 4. Sontes, Noxij. Narrat Aeschines in oratione de Ementita legatione, à patribus traditum sua etiam aetate obseruatum esse, vt qui rei capitalis Rei suffragijs in Palladio praestissent, caesis victimis iurarent, iudices, quí sente̅tiam secundùm se tulissent, verè & iustè statuisse, & nihil falsi dixisse: sin minus, ipsum sibi, & familiae suae peste̅ precari: iudicibus aute̅, vt multa, ea???; bona euenirent, optare. Sigonius lib. 3. de Repub. Atheniens. Medici. Medicorvm Asclepiadarum iusiurandum, quod Hippocraticum dicunt, tale fuit olim: Apollinem Medicum, & Aesculapium, Hygeam???; ac Panacea̅ iuro, deos???; omnes, item???; deas testes facio, me hoc iusiurandum, & hanc contestatione̅ conscriptam pro viribus & iudicio meo integrè seruaturum esse. Praeceptorem sanè, qui me hanc edocuit artem, parentum loco habiturum, vitam communicaturum, ea???ue quibus opus habuerit impertiturum: eos item qui ex eo nati sunt pro fratribus masculis iudicaturum, artem???ue hanc si discere voluerint, absque mercede & pacto edocturum: praeceptionum ac auditionum, reliquae???; totius disciplinae participes facturum, tum meos, tum praeceptoris mei silios, imò & discipulos qui mihi scripto cauerint, & medico iureiurando addicti fuerint: alij verò praeter hos nulli. Caeterùm quod ad aegros attinet sanandos, diaetam ipsis constituam pro facultate & iudicio meo commodam, omne???ue detrimentum & iniuriam ab eis prohibebo. Neq; verò vllius preces apud me adeò validae fuerint, vt cuipiam venenum sim propinaturus, neque etiam ad hanc rem consilium dabo. Similiter autem neque mulieri talum vuluae subdititium, ad corrumpendum conceptum vel foetum, dabo. Porrò praeterea & sanctè vitam & artem meam conseruabo. Nec verò calculo laborantes secabo, sed viris chirurgiae operarijs eius rei faciendae locum dabo. In quascunque autem domos ingrediar, ob vtilitatem aegrotantium intrabo: ab omni???ue iniuria voluntaria inferenda, & corruptione, quum alia, tum praesertim operum venereorum, abstinebo: siue muliebria, siue virilia, liberorúmve hominum aut seruorum corpora mihi contigerint curanda. Quaecunque verò inter curandum videro aut audiero, imò etiam ad medicandum non adhibitus, in communi hominum vita cognouero, ea, si quidem efferre non contulerit, tacebo, & tanquam arcana apud me continebo. Hoc igitur iusiurandum mihi integrè seruanti, & non confundenti, contingat & vita & arte feliciter frui, & apud o???nes homines in perpetuum gloriam meam celebrari. Transgredienti autem & peieranti, his contraria eueniant. Cvr. Cavsa asserendae Religionis. Mahometvs scelestissimus in Alcorano suo, vt suis delirijs fidem faciat, per ventos, nubes, naues, angelos & coelum iurat. Alcoranum esse verum. Et per librum lineariter in chartis subtilissimis scriptum: per locum occasus stellarum, per res visibiles & inuisibiles, per stellas combustas & retrogradas, atque directas, atque noctem obscuratam, & auroram iurat, suam doctrinam esse boni prophetae, & non diaboli, nec daemoniaci, nec mimi, nec incantatoris, nec mathematici: per auroram, noctes???ue decem, & per Pascha, biduum???ue praecedens: noctis???ue transitum: hoc apud sapientes iusiurandum esse constat. Iuramenta ad reliquias sanctorum fieri solebant olim. Sic Irene imperatrix Nicephoro iurauit ad preciosa & viuifica ligna. Paulus Diaconus lib. 23. rerum Rom. Rabanus in epistola ad Reginbaldum, iuramenta ad altare vel Sanctorum reliquias facta damnat, vt verbo Dei contraria. Engiltrvda Nicolao pontifici iurauit per Patrem, Filium, & Spiritum sanctum, & per quatuor Euangelia Christi Dei, quae ore osculabatur, & manibus suis tenebat, quòd vellet Romam venire. Regino lib. 2. Innocentiae. Vide locum Metaphysices, de Diuinationis speciebus, fol. 1541. Fidei seruandae. Vide locum Fidei datae, fol. 163. ASSERTIO VERI COMPOSITA CVM Facto aliquo. Ex loco Diuinationis huc omnes illi veritatis attestandae modi referantur, qui facto aliquo insigni nituntur. Cuiusmodi est Sacrorum perceptio, Verborum sacrorum prolatio, Monomachia, Ignis, Ferrum candens, Miraculorum designatio, & similia, fol. 1355. & sequentibus. SIMVLARE Religionem. Sciens Baruc propheta Ivdaeos in Babylonia captiuos eò impelli, vt coram imaginibus è metallo, ligno, lapide prociderent: instruit illos in hanc formam, Cùm imagines humeris portari videbitis, vt reuerentia ipsis habeatur, dicite cum animis vestris: Ad te, ô aeterne Deus, hic honos pertinet. Ivlianvs Imp. contra Constantium mouens, quum somnio obiecto comperisset, eum breui è vita decessurum (quod vulgo magicis artibus, quibus ab ineunte aetate studuerat, est tributum) nihil tamen interim de praesenti statu rerum mutauit, sed quietè omnia constituit. & vt omnes, nemine impediente, ad suas partes attraheret, studere se Christianae fidei finxit, à qua iampridem occultè desciuerat, atque aruspicibus, auguribus???ue, & Deorum cultibus se tradiderat. &, vt hoc celaret, die Epiphaniae progressus in ecclesiam, solenni ritu Deum orauit. Co̅stantius contra illu̅ ducens, Mopsuestiae [146] in Thracia obijt, successorem appellans Iulianum. Sigonius lib. 6. Imp. occid. In prisca Ecclesia Mvlti, qui vi aut metu intererant gentium sacrificijs, siue ad praeuertendum scandalum, ne existimarentur athei, quamuis in genua cor am imaginibus prociderent, Deum orabant tamen, vt se ab omni pollutione & idololatria integros conseruaret, bonum??? ipsorum animum & co̅scientia̅ acciperet aequo animo. Bodinus confut. opin. Vuieri. Sapientiam. M. Tullius Tusculanarum quaestionum quinto, scribit Epicvrvm tantummodo personam induisse philosophi. Erasmus in Adagijs. Stvltitiam. Vlysses ne ad Troianum bellum iret, boue & asina iunctis terram proscindere, & sal serere cepit. Sed astum eius Palamedes detexit. Cicero 3. Officiorum. Meton Atheniensis astronomus, cùm infelicem euentum Siculae expeditionis praeuideret, mente se captum finxit, & domum incendit. Itaque insanus iudicatus, liberè dimissus est. Aelianus lib. 13. Nicias oppiduli Siciliae Enguij praefectus ciuibus suís auctorerat, vt à Poenis ad Romanos deficerent. Illi Poenis eum ob hanc rem vinctum tradere cùm constiuissent, id odoratus, irreligiosè multa de Matribus deabus locutus est, quasi negaret & contemneret earum praesentiam. Tandem cùm verba in concione ad populum de re quapiam facturus esset, in media oratione abiecit se in terram: paulo???; pòst caput attollens & circumferens, subtremulam vocem grauémque intendit, concitauit???ue paulatim. Vbi conspexit horrore & silentio defixum theatrum, abiecto pallio, tunica???ue scissa exilijt seminudus, cursum???; ad exitum theatri tulit, Matrum se furijs vociferans agi. Cùm nemo inijcere manum homini prae religione anderet, extulit se porta insano similis. Astus conscia socia???; coniunx assumtis liberis palantem illum prae se ferens quaerere, nemine impediente oppido exijt: atque ea ratione Syracusas vnà ad M. Marcellum euasêre. Plutarchus in Marcello. L. Ivn. Brutus simulata mentis impotentia Tarquiniorum insidias euitauit. Liuius. Ramirvs ex monacho quintus Aragoniae rex rumorem diuulgauit, se campanam tam magnam conflaturum cuius sonus per totam Hispaniam audiretur. Excitos ea fama proceres, à quibus imperitiae nomine contemnebatur, comprehendit & interfecit. Marineus lib. 8. rerum Hisp. Probitatem. Demosthenes in oratione pro Ctesiphonte, Aeschinem tragicam simiam appellat, quòd quum esset nequissimus, splendidis tamen verbis probum ciuem ageret. Caeterùm Diuus Hieronymus in Epistolis ostendit hoc scomma iaci solitum vulgò in Christianos, sed ab impijs, ethnicis???;, perinde quasi vultu habitu???; sanctimoniam prae se ferrent, quum essent improbi. Therevs Rex Scotorum VIII. primis quidem sex annis ita regnum gessit, vt Reutha patruus de eo rectè vaticinatus fuisse videretur. Deinde repentè ita in omnia flagitia praeceps abijt, vt nobilissimo quoq; per calumniam sublato, facinorosi homines amoto metu, totum regnum breui latrocinijs infestum fecerint. Phytarchi itaque, deplorato regni statu publico, cùm in eum animaduertere statuissent, ille comperta coniuratione ad Britones confugit, ibi???ue reditu desperato, in summo contemtu & ignominia consenuit, obijt???ue A. M. 3806. H. Henninges in Geneal. Somnvm. Romanus scurra Cabba (siue Calba) inuitauit ad coena̅, Moecenatem. Inde eum & vxorem suam cernens inter se annictantes, leni capitis inclinatione dormire simulauit. Interea cùm quidam ex seruis foris arreperet ad mensam, ac vinum interciperet: suspiciens: Nescis infelix, inquit, soli me dormire Moecenati? Plut. Serm. amatorio. Singvltvm. Apud Platonem in Symposio Aristophanes, ne diceret in conuiuio, singultum finxit. Aetatem. Iuuenalis prouerbiali schemate dixit in Vetvlam, íam [Greek words] quidem, & ad Veneris lusus prorsum intempestiuam, sed quae verborum nequitijs puellam etiam dum ageret, - facies tua computat annos. hoc est, frontis rugae numerum annorum tuorum praeferunt, quanquam libido nondum in te consenuit. Martialis in Qvendam, qui affectabat etiamnu̅ videri puer: In te (inquit) reclamat, sed tua barba: vir es. Eras. in Adag. Divitias. Theagenes quidam, quu̅ pauper esset, affectauit tamen haberi praediues ac magnificus negociator, vnde vulgò dictus est [Greek words]. Aristophanis interpres ex Eupolis Comici fabula, cui titulus, [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Sello quispiam, cùm re esset perquam tenui, affectabat videri locuples. Vnde qui hoc morbo laborabant, [Greek words] dicebantur, teste Suida. Quo morbo laborat Theagenes & Aeschines, sic vt in prouerbium abierint, [Greek words], apud Aristophane̅ in Auibus. Eras. in Adag. ???Amicitiam. Ioabvs Dauidis regis polemarchus Amasiam simulato amplexu confodit. Similiter Abnerem specie amici colloquij seductum interfecit. Chvsaevs Archita, Dauidis consiliarius, Dauide ipso suadente, Hierosolymis Absalomum filium regem salutauit, ei???; se amicum fore simulauit: vt cùm prudentiae nomine magnae esset auctoritatis, consilia Achitophelis, hominis astutissimi, qui reuera ad Absalomum defecerat, irrita facere posset. Id quod effecit. 2. Regum 16. Absalomvs reconciliationem simulans, Amnonem fratrem inter epulas occidit, propter stupru̅sorori suae vterinae Thamari illatum. 2. Reg. 13. Iehvs occupato regno Israëlitaru̅, interfecto Achabo rege simulans se Baali deuotu̅, sacerdotes omnes in te̅plo interfecit. Samaritae videntes Alexandrum Magnum Iudaeos tractare magnificè, se quoq; Iudaeos profiteri cepêre. Sunt enim Samaritae hoc ingenio: rebus Iudaeorum afflictis, negant se cognatos (& verè: sunt enim Chuthaei, ex Babylonia translati, abductis à Salmanassare decem tribubus) cùm verò affulgere eis fortunam viderint, confestim in societatem irruunt, à Iosepho eius???; filijs Manasse & Ephraemo serie̅ generis sui deducendo. Iosephus lib. 11. c. vltìmo. Antiq. Alcimvs pontifex Iudaeorum summus, cum Bacchide Mesopotamiae praefecto, per speciem amicitiae Asidaeos fortissimos viros, Iudae Machabaei milites, circumuenit, & sexaginta trucidauit, reliquis vix fuga elapsis. 1. Machab. 7. Ivdas Ischariotes osculo falso prodidit filium hominis. Matthaei 26. Marci 14. Lucae 22. Herodes Antipatri F. Iudaeorum rex, in simulanda beneuolentia astutissimus, Hyrcanum socerum, è Parthia aduocauit, quasi regni consortem facturus, eundem???; pòst interemit. Aristobulum Alexandri F. de sanguine regio, pontificatu ornatum, specie colludendi in piscina natantem suffocauit. Iosephus libro 15. Antiq. Datame ab Artaxerxe Persarum rege deficiente, Mithridates Ariobarzanis praefecti Ioniae F. pollicitus regi se eum interfecturum esse; copijs à rege acceptis, tanquam communibus armis oppugnaturus regem, collo quendi tempus & locum à Datame petijt. Quod vbi à Datame didicit, compluribus locis separatim gladios obruit, ea???; loca dilige̅ter notauit. Ergo cùm aliquandiu, in colloquio fuissent, & diuer fi discessissent, iam???; procul Datames abesset, Mithridates eò, vbitelum erat repositum, reuertens, & eruens, Datamen reuocauit, inquiens: digredientem se animaduertisse locum, ad castra ponenda idoneum. Quem cùm digito monstraret, & ille respiceret, auersum ferro transfixit. Probus in Datami. Antistivs Sosianus Satyricus. Vide fol. 2007. C. Ivl. Caesar Cn. Pompeio fauere maximè se simulabat: que̅ tamen non modò non diligebat, sed clàm quoque propter honorum multitudinem in odium plebis trahebat. Ciceroni, à quo multis conuicijs fuerat lacessitus, ne respondit quidem, ne ab eo aliqua parte offensus videretur: Clodium tamen in ipsum concitauit, ac per eum, vt Romae exularet, fecit. Et id quidem semper in Caesare fuit, vt qui ipsi negotium facerent, eos propter magnitudinem animi despicere simularet, sed per alios vlcisceretur. Idem cùm profligatum Pompeium in Aegyptum fugisse deprehen disset, statim ipse quoque in Aegyptum profectus est: nullam sanè aliam ob causam, quàm si qua causa hominem consequi posset, conficeret. Et tamen vt vidit sibi caput Pompeij adferri, illacrymauit. Dion Nicaeus. Tiberivs Imp. Seianum collega̅ fraudulenter maximis honoribus ornatum sustulit. Dion in Tiberio. Antoninvs Caracalla Cilonem, qui ipsum educauerat, & à quo multa beneficia acceperat, cùm, vita priuare conaretur, misit milites qui hominem interficerent. Qui cùm eius faciem post bonorum ounium spoliationem lacerassent publicè, plebs indignitate rei permota, Cilonem defen dit. Pudore itaq; adductus Antoninus, quasi eius rei auctor nequaquam esset, Cilonem chlamyde contexit: Nolite, inquiens, patrem meum occidere, nolite educatorem meum ignominia aut quauis iniuria afficere. Et vt ex animo Ciloné de [147] fendisse putaretur, eos qui hominem laeserant, interfici iussit. Dion Nicaeus. Ad Senem orbum, Advlatorvm & haeredipetarum cateruis obsessum, Martialis Epigram. lib. 11. Orbus es, & locuples, & Bruto consule natus: Esse tibi veras credis amicitias? Sunt verae: sed quas iuuenis, quas pauper habebas. Qui nouus est, mortem diligit ille tuam. Post Gisulphi Foroiuliensis ducis, ab Chagano Hunnorum rege occisi, mortem, Tasso & Caco filij successêre, qui regionis dominatum pariter obiêre. Hos fratres quum Gregorivs Romanus patricius Opitergium iussisset accersi, vt rasa ex more barba filios adoptaret, vrbem ingressos, capi ac obtru̅cari praecepit: allato???; Tassonis capiti, vt promissa praestaret, barbam abrasit. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Emmanvel Graecorum Imp. cum Stephano Pannoniae rege Veneti nominis hoste, foedus & amicitiam iungens, Spalatu̅, Tragurium & Ragusium repentè occupauit: inde apertè vi fraudem iunxit, veterem cum Venetis amicitiam celebrans, voluisse se dictitans eas vrbes idcirco interceptum iri, vt per illarum restitutionem amicum nuper populum, veteri amicitia interpolata, ad pristinum erga se studium retraheret. Per legatos igitur publicè petijt, vt recenti decreto iuberent Graeciae emporia à suis hominibus frequentari, fore vt se amicissimum, & non hostem, in cunctis experirentur, memorem???; ipsius populi in se & suum imperium meritorum. Credita res est, facta???; omnibus potestas in Graeciam nauigandi: ingens vis nauium quaestus cupiditate domo proficiscitur, sequentibus duobus legatis, spe certa veteris amicitiae cum Graeco Imperatore renouandae. Sed vix Byzantium Veneti attigerant, quum Emmanuel die ad id facinus constituta, toto suo imperio Venetos negociatores, cum nauibus, & omni pecunia ex improuiso oppressos, publicè custodiri iussit. Sabellicus lib. 5. En. 9. Idem Conradum III. Imp. illuc ad expeditionem Hierosolymitanam proficiscentem, commeatu se iuuare simulans, gypsum farinae ad miscuit. Volat. lib. 23. Anthrop. Theodorvs Lascaris Imp. à Graecis electus, simulata pace, in Thessalia comiter inuitatum Petrum Altisiodorensem Imperatorem Graecorum nominatum in conuiuio interfecit. Volateranus lib. 23. Anthrop. Alphonsus Aragonum rex, ex Sicilia nauiga̅s, videns aues marinas circumuolantes triremem, & expectantes cibum à nauigantibus, escam in mare proiecit. Verùm cùm videret, à volatilibus certatim rapi, quae deinde cum praeda auolabant, ad suos conuersus ait: Persimiles sunt his ganijs Pvrpvrati & curiales aliquot mei. Simulac enim aliquod officium aut beneficium hiantes & dimicantes inuicem à me acceperunt, aufugiunt, nec reuertuntur, donec necessitate premantur. Panormita in eius vita. Indicivm. Dionysivs Syracusiorum tyrannus hospiti cuidam dono dedit talentum, praetextu quòd ab eo audisset insidiatorum quorundam indicia. Eo rumore absterriti fuêre insidiatores, ne conceptam iam coniurationem perficerent. Plutarchus in regum Apophtheg. DISSIMVLARE. Iram. C. Marivs à L. Sylla Roma pulsus, dum Sylla cum Mithridatis ducibus in Boeotia bellum gerit, audita seditione inter Octauium & Cinnam Romae orta, manu facta militum, in Italiam redijt, & Cinnae se coniunxit. Vrbem ingressi, summa crudelitate in ciues saeuierunt. Cinna satellitibus cinctus est ingressus. Marius simulatè substitit ad portam, ardens???ue ira, exulem se est cauillatus esse, & patria sibi ex lege interdictum: si praesentia sua opus esset, abrogandam alia lege priorem. Quare concione aduocata, antequam tres aut quatuor tribus suffragium tulissent, abiecta simulatione & exilij causatione, inijt vrbem circumseptus delectis seruis, qui se contulerant ad eum, quos Bardiaeos appellabat. Plutarchus in Mario. Nero de motu Gallorum & Vindicis defectione cognouit Neapoli die ipso, quo matrem occiderat: adeo???; lentè ac securè tulit, vt gaudentis etiam suspicionem praeberet, tanquam occasione nata spoliandarum iure belli opulentissimaru̅ prouinciarum. Statim???ue in gymnasium progressus, certantes athletas effusissimo studio spectauit. Cenae quoq; tempore interpellatus tumultuosioribus literis, hactenus excanduit, vt malum ijs, qui descîssent, minaretur. Denique per octo conrinuos dies non rescribere cuiquam, no̅ mandare quid aut praecipere conatus, rem sile̅tio obliterauit. Suetonius in Nerone. Errorem. Heraclidi, qui per imprudétiam perperam citarat ex Dionysio, quod erat apud Sophoclem, missum est exemplar, vt ibi conspecto carmine agnosceret suum errorem. Hîc quoque tergiuersanti, nec lapsum agnoscenti, dicenti???; casu fieri posse, vt in diuersis poëtis versus consentiant, scripsit quispiam, simiam haud capi laqueo: [Greek words] [Greek words]. id est, Laqueo vetustus simius non prenditur: Capitur quidem ille, capitur autem serius. Erasmus in Adagijs ex Laërtio. Morbvm. An. 1482. Maximiliani coniunx Maria, vnica Caroli Bvrgvndi filia, praegnans, quum in venatione equo delapsa grauiter se laesisset, sed laesionem dissimulasset, diem suum Brugis obijt. Cranzius lib. 12. Saxoniae cap. 29. Iactvram. Frequens hoc Mercatoribvs, vt veras lacrymas naufragiorum propriorum, simulata clade alienorum, dissimulare. Capta à Carolo V. Imp. an. 1521. Genua, plus praedae eo ipso die ibide̅ factu̅ est, quàm toto anno per Mediolanensem principatum ex victis hostibus partum. Id tamen malum Genvenses quàm maximè potuerunt, dissimulauêre, vt quia omnium ferè facultates in mercibus consistunt, ne minus fidei suis mercatoribus, qui apud omnes gentes negotiantur, aliquando haberetur. Polydorus lib. 27. Hist. Anglicae. Avditvm. Antilochvs Menelaum reuocantem à cursu cùm audiret, perinde tamen quasi non audisset, ita celeriùs etiam currebat: Iliad. ???. [Greek words] [Greek words]. id est, Quinetiam cursum Antilochus magis accelerabat. Instigans stimulis, audire???; dissimulabat. Erasmus in Adagijs. Conivgivm. Timuit Isaacvs Patriarcha periculum de pulcritudine coniugis Rebeccae cùm habitaret Geraris inter alienos, fecit???ue quod pater Abrahamus, vt eam sororem diceret, taceret tamen coniugem. Erat enim ei propinqua, & paterno & materno sanguine. Augustinus lib. 16. de Ciuitate Dei, cap. 36. FALLERE, DECIPERE, CIRCVMVENIRE. Mendacij, Simulationis, Dißimulationis siue Effectus siue Adiunctum est Dolus. Qui cùm modò Prudentiae, modò Astutiae proxenetam agat, ex ijs locis illustr andus erit. Hîc respectu Functionis animi, quam comitatur tam actiuè quàm paßiuè, consider andus. Qvi Qvos. Reges Subditos. Ioanne Francorum rege ab Anglis capto, & Carolo Delphino F. patrem recipere contendente, quin quaginta ex Fra̅cia viri optimates Delphini aetati diffisi petebant ab eo iusiurandum, non enunciaturum, quae ex se audiret. Ille maiestatis tuendae gratia istud renuit, iussit???ue sibi iniurato ea dicere quae sentirent. Illi inter caetera petebant, vt ex sacerdotio, nobilitate & plebe duodeuiginti viri eligerentur, quorum consilio ipsius adolescentia niteretur. Ille leges hac ratione sibi imponi, praecepta???; dari, seditiosis???ue audaciam praeberi animaduertens, diem quinquaginta istis viris indixit, qua de postulatis eorum cogniturus esset. Ea instante, causatus allatas ex Anglia à patre literas de rebus moram non ferentibus, exin alijs atque alijs frustrationibus dies trahens, morae tedio quinquaginta viros sic affecit, vt re infecta domum diuersi reuerterentur. Aemilius lib. 9. Qvomodo. Iureiurando. Lysander pueros astragalis, viros sacramentis decipiendos esse affirmabat. Plutarchus. Cvr. Cavsa Reipublicae. In caeteris aedibus Dianae ceruorum cornua figeba̅tur olim: at boum in Auentino. Nam bos in Sabinis nata Antroni Coratio dicitur fuisse mira specie, & magnitudine praeter caeteras [148] praecellente. Cui cùm nunciasset vates quidam, cuius ciuitatis ciuis eam in Auentino immolasset, hanc in fatis esse maximam, atq; ibi totius Italiae imperiu̅ fore: profectus est Roma̅ homo, vt boue̅ immolaret. Eo vaticinio ad regem à seruo delato Seruium, à quo ad Cornelivm antistitem: Cornelius Antroni praecepit, vt ante sacrificium aqua Tyberis perfunderet se: quod erat solenne ijs, qui litare cupieba̅t. Illo ad amnem digresso, maturauit Seruius immolare Dianae bouem, ac cornua in templo fixit. Haec Iuba scripta reliquit & Varro: nisi quòd nomen Varro non prodidit Antronis, neq; à Cornelio tradit sacerdote: verùm ab aedituo delusum Sabinum. Plutarchus in quaestionibus Romanis. NON FALLERE, NON DECIPERE. Ex loco Iustitiae profanae in Contractibus quibusbet praesens titulus illustretur: quatenus Fidei est, fidem datam seruare, nec scienter fallere, fol. 3254. 3264. CONSVLERE ALTERI, SVADERE. Vide locum Prudentiae in consulendo, fol. 1636. Item, Pacem suadere, sub loco, Clementiae magistri, f. 2656. Qvid. Pacem. Cùm Scipio duras pacis conditiones Carthaginensibus praescripsisset, eas???; tumultuosè multitudo audiuisset, & Gisgo ad dissuadendam pacem suggestum ascendisset, ab Hannibale ex superiore loco est vi detractus. Quae insueta liberae ciuitati species, quum populi fremitum mouisset, perturbatus Hannibal, imprudentiam excusauit, quòd puer patria profectus, leges & iura ciuitatis, vt homo militiae assuetus, parum calleret. Inde de pace disseruit, caetera executus, quae praesenti statui rerum conducerent, pacem vt aequam & necessariam probauit: ac secundùm eam concionem ad mare descendens, vbi nauis ad id prius parata erat, sponte in exilium abijt, ne Scipioni traderetur. Sab. lib. 5. Enn. 5. Veneficium. Paedagogvs senex apud Euripidem in Ione consulit ipsi Creusae, vt tollat veneno Xuthum maritum, cum nouo filio Ione, inquiens: [Greek words] [Greek words] [Greek words]. Eapropter te iam muliebre quiddam facere oportet. Aut gladio, aut dolo, aut venenis, tuum interfice maritum, & puerum, antequam mors tibi ex illis veniat. Sienim negligens fueris, priuaberis hac vita. Duobus enim hostibus venientibus sub vnum tectum, aut alterum oportet infortunium pati, aut alterum. Qvi. Stulti. Herodotus Croesvm Lydorum regem insanum, vanum, & ridiculum dixit in omnibus fuisse: ab hoc nihilominus docet captiuo instructum & correctum Cyrum regem Persarum, quem prudentia, virtute & magnanimitate longè omnibus regibus praestitisse apparet. Plut. de improb. Herod. Aegri. Ioannes Comnenus cognomento Batazes, fol. 3865. Qvibvs. Ducibus. Cùm in Atticam incurrissent & depopularentur oram maritimam Macedones, eduxit iuuentutem Phocion. Ibi Mvltis accurrentibus, monentibus???;, vt illum tumulum occuparet, hinc instrueret aciem: Papae, inquit, quàm multos duces, paucos video milites! sed tamen signis collatos fudit occidit???ue ductorem Macedonum Niceonem. Plut. in Apophth. Legatis. Homerus in valde angustis Graecorum rebus (cùm mitterentur legati ad Achillem, vt placaretur Agamemnoni, opem???ue ferret exercitui, in magnis periculis constituto) fingit Nestorem, quamuis intelligeret legatos esse sapientes, tamen non cessasse ipsis stimulum admouere, & consilio suo eos meliores reddere, Victorius lib. 31. Var. Lect. c. 1. Hostibus. Censorinvs apud Appianum in Lybico auctoritate senatus Romani suadens Carthaginensibus, vt relicta vrbe, quae euertenda erat, locum alium à mari xxc. stadijs distantem caperent: Carthaginem nihilominus mansura̅ dicebat, quòd Viri, non Locus ciuitatem facerent. Qvomodo. Symbolicé. Adolescens quidam Atarnetes, Pittacon consuluit, vtra sibi è duabus ducenda esset vxor. Nam duae offerebantur: altera par opibus ac genere, altera vtroq; superior. At ille sublato scipione quo nitebatur, admonuit, vti pergeret ad triuia ciuitatis, quò pueri trochis ludentes conueniunt: eos consuleret, & quod illi dedissent consilij, id sequeretur. Pueri ex prouerbiali cantione responderunt, [Greek words], Aequalem vxorem esse ducendam. Itaq; adolescens altera praeterita, duxit aequalem, Laërtius & Callimachus. Prudenter, Astutè, Stulté. Vide locos Habituum similium, fol. 1072. Hieronymus Syracusanorum tyrannus, xv. annorum puer, ab Hierone Andronodori tutoris impulsu à Romanis breui alienatus est. Obstitit aliquandiu Thraso tutorum vnus, qui falsò, Theodori cuiusda̅ indicio, velut pupillo capitales tenderet insidias, interfectus est. Eo sublato, puer apertè ad Hannibalem defecit, missis ad hoc ipsum legatis, qui cum eo de foedere agerent. Sed paucis diebus, quibus haec citrò vltro???ue iactata sunt, quum forte in Leontinos venisset, ibi à coniuratis multis est vulneribus confossus, & relictus insepultus. Sab. lib. 3. Enn. 5. DISSVADERE. Ex loco Prudentiae huc exempla transferantur, fol. 1758. & alijs. Accepithospitio Hannibalem Carthaginensium duce̅ Pacuuius, longè princeps Campani nominis: cuius filius Romanis gratificaturus, Poenum hospitem super coenam interficere cogitauit: peregisset???; haud dubiè ferox iuuenis audax facinus, nifi paternis precibus & lacrymis victus (placuit enim cum patre, priusquam conuiuium iniretur, id consilium communicare) proposito abstinuisset. Potuit ille excidium, quod Campano nomini imminebat, sua dextera redimere, nisi pluris hospitalem patris sui fidem, domesticorum???; larium praesentiam, qui tanti hospitis caede erant polluendi, quàm patriae ciuium???; salutem fecisset. Sabellicus lib. 7. cap. 6. Valentem Imp. natura seuerum, & ad audiendas lites promtum, Adulatores & maximè Modestvs praefectus praetorio auerterunt hominem subagrestem, & literarum imperitum, asserentes infra culmen imperiale causarum priuatarum minutias esse. Sic amoto iuris custode rigido, laxatae sunt rapinarum fores. Marcellinus lib. 30. Sophia Russa Vladislao Iagelloni nupta, cùm tres liberos mares regi peperisset, accusata de stupro, nec audita, remittebatur in Lituaniam asseruanda in custodia, ni Poloni proceres, & in primis Ioannes Tarnouius palatinus Cracouiensis, cuius magna tunc erat auctoritas, dissuasisset. Is enim, cùm id à rege clam agi ex apparatu curruum, & mox ipsius co̅fessione cognouisset, percontatus est regem, quid pueris ex ea natis facturus esset? cum???; rex, secum eos fore, & in spem regni educatum iri, respondisset: Apage, inquit Tarnouius: túne reges nobis relinquere vis, quos ipse, dum matrem ipsoru̅ probro afficis, pro tuis liberis non agnoscis? Caeterùm senatus frequens eò rem perduxit, vt regina se suo ipsius, & septem honestarum & nobilium feminarum iureiurando purgaret. Cromerus lib. 19. Mahometes Bassa Amurati III. Turc. Imp. focero suo dissuasit bellum Persicum, hoc Graecorum prouerbio: Caudam serpenti, qui dormit, non esse calcandam: aliâs futurum, vt excitatus capite sursum eiecto, terribiliter pungat. Hier. Henninges in Geneal. Imp. Turc. PERSVADERE. Vide Titulum, Rhetoricae vis, fol. 1129. Pericles dictus est totam miscuisse Graecia̅ eloquentia sua, quòd arbitratu suo versaret omnia. Erasmus in Adagijs. Pytheas etiamnu̅ adolescens accessit ad dissuadendum, quae in honore̅ Alexandri Magni ferebantur, rogationes. Ibi cùm [149] diceret quidam: Tu iuuenis tantis de rebus diccre audeas? Atqui Alexander, inquit, quem plebiscito deum appellatis, me est iunior. Plut. in Apophth. Romae portam vnam nominabant olim fenestram, iuxta qua̅ Fortunae cubile est, quod vocant: non quòd Seruius, qui rex fuit fortunatissimus, consuetudinem cum Fortuna, quae ad eum ventitaret per fenestram, habuerit: sed quòd rege defuncto Prisco Tarquinio, vxor eius Tanaquil, quae femina cordata & regalis erat, ex fenestra prospiciens, ciues est affata, persuasit???; eis, vt regem dicerent Seruium, inde locus hic appellationem inuenit. Plutarchus in quaest. Rom. IVDICIVM ALTERI DELEGARE. TRANSlatio iudicij in alium. Plato consultus à conductoribus, de sacrae arae apud Delios duplicandae ex oraculo modo atq; forma, eos ad Euclidem geometram ablegauit: scientiae eius cedens, imò professioni. Val. lib. 8. ca. 13. Atqui Proclus cubi duplicationem Platoni verius tribuit, praesertim cùm Euclides iunior fuerit, neque is inuenti huius tam praeclari in Elementis nominatim mentionem fecerit: vt P. Ramus in Pro oemio mathematum ostendit. Q. mvtivs Scaeuola augur, clarissimus legum vates, & certissimus, quotiescunq; de iure praediatorio consulebatur, ad Furium & Cassellium, qui huic scientiae dediti erant, consultores reijciebat. Quo quidem facto moderationem suam magis commendabat, quàm auctoritatem minuebat: ab his negotium aptius explicari posse confitendo, qui quotidiano eius vsu callebant. Val. Max. lib. 8. cap. 13. C. Aquilius Gallvs iurisperitus, si quis negotium ad ipsum detulisset, in quo de facto quaerebatur, dicere solebat: Nihil hoc ad ius, ad Ciceronem ito. Sensit Gallus, aliud esse officium iureconsulti, aliud oratoris: nec esse necesse de his, quae ad alienam professionem pertinerent, respondere. M. Tul. in Topicis. Hadrianvs Imp. de partu xi mensium, medicorum & philosophorum sententiam requisiuit. Suetonius. Cùm videret Hilarivs Pontifex, in Ecclesia ortam contentionem de tempore Paschatis celebrandi, non nisi arithmeticae atque astronomiae opera componi posse: huius rei iudicium Victorino, in ea Galliae parte, quae Morinorum olim, nunc Britannorum esse dicitur, orto, qui in vtraque illa arte peritissimus habebatur, detulit, vt temporis rationem constitueret, quam catholica tota seruaret Ecclesia. Fulgosus libro 8. cap. 13. Propter eandem controuersiam Sixtvs quartus Pontifex, ex Germania Ioannem Monteregium, arithmeticum atque astronomum peritissimum, Romam acciuit. Et quamuis ipse non ob aliam rem, quàm propter ingentis doctrinae opinionem, ad Pontificatum conscendisset, aliorum doctrinae, in eo, in quo ipse plurimùm excellebat, cedere voluit. Idem. APPROBARE, RATVM HABERE. Sub loco Veritatis & Mendacij, fol. 2809. 2848. Cùm sententiam aliquando in concione diceret Phocion, quae probabatur, omnes???; Athenienses ex aequo videret orationi suae assentientes: conuersus ad amicos: Nunquid imprudens, inquit, malè dixi? Plut. in Apophth. Pop. Romanum ait M. Cato non purpurae modò, sed studijs etiam facere auctoritatem. Vt enim infectores, hanc maximè tingunt, quam vident esse gratam: ita iuuentus haec prae caeteris discit & sectatur, quibus honos habetur à nobis. Plutarchus in Catone. Trib. pleb. Romae intrare curiam non licebat: ante valuas autem positis subsellijs, decreta patrum attentissima cura examinabant: vt si qua ex eis improbassent, rata esse non sinerent. Itaque veteribus Senatusconsultis T litera subscribi solebat: ea???ue nota significabatur, illa Tribunos quoque censuisse. Val. Proditum memoriae est, Germanos concilio coacto, si quid quod minus placeret propositum esset, murmure & fremitu dissentire, & sententiam aspernari: si quid verò complacitum fuisset, frameas & tela concutere, sono???; armorum & tripudijs approbare. Alex. lib. 4. cap. 11. CONSENTIRE. Nestor de se & Vlysse Odyss. ???. hoc profert: [Greek words] [Greek words]. id est. Haud vnquam neq; concio nos, neq; curia dictis Audiuit pugnare: animo sed semper eodem Et sentire eadem, atq; eadem decernere vidit. In Florentino concilio discussa Graecorum ac Latinorum contentione, tandem eò ventum est, vt Graeci rationibus victi, faterentur Spiritum sanctum deum à patre filio???; procedere: vt???ue in azymo sine fermento, triticeo pane, corpus Christi consecraretur: ac Purgatorij locum esse crederent. Postremò verò, vt faterentur Romanum pontificem esse verum Christi vicarium, Petri???ue legitimum successorem, primum in orbe locum tenere: cui & Orientalis & Occidentalis ecclesia meritò pareret. Cranzius lib. 11. Metrop. cap. 43. DISSENTIRE. Vide locum, Aemuli in Republica, fol. 114. Pavlvs & Barnabas coniunctissimi dissentiunt, fol. 2714. Rennethvs II. Scotorum Rex, proceres Pictorum bellum dissuadentes, hoc pacto in suam sententiam pertrahebat. Inuitans eos ad coenam, cùm ibidem in regia omnes pernoctarent humi cubantes puerum ex propinquis suis adornat, qui indutus piscium pellibus, maximè asellorum, per canalem ad eos loqueretur vt bellum Pictis inferrent. Quod audientes proceres in sententiam regis iuerunt, existimantes. diuinitùs se ad hoc vocatos esse. Expeditione igitur suscepta, Pictos magna clade affecit. H. Henninges in Geneal. Cùm Lacedaemonij, duce Cleomene rege, Hippiam tyrannum Athenas reducere conarentur, Boeotij interim & Chalcidenses Atticum agrum populabantur. Corinthij primi omnium secum reputa̅tes, iniustè à se agi, qui tyrannum Athenis imponere vellent, discesserunt. Idem fecit Demaratvs Aristonis F. qui & ipse erat rex Spartarum, & è Lacedaemone copias contraxerat, nec à Cleomene superiori tempore dissenserat. Ob quam regum dissensione̅ lex apud Spartam lata est, non licere vtriq; regi cum exercitu prodire (nam priùs prodibant) & alterum quoq; è Tyndaridis relinqui. nam & isti antehac ab eis euocati, exercitum ambo comitabantur. Herod. lib. 5. RVMOREM SPARGERE. Radagaiso Gotthorum rege in Italiam irrumpente, cùm eius fama vbique crebresceret, apud Carthaginem dicebatur, hoc credere, spargere, iactare Paganos, quòd ille dijs amicis protegentibus & opitulantibus, quibus immolare quotidie ferebatur, vinci omnino non posset ab eis, qui talia dijs Romanis sacra non facerent, nec fieri quoque permitterent. Caeterùm à Stilicone Honorij Imper. duce in Fesulanis faucibus oppressus, vt terrore sui noininis impios mores Italorum ad frugem reuocauit, sic numinis potentia victus, idololatrarum perfidiam argumento luculentissimo redarguit. D. Augustinus lib. 5. de Ciuitate Dei, cap. 23. ADMONERE, HORTARI. Qvos. Seipsum. Pericles, quoties praetor creatus chlamydem induebat, ante omnia seipsum solitus erat affari, quasi commonens: Attende tibi Pericle, liberis imperas, Graecis imperas, Atheniensibus imperas. Plut. lib. 1. Quaest. conuiual. 4. D. Bernardvs Cisterciense coenobium ingressus, hoc assiduè in corde & ore habebat, Bernarde, Bernarde, ad quid venisti? Gulielmus Abbas. Reges. Narrat Plutarchus libello Aduersus ducem imperitum: regis Persarum certo Cvbicvlario hoc muneris fuisse mandatum, vt manè regium thalamum ingressus, his verbis illu̅ expergefaceret: [Greek words], id est, Surge rex, ac negotia cura, quae te Mesoromasdes curare iussit. Cùm paupercula Anvs postularet, vt Philippus Macedoniae rex de causa sua cognosceret, eum???ue identidem interpella [150] ret, negauit vacare sibi. Ibi vociferans anus: Ergo noli, inquit, rege̅ agere. Quo ille dicto defixus, non ista̅ modò, veru̅ etiam alios confestim diligenter audiuit. Plut. in Regum apophth. Athenodorvs philosophus, cùm ob senium impetrasset ab Octauio Augusto veniam redeundi domum, admonuit illum, vt ne quid iratus diceret, facerétve, prius quàm viginti quatuor Graecorum literas apud se nominatim recensuisset. Plut. in Apophth. Rom. Duces. Ciuem optimum, valde???ue studiosum communis salutis fuisse Q. Fabivm Maximum, significauit T. Liuius, cùm narrauit ipsum sedulò L. Aemiliu̅, proficiscentém ad bellu̅ contra Hannibale̅, admonuisse, vt in primis conaretur in officio retinere collega̅, ipsius???; ferociae vel amentiae potiùs moderari: intelligebat enim inde maiora penè pericula, quàm ab hoste reipub. impendere. Omnem igitur ipsi rationem eius belli administrandi monstrauit. cùm tamen hae propriae ipsius partes tunc non forent. Sed amor ingens, quo prosequebatur rempub. & cura, quae premebat animum ipsius, praeclarè cognosce̅tis turbidum ingenium Varronis, & callidum versutum???; Hannibalis, impellebat, vt hoc officio fungeretur. Senes enim potissimùm & magnum rerum vsum habentes, his temporibus opitulantur & consilio iuuant eos, qui partem aliquam reip. regendam suscipiunt, impares illi oneri ferendo. Milites. Epaminondas Thebanus, qui Boeotos ex otio dissolutos perpetuò volebat in armis co̅tinere: cùm in Boeotarcha̅ eligeretur, monens dicebat: Etia̅ atq; etia̅ deliberate ciues. Ego enim si dux ero, militandu̅ erit vobis. Plut. in Apophthegm. Conuiuas. Aegyptii inter conuiuia in scrinio hominis mortui effigiem seu cadauer aridum circumferunt: non magis in Osiridis memoriam à Typhone caesi, & in arca in mare abiecti: quàm vt vino cale̅tes sese hortentur mutuo ad vtendum & fruendum rebus praesentibus, quòd omnes propediem tales sint futuri. Plut. de Iside, & in Conuiualib. S litera foribus coenaculoru̅ superponi solebat, qua nota Discvbitvbis silentium indici videbatur, vt à conuiuio surgentes, si quid fortè licentius obloquutus foret quispiam, volentes obliuiscerentur. Hinc tritum illud, [Greek words]. Caelius lib. 12. cap. 18. Plutarchus in Symposiacis narrat Lacedae moniis hunc fuisse morem, vt si quem amicum aut hospitem in domum acciperent, ostensis foribus dicerent, [Greek words]. id est, Hac non egreditur sermo. Refert idem in vita Lycurgi: ex cuius institutione, qui natu maximus erat, stabat ad ostiu̅, & ad conuiuium ingredie̅tibus dicebat, ostensis foribus, [Greek words]. id est, Per hasce nullus sermo progreditur foras. Eras. in Adagijs. Discipulos. Pythagoras solebat admonere adolescétes, vt quoties domum ingrederentur, hunc versiculum suo cu̅ animo versare̅t: [Greek words]. ie est. Lapsus vbi, quid feci, aut officij quid omissum est? Ea cogitatio sollicitos reddebat adolescentes, vt si quid fortè deliquissent, aut si quid vitij contraxissent ex hominum co̅uictu, id in posterum cauerent. Eras. in Adagijs. Socrates cicuta hausta, discipulos suos hortatus est, vt sapientiam, quam tantopere expetierant, à solo Deo accepturos se sperarent, no̅ ab hominibus: lo̅gè sanctius sublimius???; apud charos fibi homines verba iam faciens, quam fecerat ad rudem iudicum populi???; Atheniensis multitudinem. Plutarchus in Phaedone. Filios. Archidamvs Zeuxidami filius, cùm filium videret praecipitantius & inconsiderantius pugnantem cu̅ Atheniensibus: [Greek words]. id est, Aut adde viribus, inquit, aut detrahe animo. Plut. in Laconicis. Matthaevs Magnus Vicecomes, in coenobio Crescentiaco animam agens, filios circumstantes alloquutus est: Stabit incolume vobis, cariss. atq; optimi filij, hoc imperium quod relinquo, si co̅cordibus animis cum virtute tum fortuna vestra vtemini: si verò dissideritis, omnis qua̅libet eximia vestra virtus frustra erit, & à vobis ad hostes illicò fortuna transfugiet. Nec eius praedictioni tanquam veri vatis euèntus defuit. Inde quum omnibus manarent lacrymae, integris quidem sensibus, sed collabe̅te ceruice, supremu̅ osculum liberis dedit mox???; inter amplexus eorum expirauit: ei???; tot superstites liberi (vti maximè optarat) oculos clausêre. Iouius in eius vita. Cvivs rei. Virtutis. Pallas in specie Mentoris hortatur Telemachum ad virtutem, Odyss. ???. [Greek words] [Greek words]. id est. Tu???; age, quando te video magnum???; bonum???;, Strenuus esto, vt tete & postera praedicet aetas. Horta Dea, apud Rom. in humanis cùm esset, Hersilia dicta est, vxor Romuli, quam ab hortando & incitando nominatam ait Labeo. cuius aedes nunquam claudebatur, quòd semper aliquid praeclari fieri hortaretur, nec cessandum suaderet. Quae postea vocata est Hora, prouide̅tiae dea, quae negligentes socordes???; esse non pateretur: nominatam Labeo existimat etiam hac appellatione ab hortando & incitando, Graeca voce [Greek words]. Plutarchus. Ossicij. Rex Persarum vnum habet Cvbicvlarivm: cuius hae partes erant, vt mane ingrediens ad eum diceret: Surge rex, ac cura ea, quorum tibi Mesoromasdes imposuit curam. Plutarchus ad Principem indoctum. Crates Thebanus freque̅ter dixit, in excelsissimam partem vrbis se, si fieri posset, scansurum, ibi???; exclamaturum: Quò miseri ruitis, qui in quaerenda pecunia omnem mouetis lapidem: liberi verò, quibus haec estis relicturi, parum vos solicitant. Plut. de Instit. liberis. Clavdivs Caesar, cùm Aemyliana pertinaciùs arderent, deficiente militum ac familiarium turba, auxilio plebe̅per magistratus ex omnibus vicis conuocauit: ac positis ante se cum pecunia fiscis, ad subueniendum hortatus est, repraesentaturus pro opera dignam cuiq; mercedem. Suetonius. Cùm matronae multae, quarum viri mansuetiores erant, quàm Patricius D. Augustini pater, plagarum vestigia etiam dehonestata sacie gererent: inter amica colloquia illae arguebant maritoru̅ vitam, Monica verò Patricij vxor earu̅ linguam: veluti per iocum grauiter admonens, ex quo illas tabulas, quae matrimoniales vocantur, recitari audissent, tanquam instrumenta, quibus ancillae factae essent, deputare debuissent: proinde memores conditionis, superbire aduersus dominos non oportere. Cum???; mirare̅tur illae, scientes quàm ferocem coniugem sustineret, nunquam fuisse auditum aut aliquo indicio claruisse, quòd Patricius ceciderit vxorem, aut quòd à se inuicem vel vnum diem domestica lite dissenserint, & causam familiariter quaererent: docebat illa institutum suum, nunquam cum irato contendere, placatum verò ad monere maritum oportere. Quae obseruabant, expertae gratulabantur: quae non obseruabant, subiectae vexabantur. Aug. lib. 9. Confess. c. 9. Fortitudinis. Celebratum est Lacaenae cuiusdam apophthegma, quae filio tradens clypeum dixerit: [Greek words], Aut hunc, aut super hunc. Laconicè significans, autreferendum clypeum, aut in eo moriendum. Erasmus in Adagijs. Glaucus quida̅ Carystius cùm terram aratro proscindenti fortè fortun???a vomis excidisset ab aratro, sublatum aptauit man??? vice mallei. Quod vbi conspexisset pater Demylvs, iuuenem produxit in Olympia, ad pugilum certamen. Verùm vbi iam artis imperitus, plagis afflictus penè deficeret, pater acclamauit: [Greek words] admonens vt sic peteret hostem, quemadmodum vomere soleret vulnerare terram. Hac voce redijanimus iuueni, vicit???ue. Idem postea bis vicit Pythia, octies Nemea, item octies Ilthmia. Paus. in Eliacis. Hylas aliptes, cùm videret ferè succumbentem Agesidamum Locrum in pugillatu, ita ei animum addidit, vt protinus suum aduersarium vicerit. Pindarus Ode 10. Olymp. Constantiae. Memorant Demosthenem, cùm explosus esset à populo, & id grauiter ferret, admonitum à magno natu Sene fuisse, qui Periclem audiuerat: Pericli cùm similis sis, animum despondere noli. Plut. an Seni tractanda respub. Clementiae. Augustus Athenodoro philosopho senij causa domum dimitti postulanti annuit. Qui cùm salutans eum monuisser. Cùm exarseris iracundia, Caesar, nihil antè dixeris vel feceris, quàm xxiv. literas apud re ipsum recensueris: prehensa eius manu: Praesentia tua etia̅ num, inquit, opus habeo: detinuit???; eum annum integrum, esse fatus etiam silentij tutum praemium. Plut. in Apophth. Religionis. Apud Rom. cùm consul auspicatur vel immolat: Hoc age, proclamant. Qua voce eos qui assistunt admonent, vt componant se ad id quod agitur. Plut. in Numa. Concordiae. Constantinvs Magnus in Niceno concilio patres omnes conuiuio magnifico excepit, & accumbere ordine iussos, omnibus comitatis ac liberalitatis exemplis excoluit: quinetiam, cùm mutilata in multis membra, oculósve effossos videret, atq; ex eo constantiam & fortitudinem eorum in persequutione conijceret, labia cicatricibus eorum venerabundus admouit, sibi persuadens, sanctam se illo osculo benedictionem hausturum. Conuocatos inde alio die rogauit, vt communi [151] paci concordiae???; studerent, & contentionu̅ ac pertinaciae finem fasacere̅t, neq; aut sapie̅tia superiores inuidia, aut inferiores despicientia premerent: verùm toto pectore in commune̅ omnium salutem incumberent, atq; in primis pro seipso atq; Imperio preces effunderent. Atq; his dictis suam quenq; eorum repetere ecclesiam iussit. Sigonius lib. 3. Imp. occid. NONHORTARI. Agamemnon rex in recensendo Graecorum exercitu Aiaces duos ad pugnam suos producentes videns, inquit Il. [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Cùm Chrysantas Persa lib. 3. Paediae apud Xenophontem suaderet Cyro, vt milites suos oratione animaret, ostendens idem iam sedulò fecisse regem Assyriorum, contra quem paulò pòst pugnaturi erant, meliores fieri dicens milites accurata oratione imperatoris: contemsit consilium ipsius Cyrvs, diligenter???; contra illud disputauit: negans vllam adeò praeclaram inueniri hortationem, quae non bonos strenuos???ue, repentè bonos efficeret, peritos???; earum rerum at???; artium, quae in bello requiru̅tur, nisi diu antea meditati illas fuerint. Cùm autem Chrysantas respondisset, satis eo tempore esse, si animos ipsorum meliores reddiderit: illud quoque inane esse docuit Cyrus, neque obtineri ea ratione posse: nec enim ea, quae valent ad fortitudinem, subitò in animis hominum inseruntur. Quae autem necessaria sint, vt praecepta illa imprimantur, firma???ue ac stabilia sint, subtiliter ac copiosè docet. ad extremum???ue simili etiam confutauit rationem illam, dicens se miraturum magnoperè, si oratio egregia bene???; habita magis adiuuare possit ad virtutem praesentiam???ue animi, quàm musicae artis imperitos cantilena pulcrè decantata ad musicam artem perdiscendam. Huius fortassis imitatione Sallustius Catilinam inducit milites ante praelium his verbis adhortantem: Compertum ego habeo, milites, verba virtutem non addere: neq; ex ignauo strenuum, neq; fortem ex timido exercitum oratione imperatoris fieri: sed quanta cuiusque animo audacia, natura aut moribus inest, tanta in bello patere solet. Idem etiam de bello Iugurthino in extrema concione finxit Marium haec dicere: Plura dicerem, Quirites, si timidis virtutem verba adderent: nam strenuis abundè dictum puto. Victorius libro 11. Var. lect. capite 7. DEHORTARI. Nicoclem patrem Themistoclis sunt qui dicant reuocantem à rep. gerenda filium, ostendisse ei in litore maris veteres triremes abiectas & despectas: quòd pariter aduersus duces suos gerat se populus, cùm fructum vltra exijs non capiat. Plut. in Themistocle. Aristogiton sycopha̅ta damnatus, cùm esset moriturus in carcere, Phocionem, vt ad se veniret, precabatur. Hîc retinentibus eum Amicis, ne ad improbum hominem pergeret: Vbínam, inquit, malis Aristogitonem co̅uenire? Plut. in Apoph. Qui Lacedaemone conuiuijs, quae phiditia dicunt, sunt praefecti, vnum vel tres helotas vino mersos & temulentos publicè iuuentuti ostendunt, quò inebriari quid sit, cognoscant, sic???; id deuitent, & vitam instituant temperanter. Plut. aduersus Stoicos, & in Laconicis. Athenienses, Alexandro diuinos honores denegantes, Damocles monuit: Videte ne dum coelum custoditis, terram amittatis. Plutarchus. Agidi regi in Arcadia, cùm infesta signa stante in procinctu exercitu inferre hostibus intenderet, ex maioribus natu Spartiatis Qvidam inclamauit, velle eum malum malo tollere: praeproperum ex Argis receptu̅ significans intempestiua preaesente alacritate velle eum corrigere, vt est apud Thucydide̅. Quod cùm audiuisset Agis, obtemperauit, ac receptui cecinit, victor???; euasit. Plut. an Senitract. resp. C. Iul. Caesar C. Octauium nepotem sororis ex dodra̅te haerede̅ scripserat. Actia, quae Marcio Philippo co̅sulari viro nupserat, Octauio filio Apolloniae studijs vacanti rescripsit, ne haereditate̅ maioris auunculi adiret, néve se quippia̅ extolleret, sed priuatas praeferret co̅ditiones. Monebat etia̅ amicitiae specie iuuene̅ M. Antonius co̅sul, ne ta̅ onerosam adiret haereditate̅: reuerà aute̅ quia pecunias, quas interceperat post Caesaris interitu̅, reddere nollet. Octauius autem vbi se haeredem comperit, mox vrbe repetita, haereditatem adijt. Suetonius. Tiberivs Caesar post Augusti obitum frequenter admonuit Liuiam matrem, maioribus, nec feminae conuenientibus negotijs abstineret: praecipuè vt animaduertit, incendio iuxta aedem Vestae & ipsam interuenisse, populum???; & milites, quò enixiùs opem ferrent adhortatam, sicut sub marito solita esset. Suetonius in Tiberio. D. Augustinum ante baptismum libris Genethliacorum mirificè deditum, quidam senex Medicvs ab illarum studio auertit, quia eas, quibus quaestus causa iam olim addictus fuisset, reipsa falsissimas comperisset. Quòd si quando veri quid responderent, id non arte, sed sorte fieri: quemadmodum interdum sortes ex poëtarum libris depromtae interrogantis rebus sactis???ue consonare deprehenduntur. Testis ipsemet lib. 4. Confess. cap. 3. Odoacer Herulorum & Italorum rex à Theodorico Ostrogottho Rauennae obsessus, post multas, sed inanes eruptiones, ac certamina edita, cum co̅sumtis rebus fermè omnibus, quae mandi poterant, extrema vrgeretur inopia, silentio noctis, auxilio à virtute petito, vniuersum aduersus Theodoricu̅ eduxit exercitum. Quod vbi ille sensit, & ipse suos in acie̅ promouit. Caeterùm, commisso praelio, tanta vi Odoacer pugnauit, vt Theodoricu̅ cum suis praecipiti fuga se referre coëgerit. Cui castra ineunti Mater in porta obuia: Quò tendis, inquit, fili? neque enim locus superest, quò te fugiens recipere possis, nisi ego vestem tollam, & eò te, vnde in lucem prodiisti, recipiam. Quibus verbis irritatus, ac pudore succensus iuuenis egregius, collecta suorum, quos nancisci potuit, exiguae quidem, sed valida manu, infestus in hostes, qui secuti victoriae latè iacebant in campo, reuertit, ac magna eorum stragae facta, Odoacrem in vrbem iterum se condere compulit. Sigonius libro decimoquinto Imp. occid. INSTITVERE, DOCERE. De Institutione & Doctrina sub Arte, tanquam de Instrumento. Hîc Functionem ab animo prouenientem consideramus, fol 3749. INDICARE. Hîc Veri communicationem perpendimus. Quae ipsaquatenus bonum habet iunctum, ad communicationem Boni, de qua pòst, referri quo??? poßit. Qvid. Arcana quaeuis. Ex Perfidia coniugali proditorum arcanorum, quaedam exempla peti possunt, fol. 3437. Herodes rex Iudaeoru̅ à M. Antonio III viro accersitus Laodiceam, de obiecto necis Aristobuli summi pontificis crimine causam dicturus, Iosepho patruo regni curam commisit, simul???; clam mandauit, vt si quid sibi humanitùs accideret, confestim Mariammen reginam interficeret, ne quis pulcritudine illius potiretur. Iosephus creditu̅ sibi regimen administrans, & saepissime Mariammen conueniens, partim propter negotia, partim honoris causa, du̅ crebra me̅tio fit coniugalis amoris, quo ea̅ Herodes prosequeretur: irridentibus ha̅c eius asseuerationem mulieribus, praesertim Alexandra, matre Mariammes, ille nimio studio approbandi eis affectum regis eò prouectus est, vt mandatu̅ illud proderet, ratus id certissimu̅ amoris argumentum, quòd neq; sine ea viuere sustineret, neque vel morte ipsa ab ea disiungi. Quae Iosephi verba mulieres no̅ tam vt indubitatum Herodis amoris signsu̅ interpretatae sunt, quàm exhorruerunt illus tyrannicum animum, si vel mortuus saeuiret in earum capita. Caeterùm Herodes placatio munerib. Antonio reuersus, cùm inter complexus Mariamme mandati Iosepho dati meminisset, rex id secretum consuetudine stupri Iosephu̅ prodidisse existimans, parum abfuit, qui??? vxorem occideret. Ipsum certè Iosephum ne in conspectum quidem suum admissum interfici iussit: Alexandram verò socrum in vincula coniecit. Iosephus lib. 15. cap. 4. Antiq. Vaticinia. Vno atq; eode̅ te̅pore Hieremias prophetabat in Hierusale̅, & Ezechiel in Babylone: & illius ???phetia mittebatur ad captiuos, & huius ad eos ??? habitabant in Hierusale̅: vt vnius in diuersis regionib. Dei prouide̅tia ??? baretur, & intelligere̅t audie̅tes, ??? cunq; accideba̅t populo, no̅ idoloru̅ potestate, sed Domini iussione co̅sistere. Hiero̅. l. 7. com. in Ezech. 12. Thesauros. Sub loco Opulentiae, Thesauri acquisiti indicio, fol. 592. Scelera. Vide titulos Acccusationis, fol. 205. 2925. Principi cuidam Hispano erat Filivs adultus linguae male [152] dicae, atq; contumeliosae. qua ex re multorum odia contraxerat. Ob eam causam pater filio, vt perpetuò sileret, cùm indixisset, paruit ille. Accidit interea, vt solenni conuiuio regis, praesente regina, ambo interessent. Adolescens ad caetera industrius, cùm ministraret vt mutus patri, Regina (ea impudica erat) verè mutum surdum???; existimans, rogauit patrem, vt secum esse filium pateretur. Id cùm impetrasset, adhibuit eum secreti oribus rebus: ita vt impudicitiae saepe testis esset. Simili iterum conuiuio pater post biennium adfuit. Rex interim saepiùs vidaerat adolescentem. Hic cùm reginae ministraret, petijt à patre rex, casúne an natura filius mutus euasisset. Neutrum ille respondit, sed iussu suo, ob linguae maledicentiam. Rogauit rex, vt licentiam permitteret loquendi. Cùm diutius pater restitisset, dicens, aliquid scandali secuturum: tandem regis praecepto loqui filium, si vellet, iussit. Ille in primis ad regem conuersus: Habes vxorem, inquit, eam, qua nulla meretrix impudentior aut improbior fuit. Confusus rex prohibuit ampliùs loqui. Poggius in Facetijs. Insidias. Vide Titulum, Miro modo seruati, quatenus indicia habentur iuncta, fol. 330. Cùm Bagathan & Thares eunuchi conspirassent contra Artaxerxem Persarum regem, Barnabazvs alterius seruus, genere Iudaeus, deprehensas insidias Mardochaeo Iudaeo patruo reginae Esterae indicauit. At Mardochaevs per ipsam regi insidiatores prodidit. Rex veritate per quaestiones inuenta in crucem suffixis insidiatoribus, Mardochaeum inter amicos suos necessarios recepit, ac postmodum regio vestitu ac torque ornatum, equo per vrbem circumduci iussit, hoc praeconio, quòd sic honoretur, quem rex honorare voluerit. Iosephus lib. 11. cap. 6. Antiq. Esdrae 6. Croesum Halyattis F. nouerca pane medicato è medio tollere decreuerat. Famvla, cui id negotij datum fuerat, Croeso insidias detexit, & ab eo persuasa, medicatos panes nouercae liberis veluti per errorem apposuit. Ijs extinctis Croesus tandem regno potitus, statuam mulier culae [Greek words] inter reliqua donaria Delphos misit, & pietatis illius & suae gratitudinis monumentum. Plut. in lib. Cur Pythia versibus oracula nulla ampliùs edat. Ephorus narrat, Cyrum cum Lacedaemonijs clàm olim re simul composita, bellum fratri Artaxerxi inferre parasse. Huiusmodi Cyri consilia per certos amicos Alcibiadi exuli significata occulté. Quibus cognitis, Alcibiade̅ sese ad Pharnabazum satrapam contulisse, rem???; omnem, vti cognouerat, explicasse, tum instanter ab eo postulasse, vt sibi viae comites commeatum???ue ad regem praebere vellet, cupere permaximè vt rex à se primo insidias illas acciperet. Pharnabazvs grati indicij praemium in se derinare studens, nuncios ad regem misit. Quibus admonitus, contra fratrem sese per ocium parauit. Diodorus lib. 14. Neoptolemus & Pyrrhus aequato imperio Molossis imperabant. Neoptolemus consortis impatiens, per Gelonem amicum insidias struxit Pyrrho: eas???; progressum habere ratus, in comessatione quadam apud sororem Cadmiam effutijt, neminem ratus verba excipere. Caeterùm Phaenarete, Samonis armentarij vxor, quae sola in conclaui aderat, iacens in lecto, & somnum simulans, postridie Antigone vxori Pyrrhi omnia quae audijsset detexit. Ea re ad Pyrrhum delata, in sacrificio ad coenam Neoptolemum vocatum peremit. Plutarchus in Pyrrho. Cùm Seianus amicorum Tiberij vnus, praefectus praetorianorum militum, conspirantibus multis senatoribus & libertis Caesaris & viris militaribus, extremum Tiberio co̅flasset periculum: Antonia Drusi fratris vxor re cognita, totam ei perscripsit accuratissimè: traditis???; literis Palanti seruorum suorum fidissimo, misit eum Capreas ad Tiberium. Quibus ille cognitis, Seianum occidit, & socios consilij: Antoniae???ue iam antè habitae in precio, maiorem etiam in posterum fidem habuit per omnia. Iosephus lib. 18. cap. 8. Antiq. Cunipertus Lo̅gobardorum rex, Aldonem & Crausonem fratres, quorum opera in regnum restitutus fuerat, suspectos habens, eos tollere de medio cogitauit, id???; fortè cum vno homine stratore suo communicauit. Casu autem accidit, vt cùm illi de more ad regem venirent, ab ignoto Homine iniqua de regis aduersus se voluntate commonefacti sint. Quo cognito ambo confestim incolumitatis gratia ad aram se S. Romani martyris proximam receperunt. Quod vbi rex audiuit, in eam opinionem venit, co̅silium ab eis suum esse praereptu̅. Itaq; ira furens stratorem, qui id enunciasset, arguere. Stratore verò se cum aliquo loquutum esse negante, atque id ipsum assidua apud illum praesentia co̅firmante, de Aldone & Grausone, vndénam voluntatem suam intimam perspexissent, iussit exquiri. Illis verò se à claudo quodam fortè obuiam facto accepisse dicentibus malignum eum fuisse spiritum credidit: atq; eos venia data dignos, qui in amicitiam restituerentur, putauit. Sigonius lib. 2. regni Italici. Sigismundus Imp. Mariam vxorem, quòd auream monetam in Hungaria cudisset, cum hac inscriptione: Maria regina Vngariae, acerbè reprehenderat. Ea occasione vsi quidam, reginae animum ad conspirandum sollicitant. Illa assensum simulans, intempesta nocte secu̅ cubantem aggredi iubet: facinus interim conceptum regi aperit. Itaq; ex co̅posito ad illam rex ingreditur: sed pòst clàm se subducit. Ipso noctis conticinio coniurati irrumpunt regis cubile. Regina profundo se simulat sopore strata̅. Vbi solam vident: Haec, inquit, vnus ex his, proditrix consilia nostra nudauit: voluit???ue eam ferire. At alius: Noli, inquit, innoxiam perdere. Trepidi ergo diffugientes, ante lucem comprehensi poenas dederunt. Cranzius libro 10. Saxoniae cap. 8. Ferdinandus Daualus Piscaritus, quum certiora de hostiu̅ Gallorum consilijs, qui Modoetiam se recepera̅t, cognoscere cuperet, Luponum Hispanum militem robustissimum & velocissimum praemio proposito impulit, vt ad munitiones Gallorum excurreret, & aliquid ipsius ingenio & solertia dignum referret. Luponus assumto sclopetario pedite diluculo ad hostium munitiones est profectus, perspecto???ue situ, semisopitum vigilem corripuit, procerum sanè Gallum, eum???; sublato clamore frustra reluctantem, ad Piscarium humeris deportauit, vt cuncta sigillatim eo referente proderentur. Iouius in Piscario lib. 22. Clemens VII. Pp. quod armis apertè non poterat, insidijs Alfonso Atestino Ferrariae duci perniciem moliri non desinebat. Hieronymus Pius militari praesidio Rhegij praefectus, pontificijs promissis sollicitatus, & vrbem se traditurum, & Alfonsum nihil tale à se expectantem confossurum pollicebatur. Caeterùm insidijs per Robertum Boschetum Alfonso detectis, Hieronymus apud Rhegium captus, perductus???ue Ferrariam, in quaestione cuncta cogitati instructi???ue sceleris suo ordine proferens, capitale supplicium sustinuit. Iouius in Alfonso Atestino. Hostium consilia. Consule locum Stratagematum, f. 1754. Achimaas Sadoci, & Ionathan Abiatharis pontisicum filij, Dauidem in exilium pulsum à filio Absalomo, de omnibus illius conatibus certiorem faciebant, ruri latentes, & per ancillam quandam de omnibus rebus, quae Hierosolymis agerentur, à suis patribus moniti. 2. Regum 15. & 17. Otho Vicecomes, Archiepiscopus Mediolanensis, sexies iam à Turrianis, Mediolanensium tyrannis, vnà cùm Patritijs, quos inde ab Turrianis ciectos in patriam reducere nitebatur, victus: tandem Comensium & Ricardi Langusci Laumelli comitis auxilijs adiutus, quum ad Caracam, nobilem olim vrbem, de inferendo bello cum ducibus deliberaret, è Decimo vico, Sacerdos quidam pernici equa deuectus ad eum peruenit. Erat enim Decimipraeclarum Othonis nomen. Nam ab adolescentia sacris initiatus, summum in eo pago sacerdotium, à po̅tifice Vrbano IV. impetrarat: vnde postea, & in aede maxima Mediolani, & in Diui Ambrosij templo canonicas dignitates fuerat consequutus. Is sacerdos Othoni nunciauit, Mediolanensium copias ipsos???; Turrianos principes, sub occasum Solis Decimum peruenisse, cuncta ibi militari strepitu compleri, atq; acerbius quàm sociorum more milites hospitia, pulsatis hominibus, eiectis???; iumentis occupare. Proinde Turrianos ea nocte posse deleri, si improuisus confecto per noctem itinere dispersos atq; sopitos ad oriretur. Hoc nuncio maximè laetatus Otho: Dij, inquit, qui à Decimo dignitatis initia praebueru̅t, non inani proculdubiò loci omine, promissam nobis de hostibus victoriam dabunt. Quam & seque̅ti die 12. nimirum Kalendas Febr. anno Christi 1277. vnà cum imperio, deletis hostibus, consequutus est. Iouius in vita Othonis Vicecomitis. Aduentum. Legati Romam vndecunq; missi concedebant olim ad templum Saturni, vbi à praefectis aerario in acta eorum nomina referebantur: non tam quia peregrinus Saturnus fuerit, atq; idcirco accepti ei sint exteri: quàm quòd olim munera, quae dicebantur lautia, legatis quaestores mittebant, aegrorum???; curam habebant, & defunctos funerabant de publico. Pòst verò ob aduenientium frequentiam legatorum hic fumtus expirauit. Mansit tamen hoc, vt praefectos aerarij primo loco per professionem conueniant. Plut. in quaest. Rom. Qvomodo. Voceviua. Isis, Osiridis mariti corpus à Typhone caesi quaerens, hinc inde errabunda praeteribat neminem, quem non affaretur, ipsos etiam Pveros. Illi indicarunt ostium, per quod vas Typhonic amici in mare eiecissent. Hinc diuina̅di vim pueris fuisse Aegyptij existimarunt, & deinceps ex horum vocibus in delubris ludentium, & quod in buccam venerit effundentium, omina captare consueuerunt. Plut. de Iside. Cùm olim ad inuestigandam Helenam à Theseo raptam Tyn [153] daridae cum magnis copijs oram Atticam inuasissent, & populos è sedibus suis eijcerent, ignari quónam loci subducta Helena esset: tunc Decelenses (sic tribus quaedam apud Athenienses vocatur) feruntur, &, vt quidam volunt, ipse Deceleus, tum dolore damni, quod Theseo fieret, tum metu totius Atheniensium soli, ne vastaretur, exposuisse illis omnem rem gestam: eos???; deduxisse ad Aphidnas, quas Titacus indigena Tyndaridis proderet. Quo exfacto Decelensibus permansit ad hanc vsque memoriam in Sparta immunitas vectigalium, & dignitas praesidendi. Herod. lib. 9. Academvs fuit is, qui Tyndaridis indicauit Helenam à Theseo raptam Aphidnis occultari: quocirca honos illi, & viuo à Castore & Polluce habitus est, & mortuo à posteris Lacedaemonijs: nam quoties populabundi in Atticum agrum sunt ingressi, semper ab Academia abstinuerunt. Lud. Viues in lib. 8. August. de Ciuit. Dei, cap. 12. Moris fuit antiqui, vt cùm satis visum esset effluxisse verboru̅, oratores ad vltimum dicerent, Dixi, velut necessitatem sibi imponentes finiendae orationis. Ab vtraq; itidem parte oratione consumta, Praetor dimittendi consilij ergò pronunciabat, Dixerunt. Asconius. Vindicivs seruus Vitelliorum siue Aquiliorum coniurationem Tarquinioru̅ & filiorum Bruti detexit, donatus???; propterea libertarte ex sententia Valerij Poplicolae fuit, ex quo postea manumissioni Vindictae nomen mansit. Plut. & Liuius. Georgivs Pogiebrachius Boe̅miae rex, certior per Michaëlem Zilagium Coruinum auunculum factus, Mathiam Coruinum apud se captiuum Vngariae regem esse declaratum: se???; rogari, vt ad regni fines reges, redemtionis precio persoluto, adducat: accuba̅tem sub se in imo loco Mathiam, continuò superiùs ascendere, sibi???; praesidere iussit. Ast ille rei insolentiam admiratus, ne ludibrij gratia nouitas illa fieret, extimescens: percunctatus, Cur id ita praeposterè fieret? coenare interim iussus est: exacta coena, faustum ac felix nuncium exauditurus. Subticuit adolescens, & spe plenus coenare no̅ poterat. Post coenam, rex: Quid mihi Mathia (inquit) exsolueris, si summam inauditam???; tibi laetitiam nunciaro? nónne cumulatissima pro tanto gaudio mihi praemia referes, & quod à te postulauero, vltrò concede? At ille: Nihil mihi, rex, libertate laetius esse potest: quam si concesseris, perpetuam, si potero, gratiam, etiam quamcunq; petieris, me recipio relaturu̅. Qui in aliena manu sunt, quando cogi possunt, iuberi, non exorari debent. Tunc ille rege̅ Vngariae eum salutauit, perpetuum???; ab eo foedus amicitiae petijt, oblatis filiae nuptijs, quam se ducturum Mathias reciperet: praeterea sexagies mille aureûm pro redemtione sibi numerari, vt patienter permitteret, oramit. Postulatis Mathias annuit: maiora quoque concessurus, dummodo liberaretur. Bonfinius lib. 9. Dec. 3. Literis, Epictola. Archiae tyranno Thebanorum in symposio epistola oblata de coniuratione. Quam cùm ille tanquam rem seriam in crastinum differri iussisset, ea nocte caesus est. Plutarchus de Socratis daemonio. Dionysium tyrannum in Italica expeditione absentem monebatper epistolam Damocrates de Dionis irruptione. Quam cùm lupi improbitate nuncius amisisset, regno Siciliae excidit. Diodorus. C. Ivl. Caesari libellus coniurationis Cassianae index oblatus fuit in Senatum eunti, quem ille in sinum abdidit: & paulò pòst à coniuratis caesus est. Suetonius. Avgvstvm sontium quaestioni diutiùs assidentem per codicillum monuit Moecenas: Exurge tandem carnifex. Idem. Inscriptione. Spado quidam effeminatus, quum ostio domus inscripsisset, [Greek words]: Diogenes, At herus, inquit, domus quâ tandem ingredietur? Erasmus in Adagijs. [Greek words]: id est, In ostio formosus. De ijs qui adamantur, vulgo???; gratiosi habentur. Sumtum à Vetervm consuetudine, qui formosorum aut antasiorum nomina, arboribus, folijs ac parietibus inscribebant, [Greek words]. Ad id alludit Aristophanes in Vespis, & Acharnensibus. Erasmus. Notis. Vide sub loco Notarum, Campannae pulsu, Manu exerta aliquid indicare, fol. 702. Cambyses Persaru̅ rex, cùm in somnis voce̅ audisset, Smerdem fratrem solio sedere regio, Prexaspem ad eum interimendu̅ misit. Non multò pòst duos catulos, alterum leonis, alterum canis committit: & cùm à leunculo catulus superaretur, alter catulus, huius canis frater, abrupto loro superuenit: atq; cùm duo essent, ita superiores leunculo extitêre. Cambyse hinc voluptatem capiente, Soror eadem???; vxor ei assidens illacrymauit. Causam rege quaerente, respo̅dit, se viso catulo suppetias fratri ferente, ideo flere, quòd subierit memoria Smerdis, cuius sciret neminem fore vltorem. Et ob hoc dictum à Cambyse interemtam memorant. Aegyptij verò ob id, quòd cùm ad mensam discumberetur, mulier lactucam sumserit: eius???; decerptis folijs, Cambysem interrogarit, Vtrum discerpta lactuca, an densa pulcrior foret? is???; respondisset, Densa. hanc subintulisse, Et tu lactucam aliquando imitatus es, qui Cyri domum denudasti. Ibi Cambysen indignatone percitu̅, insilijsse calcibus in praegnantem, eamp???; abortu edito decessisse. Herod. lib. 3. & Iustinus. Heraclitvs flagitantibus abeo ciuibus, vt sententiam aliquam de concordia diceret: conscenso suggestu, poculo???ue frigidae sumto, atq; asperso farinae aliquantulo, cùm id pulegio agitasset epotasset????; discessit: significans eis, Contentum vulgaribus esse, neq; sumtuosa quaerere, hoc ipso ciuitates in pace & concordia retineri. Plut. de Garrulitate. Anacharsis inuitatus apud Solonem cùm accubuisset, laeuam virilibus, ori dextram renuit admotam. Quippe freno censebat firmiore opus habere linguam. Idem. Cùm Aristotele annos aetatis 62. desperatè decumberet, discipuli de successore solliciti erant. Erant tunc in schola eius praeter multos alios duo eximij, Theophrastus Lesbius, & Menedemus Rhoditus. Aristoteles igitur vt discipulorum petitioni satisfaceret, vinu̅ quaeri iussit, vel Rhodiu̅ aliquod, vel Lesbium, vsurum???ue eo dixit, quod sese magis iu???isset. Eunt, inueniunt, afferunt. Tum Aristoteles Rhodium degusta̅s: Firmum, inquit, herclè vinum & iucundum. Mox Lesbium similiter degustans: Vtrunq;, inquit, oppidò bonum: sed [Greek words]. Id vbi dixit, nemini fuit dubium, quin lepidè simul & verecundè successorem illa voce sibi, non vinum delegisset. Gellius lib. 13. c. 5. & Laërt. lib. 5. c. 1. Romani olim in capitis iudicio, per ??? seu ??? in vrnam coniectas literas, signum mortis & capitis supplicio afficiendum notabant (quam Liuius Tristiorem notam vocat) per ??? & ??? absoluebant: per N & L proferebant causam, quum Non sibi Liquere de causa significarent, quae ampliationis tabella dicta est. Asconius. M. Tullius pro Milone, salutarem in iudicando literam, & tristem vocat, quòd hac absolueretur reus, illa damnaretur. Erasmus. Z quoq; in sortibus inauspicata fuit & mali euentus. Nonnulli in nomenclatura militum per ??? superstites, per ??? defunctos in acie tribunos annotare prodiderunt. Alij calculo cretae, absolutionis: carbone verò, condemnationis symbolum indicarunt: tame si iudices Romae per tabellas plerunque ferre iudicia inueniamus, quae semel definita reuocare non licebat. Apud Graecos alba faba in sortibus auspicata fuit & boni euentus: nigra verò, mali. Alex. lib. 3. cap. 5. S???literam habere silentij notam constat, quando taciturnitate̅ impetrare cupientes, lingua sonum eiusmodi velut sibilum efformamus: quae ab hoc ipso Graecè sigma creditur appellata, [Greek words]. Vnde eam Veteres foribus coenaculorum praefigere consueuerant. At veteres Latini S & T simul agglutinantes effingebant st syllabam, quae sola (vt Verrius inquit) sine vocali compacta videtur, qua & in Phormione Terentius vtitur. Caelius lib. 12. c. 18. A. L. Apud Romanos mos erat militaris, vt si qua ciuitas vi subacta, hostili incursu diripienda foret, à Dvce exercitus edito in loco hasta poneretur: qua significatione illam non deditione & pacto, sed tanquam vicaptam diripi licere, & in bona & personas grassari designabatur, quae hasta cruenta fuit nuncupata. Nam captas, non deditas vrbes, diripi veteres voluêre. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 16. Iustiniano Magno Imp. dolore capitis fatigato, cùm in publicum non exiret, rumor in vrbe dispersus est, ipsum morbo esse consumtum. Itaque tumultu suborto, tabernae direptae sunt. neq; hora tertia venalis panis inueniebatur. prouecta???; res esset longiùs, nisi hora nona Praefectvs vrbis luminaria per totam vrbem accendi iussisset, atq; eo signo Imperatorem valere significasset. quo conspecto, omnis repentè tumultus elanguit. Sigonius lib. 20. Imp. occid. Boum cornupetentium, quo deuitent eos occurrentes, cornu foenum alligabant Romani. Fortè quia ex saturitate & sagina boues, equi, asini, homines lasciuiunt, vt ait Sophocles: [Greek words]. hoc est, Pulli instar exultas prae saturitate, ve̅tre & bucca plena. Plut. in quaest. Rom. Qvibvs. Vxori. Vladislavs II. Polonorum rex in venatione humi cuba̅s, ad Petrum Danum comitem Scrinnensem conuersus, ioco inquit: Molliùs nunc vxor tua cum abbate Scrinnense cubat, quàm nos. Tum ille: Fortassis, ait, & tua cum Dobesso (iuuenis ille erat eques, quo regina familiariùs vtebatur) Rex domum reuersus Christinae vxori scomma indicat. Illa ira fure̅te, Petro oculos effodit, & linguam praecidit. Cromerus lib. 6. NVNCIARE. Favsta, Felicia. Puta Hostium fugam. Leprosi quatuor Israëlitae, ante portam Samariae degentes, cùm illa obsideretur à Syris, famis causa ad Syros transfugere statuerant, vt vel occiderentur, vel suscepti alerentur. Noctu ad castra transgressi, Syros omnes panico terrore diuinitùs incusso fugisse compererunt. Itaque ad praedam conuersi, multa abstulerunt & absconderunt. Rem inde Ioramo regi indicarunt, qui Syros in insidijs latentes suspicatus, posteaquam reuera eos fugisse comperit, castra eorum inuasit & diripuit. 4. Regum 7. Mortem inimicorum. Cùm Asclepiades Hipparchi Athenas mortem Alexandri nunciauisset, negauit ei Demades credendum: iampridem enim cadaueris foetorem totum orbe̅ fuisse occupaturum. Cernens verò populum Phocion ad res nouas propensum, conabatur eum placare, & fraenum imponere. verùm cùm multi in suggestum prosilirent, clamarent???ue vera Asclepiadem attulisse & fato functum Alexandrum: Igitur si hodie, inquit, mortuus est, & cras erit, & perendie mortuus. Itaq; poteritis per otium & tutiùs deliberare. Plut. in Phocione. Victoriam. Cùm Absalomus caesus esset, Achimaas à Ioabo petijt, liceret sibi nuncium Dauidi ferre. Ioabus renuit, ne qui bonus semper nuncius fuisset, Absalomi mortem nunciando, regem tristitia afficeret. Misit ergo Chvsi quendam. At Achimaas Ioabum denuò rogauit: & venia concessa, compendio viarum vsus, Chusim anteuertit, regi???ue victoriam nunciauit, mortem tamen Absalomi dissimulauit. Chusi superueniens, cùm inconsideratè mortem Absalomi nunciasset, regem in maximum coniecit luctum. 2. Regum 18. Apud Graecos, si quid faustè & feliciter nuncij afferrent, coronati aduentabant: ipsi???; ciues in communis signum laetitiae coronati incedebant, ouantes gratantes???; Alex. lib. 1. cap. 27. Pugnam Marathoniam denunciauit, vt Ponticus Heraclides tradit, Thrasippvs Eroënsis. Plerique Ericlem memorant currentem in armis adhuc ex acie calidum, ac concidentem in ianua primorum, hoc tantùm dixisse: Saluete, nos salui sumus. mox expirasse. Plut. de gloria Athen. Cùm Graeci duce Leutychide Lacedaemonio aduersus Tigranem Persarum ducem ad Mycalem Ioniae sub vesperam decertaturi essent, incerto Avctore exercitum rumor peruasit, eiusdem diei diluculo Mardonium ad Plataeas cum trecentis Persarum millibus superatum, & caduceum supra fluctus eminens apparuit. Eo rumore Graeci confirmati, Persas vicerunt. Cùm autem vtrunq; praelium circa Cereris delubrum commissum fuerit, Deae indico confirmatos fuisse, fama est. Herodotus lib. 9. Demetrius Poliorcetes insigni victoria nauali contra Ptolemaeum potitus, victoriae nunciu̅ patri Antigono, Milesiu̅ Aristodemvm misit, inter omnes aulicos primum adulatore̅: qui tunc elaborauit, vti declarauit, maxima adulatione cumulare hanc victoria̅. vt enim ex Cypro transmisit, vetuit nauigium terrae appelli, sed anchoras iaci, omnibus???; conquiescere praecepit naui. Ipse scapham co̅scendens solus est egressus, atq; ad suspensum pugnae expectatione perrexit Antigonum, ita???; affectum, vt verisimile est tantis de rebus sollicitos. Tunc verò vbi illum accepit adesse, multò quàm priùs magis trepidauit, vix???ue ad percunctandum de pugnae exitu Aristodemum misit. Qui vt nihil cuiquam respondit, sed lento gradu vultu???ue contracto accessit admodum tacitus: mirè attonitus Antigonus, neque vltrà sui compos, occurrit ei ad ianuam, multa iam Aristodemum prosequente turba, atque in regiam concurrente. Vt ergo propèvenit, protensa dextra exclamauit alta voce: Salue rex Antigone, vicimus praelio nauali regem Ptolemaeum, Cyprum tenemus, militum sexdecim millia octingentos captiuos habemus. Tum Antigonus: Et tu quoque hercle, inquit, salue. Quia verò ita nos torsisti, lues poena̅. Nam tardius praemiu̅ laeti nuncij accipies. Hinc occasione capta vulgus Antigonu̅ & Demetrium reges consalutauit primùm pòst Alexandri mortem. Plutarchus in Demetrio. Fuit receptus mos Rom. vt quoties insigni victoria consules potiti essent, ob res prosperè gestas, laureatis fascibus praelatis incederent: literas???; laureatas Romam mitti, aut nuncios cum iaculis laureatis aduenire, nauem???; laureatam aut vittatam felicis victoriae nuncium esse, ac laeta & magna significare tunc, quum depulsis & dissipatis copijs hostes victi essent & profligati, animaduersum est. Victo enim Mithridate, & fugato duplici praelio, lauro ornatam nauem, & bellico apparatu instructam, vt in victoria mos erat, Lucullus Romam misisse dicitur. Alex. lib. 1. cap. 27. Mago Hamilcaris filius Cannensis victoriae nuncius Carthaginem missus est. Hic frequenti senatu res à fratre Hannibale in Italia gestas ita exposuit, vt diceret biennio, quo in Italiam ventum erat, ducenta millia hostiu̅ pluribus praelijs, ductu & auspicijs Hannibalis caesa, quinquaginta capta, duos consules occisos, duos exercitu exutos, vnum saucium, magistrum equitum acie victum: Dictatorem, quia in pugna̅ nunquam descendisset, vnicum imperatorem haberi: Capua̅ post Romanas opes accisas Italiae caput, Apulos, Brutios, Lucanorum???; & Samnitium non paruam partem ad Poenos defecisse. Cui tam laeto nuncio, vt maior fides haberetur, tantam vim aureorum annuloru̅ in vestibulo curiae effudit, vt metie̅tibus tres modios & dimidium expleuerit, vt quidam prodiderunt. Fama tamen tenuit, vnum, quod propiùs vero est, fuisse modium. Adiecit inde in maioris victoriae argumentum, equitum id insigne, atq; primorum eius ordinis, apud Rom. esse. Miror equide̅, Liuium aureos fuisse annulos, prodidisse: quum Plinius auctor sit, ante C. Marij tempora nullum aurei annuli vsum priuatis ciuibus fuisse. Sabellicus lib. 3. En. 5 Dignitatem. Galba à militibus Imp. salutatus, in Hispaniam secesserat. Praecipite in noctem die Sicvlvs quidam libertus eius Roma septimo die venit. Hic cùm Galbam intellexisset solum quiescere, citato cursu ad cubiculum eius profectus, inuitis cubicularijs aperuit ostium, ingressus???; annunciauit, Nerone adhuc viuo, sed nusquam apparente, exercitum primùm, deinde populum & senatum Galbam appellasse Imperatorem, mox mortem eius allatam: non habuisse tamen ait se nuncijs fide̅, sed perrexisse ipsum ad cadauer, atq; cùm exanimem spectasset, tum profectum. Hoc Galba nuncio est mirè excitatus, co̅currit???; ad ianuam eius hominum frequentia, qui magnoperè sunt ab eo co̅firmati, quamuis esset nuncij celeritas incredibilis. Verùm biduo pòst T. Ivnivs cum multis alijs aduenit, ex castris senatusconsultum ordine perferens. Atq; hic ad sple̅didum ordinem prouectus est. Liberto ius annulorum aureorum dedit, ac Marcianus Vicellus iam dictus, primum locum inter libertos eius tenuit. Plut. in Galba. Carolo V. Caesare designato, Electores datis ad Carolum literis, & missa legatione, rem omnem denunciarunt: legationis erat princeps Fridericus Palatinus. Verùm interea nonnulli priuatim in Hispaniam contenderunt eius rei nuncij, quos inter Vnvs Francoforto dicitur nono die Barchinonem venisse. Sleidanus lib. 1. Dilationem. Cicero tanti faciebat benè dicere, atque adeò laborabat in eo anxiè, vt causam apud centumuiros dicturus, insta̅te die, seruum Erotem, qui iudicium in posterum diem reiectum nunciarat, manumiserit. Plut. in Apophth. Aduentum. Romani siue rure, siue peregrè redierint, praemisso nuncio adesse se vxoribus significant: properant???; velut exoptantibus & expectantibus laetum nuncium de se praemittere. An potius de illis audire ipsi cupiunt, saluásne & cupientes domi inueniant? An pluribus curis domesticis mulieres negocij???;, cùm absunt viri, sunt districtae, plures???ue rixas & motus aduersus domesticos habent? Quo igitur his discussis pacatè virum & hilariter excipiant, haec datur significano. Plut. in quaest. Rom. Partum. CùmTheophylacto Lacapeni Imp. F. Patriarchae Constantino politano sacrificanti magna coenae Dominicae quinta feria, & iam preces mysteriorum recitanti, nunciatum esset nobilissimam equarum peperisse: prae nimio gaudio ad Cosmidium accurrit, viso???; pullo in templum redijt, sacta???; perfecit. Cedrenus. Infavsta. Spartana mulier, cùm quinq; liberos haberet in eo praelio, quo haud longè ab vrbe decertabatur, venientem inde Qvendam rogauit, Quo in statu rerum summa versaretur? Respondente autem illo, Filios eius omnes interijsse: mulier ad eum, Malo tuo fato, hoc à te non petij, sed vt patria res se habeat rogaui. Cùm is postea subiunxisset, Pulcrè omnia se habere: Lugeant ergo miserae, inquit: ego victrice patria beatam me iudico. Plut. in Lacon. Falsa. Ex loco Scurrilitatis quaedam, fol. 2973. Stratocles Thebanis suasit, vt quasi ob laetum rerum benè gestarum nuncium dijs honorem haberent, At cùm clade verè allata stomacharentur, rogauit populum, Quid eum laesisset, qui sua opera laetus fuisset triduum? Plutarchus in praeceptis Politicis. Alexander Magnus, vt Asiaticum bellum à patre Philippo inchoatum faciliùs exequeretur, in Triballos mouit, ne post se vllam gente̅ Macedonibus infesta̅ relinqueret: Demosthenes, [155] qui Philippi patris rebus semper infestus fuerar, à Perfis corruptus, in concione Qvendam produxit, qui affirmaret, Alexandrum in Triballis perijsse, Macedonum???; copias ibi occidione occisas, se???ue interfuisse praelio, cuius rei vulnera in corpore monstrare posset. Atque hoc mendacio Athenienses ad defectionem permouit. Sabellicus lib. 4. Enneadis 4. PROCLAMARE PER PRAECONEM. Lapidem quendam aeditiorem Romae fuisse, complurium auctorum testimonio constat, vnde Praecones in auctionibus res venales nunciabant. Vnde M. Tullius vilissimos homunculos de lapide emtos appellat, Erasmus in Adagijs. Themisrocles, proscripto agro iussit & hoc praecone̅ addere reliquis dotibus, quòd bonum haberet vicinum. Plut. NARRARE, RECENSERE. Ex loco Philologiae tum vrbanae tumscurrilis huc non pauca, fol. 2948. 2973. C. Piso quidam historicus C. Marivm septimum coss. aduentante à bello Mithridatico L. Sylla tradit à coena cum amicis suis inambulantem, sermonem de rebus gestis suis habuisse, reductis à capite, & crebris in vtramque partem vicibus enarratis fortunae suae, Non esse viri prudentis dixisse vltrà eise committere: Inde salutatis amicis, cùm dies perpetuos septem decubuisset, decessisse septimodecimo septimi consulatus die. Plut. in Mario. TESTARI. Testimonivm vel Dicere. Orator quidem cùm hyperbolic???s diceret, Vni testi non esse credendum: adiecit, ne Catoni quidem. Eras. in Adagijs. Est in aure ima memoriae locus. Vide fol. 263. Nondicere. Negabat C. Ivl. Caesar testis rogatus se quippiam compertum habere da caeremonijs Bonae Deae, quae à Clodio pollutae dicerentur. Tum ijs, qui in eam rem anquirebant, Cur ergo vxorem eiecisti? respondit, Domum meam non solùm oportuit crimine carere, sed suspicione etiam criminis. Plutarchus in Apophthegmatibus. TESTAMENTVM CONDERE. Codicilli, scriptura, qua defunctus leuiter ac sine vlla solennitate voluntatem suam testatus est, de eo quod post mortem suam fieri cupit. Eorum autem alij sunt fi deicommissarij, alij directi. Fideicommissarij sunt, in quibus scriptor verbis vtens precarijs, suam de rebus omnibus, quae testamentis comprehendi solent, haeredi suo petitionem exposuit. Directi, in quibus directis ciuilibus???ue verbis scriptoris voluntas de legatis duntaxat alicui relinquendis exposita est. Haec ex Instit. sub tit. de Codicil. summatim. Hotoman. de Verbis Iuris. Vetvs est testantium mos (quod ipsum apud iureconsultos lege sancitur) vt primo testamenti capite, haeredis fiat institutio, siue vnus, siue plures sint, qui in vniuersum bona ex defuncti voluntate capiant: sequenti capite & in ima cera, secundi haeredes, legata, & reliqua testatoris voluntas, & dispositio ponantur: siue aliquos onere grauat, aut si quibus dari fieri???ue oportere, testator pro sua voluntate arbitratus est: qui non haeredes, sed legatarij dicti. Siquidem non bona in vniuersum, sed legata & res singulares capiunt: id???ue ex integro asse, atque ex toto patrimonio deducitur. Sic apud Tranquillum cùm primo capite testamenti Caesar tres fecisset haeredes ex asse, in ima cera & vltimo capite reliqua possuisse dicitur, quae asscriptis haeredibus debere̅tur, & C. Octauium in familiam, nomen???ue adoptasse, secundos haeredes & tutores nominasse, populo hortos publicè & viritim trecentos sestertios legasse. Alex. lib. 1. c. 1. Hilarion eremita in Cypro insula octogesimo aetatis suae anno, cùm absens esset Hesychius, eius comes, quasi testamenti vice breuem manu propria scripsit epistolam, omnes diuitias suas ei derelinquens: Euangelium scilicet, & tunicam sacceam, cucullam & palliolum. Nam minister eius ante paucos dies obierat. Hieron. in vita Hilarionis. Lvd. Campisamperius Patauinus nobilis penè impubes Paulum Doctum ob fratris caedem Patauij palàm aggressus interemit. Quare exilio multatus, post aliquot annos in gratiam Mantuani principis, cui iam non amicus tantùm, sed & affinis factus fuerat, à Senatu Veneto in patriam restitutus, Romam pòst redijt, pro controuersia dotis tractanda: atque ibi à sicarijs circumuentus interijt, anno salutis 1521. Is liberis carens, testamento cauit, vt in sua haereditate, non nisi ex propria familia, doctor, qui peritior haberetur, succederet, & post hunc alter similiter doctor, & doctore deficiente, miles, vel ciuis ex ea familia magis honoratus. Bernard. Scard. lib. 3. hist. Pat. Connvs Calaonis & Cerri comes nobilissimus, Patauinus, circa ann. sal. 1105. cùm liberis careret, reliquit arces suas ei, qui prior post obitum suum eas ingrederetur. Estenses fortè fortuna primi ingressi, ex legato & Cerri & Calaonis facti sunt domini. Bern. Scard. lib. 3. hist. Pat. Fr. Guerinus architectus Patauinus, vxori iuuenculae, quam senex duxerat, testamento bona sua reliquit omnia, ea lege, vti secundis nuptijs doctorem duceret, qui Guerini cognomen assumeret cum omni posteritate. Sin verò sine liberis decederet, bona omnia monialibus B. Antonij Peregrini cederent. Bern. Scard. lib. 3. classe 15. hist. Pat. NON COMMVNICARE, OCCVLTARE, ABSCONDERE Verum. De Non communicato Bono in sequentibus. Hîc eius quod Verum est, eßéve videtur, negata communicatio consideratur. Etsi propter indiuiduum nexum nihil prohibet idem vt Verum & vt Bonum perpendi, sed diuerso respectu. Qvid. Pvta Sacra, Religionis mysteria. Ex laco Iustitiae religiosae & Impietatis quaedam, quatenus vtraq; occultat sua, fol. 2998. 3171. Sacra Eleusinia in honorem Cereris agebantur apud Elevsim, summa religione, mysticis???ue caeremonijs, à quibus arceba̅tur prophani. Capitale autem erat ex his mysterijs quicquam in vulgus efferre. Talia videntur fuisse etiam apud Romanos sacra Bonae deae: quam eandem C. Bassus apud Lactantium Fatuam appellatam tradidit: nam noctu & in operto fiebant, & exclusis maribus. Eras. in Adagijs. Orphevs vbi quem sacrorum caeremonijs imbueret, initiationis planè in vestibulo aliud nil exegit, quàm iurisiurandi necessitatem, qua horrido more obstrictus propositae religionis arcana in profanum vulgus non ederet. Caelius lib. 15. cap. 9. Antiq. Lect. Dirces conditorium, apud Thebanos, ijs solis, qui praefecti equitum essent, notum fuit. Qui deponebat magistratu̅, successorem solus solum ducebat nocte, & id ei monstrabat, operati???, certis citra ignem sacris, quorum confundebant & delebant notas, sub noctem diuersi recipiebant se. Plutarchus de Soc. daem. Romani ex caeteris sacerdotibus, si quis iudicatus sit atq; in exilium iuerit, eum abire sacerdotio cogebant, ac sublegaba̅t alium: augurem, dum viueret, quamuis maximorum criminu̅ eum damnassent, non spoliabant sacerdotio: Vel quia nolle̅t quenquam, qui sacerdos non esset, arcana scire sacrorum: Vel quia sacramento deuinctum, ne cuiquam enunciet, quae ad sacra pertinent, augurem nollent, si priuatus fieret, sacramento soluere. Plut. in quaest. Rom. Deum illum, in cuius potissimùm tutela & praesidio est Romae, siue mas siue femina sit, dicere, quaerere, & nominare olim vetitum erat Romanis, & Val. Soranum, quòd id effutisset, malè perisse proditum: quoniam, vt nonnulli Romani scriptum reliqueru̅t, deorum euocationes, & fascinationes sunt: quibus quia arbitraba̅tur euocasse se deos ab hostibus, eos???; ad ipsos migrasse, metueba̅t ne ijdem ipsis accideret ab alijs. Vt igitur Tyrij vinculis signa alligasse feruntur, alij sponsores postulasse, cùm ad balnea illa vel ad expiationem aliqua̅ dimitterent: Ita Romani, si secretum esset & ignotum dei sui nomen, tutissimam rati sunt eius & fidelissimam custodiam. An sicut cecinit Homerus: Omnibus est tellus communis, quo homines omnes deos venerentur colant???ue, terram qui habent in communi: sic supprimebant salutis auctorem prisci Romani: vt non tantùm hic, sed & omnes à ciuibus dij colerentur? Plut. in quaest. Rom. Octavivs Caesar Athenis initiatus, cùm postea Romae pro tribunali de priuilegio sacerdotum Atticae Cereris cognosce [156] ret, & quaeda̅ secretiora proponere̅tur: dimisso co̅cilio & corona circumstantium, solus audijt disceptantes. Suetonius. Philosophiam. Aegyptiorvm philosophia magna ex parte fabulis & rationibus, obscura veritatis vestigia prae se ferentibus, inuoluitur: quod etiam ipsi indicant, Sphinges ante templa meritò constituentes, vtpote aenigmaticam sapientiam theologia ipsorum continente. Quin & Mineruae, quam Isidem cognominant, quod in Sai est simulacrum, talem inscriptionem habebat: Ego sum omne, quod fuit, quod est, quod???ue erit, & peplum meum nemo mortalium reuelauit. Seruius & Stobaeus Serm. 4. Socrates apud Platone̅ in Theaeteto disputaturus de rebus subtilioribus, [Greek words], inquit, [Greek words]. id est, obserua iam circumspiciens, ne quis prophanus exaudiat. Imitatus est Pythagoram, qui sic praefatur: [Greek words]. id est, Cordatis cantabo: fores tamen obde prophane. Erasmus in Adagijs. Plato, Timaeum dialogum ab se haud dimittebat, ne secretarum disputationum commenta praesignia & diuina insinuaret impuris, qui nec ab limine philosophiae mysteria consalutassent. Quae Pythagoreis quoq; silentij repagulis à pullato defendebantur circulo. Caelius lib. 15. c. 9. A. L. Aristoteles conquerenti Alexandro, quòd libros acroamaticos in vulgus edidisset: Editos respondit, & non editos. Consilia quaeuis. Cleopatra à Caesare ex agro, vbi latebat, Alexandriam vocata, vnum secum trahens ex amicis Siculum Apollodorum, exiguo acatio conscenso, primis iam tenebris applicuit ad regiam. Cùm nulla alia ratione posset latêre, culcitra inuoluta protendit se in longum: Apollodorus constrictam loro culcitram per portam ad Caesarem intulit. Atque hoc primo Cleopatrae commento Caesarem autumant captu̅, quòd lepidam inuenerit: pellectum???ue caetera eius comitate & festiuitate, reconciliauisse eam cum fratre hac lege, vt consors regni esset. Plut. in Caesare. M. Brvtvs & C. Cassivs cùm contra Caesarem conspirassent, Ciceronem tamen, cui cùm fidebant plurimùm, tum diligebant summè, celauerunt de consilio, ne ad insitam timiditatem adiungens ex aetate senilem cautionem, mox singula aestimando ad summam exigens securitatem, alacritatis ipsorum aciem, quae celeritatem requirebat, perstringeret. Plutarchus in Bruto. Bellica consilia. Consule locum, Stratagematum, Consilia sua hostem caelare, fol. 1759. Lacedaemonii veteres, cùm dissimulare & occultare literas: publicè ad imperatores missas volebant. ne si ab hostibus exceptae forent, consilia sua noscerentur epistolas id genus factas mittebant. Surculi duo erant teretes, oblongi, pari crassamento, eiusdem???ue longitudinis, derasi atque ornati consimiliter, Vnus imperatori in bellum proficiscenti dabatur: alterum domi magistratus cum iure atque cum signo habebant. Quando vsus venerat literarum secretiorum, circum eum surculum lorum modicae tenuitatis, longum autem quantum rei satis erat, complicabant, volumine rotundo, ac simplici, ita vt orae adiunctae vndiq; & cohaerentes lori, quod plicabatur, coire̅t. Literas deinde in eo loro per tra̅suersas iuncturarum oras, versibus ab imo ad summum proficiscentibus inscribebant. Id lorum literis ita perscriptis reuolutum ex surculo, imperatori commenti illius conscio mittebant: reuolutio autem lori literas truncas atq; mutilas reddebat, membra??? earu̅ & apices in parteis diuersissimas spargebat. Propterea si id lorum in manibus hostium inciderat, nihil quicquam coniectari ex eo loro quibat. Sed vbi ille, ad quem erat missum, acceperat, surculo compari, quem habebat, capto, ad finem, perinde vt debere fieri sciebat, circumplicabat, atq; literae per ambitum eundem surculi coalescentes, rursum coibant, integram??? & incorruptam epistolam & facilem legi praestabant. Hoc genus epistolae Lacedemonij [Greek words], id est, loricatum surculum appellant. Erasmus in Adagijs ex libro decimoseptimo Noct. Att. Gellij, cap. 9. Arcana quaeuis alia. Vide Tit Fideierga magistratum, fol. 3298. item locum Morositatis in ijs, quae non oportet, caelandis, fol. 2925. Mortemsuam. Pavlvs Thebaeus Eremita ab Antonio monacho sub finem vitae visitatus. vt à se recedenti moeror mortis suae leuaretur, illum ad suum monasterium reuerti, & pallium, quod ab Athanasio episcopo, ad inuoluendum suum corpusculum accepisset, afferre iussit. D. Hieron. in eius vita. Sepulcrum. Vide Tit. Sepulturae prudenter consislere, fol. 1958. Cvr. Cavsa Quaestus. Sophistae veteres, teste Aristotele in Topicis, non praecepta artis, sed exempla tantum discipulis proponebant, vt quò serius artem perdiscerent, eò ampliorem ex illis quaestum perciperent. Maiestatis. Sic dogmata recondita Philosophi occultare consueuerunt: atq; etiam Sacratum literarum auctoritate, Gloria Dei est abscondere verbum. RETICERE, NON ENVNCIARE. Plutarchus in Symposiacis narrat. Lacedaemoniis hunc fuisse morem, vt si quem amicum aut hospitem domum acciperent, ostésis foribus dicerent, [Greek words], id est, Hac non egreditur sermo. Ex Lycurgi institutione, qui natu maximus erat, stabat ad ostium, & ad conuiuium ingredientibus dicebat, ostésis foribus, [Greek words]. id est, Per hasce nullus sermo progreditur foras. Horatius inter iucundi conuiuij commoditates commemorat: - ne fidos inter amicos Sit, qui dicta foras eliminet. Erasmus. Narrat D. Bernardvs de quodam (an fortè de seipso) Sermone 82. super Cantica: Scio hominem aliquid aliquando inter loquendum ex his quae suggerebat spiritus (etsi noninfideli, minus tamen fidenti animo) retentantem sibi & resetuantem, vt haberet quid diceret denuò tractaturus Et ecce vox ad eum (vt quidem ei visum est) Donec istud tenebis, aliud non accipies. Monica Augustini mater inter dissidentes atque discordes quaslibet animas, vbi poterat, tam se praebebat pacificam, vt cùm ab vtraque multa de inuicem audiret amarissima, qualia solet eructare turgens atq; indigesta discordia, quando praesenti amicae de absente inimica per acida colloquia cruditas exhalatur odiorum, nihil tamen alteri de altera proderet, nisi quod ad eas reconciliandas valeret. D. Augustinus libro 9. Confessionum, capite nono. ADMIRARI. Telemachvs, vteratimprudens, imò ineptus, Nestoris domum cùm vidisset lectis, mensis, vestibus, stragulis, suaui vino instructam, non gratulatus est rerum necessariarum vel etiam vtilium compoti. Sed cùm apud Menelaum ebur, auru̅, electrum spectasset, obstupefactus ait: [Greek words] Taliter aula Iouis nitet intus cuncta regentis. Quae copia est rerum? cepit stupor aspicientem. Socrates dixisset, vel etiam Diogenes: [Greek words] Quae copia est vanae stultitiae & miseriae? risus capit aspicientem. Plut. de Cupiditate diuitiarum. Scribit Cicero, quòd cùm Orestem fabulam Euripides componeret, eam??? ita exorsus esset: Neque tam terribilis vlla fandi ratio est, Neq; sors, neq; ira coelitum inuectum malum, Quod non natura humana, patiendo haec, ferat. Socratem statim hos tres primos versus reuocasse, admiratum??? esse. Gyrald. de Hist. poët. Hercules cùm ad boues Erythraeas nauigaret, leonis exuuio carbasi vice, claua mali loco, pro rudentibus pharetrae loris, pro remo arcu, deniq; pro nauigio lebete vsus est. Quod inusitatum profectò nauigandi genus cùm vidissent Accolae, exclamabant, [Greek words]. Refertur in Plutarchi collectaneis. Erasmus. Zevxis cùm Helenam pinxisset, Nicostratv spictor stupefactus, imaginem intuebatur, sic vt manifestum esset eum picturam admirari. Accedens quidam rogabat, Quídnam ta̅tum artem admiraretur? At ille: Non, inquit, id me rogares, si meos oculos haberes. Aelian. lib. 14. Var. hist. Alexander Magnus cum Diogene Cynico apud Corinthu̅ congressus, vs??? adeò obstupuit, admiratus??? est vitam & grauitatem morum eius, vt crebrò mentionem eius faciens diceret: Nisi Alexander essem, Diogenes esse vellem, id est, literarum studijs me dederem, nisi philosophu̅ agerem factis. Plutorat. 1. de fortuna Alexan. Cleombrotvs Lacedaemonius Plutarchi aetate, cùm [157] Iouem Aramonem adisset, caetera, quae illic erant, non mirabatur: tantùm ea, quae de lucerna aeterna sacerdotes narrabant: semper eam minus quoque anno absumere olei: quam notam habebant annorum imparitatis: quae alterum praecurrente semper tempore breuiorem efficeret: quippe probabile esse, vt angustiore tempore exhauriatur minus. Plutarch. de Def. oraculorum. Constantivm Imp. cum è Thracia Lugdunum vsq; Magnentium persecutus confecisset, Romam visendi, ac triumphi agendi cupido incessit, quo populo Rom. pacaco, vt rarum, sic visendum magnificentissimae pompae spectaculum ostentaret. Icaq; Mediolano via Flamminia iter ingressus, magnis stipatus agminibus, Ocriculos omnibus admirandus aduenit. Vbi verò ad vrbem accessit, mirari singula occurrencia oculis cepit: ac senatum quidem, & patricios spectans, asylum totius mundi adesse existimabat: plebem verò intuens, quid quid esset hominum Romam confluxisse putabat. Postquam in foru̅ venit, primùm ipsius fori claritate, deinde, quocunq; se oculi intulerunt, miraculoru̅ crebritate obstupuit. Seque̅tib. diebus lustrans vrbem, quid quid primum videbat, id inter omnia eminere putabat, Iouis Capitolini templum, Thermas, Amphitheatrum, Pantheon, Forum??? Pacis, & Pompeij theatrum, & Odeum, & Stadium, alia??? insignia vrbis Romanae ornamenta. Cùm ad Forum Traiani venisset, singularem in terris structuram est admiratus. Omni verò spe eiusmodi quidquam conandi abiecta, Traiani equum locatum in atrij medio, qui ipsum principem vehebat, imitari se velle & posse dixit. Cui propè astans regalis Hormisda, homo Persa: Antè, inquit, Imperator, stabulum tale condi iubeto, si vales: equus, quem fabricare constituis, ita latè succedat, vt iste, quem videmus. Multis demum cum stupore visis, de fama conquestus est, quòd ornans omnia semper in maius, in ijs, quae Romae essent, explicandis obsoletior esset. Sigonius libro 6. Imp. occid. ex Marcellino. D. Avgvstinvs lib. 10. Confessionum, admirari satis nequit Memoriae humanae vim & thesauros inexplicabiles, quae non tantùm eorum quae sunt imagines, sed & ea quae sciuntur tantùm, insuper verò & quorum obliti sumus, species in suis receptas abyssis contineat. Theodericvs Ostrogothorum rex Romam veniens oculis omnia antiqua opera, quibus adhuc vrbs ad stuporem aspectantium enitebat, lustrauit, confessusque est: Traiani Forum vel sub assiduitate videre, miraculum esse: Capitolia cessa conscendere, nihil aliud esse, quàm humana ingenia superata vidisse. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Athanaricvs Vestgothorum rex Constantin opolim veniens, laxatum omnibus curis animum inspiciendae aedificiorum operum???, magnificentiae impendit, vrbis situ̅ nauium??? instructissimos portus miratus. Ac deinceps regiam Imperatoris Theodosij ingrediens, & obsequia varia??? officia conspiciens, quasi in stuporem versus: Ea, inquit, cerno, quae saepe incredulus audiebam: sine dubio deus terrenus est Imperator: & si quis aduersus eum manum erexerit, ipse sanguinis eius reus erit. Cranzius lib. 2. Sueciae, cap. 28. NON ADMIRARI. THEORICE, Philosophicé. Pythagoras ex philosophia memorat se parasse, ne quid admiraretur. Plut. de Audiendo. PRACTICE. Ex Stupiditale. Thessali Simonidis Lyrici poëmata, quae reliqui Graecimaximi faciebant, minimè admirabantur. Itaque rogatus ille, cur solos Thessalos non deciperet & inescaret suis carminibus? Stupidiores enim sunt, respondit, quàm vt decipi queant. Plutarchus. Pindarus Ode 9. Pythiorum Eos qui non admirantur Herculem stultos appellat, inquiens: [Greek words] [Greek words]. Stultus certè hic fuerit, qui Herculi os non adiecerit, neque Dircearum aquarum semper meminerit, quae illum educarunt, & Iphiclum fratrem. Magnanimitate. Agesilavs rex Spartanorum, quorum alios teneri stupore videbat, ea simulabat nec nosse. Plut. in Apophth. INVESTIGARE, IN QVIRERE, EXPLORARE. QVAE. Coelestia. Qvidam Christi opt. max. concionem de regno Dei audiens, problema ei de numero beatorum proponere fuit ausus, Putarétne paucos saluos fieri posse? Christus curiosam quaestionem vtili & necessaria consideratione correcturus, ad problema non respondit, id tantùm serio monuit, Omnibus sedulò elaborandum, vt per arctam portam ingrediantur. ne??? enim qui doctior, sed qui melior fuerit, regnum Dei possidebit. Lucae cap. 13. Dei prouidentiam. Fridericvs III. Imp. cùm ad Coloniensia comitia repentè ingens vis mortalium conuenisset, hospitum & ciuium censu instituto, panum quoque, qui eo die in vrbe reliqui ad coenam seruabantur, numerum inijt: sic vt in quatuor vel quinque capita singuli panes obolares vix responderent. Postero die, ecquínam è tanto numero in tanta panis paucitate esuriuissent, quaestione habita, diuinae bene dictionis memorabili exe̅plo, omnes affatim satiatos fuisse deprehe̅dit Ioan. Agricola Islebius in Adagio Germanico, Gott bescheret vber nacht. Euentum quemcunque. Consule locum Diuinationis, fol. 1383. & seqq. Germani, cum quibus bellum est, captiuum quoquo modo interceptum, cum electo popularium suorum, patrijs quemq; armis committunt. Victoria huius vel illius, pro praeiudicio accipitur. Corn. Tacitus de morib. Germanorum. Scripturae intelligentiam. Marcella Romana vidua D. Hieronymum, qui Romam venerat, nunquam conuenit, quin de scripturis aliquid interrogaret, nec statim acquiesceret, sed moueret econtrario quaestiones, non vt contenderet, sed vt quaerendo disceret earum solutiones, quas opponi posse intelligebat: tanto quidem profectu, vt post Hieronymi abitum, si in aliquo testimonio scripturarum esset oborta contentio, ad illam iudicem pergeretur. Et quia valde prudens erat, & nouerat illud quod appellant philosophi [Greek words], id est, decere quod facias: sic ad interrogata respondebat, vt etiam sua non sua diceret, sed vel Hieronymi, vel cuiuslibet alterius: vt in eo ipso, quod docebat, se discipulam fateretur. Sciebat enim dictum ab Apostolo: Docere autem mulieri non permitto. ne virili sexui, & interdum sacerdotibus, de obscuris & ambiguis sciscicantibus, facere videretur iniuriam. D. Hieron. in eius Epitaphio. Ingenium. Vide Titolum, Indoles cognita explorata, fol. 3744. Illic Subiecti, heic Praedicati habetur ratio. Clisthenes Sicyoniorum tyrannus filiam Agaristiam destinabat nuptui dare praestantissimo Graecorum omnium. Ludis igitur Olympicis nunciari iussit voce praeconis, vt quisquis sese dignum putaret, qui Clisthenis gener esset, is ad sexagesimum diem aut prius Sicyone praestò foret: quoniam Clisthenes, intra annum à sexagesimo die incepturus, exequi nuptias destinasset. Itaque Omnes Graeci aut sua ipsorum, aut familiae claritate confidentes, eò proci contenderunt: quibus Clisthenes & curriculum & palaestram ad certandum praeparauerat. Ibi eos annum apud se detinens, explorauit vniuscuiusque & virilitatem, & iracundiam, & eruditionem, & mores: nunc cum singulis, nunc cum vniuersis congressus: & iuniores in gymnasia educens, praeipuè tamen in conuiuijs experiebatur. Tandem instituto conuiuio filiam Megacli Alcmaeonis filio despondit. Herod. lib. 6. Vetus mos erat Athenis adolescentes, cum ad pubertatem peruenissient, artificijs statim destinare, hoc modo. Proponebantur omnis generis instrumenta, quibus cùm adhibiti essent adolescentes, ad quod quisque accommodare se, & quasi oblectari visus, eius artificio, quasi naturae ipsius annuenti, adhibebatur. Basilius in epist. ad Eudoxum Rhetorem. Apuleius lib. primo Floridorum, narrat quemadmodum Socrates prouerbium, Pluris est oculatus testis vnus, quàm auriti decem: inuerterit, Pluris est auritus testis, quàm oculati decem. Nam cùm conspexisset adolescentem decorum, sed diutulè tacentem: Vt te videam, inquit, aliquid eloquere. Sensit itaque Socrates, aurium iudicium certius esse quàm oculorum: quòd oculis non nisi corporis formam contueamur, ex oratione mentis habitum deprehendamus. Erasm. in Adagijs. Constantivs Imp. in conseruando milite nimiùm cautus, examinator meritorum scrupulosus fuit, Palatinas dignitates velut ex quodam tribuens perpendiculo. Sub co nemo celsum aliquid acturus in regia repentinus adhibitus est vel incognitus: sed qui post decennium officiorum magisterium, vellargitiones, vel simile quicquam esset recturus, apertissimè noscebatur. Valde???ue rarò contigit, vt militarium aliquis ad ci [158] uilia regenda transiret: contra??? non nisi puluere bellico indurati praeficiebantur armatis. Marcel. lib. 21. Latrunculorum ludus vt ingeniosissimus est, ita ingenium & indole̅ cuiusque euidentissimè demonstrat, Rationis acumen, Affectuum impotentiam. Nostra aetate duo insignes Dvces militates, induciarum tempore inter se ludebant. Vnus illoru̅ vt aduersarium suum morae impatientia praesenti periculo, cu̅spe aliqua latendi, sed leui tamen illa & incerta, milites suos, regem??? adeò ipsum, exponere semel atq; iterum vidit: praecipita̅tia ingenij animaduersa, posteaquam induciarum dies expirarunt, insidias à ludo ad seria trastulit, & temeritatis inconfideratae poenas, insignem nactus victoriam, ab aduersario exegit. Fran. Sansouinus Com. de Equitibus. Sapientiam. Bias Prienaeus referente Plutarcho in libello de Audiendo, rursum in alio de Loquacitate, Amasidi Aegyptiorum tyranno sapientiae eius explorandae causa iubenti, vt sibi quod esset in victimae, quam ad illum miserat, carnibus & optimum & pessimum mittetet, linguam resectam misit: innuens huius vsum esse praecipuum, siue prodesse cupias, siue nocere. Plut. in Conuiuio. Fortitudinem. Porciam. Bruti vxor, cum philosophae studiosa & viri amans esset, animosa???ue atque cordata, & maritum magnum quid animo voluere ex vigilijs ipsius collegisset (conspirauerat autem cum Cassio contra Caesarem) non antè virum rogare de arcanis aggressa est, quàm periculum sui fecisset huiuscemodi. Cultellum accepit, quo vngues rescindere tonsores sole̅t, omnibus??? exactis cubiculo pedissequis, vulnus femori inflixit altum, vnde effluxit vis magna sanguinis, ingentes??? dolores & febris mox cu̅ horrore grauis comitata sunt. Trepidantem Brutum & discruciatum, cùm esset dolor intentissimus, hoc modo affata est: Ego Brute in domum tuam Catonis filia nupsi, non sicut pellices ad lecti tantùm & mensae consortium, sed etiam ad prosperorum & aduersorum societatem. Tua quidem causa nilul est, quod de nuptijs conquerar Sed à me quod documentum aut quod oblectamentum erit tibi, si neque reconditum animi cruciatum, neq; curam, quae fidem requirit, tecum feram? Non me fugit naturam imbecillem haberi ad secreta continenda muliebrem. at est aliqua Brute & probi tyrocinij & honestae consuetudinis ad mores tingendos vis. Mihi verò hoc obtigit, vt & Catonis filia & coniunx sim Bruti. Quibus antehac minus freta, nunc memetipsa vel ad dolorem probaui esse inuictam. Sic fata, ostendit ei vulnus, & quod fecisset periculum, exposuit. Ille attonitus, manibus ad coelum extensis deos precatus est, vt consilio suo propitij adesse vellent, quo dignu̅ se Porcia praestaret virum. Plut. in Bruto. Haqvinvs Noruagiorum rex, & victis nauali praelio Danis, & non paucis captis, cùm audiuisset eos, vel receptis in vultum ictibus, ne leues quidem superciliorum nictus edere, huius rei periculum facete voluit. Prior Siualdus dux Danus satellitis fuste percussus, oculos motu vacuos praebuit. Karlshefni verò alium districta securi capiti suo imminentem pulsu pedis prostrauit, extorta???ue securi caput ei amputauit. Haquinus, vt vtroque potius bono milite vteretur, quàm in vtrunque animaduerteret, remisionem poenae, dummodo partes suas fide atque amicitia colerent, pollicetur. Illi verò turpi pacto prorogandi spiritus benesicium accipere noluerunt. Itaque ab eo constantiae admiratione dimissi sunt. Saxo libro decimo. Pudicitiam. Psylli Africa liberos genitos saeuissimis serpentibus obijciunt. Quos si ferae refugiant, vt legitimos educant: sin minus, vt adulterinos abdicant. Plin. lib. 2. c. 7. De Germanis memoriae proditum est, eos vxorum pudicitiam ita probasse: vt infantes recèns natos scutis impositos in Rhenum deferrent: si mergerentur, vxores adulterij conuincerent: sin supernatarent, tum infantes pro suis agnoscerent. Vnde illud inter Graeca Epigram. [Greek words] Hinc Claudianus in Rufinum lib. 2. Et quos nascentes explorat gurgite Rhenus. Obstetrix virginis cuiusdam integritatem manu velut explorans, siue maleuolentia, siue inscitia, siue casu, dum inspicit, perdidit. Non opinor, inquit August. libro 1. de Ciuitate Dei cap. 18. quenquam tam stultè sapere, vt huic perijsse aliquid existimet etiam de ipsius corporis sanctitate, quamuis membri illius integritate iam perdita. Religionem. Scrutari religionis arcana. Sub loco Impietatis distributiuae, f. 3188. Vedekindvs Saxonum princeps magno praello à Carolo Magno apud Hasam sluuium victus, se ex ruga recepit in arcem, quae illi fuit ad ripam Visurgi siue Vuiserae fluminis. Eam rex cinxit obsidione. Elapsus ipse, peruenit in Daniam. Sed non diu pòst assumto Albione, qui ditionem vltra Albium teneret, quam nunc Holsatiam dicunt, reconciliatus est regi, ad Oram fluuium, in loco Vuolmerstede, in orientali Saxonia. Vicina erat Paschatis solennitas, & rex cum vniuerso exercitu sese parabat ad commemorationem Dominicae passionis, & expiationem criminum. Vuedekindus quo minus nosceretur, mendicus cum mendicis ad stipem sedens, vbi ad eum peruentum est, dexteram & ipse protendit. Qui distribuebat, obseruauit incuruum in manu eius digitum, qualem sciebat habere Vuedekindum: vultum eius diligentiùs intuctur, agnoscit, & quid ita inter mendicos sederet, percontatur. Ille se ad regem iubet introduci, ipso Paschatis die. Rex hilariter excepit venientem, percontatus quid sibi vellet indignus principe habitus. Ille sub haec, Volui lustrare secreta sacrorum: vidi???ue adeò ante biduum (qui dies Parasceues erat) te vultu demisso tristem, itidem hodie: posteaquam verò mensam adisti sacram, ita hilari mihi conspectus es vultu, vt repentinae tuae mutationis me caperet admiratio. Stupebam aute̅ videns de manu purpurati sacerdotis singulos pulcellum puerum in os suscipere, eundem??? alijs arridere, vltrò properare, alijs verò, auertere vultum: & in os demissum, non redeuntem adspexi. Cranzius lib. 1. Metrop. cap. 9. & lib. 2. Saxoniae cap. 23. Edvinvs Northumbrorum rex ad Christi fidem non prus conuerti voluit, quam doctissimorum virorum ex vtra???, parte disputationibus perceptis, Christianam pietatem honestati & rationi magis co̅sentaneam esse didicit, quàm idolorum cultum. Polydorus lib. 4. Regionem, Flumina, Vadum. Alboinvs Longobardorum rex, progressus pacato agmine vsque ad primos Italiae sines, montem quendam excelsum ascendit, bisontibus, bobus agrestibus eximiae magnitudinis, quos educat, insignem (is deinde ab illo Mons regius dictus est) atque ex eo, quantum prospicere oculis potuit, subiectam Italiam contemplatus, protinus expedmonis suae consilium expediuit: quippe singulari camporum amoenitate ac fertilitate illectus, Italiae dexteram sibi petendam constituit. atque ita motis castris Venetiam proximam regionem, armato nemine occurrente, ingressus est. Sigonius libro primo, regni Ital. Cùm traijciunt Barbari pedibus amnes, praemittunt vulpes: quae, si non crassa sit glaciei, sed tenuis crusta (quod percipiunt ex subterfluentis strepitu) retrò concedunt. Plutarchus de Primo frigido. Trivvltivs industrius senex Eburoduni agens multos menses, post acceptam ad Nouariam cladem, & adhibitis locorum peritissimis, valles montes???ue Alpium magno labore & incredibili studio collustrauit, etiam tunc animo agitans, quibus maximè itineribus ducendus exercitus foret, si ab Ludouico XII. Gallorum rege iterum armis Italia peteretur. Eo mortuo, Franciscum I. regem mirabili sedulitate per Alpes Argentarias, itinere dissicillimo, sed illus industria expeditissimo reddito, contra hostium spem, qui reliquos transitus omnes occupârant, traduxit. Iouius. Friderico I. contra Mediolanenses ducente, cùm pons Abduae multo labore longo???ue tempore reficeretur, Odolenvs impiger iuuenis, patre???ue m Boëmia nobili prognata, cui ex vico, quem possidebat. Chyssio cognomen erat, Bernardum Lubnensem contubernalem suum, ad vadum inuestigandum cohortatus est: eo???ue reperto, Vladislao II. regi Boëmorum i illud in dicauit. Qui mox clam omnibus transmisso exercitu, ad p???tem reficendum praeclaram praestitit operam. Dubrauius libro 12. Furtum. Qvi furtum ibat quaerere in domo aliena olim, licio cinctus intrabat, lancemque ante oculos tenebat, propter matremfamiliae aut virginum praesentiam. Plato libro de Leg. 12. in conquirendis furtis iubet, vt dominus rei furtiuae in aedes alienas ingrederetur, [Greek words]: aedium autem dominus omnia ei sua patefaceret. Constat autem multa è Platonis legibus in XII. tab. translata esse: in quibus hoc ipsum numerandum putarem, vt [Greek words], licium interpretaremur, quo pudenda conquisitor tegeret. Lancem autem ante oculos propterea fuisse adhibitam, ne matrisfamiliâs aut virginum spectandarum causa introisse putaretur, quod multis in locis propè pro flagitio numeratur. Hotoman. de Verbis iuris. Aetatem. Indigenaru̅ ciuium Atheniensivm filij se pro ciuibus gerere non potuerunt, nisi planè pueri nomina primùm apud curiales, deinde apud populares professi essent, quam professionem [Greek words] vocârunt. Annus aute̅ prioris professionis [159] legitimus, annus, aetatis decimusquintus fuit, vt scriptum est apud interpretem Vesparum Aristophanis ex auctoritate Aristotelis. Cuius cùm haud satis certum sumere argumentum possent ij, qui ei probationi praefecti erant, quos illi [Greek words] nominabant, pudenda ipsa puerorum studiosiùs inspiciebant. Dies autem huic praecipuè professioni dicata est, quae fuit Apaturiorum tertia, quae propterea [Greek words] est appellata. Facta verò est per parentes iureiurando obstrictos, liberos eos suos esse, quos profiterentur, & quidem ex coniuge sua ciue Attica natos. Posterioris autem professionis annus fuit decimus octauus, quo anno expueris in ephebos, atque adeò in viros adscribebantur. Sigonius libro secundo, de repub. Athen. Qvalia. Necessaria, Vera, Vtilia. Socrates circumibat requirens, quibus sermonibus Pythagoras homines impulisset. Plutarchus. Aristippvs mercatu Olympiaco congressus cum Ischomacho rogauit, quánam orationis vi adeò permouisset Socrates iuuentutem. Ac pauca quaeda̅ sermonum illius & gustum eorum exiguum cùm cepisset, ita fuit incitasus, vt corpore concideret, plane???ue pallorem & maciem contraheret: quoad Athenas nauigauit sitibundus aestuans???ue, atque ex fonte hausit, virum???ue illum & sermones & doctrinam audiuit: cuius erat finis, vt quisque sua cognoscat vitia, & ab ijs liberetur. Plut. de Curiositate. Non necessaria, Fabulosa, Inutilia. CVRIOSITAS proprié. Oedipodem summis malis arguta sedulitas inuoluit. Cùm enim quaereret semetipsum, quasi non esset ciuis Corinthius, sed peregrinui, occurrit Laio. Quo trucidato, ducta???ue in matrimonium praemio regni matre, cùm felix haberetur, iterum quaesiuit seipsum: & non co̅cedente coniuge, multò magis coarguit conscium senem, quem omni vi vrsit. Ad postremu̅ res eum iam suspicioni implicaret, ac vociferaretur senex, Hei dura res vrget me, vt dicam. ipse vicissim ex motu animi inflammatus & discruciatus respondet spondet: -& me quidem Vt audiam: verùm audiendum sit tamen. Plut. de Curiositate. Antagorae rex Antigonvs in castris patinam congrorum coquenti praecincto assistens: Censén tu Homerum, insit, cùm Agamemnonis res gestas scripto mandaret, congros elixasse? Cui ille appositè: Tu verò, inquit, Agamemnonem censes, cùm res illas gereret, ecquis in statiuis elixaret congrum, anxiè indagasse? Plut. lib. 4. quaest. Conuiual. 4. Diogenes Cynicus (cui carmen hoc, quod est Odyss. [Greek words]. semper in ore consueuit esse) Grammaticos nimis ridiculè facere aiebat, qui tanto studio Vlyssis mala inquirerent, sua ignorarent. Erasmus in Adagijs. Qvorvm. Sva. Gallvs Caesar ad tuendum Orientem relictus à Constantino contra Magnentium profecto, noctu cum satellitibus incognitus per lupanaria & tabernas cursitabat, sciscitabundus sub voce Graeca & alterata, Quid de Caelare sentirent? Malè de ipso loquutos trucidabat, reperto aliquo figmento. Cuspinianus. Aripertvs II. Longobardorum rex ignoto habitu per oppida vagabatur, sciscitando & explorando, ecquid de se suisque iudicibus populi quererentur. Paulus Diaconus lib. 6. cap. 10. & 12. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Polydorus lib. 4. hist. Anglorum. Sigonius lib. 2. regni Ital. Fridericvs senior dux Austriae, imperatoris Friderici III. patruus, saepe mutata veste solus inter agrestes versatus est. Cum quibus diurna mercede & arans, & alia quaeuis munia faciens ruris, & de seipso & de purpuratis suis confabulari consueuerat. Interrogatus cur id ageret: Neque enim de me, inquit, alio modo verum audire possum. Aeneas Syluius lib. 3. Com. in Panor. Aliena. In genere. Curiosi in alienis. Nostra Nos sanè quàm solutè prosequimur, & cum magna impudentia: aliorum origines excutimus, vicini Syrum auum fuisse, auiam Thressam, tria illum talenta habere aeris alieni, neque vsuram dissoluisse. Exquirimus item huiusmodi, vn de huius reuersa sit vxor, quid ille & ille seorsum collocuti sint in angulo. Plut. de Curiositate. [Greek words]. id est, Balneator, siue balnei caupo, vulgato conuicio dicebatur homo alienarum rerum plus satis curiosus. Propterea quòd huiusmodi genus hominum, vt & Tonsorum, quoniam in otio viuit, neque suis negotijs distinetur, aliena curare consueuit. Quemadmodum ille Damasippus Horatianus: -aliena negotia curans, Excussus proprijs. Festiuiter Martialis Ollvm quendam notat, qui malorum alienorum erat obseruator curiosissimus, & taxator acerrimus, cùm ipse vxorem haberet adulteram, filiam viro maturam, deberet???ue etiamnum pro togula. Apud Ter. Menedemus Chremetis curiositatem his verbis taxat: Tantúmne ab re tua est otij tibi Chreme, Aliena vt cures, ea??? nihil, quae ad te attinent? Monachorum. Indoles eorum, qui in Monachorvm consortium adoptari vellent, hoc modo olim explorabatur. Ad dies decem & amplius, prae foribus excubare cogebatur, & omnium praetereuntium fratrum opprobrijs & iniurijs erat expositus. Deinceps inquirebatur, quid de pristinis suis facultatibus reliquum haberet: neque enim pecunias quenquam inferre patiebantur, ne eas quidem, quae monasterij vsibus profuturae fuissent. Receptus, proprijs vestibus exutus, Abbatis manibus monasterij habitu induebatur, in communi fratrum conuentu. Quòd si verò paulò pòst ad seculum respicere deprehenderetur, spoliato ordinis vesticu, propria vestimenta reddebant, & monasterio eijciebant. Satis autem iam probati, non statim vniuerso collegio associabantur: sed per integri anni spacium, sub cuiusdam senioris distiplina, non ita longè à vestibulo monasterij, peregrinorum & aduenarum curam gerebant. Hinc reliquo coetui aggregandi, cuidam ex senioribus, cui institutio decem iuniorum commendata erat, committebantur instituendi. Docebantur propriam voluntatem & concupiscentiam domare, animi motus & subitas cogitationes seniori patefacere: neque de eisdem sibijpsis sumere iudicium, sed quodcunque senior ille pronunciasset, illud solum vel bonum, vel perniciosum credere. Assuefacti tantam obedientiam praetabant, vt non modò cellam quacunque de causa non egrederentur, sed ne quidem ad necessitatem naturae secederent absque praepositi venia. Imperata tanta animorum promtitudine expedire cupiebant, vt impossibilia saepiùs aggredi non recusarent. Cassianus lib. 3. & 4. de Institutis renunciantium. Hilarionis Eremita exemplo per totam Palaestinam innumerabilia monasteria esse ceperunt. Ipse statis diebus ante vindemiam lustrabat cellulas monachorum, interdum vsque ad duo hominum millia, viaticum suum ferentium, in comitatu habens: progressu temporis vnaquaeque etiam villa vicinis monachis, susceptione sanctorum gaudens, cibos afferebat. D. Hieron. in eius vita. Stephanvs Vngarorum rex quotannis coenobia, basilicas, aedes??? sacras perlustrabat, vt aedificijs hominibus??? prospiceret. Inter lustrandum non modò sacerdotum, verumetiam pontificum mores exacta inuestigatione recognoscebat, increpabat negligentiae reos: studiosissimum quenque diligebat, obseruabat???ue. Per quaestores autem singulis ferè mensibus, vrbanos paganos???ue antistites, cuncta???ue sacerdotum collegia recensere, recognoscere vitas, & cuiusque verba facta???ue diligentiùs pensitare studebat, ne quid publicè priuatim???ue piaculi committeretur. Illud praecipuè curae fuisse ei tradunt, vt viros moribus & doctrina probatissimos in rebus sacris vbique praeficeret. Bonsinius lib. 1. Dec. 2. Hogervs Hamburgensis archiepiscopus ex monacho Corbeiensi factus, visitabat frequenter fratrum loca, ne quid per incuria̅ obreperet, quod sanctitati derogaret. Saepe ab Hamburgo, nocte intempesta, exploraturus quídnam in Ramsola ageretur, ad vigilias properauit matutinas. Cranzius lib. 3. Metrop. cap. 1. Subditorum. Sic Aripertvs, Theophilvs, Basilivs Macedo, Lvdovicvs Vngarus. De quibus in praecedentibus. Mathematicorum. Solent Qvidam ad tentandam peritiam Mathematicorum afferre adeos constellationes mutorum animalium, quorum ortus propter hanc explorationem domi suae diligenter obseruant, eos???ue Mathematicos praeferunt caeteris, qui constellationibus inspectis dicunt non esse hominem natum, sed pecus. Audent etiam dicere quale pecus, vtrum aptum lanicio, an vectationi, an aratro, an custodiae domus. Nam ad canina fata tentantur, & cum magnis admirantium clamoribus ista respondent. Sic desipiunt homines, vt existiment, cùm homo nascitur, caeteros rerum ortus ita inhiberi, vt cum illo sub eadem coeli plaga nec musca nascatur. D. August. libro 5. de Ciuit. Dei, cap. 7. Hostium. Gal. Maximianvs bello Persico fidei speculatorum diffidens, ipsemet cum duobus equitibus ad exploranda hostium [160] castra processit: ac copijs, apparatu??? eorum perspectis, mox cum vigintiquinq; millinus militum adortus, victoriam omnium, quae de Persis relatae antè essent, nobilissimam ac magnificentissimam egit. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Dum Constantinvs Magnus contra Maximianum Massiliae rem gerit, Bructeri, Clamasi, Cherusci, Vangiones, Alemani, & Tubantes, vires consilia???ue belli consociarant. Ille Deo subnixus, dissimulato principis habitu, adit eos, benignè appellat, spes explorat. Inde regressus ad suos cum exercitu in eosdem se retulit, ac primo impetu, dum sociales contrahunt copias, fudit, fugauit???ue: ac victor Treuiros in hiberna regressus, templo Apollinis vota co̅cepta persoluit, id??? donis amplissimis ornauit. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Maiorianvs Imp. Gensericum Vandalorum regem bello petiturus, Ligurnu̅ progressus, vt Vandalorum apparatum bellicum exploraret, & an Afri bono erga Romanos animo essent, exquireret, clàm in Africam sibi contendendum putauit. Itaq; quasi legatus ab Imperatore ad conciliandam concordiam mitteretur, alio vultu, ac nomine induto, ne quo fortè agnitus detrimento afficeretur, ad Gensericum peruenit, exceptus???ue ab eo occurrente, vt amicus, atque in interiorem domum perductus, in qua arma, caetera???ue preciosa erant disposita, oculis omnia perlustrauit: ac demùm animo suo satisfactum existimans, ad classem, exercitum??? reuertit, solertissimi ducis magis, quàm prudentis Imperatoris officio functus. Sigonius lib. 14. Imp. occid. Mediolanenses à Friderico I. Imp. obsessi, saepiùs contra Germanos eruptionem fecerant, veheme̅ter admirantes, cùm nullus in vrbe tam aeditus locus appareret, vnde prospectus in omnia ipsorum castra esset, nihilominus obsessi nunquam nisi per occasionem bene gerendae rei erumperent. Cognito tandem ex captiuis, molem ad portam Romanam proximò statiua Caesaris erectam, vulgo arcum Romanum dictam, hanc illis prospiciendi facultatem praebere, locum illum ante omnia occupauit. Dubrauius lib. 12. Henricvs dux Slesuicensis contra Danos oppidum Flensborg obsidebat. Nocte Dominicae ascenfionis clamor (incertum vnde) ortus, iam esse Hamburgensium milites in septis hostilibus. Dux clamorem audiens: Et me, inquit, laborantibus adesse conuenit. Vbi venit ad hostium propugnacula, vidit omnia quieta, miratus vnde clamor. Sepem fossis praetenderant Dani sudibus & palis. Dux quid intus ageretur contemplaturus, per scalam ibi fortuitò relictam ascendebat. Superueniens quidam vir militaris: Quid, inquit, agis princeps? in quod periculum te conijcis? Danus qui intus excubabat, audiens esse principem qui scalae incumberet, lanceam per sepem ventri stantis infixit. A??? suis scalae impositus, vt in castra portaretur, impatientia vulneris se vertere nisus, decidit in terram, duplicato???ue ex lapsu vulnere atque dolore, spiritum efflauit tricesimo aetatis anno, princeps multis praeditus virtutibus, & (quod rarum fuit) verecundus & castus. Cranzius lib. 10. Saxoniae cap. vlt. A??? Qvibvs. Ab Impijs. Origenes Hebraeum quendam Rabinum interrogauit, quaenam esset vrbs Ariel apud Esaiam: eius???que iudicium secutus est. Praeceptoribus. Cato Vticensis, admodum puer adhuc, praeceptis parebat quidem magistri Sarpedonis, causam tame̅ & rationem praecepti poscebat. Plut. de Aud. poëtis. Qvomodo. Perse. Sortitione. Vide locum Diuinationis per sortes, f. 1361. Visitatione aperta. Diogenes Cynicus castra Philippi Macedonis ingressus, quo tempore pergebat illie ad dimicandum cum Graecis, atq; ad eum pro speculatore attractus: Certè, inquit, speculator accessi immodicae tuae cupiditatis & amentiae, qui breui momento aleam iacturus venis de regno simul & de capite. Plutarchus de Exilio. P. scipio Africanus missus à sonatu tertius, vt est Clitomachus auctor, Quas homines leges colerent speculator & vrbes: ad res ciuitatum, nationum, & regum inspiciendas. Comitabatur eum amicus vnus philosophus Panaetius, serui quinte: quorum in peregrinatione extincto vno, alium, quia comparare nolebat, accersiuit Roma. Plut. in Apophth. Fama est Basilivm Macedonem Imp. Constantinopolitanum, cùm aliquando ad Diatribam (in quo loco iudicia exercentur) descendisset, neminem???ue inueniret conquerentem, suspicatum esse, arceri à certis hominibui eos qui ipsum compellare cuperent: & satellites per vrbem dimisisse quaesitum, si qui essent Imperatoris auxilio indigentes. Quibus reuersis, ac neminem se reperisse dicentibus, prae gaudio lac rymas emisisse, egisse??? Deo gratias. Cedrenus. Bardas Theophilo Byzantij imperante crebrò iudicia visitans, effecit vt leges reflorescerent, quaru̅ ob bella & vetustatem accurata obsoleuerat tractatio. Cedrenus, & Zonaras. Theophilvs Imp. singulis hebdomadibus per forum equitans, res vaenales inspiciebat, ac de precio interrogabat: neq; obiter hoc, aut vna tantùm aliqua de re, sed de ijs quae esui sunt ac potui, devestibus, & in vniuersum omnibus quae in foro prostabant mercibus. Quae si magno venirent, praefecti culpa, ei vel magistratum abrogabat, vel obiurgato, quid agendum esset praescribebat. Idem. Visitatione occulta. Antagorae rex Antigonvs in castris patinam congrorum coquenti praecincto assistens: Censén tu Homerum, infit, cùm Agamemnonis res gestas scripto mandaret, congros elixasse? Cui ille appositè: Tu verò, inquit. Agamemnonem censes, cùm res illas gereret, ecquis in statiuis elixaret congrum, anxiè indagasse? Plut. lib. 4. quaest. Conuiualium 4. Leo V. Imp. vigilum suorum sidem exploraturus, nocte mutato habitu solus è palatio se proripuit. Atque deprehensus à primis custodibus, duodecim se aureis redemit: à secunda custodia viginti. In tertiam autem incidens: pugnis flagris??? caesus, carceri mancipatur. At praefecto custodiarum se agnoscendum praebens, emittitur. Manè custodiarum se accersitis, eos qui se interceptum flagris ceciderant muneribus locupletauit: perfidos verò alios bonis multatos vrbe expulit: ac vrbem suam hoc astu tutissimam reddidit, custo dibus semper praesentiam Imperatoris expauescentibus. Zonaras. Aripertvs II. Longobardorum rex tanta regnum industria gubernauit, vt per noctem è regia egrediens, atque vrbé mutato habitu lustrans, quid de se singuli dicerent, exploraret: ac diligenter, quemadmodum ius à suis iudicibus diceretur, inuestigaret. Sigonius lib. 2. regni Ital. Lvdovicvs I. Vngariae rex. ne plebs ac rustica multitudo grauioribus quàm par est tributis & portorijs à quaestoribus & praefectis oneraretur, néve iniquis iudicijs grauaretur, dissimulato saepe habitu, vicos & oppida lustrauit, perscrutaturus mores publicanorum & prefectorum, vt non minus optimatum quàm plebis curam gessisse videretur. Saepe etiam de moribus regijs percunctabatur, & è simplicium responsis sese ipse quandoque correxit. Bonfinius lib. 10. Dec. 2. & Cromerus libro 13. Iacobvs I. Scotorum rex, mutata veste velut priuatum inter priuatos, ac maximè inter mercatores, quòd aliorum aedes non ita cuiuis expositae essent, sese immiscuit, vt omnes omnium mores & apparatus in prandijs ac conuiuijs, alijs???ue conuersationibus inspiceret, ac praecipuè mercatorum: in quibus hoc vt inhumanum reprehendit, quòd apud eos ad conuiuium vocati hospitaliter, soluere velut in publico diuersorio factas cogerentur expensas. H. Boethius lib. 17. Tortura. Fures, sicarios, latrones per quaestionem examinant Moscovitae, eo modo, quòd aquam gelidam super caput ex alto paulatim dimittant: hoc???ue habent pro intolerabili tormento. Iouius in Sarmatia. Osculo. Apud Rom. propinquos osculo salutabant feminae: quia vt plurimi putant, vinum mulieribus bibere interdictum erat. Quo igitur non fallerent, quae biberant, sed deprehenderentur oblatae necessarijs, osculum eis ferre moris erat. Plutarehus in quaest. Rom. Alios. Vt per Vates, Oracula. Vide locum Oraculorum, f. 1335. 1675. Exploratores, Inspectores, Obseruatores. Dolon exploratum mittitur ab Hectore ad naues Graec orum apud Eurip. in Rheso, promissione facta equorum Achillis. Inter caetera argumenta & hoc vtitur, quòd opportuna exploratione sua prius facta Priami illustrem domum magis illustrarit: [Greek words] [Greek words]. id est, Aures atque oculi Regvm multi, quòd per exploratores obseruent, quid quisque dicat faciátve. Aristoteles in 3. Politic. Hoc genus homines Graeci vocant [Greek words], quos primus Darivs minor Persarum rex adhibuit, sibi dissisus. Dionysivs Syracusanus [161] addidit [Greek words]: id est, exploratores, siue emissarios. Quos in reip. Conuersione Syracusani primos corripuerunt, atque supplicio affecerunt. Plut. de Curiositate. C. Ivlivs Caesar legem sumtuariam exercuit, dispositis circa macellum custodibus, qui obsonia contra vetitum retinere̅t, deportarentq; ad se, submissis nonnunquam lictoribus atq; militibus: qui, si qua custodes fefellissent, iam apposita è triolinio auferrent. Suetonius. Evenvs Scotorum rex iudices singulis regionibus dedit, qui populis iura dicerent, iustitiam colerent & leges. Singulis quoque regionibus singulos emissarios atque obseruatores instituit, qui fures, raptores, viarum???ue obsessores inquirerent: agris ad inhabitandum datis, & ad victum frumento ex publico collato. Extat nostra memoria id hominum genus multis in Scotiae regni locis: tametsi huius officij cura exoleuit. H. Boëthius lib. 2. Magnus Sfortia vsus est in literario scriptorio???ue munere Theologis cucullatis. Quo genere hominum ad longè late???ue speculandum, nihil aptius atque securius asserebat: quando quidem praetextu religionis omnibus rerum dininarum ac humanarum negotijs, libera vbique & semper impunita simulatione, miscerentur, Iouius in vita eius. Accusatores. Alexander Seuerus Imp. vbi aliquos voluisset vel rectores prouincijs dare, vel praepositos facere, vel procuratores, id est, rationales ordinare, nomina eorum proponebat, hortans populum, vt si quis quid haberet criminis, probaret manifestis rebus: si non probasset, subiret poenam capitis: dicebat???; graue esse, cùm id Christiani & Iudaei facerent in praedicandis sacerdotibus, qui ordinandi sunt, non fieri in prouinciarum rectoribus, quibus & fortunae hominum committerentur & capita. Lampridius in Alexandro Seuero. NON INVESTIGARE. Qvae. Arcana. Scitum hoc est Aegyptii cuiusdam, erga eum qui quid ferret inuolutum requirebat: Hac de causa inuolutum est. Tu verò quid anxiè laboras de eo, quod absconditum est: nisi malum foret, non absconderetur. Plut. de Curiositate. Literas. Bellerophontes ne cùm literas de capite quidem ferret suo scriptas, resignauit eas, sed abstinuit vt regis coniuge, ita epistola. Plut. de Curiositate. Inutilia, Non necessaria. Conuenire Vlysses apud in feros ne genitricem quide̅ prius sustinuit, qua̅ didicisset ex Tiresia vate, ea quoru̅ causa ad inferos venerat. Quod vt accepit, vertit se ad illam, rogauit???ue ex mulieribus alijs, quaena̅ Tyro, quae formosa esset Chloris, -qua de re extincta Epicaste, Et la queu̅ infandi lethi trabe nexuit alta. Plut. de Curios. Qvomodo. Non aspiciendo. Cyrvs Persarum rex videre detrectauit Pantheam captiuam formosissimam. Cui cùm Araspes spectatu dignam mulieris speciem esse praedicaret: Ergo impensiùs, inquit, ab ea abstinendum. Si enim abs te impulsus ad eam perrexero, fortasse illa me aliàs etiam, cùm non vacabit, vt ipsam adeam, inducet, vt???; spectem & resideam apud ipsam, rebus multis posthabitis necessarijs. Plut. de Curiositate. Alexander Magnus in conspectum non venit vxoris Darij, quam forma esse venustissima ferebant: sed qui matrem eius inuisit, iam anum, iuuenem & formosam non sustinuit aspicere. Idem. Non audiendo. Philippides Comicus rege comiter excipienti eum Lysimacho, qui illi dixit: Quid tibi rerum mearum impertiar? Quiduis, inquit, rex, modò ne secreta. Plutarchus de Garrulitate, & in Apophtheg. OBSERVARE. Obseruationem inter Instrumenta quoque suo loco referemus, f. 3803. Apud Aeschylum in Agamemnone initio statim, cùm Specvlator, qui positus erat, vt obseruaret ignem editum (id enim signum conuenerat inter Agamemnonem & Clytaemnestram Ilij capti) sublato illo, longe???ue à se viso, cognouit expugnatam esse Troiam. Victorius libro 25. Variarum lect. capite decimoquarto. Hippolochvs Macedo, discipulus Theophrasti, sic cum Lynceo conuenerat (quemadmodum ex illius epistolis cognoscere possumus) vt si magnifico cuipiam interesset conuiuio, diligenter omnia obseruaret. Itaque vtriusque Conuiuales epistolae seruantur. Athen. lib. 4. cap. 1. Vt ait Dionysius, cùm Ascanio Aeneae F. vel Aeneae ipsi in acie aduersus Mezentium stanti fulgur à sinistra victoriale micasset, in augurium id Avgvres Hetrusci verterunt, ac deinceps ita obseruarunt, vt Sinistras aues pro secundis haberent. Plutarchus in quaest. Rom. DEPREHENDERE, REPERIRE. Vide Titulum, Thesauri inuenti, f. 592. De Inuentione superiore libro, respectu Facultatis. Victis ad Aegos potamos Atheniensibus, Lysander dum ad oppugnandum Samum se comparat, Gylippum eum, qui cum nauali auxilio in Siciliam ad Syracusios defendendos missus olim fuerat, cum spolijs & argenti mille & quingentis talentis Spartam misit. Pecuniam autem sacculis imposuit, in quibus singulis scytala erat, qua quod cuique impositum pecuniae fuisset notabatur. Eius consilij Gylippus inscius, per iter sacculis reuinctis trecenta talenta subtraxit. Quo per scytalas Ephoris detecto, Gylippus aufugit, capitis???ue ob id commissum damnatus est. Diodorus lib. 13. Stmophylvs seruus in Aulularia Plautina, aulam auri plenam à sene defossam, furto sustulerat, eam???ue rem gestiens indicare hero: Reperi, inquit. Et rogatus quid reperisset: Non quod pueri clamitant, inquit, in faba se reperisse, prouerbiali nimirum figura magnum quiddam reperisse se significans. Est enim midas vermiculus quidam, qui fabis innascitur: hunc si quando nacti sint Pveri, gestiunt atq; exclamant, perinde quasi magnum quiddam inuenerint. Erasmus in Adagijs CONSVLERE ALIVM. Ex loco Prudentiae multa huc exempla faciunt, fol. 1656. & seqq. Cum Mose Deus loquebatur: & tamen consilium regendi populi à socero suo, licet alienigena, & minimè superbus & maximè prouidus accepit. Exodi 18. Pericles clariss. Atheniensium dux Menippo est ad res foris gerendas vsus: Ephialtis opera consilij Areopagitici auctoritatem fregit: Charini legem contra Megarenses pertulit: Lamponem ad coloniam Thurios ducendam legauit. Plutarchus in Praeceptis politicis. Panaetium Stoicum philosophum acciuit P. Scipio, cùm senatus eum misisset gentiu̅ improbitatem & benè constitutos mores speculatum. Plutarchus com. Principibus esse philosophandum. C. Laelio idem Scipio domi militiae???ue semper consiliorum auctore vtebatur: vt dicerent no̅nulli histrionem actionum. Scipionem, poëtam esse Laelium. Plut. an Seni tract. respub. Cicero fatebatur optima se & summa consilia sua, quibus salubriter consul insistens patriam seruauit, cum P. Nigidio philosopho inisse. Idem. Tiberivs Caesar, cùm Varianam cladem negligentia Quintilij ducis accidisse cerneret, qui semper aliàs sui arbitrij, contentus???ue se vno fuerat, tunc praeter consuetudinem cum pluribus de ratione belli in Germaniam veniens consultauit. Suetonius. Nero Caesar quoties ad consultandum sederet, neq; in commune quicquam, neque propalàm deliberabat: sed & conscriptas ab vnoquoque sententias tacitus ac secretò legens, quid ipsi libuisset, perinde atque pluribus idem videretur, pronunciabat. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imperat. multa de iure sanxit, vsus???ue est iurisperitis, Vinidio Vero, Saluio Valente, Volusio Metiano, Vlpio Marcello, & Iaboleno. Neque de prouincijs, neque de vllis actis quicquam constituit, nisi quod prius ad amicos retulit: atque ex eorum sententia formas composuit. Visus est sanè ab amicis, & cum priuatis vestibus, & domestica quaedam gerens. Capitolinus. Lavrentivs Medices Petri F. Reipub. Florentinae princeps, [162] in co̅fulendis amicis, siue ille fidei hominum, siue constantiae diffideret, aliquando variauit: minimè diu ijsdem vsus. Quos verò in consilium adhibere decreuisset, non illos quidem eodem tempore, sed seductos ab alijs de rep. consulebat. Ita vbi ab ijs, qui quae aliorum esset sententia ignorarent, eadem afferri comperisset, in multorum consensu, quem neque praesentium aemulatio diuelleret, neque studium & gratia in mala sententia tueretur, consilium optimum esse & tutissimum arbitrabatur. Brutuslib. 5. hist. Florent. RECORDARI. IN MEMORIAM reuocare. De Memoria tanquam de Facultate insita praeced. libro egimus, f. 33. Hîc ipsam Functionem consideramus cum Voluntate iunctam. Croesvs Lydorum rex in ipsa pyra Solonis recordatus, Nullum mortalium ante obitum beatum dici debere asserentis, eius nomine ter???ue quater???; inclamato, à Cyro historiae seriem edocto liberatus fuit. Herod. lib. 1. Alexander Magnus Antipatri filium Cassandrvm capillis arreptum parieti afflixit, quòd Barbaros intuitus regem adorantes, vt adolescens nuper domo profectus, cachinno non abstinuisset. Sed & cùm Antipatrum accusassent quidam, eúmque Cassander pro virili tueretur, offensus ex audacia Alexa̅der: Plorabitis, inquit, si vera esse deprehendero ea, de quibus accusamini. Qua minaci denunciatione tantus timor Cassandrum incessit, vt procedente tempore, quum ipse Macedeniae & Graeciae imperaret, animaduersa fortè Delphis magni Alexandri statua, tanto defuncti regis admonitu sit terrore perculsus, vt trepidatio illa aliquandiu sedari nequiuerit. Plut. in Alexandro. Cùm reminiscor lacrymal meas, inquit D. Avgvstinvs lib. 10. Confess. c. 33. ad Deum, quas fudi ad cantus ecclesiae tuae, in primordijs recuperatae fidei meae, & nunc ipso co̅moueor, non cantu, sed rebus, quae cantantur: cum???; liquida voce & conuenientissima modulatione cantantur, magnam instituti huius vtilitatem rursus agnosco. NON RECORDARI. È MEMORIA deponere. Obliuionem hîc Voluntariam consideramus potißimúm. Triplex iusiurandum fuit, quo se compositis rebus obstrinxerunt Athenienses. Vnum co̅mune totius ciuitatis, quod in haec verba conceptum est: [Greek words]. Alterum Senatus: [Greek words]. Tertium eorum, qui res iudicabant: [Greek words]. Haec ita scripta sunt apud Andocydem in oratione de Mysterijs: quibus locis Muretus lib. 2. Var. lect. cap. 15. probat verbum, quo in sedandis discordijs Athenienses vsos esse Cic. in Philippicis ait, non esse [Greek words], sed [Greek words]. Leontidas Archiae Thebanorum tyranniamicus, exulibus Thebanis ad eum irrumpentibus, oblitus fuit lumen extinguere, & ten ebrarum beneficio vim intentatam eludere. Plutarchus de Socratis daemonio. Manubias Dijs dicatas Romani, nec conseruare, nec expurgare & extergere, nec restituere volebant, vt monimenta odij hostilis vnà cum ipso tempore perirent. Plutarchus in quaest. Rom. CONGRATVLARI SIBIIPSI. IN SINV gaudere. Pharisaevs in tempio Deo gratias agebat, quòd non esset sicut alij. Vlysses post reditum in patriam territus crebris somnijs aduersis, per interpretes monitus fuit, vt caueret ab insidijs filij. Ita suspectus patris animo Telemachus, in agros Cephalenios relegatur. Ipse secedens in loca abdita, somniorum vim cuitare nitebatur. Per idem tempus Telegonus Vlyssis ex Circe F. vbi adoleuit, ad inquisitionem patris Ithacam venit, gerens manibus hastile quoddam. Edoctus vbi pater Vlysses ageret, per custodes agri aditu prohibetur, resistitur???; ei, vtpote ignoto. Iuuenis dolore percitus multos interficit custodum. Vlysses existimans iuuenem à Telemacho immissum esse, lanceam aduersum Telegonum iaculatur. Ille ictum cuitans, certum in Vlyssem iaculum emisit. Quo concidit Vlysses, sibiipsi gratulatus, quòd per vim externi hominis interemtus, parricidij scelere filium Telemachum liberasset. Dictys libro sexto. Themistocles è Graecia fugiens, ad Xerxem regem Persarum venit. Rogante rege per interpretem, quis esset? Adsum tibi, rex, Themistocles ego Atheniensis exul, quem Graecipersequuntur. Cui Perses nihil quidem respondit, sed apud amicos sibijpsi gratulatus est, vt de fortuna sua adeò, secu̅da, precatus???ue Arimanium, hostibus suis semper eam daret mentem, vt praestantissimos de medio sui summouerent, dijs sacrificauit: inde mox conuiuium inijt, ac prae gaudio nocte in medio somno ter exclamauit, Themistoclem habeo Atheniensem. Plut. in Themistocle. Zenon Cittieus, qui relictis prioribus praeceptoribus, Cratetis auditor esse cepit, naufragio eiectus dixisse legitur, [Greek words]. id est, Bene facit fortuna, cùm nos ad philosophiam admouet. Suidas. Plutarchus de Vtilitate capienda ex inimico. L. Sylla vt à bellis intestinis Italia purgata appropinquauit primùm vrbi, ab ingenti gaudio & gratulatione sicut aura animo euectus, somnium tota nocte non vidit: quod de seipso scriptum reliquit in Commentarijs. Plutarchus an Senitractanda respub. Avgvstvs Caesar gratulatus est sibijpsi, LXIII. vitae anno, qui climatericus est, superato. Suetonius. Alarico Gotthorum rege in Italiam irrumpente, cùm Romanus exercitus, in Rhaetis, qui defecerant, illigatus teneretur, Stilicho relicto in vrbe Hasta Honorio Imp. occulto ac properato itinere in Rhaetiam abijt, & rebus Rhaetorum compositis, accepto Romano exercitu, & legionibus, quae Gallicos & Britannicos limites tuebantur, accitis, maximum exercitum, ac propè Gotthico parem confecit. Eodem die, quo ille citra Alpes saluus peruenit, Romam eius rei nuncius incerto auctore perlatus est. Ibi verò, atque in singulis Italiae Vrbibvs, collectis ex magna desperatione animis, ingens gratulatio facta, censentibus singulis Stilichonis virtute ac dilige̅tia effectum, ne vno ictu Roma Imperium???; corrueret. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Christianvs Moguntinus archiepiscopus, Friderici I. Imp. auspicijs cùm in conflictu quodam contra Bononienses, quos obsidione cinxerat, superior extitisset, postero die extra vrbis moenia in quodam templo Missarum solennia celebrauit, cantantium choro trecentis satellitibus monachis apostatis, totidem???ue ferè monialibus eiusdem Cisterciensis professionis astantibus. Qui de sanctis Thebeis martyribus sacrum cecinêre officium Missae, Gaudeamus omnes in Domino: Euangelium, Cùm audieritis seditiones. Cranzius in Metropoli libro sexto, capite quadragesimo, & in Saxonia libro sexto, capite vigesimooctauo. IACTARE SVA. GLORIARI. Olim Megarenses Corinthijs erant vectigales. Caeterùm cùm illorum imperium insolentius grauatim ferrent, ac defectionem pararent, missus est Legatvs Corinthiorum nomine, qui apud plebem Megarensem cùm alia multa ferociter dixit, tum illud indignabundus ac vociferans intonuit: [Greek words]. id est, Non feret Iouis filius Corinthus. Id vbi saepiùs iteraret, concitatus populus, succlamare cepit, Feri feri Iouis Corinthum. simul???ue legatum expulerunt. Erat autem Corinthus hic Corinthierum rex, Ioue prognatus: tametsi Pausanias in Corinthiacis, negat so apud auctores serios reperisse, Corinthum Iouis fuisse filium: sed vulgus duntaxat Corinthiorum ita praedicare. Erasmus in Adagijs. Alectryonem ducem Philippi regis, Chares Atheniensis confecerat. Cuius facti, cùm nimium crebrò, nimis???ue insolenter apud populum Atheniensem meminisset, vulgò vsurpari [163] cepit prouerbium in iactabundos: [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Adolescenti cuidam iactanti sese, quòd dum Rhodi esset, admirabiles fecisset saltus: quidam ex auditoribus interpellato sermone, [Greek words], inquit, [Greek words]: id est, Ecce Rhodus, ecce saltus. Erasmus in Adagijs. Phocion quidam Peripateticus libro suo titulum fecit, [Greek words], teste Gellio. Plinius item ostendit Graecos aliquot hanc inscriptionem nimis arrogantem suis commentarijs imposuisse, tanquam nihil in eis no̅ contineretur, & quiduis inde peti atque accipi possit. Myxvs sacerdos quispiam fuit Dianae gloriosus & magniloquus, qui se fingebat omnia mirari. Hinc in superbos & gloriabundos dici consueuit, Papae Myxus. Erasmus in Adagijs. Astydamas histrio quispiam fuit Morsymi F. Huic statua in theatro ponenda decreta fuerat à populo, quòd in agendo Parthenopaeum sese gnauiter ac scitè gessisset. Itaque titulum ipse conscripsit, in quo suas laudes complectebatur, eum???ue in concionem attulit, vt approbatus adderetur statuae. Verùm suffragijs populi decretum, ne arrogans ille titulus inscriberetur. Ea res primùm comoediae iocis agitata, in prouerbium abijt. Ita nunc quoque infacetè vulgus dictitat, malignos esse vicinos illi, qui ipse laudator sui fuerit. Titulus extat etiamnum apud Suidam: [Greek words], [Greek words]. [Greek words]. [Greek words]. id est, Vixissent vtinam mecum illi, aut inter ego illos, Quos penes est linguae suauiloquentis honos: Praemia prima equidem citra certamen haberem: Nunc adimunt, in quos nil habet inuidia. Erasmus in Adagijs. Parasivs pictor Ephesius, foecundus artifex, sed quo nemo insolentiùs & arrogantiùs sit vsus gloria artis. Namque & cognomina vsurpauit, Habrodiaetum se appellando, alijs???ue verbis Principem artis, & eam ab se consummatam, super omnia Apollinis se radice ortum: & Herculem, qui est Lyndi, talem à se pìctum, qualemsaepe in quiete vidisse. Plinius libro 35. capite 10. Adagium, [Greek words]. id est, Nos decem Rhodienses, decem naues: natum videtur à dicto Thrasonis cuiuspiam, qui decem homines, decem nauibus opposueria Erasmus. Fertur Antalcidas Spartanus Atheniensi cuidam de virtute secum ambigenti, cùm dixisset ille: Atqui nos saepe à Cephiso vos fugauimus: occurrisse, Nos verò ab Eurota vos nunquam. Argiuo item respondit Qvidam ex obscurioribus Spartiatis, cùm ille dixisset: Multi in Argolide vestrates iacent: At vestrâs in Laconia iacet nemo. Et Agesilavs rex dicere consueuerat, Feminam Lacaenam fumum non vidisse hostilem. At non multò póst, victis ad Leuctra Spartanis, Epaminondas cum LXX. millibus Spartam obsedit, cùm per DC. annos antè hostis nullus in fines eorum penetrasset. Plutarchus in Agesilao. Aristophontem Aeschines tradit, in oratione contra Demosthenem, apud Athenienses gloriari solitum, quòd quum nonagies quinquies esset vocatus in ius, semper fuerit absolutus. At Cephalvs homo popularis, iustiùs gloriabatur, quòd quum plura decreta scripsisset, quàm alius suorum temporum quisquam orator, tamen nunquam coactus sit causam dicere. Certius innocentiae signum est, ita rem gerere, vt nemo velitaccusare, quàm si postulatus elabaris à iudicio. Elabuntur interdum & nocentes. At qui absoluitur, licet poenam effugiat, cicatricem tamen criminis circumfert. Erasmus libro 8. Apophth. Cùm aliquando Syracusis in tonstrina sermo esset de Dionysio, diceretur???; tyrannidem illius adamantinam esse & inexpugnabilem: ridens Tonsor, Haeccine, inquit, loqui nos de Dionysio, in cuius iugulo ego subinde teneo nouacula̅? Quod dictum simulatque Dionysius rescisset, tonsorem in crucem sustulit, atque ita, quod ait Plinius, voces periugulum rediêre in auctorem. Plutarchus de Futili loquacitate. Lysimachvs rex quum ad Thraciam peruenisset, velut occupatis extremis regni finibus: Nunc, inquit, Byzantij ad me veniunt, posteaquam coelum attingo lancea. Eam vocem insolentissimam ita castigauit Pasiades Byzantius, qui tum fortè aderat, vt diceret: Abeamus, ne lanceae mucro coelum pertundat. Erasmus in Adagijs. Lacedaemonij & Athenienses missis in Siciliam legatis peteba̅t à Gelone Syracusano & societatem & suppetias, aduersus Xerxem bellum inferente̅ Graeciae. Nec recusauit Gelo, modò se imperatorem vel maritimarum rerum vel terrestrium copiarum constituerent. Quam conditionem quum repudiare̅t legati, iussit eos illicò discedere, ac renunciare Graecis, [Greek words]: id est, Ver ipsis ex anno sublatum esse: subindicans, suum exercitum praecipuum esse Graeciae florem ac robur, qui si deesset, defuturum illi quod esset praecipuum. Erasmus ex Herodoto. Marc. Antonivs ???vir ex Cleopatra Aegyptia geminos sustulit, appellauit???ue vnum Alexandrum, alteram Cleopatram, cognomento hanc Lunam, illum Solem. Et doctus in rebus turpibus ostentare se, iactabat successionibus & sobole multorum regum propagatam nobilitatem. Ita prognatum genitorem suum ab Hercule: qui non vni vtero progeniem commendauerit suam, neque Solonis leges, vel iudicia de liberis tollendis timuerit: verùm naturae cupierit complura familiarum semina & fontes relinquere. Plutarchus in Antonio. Maximinvs Imperator victa Germania literas Romam ad Senatum & ad populum misit, se dictante conscriptas, quarum sententia haec fuit: Non possumus tantùm P. C. loqui, quantum fecimus. Per CCCC. millia Germanorum vicos incendimus, greges abduximus, captiuos abstraximus, armatos occidimus, in palude pugnauimus. Peruenissemus ad syluas, nisi altitudo paludum nos transire non permisisset. Quod credibile est. Quid enim est, quod non posset Barbarus miles? Pari sententia & ad populum scripsit, sed maiori reuerentia, iccircò quòd senatum oderat, à quo se contemni multum credebat. Iussit praetereà tabulas pingi ita, vt erat bellum ipsum gestu̅, & ante curiam proponi, vt facta eius pictura loqueretur: quas quidem tabulas post mortem eius senatus & deponi iussit & exuri. Fuerunt & alia sub eo bella plurima, ex quibus semper primus victor reuertit, & cum ingentibus spolijs, atque captiuis. Extat oratio eiusdem missa ad Senatum, cuius hoc exemplum est: Breui tempore, P. C. tot bella gessi, quot nemo veterum. Tantum praedae in Romanum solum attuli, quantum sperari non potuit. Tantum captiuorum adduxi, vt vix sola Romana sufficiant. Capitolinus. Galeacivs Maria Sforzia constupratis nobilissimis matronis, pari impudentia facinus palàm iactare consueuerat. Brutus lib. 6. historiae Florentinae. OSTENTARE SVA. Ex loco Morositatis huc quaedam, f. 2920. Alexis apud Athenaeum libro 6. de Pavpere ostentatore diuitiarum sic loquitur: [Greek words] [Greek words]. id est, Famulum intonabat euocans Vnum atque solum, caeterùm vocabulis Vtens ad id innumeris. Nam quum non haberet nisi vnum famulum, tamen pro foribus euocabat eundem varijs nominibus, vt hospites credere̅t plurimos esse domi. Erasmus in Adagijs. [Greek words]. id est, Atticus in portum. In eos dicebatur, qui illic virtutem ostentare solent, vbi tutum est, atque vbi nihil opus. A nautis Atticis sumtum, qui portum ingressuri ostentandi sui gratia magnificè sese gerebant: in ipsa re, hoc est, in praelio nauali, non perinde strenui. Eras. in Adagijs. Morbo, quem exagitat Catullus in Egnatio, Alexis comicus poëta mulieres etiam teneri docuit, quae idem quod ille bonum à natura artéve obtinuissent. Cùm enim Egnatius can didos haberet dentes, consuêrat, quocunque venerat, renidere, vt hoc etiam saepe ineptè atque importunè faceret locis illis, quibus magis fletus lacry mae???ue quàm risus conueniebat. Eadem autem origo erat huius insulsi moris ac vitij in vtrisque, ostentatio scilicet minutae corporis partis elegantioris, quae tamen illustri loco posita, multum adiuuat pulcritudinem. Victorius lib. 6. Var. lect. cap. 12. FIDEM DARE. Qvi Qvibvs. Subditi Magistratui. Ex sequentibus Epititilis huc quaedam. Milites Duci, Imperatori. Milites auctorati dicuntur, id est, stipendio & sacramento adstricti. Vt enim in auctione numus datus rem auctoris facit: ita hîc merces militi promissa. Hostis Hosti. Apud Romanos constitutum erat, vt nunquam cum hoste armato conditionem foederis acciperent, neque citra senatus aut populi iussum societates aut foedera inirent, ni priùs om [164] nia diuina & humana tradidissent, & praesidium accepissent: foedera in templo Capitolini Iouis columna aut aeneis tabulis insculpi curabant, vt perpetua monume̅ta extarent: nonnunquàm in fastos & annales referebant. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 9. Quo tempore cum Tegeatis componebant Lacedaemonij pacem, pacta interposuerunt, columnam???; Alpheo communem imposuerunt: cui inter caetera inscriptum fuit, vt Messenios regione exigerent, neque liceret chrestos facere: quod Aristoteles exponens ait, non licere Tegeatis, quum Lacedaemoniorum studiosi essent, in eorum gratiam interficere Messenios. Plutarchus in quaest. Graecis. Per qvos. Apud Athenienses in vsu fuit, vt iusiura̅dum quod publicè in foederibus praestabatur, postquam per senatum exhibitum erat, quo sanctiùs foret, Quaestores: apud Argos verò, Praetores confirment. Iidem Athenienses in foedere percutiendo mittebant vates Hiceteria, hoc est, oleae ramo coronatos, que̅ [Greek words] appellabant, cum vitta lanea: quo praetenso, ab omnisaeuitia hostili & violenta incursione tuti erant. Alex. lib. 5. cap. 3. ex interprete Equitum Aristophanis. Qvomodo. Simplici sponsione. Christiernus I. Danorum rex an. 1460. sacramenta solenni ritu ab omnibus accepturus, venit Hambvrgvm, antiquissimam Stormariae ciuitatem, quae comitibus Holsatiae olim paruerat. De homagio quidem nulla mora: sed de praestando iuramento fit dubitatio. Ostendebant ciues regiae maiestati veterem obseruantiam, eam???; chartis priuilegiorum astrueba̅t: orantes vt regia maiestas illis adquiesceret rebus, quib??? omnes sui in comitatu patres ac praedecessores acquieuissent. Disceptatum est desuper lo̅ga verboru̅ altercatione: sed bonis ciuium allegationibus cessit rex moderatissimus, permittens veterem vrbis probatam???ue diu consuetudinem. Cranzius lib. 8. Daniae, cap. 29. & lib. 12. Vandal. cap. 26. Sponsione cum iur amento. Vide Tit. Iuramenti, & locum Veritatis, f. 142. Hannemannvs dynasta Lichte̅bergicus captus à filio Henrico & Emichone Leyningio, quòd accepta Lysa concubina, vxorem propriam cum liberis domo expulisset, iurame̅to con firmare filio coactus est, quod no̅ velit ipsum ob hanc captiuitatem exhaeredare. H. Henninges in Geneal. Dextra iuncta. Hircanos Medos???ue iunctis manibus dextris inire foedera, & firmare fidem solitos, legimus apud Alexandrum ab Alexandro lib. 5. cap. 3. Parthi apud altaria complexi dextras. Vide fol. 255. Contactu manus, pedísve. Euenus regum primus fuit, qui fidei seruandae iuramentum à Scotis exegit. Mansit institutum multa per secula posteris. Qui tribubus praeerant, eandem consuetudinem sequuti, contribulium manu aut pede tacto, dum crearentur, fidem dare cogebant. Neque is ritus hoc aeuo abolitus. Qui in montibus aegunt simul cum Hebridianis in rectore deligendo (quem tribus vocant Capitaneum) easdem penè ceremonias obserua̅t. Quibus suo more peractis, proximis nundinis per praeconem edicunt, sub capitis poena, ne quis ex ea tribu nouum ducem alio quàm trito vetusto???ue Tribus rectoris nomine deinceps appellet: vbicunque verò id audiuerit amoto capitis tegmine, flexo???ue poplite, non secus ac si sacris interesset, reuereatur. Hinc qui montanis in locis Hebridibus???ue sedes habent, per manum, pedem, noménve sui ducis in contractibus iurare consueuerunt. H. Boëthius lib. 2. Vinculo. Mos est, inquit Tacitus, Armeniorvm regibus implicare dex tras, pollices???ue inter se vincire, nodo???ue perstringere: mox vbi sanguis in artus extremos se effuderit, leui ictu cruorem eliciunt, atque inuicem lambunt. Id foedus arcanum habetur, quasi mutuo cruore sacratum. Caelius lib. 17. cap. 12. A. L. Itaq; Radamistus Pharsamanis, Hyberiae regis F. simulata cum patre inimicitia ad Mithridatem Armeniae regem, quem pater vnicè perditum cupiebat, fugiens, illius quoq; filia in vxorem ducta, cùm ad foedus aeternum stabiliendum gentis more amborum pollices colliga̅di essent, vt haustum ex eis sanguinem vterque gustaret: is, cui vinciendi munus erat iniunctum, fingens ad terram funes concidisse, illis Mithridatis pedes impli cuit, atque ita eum cum vxore & liberis cepit. Fulgosus libro 9. capite 6. Ritus iurandi in verba Regum Neapolitanorum is est. Rex medius sedet, assident iuxtà primi ordinis optimates. Ad pedes regis genibus innitens à dextra procumbit Epistolarum magister, qui nunc Secretarius dicitur, sinistra Antistes, Euangeliorum libros regio in sinu adstratos tenens. Horum medius genibus & ipse illic innisus procumbit, qui in verba iurat, vtraque manu libris adapertis imposita. Ibi Epistolarum magister verba praeit, quae iuraturus in verba sequitur. Exempli causa: Vrsus ego Vrsinus, Nolae & Atripaldi Comes, Asculi, Lauri, ac Forini dominus, illorum???; & agroru̅ & finium, ciuium atq; popularium, tibi Ferdinando regi, liberis???; successoribus???ue in regno Neapolitano tuis polliceor, promitto, spondeo pro liberis, successoribus???;, in hisce item vrbibus, op pidis, agris, finibus???; meis, fidelem me???; illos???; vtique futuros, tuis???; illorum???; imperijs vbique, me???ue illos???; parituros, atq; imperata facturos, cum hisce vrbibus, oppidis, agris, finibus, popularibus???; perpetua cum consta̅tia & fide. Si quid verò aduersus téve illósve parari fraudis dolive insidiarúmve audiero, sciero, compertúmve signifi catúm ve habuero, indicaturum illud euestigiò, ac facturum palàm, tibi???ue illis???ue officia demùm obiturum, me???; illos???; omnia domi foris???;, pace bello???; aduersum quoscunque, ac pro imperio, quae probi ac fidelis subiecti iure, lege, natura, obeunda ac praestanda sunt regi. Deum???; his Opt. Maximu̅ teste̅ inuoco, per???; sacrosancta haec Euangelia, sciens volens libens???; verbis conceptis iuro. Atq; his dictis, manus ipse è libris sustulit. Tum rex Vrsi manus vtriusque digitis pollicibus apprehensis, suos???ue intra pollices ijs insertis, deuinxit illos suis, statuit???ue super Euangelia. Hîc rursum Vrsus magistro praeeunte verba: Ego me, inquit, cum liberis, successoribus???; meis, Ferdinandi regis mei, domini mei, liberoru̅ ac successorum eius, Ligium hominem statuo, dedico???;, eum???; me hîc sisto. Haec ter vbi dixit, regios osculatus est pollices, rex???ue ore suo illius os excepit, mox???; comiter appellatum dimisit. Hic est vsitatus iurandi mos in verba regum Neapolitanorum, qui???ue Ligios illorum se faciunt, ipsum hunc seruant: dicti inde Ligij, quòd ligatis reges pollicibus, illos fidei imperijs???ue sic suis vinciant, atque obnoxios statuant. Pontanus lib. 2. belli Neapolitani. Sanguine extracto. Medi atque Lydi foedera ineunt cùm alia Graecorum ritu, tum brachia incidendo, ac mutuum sanguinem delingendo. Herodotus libro 1. Scythae infuso in grandem calicem fictilem vino, commiscent eorum sanguine̅, qui feriunt foedus, cultello aut gladio aliquantulum corporis incidentes. Deinde in calice tingunt acinacem, sagittas, securim, gladium. Haec vbi fecerunt, sese multis verbis deuouent: posteà vinum epotant, non modò ij qui foedus fecerunt, sed etiam comites hi qui sunt maximae dignitatis. Herodotus lib. 4. Sic Sallustius scribit Catilinam humani corporis sanguine̅ vino permistum in pateris circumtulisse socijs coniurationis, & eos singillatim degustasse, quò inter se magis fidi forent. Atq; hodie illud idem fit inter Eos, qui ad aliquod insigne scelus faciendum conspirant. Polyd. lib. 15. de Inuentoribus. Princeps Saracenorvm & Byzantinvs Imperator, amicitiam inter se constituentes, vterque vena in pectore incisa, suum alteri sanguinem propinauerunt. Nicetas lib. 2. de Imperio Isaacij Angeli. Hispani ductu Ferdinandi Magellanis per fretum Antarcticum ad Moluccas penetrantes, dum Moluccarum legunt insulas, cum Calamaro rege Calemandi insulae societatem inieru̅t, more gentis, sanguinem de brachio sinistro mittentes, eo???; os & linguam illinentes. Petrus Cieza Tomo 2. Historiarum Peru, cap. 94. Icturi foedus veteres Dani vestigia sua mutui sanguinis aspersione perfundere consuenerant, amicitiae pignus alterni cruoris commercio firmaturi. Eo pacto Liservs pirata & Hadingvs Grami Danorum regis F. exul arctissimis societatis vinculis colligati, Lokero Curetum tyranno bellum denunciarunt. Saxo lib. 1. Propinatione, Compotatione. Antiqui Reges epulum publicè praebentes, vinum phialis aureis aut argenteis temperatum à pincernis accipieba̅t ip. ???: eóque libato, quod magni amoris signu̅ esset, etiam calicem cui volebant, dabant. Id propinare dicebatur: & dies qua id fiebat, Philothesia, nomine ab amicitia ducto. Suidas. Indis maxima societas erat, de Tantali aqua potare, de qua si qui vnà bibissent, ea obrestatione tenebantur, vt eiusdem fati & fortunae foedus inisse censerentur. Alexander ab Alexandro lib. 5. capite 3. Fidei dandae consuetudo haec est apud Nasamones Poenos. De manu alterius vterque sumto inuicem poculo bibit. Quòd si nihil humoris habuerint, sumtum è terra cinerem lingunt. Herodotus lib. 4. Thraces & Aegyptii è cornibus boum vina libare alterna vice, conciliati amoris & mansurae fidei certissima pignora censuêre: quippe veteribus cornua boum poculorum praestabant vicem. Alexander lib. 5. cap. 3. Hasta data. Graeci, qui cum Cyro senserant, Babylone redeuntes, intra fines Macronum ingressi, foedus cum illis composuêre, [165] vt???ue fidei pignus certum vtrisque extaret, hastam ab illis de more Barbaricam acceperunt, Graecam tradiderunt. Haec enim sibi à maioribus Barbari dicebant instituta ad foedus iungendum tradita, certissima???ue ea esse fidei mansurae signa. Diodorus lib. 14. Gladio. Romani milites in Gallia Iulianum Augustum consalutârant. Iussi proinde vniuersi in nomen eius iurate solenniter, gladijs ceruicibus suis admotis, sub execrationibus diris, verbis iurauêre conceptis, omnes pro eo casus, quo ad vitam profuderint, si id necessitas exegerit, perlaturos. Marcellinus libro 21. Pannonii olim pacem cum hoste facturi, eductis mucronibus, quos pro numine colebant, iurabant, in amicitia se permansuros. Auentinus lib. 2. Annalium Boiorum. Ioa̅nes Albertus Polonorum rex anno 1501. cum Tartaris foedus icit multa ceremonia, & iureiura̅do interposito. Quod quidem Tartari more suo dederunt, aqua strictis frameis infusa & sorpta, mala imprecantes ei qui foedus violasset. Cromerus libro 30. Claua. Mazza apud Vallesianos seditionis popularis symbolum est & signum: claua lignea, monstrosa facie insignis: quicunque nomen dat seditioni, clauum, quo equorum soleae suffiguntur, in eam adigit, & hoc veluti sanctissimo iureiurando Mazzarorum libidini sese in omnibus obsecundaturum pollicetur. Coniurati Mazzaphorum secuti, inimicorum domos petunt, Mazzam ante aedes statuunt. Ea posita, liberu̅ est cuiuis tanquam proscriptorum bona rapere, auferre, absumere. Hoc genus censurae rusticae, qua improbos & noxios ciues patriae punire, & in exilium agere solent, anno Domini 1414. primum inuentum est. Stumpfius lib. 11. Heluet. Boue. De Septem Argivorvm ducibus Polynicem ab Eteocle fratre Thebis pulsum reducturis, Aeschylus sic scribit: [Greek words]. Viri septem feroces ductores cohortum, taurum mactantes in scutum ferro compactum, & attingentes manu bouinum sanguinem, Martem & Bellonam, & sanguine gaude̅tem Metum sanctè iurarunt, aut vrbe euersa perdituros se oppidum Cadmeoru̅ vi: aut terram mortuos priùs commixturos sanguine. [Greek words]: id est, in tergore bouis desedit, id est, supplex implorat auxilia. Natum adagium à consuetudine vernacula Scythis, quemadmodum testatur Lucianus in Toxaride. Nam apud hos si quis fortè laesus esset, neque suppeteret vlciscendi facultas, immolato boue carnes minutim sectas coquebat, ipse in tergore humi strato sedebat, manibus in tergum reductis. Id???ue maximum supplicandi genus apud illos habebatur. Accedebat quicunque vellet opitulari, & carnium portione gustata, dextro???ue pede tergori imposito, pollicebatur pro viribus auxilio futurum. Atque hoc foedus apud Scythas sanctissimum habebatur. Erasmus in Adagijs. [Greek words], Bos Molossorvm. De ijs qui multis negotijs implicantur, & distrahuntur. nam Molossi foedera inituri, bo uem in multa minuta frusta dissecabant. Suidas. Equo. E’ Sparta in Arcadiam proficiscentibus, in itinere est Equi monimentum: quo in loco Tyndarevs dicitur conuocatis Helenae siliae procis, super execti equi testibus iusiurandum concepisse, cuicunque Helena desponsaretur, armis se illius iniuriam, si à quoquam nuptiae illae violatae fuissent, vindicaturos. Cùm hoc illos sacramento adegisset, equum eo ipso in loco defodit. Pausanias in Laconicis. Apro. Vicus Apri sepulcrum dictus in Stenyclero Messenici agri regione, nomen ex eo habet, quòd Hercvles eo in loco super apri testibus foedus cum Nelei liberis, fide vltrò citro???ue data, & accepta, percussit, sacris ritè à vatibus vtrinque factis. Pausanias in Messenicis. Graeci principes pro repetenda Helena consilium habituri, Argis conuenerant. Chalcas vates, filius Thestoris, porcum marem in medium forum afferri iussit, quem in duas partes dissectum, orienti occidenti???ue diuisit, atque ita singulos nudatis gladijs per medium transire iussit. Deinde mucronibus sanguine eius oblitis, adhibitis etiam alijs ad eam rem necessarijs, inimicitias sibi cum Priamo per religionem confirmarunt, neque priùs bellum se deserturos, quàm Ilium atq; omne regnum euertissent. Queis perfectis, Martem atque Concordiam multis immolationibus sibi conciliarunt. Dictys libro 1. de bello Troiano. Igne. Zofalensivm Aethiopum rex singulis annis mittit ex suis domesticis & familiaribus, qui ignem nouum Principibus & Regibus, qui in illius ditione sunt, nomine ipsius Regis impertiat, atque inde reliquis hominibus distribuatur. Quod quidem ad hunc modum fit. Vbi legatus ad domum cuiusuis Principis accedit, ignis extinguitur. Deinde rursus à legato nouus ignis excitatur: tunc omnes eò commea̅t, vt ignem inde in domos suas inferant. Hoc qui facere recusat, proditor atque rebellis existimatur, & tanquam maiestatis reus extremo supplicio punitur: & si opus ita fuerit, exercitus in illum comparatur, vt hominem fidei desertorem multis excruciatum supplicijs interimat. Osorius lib. 4. rerum Emm. Mydro. Apud Graecos mos erat, vt iurantes mydrum tenerent (est autem eo nomine ignitum ferrum) foedus???ue tamdiu perseuerare comprecare̅tur, quamdiu latuisset mydrus, quem mox in mare deijciebant. Meminit in Antigone Sophocles, & Herodotus de Phocensibus. Sed & Callimachus: [Greek words]. Scribit Plutarchus Aristidem, quum pro Atheniensibus Graecos sacramento adegisset, inter imprecationes, mydros in mare coniecisse: adiurantem vt ita extinguerentur, cum omni stirpe & gente, qui contra foedus irent, velut ignitum illud ferrum aqua. Lapide. Arabes seruant fidem inter homines, vt qui maximè: quam hunc in modum dant. Quoties foedus inire volunt, alius quidam medius inter vtrunque stans, acuto lapide ferit volam iuxta maiores digitos eorum qui foedus ineunt. Deinde sumto flocco ex vtriusque vestime̅to, inungit eo sanguine septem lapides in medio positos, inter inungendum inuocans Dionysium & Vraniam. Hoc acto, idem qui fuit sequester foederis inter amicos contrahendi, vadatur hospitem, aut fortè ciuem, si cum ciue res agitur. Quod foedus & ipsi, qui amicitiam contraxerunt, seruare iustum censent. Herodotus libro 3. & Sabel. lib. 7. Enn. 2. Romani in foedere cum Carthaginensibus per Lapidem (siue per Iouem lapideum, vt ait Macrobius) secundùm vetustissimum ritum, Martis Quirini???ue numinibus additis, iusiurandum praestiterunt. Ritus lapidis fuit huiusmodi: Fecialis Pop. Rom. sumto in manibus lapide, postquam inter partes de foedere co̅uenerat, sic loquebatur: Si rectè & sine dolo malo hoc foedus atque iusiurandum facio, Dij mihi cuncta felicia praestent. Si aliter aut ago, aut cogito, caeteris omnibus saluis, in proprijs legibus, in proprijs laribus, in proprijs templis, in proprijs sepulcris, solus ego peream, vt hic lapis è manibus meis decidet. Nec locutus plura, lapide̅ manibus deijcit. Hunc vetustissimum iurisiurandi morem apud Rom. Polybius fuisse ait libro 3. & Gellius lib. 1. cap. 21. Quod à Liuio & Dionysio praetermissum miratur. Sabel. lib. 6. Enn. 4. Cvr. cavsa Foederis in genere. Vide Tit. Astutiae in foederibus, ƒ. 1951. Foedus (vt Grammatici putant) ex eo dictum est, quòd in paciscendo victimae foedè & crudeliter necabantur, eius???; mora optabatur ei, qui à pace resilisset. Vnde Virgil. Aeneid. 9. -& caesa iungebant foedera porca. Est aute̅ pactio quaedam pop. Rom. iussu ritè per Fecialem cetis legibus facta, & iureiurando firmata. Foederis autem duo facit genera Proculus in lib. 7. D. de cap. & postlim. alterum aequum, amicitiae causa factum: alterum iniquum, siue impar, cùm pactio fit, vt is populus alterius populi maiestate̅ comiter tueatur: quod adijcitur (inquit) vt intelligatur, non pari iuro vtrunq; populum esse, sed hunc altero superiorem. Liuius lib. 34. eade̅ ponit genera: & illud prius scribit esse, cùm pares be???lo, aequo foedere in pacem atq; amicitiam venirent: tunc enim repeti reddi???; per conuentionem res. Alteru̅ verò genus esse ait, cùm qui hostes nunquam fuerint, ad amicitiam sociali foedere iungendam coëunt: eos neq; dicere, neq; accipere leges: id enim victoris & victi esse. Sed praeter illa duo genera tertium etia̅ addit, quo bello victis leges dicu̅tur. vbi enim omnia ei, qui armis plus posset, dedita essent, quae ex ijs habere victos, quibus multari eos velit, ipsius ius atque arbitrium esse. Sed pinguior Liuij partitio est, Proculi limatior: quippe cu̅ Deditij non propriè in foedere, sed in ditione esse dicantur. Hotom. de verb. Iur. Liuius: Campanorum aliam conditionem esse, qui no̅ foedere, sed per ditionem in fidem venissent. Item de Apulis: Ita in societatem eos esse acceptos, vt non aequo foedere, sed vt in ditione populi Rom. essent. Tria sunt iungendorum foederum genera. Vnum, quum inter victorem & victum foedus feriretur: vbi qui vicissent, victis [166] leges darent. Alterum, quo pares bello populi reges???ue in foedus coirent, quum res aequo iure & ex commodo vtriusque partis componi solent. Tertium genus, quando ij qui nunquam hostes fuerunt, ad amicitiam sociali genere iungendam coëunt, ac tum altera partium neque dat leges, neque accipit. Sabel. lib. 6. Enn. 5. Societatis. Foedus cum socijs. Iureiurando se obstrinxerunt Graeci omnes, cùm aduersus copias Xerxis dimicaturi essent, in haec verba: Vitam libertate pluris non faciam, neque deseram imperatores, neque viuos, neque mortuos. Sed eos è socijs, qui in praelio occubuerint, omnes sepeliam: & vbi bello victor extitero, etiam barbaros. Ex ijs ciuitatibus, quae pro Graecia pugnauerint, nullam deuastabo: quae barbari partes sequi malueru̅t, omnes decima: bofanorum, quae à barbaris incensa & diruta sunt, nullum omninò excitabo, sed sinam impietatis barbaricae extet in omni posteritate monimentum. Muretus lib. 3. Var. lect. cap. 10. Graeci, qui cum Cyro aduersus Persas ascenderunt, foedus per cusserunt, mactato tauro, & lupo, & apro, & ariete: m sanguine intingentes, Graeci ensem, Barbari hastam iureiurando addito, neutri alteros se deserturos, sed belli fore socios. Barbariverò insuper iuraru̅t, se sine fraude ducturos esse. Suidas. L. Papyrio Cursore & Sp. Caruilio Coss. coniurauerat, quod haud anteà acciderat, omnes Samnitivm nomen. Est???; sacrata lege, vt olim, inter eos foedus ictum. Ioui sacrum fuit caput eius, qui ad imperatoris edictum non extemplò affuisset, quíve illius iniussu deseruisset signa. Ad quadraginta armatorum millia hac lege velut initiata Aquiloniam conuenera̅t. Hîc in medio castrorum loco linteis & cratibus cooperto aram statueru̅t, ad quam multis victimis caesis centuriones nudis ensibus circumstabant. Huc sigillatim primores gentis admoti iurare cogebantur, quae audita ibi visa???ue essent, nulli se enunciaturos: se deinde familiam???ue suam cum tota stirpe execrari, nisi ad imperatoris edictum conuenirent, citius???, in acie occumberent, quàm ex acie metu refugere̅t: aut si fugientem vidissent quenquam, nisi pro hoste habituri essent. Plerique id sacramenti genus detrectantes, ante aram ipsam confossi perierunt, vt corpora inter victimas proiecta ceteris terrori essent, quò minùs id iusiuramdum abnuere auderent. Ouius Paccius homo magnus natu sacro praefuit, qui se ex veteri Samnitium disciplina morem hu̅c hausisse affirmabat, tam religiosè, nec aliter à maioribus suis olim coniuratum dictitans, quum illi adimendae Hetruscis Capuae consilium cepissent. Igitur primum agmen ex lectissimo quoq; sexdecim millia armatorum habuit, ea legio linteata dicta est à tegumento septi, in quo fuerant sacramento admoti. His arma insignia data, & cristatae galeae, vt inter caeteros eminerent. Viginti millium & amplius alter exercitus, non specie corporum, aut belli gloria, sed armatorum habitu linteatae legioni dispar, atque hoc hominum robore Samnites ad Aquiloniam consederunt. Victi ramen sunt magno praelio à Papyrio, quanto post Papyrium patrem fuerant à nullo victi. Sabellicus libro 7. Ennead. 4. Clavdivs Caesar cum regibus foedus in foro icit. porca caesa, & vetere Foecialium praefatione adhibica. Suetonius. Reconciliationis, Pacis. Foedus cum Hostibus. Defecerant à Romanis Latini, Tarquiniorum exulum suasu. Varijs autem cladibus affecti, cùm supplices Rom. Sen. facti essent, ex veteri formula foedus est cum ipsa gente renouatum, anno quartodecimo, ex quo reges habere Romani desierant. Foederis formula haec fuit: Romanis atque omnibus Latinis vrbibus inter se pax esto, donec coelum terra???ue eundem habebunt statum: neque bellum inferentibus vllis tutos transitus praebento, bellum???ue gerentibus opem ipsi ferunto totis viribus, spoliorum???ue & praedae de hostibus communibus vtrinque aequam sortiuntor partem: priuatorúmque contractuum iudicia intra decem dies conficiuntor. His foederibus nihil addi adimi???ue liceat, nisi Romanis omnibus Latinis???ue aliquid addendum adimen dum???ue videbitur. Sabellicus lib. 8. Enn. 2. Iusiurandum primo foedere inter Romanos & Carthaginenses factum, quod in tabulis aeneis inscriptum aediles in Iouis Capitolini templo diligentissimè asseruandum posuerunt, hoc est, Si rectè ac sine dolo malo hoc foedus atque hoc iusiurandum facio. Dei mihi cuncta felicia praestent: sin aliter aut ago, aut cogito, caeteris omnibus saluis, in proprijs patrijis legibus, in proprijs laribus, in proprijs templis, in proprijs sepulcris solus ego peream, vt hic lapis è manibus meis decidet. Nec plura loquutus, manu lapidem deiecit. Polybius libro 3. Scribit T. Liuius libro 1. 3. Decad. hunc iurandi modum Carthaginensibus fuisse. Inducitur etiam Hannibal agnum laeua manu, dextra silicem lapidem retinens: Si falleret, Iouem caeteros???ue precatus Deos, ita se mactarent, quemadmodum ipse agnum mactasset. & secundùm precationem, caput pecudis saxo elisit. Polybius lib. 3. Histor. Formulam foederis inter Carthaginenses & Philippvm Macedoniae regem, idem lib. 6. tradit. Perceptione corporis & sanguinis Domini, co̅firmata fuit pax inter Henricum IV. Imp. & Paschalem Romanorum Pontificem. Sigebertus. Compositis inter Vng. rege̅ Vladislavm & Amvrathem rebus omnibus, quum de modo sanciendae pacis ageretur, Turcae iuramentum in Eucharistiam à rege postulabant. Gregorius Sauoreus pertinaciter aduersabatur, ne arcana mysteria, quae nulla ratione, nisi fide tantùm pura, munita sunt, infidelibus proderentur. Conuentum tandem vtrinque est, vt in Euangelio nostri, illi in Alcorano iurarent. Scriptis Igitur eodem argumento, lingua tamen duplici, conditionibus pacis, eas inter se perpetuas inuio latas???ue fore, sanctissimo vtrique iuramento asseuerauerunt. Bonfinius lib. 6. Dec. 3. Certaminis. Olympiae in curia Iouis Horcij signum est, manu vtraque fulmen tenens, perfidiosis hominibus maximè formidandum. Romani Dium Fidium appella̅t. Athletae omnes eorúmque parentes, fratres, magistri gymnasij, super execti suis testibus verbis conceptis deierant, nihil se fraudis facturos, quo minùs Olympici ludi ritè fiant. Athletae ipsi hoc ampliùs iurant, sedecem perpetuos menses in ludicram exercitationem propositi certaminis consumsisse. Iurant praetereà iudices pecuniam se nullam capturos, nec qua re adducti quemuis aut probarint, aut improbarint, in vulgus prolaturos. Pausanias libro quinto. Imperij. Singulari praelio decertaturis Curiatijs Albanis cum Horatijs Romanis fratribus, tergeminis, Vtrius vrbis imperium esset, quemadmodum inter Metivm Suffetium Dictarorem, Albanum, & Tvllvm Hostilium regem Rom. conuenerat, foedus priùs inter Albanos & Romanos sancitur, suis cuiusq; popoli ritibus. Romani ritus haec formula fuit vetustissima. Foecialis regem Tullum ita rogauit: Iubésne me rex cum patre patrato populi Albani foedus ferire? Iubente rege: Sagmina, inquit, te rex posco. Rex ait: Puram tollito. Foecialis ex arce graminis herbam puram attulit: posteà regem ita rogauit: Rex, facísne me tu regium nuncium pop. Rom. Quiritium? vasa, comites???ue meos? Rex respondit: Quod sine fraude mea, populi???ue Romani Quiritium fiat, facio, Foecialis erat M. Valerius. Is patrem patratum Sp. Fusium fecit, verbena caput capillos???; tange̅s. Pater patratus ad iusiurandum patrandum, id est, sanciendum sit foedus, multis???; id verbis peragit. Legibus deinde recitatis: Audi, inquit, Iupiter, audi pater patrate populi Albani, audi tu populus Albanus, vt illa palàm prima postrema ex illis tabulis ceráve recitata sunt sine dolo malo, vtique ea hîc hodie rectissimè intellecta sunt: illis legibus populus Romanus prior non deficiet. Si prior defexit publico consilio, dolo malo, tu illo die Iupiter populum Rom. sic ferito, vt ego hunc porcum hodie feriam: tanto???ue magis ferito, quantò magis potes, polles???;. Id vbi dixit, porcum saxo silice percussit. Sua vicissim carmina Albani, suum???ue iusiurandum per suum dictatorem suos???ue sacerdotes peregerunt. Liuius Dec. 1. lib. 1. Vbi. In Templo. Apud Graecos, qui sanctam & inuiolabilem praestant fidem, in Thesmophorae, hoc est, legiferae Cereris templum descendere, & quibusdam exhibitis sacris deae purpuram induere: incensis???ue facibus, velut praesentibus numinibus, per quicquid est deorum deierare soleba̅t. Alex. ab Alexandro libro 4. capite 10. Conuiuio. Persae, inter vinum & epulas, frequenti???ue conuiuio, vxores, filios amicos???ue omnes habent, & tanquam fidei pignora adhibent, ibi???ue inter sacra mensae, velut apud hospitales deos, foedera & pacta ineunt: & sic fidem socialem ratam, & mansurae pacis pignus inuiolabile esse putarunt. Alexander libro 5. capite 3. Germanos narrat Posidonius in symposijs sese complexos, venas in fronte scindere, & sanguinem defluentem in poculo miscentes bibere, summum amicitiae terminum attigisse existimantes, cùm sanguinem vicissim inter se degustarint. Post huiusmodi potum caput vnguentis perungunt, & maximèe rosaceo, vel melino, ne offendantur vini vapore: at si neque hoc concedatur, irino vtuntur, vel nardino. Athen. lib. 2. cap. 2. Verùm Alex. lib. 5. cap. 3. & Caelius lib. 18. cap. 32. A. L. hoc Carmanis tribuunt. Qvando. Dux Romanvs à medio diei foedus non ferit, nec formulam conscribit. Plutarchus in quaest, Romanis. Plutarchus in Galbae vita & Dion lib. 57. scribunt suis temporibus moris fuisse, vt Romani milites Kal. Ianuarij in nomen Imperatoris iurarent: cùm anteà stante Republ. in Senatus poli???ue Rom. iurare soliti fuissent. FIDEM SERVARE. Consule locum Iustitiae distributiuae, f. 3286. Sed & Iniustitiae, quatenus fidem suprae modum seruat, f. 3592. FIDEM FALLERE. Vide locum Iniustitiae, Perfidiae qualiscunque, f. 1397. & seq. Bassa Turcicus Budae, aduersus Augerium Busbequium Caesareum oratorem, delocis, quae reddere debebat, hoc se dilemmate tuebatur, aut non promisi me quicquam reddituru̅, eaque de causa nec debeo: aut si promisi, eo es iudicio, vt intelligas me quod promisi, nec posse nec debere praestare. Mihi enim à Domino meo augendi eius imperij, non minuendi partes commissa: neque mihi licet conditionem eius facere deteriorem; eius non meum negotium agitur: quod visum fuerit, petere ab eo poteris, vbi ad eum veneris. Aug. Busbeq. in Itiner. SVFFRAGARI, SVFFRAGIVM DARE. Apud Rom. aequalibus votis super vindicando facinore in diuersa trahentibus, pro reo iudicium stabat, quod videbatur aequissimum. Id quod saepè ab Atheniensibvs factitatum est. Nam quum de extinguendis Mitylenaeis suffragatores pa ribus votis dissentirent, Diodori sententia peruicit, quia lenior. Alex. lib. 3. cap. 5. Veteres olim Apomagdalijs, hoc est, bucceis, quibus manus in conuiuio abstergebant, easdemque canibus in via obijciebant, suffragia ferebant, vtru̅ sequentis diei conuiuio interesse vellent. Eustathius, Pollux, Athenaerus. Cùm olim Colophonij domesticis seditionibus tumultuarentur inter sese, euenit vt aliquot ex illis, mutatis sedibus ad Smyrnaeos demigrarent. Dein accidit, vt cùm bellum gererent Smyrnaei, ac saepenumerò victi discessissent, tandem adhibitis Colophoniis, quos in ciuitatem receperant, extiterint superiores. Vnde institutu̅, est, vt quemadmodum Smyrnaei non vicerant in bello, nisi Colophoniorum accessione, ita nec in suffragijs vincerent, nisi illorum calculum adiungerent. Proinde cùm Ionij duodecim ciuitatibus imperarent, quarum vna Smyrna, in publicis consilijs, si quando Smyrnensium aequales fuissent calculi, pars ea vincebat, cui subscripfissent Colophonij illi, quorum opera vicerant in praelio. Nec abhorrent ab his, quae refert Iabenus scriptor Graecus. Duodecim Ioniae ciuitates conuenire solitas: id concilium Panionium dicebatur: in quo si fortè calculis hinc atque hinc paribus nihil decerni poterat, accersebantur Colophonij, qui victoriam adferebant vtricunque parti fuissent suffragati. Erasmus in Adagijs. Hesychius indicat, morem fuisse apud Aetolos, fol. 264. Dinon Tarentinus praetura fungens, vir bello egregius, cùm reiecissent quandam eius sententiam ciues, vt pronunciauit praeco eam, quae obtinebat, prorensa manu: Haec, inquit, potior est. Sic Theophrastus, Adiecit in Rytino Apollodorus, cùm retulisset: Hae plures, praeco: At hae, illum dixisse, meliores: ratum???; fecisse pauciorum suffragia. Plutarchus in quaestionibus Graecis. POLLICERI, PROMITTERE, SPONDERE, VOVERE. Qvid. Religionem. Clodovevs Francorum rex ad Tolbiacum oppidum cum Alemannis congressurus, humana spe destitutus, ad opem coelestem implorandam versus, fidei vxori Clotildi in paciscendis nuptijs datae memor, Christum seruatorem se professurum vouit, si victor domum rediret. Aemylius lib. 1. Templum. Victis ad Anienem Gallis, Dictatore Furio Camillo, populus domum reuersus magna vi institit, vt alter Consul praeter morem ex plebe crearetur: quae rogatio iam aliquot annos du rauerat: ita vt nulli Consules, sed Tribuni potestate consulari crearentur. Opponebat se Senatus, & Camillo Dictaturam prorogabat, summo eius imperio securitatem suam coopta̅s. Sedenti pro Rostris Camillo, & ius dicenti, missus à Tribuno plebis viator, sequi iussit ei, manus???ue iniecit, quasi eum ducturus. Ibi clamor & strepitus occupauit, vt nunquam aliàs, forum: alijs, qui cingebant Camillum, viatorem à tribunali repellentibus: vulgo ex inferiore loco, vt detraheretur, vociferante. Ille in tali tumultu fluctuans animo, summum imperium tamen no̅ proiecit, sed abducto senatu contulit se in curiam. Quò priusquam ingrederetur, ad Capitolium respicie̅s, deos precatus est, vt praesentem motum in bonu̅ exitum verterent: aedem???ue Concordiae, si esset tumultus sedatus, vouit. Post magnam altercationem permissus tandem plebi alter Consul. Insequenti die coacto populi co̅cilio, aedes Concordiae, quae foro & concioni immineret, ob sedatum tumultum extruenda sciscitur. Adiectus insuper Latinis vnus, vt quaternis diebus agerentur, vt???ue populus Romanus omnis in praesentia sacrificaret coronatus. Plutarchus in Camillo. Dagobertvs Clotharij II. Francorum regis F. patris iram ob Sadregisillum Aquitaniae praefectum iniquè à se tractatum fugiens, hinc inde latuit. Tandem ad Catuliacum Parisiorum oppidum in speluncam peruenit, vbi corpora martyrum, Dionysij, Rustici, & Eleutherij condita erant. Inde cùm à militibus â patre missis retrahi deberet, oborto horrore, omnibus???ue membris capti milites, ingredi non potuêre. Pater existimans eos filio gratificari regnaturo, ipse ingredi conatur: sed eodem pauore correptus, non antè quàm filio data venia, ingredi potuit. Hinc à martyribus aiunt per quiete̅ admonitum Dagobertum, aedem illis vouisse, quam reru̅ pote̅s excitatam magnificentissimè excoluit. Aemylius lib. 1. Fridericus Boëmorum rex ad Pragam praelio certabat de rerum summa cum Sobieslao II. quem Caesaris Friderici I, auctoritate & auxilio deiecerat. Vxor Friderici Elizabetha, pugna̅ ex fenestra prospectans, eleuatis in coelum manibus, supplex vouisse dicitur templum sub D. Ioannis nomine in eodem campo à se aedificandum, in quo pauperes & egeni hospitio acciperentur, si Christus victoriam marito contulisset. Votúmne, an virtus militum, an vtrumque in causae fuit: tantam, tam???ue constantem impressionem ampliùs sustinere Sobieslaus non tolerauit, primus???ue fugae exemplum caeteris praebuit: quem Fridericus vsque ad pagum Prosyka insequutus, vulnus capiti eius, non tamen lethale, sua manu intulit, celeritati???ue equi magis iam, quàm vlli rei fidentem, destitit persequi. Exul tandem, extorris???ue aliena in terra mortuus est. Dubrauius lib. 13. Ver sacrum. Quondam Sabini feruntur vouisse, si res communis melioribus locis constitisset, se ver sacrum facturos. Quo voto dam nati, foetum omnem dicuntur eius anni statim consecrasse. Sed etiam Titus Liuius ipsius meminit, qui inquit: Pro his tan tis tot???ue. victorijs, ver sacrum dijs immortalibus agi, haberi???ue. & in alio etiam loco è libro trigesimoquarto: Ver sacrum videri pecus, quod natum esset inter Kal. Martias, & pridie Kal. Maias, P. Cornelio Scipione & T. Sempronio Longo Consulibus. Victorius libro trigesimoquinto Variaru̅ lectionum, capite vigesimosecundo. Corporis afflictionem. Matris pro filio intercessionem stultam, Horatius libro secundo, Satyra tertia describit: Iuppiter ingenteis qui das adimis???ue dolores, Mater ait pueri, menseis iam quinque cubantis, Frigida si puerum quartana reliquerit, illo Mane die, quo tu indicis ieiunia, nudus In Tyberi stabit. Casus medicúsve leuârit Aegrum, ex praecipiti: mater delira necabit, In gelida fixum ripa, febrim???ue reducet. Quóne malo mentem concussa? Timore deorum. Qvibvs. Dijs. VOTA proprié. Iephthe Israëlitarum iudex victoria de hostibus parta promisit Deo sese quod prinum domum reuertens animal obuium haberet, immolaturum, Itaq; filiam, quae ipsi prima occurrerat, sacrificauit. De nauigatione Thesei sic scribit Plato in Phaedone: Thesevm profectum in Cretam, cum bis septem hominibus votum suscepisse, fi ipse saluus saluos suos reduceret, singulis annis spectaculum Delphos ducturum ad Apollinem, quem morem Athenienses adhuc suo tempore seruarent, vt ipsam eandem Thesei nauem coronatam Delum mitterent; quo toto nauigationis tempore, quousque ad Piraeeum redijt, nefas sit quenquam supplicio capitali afficere. Insvbres Galli, qui è Transalpinis prodiêre, Alpium accolae, in Romanos arma sumere ausi, Britomaro duce, se non priùs balthea soluturos, quàm Capitolium ascendissent, spon tè iurauerant. Quos vbi Aemilius superauit, vt iurame̅ta praestarent, captiuos Romam duxit, ductos???; in Capitolium subinde discinxit. Redintegrato cum Romanis bello, Ariouisto duce, ex hostium exuuijs suo Marti torquem aureum vouêre. Sed Capitolinus Iupiter eorum votum intercepit, quandoquidem Flaminius de torquibus eorum aureu̅ Ioui trophaeum erexit. Viridomaro rege, Vulcano quoque Romano arma vouerant: sed frustrata eos vota aliò cecidêre. Caeso namque rege, Marcellus, tertius post Romulum, Feretrio Ioui opima spolia retulit. Bonfinius lib. 6. Dec. 1. Moris erat Romanis, vt Imperatores quinto ac decimo quoque Imperij sui anno, dies quosdam festos peragerent: in quibuis sacra, ludos???ue omnis generis facerent, ac praeterea dijs votis se solennibus obligarent, si se incolumes in proximum quinquennium aut decennium conseruassent, vt vota superiore quinquennio nuncupata pro retenta incolumitate persoluerent. Sic certè anno 289. Diocletianus & Maximianus, vterque quinquennali apparatu, vt assolebat, maximo edidit. Maximianus ea Treuiris celebrauit, quae tum Gallici sedes habebatur Impenij: Diocletianus in Syria. Sigon. lib. 1. Occid. imp. Albanvs rex Britonum, à Norma̅nis afflictus, votum vouit, cum assensu subditorum suorum, si Deus sibi victoriam largiretur, sese decimam parte̅ omnium bonorum suorum Deo & sancto Petro Romam missurum. Regino lib. 2. Regibus. Ingressuri olim apud Danos curiam proceres, famulatus sui principia, alicuius magnae rei voto principibus obligare solebant, virtute tyrocinium auspicantes. Sic Viggo quidam, armillis donatus à Roluone Danorum rege, voto se obstrinxit, si Roluonem ferro perire co̅tingeret, sese vindictam eius persecuturum. Saxo lib. 2. Subditis. Titvs Imp. quum admoneretur ab amicis, quòd plura polliceretur interpellantibus, quàm praestare posset: respondit: Non oportere quenquam à Caesaris colloquio tristem discedere. Suetonius. Militibus. M. Brvtvs Philippensi acie donu̅ militibus persoluit: ac promisit, si dimicassent strenuè, duas vrbes se eis praedae & direptioni daturu̅, Thessalonicam & Lacedaemonem. Hoc Bruti vitae crimen vnum inest inexcusabile: quamuis multò his tristiora militibus praemia Antonius & Caesar tribuêre, qui omni penè Italia veteres exegerunt cultores, vt agrum illis & op pida darent aliena. Plutarchus in Bruto. Sponsis. Apud Romanos Sponsa in mariti domu̅ introducta, inquit: Vbitu Caius, ego Caia, quasi dicat: Vbi tu dominus & paterfamiliâs, ego domina & materfamiliâs. Plutarchus in quaest. Romanis. Mortuis. Gothardvs Hildesianus episcopus, cùm mensae assidens, Meinuercum Padebornensem Episcopum è rebus humanis exemtum audisset, vtraque manu panem, qui appositus erat, album apprehendit: O benedicte, inquiens, Meinuerce, cùm te albus panis à communi morte non potuerit liberare: ego, quamdiu superstes ero, de albo pane nunqua̅ gustabo. Quod suum votum strictè seruauit. Chronicon Cosmidromij. Qvomodo. Cum Imprecatione Deuotione. Ex Tit. Fidem dare, huc quaedam. Illic Fides, hîc Promißio consideratur, f. 163. Lacedaemonij Argiuis agrum qui Thyrea dicebatur, abstulerant. Concursum vtrinque infestis signis, Lacedaemonij tamen victores euasêre. Ex co tempore Argivi tonsa coma, deuouerunt sese, ne priùs comam alerent, néve mulieres aurum ferrent, quàm Tyreas recuperassent. Lacedaemonij contrà, cùm tonsi essent, in posterum comati esse voluerunt. Herod. lib. 1. & Plutar. in Parallelis. Saraceni, capitibus & mentis abrasis, sibi diras horribiles imprecari solent. si è praelio nisi victores excedant. Osorius lib. 5. rerum Emmanuelis. Germani milites, quum eos Georg. Franispergus & Sithius Caroli V. Caesaris duces ad Papiam ad pugnam hortarentur, in genua procubuerunt, & truci murmure, quodam carmine enunciato, caua manu, collectum solo puluerem in terra sparserunt: qui mos erat antiquissimus eorum, qui se pro principe victoria???ue deuouerent, ac iurarent, se nisi victores domum non esse redituros. Iouius lib. 5. in Piscario. Cum Petitione, Restipulatione. Vide Tit. Petitionis. Faciam vt facias, promiuit simul & petit, f. 4082. 4203. DENEGARE. Cùm Athenienses quidam honores diuinos Alexandro negarent. Videte, ait Damodes, ne dum coelum custoditis, terram amittatis. Plutarchus. Pericles amico, qui falsum testimonium, quod iutato erat dicendum, ab eo flagitabat: Vsque ad aras respondit se amicum esse. Plut. in Apophth. Epaminondas Thebanus hominem turpem, qui fraudem non grandem admiserat, deprecante missum non fecit Pelopida: sed oranti amicae concessit, talia dicens accipere meretricibus conuenire, non ducibus. Idem. Qvaedam amatore̅ vetulum à se repulerat. Hîc cùm ille barba capillitio???ue fucato ad eam sub vesperam redîsset, subolfaciens illa fucum: Abi, inquit, nam patri non multò antè tuo quoque denegaui. Ex Graecis Epigrammatis. Postulante à Phocione Antipatro, vt quiddam, quod iniquum erat, ageret: Non vales, inquit, Antipater amico Phocione vti & adulatoré. Plutarchus. Idem Atheniensibus congiarium postulantibus: Puderet me, inquit, vobis si largirer, & huic (demonstrabat autem Calliclem credito rem suum) non persoluerem. Plutarchus de Immodica verecundia. Concilio Veronensi anno 1184. raro exemplo pontifex Lvcivs III. & Fridericvs I. Imp. interfuêre. Lucio postulanti, vt Fridericus Mathildis haereditatem, caertera???ue quae ecclesiae iuris teneret, restitueret, ille abnuit. Eidem verò petenti, vt Henricus filius rex insignibus Augustalibus ornaretur, disertè item à Lucio denegatum: atq; ita exulceratis vtrinque animis co̅cilium est dimissum. Sigonius lib. 15. regni Ital. Cùm Rom. pontifex auxilium contra Longobardorum regem Desiderium à Graeco Imp. peteret. respondit ille: Aut teipsum defende, cùm temporalia habeas: aut mihi ea restitue, & ego te defendam. Chronicon Ducum Bauariae. Carolvs VIII. Gallorum rex, vt Ludouicum patruum Nouariae à Venetis obsessum liberaret, nouas sibi copias è Gallia, mitti per literas petebat. Vxor respondit: Se iam viros, qui Alpes velint traijcere, omninò nullos habere: feminas viduas se permultos habere, quaru̅ viri in Italia perijssent. Bembus lib. 2. Historiae Venetae. PROMISSA ELVDERE. Philippvs Augustus Galliae rex, solenni à Friderico I. Imp. Vesontium in Burgundia conuentu indicto, venit eò noctu, quòd quidam suorum iurasset, regem venturum: sed in flumine ad vrbis moenia manus tantùm lauit, retro???ue abijt, execratus conciliabulum, quod Spiritus sanctus non indixisset. Cranzius. PRAESTARE PROMISSA. VOTA SOLVERE. Qvae, Qvalia. De Votis pijs, impijs, stultis, sub Habituum locis. Huc eadem, quatenus vniuersim materiam veluti habitibus subiectam continent, f. 2016. 3131. 4153. Qvibvs. Dijs VOTA soluere. Fuit Voventivm mos olim, vt qui co̅potes voti fuissent, quo potiora sumerent, veteribus persolutis, nouis se obligarent votis: vtpotè pater, qui solus auctorandi potestatem habet, votum filij nomine concipere, ipsum???ue numinibus obligare posset. Alex. lib. 3. cap. 22. As a rex Iudaeorum, ea, quae vouerat pater suus, obtulit in domum Domini, argentum, aurum, vasorum???, diuersam supellectilem. 2. Paral. 15. Israelitae & Ivdaei obtulerunt decimas, quas vouerant Domino. 2. Paral. 31. Berenice, vt Deo vota solueret, nudo pede & abraso capillo Hierosolymis ante tribunal supplicauit. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 22. ex Iosepho. Rex Artaxerxes praecepit Esdrae & populo, vt ferret munera Domino Deo Israël, quae vouerat. 3. Esdr. 8. Metapontini voti compotes, auream aestatem Apollini vouerunt, hoc est, vberrimum & quaestuosissimum annum deo & numinibus consecrarunt. Alex. lib. 3. cap. 22. Captis Godofredi Bolionij virtute Hierosolymis, Boemvndvs & Baldvinvs, quorum alter Antiochiae, alter Edessae restiterat, quòd in Europa nomina in sacrum bellum dederant, religione se adhuc teneri rati, nec solutum, quod coniurarant, non alibi quàm Hierosolymis arma posituros, in sanctam vrbem venêre. Qui domum redibant ex militibus sacris, palmam absolutae peregrinationis insigne secum tulêre. Aemilius lib. 4. Hostibus. Gens quaedam Pelasgica, quae Lemnum incolebar, nauibus tra̅smisit in Baebronem, vel (vt Herodotus) Brauronem Atticae regionem, atq; ex ea mulieres raptas abduxerunt. Pòst vbi pestilentia laborarent, oraculo iussi sunt Atheniensibus satisfacere, atque ita futurum, vt pestilentia liberarentur. Athenienses rogati, quo pacto placari vellent: denunciarunt vt Lemno decederent. Hanc conditionem cùm audissent Pelasgi, per iocum responderunt id facturos sese, fi quis Borea vento vnius diei nauigatione domo profectus, Lemnum transmitteret. Euenit deinde vt cùm Darius in Thracia agens omnia vndiq; subigeret, Miltiades dux Atheniensium è Cherroneso soluens, Lemnum aggrederetur, Pelasgis denuncians se Borea vniusque diei cursu adesse domo profectum: nam Cherronesum tenebat, atque illic habitabat. Itaque Hermon Pelasgorum princeps Lemno cessit. Id???; cùm Darij metu compulsus faceret, adsimulabat tamen se volentem cedere, quò gratum faceret Athenienfibus. Huiusmodi fermè leguntur in Graecorum collectaneis. Aemilius Probus in Miltiade aliqua̅to diuersius rem narrat. Quum Athenienses decreuissent coloniam mittere in Chersonesum, quae tum à Thracibus tenebatur, consultus Apollo, quem sibi ducem sumerent ad expellendos Thraces, iussit vt Miltiadem asciscerent. Is Lemnu̅ aggressus, postulauit, vt se sponte dederent Atheniensibus. Lemnij per iocum responderunt, se id tum facturos, cùm ille domo nauibus proficiscens vento aquilone venisset Lemnum. Nam hic ventus aduersus est Athenis proficiscentibus Lemnum. Miltiades ne illic tempus tereret, Chersonesum profectus est. Ea capta, rebus???ue illic ex animi sententia ordinatis, redijt Lemnum, & ex pacto postulauit insulam. Nam se vento Borea domo profectum venisse, quòd in Chersoneso domum habeat, decreuerat enim illic manere. Itaq; qui Lemnum tenebant, cessère metu. Erasmus in Adagijs. NON PRAESTARE PROMISSA. Consule locum Auaritiae perfidae in promisso, f. 2493. Plutarchus in vita Pauli Aemylij tradit Antigonvm regem, Demetrij nepote̅, eò quòd benignè promitteret omnibus, nec praestaret promissa, populari ioco dictum fuisse Dofonem, quasi Latinè dicas Dabonem, quòd ille quiduis petentibus respondere soleat, [Greek words], id est, Dabo. Tales sunt [Greek words]. Titvs Caesar Vespasiani F. quum admoneretur, netam facilis esset ad pollicendum, quòd longè plura promitteret, quàm praestare posset, respondit: Non oportere quenquam ab Imperatoris conspectu tristem discedere. Suetonius. Chares Atheniensium dux, quiduis cuiuis pollicebatur. At no̅ praestabatitem, quod receperat. Hinc prouerbium de irritis pollicitationibus, Charetis pollicitationes. Eras. in Adagijs. SALVTARE. Hîc de Salutatione, quatenus quis suam beneuolentiam alteri in primo aditu vel discessu proponit. Vt verò Optat ea, quae in sua non sunt potestate, ad Vota pertinet. Consule locum Popularitatis, f. 2893. Qvi Qvos. Faustissima & humano generi felicissima fuit illa salutatio, qua Gabriel angelus Mariam [Greek words] in vrbe Galileae Nazaretha allocutus est: ab omnibus Christianis summae consolationis loco assiduè recolenda, quòd per benedictum illum fructu̅ maledictio omnis exterminata fuit. Lucae 1. Admirandae fuerunt illius salutationis vires, qua semper virgo Maria Elizabetham cognatam praegnante̅ impartiuit. Nam quamprimùm Elizabetha salutantis vocem exaudiuit, infans, quem vtero gestabat, prae gaudio subsilijt: vt cuius olim praecursor futurus esset, eum in vtero etiamnum existens, quo poterat honoris gestu exciperet. Idem. Praecepit Iesvs Christus discipulis suis, vt in quamcunq; domum intrarent, primùm dicerent. Pax huic domui, Lucae 10. Aegevs, Pandionis regis Atheniensium, filius ad Medeam inquit, apud Eurip. in Medea: [Greek words] [Greek words]. Salue Medea. Hoc enim prooemium pulcrius nullus nouit, ad alloquendum amicos. Alcestis pro marito Admeto moritura valedixit in aedibus singulis, apud Eurip. in Alcestide: [Greek words], [Greek words]. Nullus erat adeò abiectus, quem non allocuta sit, & allocutionem receperit. Pugnam Marathoniam denunciauit, vt Ponticus Heraclides tradit, Thrasippvs Eroensis. Pleriq; Ericlem memora̅t, currentem in armis adhuc ex acie calidum, ac concidentem in ianua primorum, hoc tantùm dixisse: Saluete, nos salui sumus. mox expirasse. Plut. de gloria Athen. M. Crassvs infimi ordinis homines fingulos, nominib??? semper proprijs salutasse dicitur. Plut. in Crasso. Galba, qui postea imperauit, aetate nondum constanti, veterem ciuitatis exoletum???; morem, ac tantùm in domo sua haerentem, obstinatissimè retinuit: vt liberti serui???ue bis die frequentes adessent, ac mane saluere, vesperi valere sibi singuli dicerent. Suetonius. Athenodoro philosopho causationem senectutis flagitanti, vt sibi liceret redire domum, Augustus concessit. At cùm ille Caesari dixisset vale, volens aliquod philosopho dignum monumentum apud illum deponere, adiecit: Caesar, cùm fueris iratus, ne quid dixeris fecerísve, priusquam Graecarum literarum 24. nomina apud te recensueris. Caesar eius dexteram amplexus: Adhuc, inquit, te praesente mihi opus est. totum???; etiam annum apud se detinuit: Graecorum illud insusurrans prouerbium, Silentij sunt tuta fidei praemia. Erasmus lib. 4. Apophtheg. Theophilum dominum suu̅, ab Michaële Imp. in Peloponnesum reip. gratia missum Basilius Macedo comitatus est, Theophilus in Achaia precandi gratia templum D. Andreae magno cum comitatu, Basilio absente, intrauit. Cui Monachvs fano praefectus nullum reuerentiae signum exhibuit. At Bafilio soli eôdem se conferenti & assurrexit vt magistratui, & more Imperatorum salutauit, expostulanti??; secum Danielidi mulieri ibi primariae, respondit: se non vt communis conditionis alicui, sed vt à Deo destinato Rom. Imperatori assurrexisse. Euentus???; praesagium hoc confirmauit. Cedrenus. Damianus, ecclesiae Papiensi praefectus, fingularis sanctitatis atq; doctrinae vir, cùm Alahis dux Tridentinus pulso Cuniperto regnum inuasisset, ne ipse aut ecclesia sua detrimenti aliquid caperet, Thomam diaconum prudentem ac religiosum virum ad sacram salutationem offerendam misit. Thomas profectus nunciari Alahi iussit, se pro foribus stare, & ab episcopo benedictionem afferre. Tum Alahis, qui vtpote Arrianus praecipuum in clericos gerebat odium, responderi imperauit, si munda foemoralia haberet, intraret: fin minus, foris se contineret. Tum Thomas: Nunciate, inquit, me foemoralia munda habere, quia hodie bene lota induxi. Quod cùm nunciatum Alahi esset: Atqui ego, inquit, non de foemoralibus loquor, fed de ijs, quae intra foemoralia continentur. Thoma verò hanc Dei, non illius curam & cognitionem esse subijciente, Alahis ad se venire hominem iussit, atque asperis & contumeliosis verbis excepit. Sigonius libro 2. regni Ital. QVOMODO. Modus salutandi varius. Qui osculum habet iunctum, sub Tit. Osculationis illustrabitur, f. 252. Qui honoris causa instituitur, ad Fortuita pertinet. Qui beneuolentiae, huius propriè estloci. Aegyptii loco compellandise mutuò in vijs adorant, genu tenus demissa manu. Herodot. lib. 2. Persae si notis & aequalibus in via occurrant, eos osculantur: si humilioribus, adorant. Strabo lib. 15. [Greek words] Graeci salutationem vocant in genere. Propriè tamen videtur eum salutandi morem exprimere, quando dextris iunctis, amicum ad nos trahimus: [Greek words], quod trahere vel stringere significat. Quo salutandi more Germani frequenter vtuntur, wan̅ man einen zu sich zeucht / oder die handt truckt. Graeci non proprio, sed officij nomine, aut muneris, quod gerebant, salutare, religiosiùs putarunt. Si qui tamen praecipua dignitate & honoribus fulgerent, illos proprijs salutare nominibus decorum videbatur. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. [Greek words], Gaudere. Salutationem hanc serò epistolis additam fuisse, quidam censent. Olim enim alius alij simplici [170] ter scribere solebat, cuiusmodi est: Amasis Polycrati haec dicit. Primum Cleonem ait Eubulus comicus, sic scripsisse Atheniensibus è Sphacteria, ea???ue re valde laetatum esse, ignorantem, veteres etiam ea voce fuisse vsos, atq; ita inter se salutasse, non solùm in primo congressu, sed etiam in discessu: & Gaudere, pro valere, & sanum esse, vsurpasse. Vtaues, quae ab hominibus discunt, Salue, & Sis felix: &, Iupiter propitius est, & hoc genus alia. Suidas. Salutan di formulae apud veteres breuissimae. Platoni vsitatum [Greek words], Aristoteli [Greek words], Isocrati [Greek words] virtutis est, internorum scilicet animi bonorum. [Greek words] externorum bonorum praecipua. Ipsum verò Gaudium velut accidens comiratur bonatam interna quàm externa. Horatius in Epistolis inquit: Celso gaudere & benerem gerere Albinouano. Pyrrhus Epirotarum rex bellum inferebat Antipatro Macedoni. Lysimachus studens Antipatro succurrere, cùm sciret Pyrrhum omnia gratificaturum Ptolemaeo, misit ad eum literas adulterinas, vt mercede accepta ab Antipatro trecentorum talentorum expeditionem illam omitteret. Soluta epistola, confestim odoratus Pyrrhus est Lysimachi fraudem. Neq-; enim scriptam habebat consuetam salutationem, Pater filio S. D. sed, Rex Ptolemaeus regi Pyrrho S. D. Plut in Pyrrho. Apud Romanos id longè praestantissimum fuit, suis nominibus quenq; reuereri & salutare, salutantibus???; reddere falute̅. Ideo nomenclatorem, qui nomina suggereret. habuêre. Si autem nomen non succurreret, illum honoris causa Dominum appellabant. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Dion in Adriano, Cornelivs (inquit) Fronto peruesperi quandoq; ab coena domum repetens, officium cuidam praestiturus, [Greek words] id est, veste coenatoria est iudicium ingressus, ac iudices ita salutauit, vt non maturino vteretur verbo [Greek words], id est, Aue: sed vespertino, [Greek words], quod Salue interpretantur. Caelius lib. 16. cap. 11. A. L. Salutem & Apostolicam benedictionem, Cletvs Pontifex praefationis loco pofuisse primus dicitur. Quem salutandi modum pontifices, qui sequuti sunt, seruarunt. Christvs & suum salutationis genus, Pax vobis, aut huic domui, vsurpare consueuit, quemadmodum Graeci peruetusto more [Greek words], Latini Salue, vel Salutem, Hebraei verò, Pax tibi. Eam salutationem nunc episcopi vt sibi peculiarem vindicant. Polyd. lib. 8. cap. 2. de rerum Inuent. Boiemi veteres Suantouitum, vti etiam caeteri Sclauini, coluêre. Manent vestigia superstitionis etiamnum, quando excepturi aliquem peregrè aduenientem, Vitei Vitei acclamant, felicem ei aduentum & salutem precantes, quòd olim pestile̅tia grassante soli Suantouiti cultores ab eo malo immunes fuerint. Dubrauius lib. 1. Mos est Navticvs eiusmodi, vt qui plus aut viribus aut dignitate pollent, velint vt quae sibi occurrerint naues velificationem intermittant, antennas???ue demittant, cùm honoris sui causa, tum si quid ab illis quaerere aut petere velint, possint. Id qui nolunt facete, ius est, bello cogere vt faciant: saepe???ue accidit, vt ea de causa pugnae maximae existant, plurimorum???ue hominum caedes consequantur. Bembus Ven. Hist. lib. 4. Principes Turcorum, cùm mutua sese reuerentia afficiunt, ter digito labellum compescere solent. A quibus vulgatae istae apud Hispanos. Italos, & Gallos, iam etiam apud Germanos, vt facilis est harum in eptiarum potius, quàm virtutum imitatio, manuum deosculationes. Cuspinianus. Pavlvs Chuporus Sigismundi Imp. praefectus Eruoiam Spaletij ducem in aula Imp. quia ipsius aspectus mores???ue rusticum hominem praeferebant, nunquam aliter, quàm expresso bouis mugitu, salutabat. Hincfactum, vt cùm Eruoia à Sigismundo defecisset, multos???ue ex ipsius ducibus ac praefectis cepisset, dimisisset???ue omnes sine precio humanè, vnum Paulum detinuerit, ei???ue nudo statim pellem bouis assui iusserit, dicens: Vellese, vt voci illi personae quoque imago responderet. Fulgosus libro 9. capite 10. NVLLA SALVTATIO. Qvidam à Socrate salutatus, non resalutauit: sed hoc nequaquam molestè tulit Socrares. Amicis autem admirantibus, & ob hominis inciuilitatem indigna̅tibus, dixit: Si quis nos praeteriret peius affectis corpore quàm nos sumus, nequaquam illi succenseremus. Curigitur illi succenseam, qui peius affectus est animo, quàm nos sumus? Eras. lib. 3. Apoph. Alexander Magnus victo Dario nulli mortalium, praeterquam Antipatro & Phocioni, in literis salutem dedisse narratur. Aelianus lib. 1. Var. hist. & Plut. Demetrivs praeter se & Antigonum patrem, rege̅ nec nominasse quenquam, nec salutasse dicitur: Nero Caesar nedu̅ salute, sed ne resalutatione quidem aliquem impartiuit. Suet. Hannibal eò insolentiae processisse dicitur post victoriam ad Cannas, vt nulli ciuium suorum, nisi per interpretem, responsum aut salutem dederit: & Pallas Claudij libertus, eius proteruiae fuisse, vt non modò nulli ministrorum salutem impartiuerit, sed ne vocem quidem cum familiari communicarit. Alex. lib. 2. cap. 19. Tiberivs Caesar, cùm Rhodii ad eum scripsissent, nec essent ei in estrema epistola salutem precari, eos???; ob eam rem accerfiri iussisset, tanquam statuisset in ipsos animaduertere: vt venerunt, nihil fecit acerbius: sed eos, posteaquam vota, quae deerant epistolae, subscripserunt, dimisit. Dion Nicaeus & Suetonius. Ladislavs Hungariae & Boëmiae rex, cùm ei in Pragensis vrbis introitu Magister Rokyczanus Hussitarum antesignanus, archiepiscopatum Pragensem ambiens, cum suis officij gratia in conspectum prodiret, Regem???ue salutaret, eum valde frigidè resalutauit. At occurrente ex arce Pragensi sacerdotum coetu cum sanctis reliquijs, ipsos sacerdotes hilari ore affatus est, reliquias verò veneratus & osculatus. Dubrauius libro 29. VOCARE. ad Coenam Olim Qvi vocabant ad coenam, designabant ad quam vmbra̅ solarij vellent adesse conuias. Itidem qui vocabantur, ne venire̅t ante tempus, rogabant, ad quotam lineam esset veniendum. Porrò vmbra decem pedum erat gratissima parasitis, coenae spem faciens, quemadmodum & fumus largior exiliens è culina. Erasmus in Adagijs. Trivmphales Romae olim Consules & Senatum ad coenam triumphalem inuitaba̅t: inde verò publicè rogabant co̅sules, ne venirent, ac per nuncios, ne accederent ad coena̅, petebant. Nam locus viro triumphali & sedes danda erat honoratissima, & ille à coena deducendus: quae fas no̅ est alteripraesentibus consulibus tribui, sed illis. Plut. in quaest. Rom. ad Officivm. Vide Tit. Electio magistratus, f. 710. 810. OFFERRE. Potvm. Christo opt. max. in cruce pendenti Milites in extremo agone potum obtulêre acetum cum fesse mixtum: ludibrij ne causa, an misericordiae, vt vitales spiritus pabulo conueniente defecti tanto ocyus resoluerentur? Moschi Tartarorum principis legato ad se venienti poculum lacte equino plenum offerre, in seruitutis notam, cogebantur: tum verò quicquid legati auidè potantis labra subterfugisset, siue in equi iubam & armos, siue in terram decidisset, id Moschus orator lingua lambebat. Cuius seruitutis indignitate permotus Ioannes, excusso Tartarorum iugo, Moschorum tyrannidem primus arripuit. Sigismundus Herberstein. NVPTIAS. Vide Titulum, Matrimonij honor oblatus, f. 876. MORTEM, CAEDEM. Diogenes Sinopensis Antisthenem è morbo decumben tem fica accinctus inuisit, dicens: Nunquid amico est opus? Laërtius lib. 6. Eqvvm. Deletis Cannensi praelio Romanis exercitibus, vbi plus quàm arma Romanos fuga defendit, intercos, qui praelio viui excessêre, Corn. Lentvlvs Aemilium consulem vulnere confectum extra viam perspexit. Qui, quamquam hostes in sequerentur, plus pudore, quàm mortis metu motus prope Aemilium Paulum ab equo descendit, atque eum Aemilio obtulit: obtestatus multis verbis, Ne morte sua grauiorem populo Rom. eam cladem, facere vellet. Etenim se iuuenem aiebat corporis robore adiutum, pedibus salutem inuenturum. Quòd si alterutri moriendum esset, referre ad Reipublicae salutem, vt ipse potius quàm Consul moreretur. Sed Aemilius alterius ciuis morte suam seruare vitam recusans, iuuenem, vt in tutum se reciperet, hortatus, mandata ad Senatum dedit, nec multò pòst ab hostibus oppressus fuit. Liuius. BENEFICIVM DARE. [Greek words] ab Arist. definitur esse, [Greek words] (qui aliquod bonum habet, aut habere videtur) [Greek words] (bene mereri, & gratiam sibi conciliare, seu rem gratam sacere) [Greek words] (sic enim gratias referret) [Greek words] (sic enim non beneficium conferret, sed minore maius, aut aequali aequale foener aretur) [Greek words]. Est ergo animi generosi affectus, à [Greek words] tanquam ab affectu effectus proueniens, [Greek words] haec actiua & liberalis. Est alia paßiua, & iusta, Gratitudo propriè, quae ab alio accepta beneficia vel voluntate vel beneficio pari rependere studet. QVALE. Publicum. Probvs Imp. Romanis in voluptates vinum dedit. Hoc Aurelianus antè facere constituerat: sed à Caro praefecto praetorio suo prohibitus, qui dixisse fertur: Si vinum Pop. Romano damus, superest vt & pullos & anseres demus. Cuspin. Hadrianvs IV. Pp. Friderico I. Imp. coronam imperialem Romae imposuerat. Caeterùm cùm ob non punitos latrones quosdam, qui Ludonensem archiepiscopum Roma redeuntem ceperant, eum grauiter reprehen disset, & per literas imperialis coronae insigne ipsi collatum, tanquam Beneficium magnum exprobrasset: Imperator eo verbo offensus grauiss. schisma excitasset, nisi Pp. Beneficij voce non Feudum, sed Bonum factum se intellexisse declarasset. Sigonius lib. 12. regni Italici. Priuatum. Mutuuum beneficium Clavdi & Caeci Ausonius ex Epigrammatis Graecis sic conuertit: Insidens caeco graditur pede claudus vtroq;, Quo caret alteruter sumit ab alterutro. Caecus namq; pedes claudo, gressum???; ministrat, Ar claudus caeco lumina pro pedibus. Qvibvs. Pontificibus. Aistulfus rex Longobardorum sublato Exarchatu Graecorum, Romanos armis cogere volebat, vt sibi quotannis singuli pro cuiusque capitis defensione aureum solidum penderent. Id cùm Stephanus II. Pp. ferre non posset, nec quicquam auxilij à Graecis speraret, in Franciam ad Pipinvm effugit. Erat Pipinus magno illo beneficio pontificiae sedi obstrictus, quòd Zacharias Pontifexipsi nuper, Chilperico rege abdicato, Francorum regnum addixerat, id???ue, quod fieri vix posse videbatur, sacrosancta auctoritate sua iustum effecerat, cupiebat???ue idem ius ad Carolum & Carlomanum filios ab eadem potestate transferri. Ergo ad centum passuum millia Carolum filium, qui postea Magnus est appellatus, obuiam cum suis optimatibus misit, ipse cu̅ vxore ad tertium lapidem sese obtulit, atq; ad eius conspectum de equo descendens, & se ad terram inclinans vnà cum coniuge, & filijs, & optimatibus suis, ipsum excepit, & cùm aliquo etiam spacio operam ei stratoris nauasset, cuncto cum canticis & laudibus, occurrente populo, in regiam Pontigonis perduxit. Pontifex, solenni pompa Pipinum, & Carolum, ac Carlomanum filios, & vxorem Bertradam reges inunxit, solenni carmine astantes Francorum proceres sacrae detestationis obstringens, ne quando alios, quàm ex superstite ipsorum progenie, super se regnare luberent. Mox bellum pro recuperando Exarchatu Pentapoli???, suasit, & verò ne ea redderentur Graeco Imperatori contendit. quippe Constantinum Copronymum propter desertam Italiae tutelam, & inimicitias cum ecclesia apertè susceptas, indignum esse, qui rerum in Italia potiretur. Quòd si Pipinus aut grati hominis ossicium praestare, aut animae suae consulere, aut pontifici laboris & periculi sui praemium aliquod tribuere vellet, qui durissimum ac periculosissimum iter pro salute Italiae atque ecclesiae suscepisset, vtramque regionem beato Petro praecipui beneficij loco concederet. Tum Pipinus palàm audientibus omnibus: Ego verò, inquit, si me Longobardicae compotem victoriae Deus fecerit, polliceor, me pro remissione peccatorum meorum impetranda Exarchatum & Pentapolim, Reipublicae Romanae ademta, beato Petro & successoribus eius traditurum in perpetuum possidenda. Atque ita praesentem scribam referre in tabulas iussit, eas???ue & suo, & Caroli, & Carlomani filiorum praesentium sacramento muniuit. Aistulfo igitur ad pacem coacto, Pipinus (multum licet intercedentibus Graecorum legatis) Exarchatum Pentapolim???ue S. Petro & successoribus eius in perpetuum possidenda concessit, atque ita scribam referre ipsas donationes in tabulas iussit. Neque ita multò pòst Fulrado abbate, qui ab Aistulfo singula acciperet, & pontifici assignaret, relicto, ipse Franciam repetiuit. Fulradus cum procuratoribus Aistulsi in Exarchatum Pentapolim???; progressus, omnes vrbes, praeter Ferrariam, Fauentiam, & Caballum recepit: & obsidibus de vnaquaque sumtis, ac primoribus secum earum ductis, Romam adijt, atque singularum vrbium claues vnà cum tabulis ipsis donationis in Confessione sancti Petri deposuit. Caeterùm Exarchatus (qui pòst Romaniae seu Romandiolae nomine appellatus est) complexus est Rauennam, Bononiam, Imolam, Fauentiam, Forum Popilij, Forum Liuij, Caesenam, Bobium, Ferrariam, Comaclum, Adriam, Ficolas, & Gabellum. Pentapolis verò Ariminum, Pisaurum, Concham, Fanum, Senogalliam, Anconam, Auximum, Humanam, Aesium, Forumsempronij. Montem Feretri, Vrbinum, Territorium Balnense, Calles, Luceolos, & Eugubium, cum castris & finibus ad haec oppida pertinentibus, vt ex Ludouici Pij priuilegio apparet, quo haec donatio co̅firmatur. Pontifex noua ditione ornatus Rauennatem administrationem archiepiscopo & tribunis ciuitatis concessit: vnde archiepiscopus se Exarchum inscripsit. Sigonius Com. de regno Ital. Sacris hominibus. Lvdovicvs XI. Francorum rex, cùm precibus piorum vitae diuturnitatem sibi conciliari posse persuaderet, sacros homines quosuis maximis affecit beneficijs, praesertim eos, qui vel vitae sanctimonia vel etiam miraculorum dono praestarent. Itaq; fratrem Franciscu̅ de Paula, qui postea Minimoru̅ collegium instituit, ex media Calabria no̅ sine magnis molestijs & impe̅sis acciuit. Claud. Seisselius in hist. Ludouici XII. Regibus. Apud Persas rex, in principio dominatus, quodcunq; optaret à populo donum ferebat. Alex. lib. 4. cap. 23. Amicis. Vide locum Amicitae Officia, f. 860. Hostibus. Priscorum superstitio credidit, obseruanda vel maximè munera, à quibus, quo animo mitterentur: propterea quòd quae darentur ab ijs, qui nobis malè cuperent, exitio plerunque fuisse constaret: ita vt fuit pyxis illa fallax, per Pandoram à Ioue Prometheo missa: quemadmodum fuit & vestis, qua Medea nouam nuptam Iasonis donauit: rursum vestis, illa, quam Deianira misit Herculi Iliados narrantur Hector & Aiax inita amicitia, dona inter sese permutasse, atque Hectorem Aiaci donasse gladium, Aiacem Hectori dedisse baltheum: deinde pariter ambobus suum munus exitio fuisse. Siquidem Aiax victus ab Vlysse, cognitis???ue ijs, quae per insaniam tum dixerat, tum fecerat, eodem gladio sibi necem consciuit. Item Hector per occasionem balthei occisus est ab Achille iuxta muros Troianos. Apud Sophoclem Aiax mastigophorus posteaquam mori decreuisset, execratur eum gladium, quem quondam ab inimicissimo dono acceperat, eum???; sibi fuisse inauspicatissimum ait, neq; quicquam omnino postea feliciter apud Argiuos successisse. De quibus extat tale epigramma: [Greek words] Aiaci datus ensis ab Hectore, baltheus Aiace Hectori: vtriq; suum donum erat exitio. Item epigrammate: [Greek words] Atq; ita ab hoste hosti veniunt lethalia dona, Quae studij specie fata necem???; ferunt. Seruius ostendit eôdem Vergilium allusisse Aeneid. 4. ???ensem???ue recludit Dardanium, non hos quaesitum munus in vsus. Gladium intelligens ab Aenea relictum, quo Dido sese confodit. Erasmus in prou. [Greek words]. Porsena rex Hetruscorum discedens ab Ianiculo, ex foederis lege, castra opulenta, conuecto ex propinquis ac fertilibus Hetruriae aruis commeatu, Romanis dono dedit, inopi tum vrbe ab longinqua obsidione. Ea deinde ne populo immisso diriperentur, hostiliter venisse, bona???ue Porsenae appellata, gratiam muneris magis significante titulo, quàm auctionem fortunae regiae. Erasmus in Adagijs. Damnatis. Aegyptijs fuit in more, vt hi, de quibus sumendum erat supplicium, ceruices fune innexas tenerent, & frenata ora: pridie???; quàm darentur neci, munuscula & coenam ex Regis mensa acciperent. Alex. lib. 3. cap. 5. Cae sarvm temporibus Romae, quos morte afficere volebant, illis exquisita obsonia & partem coenae mittebant. Si [172] verò indicta causa supplicium sumendu̅ foret, tradito libello, supplicium caedem???; demandabant. Alex. lib. 3. cap. 5. Qvomodo Affectis. Dare. Petentibus, Expectantibus. Hoc propriè Gratificari est, gratum facere, & hoc ipso beneficio ad gratiam mutuam alterum obligare, f. 862. Non Petentibus, Non Expectantibus. Telegoras vel Telestagoras apud Naxios praediues quispiam ac praepotens erat, cui quòd quotidie multa â Naxiis missitarentur, vulgato sermone receptum est, vt venditores paruo licitantibus dicerent, [Greek words]. id est, Malim Telegorae dare. Athenaeus lib. Dipnosophistarum octauo, ex Aristotele. Adrianvs Imp. in balneo veteranum quempiam, seruuli penuria, sese marmoribus affricantem co̅spicatus, eum & seruulis aliquot & sumtibus donauit. Quod reliqui veterani feliciter cessisse videntes, coeperunt & ipsi complures sub oculis imperatoris sese marmoribus affricare, vt hoc modo principis elicerent benignitatem. At ille euocatis senibus, iussit vt alius alium vicissim defricarent, atq; ita pueris nihil opus fore. Is iocus postea in vulgi fabulam cessit. Spartianus. Nolentibus, Inuitis. Calabri hospitis munera rectè dixeris, rusticana leuia???;, quae???; magis onerent accipientem, quàm iuuent, aut quae donantur contemta. Siquidem Calabri, quòd pyris abundent, consueuerunt ea hospitibus affatim apponere, deinde saturos, bellariorum vice domum auferre iubent. Quòd si recuses, eadem porcis obijciuntur. Atqui istud haud est dare munus, sed abijcere. Is demùm dat, qui simul & precium muneris expendit, quod largitur, & eius meritum, quem eo donat. Erasmus in Adagijs. Gratis. Beneficium mutuum. Exempla ex loco Gratitudinis petantur, f. 3353. BENEFICIA, MVNERA NON DARE. Consule locum Iustitiae profanae, Non dare indignis, f. 3272. Phocion Antinatro regi denegans aliquid: Non potes, inquit, me simul & amico vti & adulatore. Plut. de Immod. ver. AVXILIARI, OPITVLARI. RESPECTV Modi. Nemp. Pugnando. Vide locum Munificentiae, Auxilium contra hestes liberaliter datum, f. 862. Diodorus narrat Priamum, cùm bello premeretur, misisse, qui à Tavtane Assyriorum, rege, cuius imperio & ipse Priamus parebat, subsidium suo nomine peterent Assyrium decem millia Aethiopum, totidem Susianorum, ac currus ducentos misisse, praefecto illis Memnone Tithoni satrapae apud regem gratiosissimi filio, cuius Homerus meminit. Nam in eo bello occidit, iuuenis corporis atque animi dotibus praestantissimus, qui???ue pugnando multa ediderat egregia facinora. Erat Athenis [Greek words] festum, q. accursus ad ferendam opem, id enim est [Greek words]: quòd cùm belligerarent cum Eumolpo Neptuni filio, Xanthvs siue Xuthus Crete̅sium rex magna celeritate Atheniensibus suppetias tulit. Propter quod in generum est adscitus ab Erechtheo rege. Ius proinde regni Atheniensis, Androgeus Minois filius, Xanthi nepos, ab Aegeo Thesei patre repetebat. Quo insidijs Aegei sublato, Minos bellum intulit Atheniensibus, cum diris execrationibus, quae Athenienses ita afflixerunt, vt singulis annis septenos pueros & totidem virgines Minoi péndere cogerentur. Lud. Viues in lib. 18. Aug. de Ciuit. Dei, cap. 12. Arcades olim inter Graecos bellicosissimi, suis auspicijs, suo???; titulo nunquam hostem vllum superarunt, verùm alijs suppetias ferentes persaepe. Vnde illud illis fatale videbatur, alijs vincere, non fibi. Erasmus in Adagijs. Socrates Alcibiadem discipulum suum in pugna ad Potidaeam grauiter vulneratum solus defendit, & tum ipsum, tum arma conseruauit. Plato in Symposio. Patrocinando. Agesilavs Spartanorum rex aduersarios suos in aperto quidem non fatigabat: sed efficiebat, vt ex illis aliqui duces & rectores foras mitterentur: quorum detegendo in potestare nequitiam & auaritiam, mox postulatis rursus opem ferendo & patro cinando, necessarios sibi reddidit, & ad se traduxit, vt infestum haberet neminem. Plut. in apoph. Deducendo. L. Albinvs, de plebe Romana non postremus, fugiens Gallos, vt est apud Liuium lib. 5. ex rheda vxorem filios???ue descendere iussit: & Vestales (quae cum sacris fugiebant) currui imposuit, quo citiùs fuga̅ adornare possent. Volat. lib. 13. cap. 3. Anthropol. Mintvrnenses C. Marium, qui L. Syllam fugiebat, miseratione moti ad mare educeba̅t. Hîc cùm aliud alius ei promtè praeberet, & maturarent omnes, mora interponebatur tamen. Nam lucus Maricus appellatus (quem sacrum habent, seruant???ue ne quod importatum est inde exportetur) distinebat iter ad mare, & circuitus retardabat: quoad Senex quidam inclamauit, nullum inaccessum esse vel religiosum, quo seruaretur Marius, iter. Atq; hic princeps arripuit quippiam ex ijs, quae ad nauem comportabantur, ac per locum illum euasit. Ea alacritate omnibus properè suppeditatis, cùm Belaeus quidam Mario praebuisset nauem (tabulam postea illarum rerum pictam eo in templo dedicauit) inde euectus Marius vela fecir in altum, & Africam tenens decucurrit Carthaginem. Plut. in Mario. Personarvm, Qvibvs. Puta Ciuibus. Epaminondas Boeotarchatu per inuidiam deiectus, & priuatus militare iussus, cùm exercitum praetores in loca incommoda coniecissent, & obstreperet eis tumultus militaris (nam premebant missilibus eos hostes) euocatus ex cohorte sua, primùm confirmando exercitu tumultum & trepidationem repressit, deinde instructam ac digestam aciem, quae confusa fuerat, facilè in de recepit, atq; infestam hostibus opposuit, vt concederent illi alió. Plutarchus an Seni tractanda respublica. Q. Fab. Max. Dictator, vbi M. Minutij equitum magistri insolentissimi (cum quo ei potestatem adaequarat populus, insigni iniuria) circumueniri turbari???, conspexit aciem, percusso femore atq; ingenti edito suspirio ad circumstantes, O dij immortales, inquit, quanto celeriùs quàm timui, seriùs tamen quàm cupiuit, perdidit semetipse Minutius. Et cùm efferri raptim signa & sequi iussisset legiones, exclamauit: Nunc milites, siquis memoriam habet M. Minutij, properet: egregius est enim vir, & amans patriae: quòd si quid, dum festinat eijcere hostem, offensauit, aliud erit succensendi tempus. Primus Fabij conspectus fugauit ac dissipauit in campo circumuagantes Numidas. Cernens pugnam inclinatam Annibal, Fabium???, praeter aetatem valida per infestos hostes impressione facta, aduerso tumulo contendere ad Minutiumremisit praelium, signo???ue receptui dato Poenos in castra reduxit. Receperunt se Romani quoq; haud inuiti. Fertur cùm se reciperet, de Fabio Annibal ita adamicos dixisse iocans: Nónne saepiùs vobis praedixi ego, hanc in iugis montium sedentem nubem cum turbine aliquando & procella imbrem effusuram? Secundùm praelium Fabius lectis caesoru̅ spolijs in castra regressus est, nec vllum ei superbum aduersus collegam vel iratum excidit dictum. Plut. in Fabio. Socijs, Amicis. Antiquitùs Heroes assiduè in armis agentes, velut in clypeo diuersabantur: & si quid opus fuisset amicis, quod armis praestari poterat, id promtè praestabant, vtpote sola virtute diuites. Et apud Homeru̅, heroes tergoribus bubulis accipiuntur, & apud Maronem Euander Aeneam ???villosi pelle leonis Accipit. Ex tergoribus autem integebantur clypei. Eras. in Adagijs. Coniugibus. Electra apud Euripidem Colono desponsata, sui officij memor, sic ad illum ait: [Greek words] Quod Horatius de Agricolarum vita extulit: Quòd si pudica mulier in partem iuuet Domum atque dulces liberos. Eadem ipsa addit: [Greek words] [Greek words]. hoc est, Oportet me in partem iuuare, vnà ferre, ac partem aliquam laboris tui in me suscipere. Victorius libro vndecimo Var. lect. cap. 5. AVXILIVM NON FERRE. Ex Tit. Desertorum plera???, huc referantur. Illic Desertio, à Perfidiae habitu promanans: hîc tanquam effectus Perturbationis consideratur, f. 3581. COMMVNICARE BONVM. Hoc loco Communicationem Boni, quod in sua quis habet potestate, perpendimus. De Communicatione Veri superiùs egimus. Etsi verò idem diuerso respectu & Bonum & Verum, ne tamen classes rerum confunderemus, de Communicatione rei eiusdem subiecto, sed ratione diuersa, distinctis Titulis agendum fuit. Qvid. Commvnicare Bona. Timaeus apud Laërtium tradit, hoc dictum [Greek words] primùm à Pythagora profectum fuisse. A. Gellius Noct. Attic. lib. 1. cap. 9. testatur, Pythagoram non solùm huius sententiae parentem fuisse, verumetiam huiusmodi quandam vitae ac facultatum communionem induxisse, qualem Christus inter omneis Christianos esse vult. Nam quicunque ab illo in cohortem illam disciplinarum recepti fuissent, quod quisque pecuniae familiae???; habebant, in medium dabant: quod re atq; verbo Romano appellatur [Greek words]. id est, coenobium, nimiru̅ à vitae fortunarum???, societate. Erasmus. Vxores. Sub Amicitiae officijs, Communicatio vxorum. f. 863. NON COMMVNICARE, OCCVLTARE, ABSCONDERE, RETICERE Bonum. Qvid. Pvta Opes, Thesauros. Consule Tit. Prudentiae in conserua̅dis opibus, f. 2517. 1719. Cadauer. Vide Tit. Prudentiae in Sepultura. Lvitprandvs Longobardoru̅ rexè Sardinia insula D. Augustini corpus Papiam transtulit, & ne facilè sciri posset quo loco conditum esser, tribus locis effossis structis???ue sepulcris, & noctu clam occlusis, alio loco condi iussit, vt certo loco ignorato, minus promta eius rapiendi occasio foret. Bern. Saccus lib. 9. hist. Ticinensis. Idola. Rachel Labanis patris sui lares furata, eo persequente, simo camelino obrutos sub vestibus occultauit insidens, praetextu menstruorum. Eos ipsos deinde Iacobus sub quercu defodit. Geneseos 35. Homines. Ex loco Prudentiae in vita aliorum conseruanda, quaedam huc pertinebunt, f. 1713. Venerant ex Francis iuuenes duo Rotomagum, vt Gislam Caroli Simplicis Francorum regis sororem Roberti I. Normannorum ducis coniugem, de quibusdam interpellarent. Mulier verita, ne quid maritus suspicaretur de occultis à rege mandatis: in penitiore domus parte lautè curauit tractari. Normanni qui viderant ingressos, suspicari ceperuntagi nescio quid noui, & Robertum de hoc ipso seriò monuerunt. Ille negotio ab vxore intellecto, vt suspicionem aduersus se suorum purgaret, productos in forum publicum occidi iussit, quòd non in aperto rem omnem peregissent. Mulier dolore animi corporis???ue confecta mortem obijt. Cranzius libro 2. Noruegiae cap. 28. Porcos. Tremelli serui scrosam aberrantem in villa confecerant. Eam ille domi sub centonibus collocauit, super quos vxor cubabat. Cùm vicinus quaestionem exerceret, & ventum esset ad cubiculum, Tremellius verba iurationis concepit, nullam esse in villa sua scrofam, praeter illam, quae in centonibus iaceret, lectulum monstrans. Ex hoc ioco Scrofae cognomen meruit. Macrobius lib. 1. Saturn. c. 6. Vbi Intra corpus. Ivdaei, Romanis Hierosolymam obside̅tibus, deuoratis numismatis hostium fidei effugij causa sese committebant. Cùm fortuita vnius caede ex intestinis illius aurei numi procidissent, auaritiae militum occasio data, vt plurimorum visceta viuentium perscrutari auderent. Iosephus. Villa Bosonis Thusciae marchionis vxor, baltheum gemmatum, cui Hugo Italiae rex capto Bosone inhiabat, intra loculos muliebres absconderat, vt nisi ligula dependens arcanu̅ prodidisset, etiam nuda inquisitores fallere potuerit. Luitprandus lib. 3. cap. 5. Hispanvs quidam Venetiscorti noctem Lx. aureis pactus, lineam margaritarum insignium, c c c. aureorum precij, singillatim deuorauit. Vesalius in Ventriculi anatome. In flumine. Decebalvs Daciae rex, Traiano Caesare vrgente, thesauros omnes in Sergetiae amnis auersi & mox reducti vado recondidit, artificibus & operis in vestigio perfecti operis interfectis. Alarici Vesgotthorum regis cadauer, ne quando hostibus ludibrio esset, ab Athavlpho successore in Bussenti amnis alueo cum multis thesauris defossum fuit. Sabellicus libro 9. Ennead. 7. Cvr. Cavsa Auaritiae. Ex loco Auarae [Greek words] huc quaedam, f. 2516. Religionis. Olim, qui thesaurum parare studebant, fol. 263. Occulta sacra modò ad Iustitiae religiosae, modò ad Superstitionis locum pertinent, f. 3155. f. 3032. De Ivd aeis, sue religionis mysteria occulta̅tibus. & c. fol. 263 OPTARE BONA SIBIIPSI. BENE OMINARI sibijpsi. Optare Desiderij veluti effectus est, respectu eius, qui desiderat. Respectu verò eius, à quo id, quod optat, se consecuturum sperat, Petitio est. Sed & quia conciliandi eiusdem gratia, siue Deus, siue homo sit, vicißim pollicetur aliquid, ad Pollicitationes reserri potest atque debet. Qvae. In genere. Chorvs apud Eurip. in Hippolyto haec optat: [Greek words] [Greek words], Vtinam mihi supplicanti diuinitùs haec Parca praebeat: fortunam bonam, & expertem doloribus animum: gloria verò neque insignis, neque rursus adulterina co̅tingat: facilem viuendi modum in crastinum diem commutans, semper vitam beatam cum caeteris degam. Theognidis Megarensis votum tale extat in Gnomis: [Greek words] Alibi Eivsdem tale: [Greek words] [Greek words]. Liceat mihi diuiti malis sine curis viuere innoxiè, nullum habenti malum. OLON Atheniensis in Elegijs à Musis haec petit: [Greek words] Scribit Plinius lib. 7. L. Metellvm dece̅ maximas res optas [174] se vtpote voluisse Primarium bellatorem esse, Optimum oratorem, Fortissimu̅ imperatorem, Auspicio suo maximas res geri, Maximo honore vti, summa sapientia esse, Summum senatorem haberi, Pecuniam magnam bono modo inuenire, Multos liberos relinquere, & Clarissimu̅ in ciuitate esse. Quae omnia illi contigerunt. Votum Laconvm erat solenne, vt largire̅tur dij bona ob bonas actiones, nihil praeterea. Plut. in Laconicis. Persae tribus libationibus factis, à dijs immortalibus bona precati, conuiuium dissoluebant. Alexander. Sapientiam. Solomo Iudaeorum rex, puer duodecim annorum in somnis à Deo quicquid vellet petere iussus, no̅ opes, no̅ victoria, no̅ vita̅ longaeua̅ petijt, sed sapientiam populos regendi. 3. Reg. 3. Eloquentiam. Pericles Atheniensis priùs, quàm concionem haberet, optare solebat, ne vllum verbum sibi à re praesenti alienum excideret. Plut. in praeceptis Politicis. Lactantivs facundiam Ciceronianae similem optabat sibi, quo veritatem fortius propugnaret, & hominibus persuaderet faciliús. Lud. Viues de Tradendis disciplinis lib. 4. Virtutem. Lacones, fi quando suos inuocarent deos, nihil petebant aliud, quàm vt adderent dij caeteris bonis etiam ea, quae honestissima essent. Addunt ijdem votis, vt possint iniutiam pati: quòd neminem iudicarent ad gerendum imperium, aut alioqui magnas res obeundas idoneum, qui quauis iniuria commoueretur. Plut. in Lacon. apophth. Prudentiam. Apollonivs Tyaneus à dijs poscebat, vt bonos cognosceret, malos vitaret. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 17. Fortitudinem. Agamemnon rex Iliad. [Greek words]. duos Aiaces videns ad pugnam accinctos: Vtinam, inquit, [Greek words] Gratitudinis occasionem. Thyreus (Curtio Thyriotes) eunuchus Statirae vxoris Darij, cu̅ ea captus ab Alexandro Magno, vbi illa ex partu obijt, castris elapsus, ad Darium profectus, mortem ei coniugis nunciauit. Quam cùm is non tam aegrè ferret, quàm quòd pudicitiam eius simul & sororis & filiarum à victore Alexandro violatam metueret: Thyreus horrendis sacramentis conceptis, Alexandri castitatem comprobauit. Tum progressus ad amicos Darivs, atque ad coelum manus tendens, hasce fudit preces: Dij patrij & regnorum praesides, primùm mihi concedite, vt fortunam Persarum in gradum restitutam, quo eam accepi splendore, relinquam: quò Alexandro gratiam referam eorum, quae in meo aduerso casu carissimis meis praestitit pignoribus. Quòd fi fato hoc adest tempus deorum inuidiae & rerum vicissitudini praefinitum, de Persarum regno vt sit factum: ne quis mortalium alius in Cyri solio sedeat, quàm Alexander. Plut. in Alexandro. Ptolemaeus Aegypti rex, cùm Demetrium Poliorcetem praelio victum, etiam impedimentis spoliasset, regium tentorium cum opibus captiuisque charioribus Demetrio remisit, dicens: Inter ipsos de gloria, non de opibus certamen esse. Ei Demetrivs cùm gratias egisset, dixit: Deos se magnoperè orare, vt citò parem ei referre gratiam pro accepto munere posset. Nec multò pòst, cùm aduersus Demetrium Ptolemaeus Cillem copiarum suarum ducem misisset, Demetrius praelio victum, atq; captum, Ptolemaeo cum omni captiuorum manu dono remisit. Plut. in Demetrio. Iustitiam. Apud Indos, hi qui Pedalii vocantur, inter vota preces???ue solam iustitiam petere in vsu habent, quasi hoc munus amplissimum esset. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 17. Vitam. Tiberivs Caesar, sub imperij initia, tantisper & viuere & imperare optabat, dum prodesset Reipublicae. Zonaras. Vitam priuatam ignobilem. Ptolemaevs Aegypti rex secundus delicijs emollitus eatenus mente creditur excussus, vt se perpetuò victurum opinaretur, diceret???ue à se vno immortalitatem inuentam. Verùm mox infestante podagra, Aegyptios intuitus ad fluuium incuriosiùs discumbentes: O me miserum, inquit, ex ijs saltem vnus, qui non fuerim. Caelius lib. 22. cap. 20. Apud Senecam in Thy este act. 2. Chorvs haec optat: Stet, quicunq; volet, potens Me dulcis saturet quies. Leni perfruar otio. Aetas per tacitum fluat. Nullo cum strepitu dies, Aulae culmine lubricol Obscuro positus loco, Nullis nota Quiritibus Sic cùm transierint mei Plebeius moriar senex. Apud eundem in Hercule fur. act. 1. Chorvs ait: Aliu̅ multis gloria terris Garrula laudet, coelo???; pare̅ Sublimis eat: me mea tellus Tradat, & omneis fama ??? vrbes Tollat, & astris. alius curru Lare secreto, tuto???; tegat. Sanitatem. Graeci si quando territi malis supplicabant, vetustum carme̅ inter vota preces???; cani iubebant, hoc tenore: Beato̅rum antiquissima sanitas, in omni tempore tecum sim. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 26. An hic Sicyonij Ariphronis Paean est: [Greek words] Iidem in votis ad Apollinem [Greek words], quum sanitatem dari sibi precantur, [Greek words] literam enunciant, id est, Medere Paean: quum autem, [Greek words] per ??? literam dicunt, cum aspiratione prioris literae, significant hoc dici in aliquem aduersa precatione, [Greek words], id est, Immitte ferie̅do. Qua voce ferunt Latonam vsam, quum Apollinem hortaretur impetum Pythoni arcessere sagittis: eadem???ue oraculum Delphicum Athenienses confirmauit, petentes opem Dei aduersus Amazonas, Theseo regnante. Namque inituros bellum iussit Deus his ipsis verbis semetipsum auxiliatorem vocari, hortari???;. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 17. Pyrrhvs Epirotarum rex cùm immolaret, nullas effundere precationes solitus erat, nisi quòd [Greek words] optaret. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 17. & Caelius lib. 7. cap. 24. L. A. A Latinis populis seruatu̅ traditur, vt quo die quisprimu̅ gustaret mustum, ominis gratia diceret, Vetus nouum vinum bibo, Veteri nouo morbo medeor. Ex qua verborum formula Meditrinae item deae conceptum nomen creditur. Caelius libro vigesimooctauo, capite vigesimoquinto: ex Plinio. Patientiam. Pivs V. Pp. calculo & dysuria diu vexatus dicitur crebris suspirijs vsurpasse & repetiuisse hanc vocem: Domine adde sanè ad dolorem, dum addas & ad patientiam. Somnum. Endymion puer formosus, ac Lunae adamatus. Cui illa à patre Ioue precibus impetrauit, vt quicquid optasset, id ferret. Optauit Endymion, vt perpetuum dormiret somnum, [Greek words]. id est, Immortalis perseuerans, & expers senij. Erasmus in Adagijs. Mortem beatam. Balaamvs Beoris F. vates Madianitarum, à Balaco rege Moabitarum conductus, vt diris ageret Israelitas, cogente Domino, eos faustis ominibus prosecutus est: & tandem in haec verba prorupit: Vtinam ipse eadem morte moriar, qua probi: sit???; meus idem, qui eorum exitus. Sed votum fuit irritum: nam paulò pòst ab Israëlitis in promiscua caede Madianitarum etiam ipse fuit interfectus. Num. 23. & 31. Avgvstvs Caesar tantopere Drusum amauit, f. 56. Mortem citam. Cùm quondam apud Xenophontem legisset C. Ivl. Caesar Cyrum vltima valetudine mandasse quaeda̅ de funere suo, aspernatus tam lentum mortis genus, subitam sibi celerem???; optauit. Et pridie qua̅ occideretur, in sermone nato super coenam apud M. Lepidum, quisnam esset finis vitae commodissimus? repentinum, in opinatum???; praetulit. Suetonius. Mortem vinolentam. Xenarchus in Pentathlo Mvlierem quanda̅ maximè horrédum iusiurandum iurantem inducit hoc pacto: Mihi accidat te viuente ô filia libera vinu̅ bibe̅ti emori. Athen. lib. 10 cap. 13. Gloriam. Alexander Magnus, vt classe ad Oceanum penetrauit, accessit ad insulam, quam ipse Scillustin. Psiltucin alij appellauêre. Ibi exscensione facta sacrificauit: pelagi???, & orae marinae, quatenus assequi valuit, indolem collustrauit. Inde precatus, ne quis post se mortalium expeditionis suae transcenderet terminos, regressus est. Plut. in Alexandro. Amicitiam. Pindari votum extat ode 2. Pythiorum, quo oden claudens, solatur se contra inuidiae stimulos: pluris faciens paucorum optimorum aequa iudicia, quàm plurimorum zoilorum sinistros sermones: [Greek words]. Faxint dij vt canentem Me (meis hymnis) bonis conuersari liceat. Amicorum cognitionem. Thesevs apud Eurip. in Hippolyto optat: [Greek words] [Greek words]. Heu, oportuit mortalibus amicorum indicium quoddam certum esse, & cognitionem mentis, & qui verus sit, quive non, amicus: duplices verò voces omnes homines habere, vnam quidem iustam, alteram ita vt est: vt ea quae moliretur iniusta redargueretur à iusta, & non deciperemur. Coniugium. Chorus Senvm Thessalorum Alcestin pro Admeto marito mortem sponte apperentem videns, sibi quoq; talem coniugem dari optat: [Greek words] Huiusmodi liceat me adipisci conuictricem charam vxorem: haec enim in vita rara est pars. Amicae contactum. Archilochus apud Plut. com. de dictione EI, Ei [Greek words], inquit, [Greek words]. id est, Vtinam manum mihi Neobules detur contingere. Consiliarios bonos. Zopyrus Darii regis amicus erat, qui sibi nares & aures conscidit, & omne corpus flagris cruentauit, vt his argumentis Babylonijs fidem faceret, se Dario malè velle, à quo tam immaniter esset acceptus. Itaque Babyloniorum ciuitatem ingressus, eam Dario prodidit. Vnde Darium dixisse ferunt, se vnum Zopyrum integrum malle, quàm centum Babylonas capere. Et oblato malogranato, tantum optauit sibi Zopyrorum, quantum ibi granorum inesset. Herodotus lib. 3. & Plutarchus in apophthegmatis. Tranquillitatem regni. Ezechias Iudaeorum rex, cùm propter foedus initum cum Berodaco Babyloniae rege minaretur ei Esaias exilium regni???; amissionem, respondit: Non recuso quod abs te ex Iouae mandato dictum est: dummodo sit meo tempore pax, & promissorum iam olim à Domino fides. 4. Regum 20. Leo Imp. reprehensus ab Eunucho, quòd philosopho Eulogio tesseram frumentariam dedisset, militibus debitam: Vtinam verò, inquit, is sit mei seculi status, vt non alimenta tantùm, sed omnia in vniuersum ornamenta militaria philosophis tribui possint. Qvi. Pvta Populi. Athenienses in solennibus comprecationibus ac sacrificijs bonà à dijs precantes reipubl. addebant, [Greek words]. Sic precatur apud Aristophanem in Auibus: [Greek words] [Greek words]. id est. Vt detis Nephelococcygiensibus Bonam valetudinem & incolumitatem, Ipsis & Chijs. Interpres huius historiae testem citat Theopompum in 12. lib. rerum Philippi. Opinor quòd è Chio nonnullam haberent Athenienses commoditatem. Erasmus in Adagijs. IIdem in votis solennibus Panegyricis bona sibi & Platae ensibus precabantur. Alex. lib. 4. cap. 3. Theognis apud Athenaeum lib. 8. declarat Rhodiis solenne fuisse, quotannis publicis votis inuitare hirundinem sub tempus vernum, quod illi [Greek words] appellabant, acclamantes in hunc modum: [Greek words]: id est, Veni veni hirundo, pulcra tempora adducens, ac pulcros annos. Erasmus in Adagijs. Reges. In Diogene cane diuinum quiddam animaduerterat Alexander magnus, principum, vt videbatur, omnium [Greek words], cùm animi magnitudinem admiratus, optaturum se diceret, vt ni Alexander esset, Diogenes esset: cùm hoc magis optare debuerit Diogenis animum, quum Alexander esset. Erasmus in Adagijs. Demetrivs Poliorcetes victus & liberaliter tractatus à Ptolemaeo Aegypti rege, precatus est deos ne diu eius beneficij maneret debitor. Plut. in eius vita. Sic etiam Darivs. Vide paulò ante, Gratitudinis occasionem optare. Nero in auspicando opere Isthmi, magna frequentia, clarè, vt sibi ac pop. Rom. bene res verteret, optauit: dissimulata Senatus mentione. Suetonius in Nerone. Tyranni. Critias ex triginta tyranis Atheniensiu̅ vnus optat in Eleg. Diuitias Scopadum, prolixè facta Cimonis, Spartani palmas fortis Agesilai. Plut. in Cimone. Dionysivs Syracusanus senior, cùm intra regiam sacrum ex more perageretur, praeco???ue, sicuti assueuerat, precaretur, vt per multa tempora inconcussum duraret imperium: No̅ tu desines, inquit rex, abominanda nobis imprecari? Sentiens, potius optandam bonam mentem, quàm ea quae nihil conferunt ad hominis felicitatem: qua̅doquidem animi bona fortunae bonis semper praeferenda sint. Eras. lib. 5. Apoph. Philosophi. Socrates in Platonis Phaedro, post lo̅gam de Pulcro disputationem, in sacello Panis, vnà cum Phaedro deos orare hunc in modum introducitur: [Greek words]. Poëtae. Theocritvs in Gratijs de seipso sic scribit: [Greek words] Pindarvs ode 8. Nemeorum haec optat: [Greek words] Eiusmodi mihi nunquam contingant mores, ô Iupiter pater: (s. vt inuideam alijs) verùm semitis simplicibus vitae ingrediar, mortuus ne lioeris meis gloriam infamem relinquam. Auri sibi copiam exoptent alij, agros alij infinitos: ego verò ciuibus placens, & terra membra (mea) occuluerim, laudans honesta, reprehensionem verò aspergens (rebus) iniustis. Theognidis Megarensis Gnomologi votum tale extat in Gnomis: [Greek words] Eiusdem alio loco: [Greek words] Dicitur mihi alia quide̅ me habere, alia verò multa donare: opes hostiu̅ amicos habere: vocari verò ad conuiuiu̅, sedere ite̅ iuxta bonum viru̅, sapientiam omne̅ scientem, vt qua̅do aliquid dixerit sapiens docearis, & hoc ad domum lucrum habe̅s abeas. Ide̅: [Greek words] [Greek words] Nonamo solio regio sedere mortuus, sed mihi viuenti contingat bonum. Tribuli tapetibus simile stratum mortuo: lignum aut durum est, aut molle. Horativs sub sua persona, quid vir frugi ab Apolline petere debeat, cui templum dedicauerat Augustus in Palatio, nimiru̅ bonam mentem, & integram corporis valetudinem, cum leta & facili senectute, non ambitiosa illa & ampla latifundia, armentorum gregeis, ebur & eiusmodi: lib. 1. ode 31. docet: ???me pascant oliuae, Me cicorea, leues???; maluae: Frui paratis & valido mihi Latoë dones. At precor integra Cum mente nec turpem senectam Degere, nec cithara carentem. Idem in primo Epistolarum ad Lollium sic scribit: Sit mihi quod nunc est, etiam minus, vt mihi viuam Quod superest aeui, si quid superesse volunt dij. Sit bona librorum, & prouisae frugis in annum Copia, ne fluitem dubiae spe pendulus horae. Sed satis est orare Iouem, qui donat & aufert, Det vitam, det opes, aequum mî animum ipse parabo. Optabat Idem Tyburi consenescere: Tybur Argaeo positum colono, Sit meae sedes vtinam senectae: Sit modus lasso maris & viarum, Militiae???;. Ad Frontone̅ de voto vitae Martialis Epig. lib. 1. sic scribit: Vota tui breuiter si vis cognoscere Marci, Clarum militiae, Fronto, togae???, docus: Hoc petit, esse sui, nec magni, ruris arator, Sordida???, in paruis otia rebus amat. Quisquam picta colit Spartani frigora saxi, Et matutinum portat ineptus aue, Cui licet exigui nemoris ruris???; beati Ante focum plenas explicuisse plagas? Et piscem tremula salientem ducere seta Flaua???, de rubro promere mella cado? Pinguis inaequales onerat cui villica mensas, Et sua non emtus praeparat oua cinis? Non amet hanc vitam, quisquis me non amat, opto, Viuat & vrbanis albus in officijs. Idem ad Quintilianum Epigramm. lib. 2. Me focus & nigros non indignantia fumos Tecta iuuant. & fons viuus, & herba rudis. Sit mihi verna satur, sit non doctissima coniux, Sit nox cum somno, sit sine lite dies. Mulieres. Ionum, qui in Miletum commigrarant, nonnulli seditione mota aduersus Nelei filios, secesserunt Myuntem, atq; ibi sedem constituerunt, multis iniurijs affecti. à Milesijs, qui cum illis bellum gerebant ob defectionem, verùm nec atrociter, nec excluso omni commercio, sed nonnullis diebus festis mulieres è Myunte Miletum itabant. Erat autem ex his qui secesserant vir quidam nomine Pythes, cuius vxor dicta est Hippygia, filia Pieria. Cùm autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misit eò vxorem & filiam id precatas, vt sibi festo liceret interesse. Ex Nelei verò filijs longè potentissimus erat Phrygius. is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quam maximè gratum facere. Cum???ue illa dixisset, nihil accidere posse gratius, quàm si efficeret sibi liberum, frequenter Miletum commeare multis virginibus comitatam: ex his verbis Phrygius intelligens ab illa quaeri pacem & amicitiam ciuibus suis, bellum composuit. Hinc Pieriae nomen & apud Milesios & apud Myuntios mirè graciosum esse coepit, adeò vt Pvellae quae viris nuberent, ominis causa precari solerent: Vtinam sic amer à viro, vt Pieriam amauit Phrygius. Plut. de Mul. virtutibus. QVOMODO. Simpliciter. Absq; vlla inuocatione & obtestatione deorum saltem explicata. Testamentum condituri olim praefabantur ominis causa, [Greek words]. id est, Hoc bene sit. Apud Romanos dicturus in concione precabatur, vt felix ac faustum esset Reipublicae, quod dicturus esset. Erasmus. Cum Inuocatione deorum. Exempla ex Petitione & Supplicatione, f. 180. & seq. Voce. [Greek words], Felices adsint superi. boni ominis causa olim praefari consueuerant Rhapsodi, hoc est, carminum Homericorum recitatores & interpretes. Citharoedis item cantaturis mos erat Apollinem inuocare, [Greek words]. At multum salue rex. Hesychius indicat veteres in iactu quodam solitos ominis gratia praefari Mercurium, quemadmodum in conuiuijs, [Greek words]. Idem indicat in sortibus ducendis primam sortem dici solere Mercurium. Erasmus in Adagijs. M. Varro de lingua Latina secundo, putat mane diei dictum, quòd antiquitus manum bonum vocabant. Proinde Graeci cùm lumen infertur, solent dicere, [Greek words] Nos item illata lucerna fausta inuicem precamur. Lumen enim vitam interpretantur. Erasmus in Adagijs. Signo. Cuiusmodi est, Manus in coetum tollere, In genua procumbere. de quibus tanquam Notis infrà, f. 233. & seq. Serio. Exempla praecedentia pleraque. Ioco. Xerxes expeditione contra Athenienses suscepta, Graecis vrbibus, per quas transibat, imperabat, vt exercitum suum hospitio susciperent. Milites per noctem conuiuantes, mane reuulso tentorio regio, omni???; apparatu sumto discedebant. Itaque Graecieo sumtu ad summam inopiam deuenerunt. Vnde Megacreon Abderites suis conciuibus suasit, vt vniuersi delubra adirent, deos???; precarentur, vt posthac dimidium futurorum malorum à se propulsarent. Nam de praeteritis magnam se gratiam illis habere, quòd rex Xerxes non bis quotidie cibum capere consuêsset. Fore enim vt Abderitae si iuberentur etiam prandium simile coenae instruere, aut no̅ praestolarentur Xerxem aduenientem, aut praestolati pessimè inter omnes homines affligerentur. Herod. lib. 7. Limineorvm olim domus Patauij floruit. Narrant ex ea gente duos fratres, cum per aestatem ruri noctu post coenam in atrio domus de diuersis rebus inter se loquentes starent, suspicientes & contemplantes innumeras stellas, quas tunc fortè sereno coelo fulgere videbant: periocum alterum velut ridendo dixisse, precari se, tot sibi boues esse, quot stellas fulgere conspiceret. Alterum mox itidem per iocum respondisse: Vtinam mihi pratum esset instar coeli latum: & ad fratre̅ conuersum dixisse, Vbi tuas pasceres boues? At illum: In tuo prato, subintulisse. Rursum alterum, Si vellem. Te etiam inuito, alterum respondisse: Túne me inuito, inquit? Te etiam inuito, alter respondit. Et ita altercando risu in iram, & moxira in rixam & in serium furorem conuerso, dum neuter alteri cedere vult. exertis vtrinq; gladijs, quibus fortè ambo erant infeliciter accincti, se inuicem transfixerunt. Et hinc vnus, illinc alter humi decidentes, exanimes in suomet sanguine volutabantur, donec à domesticis, qui eos altercantes audierant, delati intra domum, fatali hora properante extincti sunt. Bern. Scard. lib. 3. hist. Pat. Clám. Multa saepe Homines secum taciti optant, quae cùm maiora sint captu illorum, si clara voce petituri essent, ne contemnerentur, nunquam postularent. Iraq; Pythagorici iubentes ea, quae optanda essent voce optare, hoc metuisse existimati sunt à Clemente lib. 4. Stromatum 1. Persius fine Sat. 2. in occulta vota Improborvm inuehitur: Haud cuiuis promtum est, murmur???; humiles???; susurros Tollere de templis, & aperto viuere voto. Mens bona, fama, fides, haec clarè, & vt audiat hospes: Illa sibi introrsum, & sub lingua immurmurat, O'si Ebullet patrui praeclarum funus, & ô si Sub rastro crepet argenti mihi seria dextro. VBI, QVANDO, IN Templo. Ex loco Religiosae Iustitiae votorum exempla. in templis factorum, f. 3056. Conuiuio. Aegyptii in co̅uiuijs Manerote̅ canunt, que̅ aiunt rege̅ fuisse, & inuentorem Musicae. Alij hoc non esse nomen proprium co̅tendunt, sed genus loquendi, potantibus & epulantibus conueniens, quasi dicas, Secunda adsint. Plutarchus de Iside. PRAEDICARE. Epaminondas Boeotarcha cùm tempore Leuctricae cladis audisset bonum quendam & fortissimum virum occubuisse: O'Hercules, inquit, quod otium vir hic nactus est? Otium enim mors eli, vita negorium. Plutarchus. Pvtheas vnus ex Atticis oratoribus Demosthenis diligentia̅ signifi caturus, eius enthymemata dixit lucernas olere. LAVDARE. Ex loco Encomiorum huc omnia, si Effectum spectes ipsius Affectus. lllic verò Laudatio tanquam bonum Fortuitum consideratur, ƒ. 987. QVI. Puta Populus. Phocioni ducenti quum populus Atheniensis praeter morem alacribus stùdijs assentiretur: conuersus ad amicos: Quid hoc, inquit, est rei? numquid imprudens perperam? Plut. in Apoph. Antisthenes apud Laërtium, quum dixisset quispiam, Mvlti te laudant: Quid, inquit, mali feci? Panathenaeis Atheniensivm quidam vltimae senectutis, cùm spectatum ludos in theatrum venssset, eum???ue nemo è ciuibus sessum reciperet, ad Lacedaemoniorum legatos fortè peruenit: qui hominis aetate moti, canos eius & annos assurgendi officio venerati sunt, sedem???; ei inter ipsos honoratissimo loco dederunt. Quod vbi fieri populus aspexit, maximo plausu, alienae: vrbis verecundiam comprobauit. Ferunt tunc vnum ò Lacedaemonijs dixisse: Ergo Athenienses quid rectum sit sciunt, sed id facere negligunt. Val. libro 4. capice 5. & Plut. in Laconicis. Tibicines. Tibicines olim laudes fortium virorum decantabant. Erasmus in Adagijs. QVOS. Oratores. Non aliud est hodie populi de sacris concionatoribus iudicum, quàm quod Plinius aetate sua de recitatoribus fuisse scribit: Si quando transibis, inquit, per basilicam, & voles scire quomodo quisque dicat, nihil est quòd tribunal ascendas, nihil quòd praebeas aurem: facilis diuinatio, scito eum pessimè dicere, qui laudabitur maximé. Quaproprer Socrates in Critone Platonis, illud in primis vult esse sapienti fixum decretum???; ne quid opinione vulgi commoueatur, imò su [177] spectum habeat, quicqiud senserit vulgo vehementer arridere. Erasmus in Adagijs. Mutuo laudantes. Fabulam memorat Horatius de duobus Fratribvs, qui se mutuum scabebant, ac mutuo officio alterum alter vicissim efferebant laudibus. Frater erat Romae consulti rhetor, vt alter Alterius sermone meros audiret honores, Gracchus vt hic illi foret, hic vt Mutius illi. Esas. in Adag. CVR. OB Fortitudinem. Apud Graecos, qui rem strenuè gessissent in bello, oratione quapiam aut carmine laudabantur: quae laudatio propriè encomium dicitur. Erasmus in Adagijs. Antalcidas cum Sophistes Herculis laudes recitaturus esset: Quis, inquit, eum vituperat? Plut. in apophthegmatibus. Eloquentiam. M. Cicero Platonis dialogos ita scriptos affirmar, vt Iupiter non aliter fuerit locuturus, si loqui voluisset. Q. Hortensij admodum adolescentis ingenium, vt Phidiae signum, simul aspectum & probatum est à pop. Rom. Is L. Crasso, Q. Scaeuola Coss. primùm in foro dixit, & apud hos quidem consules, & quum eorum, qui adfuerunt, tum ipsorum consulum, qui omnes intelligentia anteibant, iudicio discessit probatus. Vnde viginti annos natus erat eo tempore. Erasmus in Adagijs ex Cic. Oratore. DETRAHERE, DEPRIMERE. Consule locum Ignominiae, quae voce fit. Hîc Effectus propter Affectum perpenditur: illic vt Malum sortuitum est, f. 1025. Dionysivs tyrannus Geloni obtrectando, quem Siciliae [Greek words], id est, risum appellabat, imprudens ex liuore opum suarum amplitudinem & splendorem depressit. Plutarchus de Sui laude. HONORARE, VENERARI. Ex loco Fortuitorum bonorum illustretur, vbi de Honoribus agitur, f. 3389. 3878. Chalcedoniae mulieres si in alienos viros & magistratus potissimùm inciderent, dimidium faciei retegeban. Caelius lib. 13. cap. 6. Antiq. Lect. Colotes disserentem audiens de natura Epicurum, propetè genibus eius accidit. Atque haec glorians ipse scribit Epicurus: Postquam venerantem te ea, quae tunc à nobis memoraba̅tur, cepit mirificum desiderium, vt amplectereris nos, genua nostra attingens, & omnem solitum gustares in deferen dis honoribus & supplicationibus stuporem. Efficiebas ergo, inquit, vt nos quoq; te vicissim consecraremus & veneraremur. Plut. contra Colotem. Vespasianvs Imp. auiae Tertullae memoriam tantopere dilexit, vt solennibus ac festis diebus poculo quoq; eius argenteo potare perseuerauerit. Suetonius. NON HONORARE. Indignos non honorare, Iustitiae est: dignos, vel Inurbanitatis vel Iniustitiae. Cùm pompa̅ sacram Rokyczanus Hussita Pragae duceret, Ladislavs rex de fenestra prospiciens neque caput nudauit, neque vllum alium honorem detulit, adeò vt proceres quoque illum tanti contemtus, arguerent. Quibus ille: An ego, inquit, vobis tam venerandum omnibus Christianis sacramentum contemnere videor, quem quotidie illud per rem diuinam cernuum prostratum???ue adorare cernitis? Sed non erat hîc venerationi eiusmodi locus, ne dum Christi corpus honoro, simul approbare sacrilegum sacerdotem putarer. Dubrauius lib. 29. CONGAVDERE, CONGRATVLARI ALIIS. Sub loco Popularitatis habitus ipse considerabitur, f. 2906. QVOMODO. Congratulationis signa sunt tum Vox vina, tum Complexus, tum notae quaeuis aliae, de quibus lib. III. agetur, f. 251. 253. CVR. OB Sanitatem. Berodacvs Babyloniae rex legatos misit cum muneribus ad Egechiam Iudaeorum regem, gratulatum, quòd ex morbo difficillimo euasisset. 4. Regum 20. Mortem. Barbaris quibusdam circa Caucasum habitantibus tradunt Euripidis illud in more esse: [Greek words] Natum lugere, propter ea, in quae venit, mala, At contrà mortuum, quasi vitae laboribus Perfunctum, efferre laetitia plurima ac iocis. Strabo lib. 11. At Herod. lib. 5. Thravsis Thraciae populis hoc ipsum tribuit. Victoriam. Vide Tit. Fortitudinis bellicae praemia, Gratulationes, &c. f. 3380. Philippi Macedonum regis legati Romam venerunt, victoriam???; de Antiocho Asiae rege patribus gratulati, coronam auream centum pondo in Capitolio posuerunt. Laudata est fides regis, quòd boni & fidi amici partes eo bello obiuisset: Demetrius???ue eius filius, qui diu Romae obses fuerat, vltrò est legatis restitutus. Sabell. lib. 7. En. 5. Capturam. Antias piscis sacer circa Pamphyliam subinde conspicitur. Quem si quando co̅prehen dorint ibi, & ipsi coronas sumunt piscatores, & nauiculas suas coronis exornant, plausu???ue & acclamatione excipiuntur. Plut. in Compar. animalium. CONGRATVLARI, NON CONGAVDERE. Ex loco Inuidiae & Aemulationis huc quaedam Illic doloris ob alienum bonum positio, hîc voluptatis priuatio consideratur, f. 105. 109. OPTARE, PRECARI BONA ALIIS, BENE OMINARI ALIIS. QVID Spiritum Dei. Elisaeus ab Elia propheta iam in coelum rapiendo petijt, vt praeditus foret duplo spiritu istius, qui in eo esset. Quod ei Elias spopondit. 4. Regum 2. Felicitatem. Apud Israelitas moris fuit, Fortunam Ephraimi & Manassis alicui precari. id quod futurum praedixerat Iacobus patriarcha, cùm hisce duobus Iosephi filijs moriens bene precaretur. Genes. 48. Sanitatem. Lydovicvs XI Galloru̅ rex multa ecclesijs & monasterijs dedit, no̅ pietate motus, sed quòd illoru̅ intercessione longaeuitate̅ se consecuturu̅ speraret. Cùm ex diuo sese deuouerat, formulam, qua pro eius salute inter sacra vtere̅tur, sibi exhibere iussit. Ea cùm & animae & corporis sanitate̅ regi precarentur: Enimuerò, inquit, de sanitate corporis in praesens rogasse susficit: de animo aliàs, quando videbitur, ne nimiùm diuis molesti simus, Claudius Seisselius in Ludouici XII. Historia. Prolem. Ariston Spartanorvm rex, cùm è duabus vxoribus liberos non susciperet, Ageti Alcidis F. vxore̅ speciosissima̅ certis conditionibus duxit, atq; ex ea septimo mense Demaratum filium genuit. Cui ideo Demarati nome̅ impositu̅ est: quòd ante eum natum omnis populus vota fecit, vt Aristoni omnium ante id tempus regum probatissimo filius gigneretur. Demaratus enim idem est, ac votis petitus à populo. Herodot. lib. 6. Philippvs August???; Francoru̅ rex, Adeodati cognome̅ obtinuit, ???; publicis votis ritè co̅ceptis Ludouico patrinat???; fuisset. Imperium. P. Scipio Africanus posterior, Censor cùm lustrum conderet, in???; solito sacrificio scriba ex publicis tabulis solenni eius precationis carmine praeiret, quo dij immortales, vt P. R res meliores ampliores???; facerent, rogabantur: Satis, inquit, bo [178] nae ac magnae sunt. itaque precor, vt eas perpetuò incolumes seruent Ac protinus in publicis tabulis ad hunc modum carmen emendari iussit. Qua votorum verecundia deinceps Censores in condendis lustris vsi sunt. Prudenter enim sensit, tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse, cùm intra septimum lapidem triumphi quaerebantur. Maiorem autem totius terrarum orbis partem possde̅ti, vt auidum esset quicquam vltrà appetere: ita abundè felix, si nihil ex eo, quod obtinebat, amitteret. Val. lib. 4. cap. 1. QVIBVS. Patriae. Aristides Atheniensis, quum iret exulatum, sublatis in coelum manibus, deos comprecatus est, sic prosperarent res Atheniensium, vt illis Aristides nunquam veniret in mentem. In rebus enim afflictis solet populus ad egregios viros confugere Id quod euenit. Siquidem tertio pòst anno, quum Xerxes Atticam adoriri statuisset, Aristides ab exilio reuocatus est. Plutarchus in eius vita. L. Furius Camillvs à L. Apuleio interuersae praedae Hetruscae falsò accusatus, indicta causa damnatus est. Tantae indignitatis impatiens, domo tacitus ad portam progressus ibi substitit, conuersus???; supinas manus tetendit ad Capitolium, ac deos precatus est: Si innoxius populi iniuria & inuidia sugillatus in exilium pelleretur, vt primo quoq; tempore populum Rom. poeniteret, omnibus???ue mortalibus constaret ope eum egere sua, & desiderare Camillum. Quod votum vrbis à Gallis vastatio paulò pòst secuta ratum fecit. Plutar. in Camillo, & Val. lib. 5. cap. 3. Ciuibus. Moses denunciante Domino iam moriturus, priusquam in montem Nabonem ascenderet, fausta precatus est singulis Israëlitarum tribubus. Deuteron. 33. Aaron eius???ue. filij sacerdotes Israëlitis bene precabantur his verbis, prout Dominus iusserat: Felicitet vos Ioua, conseruet???ue: illustret vos Ioua suo vultu, vestri???ue misereatur: conijciat in vos Ioua suum vultum, vobis???ue pacem conciliet. Numerorum sexto. M. Cvrivs incusantibus eum nonnullis, quòd de agro bello capto exiguam in capita portionem assignasset, ac parte̅ magnam publicasset: optauit neminem existere ciuem Romanu̅, qui pro exiguo habiturus esset agrum illum, qui alere ipsum valeret. Plut. in apophthegmatibus. Horativs ode vltima Epodôn pro pop. Romano votum concipit tale: Dij probos mores docili iuuentae, Dij senectuti placidae quietem, Romulae genti date rem???; prolem??? Et decus omne. Amicis. Inter omnia loquendi genera, quibus veteres mirificam quandam vim amoris in aliquem sui exprimebant, illud mihi excellere videtur, quo significabant, cupere se, si quo modo id fieri posset, annos sibi ad viuendum constitutos conferre ac contribuere cum eo quem diligerent, ita vt quod ipsis superesset vitae, eius pars aliqua ad illius vitam adderetur, ita blanditur anui cuidam Tibullus: Viue diu, mihi dulcis anus, proprios ego tecum Si modò fas, annos contribuisse velim. Anton. Muretus 9. lib. c. primo. Virginbus. Vlysses apud Homerum Nausicaae Alcinoi filiae virum & domum optar, & concordiam: quo nullum melius est in vita bonum, aut magis expetendum. Nam quum concorditer vir atq; vxor degunt, multos inimicis dolores afferunt, multa amicis gaudia, & primu̅ omnium sibi ipsis. Lud. Viues de Christiana foemina lib. 2. Sponsis. Cùm Rebecca seruum Abrahami sequeretur, vt Isaaco desponsaretur, Laban frater eius fausta his verbis precatus est: Prolem tibi, nostra soror, optamus centies centenariam millenariam, & eam quidem, quae hostium suorum portas obtineat. Genesis 24. Cùm Boozus Bethlehemita, vir militaris & locuples, Rutham Moabitidem vxorem cognati defuncti duxisset, in praesentia senatoru̅, Illi tanquam testes his faustis precationibus eum sunt prosequuti: Faxit Ioua mulierem, quae domum tuam venit, Rachelis & Liae similem, quae duae Israëlis domum sobole instruxerunt: vt???; Ephratae praeclara facias, & nome̅ Bethlehemae pares: sit???; domus tua similis domui Pharis, quem ex Thamare Iudas sustulit, per progeniem, quam tibi dederit Iehoua ex hac puella. Ruth. cap. 4. Ragvel Tobiae genero suo & Sarae filiae cum fausto omine bene precatus est: Deus Ioua, Deus maiorum nostrorum, vos foecundet, mihi???; ex vobis liberos mares ostendat, qui Iouanae legi vacent. Tobiae 10. Rvfvs Ausonianus grammaticae vt artis se peritum ostenderet, in nuptijs vota dixit, vt maritus & vxor & masculini & foeminini gignerent, generis???; neutri filios: per neutrum intelligens embryonem in vtero adhuc latentem, qui nisi praecedat, partus fieri nequit. Galienvs Imp. prosa & carmine clarus, f. 1196. Exercitui. Belisarius in Africam contra Vandalos dux constitutus, paratis rebus in tempore omnibus, cum Antonina vxore Consta̅tinopolisoluit, salutari precatione ab Epiphanio vrbis episcopo vnà cum tota classe atq; exercitu ad felicem victoria̅ impetrandam expiatus. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Militibus. Achilles in votis, quae facit pro Patroclo suis armis inituro praelium, duo quaedam rogauit, alterum vt cum laude pugnaret, alterum vt peracta pugna referret arma, incolumis & ipse. Quorum alterum annuit Iupiter, nempe vt sortissimè pugnaret: caeterum Achillis arma non retulit, nec incolumis redijt. Erasmus in Adagijs. Hostibus. Balaam à Deo inspiratus, quamuis summoperè instante Balaco Moabitarum rege ne faceret, populo Israëlis benedixit, & tanquam propheta rationem reddidit: Nam neq; incantator est, inquit, neq; magus in isto populo, sed Deus ipsi, cùm opus est, exponit voluntatem suam. Antisthenes omnia hostibus dixit esse bona optanda praeter fortitudinem. Quippe recidere ita illa non ad possessores, sed ad victores. Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. Familiae. Romani Genetae Manae (quae puerperijs prae est) canem immolabant, & precabantur ne vllus domi natus fieret bonus, hoc est, moreretur. Boni enim, hoc est, placidi, appellantur mortui. Plut. in quaest. Rom. Filijs. Isacvs patriarcha filijs suis benedixit de ijsde̅ bonis, sed ordine tantùm inuerso. Iacobo quide̅: Det tibi Deus de rore coeli & de pinguedine terrae abundantiam. Esao verò: Inpinguedine terrae & in rore coeli desuper erit benedictio tua. Desiderium namq; bonorum aeternorum & temporalium vtrisque inest, tàm pijs quàm impij: sed hi posteriorum, illi priorum maiorem habent curam. D. Bern. ser. paruo 33. Hector Iliados [Greek words], pro filio suo Scamandrio siue Astyanacte sic deos precatur: [Greek words] Iocasta regina Thebana Iouem precatur, vt Eteoclem & Polynicem filios, causa regni dissidentes, concordes faciat. apud Eurip. in Phoenissis: [Greek words] O'splendida coeli habitans volumina Iupiter, serua nos: da verò concordiam liberis. Conuenit enim, si sapiens es, non sinere hominem eundem semper infelicem existere. Ferrando maiori filio regis Castulone̅sis nupserat Blancha D. Ludouici Francoru̅ regis filia: cautum???; nuncupa̅dis co̅ditionibus, vt si Ferrandus ante obitu̅ patris moreretur, superstire. etiamnum Sanctio minore fratre, soboles tame̅ Ferrandi auo decedenti in regnu̅ succederet. Moritur Ferta̅dus relictis duobus filijs. Sanctius neglectis conditionibus superioribus, neq; aui morte expectata, populares in verba sua iureiurando adigere conabatur. Alphonsvs pater rei indignitate motus eum furiali carmine deuouit, & iure paterno maledixit. Qua execratione & popularium animos à Sanctio alienauit. Sanctius inde supplex patri factus, ita auerterit, & in benedictionem conuerterit, publico???; diplomate testatus sit, si quando fato ipse raperetur, nihil esse futurúmve charius filio Sanctio: cuncta illi optare, apprecari, sperare laeta, secunda, felicia, ipsi popularibus???; Aemylius lib. 7. Nepotibus. Caesar Avgvstvs, cùm Caium ex filia nepote̅ in Armeniam mitteret, optabat à dijs, vt illu̅ Po̅peij beneuole̅tia, audacia Alexandri, suijpsius au̅t fortuna comitaretur. Quod in singulis erat praecipuu̅, id optabat vni contingere. Plut. in Rom. apoph. Romani olim apud Matutam deam proprijs liberis no̅ precabantur bona, sed fratru̅ & sororu̅. Vel quia sororis amans Ino fuerit (quae Latinis Matuta dicitur) & sororis filiu̅ ablactauerit, proprijs in filijs fortuna vsa parùm prospera: vel etia̅ aliorit, proprijs in filijs fortuna vsa parùm prospera: vel etia̅ alioquin ciuilis est & honestus hic mos, magnam???; necessitu dini [179] bus beneuolentiam conciliat. Plutarchus in quaest. Rom. Seruis. Mos fuit Athenis, cùm nonitius seruus in aedes introducebatur, vt dominus aut domina ficubus, palmulis, nucibus, & alijs bellarijs eum perfunderent, quae à conseruis raperentur. Idem fieri solitum tradunt etiam legatis, & sacrorum curatoribus nouitijs, & sponsis: ijs denique omnibus, quibus bene ominarentur. quòd signum id esset prosperitatis & abundantiae. Theopompus Hedychare: Affer tu catachysmata celeriter, perfunde sponsum & puellam. Rectè sanè dicis. Suidas in voce [Greek words]. Mortuis. Veteres mortuis precabantur, [Greek words]. Vnde Euripides, [Greek words]. Latini, Sit tibi terra leuis. Christiani longè rectiùs, non tam optandi, quàm suae erga pios manes charitatis significandae ergò, Animae fi delium defunctorum requiescant in pace. Canibus. Romani Genetae Manae (quae puerperijs praeest) canem immolabant, precabantur???ue ne vllus domi natus euaderet bonus. Acerbos nimirum & truces canes esse oportet, non mites. Plut. in quaest. Rom. QVOMODO. Voce. Huc pleraque exempla praecedentia. Signo. Athenienses bellarijs caput serui recèns emti perfundere solitos, paulò antè diximus. Clám. Agrippa Herodis Magni nepos, quodam die dum vnà in lectica gestatur cum Caio, Tiberij nepote, incidit in confabulationem de Tiberio: & quia soli erant, precatus est Tiberio, vt quamprimùm principatus locum Caio digniori cederet. Hac voce audita Eutychus, libertus Agrippae & auriga, Romam profectus indicat eam Caesari. Tiberius Agrippam statim vincula duci iussit. Post mortem tandem Tiberij solutus est à Caro. Iosephus lib. 18. cap. 8. Antiq. Aperté. Pythagorici iusserunt ea, quae optanda essent, clara voce optare, ne maiora captu suo petentes ridere̅tur, deos???; offenderent. Clemens lib. 4. Stromatum. ACCEPTARE. MVNERA. Vide lacu̅ Liberaluatis ite̅ Auaritiae [Greek words], f. 2451. 2494. L. Lvcvllvs in Aegyptum missus fuerat à L. Sylla ad contrahendam classem. Vt verò belli terrore Ptolemaeus societatem repudiauit: naues autem, quae prosequerentur eum in Cyprum, attribuit, & conscensuro salutandi colendi???ue causa preciosum smaragdum auro illigatum dedit: primùm recusauit Lucullus donum. Caeterùm vbi in sculptam imaginem suam monstrauit rex, veritus est reijcere: ne, si discedere inimico animo existimaretur, insidiae sibi mari pararentur. Plutarchus in Lucullo. Germaniae & Galliae famuli arcium, armamentarioru̅, templorum???ue custodes munera hospitum, nulla humanitate nec decore seruato, non tantùm non recusant, quod facere non nouerunt, sed antea, quàm offeras, praebent ipsi manus: sic vt qui sub arcis praefecto meretur, ianitor, custos, pincerna, pistor, lotrix, cocus, omnes demùm quotquot sunt, praedam inter se, antequam des, calculis diuidant. Pari???ue modo in familijs amicorum fit. à quibus amicis antea, quàm discedas, omnes famuli inter se computatione lucrum aduentantis liberalitatis diuidu̅t. quae res ita increbuit, vt pro dedecore iam non habeatur. Damianus Goës in Hispania, HONORES. Locum Magnanimitatis [Greek words] consule, f. 2525. NON ACCI PERE BENEFICIVM, REPVDIARE. QVID. Consilium. Vide locum, Bonis consilijs non parere, f. 2028. Agamemnonem hortatur Nestor, vt tutum ineat consilium, & benè monenti parere discat, 2. II. [Greek words] Ipsi âge Rex benè consulito, & pareto vicissim. Hoc vsurpari posse, monet Erasmus in Adag. quoties admonebimus quempiam, vt vicissim & rectum consilium alijs det, & ab alijs accipiat: aut, vt & secum rem diligenter perpendat, & alienam sententiam auribus attentis audiat. Cùm rex Anglorum bellum intulisset Galliae, fol. 263. Munera. Co̅sule locu̅ Liberalitatis, No̅ accipere, ???; honestè poßis. f. 2451. Cùm Corinthiorum legati munera, quae eis Dionysivs maiordabat, vetante abdicarent lege, qua sancitum erat, ne à dynaste munera legati caperent: rem absurdam ostendit eos facere, qui quod tyrannides vnum habent bonum, abolerent, docerent???ue beneficium à tyranno horrendum esse accipere. Plutarch. in Regum apoph. Crates Thebanus Demetrio Phaleraeo indignatus est, quòd sibi panes ac vinum misisset, dicens: Vtinam fontes etiam panes ferrent. Sentiens, vino plilosopho níhil opu???; esse: atque hoc ipsum esse submolestum, quòd panis non aequè parabilis esset ac potus. Laërt. lib. 6. cap. 5. Alexander Macedo, in expeditionem profectus, fol. 263. roga̅ti Perdiccae: Quid tibi nunc rex superest? Spes, in quit. Hîc Perdiccas: Haec, inquit, nobis commilitonibus tuis futura co̅munis est. & praedium, quod ipsi designarat Alexander, recusauit. Tanta erat siducia, bene successuram expedionem. Plut, in Alexandro, & orat. 2. de fort. Alex. In italia & Hispania, dum tempia, arces, armamentaria, aedificia, huius???; generis alia inspexeris, vel à domo amici alicuius tui, apud quem hospitabaris, discesseris, si custodibus, vel operarijs, autamici famulis, aliquam gratuitam pecuniolam dare coneris, efficies pro amico, vt nimicus abeas. Tanta est eorum magnanimitas, vt peregrinis hominibus, gratis ossicium suum exhibere contendant. Et si aliquando talia munera istis accipere contingat, id vi coacti, & omnino reluctantes faciunt. Damianus Goës in Hispania. Salutationem. Vide Tit. Non salutare, f. 2922. Hospitium. Diogenes Cynicus cùm à Cratero praediuite quodam inuitaretur, vt ad se veniret, vsurus hospitio suo, sua???; liberalitate, respondit se malle salem Athenis lingere, quàm apud illum opiparis mensis frui. Erasmus in Adagijs. A' QVIBVS. A' Coniuge. Apud Rom. munus capere viro ab vxore, autà viro vxori vetitum suit: ne mercenarium, sed gratuitum esset, & propter se, non propter aliud, mutuo amare. Plut. in quaest. Rom. Socero, Genero. Rom. à genero & à socero accipere est inter dictum donum. A' genero, ne per patrem videatur ad vxorem peruenire donum: à socero, quòd visum aequum est, vt is, qui non dat, etiam non accipiat. Plut. in quaest. Rom. QVOMODO. Sinceré. Ex Loco liberalitatis in non accipiendo. f. 2451. item Magnanimitatis in honeribus repudiando, ƒ. 2525. Ficté. Consule Tit. Astutiae in captandis honoribus, f. 1988. [Greek words], id est Accissare, Graeco prouerbio dicebantur, qui cùm maximè cupere̅t accipere quippia̅, tame̅ ficte recusaba̅t: ???; mos hodie quoq; multis durat. Scribu̅t Acco muliere̅ fuisse qua̅piam notae stultitiae, quae solita sit ad speculum cu̅ imagine sua, perinde atq; cu̅ alia muliere, co̅fabulari: vt hinc vulgò, ???; stultiùs aut ineptiùs aliquid agerent, accissare dicere̅tur, & Accús nomine co̅pellarentur. Apparet illud etia̅ moribus huius mulieris adfuisse, vt recusaret quae tamen cupiebat: vnde & Accismus ficta huiusmodi recusatio dicatur. Erasmus in Adagijs. AGERE, HABERE, REFERRE, Hostime̅tum, auctore Festo, beneficij pensatio est, à prisco verbo hostire & redostire, quod est paria referre. Ab eodem hoste̅ dici putat Nonius, quòd ex aequa causa pugnam suscipiat. Adrastvs, agens gratias Theseo, pro confecta mortuorum sepultura, apud Eurip. in Supplicibus inquit: [Greek words] Et gratiam non senescentem habituri sumus. Generosa officia enim cùm acceperimus, vos vicissim afficere beneficijs debemus. Darivs Persarum rex moriens per Polystratum Macedonem militem Alexandro victori ob clementiam in matrem suam, vxorem & liberos, felicia omnia precatus, dextrae pignus illi gratitudini ergò detulit. Sab. lib. 6. En. 4. M. Minvtivs magister equitum, cùm insolentia sua exercitum in maximum discrimen contra Annibalem adduxisset: sed Q. Fabij Max. Dictatoris beneficio seruatus esset, in castra reuersus, suum???ue errorem fassus. cùm signa tolli imperasset, & omnes sequi, agmine ad Dictatoris castra proficiscitur. In castris vbi ad praetorium rectà contendit, conuertit omneis in admirationem & stuporem. Antè progressum Fabium, constitutis signis, parentem ipse eum alta voce, exercitus milites eius patronos appellauit. Silentio facto, Minutius: Geminam victoriam, inquit, obtinuisti Dictator hodierno die: virtute de hostibus, consilio & humanitate de collega: illa nos seruasti, hac erudiuisti: nos???ue cùm turpiter essemus ab Annibale superati, honestè sumus abs te & salubriter victi. Quare quando nomen venerabilius non habeo, mitem te appello parentem: cùm tamen beneficium mihi abs te hoc quàm à parente maius extiterit. Illi enim vïtam solus, tibi cùm meam vitam tum omnium horum debeo. Secundùm haec amplexus Fabium & osculatus est. Idem erat cernere pertotum exercitum: nam complexu sese mutuo & osculo exceperunt: vnde in laetitiam tota castra effusa, vt prae gaudio omnibus lacrymae manarent. Plut. in Fabio. Catvlli elega̅s est epigramma, quo Ciceroni patrono gratias agit, dignum quod hîc adscribatur: Disertissime Romuli nepotum, Quot sunt quot???; fuerunt Marce Tulli, Et quot pòst alijs erunt in annis, Gratias tibi maximas Catullus Agitpessimus omnium poëta: Tantò pessimus omnium poëta, Quantò tu optimus omnium patronus. NON AGERE GRATIAS. L. Pavlvs Aemylius candidatus iterum consularis honore deiectus est. Quem vt bello Macedonico', quod cum Perseo rerebatur, ducum imperitia & ignauia extracto, consulem creauerunt, gratiam eis negauit se habere. Neq; enim, quòd ipse honorem requireret, sed quòd illi imperatorem, mandatum sibi magistratum. Plut. in apophthegmatib. EXPECTARE BONA. Consule locum Spei, f. 78. Archias tyra̅nus Thebarum dum in coena bene potus Phyllidam scribam assiduè ad fores speculatum emittit, adessetne mulier quam expectabat, à Pelopida & coniuratis irrumpentibus caesus est. Plut. de Socratis daemonio. INVOCARE SIMPLICITER. QVEM. Deum. Vide locum Religiosae Iustitiae, Preces ad Deum, f. 3046. Pausaniae auctoritate annotat Eustathius, in cuiuslibet rei auspicatu Veteres dicere solitos, celeusmatis instar, [Greek words]: i. Deus Deus: quod obseruasse non temerè videtur Plato in principio librorum de Legibus, vbi quum Atheniensis hospes dubiè dixisset, videri à Deo aut ab homine quopiam inuectas esse leges, respondet Clinias, [Greek words], hoc est, Deus, ô hospes, Deus eiusce rei autor est. Hadr. Iunius centuria 8. Adagiorum. Plutarchus in co̅. de Ofiride & Iside tradit mulieres Heleas publicis ac solennibus votis solitas Bacchum inuocare, vt accederet [Greek words]. est, Bubulo pede: siue quòd huic animanti, cùm sit viribus immensis preditum, deinde tanta corporis mole, tamen peculiare videatur molliter, quasi???; pedetentim ingredi, nullo???ue strepitu: vel quòd bouis pedes arua calcatu reddunt meliora, quum reliquorum animantium noceant. Erasmus in Adagijs. Antigone Thebana audiens Capaneum inuitis etiam dijs gloriantem se expugnaturum Thebas, apud Eunp. in Phoenissis Deos inuocat: [Greek words] Io Nemesis, & Iouis grauisona tonitrua, fulmineus???ue ignis ardens, tu certè superbi loquentiam insolentem compescis. Machon comicus in fabula quadam hanc orationem [Greek words], tribuit Philoxeno Cytherio, poëtae optimo, ventris gutturis???; vitijs inquinatissimo, cùm appropin quante morte de suis rebus loqueretur, ac quid in tabubis sui testamenti contineretur facetè explicaret: [Greek words]. apud Athenaeum lib. 8. Dipnosoph. M. Brvtvs, rebus in summam desperationem adductis, in acie Pharsalica, quum è ducibus atque amicis paucos apud se haberet, sublatis oculis in coelum stellis plenum, dixit hunc versiculum Graecum è tragoedia quapiam: [Greek words]. id est, Nec te latuerit, ô supreme Iupiter, Horum malorum quisquis autor extitit. Volumnius narrat illum & alterum dixisse carmen: sed negat se meminisse. Plutarchus. Stephanvs pontifex, quem Blondus Gregorium III. vocat. pacis formulam, perfidi Aistulphi Longobardorum regis chirographo exaratam, de vexillo crucis pendentem, praetulit, cunctis Deum contra perfidiam inuocantibus. Blondus Decad. 1. lib. 10. Liber pontificalis. Homines. Romae olim vi oppressi, Quirites inuocabant, hoc est, ciues Romanos. Ab eo Latini veteres Quiritari prouerbiali metaphora deduxêre, hoc est, Quiritum fidem implorare. Erasm. QVANDO. Sternutando. Sternutantes olim [Greek words] fibijpsis, vel etiam alteri precabantur. Vnde festiuum epigramma in Proclum nasutum, sub Tit. Nasutorum leges. Pugnando. Scoti in aciem prodeuntes, Galdi regis nomen, qui Romanum exercitum penè ad internecionem ceciderat, inuocare olim consueuerunt. H. Boëthius lib. 6. Hispani in bello Dei & S. Iacobi auxilium implorant, iam inde à Ranimiro II. Asturum rege, cui contra Saracenos pugnaturo insomnis D. Iacobus apparuisse, & in ip sa acie equo albo insidens, vexillum manu vibrans, conspectus fertur. Rodericus Toletanus lib. 4. rerum Hisp. c. 13. Laborando. Cùm Agasonis cuiusdam asinus luto infixus haereret, deberet???ue illi succurrere, otiosus Herculem implorabat. Huic respondisse deum ferunt, vti interim manum admoueret asino laboranti, atq; ita demum numen adfuturum. Alij quendam, cum esset decertaturus, Mineruam consuluisse aiunt, num futurum esset, vt victor discederet. Responsum est. fore. Verùm cùm ille ingressus theatrum, in certamine manibus staret otiosis, percussum ab aduersario victum fuisse. Hinc natum adagium, [Greek words] Erasmus. Compotando. Poloni Plutonem olim colebant, quem Ladon siue Ladon nem vocabant: Castorem item & Pollucem, Lelum & Polelum appella̅tes. Et adhuc hodie in compotationibus illa gens nomine eorum vtitur, Lelum Polelum vociferantes. Post Pascha etiam adD. Ioannis Baptistae festum, mulieres & virgines diebus festis ad choreas turmatim conuenire solent, Ladonem???ue canentes, & Lado Lado frequentiùs ingeminantes, manibus complaudentes, in gyrum choreas ducunt. Guagninus in vitis repum Polonorum. PETERE, IMPLORARE SIMPLICITER, ORARE, OBSECRARE. QVID. Consilium. Vide locum Prudentiae consultricis, fol. 1909. Beneficium. Extat apud Theognidem in Amicum parùm officiosum tale distichon, epistolae loco missum: [Greek words] (valeo ego) [Greek words] (vt te valere intelligam beneficium aliquod exhibe) [Greek words]; quid mittendis per nuntios literis sollicitus es? [Greek words] (beneficium datum, munus???; missum omnium nuntiorum & literarum loco erit.) Mutuum. Cabades Persarum rex facta cum Rom. pace, ab Anastasio Imp. pecuniam mutuo acceprurus erat. Ibi cùm Anastasius cautionis syngrapham postularet, indignatus Cabades foedus rupit. Auxilium contra hostes. Vnvs ex Niobes filijs, apud Sophoclem, cùm iaculis Dianae & Apollinis peterentur, nullius alterius implorat opem & suppetias, quàm amatoris sui: [181] Ad me, ô amice, perge. Plutar. sermone Amatorio. achilles Illiados [Greek words]. rem strenuè contra Troianos gerens in auxilium nihilominus reliquos Graecos vocat: [Greek words] Apud Homerum Iliad. ???. Hector iam impar Achilli, Deiphobum fratre̅ inuocat, vti ferat suppetias. Pallas enim illi apparuerat Deiphobi specie, ac deceptus Hector frustrà inclamat: [Greek words] Deiphobum fratrem intento clamore vocabat. A'quo destitutus, diem fatalem adesse intellexit. Erasmus in Adagijs. Balearivm incoae olim cùm infestarentur à cuniculis, cùm & vnguibus terram effoderent, & radices frugum euellerent, vastitatem???ue inferrent: legatos Romam miserunt petentes auxilia. Itaqué praestitis auxilijs, plures ad eas capiendas repertae sunt venationes: potissìmùm verò catellae agrestes ex Africa adductae (vulgari idiomate furones appellant) funiculis alligatae intra foramina immissae, aut vnguibus extrahunt, aut foras profugere cogunt. Strabo libro 3. & Ioan. Gerund. lib. 1. Paralip. Hispaniae. Aistulfus Longobardorum rex firmato cum Stephano II. Pp. in XL. annos foedere, imperij propagandi libidine Rauennam occupauit, Exarchatum Graecorum, qui per cc. fermè annos Italiae imperauerat, sustulit: agrum Narniensem & oppidum iuris sui effecit: nuncios ad Pontisicem misit, per quos se Romanam ditionem, agrum Vrbem???; armis oppressurum ostendit, nisi Romani sponderent, se quotannis aureum solidum sibi pro cuiusque capite depensuros. Pp. cùm nec placare Aistulfum posset, nec à Constantino Copronymo quicqua̅ auxilij speraret. in Franciam ad Pipinum confugit, vt eum co̅tra Longobardos excitaret. Sigonius lib. 3. pregni Italici. Transemvndvs, Dux Spoletanus defectionem à Luitprando rege Longobardo moliens, pace̅ cum Gregorio III. Pontifice, vrbis Romanae dominatum adepto, composuit, & foedus atque amicitiam iunxit, castro Galliensium reddito, cuius causa Romanum ille Ducatum diu habuerat infestissimu̅. Ea socierate subnixus, regis imperata facere detrectauit. Caeterùm cùm impetum regis non ferret, vrbe elapsus ad pontificem consfugit, atque eum, vt se tueretur, orauit. Pontifex ipsum recepit in fidem. Luitprandus Ducatu? Spoletano propè sine cercamine in potestatem redacto, legatos ad Fontifi cem misit, ac Transemundum sibi dedi postulauit, ni dederet, bello se persequuturum Vrbem ostendit. Pontifice id negante, Luitprandus exercitum in Romanum ducatu̅ traduxit, atq; Ameriam, Ortam, Polimartium, & Beldam oppida occupauit, inde in Vrbis fines ingressus, vastato agro, Vrbi demùm obsidionem admouit, castris???ue in campo Neronis statutis, multos nobiles Romanorum, more Longobardorum attonsis, ad se attraxit. Gregorivs regemprecibus, vt obsidionem solueret, institit missis oratoribus fatigare. Quas cùm irritas atque inanes anima duerteret, neque ex Italia subsidium vllum speraret, ad Carolum Martellum Proregem in Franciam legatos misit, vt sibi contra Longobardos succurreret. Luitpra̅dus Carolo petenti, vt Romana ditione sine maleficio cederet, haud granatè concessit: oppida tamen quatuor, quae occupauerat, sibi retinuit. Transemundus confestim Ducatum armis repetit, atque ei Gregorius pontifex & Godescalcus Beneuenti Dux, Luitprando grauiter aegrotante auxilia praestiterunt. Sigonius lib. 3. regni Italici. Sarlione Duce Spoletano mortuo, Bere̅garius II. Italiae rex illam sibi ditionem aseiuit. Ioa̅ne verò XII. pontifice pugnante, ac ius suum, quoquomodo poterat, retinente, idem arma intulit, atque episcopos ecclesias???ue exagitare instituit. Ioannes legatos cu̅ literis in Saxoniam ad Othonem I. misit. Summa legationis fuit: Berengarium atque Adelbertum F. occasione occupationum eius impulsos multò quàm antè truculentiùs ecclesiam atque adeò totam Italiam diuexare: pertinere ad eius non dignitatem solùm, sed securitatem etiam, ipsorum adeò infirmas opes esse, vt nemini aut nocumento, aut formidini esse possint. Quocirca orare eu̅ se, vt pro Christianae religionis atque Italiae salutis amore exercitum deintegrò in Italiam adduceret, atque Ecdesiam Italiam???ue Caroli Magni exemplo ab saeua eorum tyrannide vindicaret. Id si fecisslet, se illum Augustalibus insignibus ornaturum, ac tan quam summum ecclesiae propugnatorem Imperatorem Romanorum, qui titulus tum vacabat, appellaturum. Valpertus itidem Mediolanensis archiepiscopus, saeuam eiusdem Bere̅garij rabiem fugiens, regni se, si tyrannos extinxisset, insignia traditurum promisit. Assensit Otho. Itaque Mediolani primùm ferrea corona condecoratus, regis Italiae, mox Romae aurea, Imperatoris Romani titulos assumsit. Sigonius libro 6. regni Italici. Opem. Planvs scurra sponte sua saepe cadens, tanquam crure fracto miserandis vocibus praetereuntes implorabat, vt humo tolleretur. Peregrinus autem quispiam ac doli ignarus, si quando alleuaturus accessisset. à scurra ludibrio habebatur. Verùm vbi iam illius simulatio plerisque innotuisset, is???ue aliquando crure verè fracto tolli precaretur: nemo subuenit, omnibus Planum solitos agere ludos arbitrantibus. Versus Horatij in Epistolis sunt hi: Nec semel irrisus triuijs attollere curat Fracto crure Planum, licet illi plurima manet Lacryma, per sanctum dicat iuratus Osirim, Credite, non ludo, crudeles tollite claudum. Quaere peregrinum, vicinia rauca reclamat. Clementiam. Porvs rex Indorum captus, & ad Alexandrum raptus, roganti, quemadmodum de ipso statueret? Regaliter, inquit, Alexander. Quo iterum requirente: Num quid aliud? Nihil, inquit: siquidem in hoc verbo regaliter, sunt omnia. Plutarchus orat. 1. de Alexandri fortuna. Bello Germanico Protestantium Ioan. Fridericvs Saxoniae Dux captus, & in conspectum Caroli'V. Caesaris productus, suppliciter petijt, vt principali more tractaretur. Cui ille, Tractaberis prò merito, respondit. Licentiam sepulturae. Apud veteres dum acies armis decernerent, petere vt defuncta corpora liceat sepelire, vel post praelium abire, concessum de victoria videbatur. Eos enim qui vicerunt, precariò aliquid ab hoste petere non decebat. Alex. lib. 4. cap. 7. PROQVO. Pro seipso. Exempla praecedentia pleraque. Pro alio. INTERCEDERE. Accedentes DiscipvLi ad Dominum, rogabant eum pro muliere Chananaea, dicentes: Dimitte eam, quia clamat post nos. A' QVIBVS. A Statuis. Diogenes Cynicus in Ceramico stipe̅ à statuis petebat. Caussam rogatus, Repulsae ferendae meditatio haec est, inquit. Plutarchus de nimia Verecundia. Hominibus. Huc praecedentia exempla pleraque. QVOMODO. Simpliciter. Petitio haec simplex est, abque vlla conditione, seu restipulatione. Huc etiam praecedentia pleraque pertinent. Cum promißione. Votum duabus partibus constat, Petitione boni, quo caret & Sponsione boni, quod habet: Da vt dem, Fac vt faciam. Respectu prioris, inter Preces connumerari debent: respectu posterioris, huius sunt loci. Consule Tit. Iurisiurandi & Foederum, quatenus mutuam petuionem & sponsionem habent, f. 8. 41. Chryses vates Apollinis, vt filiam Chryseidem ab Agamemnone raptam, à Graecis redimeret, coronam & sceptrum aureum Apollinis pro redemptionis praemio offert: dicens Il. [Greek words]. [Greek words] NONPETERE. Horativs suam moderationem lib. 2. ode 16. celebrat: -nihil supra Deos lacesso: nec potentem amicum Largiora flagito: Satis beatus vnicis Sabinis. SVPPLICARE IN GENERE. QVOMODO. Apud Assyrios supplicis indicat forma̅, si quis curuatis mem bris, humum???ue vultu penè contingens, manus post tergum connexuerit. Caelius lib. 15. cap. 18. A. L. Narrat Plutarchus com. de Primo frigido, morem fuisse apud Persas, vt supplex in fluuium descenderet, ignem gestans, [182] minitans, ni consequeretur, quae petebat, se ignem missurum in aquam. Atque ad eum modum impetrabat quidem, quae rogabat, sed multabatur, quòd minatus esset se facturu̅, id quod esset contra rerum naturam. Nam aqua hostis est ignis, eum???; semper extinguit. Id supplicandi genus apud barbaros maximum habebatur, & in quo non esset fas recusare, quod petebatur. Erasmus in Adagijs. Darivs Persarum rex, accepto nuncio Sardeis captas incensas???ue ab Atheniensibus atque Ionibus, arcum poposcisse dicitur, eo???ue sumto sagittam, quam imposuerat, in coelum excussisse, & dixisse: O'Iupiter, contingat mili, vt Athenienses vlciscar. Atque haec locutus, cuidam famulorum praecepit, vt sibi semper apposita coena, ter diceret: Here memento Atheniensium. Herodotus lib. 5. [Greek words], in corio sedere. Moris apud scythas fuit, si quis ab alio iniuria afficeretur, quam vlturus, se aduersario fore parem no̅ putaret: vt boue immolato, carnes in frusta con cisas elixarec, & corio humi extento insideret, manib???; in tergum reiectis: quo nullum est apud Scythas maius supplicandi genus. Qui verò volebat, parte carnium accepta, & dextro pede corio insistens, se pro virili opem ei laturum pollicebatur. Est???; id sanctissimum iusiurandum. Suidas, & Herodotus. Apud Graecorvm antiquissimos, in supplicando oleae ramum, velame̅ta supplicum offerre, vsurpatum fuit. Spartanis cruda exta in manibus obtulisse. Apud Scythas & Latinos populos supplicem ad Vestam siue Larem sedere tacitum, abiurationis & maximum supplicandi genus notabatur: sicut Graecis, humi inter cineres considere ad ignem. Erat autem Vesta, sacrificalis ara in primis ingressibus & spacijs domoru̅ erecta: vnde & Vestibulum dici videtur Latinis. Erat Macedonvm mos, si quid suppliciter exposcerent, seminudos & interiori tantùm amictos tunica, obtestari: quod à Romanis quoque vsurpatum meminimus, vt nudo pectore & deiecta toga ab humeris, deprecentur genu nixi, nonnunquam humi deiecti, quae infima obtestatio putabatur. Sicvlorvm verò & Graecorvm inualuit mos, squalida veste, capillo & barba promissa, illuuie & squalore obsitos, ad miserationem adducere. Pedibus quoque obuolui, & humum verrere crinibus, aut passis protensis???ue manibus obtestari, praecipuum supplicandi genus fuisse multi prodiderunt. Sicut manus in coelum tendere, à dijs opem exposcere, vel puluerem crinibus spargere, intimum doloris signum notabatur. Caelius lib. 15. cap. 18. A. L. & Alexander lib. 2. cap. 19. Veteribus Graecis recepti fuit moris, vt supplicantes caput, dextram, genua eius, cui se ingererent supplices, contingere̅t: nec totum tamen caput, sed mentum modò, vt statuere Home rus videtur, vel barbae meditullium, quod probat Euripides. Mencum dextra, genua sinistra. Plinius lib. 11. cap. 45. Id quidem [Greek words], quia sit in nobis pars ea principalis. Dextram verò, [Greek words], quoniam inibi maxima insit ad agendum facultas. Genua, propter motus & progressions necessitatem. Tria verò haec symbolicè, consensum, actionem, progressum, ad ea, quae peterentur, praestanda, complecti videntur, & veluti [Greek words], id est, auguria finis supplicandi. Sinistram certè attigisse, ominosum censebatur, id est, [Greek words]: quando & improspera vocabant [Greek words]: bona verò & fortunata [Greek words] Caelius libro 15. cap. 18. Antiq. lect. Vel certè vt ostenderent, in amplexandis genubus suam humilitate̅ & miseriam, auxilio & ope aliona egentem. Attrectando autem mento siue barba, & prensanda dextra, implorare se insinuare̅t, tum prudentiam cius (quae in capite residet: nullam autem capitis partem commo diùs tangere poterant, quàm mentum) vt sibi consilio adesset: tum iustitiam in tribuendo cuique quod suum est, cuius fundamentum est in fides, fidei autem symbolum dextera: qua etiam opus sacere, & auxilium ferre consueuimus. Eustathius Iliad. [Greek words]. Hecuba Euripidis illud Vlyssi praefracto obijcit, quòd dextram occuluerat, praecisa spe veniae omnis. De genubus, quòd ea supplices attrectabant, mulca fit apud auctores vtriusque linguae mentio: certè misericordiae sedem in genubus consecratam fuisse à vetustate memorat Seruius, quod disertissimè his verbis extulit lib. 11. cap. 45. Plinius: Hominis (inquit) genibus inest & quaedam religio, obseruatione gentium: haec supplices attingunt, ad haec manus tendunt, haec vt aras adorant: fortassis quia inest ijs vitalitas, quippe quorum inanitate perfossa, ceu iugulo, spiritus fugiat. Crates Thebanus philosophus, quum pro quodam supplicaret gymnasij principi, procumbens attigit coxam illius loco genuum. Indigna???ti gymnasiarcho: Quid, inquit, ánnon haec aequè tua sunt, ac genua? Laërtius lib. 6. cap. 5. Fulco Andegauensis Comes, postqua̅ viuens Comitatus honore̅ filio Gavfredo tradidit, armis posteà labore???; magno, quia acerbè populis imperabat, honore eum deiecit: nec tamen multò pòst eum restituit. Nam filius agnita culpa ad fratrem venit, iumentaria???; sella in tergum recepta, patris pedibus obuolutus veniam petijt. Fulgosus lib. 5. cap. 9. Gvlielmvs quidam Normannus, cùm Roberto Normannorum Duci rebellasset, fame compulsus, oecurrit principi suo nudis pedibus, sellam equestrem humeris baiulans. Is erat tum satisfactionis ritus subditorum. Placatus Dux eum admisit in gratiam precantem ac poenitentem. Cranzius lib. 3. Noruegiae, cap. 23. Cùm intercessore Vladislao II. Boëmiae rege Fridericus I. Imperator Mediolanensibvs obsessis pacis co̅ditiones dedisset, eas???ue populus acceptasset: duodecim vrbis Senatores castra venêre poenitentium habitu, saccis induci, pedibus nudi, facie & barba squalidi, strictos???; singuli enses collo suo succollantes, quasi statim decollanti, in genua procubuêre, colla???ue velut ad feriendum porrexêre: diu???ue sic adgeniculati prustrati???ue iacuêre, anrequam Caesar daues portarum vrbis ab illis reciperet: detinuit???ue eosdem in castris, donec ipse triumphantium more vrbem ingrederetur, Senatoribus ceu captiuis ante currum actis. Dubrauius libro 12. Cùm Ferrariam vrbem Veneti armis occupassent, Clemens V. Pp. Venetum nomen graui anathemate insectabatur. Profectus est ad eum publico nomine Franciscvs Dandulus orator, & quum aliquoties ab ipsius conspectu reijceretur, noua arte ad prandentem Pontificem in palatio quadrupes accessit, ferrea collo iniecta cathena, flexo quantum potuit in terram capite, supplex petens, vt Senatui veniam daret. Admiratus Pontifex rei nouitate̅, complexus hominem: Cape, inquit, exhibiti pudoris à me veniam: Duci???ue tuo & Senatui scribito meo nomine, solutos eos mea omni posthac execratione, charissimos???ue mihi semper ab hoc die futuros. Egnat. lib. 4. cap. 5. QVI QVIBVS supplicârint. Pontifices Regibus. Totilae Gothorum regi, Roma proditione occupata, ad Vaticanu̅ occurrit Pelagivs Pp. sacris indutus, eua̅gelia Christi baiulans, & genubus nixus misericordiam implorabat. Num tandem, inquit rex, Pelagi venis supplicacum? At ille: Quando superna maiestas te mihi populo???ue dominum imposuit, supplicare pro hoc grege populi non erubesco. Parce, miserere. Motus rex iussit gladios recondi, neminem deinceps iugulari. Praedam militi permisit, corpora libera esse mandauit. Cranzius lib. Sueuiae, cap. 12. Ea tempestace. qua Atila Italiam inuadebat, Ioannes Rauennatium antistes, Ariana perfidia infectus, qui se Pontificem cum duodecim Cardinalibus Romano more dixerat, & ad sustentandam dignitatem multum auri congesserat, infulatus, pontificio habitu, cum vniuerso collegio sacerdotum aduentanti Attilae occurrit, procidit ad pedes hostis, patriae ruinam deprecatus. Deinde monuit regem, vt opinionem in fide sua̅ vltrò sectaretur, & in caeteros Christianos irrueret: quod si faceret, se operam daturum, vt sine vllopericulo Italiam pariter & Africam subiugaret. Atila magis Imperij spe, quàm fidei gratiä exoratus. respondit humanitatis & dignitatis simul habendam esse rationem. Proinde se oblata deditione ita con tentum, vt calcanda portarum hostia in limine deponantur, honorificus ac tutus sibi suo???; exercitui aditus pateat. Rauennates crates fractos continuò, ferreos???; postes humi ac in limine deposuêre, liberum cum maxima humilitatis ac fidei ostentatione fecêre aditum. Atila exercitu̅ per mediam vrbem sine alicuius detrimento traduxit, & pro arbitratu suo in vrbe mansit. Bonfinius lib. 6. Dec. 1. Pontifices Pontificibus. Ioannes XXIII. Pp. à concilio Constantiensi pontificata deiectus, prope Heydelbergam longo tempore captiuus detinebatur. Tandem Florentiam ad Martinum V. successorem venit, & eundem suppliciter exosculato pede audie̅tibus omnibus, vt verum Pontificem & Christi vicarium canonicè electum, salutauit. Martinus vicissitudine rerum humanarum mo tus, eum post aliquot dies in numeru̅ Cardinalium recipiens, Episcopum Tusculanum creauit: atque deinceps in eo habuit honore, quo reliquos Cardinales tam publicè quàm priuatim. Platina. Imperatores, Reges, Ponificibus, Episcopis, Monachis. Zonaras refert, Ahcadivm & Honorivm Impp. fratres mi sisse ad Arsenium olim praeceptorem suum, qui tum exulabat, vt eis delicta condonaret: Arcadium ob insidias, quas ei tetendisset. totius Aegypti vectigalia vnius anni pro munere obtulisse. Quae quidem Arsenius respuit, tanquam homini mortumundo pecunia esset inutilis. Cuspinianus. Theodosivs Magnus contra Maximum tyrannum mouens, Thessalonicae septem millia hominum in theatro barbara crudelitate interfici curauerat. Victo Maximo, quia hostes in acie strauerat, tandiu se à sacramentis abstinuit, donec filiorum aduentu Dei gratiam erga se vigere perspexit. Postquam autem venit Honorius filius Constantinopoli, tu̅ Mediolanum processit. Eo verò aduenta̅te, Ambrosius episcopus [183] seccssit Aquileiam, ne necessariò aut infamem eius perfidiam ac crudelitatem Thessalonicensem turpi silentio comprobaret, aut iram eius iusta obiurgatione accenderet, quemadmodum ipse epistola ad eum scripta ostendit. Post triumphu̅ inde Romae actum, cu̅m Theodosius in Paschate ad templum religionis gratia perrexisset, Ambrosius episcopus, raptim ad fores occurrit, eum???ue vt hominem nefarium ab ingressu ecclesiae repulit, & piorum communione deiecit, eo nomine, ???; se contra fidem episcopis datam innoxio ciuium Thessalonicensium sanguine maculasset, neque eam labem aliquo adhuc, vt par erat, piaculo publicè diluisset. Theodosius lacrymis perfusus, nullam vim fecit, sed domum se moestissimus retulit. At verò postquam Natalitia Domini accesserunt, cùm per octo menses communione priuatus vixisset, iterum cupidine templi adeundi flagrabar: sed spectatam Ambrosij seueritatem formidans, propiùs accedere non audebat. Qua re animaduersa, Rufinus, qui apud illum plurimùm valebat auctorirate, negotium Ambrosij placandi suscepit, atque, illo co̅uento, iustum Imperatoris desiderium demonstrauit, eúmque, vt aliquando tandem de pristina sententia cederet, atque ipsum Imperatore̅ in gratiam ecclesiae reciperet, summis precibus obsecrauit. Quas Ambrosius eadem, qua antè, constantia respuit, ac se ante millies mortem oppetiturum, quàm tantum dedecus in ecclesia permissurum, respondit. Hoc audito, Theodosius accessit, &, cùm ad Ambrosium, qui in Salutatorium venerat, peruenisset, ad pedes procubuit, rogans, vt se vinculo ecclesiae solueret. ac sibi poenitenti aditum templi con cederet. Interroganti verò Ambrosio, quo se poenitentiae genere expiaturus esset? eo, respondit, quod tu iniunxeris. Tum Ambrosius piaculu̅ imposuit, atq; illum sese praesente ac flente populo expiantem, ecclesiae communioni restituit. Hunc in modum de poenitentia Theodolij scripsit in vita S. Ambrosij Paullinus, item???ue D. Augustinus Homil. 32: Deus, inquit, vo luit, vt Theodosius Imp. ageret poenitentiam publicam in con spectu populi: maximè, quia peccatum eius celari non potuit. & lib. 5. de Ciuitate Dei: Quid fuit Theodosij religiosa humilitate mirabilius, quando in Thessalonicensium grauissimum scelus, cui iam, episcopis intercede̅tibus, promiserat indulgentiam, tumultu quorundam, qui ei cohaerebant, vindicare compulsus est? ecclesiastica coërcitus disciplina sic egit poenitentiam, vt Imperatoriam celsitudinem pro illo populus orans magis fleret videndo prostratum, quàm peccando timeret iratum? Addidit etiam edictum in cande̅ sententiam, atque illud Valentiniam: Ne capitales poenae ab Imperatore iniunctae, nisi post triginta dierum spacium, sumerentur. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Fridericvs I. à Venetis victus, cum Alexandro III. pacem facere coactus, Venetij ad portas D. Marci se humi prosternere iussus, paruit. Ibi cùm Pp. collum eius pede premeret, scriptum esse, inquiens: Super aspidem & Fridericus diceret, Non tibi, sed Petro: Pp. ingeminauit, Et mihi & Petro. Nauclerus volum. 3. gener. 40. Henricvm IV. Imp. Gregorius VII. Pp. anathematis fulmine eò redegerat, vt Augustae ad causam dicendam se compariturum promitteret, & ibi celebri conuentu habito graue ipsum Pontificis iudicium subiturum. quòd si ante annum anathemate non esset solutus, ne ampliùs repetere regnu̅ posset. interim abstentos omnes à se abire iuberet, ac Spita̅ exercitu dimisso secederet, ibique vno Virdunensi episcopo & pau cis ministris, quos principes ipsi probassent, contentus vitam priuatam traduceret. Henricus in summum discrimen amittendi regni adductus, omnem???ue suam salutem in eo positam arbitratus, vt ante annum anathemate solueretur, simul???ue metuendum ratus, ne, si se Augustae infensis iudicibus, ac multò infestioribus accusatoribus traderet, annus ipse ante absolutionem efflueret: prope Canussium venit, anno 1077. vbi Pp. agebat, apud Mathildin Comitissam, eius???ue intercessione vsus, paratum se Augustae causam dicere asseruit, modò in praesens anathemate liberaretur. Vix tandem Gragorius auctoritate & precibus Mathildis, & caeterorum, qui adera̅t, victus: Si ex animi, inquit, sententia poenitet, coronam & reliqua infignia in argumentu̅ verae poenitentiae tradat, & se post tantam contumaciam regio nomine & honore posthac indignum profiteatur. At cùm hanc etiam sententiam, tanquam nimis duram, vt temperaret, Mathildis caeteri???; petissent, tan dem exoratus: Propè, in quit, accedat, & culpam, quàm imperium detrectando aduersus apostolicam sedem contraxit, decretis eius obtemperando expurget. Accessit ergo propiùs, vt iussus erat Henricus, atq; intra secundum murorum ambitum (nam triplici oppidu̅ cingebatur) receptus, extrà omni comitatu relicto, regium cultu̅ abiecit, ac sine calceis saeuiente hyeme ieiunus vsque ad vesperam responsum Pontificis expectauit. Quo no̅ reddito, idem secundo & tertio die fecit. Quarto demùm Gregorius constantiam hominis admiratus, ac vere̅ eu̅ poenitere ratus, simul???; aspera hominu̅ aduersus se conuiria veritus, in conspectum admisit, v. Kal. Febr. Tum res ita. conuenit, vt Henricus anathemate solueretur, ac se die & loco quem Gregorius constitusse, in communi Germanoru̅ principum conuentu in iudicio sisteret, & criminibus, quae obijciebantur, ipso, si ita è re publica fore videretur, quaestionem exer cente Pontifice, responderet, atque extrem o illius iudicio staret, nullam in perpetuum à quoquam huius vindictam iniuriae exacturus. interim omnia regiae dignitatis orname̅ta deponeret, ac derebus publicis nihil pro suo iure statueret: omnes eos, quorum consilijs se, rem???ue publicam perdidisset, à sua in perpetuum familiaritate depelleret: qui sacramentum ei dixissent, religione omnes exolueret. Quòd si regnum tenuisset, semper Pontifici se obseque̅tem ad contractas in ecclesia labes delendas praeberet. Si quid horum fefellisset, irrita haec noxae absolutio esset, neque vltrà pro asserenda innocentia sua iudicium impetraret, principes???; Germanici religione iurisiurandi soluti alium substituere Regem possent. Has laeto animo conditiones sacramento interposito Henricus accepit. His confectis Gregorius Henricu̅ ad pedes proiectum, ac misericordiam pontificiam implorantem, anathemate liberauit: ac protinùs ad rem diuinam faciendam se con tulit'. Inde vbi sacram oblationem confecit, Henricum cum omnibus, qui sacro adstabant, ad aram accedere iussit, praeferens???ue manu augustissimum corpus Domini, quandoquidem sese illi ob multa crimina suspectum esse sciret, non humano, sed diuino iudicio se innocentiam suam declaraturum asseruit, partem???; Dominici corporis de more comedit. Quo facto cùm populus, qui aderat, laudans Deum, innocentiae eius saepe ingeminatis esset vocibus gratulatus: tandem impetrato silentio regem ad residuam Dominici corporis partem sumendam, & ad eorum, quae obijciebantur, criminum suspicionem eximendam inuitauit. Ad haec ille nec opinata re perturbatus aestuare, tergiuersari, & cum suis familiaribus à multitudine segregatus, quemadmodum tam horrendi examinis necessitatem euaderet, rationem inire. Collecto inde animo dixit, se, vt hoc faceret, haudquaqua̅ in animu̅ inducere posse, quòd amicis suis inconsultis, & absentibus accusatoribus, inanis atq; exiguae fi dei futura esset, quaecunque pro probanda innocentia sua à se suscepta satisfactio esset: proinde enixè illum orare, vt rem integram ad conuentum futurum reijceret, atque ibi citatis accusatoribus, & cognitis ex lege criminibus, huic controuersiae modum imponi permitteret. Huic respo̅so acquieuit Gregorius, & sacrificio expleto regem conuiuio excepit, ac diligenter de omnibus rebus, quas eum agere oportebat, edoctum cum pace dimisit. Sigon. lib. 8. Imp. occid. Reges Regibus. Nero Caesar Tyridatem Armeniae regem magnis pollicitationibus sòlicitatum, cùm destinato peredictum die ostensurus populo propter nubilum distulisset, produxit, quò oportunissimè potuit: dispositis circa foritempla armatis cohortibus curuli residens apud Rostra triumphantis habitu, inter signa militaria, atque vexilla: & primò per deuexum pulpitum subeuntem admisit ad genua, alleuatum???ue dextra osculatus est: dein precanti, tiara deducta, diadema imposuit, verba supplicis interpretata praetorio viro multitudini pronunciante. Perductum inde in theatrum, ac rursus supplicantem, iuxta se latere dextro collocauit. Ob quae Imperator consalutatus, laurea in Capitolium lata. Suetonius. Duces Militibus. Agathocle Siciliae tyranno in Africa contra Carthaginenses res praeclarè gerente, Lyciscus ducum vnus ad coenam vocatus, vino postqua̅ incaluit, in Agathoclem maledicta coniecit. Ea Agathocles quidem tolerauit, sed Archagathus F. eum pilo traiecit. Exercitu Archagatum ad supplicium poscente, Agathocles exuta purpura, induta???ue vili veste, commemoratis rebus ab se antea gestis, paratum se esse ait mortem oppetere, si id milites expedire censerent. Mox???ue ensem tanquam seipsum lugulaturus strinxit. Exercitus eo motus, filium patri condonauit. Diod, lib. 20. Hostibus. Vide Tit. Pax temerè repudiata, quatenus suppliciter pacem petentium exempla continet, f. 2019. Item Clementiae erga hostes in potestatem redactos. f. 2671. Apud Homerum Iliad. [Greek words]. senior Priamvs supplex fieri cogitur in genua abiectus Achilli, qui Hectorem interfecit, vt redderet cadauer Hectoris. quare inquit ibidem Priamus: [Greek words] Themistocles Athenis pulsus ad Molossorum regem fugiens, hostem existente̅, in lare tacitus consedit. Ab eo digressus, adipsum Xerxem Persarum regem prosugere cogita̅s, primùm Artabanum conuenit tribunum militu̅, ostendit???; Graecum se esse: velle autem cum rege maximis de rebus, & de ijs, quae potissimùm eum solicitent, agere. At ille, non nisi adorato rege, ei aditum patere. Quod cùm se facturum promtè The mistocles ostenderet, tum Artabanus: At quémnam ex Graecis [184] referam venisse? neque enim vulgaris hominis prae te fers. ingenium Cui Themistocles: Id Artabane prior rege audiet nemo Introductus ad regem est, eo???ue adorato constitit tacitus. Imperauit interpreti rex, vt quaereret qui sit. Roga̅te interprete, respondit: Adsum tibi, rex, Themistocles ego Atheniensis exul, quem Graeci persequuntur. Orationi etiam suae diuinum ostentum, quod fuerat ei in Nicogenis aedibus oblatum, subiu̅xit: & Iouis Dodonaei oraculum, quo ad cognominem Deo pergere iussus, conceperat animo remitti se ad illu̅ Magnum enim vtrunq; & esse & dici regem. Postqua̅. dicendi finem fecit, nihil ei respondit Perses, quamuis animos eius stu peret & audaciam: sed apud amicos eum fuisse sibi ipsum gratulatum, vt de fortuna sua adeò secunda, precatum???; Arimanium, hostibus suis semper daret eam mentem, vt praestantissimos de medio sui summouerent, dijs ferunt sacrificasse, inde mox conuiuium inisse, ac prae gaudio nocte in medio somno ter exclamsse: Themistoclem habeo Atheniensem Vbi illuxit. & in conspectu̅ regis venit, & denuò eum adorauit, rex salutauit appellauit???; eum benignè: Ac iam tibi ipsi, inquit, ducenta talenta debeo. Cùm enim temetipse adduxeris, meritò, quod in caput tuum fuit pronunciatu̅ praemium te ducenti, feres. Multò his plura promisit ei, eum???; confirmauit, atq; liberè iussit, vt diceret de rebus Graecorum, quae visa essent. Cui responsum Themistocles reddidit, sermone̅ hominis instar esse pictorum stragulorum. Nam vt haec, ita illum aperire expansum imagines, contractum tegere & deprauare. Itaq; esse tem pore sibi opus. Capto ea similitudine rege, & vt sumeret impe rante, annuum postulauit. Interea lingua Persica abundè percepta, appellauit per se regem. Plutarchus in Themistocle. Boeotij adiunctis socijs Locris & Phoce̅sibus in Pelopo̅nesum contra Spartanos proficiscebatur, ducibus Epaminunda & Pelopida, quibus reliqui Boeotarchi ductum belli vltrò concesserant, ob prudentiam militarem, & singularem fortitudinem. Cùm verò prope Arcadiam venissent, obuiam eis processit vniuersus populus Arcadum, Eleorum, & Argiuoru̅, & caeteri socij omnes, congregatis???ue plus 50000. duces eorum ha bito concilio decreuerunt rectà Spartam inuadere, & vniuersam Lacedaemoniam depopulari. Lacedaemonii, cùm multos in Leuctrica clade amisissent, non paucos etia̅ ex alijs pugnis desiderarent, breuiter planè exguu̅ numerum ciuium bellatorum haberent: ad haec cùm ex socijs alij defecissent, alij ad inopiam virorum maximam essent redacti: coacti sunt ad Atheniensium virorum maximam essent redacti: coacti sunt ad Atheniensium opem confugere: quibus triginta Tyrannos praeteritis annis obtrusera̅t, vrbis moenia aedificare prohibuerant, quorum???ue vrbem à fundo euertere & Atticam vastare voluerant. Nam necessitate atque fortuna nihil est valentius, quae docuerunt Lacedaemonios etiam infestissimis hostibus se supplices abijcere. Populus Atheniensis ergo, cùm esset magnanimus iuxtà & facilis, Thebanorum vires non reformidauit, & Lacedaemonijs de libertate periclitantibus suppetias tulit: & duce electo Iphicrate, misit iuuenum pugnatoru̅ duodecim millia. Diod. lib. 15. C. martivs Coriolanus ad Volscos fugiens, supplicum more ad Larem consedit Volscorum regis. Plutarch. in Coriolano. Locrenses à Q. Pleminio propraetore crudelissimè tractati legatos decem squallore & sordibus obsitos, ramos???ue oliuarum Graecorum ritu manibus gestantes, ad consulum conspectum miserunt, coram quibus in comitio fortè sedentibus, cum flebili lamentatione humi procubuerunt, Locrenses???ue & à Pleminio & Romanis militibus passos esse dixerunt, quae ne Carthaginenses quidem Romanus populus pati velit. Legati Locros missi ad causam cognoscendam. Pleminius cum alijs triginta sacrilegij sceleris conuictus damnatus???; est. Sabellicus lib. 5. cap. 5. Chonodomarivs Alemannorum rex à Iuliano Caesare ad Argentoratum captus, primùm se inclinauit, deinde humi sup pliciter fusus veniam petijt, ac bono esse animo iussus est. Inde ductus ad comitatum Imperatoris, missus???; exinde Romam, morbo veterni consumtus est. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Mediolano ab Friderico I. Imp. euerso, Brixiani legatos ad eum miserunt, qui nudatos tenentes gladios pacem supplices peterent. Data est ea lege, vt muris deiectis, fossis???ue completis praefectum è se acciperent, & certam pecuniae summam persoluerent, ac secum expeditionem Romanam Apulam???ue susciperent. Sigonius lib. 13. regni Italici. Pueris. Iphigenia supplex apud patrem Agamemnonem, mactationem deprecatur, apud Euripidem in Iphigenia Aulid. Ad extremum quoq; ad fratrem Orestem etiamnum infantem conuersa, pathetice̅ admodum in quit: [Greek words] O'frater, pusillus quidem tu auxiliator amicis, at tamen cum lacrymis supplex fias patri, tua soror ne moriatur. Filij Parentibus. Cùm Alfonsus rex Castulonensis Ferrando maiori filio cum suis liberis post se regni successionem destinasset, excluso Sanctio fratre minore natu: Sanctivs etiamnum superstite patre regnum inuasit. Pater filium furiali carmine deuouit. Qua execratione apud subditos effecit, vt aduersus Sanctium arma ceperint, regno???ue ferè exegerint. Is patri supplex factus, veniam, piacula, ac, si videretur, iustum in se suppliciu̅ exposcit. At paterno animo motus Alphonsus non tantùm filio ignouit, sed & benedixit, diras???ue fausta felici???ue obsecratione auertit, retexuit???ue. Aemilius lib. 7. CVR. CAVSA Auxilij contra hostes. Adrastvs Argiuorum rex Atheniensium regi Theseo sit supplex, aduolutus ad genua, vt se iuuet consilio & re, quo interfectos Argiuos ad Thebas sibi sepelire liceat, apud Luripidem in Supplicibus inquiens: [Greek words] O' per Graeciam fortissimum caput, rex Athenarum turpe quidem duco, procumbens solo genua tua amplecti manu, canus vir, pari forsan in felicitate constitutus priùs: tame̅ necesse est calamitatibus cedere meis. Serua mortuos mihi, mea miseratus mala, & mortuoru̅ hasce matres filiorum, quibus senectus venit cana ad orbitatem: venire verò sustinuerunt huc, & peregrinum pedem ponere, vix senilia mouentes membra. Dignitatis, Magistratus. CANDIDATI. Candidati Romae in toga, siue tunica, prensabant: Nam ma gistratu dignos non imaginibus, no̅ censu, non dignitate, sed vulneribus & cicatricibus censebant. Quo igitur haec conspicua essent appellantibus eos, sine tunica ad comitia descendebant. Plutarchus in quaest. Rom. Liberationis à Tyrannis. Vide Tit. Petere auxilium contra hostes, f. 1810 Orestes Menelaum sibi auxilio & consilio succurri apud Euripidem in Oreste his verbis precatur: [Greek words] In te spes mea refugium habet malorum. Quare ad miserè agentes beatus cùm veneris, impartire amicis tuis tuam felicitatem, & non solus bonun, nactus habeto. Friderico rege Germanoru̅ Constantiae ius dice̅te, duo humili loco atque obscura conditione homines vltrò accesserunt, ac foedo miserabili???; habitu sumto, & crucibus supplicantiu̅ more praetentis, ad tribunal eius in die Cineru̅ adieru̅t. Quaere̅ti, quinam essent, quidve petere̅t: se Lavdenses esse dixeru̅t, ob id ad eum profectos, vt patriae suae calamitares exponere̅t, quas ipsa sub impotenti & superbo Mediolanensium imperio per annos ampliùs XL. perferret: non diffidere, vbi ille cogno uerit, quin pro sua in omnes aequitate atq; iustitia rue̅ti amicae vrbi praesens auxiliu̅ afferat. Iussi caetera exequi, omnia Laudensium, quibus à Mediolanensibus affecti fuissent, detrime̅ta narraru̅t. Quibus acceptis Fridericus haud mediocriterpro re commotus bonu̅ eos habere animu̅ iussit: nam se propedie̅ matutum auxiliu̅ allaturu̅. ac continuò literis ad consules Mediolanensium datis, vt à Laudensiu̅ Comensium???; abstinere̅t iniurijs, imperauit. Laudenses claue̅ aurea̅ per Gulielmu̅ Marchionem Montisferrati miserunt, haudqua???; simulae deditionis argume̅to futura̅ Quin etia̅ ipse Marchio ac legati Papiensium ad Fridericu̅ profecti, eadem de intolera̅da Mediolanensium insolentia, & non dubijs eoru̅ ad Lombardiae ocandum imperiu̅ conatibus retulerunt. Quae quan???; Friderico grauia, neq; vllo modo ferenda sunt visa, tamen in praesens se conte̅nere simulauit. Na̅ Mediolanenses his rebus com pertis territi, cratere̅ aureum cum ingenti pecuniae summa miserunt, ac se ad redimendam eius gartiam vltrò corona̅ ei tradituros promiserunt: cuius parandae causa reiliqua ille omniae sibi posthabenda existimabat. Sigonius lib. 12. regni Italici. Pacis. Aegyptiorvm mos traditur, vt supplice veste sumta, & praelatis omnibus sacris, pacem deprecentur; Gallorvm, occurrere magistratus cum pueris & foeminis. Alex. lib. 4. cap. 7 Dextris exertis, & sublatis manibus incedere apud Graecos & Persas pacis signu̅ erat: sicut Assyriis & massiliensibvs cum infulis, Graecis cum oleae ramo (quem iccircò [Greek words] vocabant) aut lauro accedere, & Barbaris florentes capite corollas gestare. Idem. Oenycynvs Scytha, Zanclaeorum rex, cùm ad Darium ascen disset in Asiam, omnium hominum, qui ex Graecia venerant, exstimatus est ab illo iustissimus esse, eò ???; in Siciliam ad regem profectus esset, pacis exposcendae causa, rursum???; è Sicilia retrorsum ad rege̅ iter fecisset. Itaq; in Persia summa cum felicitate vsq; ad morte̅ aetatem egit. Aelian. de Var. hist. lib. 8. Cibi. Gilimer Vandalorum rex Carthagine amissa praelio etiam à Belisario victus, iuxta Hipponem in monte̅ Papuam cum suis confugit. Obsessus autem à Phara Belisarij duce, petijt, vt sibi citharam & panem vnum ac spongiam mittere vellet, quòd his opus haberet. Phara animi pen dente, tabellarius ostendit, Gilimerem cupere panem videre ac gustare, quòd nullum vidisset, ex quo Carthagine excidisset: Spongia autem ad abster gendas vti lacrymas: Citharam requirere, ad decantandas suas miserias. Procopius lib. 4. Vandaliae, & Cedrenus. NON SVPPLICARE. QVIBVS. Deo. Deo non supplicare, sub loco Iniustitiae religiosae, f. 3196. Hominibus. Apud Homerum legimus in potestatem hostium Troianos viuos complures venisse, Achaeorvm neminem: atque illorum no̅nullos fuisse hostibus supplices: vt Adrastum, Antimachi filios, Lycanone̅ ipsum, de sepultura qui orauit Achillem, Hectorem: horum neminem. quòd barbaroru̅ sit supplicem esse in co̅flictibus, & summittere se ad pedes: Graecorum vincere dimicantem, aut occumbere. Plutarchus de Aud. poëtis. Agesilavs rex Spartanus Hellesponto transmisso, dum permeat Thraciam, nemini fuit Barbarorum supplex: caeteru̅ ad vnumquemque misit legatos quaesitum, pacatam an hostilem terram transiturus esset. Ac caeteri eum omnes receperunt, ac prosecuti sunt amice. Illi verò, qui Troades dicuntur (in Vitis, Tralles) quos Xerxes quoque donis, vti fama est, redemerat, transicus mercedem ab Agesilao centum talenta, & totidem feminas poposcerunt. Quos ludens ait: Quin ergo statim ad fuerunt, accepturi ea? Ita processit, illos???; signis collatis fudit, multis???; caesis transiuit. Plutar. in Apophtheg. Anno 1495. Carolvs IIX. rex Galliae parto Neapolitano regno domum repetiturus, certum hominem ad senatum Venetum misit, qui ei diceret, suum regem nulli vnquam homini supplicauiße: scire tantùm velle, vtrum ciuitas amico in se, an hostili animo esset. Ad ea princeps ita respondit: Prudentium esse hominum, plane???ue sapientum, aliorum interdum volun tati se permittere, aliorum opem poscere, precari: illud in ipso esse, amicúsne an inimicus reipublicae velit esse. Bembus lib. 2. Venetae historiae. CVR. Vel Magnanimitatis, vel Superbiae, vel Irae & Indignationis causa. FIDEM EXIGERE. Consule locos Fidei datae, quatenus exactionem habet praecedentem, f. 163. Lycvrgvs Lacedaemoniorum legislator, patria excedens, iureiurando ciues suos adegit, ne priùs leges suas mutarent, ???; ipse reuersus esset. Voluntario igitur exilio in Cretam abiens, illic mortuus, cineres suos in mare proijci iuusit: ne fortè illis in patriam relatis, ciues se sacramento solutos arbitrati, saluberrimas leges abrogare vellent. Plutarchus in Lycurgo. Iolaum, quem dilectum ab Hercule fuisse putant, nunc quoque colunt & venerantur Phocenses, amoris???ue iusiurandum & fidem super sepulcrum eius exgunt ab amasijs. Plutarchus sermone Amotorio. M. Pomponius Trib. plebis L. Manlio Imperioso Dictatori ob acerbè habitum delectum belli Hernici causa, diem dixit. T. Manlivs F. quem ob ingenij tarditatem rus ablegârat, cultro succinctus omnibus inscijs sub lucem Romam abijt, & à porta Pomponij Tribuni domum petijt, ibi ianitorem nunciare Tribuno iussit, T. Manlium Lucij F. ad ianuam strare, qui eius colloquium peteret. Introductus tanquam patri iratus aliquid occulti in reum criminis afferret, confestim omnibus ab???e iussis incautum Tribunum stricto cultro inuasit, atque iacenti incubans: Nisi, inquit, in ea verba, quae voluero, iuraueris, te à patris accusatione destituturum, ego te hîc Pomponi iacentem transfigam. Ad ea pauidus Tribunus periculo adactus in Manlij verba iurauit: ei???ue dimisso praestitit Tribunus fidem, quam coactus dederat. Val. Max. lib. 5. cap. 4. & Sabel. lib. 3. Enn. 4. & Cic. lib. 3. Offic. Fama est inter Venetos celebrem admodum fuisse quempiam, qui in faciendis vadimonijs studio non mediocri teneretur. Is in Venatores incidens, qui irretitum haberent Iupum, & illis rogantibus, vellétne pro lupo vadem se constituere, vt illata ab eo damna persolueret, sic è retibus beluam dimissuros: Fideiubere se confessus est. Emissum deinde lupum, magnum equarum armentum agitantem, nullo notatum cauterio, adfideiussoris stabulum adduxisse. recepta gratia, equabus lupi notam inussisse, & inde lupiferas ([Greek words]) nominasse, velocitate magis, quàm pulcritudine praestantes. Strabo lib. 5. Ionivs praetorio praefectus cu̅ Alarico Gotho Honorij Imp. literas temerè ostendisset, quibus sese Honorius nullo pacto praefecturam Alarico concessurum profitebatur (cuius oblatione delinitus Alaricus arma positurus fuerat) ijs???ue irritatus ille rectà Romam peteret: Rauennam regressus. vt se omni suspicione criminis (hoc est, arcani proditi) liberaret, Honorium sacramento adegit, se nunquam pacem cum Alarico facturum: atque ipse tacto eius capite eodem se iureiurando deuinxit, atq; ab omnibus, qui cum potestate erant, idem exegit. Sigonius de occid. Imp. Constantinvs Ducas Imp. Romanus, cùm ex Eudocia vxore tres mares suscepisset, moriens à populo sigillatim iuramentum exegit, nullum imperatorem quàm filios facturum. Volat. lib. 23. Anthrop. Evenvs Scotorum regum primus fidei iurame̅tum à suis exegit, suorum subditorum manu aut pede tacto. Boëthius lib. 2. Lvdovicvm Lucemburgium, Magistrum equitum Ludouicus XI. Gallorum rex quauis ratione reconciliaturus, ne ad Carolum Burgundum apertè deficeret, vebuan tebtatae defectionis dederat. Vxore mortua (quae eadem soror reginae, lacrymis affinitate???ue, & virum ne omninò deficeret, & regem vt irae moderaretur, permouerat) renouato metu, ne suis quidem satis fidebat, quos in se iam sollicitari ab rege sentiebat. A' rege iussus in colloquium descendere, venturum se respondit, si Andibus in D. Laudi aede tacta cruce sacra, iureiurando fidem daret. Id se facturum vlli mortalium negauit rex. Itaq; per legatos res gesta: sed ita, vt tandem Lucemburgius Carolo sese dedens, ab illo regi Gallo traditus, & Lutetiae vltimo supplicio fuerit affectus. Aemilius lib. 10. FIDEM REPVDIARE. Vide Tit. Non credere. cuius veluti accidens est. Fidem, quae datur, suspectam habere, f. 142. COMMENDARE ALIIS. Consule locum Iustitiae distributiuae, f. 3286. QVOS. Xenocrates philosophus etsi austero vir ingenio, ex rubore tamen inflexus, hominem Polyperconti Macedonum praefecto per epistolam commendauit minùs probum, vt res ipsa declarauit. Quem cùm esset Macedo amplexus, rogassétque: Ecqua re esset ei opus? petiuit talentum. Quod ei ille dedit, sed per literas admonuit Xenocratem, vt diligentiùs probaret deinceps eos, quos commendaret. Plutarchus de Immodica verecundia. Narrant Polycratem Samiorum tyrannum, matres militum, qui in bello interijssent, recensuisse, eas???ue locupletioribus ciuibus nutriendas tradidisse, vnamquamque his commendantem verbis: [Greek words]. id est, Ha̅c tibi do matrem. Vnde prouerbium, Polycrates matrem pascit, quoties aliquis in commendandis amicis est benignior. Aut vbi quis alieno sumtu de quopiam benè mereri studet. Erasmus in Adagijs. In Agraria actione Tiberivs Gracchus ad populi gratiam to tum sese componens, quo plebem contra Senatum magis inflammaret, vestem mutauit, & liberos producens quasi deplorata salute sua, commendauit, eos, matrem???ue eorum populo. Plutarchus. Messala C. Iul. Caesari Stratonem philosophum commendans, iam reconciliatus Caesari, lacrymans inquit: Hic ille est, Caesar, qui Bruto meo extremum praestitit officium. Subicerat enim ille Bruto in campis Philippicis desperata victoria obnixè petenti gladium, cui incumberet. Plutarchus in Bruto. Qvomodo. Plato, cùm Heliconem quendam Dionysio tyranno datis literis commendasset, scribens illum virum probum ac modestum, adscripsit in calce epistolae: [Greek words]. id est, Haec autem tibi scribo de homine, videlicet animante natura mutabili. Plutar. de Impud. Idem, quum à Dionysio fastidiretur, poposcit congrediendi copiam. Ea data, hunc in modum disseruit: Si quem sentires in Siciliam appulisse hoc animo, vt tibi malè faceret, qui tamen non data opportunitate nihil mali faceret, an hunc impunè dimitteres? Quum Dionysius respondisset: Nequaquam, ô Plato: oportet enim hostium non facta solùm, verùm & animi propositum vlcisci. Plato subiecit: Tum si quis tibi benè volens venisset in Siciliam, vt tibi boni quippiam adferret: non faciat autem, destitutus occasione: num par esset hu̅c nulla relata gratia contemptum abijcere? Dionysio percontante, Quis esset ille? Aeschines, inquit, vir morum sanctimonia cum quouis amicorum Socratis conferendus: & qui possit dicendo meliores reddere, cum quibus habeat consuetudinem. Is cùm huc, multum maris emensus, ad nauigârit, vt suam philosophiam tibi impertiret, hactenus neglectus est. Haec tam commoda oratio effecit, vt rex & Platonem, cui priùs erat infensior, amplecteretur, & Aeschinem splendidè magnisice??? tractaret. Laërtius libro 2. & Plutarchus de Discern. adul. Avgvstvs Caesar filios suos nunquam populo commendauit, nisi cum hac exceptione: Si merebuntur. Honorem no̅ auctoritati, sed meritis tribui volens. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imper. rogatus, cui filium Commodum commendaret? Vobis, inquit ad Senatum, si promeretur, & dij immortalibus. Fauorem noluit suae auctoritati tribui, sed filij meritis. Iul. Capitolinus. NON COMMENDARE. Quidam petijt ab Agesilao rege Spartanorum, vt se scriptis ad hospites & amicos suos Asiaticos literis comme̅daret, quò apud illos ius suum consequeretur. Respondit: Nihil esse opus literis commendaritijs: nam mei, inquit, hospites sua spon te, quae iusta sunt, faciunt, etiam si illis no̅ scripsero. Plutarch. in Laconicis apophthegmatis. OPTARE MALA, IMPRECARI, DETESTARI, DEVOVERE. Qvomodo. Pronunciatione, seu Voce viua. Cùm Nehemias Iudaeae praefectus opulentis persuasisset, vt aes alienu̅ pauperibus remitterent, in concione vestis gremium excutiens: Sic excutiat Deus, inquit, omnem, qui no̅ hoc praestiterit, ex sua domo atque labore, & ita excussus esto atq; vacuus. Et vniuersa concio, Amen, respondit. 2. Esdrae 5. Quoties grauia & acerba ac misera & intoleranda quispia̅ pateretur indignè apud Romanos voti & imprecationis genus maximum erat, vt positis humi genibus ambas palmas cre bris ictibus solo incuteret, aut torrem ignitum ianuae apponeret, illi??? obuianti, delibatis sacris, madente lacrymis sinu, deos superos atque inferos, coelum noctem ??? contestans, necem, exilium, diras???ue calamitates furiali carmine imprecaretur: & saeua quaedam numina aduocans, illum cum omni stirpe & gente, caput, domum, fortunas deuoueret, & praetereuntem execraretur. Alex. lib. 3. cap. 22. M. Crassus cùm per vim consulatu̅ obtinuisset, Syriam prouinciam sortitus, bellum contra Parthos gestienti animo suscepit. Quia verò Atteivs Tribunusplebis parabat profectionem eius interpellare, multi??? coibant indignantes, quòd pa catis & foederatis gentibus bellum moturus proficisceretur: rimens Crassus orauit Cn. Pompeium collegam, vt sibi praestò esset, & prosequeretur se. Erat enim magna eius ad plebe̅ auctoritas. Atq; in praesentia frequentes ad impediendum & conuitijs lacerandum Crassum paratos, conspectus ante Crassum placido intuitu ac vultu leniuit Pompeius, vt silentio locu̅ darent per medios progredientibus. Atteius verò occurrit ei: ac primùm, ne proficisceretur, verbis interdixit, & testato denu̅ciauit. Deinde viatori iussit manu corpori iniecta eum retinere. Alijs Tribunis intercedentibus no̅ dimisit viator Crassum, & praecurrit ad portam Atteius. Ibi focum accendit. Quò cùm peruenisset Crassus, suffitibus iniectis factis??? libaminibus, di ras capiti eius atroces & horrendas imprecatus est: ad haec immanes deos & tetros ibi inuocauit & appellauit. Has Romani arcanas & vetustas deuotiones ea praeditas vi feru̅t, vt nemo, aduersus quem conceptae sint, euitare illas que at, nec benè cedant etiam concipientibus eas. Vnde neque qualibet de causa has, neq; inultos imprecari. Ac tunc quoq; Atteium reprehen derunt, ??? cuius reipubl. gratia Crasso infensus erat, deuotionibus eam tanta obstrinxisset in religio. Plutar. in Crasso. Scripto. In concilio Remensi, capite 12. Excommunicationis formula his verbis extat: Avctoritate omnipotentis Dei, Patris & Filij, & Spiritus sancti, interueniente & adinuante beata Maria semper virgine: auctoritate quoque acpotestate Apostolis tradita, nobis???ue relicta, excommunicamus, anathematizamus, maledicimus, damnamus, & à liminibus sanctae matris Ecclesiae separamus, vos Remensium prae donum auctores, factores, cooperatores, fautores, à proprijs dominis rerum suarum sub nomine emtionis abalienatores. Obtenebrescant oculi vestri, qui concupiueru̅t: arescant manus, quae rapuerunt: debilitentur omnia membra, quae adiuuerunt. Semper laboretis, nec requiem inueniatis, fructu???ue laboris vestri priuemini: formidetis & paueatis à facie persequentis & non persequentis hostis, vt tabescendo deficiatis. Sit portio vestra cum luda traditore Domini in terra mortis & tenebrarum, donec corda vestra ad plenam satisfactionem conuertantur. Hic autem sit modus plenae satisfactionis, vt omnia iniustè ablata, praeter cibum & potum, proprijs dominis ex integro restituatis, coram???ue Remensi eccle sia poenitendo humiliemini, qui sanctam Remensem ecclesiam reueriti non estis: nec cessent à vobis hae maledictiones, scelerum vestrorum persecutrices, quandiu permanebitis in peccato persuasionis. Amen, fiat, fiat. Centuria decima Ecclesiasticae historiae. Sunt quaedam aliae formae, & inter eas etiam haec: Canonica instituta, & sanctorum Patrum exempla sequentes, Ecclesiarum Dei violatores, videlicet raptores, depraedatores, & homicidas, N. in nomine Patris, & Filij, & virtute Spiritus sancti, nec non anctoritate Episcopis per Petrum principem Apostolorum diuinitùs collata, à sanctae matris Ecclesiae gremio segregamus, ac perpetuo maledictionis anathemate condemnamus: sint???ue maledicti in ciuitate, maledicti in egro, maledictum horreum eorum, & maledictae rèquies illorum, maledictus fructus ventris eorum, & fructus terrae illorum: maledicti sint ingredientes, & maledicti egredien-es: sint???ue in domo maledicti, in agro profugi: veniant???ue super eos omnes maledictiones, quas Dominus per Mosen in populum diuinae legis praeuaricatorem se esse missurum minatur. Sint???ue anathema maranatha, id est, pereant in secundo adue̅tu Domini. Nullus eis Christianus aue dicat, nullus Presbyter missam celebrare praesumat, vel sanctam communionem dare. Sepultura asini sepéliantur, & in sterquilinium sint super faciem terrae. Et sicut hae lucernae der manibus nostris proiectae hodie extinguuntur, sic eorum lucerna in ternum extinguatur: nisi fortè resipuerint, & ecclesiae Dei, quam laeserunt, per emendationem & condignam poenitentiam satisfecerint. Regino libro 2. formulam excommunicationis: qua Nicolavs III. Pp. contra Valdradam, quam Lotharius Imp. repudiata Thietberga duxerat, vsus est, describit. Gregorivs VII. Papa Henricum IV. Imperatorem diris deuouit. Formula apud Platin am extat, in haec verba: Beate Petre, Apostolorum princeps, inclina quaeso aures tuas, & me seruum tuum exaudi, quem ab infantia educasti, & vsque ad hunc diem ab inmicorum manibus vindicasti, qui me pro mea in te fide oderunt, & persequuntur. Tu mihi testis es optimus, & pia Iesu Christi mater, & frater tuus Paulus, tecum martyrij particeps, me non sponte, sed inuitum Pontificatus gubernacula suscepisse. Non quòd rapinam arbitratus sim, sedem tuam legitimè conscendere, aut locum tuum pro fama & gloria tantùm occupare. Fateor ego, & meritò quidem, mihi tua gratia, non meritis meis, populi Christiani curam demandatam esse, concessam???ue ligandi & soluendi potestatem. Hac itaque fiducia fretus, pro dignitate, & tutela ecclesiae tuae sanctae, omnipotentis Dei nomine, Patris, Filij, & Spiritus sancti, Henricum regem, Henrici quondam Imperatoris filium, qui audacter nimiùm & temerè in ecclesiam tuam manus iniecit, Imperatoria administratione regia???ue deijcio: & Christianos omnes Imperio subiectos iuramento illo absoluo, quo fidem veris regibus praestare consueuerunt. Dignum est enim, vt is dignitate careat, qui maiestatem ecclesiae imminuere conatur. Praetereà verò quia monita mee, imò tua, ad suijpsius populorum???ue salutem pertinentia contemsit: & se ab ecclesia Dei, quam seditionibus pessundare cupit, separauit: eum anathematis vinculo adstrin [187] go: certò sciens te esse Petrum in cuius petra, vt in vero fundamento, rex noster Christus aedisicauit Ecclesiam suam. Inscriptione. Alcibiades exul capitis damnatus est ob profanata mysteria Cereris. Evmolpidae sacerdotes à populo coacti eum deuouerunt, eius???ue deuotionis, quò testatior esset memoria, exemplum pila lapidea incîsum, positum fuit in publico. At postquam ab exilio redijt, ijdem illi Eumolpidae sacerdotes rursus resacrare sunt coacti, qui eum deuouerant, pilae??? illae, in quibus deuotio fuerat scripta, in mare praecipitatae. Probus in Alcibiade. Apud Viseum ciuitatem Portugalliae inscriptus tumulus inuenitur continens execrationem Iuliani Comitis. Hic iacet Rodericus vltimus rex Gotthorum. Maledictus furor impius Iuliani, quia pertinax, & indignatio, quia dura, vesanus furia, animosus indignatione, impetuosus furore, oblitus fidelitatis, immemor religionis, contemtor diuinitatis, crudelis in se, homicida in dominum, hostis in domesticos, vastator in patriam, reus in omnes, memoria eius in omni ore amarescet, & nomen eius in aeternum putrescet. Rodericus Toletanus libro 3. rerum Hispan. cap. 19. Ioco. Sosibiano Martialis Epigram. lib. 4. mortem iocosè & argutè imprecatur: Plena laboratis habeas cùm scrinia libris, Emittis quare, Sofibiane, nihil? Edent haeredes, inquis, mea carmina. Quando? Tempus erat iam te, Sosibiane, legi. Qvando. [Greek words]. id est, Execrationes serere, dicebantur, qui diris deuouerent aliquem: inde natum, quòd apud Cyprios esset solenne, quoties sererent hordeum, addito sale, deuouere quibus malè vellent. Hesychius, & Frasmus. Qvae mala. In genere. Aedes extruere, & equos alere, sumtuosa esse videntur: id quod Laconica compertum est execratione tali: [Greek words]. id est, Aedificatio te occupet, procrastinatio, & equorum alimonia, & vxor tua adulterum habeat. Suidas in voce, [Greek words]. Lacones imprecationibus nil aliud adijciunt, quàm vt possint laedi. Plut. de Institutis Laconicis. Diabolum. An. 1551. in Germania Vuilstadiensi agro Mvlierem, quae indesine̅ter iurabat diabolum, cacodaemon toto populo spectante sustulit: similiter??? Hospitem crumenam hospitis, qui ad se diuerterat, furatum, & se in iure dedentem diabolo, si res ita esset, rapuit diabolus, teste Viero de Praetigijs. De Pvero aliud narrat Fernelius lib. de Abditis rerum causis repentè sublato, cùm diabolum accerseret. Bodinus lib. 3. Daemonomaniae, cap. 1. Malam consuetudinem. Cretenses cùm acerbissima execratione aduersus eos, quos vehementer oderunt, vti volunt, vt mala consuetudine delectentur, optant. Valerius lib. 7. c. 2. Munerum talionem. Olympias post Antipatri obitum Polyperchontis auxilio ab exilio reuersa in potestatem redegit Evrydicen cum Philippo Aridaeo, Philippi Amyntae F. & conclusis in exiguo loco per angustum receptaculum necessaria suppeditabat. Philippo tandem miserè excarnificato Eurydici gladium, laqueu̅ & cicutam mifit, optione data, quónam istorum vellet vteretur ad mortem. Eurydice comprecata deos, praesente eo, qui attulerat, vt Olympiadi talia dona euenirent, cùm se cingulo suspen disset, finijt vitam. Diod. lib. 19. Saltationem. Henrico I. imperante, Presbyter in Magdeburgensi ditione ipso Natiuitatis prouigilio sacris operatus, rusticis in coemeterio choreas ducentibus, nec quamuis moniti essent desistere volentibus, vt integro anni spacio saltarent, ipsis imprecatus est. Itaque confestim insano stupore correpti, attonitis similes, anni curriculum saltando exegerunt, cibi, potus, somni, omnis denique sensus expertes, nec rore, nec niue, nec pluuia coelitùs rigabantur. Anno exacto cùm archiepiscopus spiritualem nexum soluisset, partim exanimes concidêre, partim profundo oppressi somno vix tandem ad se rediêre, insolito tremore toto reliquo vitae tempore exagitati. Vincentius lib. 25. cap. 19. & Nauclerus. Sterilitatem. Cosmas Atticus Patriarcha, patria Aegineta, cùm in honore ob eximias virtutes esset, apud Manuelem Comnenu̅ Imp. accusatus est, quasi in Isaaciu̅ fratrem illius imperium transferre cogitaret, Solio itaque, sub praetextu familiaritatis cum Nephono monacho, peruersae opinionis in religione suspecto, deturbatus, Imperatricis vterum execratus est, ne mares liberos páreret. Nicetas lib. 2. [Greek words]. Margarita Florentij comitis Hollandiae filia, mulierculam stipem potentem, & gemellos in vlnis gestantem acerbè increpauit: neq; eam vno partu duos producere potuisse, nisi duorum quoque virorum commercio esset vsa, affirmauit. Mendica precibus à Deo contendit, vt in signum pudicitiae suae comitissa grauida tot páreret infantes, quot essent in anno dies. Preces???ue exauditae fuerunt. Nam exacto gestationis tempore anno m. cclxxvi. aetatis suae 42. ipso die parasceues Margarita peperit ccclxiv. infantes, partim mares, partim foemellas. Lud. Viues. Eras. Rot. & Lud. Guicciardinus in Topographia Flandriae. Mortem insolentem. Popielvs I. Polonorum princeps execrandi formula hac crebrò vtebatur, Nisi hoc sit, à murib. deuorer. Successit ei filius eiusdem nominis, qui propter crudelitatem in proceres à muribus cum vxore & liberis deuoratus traditur. Alex. Gaguinus in vitis regum Poloniae. Henricvs de Suuartzberg comes, habebat in prouerbio, Si hoc fecero, mergar in latrina. Ominosa vox fuit. Nam anno 1184. Erfordiae in coenobio Dominicanorum, coenaculi pauimento prae pondere hominum ruente, cum multis alijs nobilibus in subiecta cloaca perijt: ipse Imp. Fridericus I. vix ad clathros fenestrae ferreos adhaerens seruatus est. Cranzius lib. 6. Saxoniae, c. 45. & lib. 7. Metrop. c. 8. Mortis difficultatem. Hadrianus Imp. Severianvm & Fuscum huius nepotem, eò quòd molestè ferre viderentur, L. Commodum imperij successorem designatum, iussit occidi: quorum ille nonagenarius erat, hic annos natus decem & octo. Senex autem quum esset iugulandus, poposcit ignem: incenso??? thure dixit: Vos dij testor, me nihil sceleris co̅misisse: nec aliud imprecor Hadriano, nisi vt quum volet, mori non possit. Id??? euenit, adeò vt barbarus conductus, qui ferro mortem pro beneficio daret, aufugerit. Suetonius, & Dion. Partum monstrosum. Nobilis quidam Germanus magiae nomine infamis in vxorem exardescens, cùm imprecatus esset vt diabolum páreret, illa perperit monstrum aspectu horridum. Bodinus lib. 2. c. 7. Daemonomaniae. Naufragium. Horativs ode 10. Epodon imprecatur Maeuio poëtae, aemu lo suo nauigaturo subitam tempestatem, & tale naufragium, quale passi sunt Graeci in monte Caphareo, ob vitiatam ab Aiace Oilei filio Mineruae sacerdotem, quum à Troiae excidio reuerterentur. Damnum fortunarum. Cùm Pavper quidam circiter annum Domini 606. à nautis eleemosynam petijsset: illi verò respondissent, se nihil praeter lapides habere: mendicus inquit: Qmnia ergo quaecunq; manducabilia sunt in naui, vertantur in lapides. Itaque lapidum duritiem omnia sortita sunt, licet & color & forma illis rebus manfisset pristina. Sigebertus in Chronico. Iter infelix. Veteres cùm aliquem execrabantur, quòd odio ipsis ob quodpiam insigne facinus foret, si fortè tunc aliquò ille profecturus erat, precari solebant, vt ea via ipsi perpetua foret. Quibus verbis petebant, vt nunquam ille in ea loca rediret, sed quò magis iter facere pergeret, eò magis è conspectu se ipsis eriperet. Hoc in oratione contra L. Pisonem posuit Cicero, &; Turpilius Thrasyleone apud Nonium. Victorius libro 2. Var. lect. cap. 1. Chlidonis Thebani Vxor verberib. grauiter accepta à marito imprecata est illi equitaturo [Greek words], Malum iter, malum??? reditum. Plut. de Socratis Daemonio. Victoriam nullam. In Dymaeorum (qui Achaei sunt) finibus Oebotae cursoris victoriae monimentum extat: qui cùm primus ex Achaeis Olympiae corona̅ meruisset, neq; vllum apud ciues suos eo nomine praecipuum honorem esset adeptus, imprecatum Achaeis aiunt, ne quis ipsoru̅ vnquam palmam Olympicam ferret. Achaei mirantes, se Olympicaru̅ palmarum co̅potes fieri nunqua̅ amplius potuisse, Delphos ad oraculu̅ miserunt. Et tunc quide̅, cùm & alia in Oebotae honore̅ instituissent, viri??? statuam in Olympiam misissent, mox Sostratus Pellenaeus in stadio pueros vicit. Et hac etiamnu̅ aetate Achaeis athletis sole̅ne, vt priusqua̅ in certamen descendant, Oebotae parente̅t, eius??? [188] statuae victores coronam imponant. Pausanias in Achaicis. Seruitutem. C. Gracchvs L. Opimij coss. armis pressus, in Dianae templum concessit, conatus???ue sibi manum inferre, à Licinio & Pomponio amicis fidissimis prohibicus est. Mox ex templo fugam molitus, priusquam egrederetur, procumbens in genua deam precatus dicitur, vt populus Romanus pro praesenti in se ingratitudine, in perpetuam seruitute̅ incideret, quando suae libertatis assertores perfidè trucidandos percussoribus proderet. Sab. lib. 1. En. 6. Exilium. Catvllvs Vibennios execrans, inquit: Cur non exilium malas??? in oras Itis? Eam formulam Itali adhuc retinent, Va in mal ora. Victorius lib. 30. Variarum cap. 2. [Greek words] Aristoteles quidam Meliacus deducendae coloniae praefectus, cùm multi detrectantes nauigationem, varia causarentur, & alij dicerent vxores suas aduersa valetudine teneri, alij naueis suas perstillare, atq; his praetextibus domi manerent: ille indignatus, imprecatus est illis, vt nunquam haberent naues integras, & semper sub vxorum imperio viuerent. Inde prouerbium, Meliacum nauigium, de homme futili & rimarum pleno. Erasmus in Adagijs. Qvibvs, Sibijpsi. Medea impatientissimè ferés Iasonis mariti perfidiam, apud Eurip. in Medea semetipsam deuouet: [Greek words] [Greek words]. Eheu, per meum caput flamma coelestis eat. quid enim mihi viuere amplius vtile est? Heu heu, vtinam moriar, vitam odiosam relinquens. Godvinvs Cantianorum comes, Anglis, mortuo Canuto III. Alfredum Etheldredi regis exulis F. reuocantibus, ipsius virtutes reformidans, calumnijs circumuenit, per insidias in itinere necauit: auctor??? fuit Anglis, Edouardum III. Alfredi fratrem ad regnum vocandi. Hic Goduino scelus in fratrem commissum condonauit. Accidit, vt Haraldus filius, qui regium poculum miscebat, Edouardo prandenti potum praebere volens, vno pede ferè lapsus, auxilio alterius pedis sese sustentarit. Tum pater: Nunc, inquit, frater fratrem iuuit. Ad quam vocem Edouardus turbatus animo in Go duinum conuersus ait: Sic mihi meus frater auxilio esset, si per te licuisset. At Goduinus iram regis veritus excusare se cepit. diuinum??? numen ad innocentiam declarandam, cum iureiurando appellare, dicens: Si vnquam rex quicquam In necem fratris tui, aut in te machinatus sum, precor, vt Dei nutu, istud panis frustum me strangulet. Quae vbi dixerat, sumto pane, subitò praelusis faucibus suffocatus est. Polyd. lib. 8. Humano generi. Nero Caesar dictum poëtae cuiusdam: [Greek words], volens corrigere, dicebat, [Greek words], Etiam me viuente. Suetonius. Patriae. Consule Tit. Perfidiae erga patriam, f. 3497. Subditis. Thesevs factione inimicoru̅, Menesthei praesertim, pulsus, liberos in Euboeam clam ad Elenephora Chalcodontis misit. Mox in Gargetto deuotis Atheniensium capitibus, vbi nunc Araterion est, in Scyron nauigauit. Paus. in Atticis. Mors Caii Caligulae nunciata paucis luctum, omnibus laetitiam attulit, dicti eius recordantibus, quod aliquando iratus protulerat: Vtinam populus Romanus vnam ceruicem haberet. Respondit ille: At tu vnam ceruicem habes, nos verò manus multas. Zonaras. Ciuibus. Fur. Camillvs Romanorum dictator, in exilium pulsus, Achilleum votum fecit, vt Romani aliquando Camillum desiderarent: eius??? non multò pòst reus est factus. Nam cùm Galli vrbem tenerent, plebs ad Camillum confugit, eum???ue rursus dictarorem dixit. Plut. Clavdia Vestalis per confertum forum proficiscens, aegrè ferens iter suum multitudine hominum impediri, fratrem suu̅ Appium Claudium (cuius inscitia classis Romana horre̅dum passa fuerat naufragium) reuiuiscere optauit, cuius improbitate tanta populi luxuria amputaretur. Filijs. Noachvs Chamum F. diris deuouit, ob pudenda patris denudata & irrisa. Eteocles & Polynices, de more patri Oedipo ex vnoquoque sacro partem anteriorem mittebant. Cùm autem aliquando per incogitantiam, coxam, hoc est, posteriorem partem mississent, ille existimans id contumelie causa factum, imprecationibus diris eos est prosecutus. Alij narrant, Oedipum, simul atq; cogn ouisset se parricidam esse, & cum matre consuetudinem habuisse, suis ipsius manibus oculos sibi eruisse. Quae res vbi eius loci incolis cognita est, Oedipum expulerunt vrbe. Ille in exilium abiens, filios, quòd patrem in calamitate non defenderent, execrationibus deuouit. Iuuenes mutua caede extincti sunt, mater sibi mortem consciuit, Oedipus ipse fulmine ictus interijt. Euripides in Phoenissis tradit, Oedipum peccato suo cognito, oculos sibi ipsi prae dolore eruisse. Filij vt dedecus istud patris occultarent & tegerent, patrem incluserunt, neque exeundi etiam copiam fecerunt. Ergo diras contra filios euomuit, & vt Iocasta mater, inquit, [Greek words], vt vel vterque malè perirent, vel ferro acuto bona paterna diuiderent. Metuentes filij, ne dij ratas imprecationes efficerent, si habitarent simul: conuenerunt, vt alternis imperio praeessent: & Polynices interea aliò, quocunq; vellet, discederet. Idem Euripides in Oedipo Coloneo, Oedipvm imprecantem facit Polynici, vt fraterna manu occideretur, vicissim???ue occideret: [Greek words] [Greek words]. id est, Haec te sequantur agmine imprecamina, Tibi quae imprecor, vti néve vitali solo Potiare bello, néve ad Argos postea Redire liceat: imò fraterna manu Perimaris, ac vicissim eum dedas neci, Qui te expulit, fratrem. Ista vobis imprecor, Testor??? patrij triste numen Tartari. Eras. in Adagijs. Parentum in liberos deuotiones esse formidandas, Homerus quoq; testatur Iliados 1. cum Phoenix narrat se Paternis execrationibus obnoxium fuisse: [Greek words]. Orat ne in genibus proles aliquando sederet Ex me nata suis: dij???ue audiuêre precantem. Erasmus in Adagijs. Timophanem Corinthioru̅ tyra̅num ftatrem Timoleon subornatis sicarijs trucidandum curauerat. Matervt factum intellexit, deuouere caput ipsius, diras???ue imprecari cepit??? eum???ue ad se profectum in conspectum suum nequaquam admisit, sed fores ipsi praeclusit: vt ille oppressus dolore atq; animo perculsus, seipsum inedia conficere instituerit. Plut. in Timoleonte, & Diod. lib. 16. Cùm Alfonsvs rex Castulonensis Ferrando maiori filio eius??? liberis, excluso fratre minore Sanctio, successionem regni destinasset: is???ue superstitibus duobus ex se filijs paulò pòst decessisset: Sanctius ne morte quidem patris expectata, regnum inuafit, turbas??? excitauit. Alfonsus furiali eum carmine deuouit, & iure paterno maledixit. Qua execratione etiam apud subditos effecit, vt communia cum patre aduersus eum arma sumserint. Aemil. 7. Erat Edgaro regi Scotorum soror nomine mathildis, quae post mortem parentum inter monachas degebat. Hanc Henricus I. Anglorum rex de suorum consiliariorum sententia sibi vxorem depoposcit. Puella à connubio abhorrens, eu̅ repudiauit. Iuuenis amore flagrans iterum Edgarum per legatos rogauit, vt suam affinitatem ne aspernaretur, quae vtrique commodo foret. Edgarus magni regis iram timens, & amicitiam cupiens, sororem inuitam Henrico in matrimonium dedit. Dicitur haec puella, cùm vidisset sibi votum virginitatis esse viola̅dum, omnibus precibus execrata esse prolem, si qua ex se nasceretur: quod omen haud fuit vanum. Nam xx. annis pòst Gulielmus Normanniae dux ex Mathilde genitus, & Ricardus, vt quidam sentiunt, ex concubina natus, ac Maria soror nauem ingressi, vt ex Normannia Austro leniter flante in Angliam nauigarent, subitò per nautarum incuriam naui scopulo illisa, perierunt, cum omni comitatu, numero ad centum & quinquaginta, vno duntaxat incolumi, qui nauem tenaciter complexus, ad terram, quae non procul aberat, postero die delatus est. Gulielmus, euestigiò in scapham descendens, ad terram contendebat, cùm eius opem soror implorauit. Hic cùm scapham naui admoueri iussisset, vt sororem exciperet, praecipitantium multitudine obrutus fuit. Sed & Mathildis filia, quae Imperatori Henrico quinto nup sit, aduersis rebus conflictata est. Henricus haud multò pòst, alteram vxorem duxit, Adeliciam Lotharingam: ex qua tamen nullum sustulit filium. Mathildem filiam vidua̅ Gaufredo cognomento Plantagenetae, filio Fulconis Andegauo [189] rum Turonum & Cenomanorum comiti, locauit. Iraq; stirpe Gulielmi Conquaestoris Normanni deficiente apud Anglos, successit stirps Gallica. Polyd. lib. 11. Henrico Lotharingo, qui primùs Portugalliae ditionem ab Alfonso VI. Hispaniae rege socero suo obtinuit, vita functo, Therasia eius vxor nupsit cuidam Fernando Comiti. Quae res plurimùm displicuit Alfonso Henriques eius filio. Quare orta est inter eos implacabilis discordia, bella???ue grauia. Alfonsus victo Fernando vitrico, matrem suam cepit. Romanus Pontifex, matrem liberari frustra petens, regno illi interdixit. IIle legatum fugientem cepit: sed poenitens facti, coram eo se nudauit, ei???ue cicatrices & vulnera ostendit fidei catholicae ergò à Sarracenis illata. Placatus legatus pollicitus est absolutionem à Rom. Pontifice. Mater videns differri relaxationem suam, maledixit filio, dicés: Quia crura mea vinculis alligasti, & mihi abstulisti honorem à patre relictum, Deum precor, vt ab hostibus sis captiuus, vt ego sum: vt???ue crura tua fracta conspicias, sicut mea ferro vinxisti. Nec irritae preces fuêre. Nam cùm apud ciuitatem Pace̅sem cum Fernando rege Legionis manus consereret, exiens per portam ciuitatis tibia vectis ferro impacta est pariter & rupta: ille verò in bello victus & captus. Rodericus Santius parte 1. hist. Hispan. cap. 14. Baiazetes Turcorum Imper. regno blandè exutus à Selimo F. experiri volens quónam pacto regimen filius ordiretur, gazophylacium (vbi thesauri reconditi erant) ingressus, omnes diuitias reperit breui dissipatas tempore. Dehinc armamentarium, vbi spolia hostibus ademta & praedae reseruabantur, recensuit, & pariter vacuum reperit: omnia enim suis iam donauerat. Lustrauit deinceps cameram argentariam, vbi vasa ac pocula aurea atque argentea à principibus & regibus finitimis dono missa custo diebantur: quae pariter iam distributa euanuerant. Postremò stabulum regiorum equorum ingressus inuisit, vbi delectos ac insigniores equos nullos inueniens, altè ingemuit, & dolore exacerbatus, cepit pessima quaeque suspicari de filio malè in imperium intruso. Cogitabat itaque vindictam quaerens, cum reliquo, qui supererat, thesauro, abire in Natoliam ad maiorem filium, per hortum quendam maris portui vicinum, vbi naues quasdam ordinauerat, quibus traijceret. Priusquam autem quae nauibus erant necessaria, praepararentur, sub amoenissima considens pyro, arreptis duobus lapidibus, ad Austrum conuersus cepit filio Caesari omnia aduersa imprecari, eum???ue diris deuouere: vt eius coepta infeliciter, vt hi lapides, quos manibus concussit, ab aduersarijs contunderentur: vt lethalia vulnera & discrimina periculosissima sentiret, vt lapides illi quatiebantur: vt vxor aut infoecunda, aut filios parturiret debiles, nec diu superstites, quòd se patrem despexisset, Mahometi legem praeuaricasset. Inde vrbe excedens, in medio itinere vi veneni, à F. clàm propinati, perijt. Cuspinianus. Patruis. Dimaetas ambijt Troezenis fratris filiam Evopin. Quum autem perciperet ipsam cum fratre rem habere, indicauit id Troezeni. Illa ob timorem & pudorem seipsam suspendit: multa mala priùs imprecata ei, qui huius calamitatis sibi fuisset causa. Nec multo tempore pòst Dimaetes in mulierculam quandam incidit specie valde pulcram, à marinis fluctibus eiectam, atque cum ea cupidè penitùs congressus est. Cuius corpus cùm ob longum situm marcesceret, ingentem ei tumulum extruxit: atque cùm ne sic quidem remitteret dolor, insuper seipsum mactauit. Parthen. de Amat. cap. 31. ex Philarcho. Fratribus. Selimus Turcorum potitus imperio, incredibili dominandi libidine, Corcvthvm fratrem philosophico otio deditum Prusiae chorda arcus strangulauit. Constat eum, quum fidibus gutturi admotis à carnifice strangularetur, impetrasse horam, cuius spacio amarulenta in Selimum carmina intrepido constanti???ue animo conscripsit, quibus exprobrata saeuitia, eius capiti omnes diras imprecabatur. Selimus verò, quem viuum videre noluerat, necatum spectare sustinuit, perlegit???ue carmina de se conscripta, nec temperauit à Iacrymis, vsus???ue est lugubri veste, vt immanis animi crudelitatem in tanta omnium inuidia falso dolore contegeret. Iouius. Hostibus. Artaxerxes Persarum rex Themistoclem exulem suscepit, precatus ???ue est Solem, hostibus suis semper daret eam mentem, vt praestantissimos de medio sui summouerent. Plutarchus in Themistocle. C. Fabricius ad Pyrrhum legatus à Senatu, dum moram trahit apud regem, audiuit à Cynea, qui à rege legatus ad Senatum venit, Athenis esse quendam, qui sapiens haberetur, disputare solitum ac diffinire: Omnia, quae agimus in vita, ad voluptatem referri, illam finem esse ac praemium actionum laborum???ue omnium. Eo audito, vir temperantissimus obstupuit. Quod cùm domi narraret, Titum Corvncanvm & M. Curium sic optasse serunt: Dent dij talem sapientiam hostibus pop. Rom. Plutarchus. Antisthenes inimicis optauit omnia, praeter sanam mentem: quam si haberent, confecturi essent, quae vellent, omnia. Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. C. Pontivs Samnitum imp. Vtinam, inquit, ad id tempus me fata reseruassent, quo Romani dona accipere cepissent, non essem passus eos diutiùs regnare. Cic. in Off. Herodotus libro primo tradit, olim Lydios prae caeteris equitatu valuisse, nec aliter ferè, nisi ex equis, pugnasse. Proinde Croesvs rex optabat Ionibus eam mentem, vt equitatu Lydos inuaderent. Dido, vt est in fabulis, irritata Aeneae discessu, diras illi serísque nepotibus imprecata est. Quae multis pòst seculis in Romanos Troianorum posteros & Carthaginenses, bello crudelissimo, ad interitum vsq; Carthaginis sunt grassatae. Verba 4. Aeneid. adscribere operaeprecium est, cùm praeclaram deuotionis formulam contineant: Sol, qui terrarum flammis opera omnia lustras, Tuq; harum interpres curarum, de conscia Iuno, Nocturnis??? Hecate triuijs vlulata per vrbes, Et dirae vltrices, & dij morientis Elisae, Accipite haec, meritum??? malis auertite numen, Et nostras audite preces. Si tangere portus Infandum caput, ac terris adnare necesse est, Et si fata Iouis poscunt, hic terminus haeret: At bello audacis populi vexatus, & armis, Finibus extorris, complexu auulsus Iuli, Auxilium imploret, videat??? indigna suorum Funera: nec cùm se sub leges pacis iniquae Tradiderit, regno aut optata luce fruatur: Sed cadat ante diem, media??? inhumatus arena. Haec precor, hanc vocem extremam cum sanguine fundo. Tum vos, ô Tyrij, stirpem, & genus omne futurum Exercete odijs, cineri??? haec mittite nostro Munera: nullus amor populis, nec foedera sunto. Exoriare aliquis nostris ex ossibus vltor, Qui face Dardanios, ferro??? sequare colonos, Nunc, olim, quocunq; dabunt se tempore vires. Littora littoribus contraria, fluctibus vndas Imprecor, arma armis, pugnent ipsi??? nepotes. Rodolfus Henrici IV. à Pontifice proscripti in imperio aemulus, in praelio caesus, regali pompa sepultus est. Quod cùm plerique aegrè ferrent, regi???ue Henrico indignum esse diceretur, quererentur???ue non decere, tyrannum regijs insignibus mortuum etiam honorari: Sinite, inquit rex, eum ita ornatum sepeliri. Vtinam omnes mei aduersarij eo ornatu sepulti iacerent. Cuspinianus, & Bonfinius libro tertio, Decadis primae. Vicinis. Quondam Pyrrhaeos, quotquot erant Vicini, graui odio persequebantur: vnde si quod malum aliquando videretur impendere, id abominantes, precabantur, vt in Pyrrhaeos auerteretur, dicentes, [Greek words]. id est, in Pyrrhaeorum regionem. Est autem Pyrrha, Lesbi insulae ciuitas, auctore Stephano. Erasmus in Adagijs. Arboribus. Horativs lib. 2. ode 13. execratur arborem, quae se, quum in agro Sabino spaciaretur, repentè delapsa penè oppresserat, vituperat???ue eam à consitore, quem scelestissimum fuisse putat & impijssimum: neq; enim à bono viro potuisse seri tam pestilentem arborem. addit???ue grauissimam sententiam, neminem sic posse cauere periculum, quin vbi minimum suspicabatur, periculi necessitatem incurrat. Se namque tam parum à morte abfuisse, vt visus sit videre apud inferos Aeacum iudicem, Sappho & Alcaeum canentes fidibus, cum omnium vmbrarum admiratione. Alibi tamen prouidentiam diuinam in se seruando ex hoc ipso praedicat: Me truncus illapsus cerebro Sustulerat, nisi Faunus ictum Dextra leuasset, Mercurialium Custos virorum. Tempori, Diei. Iobvs fortunis omnibus amissis, vlceribus scatens, ab vxore irrisus, ab amicis grauiter reprehensus, diem suae natiuitatis execratus est. Turcorum tyrannus Mahometes II. repulsus à Belgradi obsidione, ipsis castris, quae facilè tueri poterat, ignem subiecit: illum inter alios insequente signifero cum signo crucis, quod signum ille in Constantin opolitana expugnatione nuper contumeliosissimè tractauerat, vt maiore vicissim contumelia ipse saeuitiae & superbiae mancipiu̅ confunderetur. Neq; enim ampliùs idem cladis ignominiae??? suae obliuisci potuit, [190] quin ad mentionem illius barbam manu demulcens, & caput quassans, pugnam diem???ue fuerit detestatus, qua cum Christianis certamen ad Bellogradum inierat, & plus quàm centum aenea tormenta rarae magnitudinis amiserat. Dubrauius libro vigesimonono. Equis. Equabus equirentibus extra fines abactis admissuram dant Elei, quòd regum omnium Oenomavs equorum studiosissimus, qui hoc animal dilexit plurimùm, multa & dira execratus est in capita equorum, qui ineunt Elide equas: cuius metu deuotionis auersantur eas. Plutarchus in quaestionibus Graecis. Cvr. ob Delictum alienu̅. Achilles ob ereptam sibi ab Agamemnone Bryseida, diris persequitur Graecos omnes, Iliados ???. matrem rogans, vt Iouem supplex adeat: [Greek words] Scedasi Boeoti Filiae à Spartanis quibusdam vitiatae, contumeliam eam non ferentes, patriam iuuenum diris deuoueru̅t. Neque verò irritae preces cecidêre, quando multis ta̅dem pòst annis grauissima clade Leuctrica à Thebanis affecti sunt Lacedamonij. Diod. Sic. lib. 15. Impietatem. Cùm Milles episcopus, qui in persecutione sub Sapore in Persia martyrium passus est, in ciuitatem quandam Persiae ingressus, ciues, vt Christo nomina darent, hortaretur, neque illi parerent, maledixit illi ciuitati. Paulò post cùm magistratus ciuitatis illius regem laesisset, missus eò exercitus vrbem deleuit. Sozomenus lib. 2. cap. 14. Contumaciam. Aristoteles quidam Meliacus deducendae coloniae praefectus, cùm multi detrectantes nauigationem, varia causarentur, & alij dicerent vxores suas aduersa valetudine teneri, alij naueis suas perstillare, atque his praetextibus domi manerent: ille indignatus, imprecatus est illis, vt nunquam haberent naues integras, & semper sub vxorum imperio viuerent. Vnde prouerb. Meliacum nauigium, vbi quis causas singit, quò suffugiat officium. Est autem Melia Cariae ciuitas, auctore Stephano. Erasmus. Perfidiam. Iothamvs Gedeonis filiorum natu minimus, cùm solus è lxx. fratribus euasisset, & Abimelechi fratris spurij sceleratas manus euasisset: cùm sciret, Sichemitas Abimelechum apud quercum extra vrbem producturos, & regem creaturos, in vertice montis Garizimi stans, ad eos praetereuntes clara voce hunc apologum dixit: Cùm coiuissent aliquando arbores ad vngendum sibi regem, petebant ab olea, vt regnum in arbores capesseret. At illa se suam pinguedinem, dijs hominibus???ue gratam, relicturam negauit. Ficus similiter suam dulcedinem: vitis suum mustum se non deserturam pronunciauit. Tum vniuersae arbores à rhamno postularunt, vt in se regnaret. Quibus rhamnus: Si ergo hoc bona fide petitis, accedite, & vmbra mea considite: sin minus, ignis à mei exiens Libani cedros consumat. Sic etiam vos, ô Sichemitae, si bona fide egistis, qui Abimelecho consanguineo vestro pecuniam dedistis. qua sicarios conduceret, & Gedeonis de vobis optimè meriti 70. filios necaret, eum???ue regem vnxistis, fruimini sanè Abimelecho, & ipse vobis inuicem fruatur. Sin autem secus, emanet ignis ab Abimelecho, qui Sichemitas Melloniam???ue domum comburat: rursum???ue emanet ignis à Sichemitis, qui Abimelechum comburat. Haec locutus Beram fu ga petijt. Triennio pòst imprecatio haec Iothami rata fuit. Nam Abimelechus Sichemitas, quia defecerant, partim ferro, partim igni excîdit: & ipse vicissim in oppugnatione turris Thebes vrbis molae fragmine ictus interijt. Iudicum cap. 9. David rex, Ioabo polemarcho suo, suae???ue sororis Saruiae F. (qui Abnerem polemarchum Isbosethi regis Israëlitarum specie amici colloquij persidè interemerat) eius???ue domui dira ob hoc facinus imprecatus est, nimirum, vt nunquam ex paterna eius familia deesset, qui geniturae fluxu laboraret, qui leprosus esset, qui baculo inniteretur, qui ferro trucidaretur, qui???, victu indigeret. Potentior enim erat Ioabus, quàm vt poena capitali eum plectere posset. 2. Reg. 3. Annibal Prusiae regis Bithyniae proditione Q. Flaminio legato Romanorum tradendus, hausto veneno seipsum necauit, multis prius execrationibùs Prusiam derestatus. Auctor vitae. Henricvs IV. ab impio filio Henrico V. dignitate imperiali spoliatus, & Ingelheimae à tribus episcopis, Moguntino, Coloniense & Vormaciense per vim (iussu synodi Moguntinae) imperij insignijs exutus, omni???ue sacra inuestitura priuatus: Videat Dominus, inquit, & iudicet: quia iniquè agitis contra me. Ego quidem luo peccata adolescentiae meae, recipiens à Domino stateram aequi ponderis, ignominiam & co̅fusionem, quantam nemo regum, qui ante me fuerunt, sustinuisse dignoscitur. Non vos tamen ideo immunes à peccatis, qui leuastis manus aduersus dominum vestrum, & praeuaricati estis iusiurandum, quod iurastis. Videat Dominus, & vlciscatur in vos, Deus, inquam, vltionum Dominus. Non consurgatis, neque crescatis, neque prosperetur honor vester, sit???ue portio vestra cum eo, qui tradidit Christum Dominum. At illi obturantes aures suas, perrexerunt ad filium, deferentes ei Imperialia, firmantes???ue eum in regno. Hel moldus cap. 32. Chronici Sclauorum, & Cranzius lib. 5. capite 20. Saxoniae. Vrbis restaurationem. Iosvae ducis Israëlitarum imprecationes in eum, qui Hierichuntem instaurasset, ratae fuerunt. Hiel cnim Bethelensis Hierichuntem instaurans, duos amisit filios. 3. Reg. 16. Scribit Strabo morem fuisse, execrationes in eos diras proferendi, qui euersam vrbem instaurare adorti forent. Quod in Ilio fecit Agamemnon, & in Sidena Croesvs, hic Lydorum, ille Graecorum rex. Caelius lib. 26. c. 5. A. L. Caedem suam. Oenomaus Pisaeorum rex, fraude Myrtili aurigae à Pelope superatus, regno???ue exutus, diras vltrices Myrtilo imprecatus est. Myrtilum igitur Pelops non multò pòst in mare praecipitauit, eò quòd Hippodamiam de stupro sollicitasset. Myrtilvs in mare praecipitatus, Pelopis domum diris egit. Itaque Pelopis filij Atreus & Thyestes nefandis sceleribus sese obstrinxerunt. Thyestes fratris vxorem & filiam constuprauit. Atreus Thyestae filios epulandos proposuit. Aegisthus Thyestae F. Agamemnonem Atrei F. capto Ilio in balneo interfecit, cùm vxorem eius Clytaemnestram stupro sibi conciliasset. Orestes Agamemnonis F. Aegisthum adulterum & matrem interfecit. Tanta fuit dirarum vis. Eustathius Iliad. ß Severianvs ab Hadriano Imp. mori iussus iam nonagenarius, incenso thure, Deos testatus est, nihil se sceleris commisisse: nec aliud imprecari Hadriano, quàm vt, quum vellet, mori non posset. Nec irritae fuêre preces. Suet. & Dion. Caedem brutorum. Pompeij altero consulatu, dedicatione templi Veneris victricis, pugnauêre in circo viginti, aut, vt quidam tradunt, xvii. elephanti, Getulis ex aduerso iaculantibus. Pompeiani victi, amissa fugae spe, misericordiam vulgi inenarrabili habitu quaerentes supplicauêre, quadam se lamentatione complorantes: tanto Popvli dolore, vt oblitus Imperatoris, ac munificentiae suae exquisitae, flens vniuersus consurgeret, diras???ue Pompeio, quas ille mox luit, poenas imprecaretur. Plinius lib. 8. cap. 7. Amicitiam fictam. Theognis in Gnomis amicitiae simulatae imprecatur, Castorem & Pollucem inuocans: [Greek words] Si vnquam consulam amico maluirt, ipse habeam: Si verò aliquod ille mihi, bis tantum ipse habeat. Idem in amicum fictum: [Greek words] [Greek words] Peri ô dijs???ue inimice, & hominibus infidelis, Frigidum qui in sinu varium habebas anguem. Profectionem ad ludos. Hercules contra Augeam, agrorum suorum purgationis praemium denegantem, expeditionem instituens, à Actoris aerate & audacia vigentibus repellebatur. At cùm illi ad Isthmicos ludos proficiscerentur, eos Hercules ex insidijs ad Cleonas occidit. Quod cùm Molione Actoris vxor resciuisset, diris Eleos ciues suos deuouit, quotcunq; imposterum Isthmicis ludis non abstinuissent. Pausanias lib. 5. NON DEVOVERE, NON IMPRECARI. Est dira res & tristis deuotio. Quare solenne non est Sacerdotibvs deuouere. Atque commendata Athenis est antistes Illa, quae execrari in caput. Alcibiadis imperante populo, recusauit. Voti enim, non deuotionis, inquit, sacerdos facta sum. Plutarchus in quaestionibus Romanis. DEPRECARI MALA. Pro qvo. pro Seipso. Ezechias rex Iuda, cùm responsum accepisset, thesauros quos Babylonijs gloriae cupiditate ostentauerat, ijsdem futuros praedam, delicti conscius: Bonus est, inquit, sermo Domini, sit tancùm pax & veritas in diebus meis. Non negauit, iustum esse Dei aduersum se iudicium, sed mala differri precatus est: ob hoc solum, ne thesauris chariorem pacem amitteret. Et quoniam pro pace, non pro diuitijs orauit, quoad vixit, postea hostem non vidit. Marul. lib. 3. cap. 6. Pro sui seculi tranquillitate orauit, de posteris parum sollicitus. An verò plurimum? Sciebat sibi cum Deo misericorde rem esse: à quo si ipse, qui peccasset, dilationem poeae impetrasset, multò magis posteros veniam deprecando adepturos confidebat. Alijs. Abrahamvs pro Sodomitis. Vide fol. 3068. Deprecatus est Dominum David rex pro paruulo ex Bersabea suscepto, & ieiunauit: & ingressus cubile, iacuit super terram. 2. Regum 7. Apvd Qvem. apvd Deum. Romanisi quando horrenda prodigia visa vel audita essent, circa omnia delubra fana??? & puluinaria, in quibus honos dijs dabatur, concurrebant. Senatores & patricij cum coniugibus & liberis plerunq; coronati, nonnunquam omnes tribus & ordines, praeeunte pontifice maximo, aliqua̅do duumuiris, praecedentibus pueris ingenuis & libertinis, item virginibus patrimis & matrimis coronatis, vel lauream tenentibus manu, voce modulata pronunciantibus carmen, praelata pom pa, frequentes supplicare, & pacem deûm exposcere soleba̅t, Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 26. Homines. Sequentibus exemplis illustretur. Vitiositatem. Chorus Senvm Atheniensium apud Eurip. in Heraclidis optat sibi dari modestiam, quia Deus puniuisset superbum Eurysthea. Argiuorum regem: [Greek words] [Greek words]. Vtinam nunquam sit mihi spiritus insolens, & anima insatiabilis. Ignominiam. Cùm Persevs Macedoniae rex bello captus deprecaretur, ne in triumphum duceretur: Id in tua, inquit L. Paulus Aemylius, est situm manu, potestatem ei faciens se ipsum necandi. Plutarchus in apophtheg. Reditum in patriam. Aenienses excitati à Lapithis, primùm circa Athaciam incoluerunt, deinde apud Molossos & Cassiopos. Eam regionem cùm parum commodam experirentur, graues??? haberent accolas, in campos Cirrheos rege ductore Onoclo concessêre: vbi Onoclum, quòd ingentes squallores successissent, ex oraculo, vt fama obtinet, lapidibus cooperuerunt, iterum???ue palatos haec accepit regio, quam nunc obtinent bonam & feracem. Hinc illos, qui bouem abducunt Aeno Cassiopeam, prosequentes Virgines vsque ad fines accinunt: [Greek words] Isthinc vos nunquam dulcem in patriam remeetis. Deos scilicet precantes, ne veterem patriam repetant, caeterùm illic in felicitate haereant. Plut. in quaest. Graecis. Casum aduersum. C. Ivl. Caesar dictator post vnum ancipitem vehiculi casum semper vt primùm consedisset, carmine ter repetito securitatem itinerum aucupari solebat. Cuius exemplum multi postea imitati sunt. Plin. lib. 28. cap. 2. Condemnationem, Supplicium. Romae mos erat, vt tam ipse reus, qui capitis accersitur, quum ad populum producitur ad iudicij diem, quàm amici & necessarij, qui???ue proximi aderant, prius quàm in suffragia tribus irent, squalida obsoleta??? veste, flentes & sordidati, barbam capillum???, summittant. & poenam deprecentur: vt eo squalore & habitu deformi, populum ad miserationem pietatem??? adducerent. Alex. lib. cap. 5. Apud Eosdem reo laudatio iudicialis seruabatur, vt amici ad miserationem populum flecterent. Quod deinde Pompeius lege lata fieri vetuit, qui quum Numatium Plancum in iudicio laudaturus postea accessisset, Cato qui iudex aderat, aures manibus obserasse fertur, dicens, laudationem, quam lege à se lata fieri prohibuerat, lege auersante audire nolle, quòd legum ipse lator & euersor esset. Idem. C. Lectorivs adolescens patricij generis, in deprecanda grauiore adulterij poena, praeter aetatem atque natales, hoc quoque patribus conscriptis allegauit, se esse possessorem ac velut aedituum soli, quod primùm D. Augustus nascens attigisset, petijt???ue donari quasi proprio ac peculiari Deo. Decretum proinde, vt ea pars domus consecraretur. Suet. Bellum. Helvetii, qui primò fuerunt, ad Carolum Burgundiae ducem de pace missi legati & deprecatores, inter alia demonstrabant: tantam esse ipsorum in opiam, vt calcaria & equorum frena per ipsius exercitum, pluris deberent aestimari, qua omnis ea pecunia, quae ex ipsorum agris cogi posset, Philipp. Cominae. lib. 7. Comment. Mortem. Iphigenia apud Euripidem, patrem Agamemnonem mortem deprecatur patheticè admodum. Mortem senilem deprecatur solon apud Ciceronem libro de Senectute his verbis: [Greek words] [Greek words]. id est, Ne mî illugubris veniat mors, sed mihi charis Moerorem potius adferat & gemitus. Vult enim Solon mori charus ac desiderandus suis. Qvomodo. Simplici optione. Medea respondens Iasoni, indicanti causam quare ducat filiam Creontis, apud Eurip. in Medea, inquit: [Greek words] [Greek words]. Ne mihi continga??? molestiam habens locuples vita: neque diuitiae, quae meum discrucient animum. Solonis votum paulò antè recensuimus: cui quidem contrarium est Ennii illud: Nemo me lacrymis decoret, nec funera fletu Faxit. Cur? Volito vuu' per ora virûm Coniuncta cum obtesatione, inuocatione, ceremonia. Mos erat olim apud Graecos famem virgis ex aedibus eijcere, [Greek words]. id est, Foras famem, intrò diuitias & sanitatem. Erasmus in Adagijs. EXPECTARE MALA. Consule locum, Metus futurorum malorum. Illic Affectus per se, hîc Effectus eiusdem perpenditur, fol. 79. INSTIGARE, ACCENDERE, IRRITARE alios. Procles Epidauri tyra̅nus, cùm gener illius Periander Corinthius Melissam vxorem necasset, duos ex filia nepotes ad se accitos, liberaliter erudiendos curauit. Tandem ad patrem Periandrum eos remisit, monuit???ue, vt interfectorem matris vlciscerentur: scilicet, vt parricidio pietatem erga matrem declararent. Id verbum iuniori Lycophroni tam altè insedit, vt Corinthum reuersus, parentis & aspectum & colloquium fuerit abominatus: maluit???ue exul ad Corcyraeos relegari, quàm cum interfectore matris versari. Herod. lib. 3. Evrymnvs, cùm conaretur serere dissidium inter Castorem & Pollucem, alterum apud alterum insimulans, pòst deprehensus, vtrique grauissimas poenas dedit. Idem euenit Athenis Hyperbolo, qui Niciam & Alcibiadem conatus est conm mittere. Erasmus in Adagijs. P. Crassvs à Persis in Asia captus, Thraci satelliti virga, qua equum regebat, oculu̅ eruit, vti ab eo dolore vulneris stimulato interficeretur, carceris??? ignominiam effugeret. Plut. Apparet sanè, si M. Brutus aliquantisper sustinuisset Caesari esse secundus, opes??? eius deflorescere, & gloriam rerum gestaru̅ fiuisset marcescere, principatu̅ in ciuitate eu̅ haud dubiè habiturum fuisse. Verùm fcrocis vir animi Cassivs, magis??? priuatim Caesari, quàm publicè tyranno insestus, incendit & stimulauit Brutum. Dicitur Brutus regnum non tulisse, Cassius odisse regem. Brutum crebri familiarium sermones, crebris [192] vocibus & scriptis ad factum illud ciues prouocauer̅t & implerant. Nam statuae progenitoris eius Bruti, qui regium imperium oppresserat, inscripserant, Vtinam nunc Brute esses: &, Vtinam viueres Brute. Ipsius Bruti tribunal praetoris reperiebatur manè huiuscemodi scriptis refertum: Dormis Brute? &, Non es germanus Brutus. Plut. in Caesare. DETERERE ALOIS A??? MALO INFERENDO. Plutarchus indicat, Acco & Alphito mulieres fuisse, per quas Feminae deterrerent pueros àpeccando. Vsurpat hanc vocem & Plato in Gorgia, [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Hieronymvs ad beatum Augustinum scribens, fol. 263. D. Bernardvs Comitem Pictauiensem (qui Petri Leonis siue Anacleti Antipapae partes tuebatur contra Innocentium II. & nonnullos suae ditionis episcopos loco mouerat) hortatus erat, vt Innocentio obedientiam praestaret. Tergiuersante Comite, finita Missa hostiam patinae imponit, & extra templum Comitem alloquitur gestibus & voce terribili, An???ne filium Virginis, rerum omnium dominum suum???ue iudicem, ita velit vt sese contemneret, qui ad ipsum iam processisset? Comes perculsus, in terram corruit, saliua per barbam defluente, ita quidem, vt epilepticus videretur circumstantibus. Quae res tantopere hominem terruit, vt protinus & reconciliaretur Papae, & episcopum loco resticueret. Auctor vitae libro 2. capite 6. ACCENDERE, IRRITARE SEIPSVM. Huius sunt loci, qui seipsos ad audendum, ad vlsciscendum, adpersequendum hortantur: vt sit veluti effectus quidam Spei & Confidentiae & Irae, f. 72. 3046. Cyrvs Cambysis F. apud auum Astyagem Medorum, regem educatus, puer erat lepidissimus, & ad respondendum summè industrius. Progressu tamen aetatis, verecundior factus, suam pusillanimitatem detestatur. Cùm à coaetaneis rogaretur, vt veniam ruralis venationis ab auo impetraret, veritus est id agere, dolens, ne quidem aperta fronte iam se intueri ampliùs posse eum que̅ priùs familiarissimè animo planè imperterrito esset allocutus. Tande̅ verò seipsum ad audendu̅ virili animo cohortatus, effectu̅ dedit socijs??? optaba̅tr. Xenoph. 1. Paed. Apud Homerum 20. Iliad. veretur Aeneas. vide fol. 263. MINARI, COMMINARI. Minarum sub loco Veritatis, Occasiones veritatis sectari: itidem sub loco Seueritatis & Morositatis, meminimus, fol. 2891. 2925. Qvid. Minari Suspendium. Circa an. sal. 1349. in Saxonia episcopus Halberstadensis aduersus comites de Regensteen bellum susceperat. Comites nocte sacra Dominici natalis, quu̅ omnes diuino interessent officio, murum ciuitatis aliquot locis perforatum ingressi, ciues multos cepêre, resistentes interfecêre. Episcopus Ducem militiae habebat virum fortem, qui multa damna comiti irrogarat. Sanctè iurauerat Comes, se illum captum, arbori proximae appensurum. Non abijt annus: cùm aequis viribus in campo congressi praeliarentur, & comes superaretur. De arbore volens suspendere comitem praefectus, cùm nullam reperiret, gladio transfossum, lanceae in terram fixae velut appensum alligauit. Cranzius lib. 9. Saxoniae c. 28. Magnvs dux Brunsuicensis, Magni F. consilio maiorum ad ducatus Luneburgensis administrationem vocatus, omnium expectationi probè respondit. Sed ita insolentia eins creuit, vt Albertum Venceslai Saxonis eo repudiato susceperint. Pater multis literis cum monuit, vt ad sanam me̅tem rediret: ad extremum etiam minis, fune (vt aiunt) semper ad manum habito, vt vbicunq; filium obuium haberet, in proximam arborem appenderet. Filius eas patris minas risu fertur excepisse, catenam argenteam in collo semper ferens: vt pater reste ad se iugulandum argenteo vteretur. Vnde cognomen traxit, vt Dux catenatus diceretur. Tandem acie ab Othone de Scouéborg caesus est. Cranzius lib. 9. cap. 36. & 39. Saxoniae. Hussitae, Nicolaum ab Husynecz subornarant, vt apud Regem Venceslavm VI. ageret, quo illis liceret plura loca sacra occupare, in quibus commodèpro multitudine populi calix distribui posset. Respondet Rex ei, Quantu̅uis tenuiter filum torqueas, nequaquam mihi tamen adeò hebetes oculi sunt, vt vel tenuissimè deducta fila haud cernam, no̅ vnde tu, que̅ admodum fortasse speras, telam texas, sed laqueum collo induas, si nere, vti cepisti, perseueraueris. Nicolaus, qui nosset rege̅ no̅ frustra minari, repentè se è co̅spectu illius subduxit, & auctor suis fuit in monté Tabor secede̅di. Dubrauius lib. 23. Tabem. Baptista Ziletus Iurisc. consil. 79. cuius da Germani Antonii Zund exemplum adducit, qui necis Valentino cuidam illatae accusatus est, eò quòd paulò ante mortem illius dixisset, non esse praeteriturum annum, quin ille tanquam baculus exaresceret, itaq; ille obijsset. Fuit autem Magus in quaestionem raptus ob co̅minationem istam. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 4. Castrationem. Halaris Tridentinorum dux, mortuo Grimoaldo Longobardorum rege, Cunibertum F. cuius opera prius patri, à quo defecerat, reconciliatus fuerat, per insidias occidere tentauit. Cunibertus coacto exercitu illi occurrit. Et cùm monomachia bellum transigi deberet, ita vt Cunibertus cum Halari solus congrederetur: Seno Diaconus Cuniberto vehementer timens, pro rege in certamen descendit: & ab Halari obtruncatur. Victor dum elata dextra caesi caput ostentat, exuta galea clerici caput esse comperit. Delusum se comperiens, votum fecit, se parta de Cuniberto victoria puteum clericorum testibus impleturum. Bonsinius lib. 8. Bellum. Indicere bellum. Lysander Argiuis, qui de controuerso agro adferre videbantur quàm Lacedaemonij aequiora, districto gladio: Qui hoc, inquit, potiatur, hic de agri finibus dicet optimé. Plutarchus in apophth. Graecis in vsu fuit, vt foeciales post res repetitas, si ad constitutam diem non darentur, arietem hostium agris statim immitterent: eo???ue modo bellum indictum, & armis vti licere arbitrabantur. Alex. lib. 5. cap. 3. Corinthiis & plerisque alijs gentibus per caduceatorem bellum indicebatur: qui in pacis argumentum, caduceum circumdata effigie anguium inuicem connexorum, deferebat. Ibidem. A??? Lacedaemoniis per praecones saepe bellum indictu̅ est: apud quos mittere legatos cum lana, comminatio censebatur, nisi paritum fuisset, se mandata exequuturos. Ibidem. Apud Carthaginenses hastam mittere, vel caduceum, belli pacis???ue signum erat. Ibidem. Gallorvm mos fuit, vt Druydis iubentibus, cùm bellum indicendum foret, armatum concilium indicerent, penes quos arbitrium bellorum & pacis erat: & qui nouissimus accederet, nouis exemplorum modis afficeretur. Haec principium bellorum esse, & arma legitimè indicta putabant. Ibidem. Romani bellum suscepturi, Iani portas recludebant, varijs adhibitis caeremonijs. Ad Iani enim templum, bellum suscepturus consul, frequenti senatu, primoribus patrum ac militibus comitatus accedebat. Ipse cinctus ritu Gabino, solenni more fores templi recludebat. Is verò amictus erat, toga super tergum sic reiecta, vt lacinia reuocata hominem cingeret. Qui habitus & vestitus ex eo sumsit ortum, quòd Gabini, cùm operarentur sacris, repentino hostium incursu, vt erant accincti zonis, ab aris ad praelium profecti; insignem de hoste reportarunt victoriam. Ante aedem Bellonae versus portam Carmentalem Columna marmorea erat non magna, quam Bellicam vocabant, ad quam bellum auspicaturi conueniebant, & hastam post tergum in eam partem, quam bello petituri essent, mittebant. Hinc Ouidius: Prospicit à tergo summum breuis area Circum, Est vbi non paruae parua columna notae. Hîc solet hasta manu belli praenuncia mitti In regem & gentem, cùm placet arma capi. Pyrrhus Ligorius lib. de Circis. Praeterea ancilia in Martis sacrario, aut in curia Saliorum mouebantur prius: quasi eo motu Martem è sua sede excirent: eo??? propitio & volente arma expodiri, legiones conscribi, exercitus parari, atq; omnia hostilia esse designarent. Alex. lib. 1. cap. 26. Repetendarum rerum, belli??? indicendi ratio talis apud Rom. fuit. Foeciales (quos Oratores nuncupant) verbena coronatos mittebant, vt deos foederum vltores testes facerent. Ex quibus verbenarius gramen cum terra auulsum ferebat ex arce, legatus??? vbi ad eorum fines, vnde iniuria orta erat, venisset, operto capite laneo velamine: Audi, inquit, Iupiter, audite fines (at cuius sint populi nominat) audiat fas. Ego publicus sum Pop. Rom. nuncius, iustè pie???ue legatus venio. Peragit deinceps postulata: inde Iouem testem facit. Si ego iniustè impie??? illos homines, illas??? res dedier P. R. exposco, nunquam me patriae compotem esse sinas. Haec quum fines transcenderet, quum aliquis occurreret, quum portas vrbis ingrederetur, haec vbi forum ingressus esset. Tum si quos poposcisset, non dediti essent, tribus & triginta diebus, tot [193] enim solennes erant, peractis, ira bellum indicebat. Pater patratus foecialium princeps coronatus verbena: Audi Iupiter & Iuno, Quirine, & dij coelestes, terrestres???ue, vos???; inferni dij: ego vos testor, populum: ac tum quis esset nominabat) iniustum esse, neque ius persoluere. Sed de his rebus in patria maiores natu consulemus, quo pacto ius nostrum adipiscamur. Tum eo Romam reuerso, de bello in curia consultabatur. Quod si vt plum iustum???ue decretum esset, foecialis hastam ferro praefixam ex sanguine arbore praeustam habens, ad eorum sines, quibus erat bellum indicendum, reuersus, tribus, nec minus, puberibus praesentibus dicebat: Quòd populi priscorum Latinorum homines???ue prisci Latini pop. Romano Quiritum vim fecerunt, deliquerunt: quòd pop. Rom. Quiritum bellum cum priscis Latinis iussit esse, Senatúsve Pop. Rom. Quiritum, censuit, consensit, consciuit, vt bellum cum priscis Latinis fieret: ob eam rem ego populus??? Rom. populo priscorum Latinorum hominibus???ue priscis Latinis, bellum indico, facio??? Id??? vbi dixisset, hastam in eorum sines contorquebat. Haec Liuij verba ex Annalibus, vt credo, ab eo accepta. Gellius lib. 16. cap. 4. Noctium Atticarum, paru̅ ab his discrepantia, ex Cincij lib. 3. de re Militari rece̅set. Sab. lib. 4. Enn. 2. Vide Plut. in Numa & Problem. 62. Fridericvm I. contra Mediolanenses exercitum duce̅tem, sed missis legatis veniam deprecantes, Anselmus episcopus Rauennas cum Papiensibus & Cremonensibus à misericordia auertit, cùm polypis similes diceret, pro motu quemcunque colorem aemulantes. Ergo Imp. pro vsurpato tunc Caesaribus more, chirotheca manu detracta, & in medium proiecta, hostes imperij Mediolanenses declarauit, iussit??? legatos eorum illa hora castris discedere. Dubrauius lib. 12. Conuenerant Verona̅ Lucius Papa, & Imperator Fridericus I. Venit eò nuncius Saladini Aegyptij Sultani, qui se in literis suis Saladinum, Felicem, Iosephum Aegypti, & superbi dominatorem Damasci nominabat, & principem Babylonis: minatus, se repetiturum Hierosolymam, quam ad se asserebat haereditario iure pertinere iam inde à Sara. in fine literarum subiungens: Sic me adiuuet propheta meus Mahumeth. Neq; quicquam cunctatus, quod minatus erat perfecit, Hierosolyimam cepit, cunctantibus Christianis, anno 1187. Cranzius lib 7. Metrop. cap. 10. Dux Moschouiae Demetrivs Ivvanovvicz potentia sua elatus, minatus est, se armata manu vno mense elapso Olgerdi Magni ducis Lituaniae ditiones vastaturum, & Olgerdum in Vilna gladio & igne sub paschatis tempore visitaturum. Olgerdvs tunc temporis in Vitebska agens, fomitem accensum illi misit, antequam ille extingueretur, se Moschouiae futurum, arci???ue eius hastam illisurum professus. Confestim ergo Moschouiam contendit, ea??? obsessa tyrannum compulit ad pacis conditiones: hastam ipsemet ad arcem fregit, finibus???ue Lituaniae vltra Mozaiskum sex miliaribus ex vna parte promotis, à Moschouia vrbe duodecim milliaribus, ex alia ad Vhram fl. in Lituaniam triumphator redijt. Vniuersam verò Russiam ditioni suae subiugauit, cuius principibus olim Lituani tributa soluere cogebantur. Gvvagninus in descriptione Lituaniae. Pugnam. Romani obsessi ab Alarico Gottho, & fame coacti, legationem ad Alaricum destinarunt, docentes, & senatores paratos esse ad pacem accipiendam, si tolerabilia imperaret, & populum ad pugnam faciendam, si illius copiam faceret. Quibus Alaricus auditis, atque in primis, quòd populus paratus ad conserendum praelium esset, ingenti effuso risu respo̅dit, se nihil ea re commoueri: nam spissius foenum rariore faciliùs desecari. pacem autem se aliter dare non posse, nisi omne aurum, atque argentum, quod in vrbe foret, atque omnem supellectilem, & mancipia barbara vniuersa ad se deferrent. Quem cùm alter legatorum rogasset, Si haec Romanis abstulisset, quid tandem relicturus esset? Animas, inquit. Sigonius de Imp. occid. Rege Gallorum Carolo VIII. Florentiae suscepto, affecto??? omnibus humanis honoribus, Florentini de foederis conditionibus agere coeperunt, certatum??? est aliquandiu, & subinde liberi hominis inter armatos vox audita. Quum enim Galli periniquas conditiones dicere viderentur, ob id??? abnuentibus insolenter obstreperent, Petrvs Caponius indignabundus, libellum conscripti foederis palàm concerpsit, addens clara voce: Postquam Galli vi agere atq; impotenter contendere vellent, non defuturos, qui campani aeris sonitu, tubarum cantibus essent responsuri. Sed demùm cum rege foedus ea conditione percussum est, vt Florentini centum & quinquaginta millibus aureorum numûm in bellicos sumtus regem iuuarent. Iouius lib. 2. Historiarum. Accusationem. Plutarchus in vita Themistoclis, narrat illum aliquando dono rogasse equum à Philide nutritore equorum. Eum is vbi negasset, comminatum fuisse, se breui ex illius domo facturum equum [Greek words]: significans se crimina ipsius ac domesticorum prolaturum in lucem. Eras. in Adagijs. Infamationem. Lucianus in Pseudologista scribit Archilochvm poëtam, iambographum, & ad malè dicendum egregiè instructum, cuidam, à quo fuerat conuitio prouocatus, ad hunc modum respondisse, [Greek words], Cicadam ala corripuisti. Erasmus in Adagijs. Qvibvs. Regibus. Ioachin rex Iudaeorum Hieremiae librum propheticum, vastitatem Hierosolymis denunciantem, conscissum cultro in ignem abiecerat. Eapropter Hieremias illi minatur: Quoniam tu combussisti volumen illud, non erit ex te qui sedeat super solium Dauidis, & cadauer tuum proijcietur ad aestum per dicm, & ad gelu per noctem. Hieremiae c. 37. Poëtis. Asconius Pedianus in oratione pro Milone, refert Naeuij poëtae senarium iactatum in familiam Metellorum, quòd consules designarentur arbitrio fortunae, quae campi domina dicitur, verius, quàm suis meritis: Fato Metelli Romae fiunt Consules. Ad id tum Metellvs Consul iratus respondit Senario hypercatalectico, quem ait & Saturnium appellari: Dabunt malum Metelli Naeuio poëtae. Ad id rectè allusit M. Tullius, quum ait: Te non fato, vt caeteros ex nostra familia. Erasmus in Adagijs. Vxori. C. Caligvla, quoties vxoris vel amiculae collum exoscularetur, addebat: Tam bona ceruix, simulac iussero, demetetur. Suetonius in Caligula. Filijs. Chiorum exules, qui ven erant Spartam, Paedaretum grauiter criminabantur. Quibus mater acceptis Televtia, auditis???ue eorum querelis, vt silium in noxa esse, est ei probatum, scripsit ei: Mater Paedareto. Aut rectiùs age, aut ibi mane, deposita spe saluum posse te Spartam redire. Plutarchus in Lacaenarum apophthegmatis. Spartana, qua filium intellexerat apud peregrinos improbè versari, scripsit: Turpis de te fama vulgata est: hanc discute, aut noli viuere. Idem. ???Qvomodo. Simpliciter. Philippvs rex Thessalis respondens, minacem hanc clausulam adiecit: Nondum omnium dierum solem occidisse. Erasmus in Adagijs, ex Liuij Dec. 4. lib. 9. In Truculento Plautina militi atrociter minitanti Coqvvs respondet: Sis tu in legione bellatorsi vis, at ego in culina Ares. Auxit coquus bellatoris verbum. Mars enim deus belli est. Erasmus in Adagijs. Cum conditione. Apud Persas summum fuit supplica̅di genus, quod abnuere nefas esset: si ignem tenens supplex, atque amnem ingressus, denunciaret, si reiectus esset, ignem se in aquam missurum. Assequebatur enim, quod postulabat: at voti compos, minarum causa, vt nefariarum & à natura abhorrentium, plectebatur. Plut. de primo Frigido. Iamblichus in Mysterijs scribit narrare Porphyrium sacerdotes Aegyptios consueuisse violentis quibusdam minis aduersum superos vti, veluti, Nisi vos ita feceritis: vel contrà, Si feceritis aliquid, coelos constringam, vel occulta Isidis patefaciam, vel arcanum in abysso reconditum diuulgabo: aut sistam barim, id est, nauem quandam apud Aegyptios sacra̅, aut membra Osiris Typhoni dispergam. Ipsae verò Iamblichus negat in deos coelestes eiusmodi minas dirigi: sed esse in mundo genus quoddam potestatum valde indiscretum, & inconsideratum, quod minitationibus lacessitum protinus irritatur, & efficit quod iubetur. Qvando. In Funere. Athenis cognati eorum, qui violenta morte perijsssent, in efferendo funere hastam adhibebant, aut in tumulo defigebant, ea???ue ratione interfectoribus vltionem denunciabant. Suidas in voce [Greek words]. Periculo. Ann. sal. 704. iuxta Sigebertum, cùm Ivstinianvs Rhinotmetus Imp. Constantinopolitanus Chaianu̅ Bulgaroru̅ regé fugiens, in naui esset, & tempestas coorta periculum extremu̅ minaretur, Maiaces satelles eius inquit: Ecce morimur, Domine: voue Deo pro salute tua, si Deus imperium tibi restituat, [194] te nullum ex inimicis tuis peremturum. At ille respondit: Si pepercero cuiquam eorum, in hoc loco Deus me demergat. Cùm haec locutus esset, fluctus quieuêre, & ille sine periculo Danubium transijt. Paulus Diac. lib. 20. Zonaras tomo 3. mala inFerre. maleficivm. Huc Iniustitia omnis, quatenus immerenti malum qualecun??? infert. Illic Habitus, hîc Actiones ab habitu prouenientes perpenduntur, sol. 3471. & seqq. Catharinae Medicinaae reginae Galliae, verè praedictum ab Astrologiae peritis, refert Guicciardinus, natam esse ad destruendum illius principatum, ad quem connubio perueniret: quod ipsum & Paulus Iouius Clem. VII. Pont. Max. eiusdem Catharinae auunculum Imperatori Carolo V. retulisse testatur. Henrico Burbonio, Condaeo principi, Gallicae Ligae hosti infensissimo tam efficax venenum per insidias propinatum fuit, vt triginta horarum spatio suffocatus interierit: Vnus ex sontibus deprehensus quadriga discerptus tam scelerati veneficij meritas poenas luit. ANIMARE AD MALA SVPERANDA. Consule locum Prudentiae bellicae, Milites animare, fol. 1785. Aristides Cimonem, Mnesiphilvs Themistoclem in???isos initiò & malè audientes in ciuitate, vt impudentes & insolentes, erexerunt & confirmauerunt, Plutarchus an Seni tractandarespub. Socrates Alcibiadem adolescentem, primùm ob imperitiam trepidantem, vt fit, apud tantam multitudinem verba facere, lepida [Greek words] animauit: Annón putas, inquit, ô Alcibiades, contemnendum sutorem? Annuit. Annón praecone̅? quum & hîc annuisset: Annón contemneres, inquit, tabernaculorum opisicem? Quum similia quaedam proposuisset, & is fateretur hos esse contemnendos: tum Socrates: Atqui, inquit, ex his constat Atheniensium populus, quem tu vereris. Quorum si singulos putas contemnendos, qui minùs etiam contemnas condensatos? Sensit, non referre apud quàm multos dicas, sed apud quàm cordatos. Demosthenemexplosum à populo, & propterea animum despondentem, Senex quidam animauit: Cùm Pericli similis sis, animum despondere noli. Plutarchus an Seni tractanda sit respub. Alaricus Gotthorum rex consilio diripiendae Italiae, Gotthis, Alanis, Hunnis???ue aliquot subsequentibus, ex inferiore Pannonia digressus, incredibili victoriae cursu, per Venetiam in Italiam venit: & traiecto Abdua in Liguriam transijt, atq; ire ad Padum recto cursu contendit, vt Hastam demum, vbi erat Honorius Imp. perueniret. Qua re prouisa, tantus tumultus in ea vrbe factus est, vt non solùm ciues, sed etiam aula regia consilium capessendae in Galliam fugae inierint. Quos Stilicho Honorij socer accommodata ad tempus oratione securo animo esse, ac bene sperare iussit. Sigonius lib. 10. Imp. occid. TOLERARE, FERRE. Effectum hîc Affectus seu cum ratione seu praeter rationem consideramus. De Tolerantia laudabili & vitiosa suis pòst locis, fol. 201. 2182. Mirum & vel praecipuè notabile in Nerone fuit nihil eum patientius, quàm maledicta & conuitia hominum tulisse: neque in vllos leniorem, quàm qui se dictis, aut carminibus lacessissent, extitisse. Transeuntem illum Isidorus Cynicus in publico clara voce corripuerat, quòd Nauplij mala bene ca̅titaret, sua bona malè disponeret: & Datus Atellanarum histrio in cantico quodam, [Greek words], ita demonstrauerat, vt bibentem natantem???ue faceret: exitum C. Claudij Agrippinae??? significans: & in nouissima clausula: Orcus vobis ducit pedes, Senatum gestu notaret: histrionem & philosophum Nero nihil ampliùs, quàm vrbe Italia???ue submouit, vel contemtu omnis infamiae, vel ne fatendo dolorem, irritaret ingenia. Suetonius in Nerone. Consolari. De Consolatione etiam inter Amicitiae officia, sol. 860. Qvi qvos. Seipsum. Iphigentia pro Graeciae salute deuota, Vide fol. 263. Aristippvs philosophus amisso egregio praedio percunctatus est vnum ex illis, qui maiorem in modum ingemiscere eius calamitati & dolere vicem eius prae se ferebant: Nónne praedium tibi vnicum, mihi tria sunt reliqua? Assentiente illo: Quin igitur, inquit, nos potius casum dolemus tuum? Insani est enim cruciari perditis, saluis non laetari: sed puerorum more pusillorum, qui si quis ex multis ludicris vnum ademerit, etiam reliqua omnia deficiunt, plorant??? & eiulant, nos item si vna icti clade simus à fortuna, reliqua reddere nobis ipsis sterilia lamenta̅tes & queribundos. Plutarchus de Tranquil. animi. Syphax Massessulorum rex, qui Masinissam regno expulerat, cum P. Corn. Scipione foedus contraxerat: caeterùm ducta Asdrubalis Barchini filia Sophonisba, ad Carthaginenses defecerat. Tandem à Scipione in Africa captus cum multis nobilibus interrogatus, quae ipsius defectionis causa esset, fidenti animo respondit, se coniugis Sophonisbae amori indulgentem, hoc facinus admisisse. Sed in extremis malis hoc sibi esse solatij, quòd Masinissam eadem insania, qua ipse laborasset, correptum videret. Nam post victum captum??? Syphacem, Masinissa Cyrrham caput regni occupans, Sophonisbam multis precibus sibi blandientem ardere ceperat, mulieri??? fidem dederat, se eam à Romanorum manibus vindicaturum; & vt id commodiùs praestare posset, nouis nuptijs sibi deuinctam vxorem duxerat. Auctor eius vitae. Pavla Romana matrona sanctissima in moerore cantabat: Quare tristis es anima mea, & quare conturbas me? Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi, salutare vultus mei, & deus meus. Hieronymus in Epitaphio. Philosophi. Niceratus Heracleota & Antimachus Colophonius Lysandria poëmata egerunt. Lysander Nicerato coronam auream, Antitmacho nihil donauit. Antimachus indignatus, carmina sua aboleuit. At iuuenis adhuc Plato Antimachi ingeniu̅ admiratus, eum sic solari cepit: Id verò est ignorantium vitium, vt meliora deteriora iudicent. Plutarchus in Lysandro. Demetrium memorant Phalereum, cùm patria profugus apud Thebas inglorius ac demissus ageret, accedentem non libenter vidisse Cratetem, quòd correptionem expectaret cynicam, orationem??? asperam. Verùm vt appellauit eum Crates leniter, ac de exilio sermocinatus, nihil ei accidisse mali, vel quod grauiter ferendum esset, qui rebus exolutus esset lubricis & fluxis: simul hortatus est eum, vt in seipso atque animi sui dotibus fiduciam collocaret: remissior factus ac recreatus, amicis ait: O??? indignas actiones illas & negotia, quibus districti talem virum non cognouimus. Plut. de Dignosc. adul. & Laërtius lib. 5. cap. 5. M. Tul. Cicero Tulliolae suae, quae defuncto Pisone priore marito Dolabellae nupserat, & ex partu decesserat, mortem indignissi tulit. Itaque ad eum consolandum vndique concurrerunt Philosophi. Plut. in Cicerone. Ducessuos Milites. Consule Tit. Metum militibus eximere, fol. 1796. Aeneas apud Virgil. 1. Aen. naufragos socios praeclarè consolari introducitur: O` socij (neq; enim ignari sumus ante malorum) O` passi grauiora: dabit Deus his qwoq; finem. Vos & Scylleam rabiem, penitus??? sonantes Accêstis scopulos: vos & Cyclopea saxa Experti, reuocate animos, moestum??? timorem Mittite. forsan & haec olim memmisse iuuabit. Per varios casus, per tot discrimina rerum Ten dimus in Latium: sedes vbi fata quietas Ostendunt: illic fas regna resurgere Troiae. Durate, & vosmet rebus seruate secundis. C. Ivl. Caesare Pompeium Dyrrachij obsidente; Pompeiani eruptione facta magna clade Caesarianos affecerant. Caesar concione aduocata milites consolatus est, hortatus ne deficerent animis: debere enim eos vnum, & idipsum non nimis graue praelium ac infaustum, multis felicibus compensare, & fortunae gratiam habere, quòd Romam, quòd Italia̅, quòd Hispaniam vtramque sine sanguine quasi diuinitùs recepissent: non posse, praesertim in bello, prospera omnia cuenire, verùm tristia laetis temperanda esse, aduersam???ue [195] fortunam virtutis ope lenienda̅. & his quidem verbis exercitum consternatu̅ animauit. Quosdam verò signiferos, quoru̅ culpa clades accepta fuerat, notatos infamia à gradu militiae amouit. Ioan. Gerund. lib. 9. Paralip. Hispan. Moestißimi moestos. L. Pavlvs Aemilius amissis duobus filijs optimae indolis te̅pore triumphi Macedonici, in concionem progressus, grauissima oratione populum, infortunium suum dolente̅, consolatus est. Plut. in eius vita. Alfonsvs Aragonius Neapolitanorum rex amisso Petro fratre, quod ab alijs expectare debuerat, ipse alijs praestitit, & Petri amicos literis consolatus est, exercitum verò oratione. Panor. lib. 3. de Rebus gestis Alfonsi. Aegroti sanos. Christophorvs Longolius Belga, Ciceronis sua aetate simia, cùm grauissimè ex febre laboraret, ex qua etiam perijt, eodem??? te̅pore ab Hieronymo Sauorniano amico suo, qui tum filium summa spe & indole adolescentem amiserat, literas accepisset valde miserabiliter de morte filij scriptas, in medijs doloribus lireras ad eum consolatorias, morbu̅ suum silentio tegens dedit, & tunc alium consolatus eit, cùm magis consolatione ipse egeret. Auctor vitae. Morituri Superstites. Otho Imp. moriturus, fratris filium Cocceium adolescentem adhuc amplexus bono animo iussit esse, neque formidare Vitellium. Quippe matrem eius se, liberos, coniugem, quorum habuisset curam vt suorum, conseruasse. Idcirco enim, quòd in animo habuisset, non adoptauisse eum: sed in aliud id reiecisse tempus. Meminisset autem, distulisse Caesarem adoptionem, quò cum victore se imperaret, non vnà periret cum victo. Illud verò, infit, te moneo, fili, nouissimùm, ne prorsus obliuiscaris, neq; nimium memineris patruum Caesarem habuisse. Plut. in Othone. M. Antoninvs Verus Romanorum imperator, iamiam moriturus, cùm suos ad grabbatum stare, dolere atque augi videret: Humanum est, inquit, humanis casibus ingemiscere: multo???ue magis misericordiam prouocant, quae oculis vsurpantur. Herodianus lib. 1. Amici Amicos. Ouidius 1. de Ponto 4. Amici pium erga se officium his verbis describit: Vt??? Machaonijs Paeantius artibus heros Lenito medicam vulnere sensit opem: Sic ego mente iacens, & acerbo saucius ictu, Admonitu cepi fortior esse tuo: Et iam deficiens sic ad tua verba reuixi, Vt solet infuso vena redire mero. Iobo multiplici malorum genere oppresso, tres amici eius venerunt singuli de loco suo, Eliphaz Themanites, & Baldad Suhites, & Sophar Naamathites, vt consolarentur cum. Iobi 2. Pellices. Aspasia pellexpost mortem Cyri ab Artaxerxe capta fuit, & ab eo summè dilecta. Cùm auté Teridates eunuchus mortem obijsset, formossimus omniu̅ in Asia iuuenum, rex acerbissimo moerore affectus est, ac publicus per vniuersam Asiá luctus fuit, omnibus in hocregi gratifi cantibus: neq; tamen aliquis ad regem accedere, vel consolatione aliqua dolorem eius leuare audebat. Exacto triduo, Aspasia vestem lugubrem induta, venie̅te rege ad balneum, stetit lacrymans, oculis humi defixis. Rex consternatus causam rogauit. & illa: Te rex, inquit, lugentem moerentem??? consolatum veni, si tibi sic visum sit: sin minus, retrogrediar. Gauisus hac cura Persa, iussit vt inthalamum rediens praestolaretur, donec veniret. Illa mandato paruit. Reuersus vestem eunuchi supra pulla̅ Aspasiae circumdedit, magis??? splendere forma ipsius hac ratione videbatur. Cum??? semel his captus esset rex, rogauit eam, vt sic amicta semper ad se accederet. Sic Graeca meretricula sola regem Artaxerxem consolata est. Aelian. de Var. hist. lib. 12. Parentes Liberos. Lacaena quaedam, quum illi filius redisset ex acie, atque ex vulnere pedis vehementer doleret: Si virtutis, inquit, memineris, ô fili, non solùm non dolebis, verùm etiam bono futurus es animo. Plutarchus in Laconicis. Amatriciana femella, cùm intellexisset filium nimis demisso animo ad supplicium trahi: filio occurrens, sedare illum lacrymas atq; abijcere metum iussit: coelum ac solem vt respectaret, subinde admonens. Quod ille cùm faceret: An, inquit, ignoras fili, confestim te in illas arces migraturum? ac vix vnius momenti dolorem, perpetuam tibi & quietem & voluptatem pariturum? Pont. lib. 2. c. 9. de Fort. domestica. Coniuges. Cornelia Scipionis F. Cn. Pompeii vxor, bello ciuili Mitylenem securitatis gratia traducta fuerat cum filio. Post aciem Pharsalicam missus ad eam à Poinpeio nu̅cius monet, vt maturet, modò aspicere Po̅peiu̅ in vna & aliena naui velit. Quae vbi in co̅spectum eius venisset, multis??? lacrymis & eiulationib. sorte̅ vtriusq; deplorasset, respondisse Pompeium ferunt: Tu verò vnam nosti Cornelia fortunam secundam, quae tibi quoq; forsitan imposuit, quòd solito diutius me sit comitata. Caeterùm haec nobis, qui nati homines sumus, sunt ferenda, iterum??? periclitanda sors. Neq; enim abijcienda spes est illa recuperandi ei, huc qui ex illis recidit. Plut. in Pompeio. Domini Seruos. Hercvles famulum Admeti regis propter mortuam heram Alcestidem lugentem consolatus, sic inquit, apud Euripidem in Alcestide: [Greek words] [Greek words]. Exhilara teipsum, bibe: quae hodie datur, vitam existima tuam, caetera verò fortunae. Cole praeterea & longè suauissimam dearum Venerem mortalibus: benigna enim dea. Propter Qvid. Ob Caedem commissam. Alexander Magnus cùm Clitum amicum hasta ebrius interfecisset, reuersus ad se, & amicos cernens stupentes silentio stare, euulsit ex mortui corpore telum: quod vertere cùm in iugulum suum pararet, inhibitus est à stipatoribus, qui manus eius corripuerunt, eu̅??? detulerunt in cubiculum. Vt noctem misere plorando transegit, ac proximo die eiulando lamentando??? defessum vox defecit, iacuit??? alta trahens suspiria, metuentes amici silentium, vi sunt ad eum ingressi. Caeterorum quidem no̅ admisit sermonem. At cùm vates Aristander visum illi, quod de Clito fuerat ei repraesentatu̅, & prodigium subijceret, iamdudu̅ haec in fatis fuisse, sed & in Deorum iram caedem ipsam referret, quòd eo anno Bacchi anniuersarium sacrum intermissum fuisset: visus est animum relaxare. Ita Callisthenem philosophum introduxerunt Aristotelis necessarium, & Abderitam Anaxarchum: quorum Callisthenes placidètentauit & modestè oratione subeundo & lenibus ambagibus reprimere moerorem eius: Anaxarchvs peculiari quadam ab initio in philosophia incedens via, despector??? & contemtor habitus sodalium suorum, simul atq; ingressus est, exclamauit: En Alexander ille, in qué orbis conijcit oculos: en abiectus in lacrymis instar mancipij iacet, legem & probra exhorrescens hominum, quibus ipse lex esse & terminus deberet: si modò, vt imperaret, & rerum potiretur, vicit: non vt victus ab inani gloria seruiret. Nescis, inquit, assessorem Ioui iustitiam & fas esse, quo quicquid actu̅ ab dominante fuerit, id ius & fas sit? Huiuscemodi adhibita oratione aegritudinem Anaxarchus regis alleuauit, mores eius multò fluxiores reddidit & violentiores, seipsum verò mirificè insinuauit in gratiam eius, & Callisthenis consuetudinem, vel aliàs ob austeritatem parùm gratam, insuper reddidit inuidiosam. Ipsi quinetiam Milites ad hibuerunt suum leuamen, coràm affirmantes, Clytum iure caesum, nec passuros se fuisse eum sepeliri, nisi rex id fieri imperasset. Plut. in Alex. & Curtius. Mortem. Amasis rex Aegyptius ad quondam filio priuatum dixit: Si no̅ tristatus es, quum nondum filius esset, no nunc quidem dolere debes, cùm non amplius est. Stobaeus serm. 121. Chorvs senum Thossalorum consolatur Admetum, mortua iam Alcestide coniuge, apud Euripidem in Alcestide, his verbis: [Greek words] [Greek words]. O Admete, necessitas has calamitates ferre cogit. Non enim primus, neque vltimus mortalium, muliere optima orbat??? es. Cognosce verò, quòd omnibus nobis mori necessum est. Item: [Greek words] [Greek words] [Greek words]. Sed sustine: non enim reduces vnquam ab inferis, flés, mortuos, ad superos. Etiam deorum illegitimi pereunt filij morte. Horativs lib. 2. ode 9. consolatur Valgium amicum suum, virum consularem, impatienter ferentem mortem Mystae pueri carissimi, atq; omnium rerum vicissitudinem esse ait: non semper flare ventos, oriri tempestates & imbres: no̅ semper Nestorem & Priamum fleuisse filios suos extinctos, quare à fletu tande̅ cessandum, & Caesaris triu̅phis congratulandu̅. Vulnus. Lacaena, ad quam filius ex acie redijt saucio pede grauiter cruciatus: Si virtutis, inquit, fili memineris, cùm solutus dolore, tum bono animo eris. Plutarchus in Laconicis apoph. Cùm Philippus Macedonum rex in Triballis femore lancea traiecto è periculo quidem euolasset, sed clauditate angeretur: Bono animo pater es, inquit Alexander, ac prodi in publicum: quò virtutis ingrediendo memineris. Plut. orat. 1. de Alexandri fortuna. Caecitatem. Avgvstvs Caesar, Gallum Terinium senatorem minus sibi familiare̅, sed captum repentè oculis, & ob id inedia mori destinantem, praesens consolando reuocauit ad vitam. Suet. Morbum. Ode tertia Pythiorum Pindarvs consolatur Hieronem calculo laborantem, vt malum istud fortiter perferat: nec dolore victus, quippiam indignum sua persona, & regia maiestate faciat: quin potius infortunium quodcunq;, & valetudine̅ corporis aduersam, status sui culmine celet: quòd turpe sit & inhonestum, viro praecipuè magno, frangi & vinci doloribus. Cladem. Avs Ebronita, oraculo edocta, fore vt postridie illius diei Saulus Iudaeorum rex, qui eam dissimulato habitu consulebat, cum filijs eo praelio caderet, quod cum Philistaeis instabat, iacentem & afflictum regem consolata est: saginatum???; illi vitulum apposuit, vt non solùm animum, sed affectum etiam corpus reficeret, magis pristinae quàm praesentis fortunae memor. Sab. lib. 3. cap. 8. Q. Fab. Maximus, qui ante pugnam Cannensem timidus habebatur & pusillanimis, tunc omnibus immenso luctu inani???; oppressis trepidatione, solus per vrbem placido incedebat gradu, vultu???ue intrepido & benigno alloquio planctus muliebres sedabat, coetus arcebat eorum, qui in comploratu familiarum in pubicum prorumpebant. Auctor etiam Senatui fuit conueniendi. Plut. in Fabio. Cratippvs Mitylenaeus Peripateticus, quem Athenis docentem audiuit Ciceronis filius (vt est in Officiorum pro oemio) Cneum Pompeium è Pharsalica clade fugientem, apud Mitylenem occurrens, vitrò solatus est verbis philosophicis, ad spem???ue hortatus, cùm quiddam de prouidentia disseruisset, res???ue Romanas tandem labi esse necesse, adfirmaret. Plutarchus in Pompeio. Exilium. Cùm Dauid exul & vagus in saltu Ziphi cum suis lateret, insidias Sauli regis metuens, Ionathan Sauli F. ad eum profectus, eum diuinitùs confirmauit, & sine metu esse iussit: neque enim in Sauli potestatem esse venturum, sed regnum in Israëlitas obtenturum. Itaque foedus denuò cum Dauide renouauit. 1. Regum 23. Demetrius Phalereus, quum apud Thebanos exul inglorius viueret, & intellexisset Cratetem Cynicum philosophum se visendi gratia aduentasse, ad se vocauit. Quem vt de fortiter & moderatè ferendo exilio disputantem audiuit: Malè sit, inquit, omnibus negotijs & occupationibus, per quas hactenus talem virum non licuit audire. Laërtius lib. 5. cap. 5. & Plut. de Dignos. adulatore. Anaxan dridas Spartanus Leontis filius, cuidam acerbè ferenti, quòd cogeretur vrbe exulare: Ne, inquit, vir optime exhorrescas exulare ciuitate, sed à iustitia exulare horre̅dum est. Sensit, non esse miseros, quibus praeter meritum accidit aliqua, sed qui sua sponte discesserunt ab honesto, etiamsi nulla sequatur calamitas. Plut. in Lacon. apoph. Cùm Alexander in Olympijs ius fecisset omnibus exulibus, in suam cuiq; patriam redeundi, praeterquam Thebanis: Infortunatum quidem, inquit Evdamidas, praeconium, sed vobis, ò Thebani, gloriosum. Solos enim vos metuit Alexander. ne scilicet reuersi in patriam, molirentur vindictam. Plutarchus in Lacon. apophth. Qvomodo. Oratione. [Greek words], propirè est allqui alium, leuandi & minuendi doloris causa. Sic apud Senecam in Troade Vlysses: Alios parentes alloqui in luctu decet: Tibi gratulandum est. Et ad locutum mulieres ire aiunt, cùm eunt ad aliquam locutum, consolandi causa. Varro lib. 6. de Lingua Lat. Scripta. M. T. Cicero liberos habuit duos, Marcum, & Tulliam. quae primu̅ Pisoni Frugi Crassipedi denupsit, pòst Cornelio Dolabellae, apud quem è partu interijt: cuius mortem impotentissimè Tullius accepit. Consolati sunt eum per epistolas Cn. Pompeius, C. Caesar, Ser. Sulpitius, & praesentes alij magni viri quamplurimi. Sed cùm illi nihil Ciceroni viderenrur prodesse, ipse se decreuit co̅solari, scripsit???; librum, quem Consolatione̅ dixit, de filiae morte. In 1. Tuscul. quaest. dicit se luxisse vita̅ hominum in eo libro, in quo seipsum, quantum potuit, consolatus est. L. Viues in lib. 19. Aug. de. Ciuit. Dei, c. 4. Anutius Seuerinus Boethvs Romanus co̅sul à Theoderico rege Gothorum falsis criminibus in exilium Ticinum relegatus, Ciceronis imitatione librum de Consolatione scripsit carmine & prosa, vti Iul. Martianus Rota in eius vita scribit. Caeterùm Henr. Glareanus Boëthi vix esse putat, quando nulla Christi ab homine Christiano, in argumento maximè conueniente, mentio fiat. Prophetia. Cùm in mari Adriatico ad Melitam insulam nauis, qua vehebatur Pavlvs Apostolus, naufragium passura videretur, consolatus est illos omnes Apostolus: in somnis se ab angelo didicisse asserens, nauim quidem cum mercibus perituram, at Deum sibi omnes, qui vna veherentur, condonasse, numero cclxxvi. Actorum 27. Poési. Antimachvs Colophonius extincta coniuge sua Lyde, leuamen sibi doloris elegiam condidit, quae Lyde vocatur: enumerauit???; ad eleuandum miserijs alienis moerorem suum aerumnas heroicas. Plut. in consol. ad Apollonium. Cantu. Messorum ca̅tus [Greek words] fuit, quemadmodum apud Theocritum scriptum est. Feru̅t Midae Phrygis F. Lytiersam Celaenas habit asse. Eum, agrorum cultui quum praeter modum studeret, viatores ad conuiuia inuitatos cogere solitum, vt secum essent in opere messorio: pigriores etiam verberibus afficere. Alij addunt defatigatione sopitos etiam obtruncare: eorum???; capitib. abiectis, tum inter manipulos conditis cadaueribus canere. Nonnulli alunt in messe nimio studio captum atq; delassatum labore interijsse. Quidam ab Hercule praetereunte, atq; de more inuitato, victum interfectum???; ac in Maeandrum fluuium proiectum. Redarguitur hoc temporum supputatione. Non enim Midae atq; Herculis secula conueniunt. Quocunq; fato vsus sit, illud constat: Colonos ad patris solatium lugubrem cantum condidisse, quem posteri anniuersario cultu ad aras Messorias celebrarent. Scaliger li. 1. Poëtices, cap. 4. Vino. Archilochvs dum languet ob sororis virum, qui in salo perierat, vino & lusu obniti statuit aegritudini suae: causam afferens haud improbabilem: [Greek words] Non etenim flendo medebor, nec voluptates sequens Apud epulas, quicquam mali afferam. Plutarchus de Audiendis poëtis. Ioco, Scurrilitate. Cùm rapta fuisset Proserpina, ac Ceres eius mater ieiuna illam quaereret, ab Hippothoo̅te Neptuni & Alopes filio, & à Meganira hospitio fuit excepta. Meganira illi & mensam parante & vinum miscente Dea moerens recusauit. Iambe Meganirae ancilla deam moestam videns, ridiculas narratiunculas & sales iambico metro ad commouendam deam ad risum & sedandum dolorem interponebat. Quare genus illud carminis non antè obseruatum Iambicum ab illa dictum fuit, Nicandro teste in Alexipharmacis. Natalis Comes Mythol. lib. 3. cap. 16. Obsecundatione. Vladislao Hungariae & Boëmiae rege obitum Annae reginae ex puerperio defunctae impotenter lugente, Principes hanc vnam regem consolandi rationem inuenêre, vt Ludouicum infantem, licet praeter morem, se diademate coronaturos, & regnorum consortem facturos pollicerentur. Quo ille nuncio recreatus, habitum purpureum sumsit, & lotus atque tonsus epulo interfuit publico. Dubrauius lib. 32. Qvaliter. Artificiosé. Antiphon Atheniensis tragicus commentus est artem ad animi moerorem leuandum, qua veluti medicus aegris animis subueniret. Atq; ideo cùm Corinthi versaretur, prope forum domicilium habuit: scripto professus, se aegris animis curationem adhibere. Gyraldus de hist. Poëtarum. Aptè, Accommodaté. Solon Atheniensis cùm ex amicis quendam grauiter moerente̅ videret, in arcem perduxit, hortatus???; est, vt per omnes subiectorum aedificioru̅ partes oculos circumferret. Quod vt factum animaduertit: Cogita nunc tecum, inquit, quàm multi luctus sub his tectis olim fuerint, hodie???; versentur, inseque̅tibus???; seculis sint habitaturi: & mitte mortalium incommoda, tanquam propria, deflere. Qua consolatione demonstrauit, vrbes nihil esse aliud, quàm humanarum cladium consepta miseranda. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Cùm Alexander ob Clytum interfectum, fol. 263. Aristippvs philosophus, cùm quidam ex necessarijs eius vehementi & acerbo luctu seipsos conficerent, cùm alia multa ad sedandum moestitiam in medium attulit, tum haec exordij vice: At ego non venio, vt ad vestros dolores meum adiungam, sed vt vobis omnem moerorem ex animis eximam. Aelianus lib. 7. de Varia historia. Philosophus Qvidam priscus, sed [Greek words], huiuscemodi sermone Arsinoës reginae luctum compescuit: Quum Iupiter, inquit, inter daemones rerum faceret partitionem, Luctus non aderat: sed distributione iam peracta, venit. Huic igitur quum Iupiter aliquid honoris tribuere vellet, nec esset, quod daret, quippe iam consumtis omnibus, tandem assignauit illi eum honore̅ qui mortuis impenditur, veluti lacrymas & moerores. Quemadmodum igitur, inquit, caeteri daemones beneuolunt ijs, à quibus coluntur, itidem & Luctus. Quòd si fuerit abs te contemtus, ô mulier, haudquaquam venturus est ad te: contrà si diligenter abs te colatur honoribus illi designatis à Ioue, moeroribus ac lamentis, diliget te: semper???; tibi suppeditabit aliquid earum reru̅, quibus abs te perpetuò possit honorari. Plut. in Consolatione ad Apollonium. Inepté. Eliphas Themanita, Baldadvs Suhita, & Sophar Naamathita, Iobum, fortunis omnibus amissis, & corpore miserrimè affecto, nudum in fimo sedentem procul conspicati, ploratum magna voce ediderunt, & lacerata toga, & puluere in capita consperso, sederunt apud eum humi per septem dies, totidem???; noctes taciti, cùm viderent, quanta esset doloris magnitudo. Seró. Ilienses tardiùs ad Tiberiu̅ Caesare̅, morte̅ Drusi deploraturi, venerant. Quib. ille hoc vnu̅ reposuit, se quoq; vice̅ illoru̅ dolere, qui Hectore̅ ciuem praestantissimu̅ amisissent. Suet. Ludicré. Pacuuius flens Ario vicino suo ait, Amice, arborem habeo in horto meo infelicem, de qua prima vxor mea se suspendit, postmodum secunda, iam nunc tertia. Cui Arivs, Miror te in tot successibus lacrymas inuenisse. & iterum, Dij boni, quot tibi dispendia arborilla suspendit? & tertiò, Amice, dede mihi ex arbore illa, quos sere̅, surculos. Cic. 2. de Orat. & Quintil. lib. 6. Caelius lib. 14. cap. 14. CONSOLATIONVLLA. Ex Tit. Desperationis, item Eorum, qui sibijp sis manus violentas intulerunt, huc quaedam, quatenus Consolationem omnem vel ab amicißimis oblatam respuunt, sol. 78. 3592. Cùm Herodes, rex Iudaeorum immanis tyrannus, nato Christo strueret insidias, Bethlehemae, vbi latere cùm [Greek words] opinabatur, bimos omnes puerulos crudelissimè mactari iussit. Vnde, quod omnem facilem fidem meretur, luctus parentum omni consolatione maior secutus est: teste quoque Ieremia propheta, qui cap. 31. id ante plures annos futurum diuino monitu praesignificauit, dicens: Vox in Rama audita est, lamentatio, & fletus, & eiulatus multus. Rachel plorans filios suos, & noluit consolationem admittere, quòd non sint ampliùs susperstites. Matth. Euangel. cap. 2. CONDOLERE. Condolere & Popularitatis est, & Amicitiae, & Iustitiae. Vide loca illa, fol. 862. 2888. 3330. 3333. Sybari à Crotoniatis direpta, Milesii omnes puberes comas totonderunt, in signum luctus. Herod. lib. 6. Thesevs priusquam veniret in Atticam, instituit sacra quaedam, quae ludis ac laetitia peragerentur, quaedam contrà, quae moerore luctu???ue. Caeterùm cùm appulisset in Atticam, quoniam multos reperit squalidos ac moestos ob mortem regis Aegei, qui desperato filij reditu, prae dolore semet è saxo praecipitem dedit: multos contrà laetitia gestientes ob filij reditum: institutu̅ est, vt in [Greek words] (id est, nomen festo à gestandis ramis) non nuncius ipse, sed caduceum coronaretur: deinde qui sacris interessent, emitterent has voces, [Greek words], id est, eia heu, quaru̅ prior gratulationis est, & in bellicis paeanib. cani solet (quod liquet ex Aristophanis Pace, vbi crebrò repetuntur illa, [Greek words]) altera luctus est. Vnde & [Greek words] dictus Graecis, & [Greek words]. Haec videlicet est imago vitae mortalium. Plutarchus in Theseo. Erasmus in Adagijs. Tiberius Caesar Iliensivm legatis paulò seriùs eu̅ ob mortuum filium Drusum consolantibus, quasi obliterata iam doloris memoria irridens: Se quoq; respondit vicem eorum dolere, quòd egregium ciuem Hectorem amisissent. Suetonius. Nerua post Domitianum Imp. creatus, cùm in curia à Senatu gratanter exceptus esset, solus ex omnibus Arrivs Antoninus, vir acer, ei???ue amicissimus, conditionem imperantium prudenter exprimens, amplexus eu̅, gratulari se ait Senatui & populo, prouincijs???, ipsi aute̅ nequaqua̅: cui satius esset malos semper principes eludere, quam tanti oneris vim sustine̅tem, haud molestijs modò & periculis subijci, sed famae etia̅ inimicorum pariter & amicorum esse obnoxium: qui cùm se mereri omnia praesumant, si non quod concupiuerint extorqueant, atrociores hostibus fiunt. Cuspinianus. NON CONDOLERE. Ex loco Inhumanitatis & Perfidiae in non condolendo huc quaedam, fol. 3610. in tit. officij neglectus erga miseros. item fol. 2924. CONQVERI. Senis Iphidis querela, simul aspicientis tria funera, filij Eteoclis, filiae Euadnae, & Capanei generi percussi fulmine, apud Eurip. in Supplicibus talis est: [Greek words] [Greek words]. Heu mihi, cùrnam mortalibus non datur hoc, iuuenes bis fieri, & senes deinde iterum? In re domestica si quid perperam fit, cura posteriore corrigimus: vitam verò non licet. Quòd si fieremus iuuenes bis, & senes, si quis peccasset, duplicem vitam adepti corrigeremus. Strepsiades in Nubibus Aristophanis, malè acceptus in schola Socratis, ait: [Greek words] [Greek words] id est Cassi nummi???, cassus???; color, Cassa est anima, cassae soleae: His???ue malis accedit & illud, Dum canto vigil penè interij. Erasmus in Adagijs. Theophrastvs moriens naturam accusasse dicitur, quae ceruis atq; coruis vitam longaeuam dedisset, hominibus non item, qui vita longa maximè digni essent. Laërtius. Cornelia Mitylene Cn. Pompeio marito ex acie Pharsalica profugo occurrit. Procedente ei obuiam Pompeio, exanimatam???ue atque in ipsum se reijcientem complexo: Video te, inquit, iactari vir non pro tua fortuna, sed mea vna huc eiectum scapha: qui ante Corneliae nuptias quingentis nauibus hoc mari es prouectus. Quid me videre voluisti, nec durae reliquisti sorti, quae tanta te quoque obruit calamitate? Quàm sim mulier fortunata, si ante nunciatam Publij Crassi, cui virgo nupseram, apud Parthos caedem expirassem: ac sapiens, si eo defuncto vitam, vt in stitueram, profudissem? Atqui seruata sum, vt essem & Magno Pompeio cladi. Sic fatam perhibent Corneliam, ac Pompeium respondisse: Tu verò vnam nosti Cornelia fortunam secundam, quae tibi quoque forsitan imposuit, quòd solito diutiùs me sit comitata. Caeterùm haec nobis, qui noti homines sumus, sunt ferenda, iterum???; periclitanda sors. Neq; enim abijcienda spes est illa recuperandi ei, huc qui ex illis recidit. Plutarchus in Pompeio. Titvs Imp. cùm in itinere ad Sabinos febre correptus lectica transferretur, suspexisse dicitur dimotis plagulis coelum: multum???ue conquestus, eripi sibi vitam immerenti. Neque enim extare vllum suum factum poenitendum, excepto duntaxat vno. Suetonius. Seruitores Moschi de dominis suis soepe co̅queruntur, quod ab eis non vapulent. Credunt enim se dominis displicere, signum???; indignationis esse, si non frequentiùs verberentur & obiurgentur. Guuagninus in descriptione Moschouiae, cap. 4. VLCISCI, PVNIRE. Vltio in malis abigendis per talionis legem: Ira verò in succensendo ei, qui auctor est mali, spectatur. Irae interdum iungitur vltio, interdum non iungitur. Vltio plerun??? ab ir atis, saepe etiam à non ir atis obitur. Proinde inter Effectus Affectuum meritò numeranda. Consule locos Seueritatis & Crudelitatis & Iustitiae in puniendo, fol. 2762. 3400. 3614. Qvi Magistratus. Fuit magistratus apud Cvmaeos, quem Phylactum vocant, cuius erat munus, in frequentem senatum venire, reos???; manu apprehensos, de quorum iudicio agebatur, detinere: donec de illorum praemio aut poena patrum decreto statueretur. Alexan. lib. 3. cap. 5. Apud Persas moris est, vt quos rex exitio destinat, zona apprehensos apparitoribus tradat interficiendos. Diod. lib. 17. Vincti, Capti. Lehel Hunnorum princeps quidam à Conrado Imp. ad Augustam Vinde licorum captus, &, Quid ita contra Christianos saeuirent? interrogatus: Humanorum (inquit) scelerum sumus vltores, & quum vos persequi desinimus, tunc capimur, & obtruncamur. Admiratus haec Imperator, optandae mortis potestatem obtulit. Lehel antequam optaret, tubam, qua in bello vtebatur, postulauit: qua data, Conradi caput fregit: Pra ibis (inquit) ad inferos, & ibi mihi seruies. Credebant enim Scythae, quoscunq; in hac vita caederent, eorum se in altera seruitio esse potituros. Bonfinius lib. 10. Decadis 1. fabulam esse putat. Mons accola montis Silicei, in Patauino agro, proditionis cum Arnoldo fratre insimulatus, ad Ecelinum tyrannum deductus, animos ei faciente innocentia, magnis clamoribus vociferabatur, Neque se, neque suorum quenquam proditionis infamia ac crimine vnquam laborasse. Quae verba cùm tyrannus è palatio audiret (Veronae res agebatur) descendit, tornoq; vultu, Proditor etia̅ hiscere audes? exclamauit. Quo verbo Mons commotus, nequaquam excusare obiectum crimen amplius cogitans, in tyranni collum inuasit, eundem???; prostrauit, & pugionem quo cinctus erat adimere contendit. Id cùm nequiuisset, in terram prostratum vnguibus atque dentibus ita deformauit, vt vix multis diebus sanari vulnera possent: tandem???ue oppressum interfecisset, nisi ab astantibus, praesertim à Iacobo Schinello milite Patauino interfectus fuisset. Fulgosus lib. 9. cap. 3. & Bernard. Scardeonus libro 3. classe 13. hist. Pat. Qvos. Seipsum. Qlavs rex Noruegiae animum alijs rebus occupatum habens, cultello baculum fortè in sarmenta conscidit. Cùm autem ab astante per iocum de violatione diei Dominici admoneretur, scindulas studiosè collectas, manui???ue suae impositas incendi iussit: vt in se vlcisceretur, quod contra diuinum praeceptum incautus admiserat. Cranzius lib. 4. cap. 8. Metropoleos. ex Saxonis lib. 10. Patriam. Alcibiades cùm audiuisset se mortis à ciuibus condemnatum esse: Re ipsa igitur, inquit, demonstrabimus, nos adhuc in viuis agere: veniens???ue ad Lacedaemonios, Decelicum bellum aduersus Athenienses mouit. Aelianus de Var. hist. libro decimotertio. Monachos. Monachi illi veteres, quinto post Christum seculo, habuerunt corrige̅dorum delictorum disciplinam, quam publicam poenitentiam subinde nominat Cassianus. Ea fuit eiusmodi, vt qui deliquisset, in synaxi seu publico omnium fratrum congressu in terram prostratus, tamdiu veniam demissè peteret, quamdiu solennitas orationum esset finita. quam quidem impetrabat, vbi Abbatis iudicio de terra surgere iussus fuisset. Ea autem emendatione tantùm leuiora delicta expiabantur: qualia sunt, si quid per negligentiam fuisset vel fractum vel perditum, si non in tempore ad conuentus accessisset, si durius aut contumacius etiam respondisset, si in Psalmorum modulationibus titubasset: si mandata item statuta officia minus diligenter expedijsset, si dimisso congressu non rectà ad cellulam redijsset, si cum alio praeter suum contubernalem confabulatus fuisset, si cum suspenso ab oratione orasset: si cum parentibus vel amicis, hominibus politicis, absque Senioris permissu collocutus fuisset: si denique literas sine Abbatis auctoritaté vel dedisset, vel accepisset. Nam grandiora illa & magis atrocia, vt sunt conuitia, manifesti contemtus, contradictiones tumidae, nimis dissolutus & effrenis incessus, cum mulieribus familiaritas, irae, rixae, simultates & iurgia, auaritiae contagium, rerum minus necessariaru̅ affectatio & possessio, postremò & extraordinaria & furtiua cibi refectio: plagis vel eiectione ex so dalitio puniebantur. Cassianus cap. 16. Seruos. Vedivs Pollio seruum, qui vas crystallinum ruperat, ad supplicium rapi iusserat, & muraenis dari praedam. Et iam actum erat de seruo, nisi ad Caesaris Augusti pedes se prouoluisset, non mortem deprecaturus, sed mortis genus. Demiratus crudelitatem Caesar, veniam exorauit puero, & omnia Pollionis vasa confregit. Commodvs Imp. ira percitus, balneatorem in fornacem ardentem coniecit, quòd balneum intraturus, tepidiusculum inuenisset. Rauisius. Qvi vernam suum Romae de aliquo flagitio iudicasset, huic imperabat, vt duplex lignum, quod plaustris subdunt, sustolleret, atq; per vicum vel viciniam sub omnium oculis tra̅siret, ne ei fiderent in posterum, sed ab eo cauerent. Hoc lignum Graeci [Greek words], Romani appellant furcam. Vnde dicitur, qui hoc circumtulit, furcifer. Plut. in quaest. Rom. Hostes. Antonino Caracalla Imp. post captum Augarum Osroënoru̅ regem, bellum cum Cennis gente Celtica gerente: Cenni tanta ita in Romanos irruebant, vt tela, quibus vulnerati erant, dentibus euellerent ex corporibus, ne manus in illis caedendis defatigaretur. Dion Nicaeus. Proscriptos. Diuiso inter se Romano imperio, Lepidvs, Antonivs, atque Octavivs, triduum continuum, eorum notandis nominibus, quos morti designarant, consumserunt, morem sibi inuicem de ijs, quos odio habebant, gerentes: in'eorum numero fuit Lepidi frater, item Antonij auunculus, & Octauij quidam amici, quos alij odio insequebantur. Proscriptorum igitur numerus, quorum capita ad Triumuiros deferebantur, fuit trecentorum senatorum, ac duûm millium equestris ordinis, qui inter epulas, aut cum vxoribus cubantes, vt fortè deprehensi erant, occidebantur: quorum corpora, quia sepeliendi facultas sublata erat, passim inhumata iacebant. Dion. & Xiphilinus. Condemnatos. Lacedaemoniis Lycurgi lege cauetur, vt nisi in conuictú & praetoris iudicio condemnatum, nulli poena noxae merita inferatur. Quam legem Agesilaus, cùm de reo omnium nequissimo sumendum supplicium foret, quòd in patriam coniurarat, ab???gauit: ne diu negotium discutiendo poenam iure debitam frustraretur. Alex. lib. 3. cap. 5. Apud Romanos, vbi quis noxium & exitiale crimen admisisset, nisi die ad populum dicta, & reo de crimine accusato & conuicto, die???ue constituta causae dictionis, causa???ue populi iudicio probata legitimè, supplicium capitis de Romano ciue sumere non licebat. Dicebatur autem dies ad populum, à magistratibus vel tribunis plebis, quibus ius dicendi diem data facultas fuit: nonnunquam à priuatis. Siquidem Lucullus, quum nullum magistratum gessisset antea, Seruilio auguri peculatus diem dixit: & M. Cotta, Virili toga sumta, Cn. Carbonem reum postulauit. Eo???ue producto ad populum, accusatoribus testibus???ue adductis, si noxae capitali & vero crimini locus erat, de reo supplicium sumebatur iudicio populi. Quinetiam non solùm de ciuis Romani capite, sed nec de bonis, nisi ex decreto senatus & populi placito, aut eorum, qui ius dicunt, omnibus sententijs statutum fuisset, decerni lege nihil poterat. Ipsi tamen, qui reus agebatur, ne imparatus & insciens accederet ad causam, cuncta, quae ab accusatore mouenda erant, per custodem debebant innotescere & significari, vt diluondi criminis & obiecta purgandi facultas foret. Accusatori verò subscriptores aderant, qui ea, quae accusationi conferrent, summissiùs suggerebant & praeibant. Idem. Innocentes. Savlvs rex Abimelechum sacerdotem, quòd Dauidem hospitio excepisset, simul etiam Nobeam hospitalem vrbem incendit, ciuibus omnis sexus & aetatis peremtis. 1. Regum 22. Idem contorsit spicula nonnunquam in Dauidem, vt eum transfigeret. 1. Regum 18. Sennacheribvs Assyriorum rex fugiens è Iudaea, vltionis causa in multos Iudaeos saeuijt. Tob. 1. Herodes rex videns sibi illusum à Magis, iratus occidit omnes pueros. Matth. 2. Ioannes Andreas Lampugnanus Mediolanensis ciuis, qui patrimonium alea ac prodigalitate decoxerat, in iudico co̅tendebat cum Branda Castilionense, Comensi episcopo: cum???; litis detrime̅ta grauiter faceret, & vt fieri solet, in Galeacium principem malorum suorum causas conferret: in ta̅tam rabiem exarsit, vt neglectis, quae superera̅t, fortunis, cùm sextum mensem in ea animi perturbatione perseuerasset, ingressum sancti Stephani fanum principem tribus comitibus adiutus interemerit. Dum apparitorum telis confoderetur, saepius, Ita mori volo, horrenda voce exclamauit. Fulgosus libro nono, capite tertio. Qvomodo. per mala Animi. Puta Moerore, Desperatione. In Meroë apud Aegyptios si quid Rex deliquit, nulla afficitur poena: sed cunctis auersantibus, & quotidianum congressum negantibus, moerore & tabe conficitur. Alex. lib. 3. cap. 5. Si Pater filium occidisset, vt continuo triduo circa defuncti corpus genitor assiduus filij spectator esset, sanciuerunt: Aegyptii: nulla iustiore poena, quàm facinoris conscientia ipsum puniri arbitrati. Alex. lib. 3. cap. 5. ex Herodoto. Corporis. per Supplicia in genere. Plato in Gorgia & philosophi pleriq; no̅ ignobiles, duplicem puniendis peccatis putant esse causam, vnam commonitionis, alteram animaduersionis, [Greek words]. Commonitio delinquentis causa fit, quum ei, qui peccauit, vel pecunia, vel leui coërcitione multa dicta est. quod eò fit, vt deinceps qui deliquit, ad bene honeste???; viuendum promtior & emendatior fiat. Ea poena per leges inferri solet, quum leuiter delictum fiat. Ea poena per leges inferri solet, quum leuiter delictum fuit: vt si iudici aliquid praecipienti contumaciùs paritum est, vel si praetoris dicto quis audiens non fuit. Animaduersio verò, non ipsius, qui poena afficitur, sed reliquorum, qui supersunt, gratia adhibetur: vt metu poenae, ne simili exemplo fiant, reliqui eadem nota deterreantur. Nam delictum, quò impunitius, eò effrenatius fit: quia nisi fuerit vindicatum in noxios, proposita impunitatis spes mortalium animos criminibus inuitat. Ea anima duersio infertur in viros facinorosos, & magnis criminibus obnoxios, vt in reos sacrilegiu, maiestatis, parricidij, peculatus, alios???; nefarios & consceleratos, qui propter aliquod inauditum facinus poenas scelerum iure & lege persoluunt. Alex. lib. 3. c. 5. Romanorvm secures fascibus alligatae erant. Etenim leuiter delinquentes, nudatos virgis caedere, aut in latomias dare solebant: qui locus erat custodiae destinatus, iuxta Tullianum & forum Piscarium, à Tarquinio Superbo primùm institutae. Grauioribus verò criminibus obnoxij, tergo & capite luebant, vel de saxo & robore deijciebantur: erat enim rupes vasta in Tarpeio, foro superstans. Aut resoluto plumbo necaba̅tur, vel vnco tracti in scalas Gemonias dabantur praecipites. Alex. lib. 3. cap. 5. Coërcitio, animaduersio in facinorosos, duplex est, Grauis & Modica. Grauis est, veluti cum gladio, aut metalli poena, aut deportatione, aut verberibus animaduertitur: quae etiam Capitalis dicitur in l. noxis, 200. ff. de verb. signific. Modica est, veluti vt quis in carcere̅ ducatur, aut virgis caedatur. Hotom. de Verbis iuris. Supplicia capitalia. Mos est Ae THIOPIBVS, neminem subditum, etiam damnatum, morte punire: sed quidam ex lictoribus praeferens mortis signum ad reum mittitur: quo accepto, reus domum abiens sibi mortem consciscit. Commutare mortem exilio, veluti mos est apud Graecos, nefas habetur. Ferunt quendam misso ad se mortis signo, cogitasse ex Aethiopia fugere: quod praesentiens mater, zona ad filij collum posita, nequaquam manibus reniti ausum, ne suis dedecori esset, strangulauit. Diod. lib. 3. cap. 1. & Herodotus lib. 2. In India maiori, regnum est Var, in quo D. Thomam & occisum & sepultum tradunt. Capitali supplicio afficie̅dus precibus à rege contendit, vt sibi in honorem dei alicuius occumbere potius liceat, quàm carnificis manu inglorium interfici. Si rex clemens votis annuat, à propinquis suis magno cum gaudio per vrbem ducitur, celebri pompa, cathedrae insidens, cultellis acutissimis collo circum quaque imminentibus. Vbi ad supplicij locum deuentum est, magna voce se in huius vel illius dei honorem moriturum asserens, cultello vno arrepto, vulnus sibi qua parte vult infligit, inde altero, & item tertio, donec viribus deficiens, ab amicis honorificè comburatur. M. Paulus Venetus lib. 3. Orient. rerum, cap. 24. [Greek words] Tria mortis genera. Capitis condemnatis tria proponebant, Gladivm, Laqvevm, Cicvtam. Qui ad mortem ducebantur, ijs ea dabatur licentia, vt cibo & potu impleti, tria dicerent, quae vellent: postea os eis obturabatur. Suidas. Cleomenes tyrannus Methymnaeorum tres vel quatuor lenas, quae apertissimè lenocinari solebant, liberasq; mulieres prostituere, in saccis ligatas iussit mergere. Hermippus in libris de septem Sapientibus hoc ipsum fecisse narrat Periandrvm. Athenaeus lib. 10. Caedebatur virgis morti addictus apud Romanos, deinde necabatur. Interim cùm facinus non erat graue, satis habebant virgis caedere. Tum etiam qui creditoribus propter debita à iudicibus ad dicebantur, multa turpia & miseranda patiebantur nexi apud creditores, multas???; seruili more in tergo plagas. Huic malo subuenêre leges Porcia & Semproniae. quae liberum corpus Romani ciuis virgis aut alijs verberibus caedi vetant. Supplicia non capitalia. Mosynoeci vltra Carambim flumen, regem, quem delegere, si quid prauè deliquisset, totius diei inedia multabant. Alexand. lib. 3. cap. 11. Sabacvs Aethiopum rex, Anysin Aegyptiorum regem caecum regno expulit, & 50. annos in Aegypto regnauit. Hic neminem facinorosorum morte multabat, sed pro sui quemque delicti magnitudine ad agendam certam mensuram aggerum ad vrbem, quam quisque incolebat, cogebat. Ac ita vrbes sunt sublimiores effectae, ne Nili inundatione periolitarentur. Herod. lib. 2. Aethiopum Regem quendam fuisse legimus, qui delinquentium crimina non mortis poena, sed Nasi mutilatione puniret: vt eam moris turpitudinem veriti, circumspectiùs à criminibus abstinerent. Persarum rex quidam, quum ciuili tumultu, foedo esset conuitio iactatus, adeò exarsit, vt totius populi nares rescinderet. Alex. lib. 3. cap. 5. Homo quidam Chivs, ira contra seruum incensus: Non, inquit, in pistrinum ego te detrudam, sed Olympia ducam. Rectè enim ille putabat, multò durius esse supplicium, si Olympiae in spectaculis à radijs solaribus coquereter, quàm si in molam ad molendum dederetur. Ael. de Var. hist. lib. 14. Dracvlam Transalpinae Vngariae praefectum memorant Turcis saepe captiuis pedes excoriasse, contuso???; sale perfricuisse: mox lingentes salsis plantis capras adhibuisse, quae linguae asperitate cruciatum augerent. Bonfinius lib. 10. ca. 3. Olaus Magnus libro 11. cap. 31. Aquae Gelidae poenam seruis contumacibus, aut ijs, qui sacra statis diebus non accesserint apud Septentrionales irrogari scribit. Eos namque testes, accusatores, & iudices sonoro aeris tympanorum???ue strepitu, ad congelatas aquas eductos, genibus???ue innixos, nudato collo, cernuos guttatim gelida aqua omnium applausu perfundunt. Interdum ea gratia conceditur, vt simul & semel toto nudato capite aquae vrna perfundantur. Aliud glaciale supplicium est, vt glacie duobus in locis perforata, reus funi longo alligatus, & in aquam praecipitatus, subtus glaciem celerrimo motu per alterum foramen extrahatur. Fortvita. Vtputa Publicatione bonorum. Sectio Latinè dicitur, quae postea Confiscatio appellari cepta est, quum alicuius bona publicantur: deriuata ex eo appellatione, quòd praedam ex hostibus captam milites inter se secabant ac diuidebant. Hotoman. de Verbis iuris. Vestatione. Gothorum rex Totila, recepta vrbe Roma, quam ei Belisarius à Iustiniano in Italiam missus ademerat, oratores ad Iustinianum Constantinopolim misit, petitum, vt ipsius Iustiniani auspicio ac nomine, obtinere ac regere vrbem ipsam liceret. Cùm autem Iustinianus conditionem repudiaret, vrbem incendio ruinis???ue totam deformauit, muris???; nudauit. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Sterilitate. Fabula narratur, cùm vetitum fuisset à Senatv Rom. mulieribus carpentis, quae equis iuncta essent, vti, coitionem eas ad vlciscendum viros inter se fecisse, ne conc perent, nec parerent: dum mutata sententia haec eis indulsêre. Matres autem factae liberorum proborum & multorum, Carmentae Euandrimatri fatidicae, Nicostratae aliàs dictae, quasi Carpentae, aedem extruxerunt. Plut. in quaest. Rom. Ignominia. Corona ex lana ignominiae loco adulteris deprehensis & conuictis imponitur Gortinae ciuitate Cretae. Ipsa coronatio redarguebat eius mollitiem, timiditatem, mulierositatem. Itaque aestimata ei publice quinquaginta staterum summa, ad turpissimam infamiam redacto, omnes ad gerendam in rep. dignitatem viae interclusae erant. Ael. lib. 12. Var. hist. Apud In dos, qui maximi criminis reus agitur, hanc luit noxam, vt à rege Tonderi iubeatur. Stobeus serm. 42. Hebrae is vino abstinere, maxima censebatur multa. Alexa̅der lib. 3. cap. 5. Excommunicatione. Apud Drvidas & Cercetes Galliarum populos, sacrificio interdicti, inter impios consceleratos???ue habebantur. Alexand. lib. 3. cap. 5. & Stobaeus Serm. 42. Friderico Barbarossa corona̅ imperij suscipiente in Italia, Arnoldus Moguntinus archiepiscopus, & Hermannus Palatinus comes igniferro???; se mutuo attriuerant. In comitijs Ratisponensibus causam dicere iussi. Episcopo propter aetate̅ & dignitate̅ venia data. Hermannus verò cu̅ alijs decem nobilibus, qui consilioru̅ participes fuera̅t, canes per milliare Germanicum portarunt. Auentinus ex diplomatibus Caesaris, anno Salutis 1156. Otto Frisingensis lib. 2. de gestis Friderici. Tantum apud Anglos ordini tribuitur, vt sacerdoti vel de maiestate damnato, aliísve sontibus qui reliquis initiati sunt ordinibus, vita concedatur, ijs etiam, qui legere sciunt, praeter maiestatis crimen damnatis, vita conceditur, carceribus inclusis. Quòd si casu euaserint, ve spes vlla vitae amplius sit, inpalma manus sinistrae sub pollice inuritur homicidis M. litera, quia Anglicè murdre homicidium dicitur: furibus verò T. quòd fur Theft vocatur: qui sic stigmatiae effecti, si in peccato rursus inuenti fuerint, tum meritas illicò dant poenas. Cuius instituti auctor fuit Henricus VII. in concilio, anno regni secundo. Polyd. lib. 26. Angl. hist. Insectatione. Plato dicitur amicos admonere solitus, ne quem Hominem poëticum sibi redderent inimicum. Est enim, vt ait Flaccus, genus irritabile vatum, & in his sunt, qui foenum habeant in cornu. Itaque Archilochvs maledico minabarur, [Greek words], Cicadam ala corripuisti: virulentum iambum meditans, quali Lycamben cum filia, nuptias eius aspernante, ad laqueum compulerat. Auersatione. Apud Memphitas homicidij reus, ab oppidis & commercio hominum exterminabatur: donec à Gymnosophistis expiatus, in patrium solum & lares proprios restitui merebatur. Alexand. lib. 3. cap. 5. In Taprobana insula si quid rex delinquat, morte multatur, nullo interimente, auer santibus cunctis, & commercia etiam sermonis negantibus. Festa venatione absumitur: gratissima ea tigribus elephantis???; constat. Plin. lib. 6. cap. 22. Nonnullae circa Caucasum Gentes, etiam pro criminibus maximis nullum morte afficiunt, sed exilio multant, vrbe???; & agro exterminant: quod in Seripho insula fieri adnotatum est. Strabo. lib. 11. Sataspes Theaspis F. cùm vitiasset filia̅ virginem Zopyri, Megabyzi F. Mater, Darij soror, ne à Xerxe in crucem ageretur; maius se ei supplicium irrogaturam dixit, & vt Africam omnem pernauigaret, vsque ad Arabicum sinum, iniunxit. At is extra columnas Herculis euectus, taedio peregrinationis in Aegyptum redijt, quòd nauigium vltrà agi non potuisset, causam afferens. At Xerxes locutum vera negans, hominem in crucem sustulit. Herod. lib. 4. Clavdivs Imp. quosdam nouo exemplo relegauit, vt vltra lapidem tertium vetaret egredi ab vrbe. Suet. Alexander Seuerus Imp. notarium, qui falsum causae breuem in consilio imperatorio retulisset, incisis digiotorum neruis, ita vt nunquam posset scribere, deportauit. Lampridius. Qvando. Noctu. Lacedaemonii, quos mortis supplicio dignos putarunt, noctu, non die plectere consueuerunt: causas verò iudices occlusi, neminem videntes, ex clamore concionis iudicabant. Alex. lib. 3. cap. 5. Apud Rom. noctu sumere supplicium de nocente non licebat: quia nota esse supplicia ad aliorum emendatíonem publicè censuêre. Idem. Tardè, Seró. Tiberivs in eos, qui grauioribus rebus contra se deliquerant, ab initio non animaduertit: quanquam progrediente tempore de plerisque supplicium sumpserit. Dion Nicaeus in Tiberio. Cvr. Consule locos Iustitiae Correctiuae tum Profanae tum Religiosoe, fol. 3079. 3397. Ob Ignorantiam. Nabvcodonosor rex Chaldaeorum, occidi iussit omnes sapientes Babyloniae, eò quòd somnium, quod viderat, non poterant interpretari. Daniel. 2. Ob Caedem. Avgvstvs bellorum ciuilium, quorum quinque gessit, causam habuit, vt necem auunculi Iulij Caesaris vindicaret, & acta tueretur. Suetonius. Domitiani Imp. mortem grauissimè tulerunt Milites, qui Petronium vno ictu, Parthenium amputatis genita libus & in os coniectis iugulauêre, tanquam auctores caedis. Sueton. Olha Plescouiensis, Igori Russorum principi nupta, cùm ille à Malditto Dreuulianorum principe caesus esset, & Dreuuliani xx. legatos ad eam misissent, vt Malditto nuberet: eos viuos terra obruit: suos???ue interim legatos ad eos misit, si se principem & dominam expeterent, vt plures atq; praestantiores legatos mitterent. Mox alios selectos quinquaginta viros ad se missos in balneo suffocauit: alios???ue legatos misit, qui aduentum suum annunciarent, iuberent???ue apparari aquam mulsam, alia???; ex more ad parentandu̅ marito defuncto necessaria. Ad Dreuulianos cu̅ venisset, maritum planxit, Dreuulianos inebriauit, quinq; millia illoru̅ occidit. Chiouuia̅ reuersa, exercitum conscripsit. Dreuulia nos fugientes in castru̅ persecuta, obsidione ad integru̅ annum pressit: pòst interpositis conditionibus, tributu̅ illis de qualibet domo, tres videlicet columbas, totidem???; passeres imperauit: acceptas???ue in tributum aues, continuò alligatis sub alas igneis quibusdam instrumentis, dimisit: quae cùm ad columbaria sua reuolare̅t, incendium secum attulerunt. Itag; occupatis omnibus Dreuulianoru̅ castris, vltra mariti morte̅, Chiouuiam reuersa, & anno mundi 6463. in Graeciam profecta, baptismum sub rege Ioanne Co̅stantinopolitano suscipit: commutato???; nomine Olhae, Helena vocata est. Haec prima inter Ruthenos Christiana fuit, vt annales eorum testantur, qui eam soli aequiparant. Sigismundus Herberstenius de reb. Moschouiticis. Ob Minas. Apud Persas summum fuit supplicandi genus, quod abnuere nefas esset: si ignem tenens supplex atq; amnem ingressus denunciaret, si reiectus esset, ignem se in aquam missurum. Assequebatur enim, quod postulabat. Sed voti compos, minarum causa vt nefariarum & à natura abhorrentium plectebatur. Plut. de Primo frigido. Ob Reprehensionem. Eo bello, quod cum Belisario Gothi gesserunt, cùm vnus militum Constantini tribuni, Romano iuueni insignem specie ensem ademisset, atq; Constantinum Belisarius reprehenderet, quòd tam insolenter agi à sui ordinis milite pateretur, reprehensioni???; minas pro imperio adderet, nisi gladius restitueretur: Constantinvs prae iracundia pugione Belisarij pectus petijt. Propter quod facinus statim laqueo enectus fuit. Fulgosus lib. 9. cap. 2. ex Procopio. Ob Mendacij obiectionem. Engerranus Marinius apud Philippum Pulchrum Francorum regem omnia poterat. Is per iurgium Carolvm valesij comitem, regis fratre̅, mentiri dixerat. Mortuo Philip. Carolus sub Ludouico Hutino Engarranum falso peculatus crimine circumuenrum ad furcam adegit. Aemil. lib. 8. NON VLCISCI, NON PVNIRE, IGNOSCERE. Ab [Greek words] hoc differt eundem in modum, quo ab Ira Vltio. Exemplis scatet locus Clementiae, & Indulgentiae, Fidei erga patriam. Iustitia correctiua non punit insontes: Iniustitia huic contraria sontibus ignoscit, fol. 2656. 2801. 3286. QVI. Vtputa Reges. Domitianvs Imp. inter initia vsqueadeò ab omni caede abhorrebat, vt absente adhuc patre, recordatus Vergilij vers. Impia quam caesis gens est epulata iuuencis, edicere destinauerit, ne boues immolarentur. Suetonius. Antoninvs Pius Imp. quum ob inopiae frumentariae suspicionem lapidibus à plebe Romana perstringeretur, maluit placare, quàm vlcisci seditionem. Lampridius. Alexander Mammeae natura mitis, & mansuetus, cùm imperium ad annos quatuordecim tenuisset, sine caedibus regnauit. Suidas. Nerva Imp. vsqueadeò abstinuit ab omni cruoris effusione, vt cùm ab eo poscerentur ad exitium Domitiani percussores, ita commotus fuerit, vt neque vomitum, neque impetum ventris posset differre. Obstitit autem quoad potuit: aequiùs esse mori dictitans, quàm auctoritatem imperij foedare, proditis auctoribus, à quibus summa̅ rerum accepisset. At milites neglecto principe (visus enim ob aetatem contemtior) requisitos, vno ictu Petronium, Parthenium verò exemtis priùs [201] genitalibus & in os coniectis, iugulauêre, vt tradit Aurelius. Theodosivm iuniorem Imp. tanta animi moderatione fuisse aiunt, vt nunquam ira commotus fuerit. neq; grauiùs vn quam animaduerterit in eos, qui sibi iniuria̅ intulissent. Eius rei causam cùm quidam ab eo quaesiuissent, respondisse ferunt: Vtinam & eos, qui iam dudum mortui sunt, in vitam reuocare possem. Immò clementia vsqueadeò excelluit, vt non defuerint qui eam grauiter reprehenderent, quòd nimirum saepiùs manifestorum criminum reos, & iam morti adiudicatos, dum ad supplicia educerentur, absolueret & dimitteret. Socrates lib. 7. cap. 22. Nicephorus lib. 14. cap. 3. D. Lvdovico Francorum rege nemo vnquam lenior facilior???; veniae supplicibus dandae fuit. Aemilius lib. 7 Sigismvndvs 1. Polonorum rex, cùm à viro senatorio ob nimiam clementia̅ reprehenderetur: Si seueritati plus quàm clementiae sit tribuendum, inquit, quî scis, à quo exordiar? innuens, neq; illum culpae exortem esse, & ad multa nunqua̅ conniuendum esse Rempub. administranti. Proinde multos capitis reos vita donauit, nonnullis inustam iure infamiam sustulit: nullius propemodum bona confiscauit: confiscata etiam ijs, quorum fuerant, reddidit: exules & proscriptos reuocauit: sine accusatore quidem & indicta causa neminem damnauit. Cromerus in primo Epitaphio. QVIBVS. IGNOSCERE Damnatis. Sabacvs Aethiopum & Aegyptiorum rex, adeò sanguinis animaduersionem exhorruit, vt capitis reos damnatos???, vinctos cathenis, operas ciuitatibus praestare iuberet, ne scilicet interimerentur. Herod. lib. 3. & Diod. Siculus. Nero Imp. sub imperij initia, cùm ei de more damnationis libelli exhiberentur, quibus subscriberet, gemebundus exclamauit: Vtinam nescirem literas. Suetonius. Patriae. Amilcar Carthagine̅sium ductor excellentiss. multis bellis feliciter confectis, in inuidiam vocatus, & affectatae tyrannidis falsò accusatus, morte multatus est, eius???; frater Giscon in exilium actus, publicata bona. Carthaginenses inde alijs ducibus vsi, cùm plerunq; turpiter superarentur, & in extremum seruitutis periculum venissent, Gisconem ab exilio reuocarunt, ei???; summa belli commissa, suos fratris???ue inimicos ad supplicium tradiderunt. Giscon vinculis affectos iussit in co̅spectu populi in ventrem humi procumbere, atque ter incitato pede singulorum colla conculcauit, inquiens, se satis magnas poenas fraternae caedis ab ijs repetiuisse. His factis, inimicos dimisit, inquiens: Non malum malo vltus sum, sed bonum pro malo rependi. Poliaenus lib. 5. Cvr. Cavsa Infamiae augendae. Chij quidam quum apud Spartanos peregrinarentur, à coena non solùm vomuerunt, verùm etiam incacarunt in sellas Ephororum. Primùm diligenter inquisitum est, quinam essent tanti facinoris auctores, daturi nimirum poenas, si ciues fuissent. Caeterùm vbi compertum est factum à Chijs, Spartani per praeconem publicè proclamari fecerunt, Chijs licere intemperanter agere. Plutar. Honoris defendendi. Conuitiatorem vt expelleret Philippvs Macedo monentibus amicis, negauit se facturum, ne ipsum passim apud plures conuitijs proscinderet. Plut. in apophtheg. Natalium. Cùm vnus de Euryclis accusatoribus insolenter & odiosè loqueretur, atque eò progressus esset, vt eiuscemodi quid iaceret: Si haec Caesar non videntur tibi magna, iube ei, vt mihi Thucydidis septimum volumen recitet. ira percitus Avgvstvs ad caedem rapi eum mandauit. Caeterum vt ex stirpe intellexit hunc esse Brasidae reliquum, accitum, atque modicè castigatum, dimisit. Plutarchus. TOLLERE. Qvid. Nempe Leges, Consuetudines abrogare. Sub loco Iustitiae, Leges iniustas abolere, fol. 3265. Lex Oppia, lata fuit M. Oppio & T. Romuleo tribunis populi, Q. Fabio & T. Sempronio Coss. in medio ardore Punici belli, ne qua mulier plusquam semunciam aurei gestaret, neque vestimento diuersi coloris vteretur, neque vehiculo curru???; in vrbe oppidóve ad mille passus, nisi sacrorum causa, vteretur. At recepta Hispania, & subiugata Africa, tulerunt ad plebem de abroganda lege M. Fundanius & L. Valerius tribuni populi. Brutus & Titus Iunius legem Oppiam tuebantur, nec e iam abrogari se passuros aiebant. Ad suadendum verò dissuadendum???ue multi nobiles prodibant. Capitolium turba hominum fauentium aduersantium???; legi complebatur. Matronae nulla nec auctoritate, nec verecundia, nec virorum imperio contineri limine poterant. Omnes enim vias vrbis aditum???ue in forum obsidentes, viros descendentes ad forum orabant, vt florente republica, ac per consequens crescente in dies etiam priuata, omnium???ue fortuna, matronis quoque pristinum ornatum reddi paterentur. Augebatur haec mulierum frequentia in dies: nam etiam ex oppidis conciliabulis???ue conuenerant. Iam???ue consules & praetores publicè rogare audebant, habebant tamen alterum Consulem Marcum Portium Catonem inexorabilem, qui pro tuenda lege publicè orationem habuit. Contrà verò Lucius Valerius pro rogatione mulierum confutauit Marci Portij Catonis orationem. Vicit itaque mulierum petitio, vt lex abrogaretur. Omnes enim vrbis matronae & mulieres vna acie in Capitolium conscendentes rogarunt omnes magistratus ac tribunos. Ex qua re tantus fuit mulierum fauor, quòd omnes pariter iudicauerunt legem Oppiam esse abrogandam, quae vicesimo, postquam lata fuerat, anno abrogata est. lo. Gerund. lib. 6. Paralip. Hispaniae. Romani olim lege neptes ducere prohibebant, quae ipsa tamen pòst sublata est tali occasione. Vir quidam pauper, caeterùm bonus, & cum primis popularibus acceptus, quum neptem, cui dos ampla esset relicta, in matrimonium accepisset, locuples ex eo & copiosus factus est. Eius rei accusatus, iudicio multitudinis absolutus est. Plebiscitum deinde factum, vt in ducendis vxoribus, ad neptes vsque ascendere liceret, superiore necessitudine prohibita. Plutarchus in quaest. Roman. Scripta abolere. Consule locum Ignominiae, Libri exusti, fol. 650. Ioachin Iudaeorum rex scriptum Hieremiae prophetae rin die ieiunij populo per Baruch amanuensem eius propositum sibi per Iudi praelegi curauit. Sed vixdum tribus pagellis praelectis, quòd regis Assyrij incursionem, & Hierosolymorum deuastationem minaretur, arreptum codicillum scalpello discidit, & in ignem proiecit. Hierem. c. 36. Chaldaeorum Reges libros Mosaicos & prophetios omnes, capta Hierosolyma, exusserunt, teste Eusebio in libro Temporum. Quam deinde iacturam Esdras scriba viuaci reparauit memoria. Vide Tit. Memoria excellentes. Ephesiorum vrbs Magos plurimos aluit. Qui ad fidem conuersi, congestos libros in conspectu omnium cremauerunt. Quorum precium L. numorum millia superauit, hoc est, v m. ducatorum. Actorum 19. Avgvstvs tragoediam scribere adortus erat Aiacem. Eam, siue iam quòd displicuisset, vt Macrobius refert, siue stylo non succedente, vt Suetonio videtur, aboleuit: & interro gantibus amicis, Quid Aiax suus ageret? In spongiam, inquit, incubuit. Edidit Caligula Caesar certamen Graecae Latinae???ue facundiae in Gallia Lugduni, quo certamine ferunt victoribus praemia victos contulisse, eorundem & laudes componere coactos. Eos autem, qui maximè displicuissent, scripta sua, spongia linguáve delere iussos, nisi ferulis obiurgari aut flumine proximo mergi maluissent. Suetonius in Caligula. Stilico Honorij Caesaris socer concitaturus in generum seditionem, versus omnes Sibyllinos curauit abolendos. De quo facto loquens Claudianus inquit: Nec tantum Geticis grassatus proditor armis, Antè Sibyllinae fata cremauit opis. L. Viues in lib. 18. August. de ciuit. Dei, cap. 23. Saracenos vbique Romanas literas deleuisse, & libros exussisse, & suos substituisse, Iacobus Curio lib. 2. Chron. annotat. Io. Picvs Mirandula elegiaco carmine amores luserat. Eos quinq; exaratos libris religionis causa ignibus tradidit. Multa itidem rhythmis lusit Hetruscis, quae pari causa par ignis absumsit. Ioan. Franciscus in eius vita. Edicta. Diocletianus Imp. Nicomediae edicto mandârat, vt qui ecclesijs praesiderent, vbiq; gentium in vincula traderentur, nisi victimas Dijs ritu gentilitio immolassent, ad quod omnibus tormentorum generibus cogerentur. Hoc edictum in publico propositum Civis quidam Nicomediensis vbi audiuit, raptim ad eum locum accurrit: ac tanquam impium manibus auulsum conscidit. Itaq; primus omnium sacra martyrij corona donatus est. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Testamenta corrumpere. Mortuo Philippo Maria, Mediolanensis populus ad libertatem proclamauit, duodecim viris electis, qui rempu [202] blicam administrarent. Castrum portae Iouis captum ac dirutum est, & testamentum Philippi dilaniatum, quo Alfonsum haeredem instituerat. Aen. Syl. c. 49. Europae. Cvr. Cavda Tranquillitatis. Cn. Pompeius Sertorij monumentis in Hispania potitus, in quibus multorum epistolae principum erant, qui cùm praesentem rerum statum mouere & versare remp. cuperent, Sertorium in Italiam acciebant: omneis concremauit, poenitentiae locum dans, & vt corrigere se improbi possent. Plutarchus in apophthegmatibus. Ignominiae. Vide locum Ignominiae, Statuae euersae, Domus demolitae, & similia, fol. 651. 653. Parisienses vtrumq; Guisium à Rege sublatum, &c. Vide fol. 263. CORRIGERE, EMENDARE. Scripta. L. Varvs & Plocivs Tucca, viri doctissimi, amici Virgilij, haeredes???ue ex parte testamenti relicti, iussu Augusti carmina Aeneidos emendauerunt, hac lege, vt nihil adderent. Seruius. Aristarchvs Grammaticus obeliscis iugulare solitus erat, quae parum probabat. Erasmus in Adagijs. Ovidivs de suis carminibus 1. de Ponto 6. haec scribit: Cùm relego, scripsisse pudet: quia plurima cerno, Me quoq;, qui feci, iudice digna lini. Nec tamen emendo: labor hic, quàm scribere maior, Mens???; pati durum sustinet aegra nihil. Idem 3. de Ponto 9. Scribentem iuuat ipse fauor, minuit???; laborem, Cum???; suo crescens pectore feruet opus. Corrigere at res est tantò magis ardua, quantò Magnus Aristarcho maior Homerus erat. Persii Satyrici notus est versiculus: Auriculas asini quis non habet? Ferunt nonnulli primùm à poëta scriptum suisse: Auriculas asini Mida rex habet: deinde metu Caesaris scripturam mutasse, Quis non habet: Erasmus in Adagijs. Hieronymvs de sua versione sic scribit in prooemio Paralip. Vbicunq; asteriscos, id est, stellas hoc in volumine radiare videritis, ibi sciatis de Hebraeo additum, quod in Latinis codicibus non habetur. Vbi verò obelus, transuersa scilicet virga praeposita est, illic signatur, quod lxx. interpretes addideru̅t vel ob decoris gratiam, vel ob Spiritus sancti auctoritatem, licet in Hebraeis voluminibus non legatur. Haec ille. Quem laborem sic conferendi interpretationes & annotandi, primus sumsit Origenes, collata versione Septuaginta cum Theodotionica, vt Hieron. est auctor, scribens ad Augustinum: qui quum hoc Origenis studium alibi vehementer probet, in epistola ad Aug. incessit, non sic emendatos codices dicens, sed per obelos & asteriscos deprauatos: quod vt diceret, transuersus est affectu impulsus, quòd interpretationem eius Augustinus nollet attingere, apud quem sacrosancta erat Septuaginta. L. Viues in libro 18. August. de ciuit. Dei. cap. 43. Religionem. Vide sub Iustitia, Cultus diuini correctio, fol. 3095. MALEDICERE. Maledicentiae exempla sub loco Inimicitiae, item Superstitionis insacris, fol. 64. 3145. Cicero pro Caelio: Aliud est maledicere, aliud accusare. Accusatio crimen desiderat, rem vt definiat, nomine vt notet, argumento probet, teste confirmet. Maledictio autem nihil habet propositi praeter contumeliam: quae, si petulantiùs iaciatur, Conuitium: si facetius, Vrbanitas nominatur. Muretus lib. 8. Var. lect. cap. 19. Plutarchus in 2. libro [Greek words], capite primo, quid intersit inter [Greek words] docet. Cùm enim vtriusq; rei vim inuolutam explicuisset, exemplis quoq; idem confirmare volens, inquit: Qui salsamentarium quempiam apertè vocauit, co̅uitium in eum iecit: qui verò in eundem dixit: Meminimus cùm tu cubito emungebaris, scommate est vsus. Victorius lib. 14. Var. lect. cap. 50. Strabo lib. Geographiae xiiii. scribit, fluuiu̅ esse nomine Letheum vicinum Libybus Hesperijs: huic imminere montem, cui nomen Thorax, in quo fama est, Daphidam grammaticum cruci suffixum fuisse, quòd maledico carmine reges incessiuisset. vnde dictum illud manarit in vulgus, [Greek words] id est, Caue à Thorace. REPREHENDERE, OBIVRGARE. Qvid. Pvta Ignorantiam. Pomponius testatur: Seruium Sulpitium, cùm in causis orandis primum locum post M. Tullium obtineret, ad consulendum Mvtivm de re amici sui peruenisse. Cum???ue eum sibi respondisse de iure Seruius parum intellexisset, iterum Quintum interrogasse, & à Q. Mutio responsum esse, nec tamen percepisse: & ita obiurgatum esse à Mutio. Namq; eum dixisse, Turpe esse patricio, & nobili, & causas oranti, ius, in quo versaretur, ignorare, Ea velut contumelia Seruius tractatus, operam dedit iuri ciuili. Hotom. descript. Iurisconsultorum. Stultitiam. Cùm Androcles Pitensis legem quandam reprehendens dixisset, [Greek words] id est, Egent leges lege correctrice: exclamauit Popvlvs cum irrisione, [Greek words], Nam & pisces sale. Leges in hoc datae sunt, vt ad harum regulam corrigantur hominum actiones. Quòd si ipsae leges indigent correctione, leges non sunt. id???ue non minùs absurdum sit, quàm si pisces marini dicantur egere sale. Aristoteles in Rhetoricis. Erasmus in Adagijs. Philippvs rex Macedonum epistola quadam Alexandrum, quorundam Macedonum beneuolentiam largitione ad se attrahere conatum, sic increpuit: Quae te, fili, ratio in hanc tam vanam spem induxit, vt eos fideles tibi futuros existimares, quos pecunia ad amorem tui compulisses? À charitate istud praestatur. At verò antè Philippus maiore ex parte mercator Graeciae, quàm victor. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Cùm Lamachvs quendam manipuli ducem increpasset, quòd perperam quiddam egisset, is???ue responderet, se non iterum commissurum quod commiserat: In bello, inquit Lamachus, ne licet quidem peccare bis. quòd primus error saepe vitam adimat. Erasmus in Adagijs. Ignauiam. Themistocles, vt in ipsius vita refert Plutarchus, Eretri eo cuidam exprobrans ignauiam dixit: [Greek words] in est, Sanè, inquit, & vobis aliquid de bello dicendum est, qui Theutidum in morem gladium quidem habetis, cor autem non habetis. Quidam Theutidas putant esse, quas nos vocamus sepias. Sepia autem de genere mollium est, & arbitror huic generi cor non inesse. Erasmus in Adagijs. Thericion, cùm videret Philippi copias Isthmicas angustias occupasse, sic ait, [Greek words] id est, Malos ianitores vos ô Corinthij Pelopo̅nesus habet. Siquidem angustias locorum Graeci pylas, id est, portas appellant. Erasmus in Adagijs. Impudicitiam. Diogenes Cynicus cùm adolescens quispiam, insigni forma, foedum quiddam atque obscenum dixisset: Ex eburnea, inquit, vagina plumbeum gladium educis. Erasm. in Adag. Superbiam. Apud Aristophanem in Ranis sub Bacchi persona Euripides reprehen ditur ipsemet anteponens se Aeschylo: [Greek words]. id est, Mirande vir, ne magna nimium dixeris. Themistocles altercata̅ aliquando esse com die fasta posteram dixit. Siquidem illam laboribus & sudoribus esse districtam multis: se verò fruenda praebere per otium & quietem ad festum apparata. Ad quae respondisse festam: Rectè sanè: at ni ego fuissem, tu non esses. Id Themistocles Atheniensium ducibus, qui ei successerunt, ait: quasi nunquam conspicui fuissent, nisi vrbe̅ ipse conseruasset. Plut. in quaest. Rom. Formam. Scvrra quispiam Athenis iecit in Syllam, [Greek words]. id est, Morum est Sylla, farina variegatum. Notauit autem formam Syllae, in cuius facie alioqui candida, sublucebat rubor non perpetuus, sed veluti maculis inspersis. Ex Plutarcho Erasmus in Adagijs. Scurrilitatem. Plutarchus li. 7. Symposiacôn 7. Laconis voce̅ refert, qui Athenas profectus, nouis tragoedis pugnantibus, cùm cerneret [203] choragorum apparatus, studia???; doctorum & concertationem, dixit Insanire ciuitatem, quae tanto studio luderet. Qvos. Vtpvta Claros & illustres. Vel tenuissimae titubationes virorum illustrium & clarorum traducuntur à Popvlo. Cimoni improperabatur vinum, somnus Scipioni, Lucullus splendidarum coenarum causa obterebatur. Plut. ad Principem indoctü. & in Praecep. polit, Lacydi coma certo modo conta, ac delicatior incessus, mollitudinis obijciendae locum dedit. Et Cn. Pompeio, quòd vno digito caput scalperet, qui à mulierositate & lasciuia erat alienissimus. Idem de Vtil. ex inimicis cap. Populum. Cùm Phocionis F. Phocvs ad Athenienses verba faceret pro concione, reprehendens quandam in ipsis ingratitudinem, doctissimè & subirata voce dixit: Malo damnum à vobis accipere, quàm ipse vobis damnum dare. Ael. lib. 2. Var. hist. Avgvstvs cùm pubem Romanam instirutis austerè castigaret, obstrepentibus illis: Audite, inquit, iuuenes senem, quem iuuenem senes audierunt. Plut. an Seni resp. tractanda. Senatum. Victo ad Sirin amnem Leuino Coss. magna strage, misit Pyrrhus Epirotarum rex Cineam legatum ad Romanos, pacis explorandae causa. Appivs Claudius, qui senectutis & caecitatis causa fatiscens rep. abstinebat, rumore delato, decreturum senatum pacem, non potuit sibi temperare, quin seruis iuberet, vt tollerent se, & lectica per forum deportare̅t in curiam. Vt ad valuas peruenit, exceperu̅t eum filij pariter & generi, cingentes???; latera eius introduxerunt: Senatus autem reuerentia & honore eius co̅ticuit. Ille graui oratione patres reprehendit, & ad bellum inflammauit. Plut. in Pyrrho. C. Caligvla in ludicra illa sua expeditione Germanica absentem Senatum populum???ue grauissimo obiurgauit edicto, quòd Caesare praeliante, & tantis criminibus obiecto, intempestiua conuiuia, Circum & Theatra, & amoenos secessus celebrarent. Suetonius in Caligula. Duces. Aelivs Mantia Formianus, libertini F. vltimae senectutis, L. Libonem apud Censores accusabat. In quo certamine cùm Pompeius Magnus, humilitatem ei aetarem???ue exprobrans, ab inferis illum ad accusandum, remissum dixisset: Non me̅tiris (inquit) Pompei, venio enim ab inferis L. Libonem accusaturus. Sed dum illic moror, vidi cruentum Cn. Domitium Aenobarbum, deflentem, quòd summo genere natus, integerrimae vitae, amantissimus patriae, in ipso iuuentutis flore tuo iussu esset occisus. Vidi pari claritate conspicuum Brutum ferro laceratum, querentem id sibi priùs perfidia, deinde etia̅ crudelitate tua accidisse. Vidi Cn. Carbonem, acerrimu̅ pueritiae tuae, bonorum???; parris tui defensorem, in tertio consulatu cathenis, quas tu ei inijci iusseras, vinctum, obtestante̅ te aduersus omne fas & nefas, cùm in summo esset imperio, à te equite Romano trucidatum. Vidi eodem habitu & quiritatu praetorium virum Perpennam, saeuitiam tuam execrantem: omnes???ue eos vna voce indignantes, quòd indemnati sub te adolescentulo carnifice cecidissent. Val. Max. lib. 6. cap. 2. Sophistas. Scitum est illud Herodis Attici in palliatum, crinitum, barba ad pubem vsque porrecta: Video barbam & pallium, philosophum nondum video. Erasmus in Adagijs. Discipulos. Theodorvs Gadareus Tiberij Caesaris in arte thetorica praeceptor, perspicie̅s in eo adhuc ado escente saeuitiam qua̅dam cum ingenij stupore coniunctam, inter obiurgandum illum subinde vocare solebat, [Greek words]. id est, Lutum sanguine maceratum: luto carditatem innuens, sanguine crudelitatem. Suetonius. Qvomodo. Blandé. Consule locum Popularitatis, fol. 2893. Nestor apud Homer. Iliad. ???. in concilio Graecorum dissidentibus proceribus, & Agamemnone fugam suadente, Diomede verò bellum, confidentia prudentiae longo rerum vsu comparatae Diomedis iuuenilem audacia̅ blandè reprehe̅dit: [Greek words] Cimon quoties aliquid in Atheniensium suorum moribus reprehenderet, dicere solebat, [Greek words]. id est, At non tales Lacedaemonij. Erasmus in Adagijs. Apelles Alexandro Magno in officina multa imperitè disserenti de pictura, comiter suasit silentium, admonens illum rideri à pueris, qui colores terebant. Plinius lib. 35. c. 10. Orta falsa fama, Asiae regem Eumene̅, Persei insidijs mortuum esse: Attalus frater, sumto diademate, vxorem eius in matrimonium duxit. Sed cùm postea Eumenes rediret, Attalus autem obuiam profectus, vt venientem exciperet, timoris expers non esset, ob ea, quae falsa inductus fama egerat: Evmenes minimè se commotum ostendens, summissa voce Attalo in aurem dixit: Nolito aliàs vxorem ducere, nisi antè certò sciueris, qui mortuus fuerit. Plut. in Apoph. Pomponivs Laetus cùm sua omnia dicta atque facta ad vetustatis imitationem componeret, Romanam quoque iuuentutem, si quando vel desidia vel improbitate peccaret, cum gemitu reprehendere solebat: At maiores vestri tales non fuerunt. Viues. Seueré. Valentinianvs II. cum Iustina matre à Maximo tyranno ex Italia fugatus, Thessalonicam Aquileia naui venerat, Theodosij Magni Imp. auxilium. implorans. Theodosivs vbi Thessalonicam accessit, eum acriter obiurgauit, quòd à paterna fide recessisset, atque Arrianam haeresim tot Conciliorum sententijs profligatam amplexus esset: adeo???; monitis, praeceptis, & precibus circumuenit, vt ad Catholicorum partes attraxerit. Inde consilia de Maximo vlciscendo, ipsa etiam praesente Iustina, peracta. Posteaquam verò Maximum bis victum, Aquileiae obsessum, milites dedidêre, eo caeso, victoriam insignem haud magno admodum certamine consequutus, Valentiniano ad se reuer so Imperium Italia reddidit, diligenter monito, vt, consilijs matris posthabitis, idem de Trinitate sentiret, quod à Nicenis patribus constitutum fuisset. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Menedemvs Eretriensis, in obiurgando summae erat auctoritatis & grauitatis. Cùm Eurylochus Cassandreus discipulus eius, cum Cleippide Cizyceno adolescente à rege Antigono accerseretur, renuit, metuens ne id Menedemus persentisceret. Cùm autem adolescens animi dubius haereret, non quidem compellauit eum Menedemus: sed sumta festuca, in puluere depinxit il lorum discessum. At cùm inspectantibus omnibus adolescens se magna notari ignominia videret, pudore suffusus abijt. Laërtius lib. 2. NON REPREHENDERE. Dignos reprehensione non reprehendere, Blanditiae est, & Iniustitiae tum profanae tum religiosae. Indignos econtrà reprehendere nolle, & Veritatis & Iustitiae, fol 2915. 3471. VITVPERARE, CRIMINARI, VERA VITIA OBIICERE. Sunt qui scribant, Antimachvm recitantem apud Thebanos librum Thebaidos, cùm vidisset attentum nemine̅, clauso codice dixisse: [Greek words] id est, Iure vocamini Boeoti, qui quidem aures habeatis boum. videlicet alludens ad etymologiam nominis. [Greek words] enim bos, & [Greek words] aures, atque ex his Boeotorum nomen videtur compositum. Erasmus in Adagijs. Dionysius senior duos Ivvenes acceperat multis probris se dominatum???; suu̅ inter pocula aspersisse. Hos inuitauit ambos ad coenam. Quorum cùm videret alterum debacchante̅, ac multas nugas per vinum euomente̅, alteru̅ non temerè, sed cautè poculis indulgentem: illum noxae exemit, vt natura debacchatum, atq; ex crapula in co̅uitia effusum: alterum vt infestu̅ sibi & hostem, ex co̅posito sustulit. Plut. in apophtheg. Alcibiades cani, quem habebat mira specie septem millibus drachmarum comparatum, caudam truncauit: Vt hoc de me, inquit, loquantur Athenienses, nec in alijs sint curiosi. Plut, in apophthegmatibus. Olim in Theophrastum philosophum praecipuum meretricula quaede̅ nomine Leontivm ausa fuit scribere. Iraq; Plinius in praefatione Historiarum naturae: Ceu verò nesciam aduersus Theophrastum, hominem in eloque̅tia tantum, vt nomen diuinum inde inuenerit, scripsisse etiam foeminam, & prouerbium inde natum, suspendio arborem eligendam. Tiberius Caesar Artabani Parthorum regis laceratus est literis, parricidia & caedes & ignauiam & luxuriam obijcientis, monentis???; vt voluntaria morte, maximo iustissimo???ue ciuium odio, quamprimùm satisfaceret. Suetonius. CALVMNIARI, OBTRECTARE, FICTA CRIMINA OBIICERE. Exempla octo memini legere, earum mulierum, quae viros à se impudicè appetitos, cùm eos ad restinguendum libidinis suae ardorem flectere nequiuissent, calumniatae sunt postea, tanquam ab ipsis tentatae forent: eis???ue partim crearunt in [204] gens periculum, partim etiam exitium attulerunt. Horum vnum est in sacra historia, de Iosippo Iacobi filio, qui cùm obtemperare herae suae, Putipharis Vxori, noluisset, structis ab ea calumnijs in vitae discrimen adductus est: atque hoc, vt quod omnibus notum sit, nihil est necesse pluribus verbis exponere. Hippolytum quoq; Thesei filium vt Phaedra nouerca tentarit, se???ue ab eo spretam videns, reuerso ab inferis marito persuaserit, eum sibi vim afferre voluisse (quanquam paulò aliter est apud Euripidem) vt???; castissimus adolescens crudelissimè ob eam rem discerptus dilaniatus???; sit, & lippis, vt ait Horatius, & tonsoribus notum est. Sed & Tenni Cycni filio, Neptuni nepoti, idem contigisse memoratur. Eius enim ephebi iam, &, vt Graeci dicunt, [Greek words] desiderio tacta nouerca Phylonome, seu, vt alij vocant, Periboea, sermonem cum eo de stupro contulit. Reiecta & repudiata, insimulauit eum apud patrem, eodem planè modo quo Hippolytum Phaedra. Credulus parens inclusum in capsam quandam filium proiecit in mare: tulit opem Neptunus innocenti nepoti, delata???; est capsa ad insulam Leucophryn: quam cùm incolae aperuissent, rem???; cognôssent, non tantùm Tenni regnum detulerunt: sed etiam de nomine ipsius insulam Tenedon nominarunt: quin & mortuum coluerunt pro deo. Eodem modo propè perditus est Bellerophon ab Antaea Proetivxore, & Peleus ab Hippolyte vxore Acasti: de quibus apud Horatium sunt illa: Vt Proetum mulier perfida credulum Falsis impulerit criminibus, nimis Casto Bellerophonti Maturare necem, refert. Narrat pene datum Pelea Tartaro, Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens. Hippodamia quoque, cùm eam veheret Pelops, siti aliquando correpta esse dicitur. Cum???; Pelops, quaerendae aquae causa descendisset è curru, iamq; longiùs abijsset (magnae enim circùm solitudines erant) illa Myrtilum aurigam, cum quo sola remanserat, sollicitare coepit, vt secum rem haberet. Sed cùm Myrtilus morem gerere noluisset: accusatus est apud reuersum Pelopem, quòd ipsam violare conatus esset, ob id???; proiectus in vicinum mare, quod exeo Myrtoum vsurpari coepit. Philostratus lib. 6. de vita Apollonij, Timasionem quendam Aegyptium à Noverca frustra adamatum, deinde illius calumnijs solum vertere coactum esse narrat. etsi illa quidem alio quodam modo, quàm caeterae, priuignum calumniata est. Denique Favsta, Maximiani filia, Constantini Magnivxor, eodem modo, vt Phaedra, Crispum priuignum suum accusauit. Itaque Imperator optimus, sed hac quidem in re non satis consideratus, immerentem filium morte multauit: idem???ue postea, re cognita, etiam de vxore supplicium sumsit. Muretus lib. 1. var. lect. c. 12. Anaximenes Lampsacenus, Alexandri Magni praeceptor & comes, vt Theopompum Damostrati F. inimicum suum vlcisceretur, librum scripsit ad Athenienses & Lacedaemonios, historia maledica exquisitissimè expressa: inscripto???ue Theopompi nomine, cuius stylum eleganter imitatus erat, eis librum misit. Itaque inimicitiae aduersus Theopompum tota Graecia exarserunt. Suidas. Ivlianvs Apostata contra Constantium mouens, orationem in Constantinum Maximum omnibus probris, contumelijs???ue refertam ad senatum misit. Quae cùm, Tertullo adhuc vrbis praefecturam gerente, recitaretur, succlamatum ab omnibus est: Auctori tuo reuerentiam rogamus. Nam & Constantinum vt nouatorem, turbatorem???ue priscarum legum, & moris antiqui recepti carpebat, & apertè vitio dabat, quòd primus barbaros vsque ad fasces & trabeas consulares auxisset. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Nero Imper. Nullo conuitio magis offensus est, quàm quòd Qvidam illum malum citharoedum appellasset. Erasmus in Adagijs. EXPROBRARE. QVID. Impotentiam. Valerivs P. Clodio infenso sibi: Quid ait, duriùs minaris, quàm vt eam Dyrrhachium, & reuertar? Sumta iocandi materia de exilio Ciceronis, qui eò in exilium perrexerat, agente Clodio, confestim???; redierat. Macrobius, & Plutarchus. Ignauiam. Agamemnon rex Graecis ignauiam exprobrat, murum contra Troianos segniter defendentibus. Quum priùs Lemno sacrificances inter pocula gloriati essent (Iliados ???) [Greek words] Aetolus quidam Archedemus T. Qvintio Procos. improperauit, dum ipse stricto gladio in pugnantes & conglobatos Macedonas currens se inferret, illum passis manibus ad coelum tensis stetisse, & vota dijs nuncupasse. Plut. in comparatione Flaminij & Philopoemenis. Proditionem. Lasthenes cùm apud Philippvm regem quereretur, sese à nonnullis ex comitatu eius proditorem appellari: rudes natura esse & rusticos ait Macedonas, ac scapham scapham vocare. Plut. in Regum apoph. Beneficium. Marcellinus, cùm in Senato Cn. Pompeium grauiùs proscinderet, quoniam ad Caesaris partes inclinauerat, quantumuis multis à Pompeio beneficijs ornatus: Pompeius commotior, Nonne erubescis, inquit, ô Marcelline, dum honestè minus de meis rebus loqueris? An excidit, opera mea ex muto te vocalem factum, ex famelico vomitorem? Caelius libro 21. cap. 9. Antiq. Lect. Peloponnesus varias vrbes complectitur, & quidem clarissimas, Argiuorum, Spartanorum, Messeniorum, Arcadum: quas vt quis quàm maximè muro vno complectatur, non iccirco tamen vrbem vnam efficiat. Quod ipsum Peloponnesijs Athenienses obiecisse Lysias in epitaphio Atheniensium memoriae prodidit, Isthmum contra irruptionem Persarum munientibus: illos ne, si murum etiam vniuersae Peloponneso circumducerent, saluos inde futuros, cùm nauibus eò facilè Barbari peruenire possent: se autem à caeteris destitutos necessariò ipsos cum omnibus suis opibus adiuturos. Totilas Gothorum rex Roma capta Romanos grauiter coarguit, quòd bonorum ab Gothis immemores (quu̅ Theodericus Odoacrem tyrannum sustulisset, tributis liberos omni honore affecisset) nulla ab Gothis affecti iniuria, tam facilè ad Graeculos defecissent: qui nullis rebus, nisi emungendis thesauris, studerent, ciuitates tributis onerarent, vectigalibus premerent. Meritò illos luisse luituros???ue poenas tam inhumanae ingratitudinis. Cranzius lib. 3. Sueciae, c. 13. Hadrianvs IV. Pp. Fridericum I. Imp. ob non punitos latrones quosdam, qui Lundonensem archiepiscopum Roma redeuntem ceperant, grauiter reprehenderat, & per literas exprobrarat, Imperialis coronae insigne illi collatum, tanquam Beneficium, illi magnum dedisset. Eo verbo offensus est plurimùm Imperator, adeo???; res ad grauiss. schisma spectabat, nisi Pp. Beneficij voce non se Feudum, sed Bonum factum intellexisse declarasset. Sigonius lib. 12. regni Ital. Cvi. Dijs. Mycerinvs Aegypti rex, cùm ex vrbe Buti oraculum accepisset, fore vt sex omnino annos viueret, septimo defuncturus, ???grè tulit: vicissim???ue misit ad oraculum contumeliosas querimonias, quòd cùm pater suus & patruus, qui deoru̅ immemores templa clauserant, homines???ue perdiderant, tam diu vixissent, ipse piè faciens tam citò foret vita defuncturus. Rursus ei oraculum respondit: propterea eum properè vitam finiturum, quòd non id faceret, quod deberet. Oportere enim Aegyptum centum quinquaginta annis affligi: id???; qui ante cum fuissent, reges fecisse, ipsum verò nequaquam. Herodotus lib. 2. in Euterpe. Senibus. Admetvs rex Thessaliae patri Phereti seni pro se mori recusanti exprobrat nimiam hanc vitae cupiditatem. apud Eurip. in Alcestide. Viris. Ob factum Telesillae (sub Tit. Mulierum bellicosarum.) Argivi celebrant Numenia cuiusque mensis, mulieres virilibus tunicis & chlamydibus, viros autem peplis muliebribus amicientes, Hybristica, id est, probrosa appellata. Polyaenus lib. 8. & Plut. de Virt. mul. Inimicis. Sallvstivs & Cicero inter se inimicissimi fuêre. Ille huic impingit, quòd eloquentiam pudicitiae iactura apud M. Pisonem perdidicerit, vxorem???; sacrilegam & filiam matris pellicem habuerit: hic verò illi, quòd impudicissimi corporis quaestu victum sibi parauerit, patrem mori coëgerit, quòd eo nondum mortuo pro haerede omnia decoxerit, bis item ad iudicum subsellia tractus in extrema steterit fortuna. Discipulit. Plutarchus in vita Periclis refert Anaxagoram Pericli in administranda Rep. magno adiumento fuisse. Verùm vbi iam grauaret senectus, & à Pericle publicis intento negotijs negligeretur, decreuerat inedia finire vitam. Id vbi resciuit Pericles, accurrit ad aedes philosophi, precibus???ue & lacrymis conatus est illum ab instituto reuocare; id???ue sua ipsius causa magis, quàm Anaxagorae. At ille iam agens animam dixit, [205] [Greek words] id est, Ò Pericles, & quibus lucerna est opus, infundunt oleum. exprobrans illi neglectu̅ amici, vnde non vulgare̅ capiebat vtilitate̅: quum qui egent lucerna, ob vsum qualemcunque curent illa̅, abstergentes atq; infundentes oleum: & quibus opus est fructu, stercorant agrum. Erasm. in Adag. Qvomodo. Ioco. Consule locum Vrbanitatis, f. 2948. Serió. Ex praecedentibus pleraq; huc, diuerso respectu. ABOMINARI. Differt ab Imprecatione: quòd illa absens Malum optat, haec Malum, tanquam praesens, voce detestatur. Vide locum Religiosae Iustitiae, f. 2998. Krodo nomen erat idolo Saxonvm, à Carolo Magno euerso, quod Saturnum sunt arbitrati. Locus cultus eius, in Harterborg veteri arce. Permanet hodie in gente execrationis vocabulum, vt quoties abominanda res est visa, Krodo cum indignatione dicant. Cranzius lib. 1. Metropol. cap. 3. ACCVSARE. Qvi. Athenis in foro, vbi causae agebantur, Lycus quidam genius sculptus stabat, lupina specie. Apud hanc statuam Sycophantae pecunia corrupti versari consueuerunt, velut apud deum quempiam sui quaestus praesidem, ei???; in dies singulos triobolus secabatur. Auctor Zenodotus, quanquam attigit & Hesychius. Suidas addit, Sycophantas fuisse decem numero, veluti decem viros referentes. Erat hoc quaestus genus apud veteres inuisissimum, eorum qui in ius vocabant, vt ex damnato dicta multa portionem aliquam praemij loco ferrent. Vnde & Sectores dicti sunt, & Quadruplatores. Erasmus in Adagijs. Qvos. Pvta Seipsum. Magdalena Crucia Cordubensis Abbatissa, cùm se infamem esse, plurimum???; suspectam magiae nomine animaduerteret, seipsam consortij cum Sathana triginta annis habiti accusauit. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 3. Probos, Innocentes. Fimbria homo longè audacissimus, & quod inter omnes constat, nisi inter eos, qui ipsi quoq; insaniunt, insanissimus, cùm curasset in funere C. Marij, vt Q. Sceuola vulneraretur, diem Sceuolae dixit, posteaquam comperit eum posse viuere. Cùm ab eo quaereretur, quid tandem accusaturus esset eum, quem pro dignitate ne laudare quidem quisquam satis commodè posset? aiunt hominem (vt erat furiosus) respo̅disse, quòd non totum telum corpore recepisset. Cicero pro S. Roscio Ammerino. Absentes. Adnotari dicitur, qui absens in reos refertur. nam in grauioribus criminibus magistratus, qui absentem in reos recipiebat, edicta proponebat, quibus illi denunciabat fore, vt nisi intra annum adesset, eius bona confiscarentur: vti Martianus docet l. 1. & l. 2. ff. de requir. vel absent. Hinc adnotatio, apud Marcum in l. 4. edod. tit. illa in reos relatio. Hot. com. Ver. iuris. Qvid. Fama est [Greek words], id est, quadruplatorem vel delatorem, ex sedulitate nomen inuenisse primúm. Nam cùm Athenis fame laboraretur, nec quibus triticum esset, id in medium afferrent, sed silentio & nocte domi molerent, quod Graec [Greek words] dicitur, circumuersantes captabant molarum strepitum. Hinc [Greek words] sunt nominati. Perinde inuenisse sycophantam nomen volunt. Siquidem cùm exportare vetitum esset ficos: qui indicabant & deferebant exportantes, sycophantae vocati sunt. Plut. de Curiositate. Qvomodo. Scripto. Apud Scotos est consuetudo (quae Mediolani est recepta, Indictum vocant) vt in cauum truncum, qui in Ecclesia est, liceat cuique chartulam inijcere, nomen Magi, rem gestam, locum, tempus, & testes exponentem. Is truncus praesente Iudice, Procuratore item Regis aut fisci (quibus singulis vna clauis trunci, bina sera occlusi, commissa est) quindeno quoq; die reseratur, vtclàm de ijs inquiratur, quorum deprehensa fuerint nomina. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 1. Voceviua Ex praecedentibus quaedam. VBI. In iudicio. Lvstricvs Bructianus, cùm Montanum Atticinum comitem suum in multis flagitijs deprehendisset, ad Traianum Caesarem accusauit Atticinvs contrà & Bructianum Praesidem suum accusabat. Etsi in odium prioris accusationis id facere videretur, atq; recriminando magis, quàm accusando: tamen recepta cognitio est, ambo???; simul & causam dicere, & accusare iussi. ita enim visum est potentiam Praesidis, comiti suo in accusando non nocere, & aequiore iudicio certari inter summam & humilem personam, si ambo rei, ambo accusatores essent. P. Aerodius ex Plinij libro sexto Epistolarum. Cvr. Cavsa Patriae. Lex quaedam Charondae Thurij statuit, ne indicare homines affines alicui culpae haberet in se dedecus ac turpitudinem vllam apud Locrenses: voluit???ue nomina eorum deferre, qui iniustè aliquid fecissent, honestum esse: purum???; etiam ac pium illum haberi, qui secum etiam sanguine maximè co̅iunctos, & omni deniq; necessitudine copulatos, indicasset. cuius sententiae suae rationem hanc reddidit: dixit???; nihil esse tam necessarium nobis, quàm patriam. Victorius lib. 26. Variarum lect. cap. 1. Vindictae. Nero Caesar intimos & familiares quosq; curauit interfici ex sermone Morientivm: qui tame̅ nihil aliud inter moriendum spectabant, quàm vt de aduersarijs vltionem sumerent. Bodinus lib. 4. Daemon. c. 4. Praemij. Quadruplatores. Festus, Atticos quondam iuuenes solitos, ait, in hortos irrumpere, ficos???; delegere. Quam ob causam lege est constitutum, vt qui id fecisset, capite truncaretur. Quam poenam qui persequerentur ob paruula detrimenta, Sycophantas appellatos. Qvadrvplatores, inquit Pedianus, accusatores siue delatores publicorum criminum, sub poena quadrupli: siue quòd ipsi ex damnatorum bonis, quos accusauerant, quartam partem consequebantur. Hotom. de Verbis iuris. Lege Papia, certa delatoribus praemia constituta sunt. Nam quum facinorosi & perditi homines clandestina facinora admitterent, quae ad aliorum perniciem & commune tendebant exitium: vtile???; videretur, plures delatores esse, qui offensas specularentur in principem: nec quid impunè perditissimi homines moliri possent, delatoribus certa praemia constituit: ea???ue quum dimidium illatae multae antea fuissent, Nero princeps delatorum licentiam volens comprimere, eadem praemia ad quartas reuocauit: quare quadruplatores dicti, quòd quartam partem de proscriptorum bonis, quos detulerant, consequerentur. Alex. lib. 4. c. 22 NON ACCVSARE. Hîc affectus Effectum conside amus. Ipse alioqui Habitus affectum regens, cum ratione vel abs??? ad alios at??? alios titulos pertinebit, Veritatis, Iustitiae, Amicitiae, f. 2835. 3274. EXCVSARE. Consule locum Veritatis, Popularitatis, & Vrbanitatis: sed & Amicitiae Officiorum, f. 2840. 2948. Qvid. Luxum. Aristippvs reprehensus quòd homo philosophus sumtuosè viueret: Si, inquit, hoc esset crimen, dij non paterentur in suis sacris. Erasmus in Adagijs. Tarditatem. Tranio seruus apud Plautum in Mostellaria, obiurgatus est ad hero, quòd non maturiùs redisset. Cùm ille se aliubi fuisse diceret, nec simul apud heru̅ esse potuisse, & illud quod iussus fuerat, peragere: Si voles, inquit, verbum hoc cogitare, simul [206] flare sorbere???;, haud factu facile est. Erasmus in A dagijs. Imitationem. MARONI cùm Zoili quidam vitio darent, quòd non paucos versus Homeri pro suis vsurpasset, respondit, hoc ipsum magnificum esse facinus, vel Ioui fulmen eripere, vel clauam extorquere de manu Herculis. Macrobius lib. 5. Saturnal. Crudelitatem. Nothatvs Rex Scotorum Imperium moderatum. &c. Vide fol. 263. Formam. Hector apud Homerum Paridi comam, formá, & imbellem citharam opprobrarat: [Greek words] Ni tibi profuerint cantus???; & dona Diones, Vel coma, vel species, in puluere congredienti. Ad ea sic respondet Paris: [Greek words] Ne mî opprobraris Cithereae optabile donum. Haudquaquam aspernanda deûm pulcerrima dona, Quae vltrò dant: neq; mox fi quis velit, auferet illa. Erasmus in Adagi???. QVI Excvsarint. Pueri. Alcibiades etiamnum puer cùm in palaestra ita prehensus esset, vt expedire se nequiret: manum eius, qui ipsum luctatione deprimebat, contra legem palaestrae momordit. Qui cùm dìceret: Mulierum more Alcibiade mordes: Minimè verò, inquit, sed leonum more. Plut. in Apophtheg. Qvos. Milites. Consalvvs Magnus solebat dicere, quum humana iura violaret, Imperatori aequa vel iniqua ratione omnino esse vincédum, vt parta demùm victoria detrimenta illata miseris cumulata liberalitate sarcirentur. Iouius in Consaluo. Qvomodo. Ioco. Lysander Lacedaemonius carpentibus eum, quòd astu tantùm, & fraude non apertè res gereret: Vbi desit, ait, leonina, ibi vulpina assuenda. Raphael Vrbinas pictor excellentissimus reprehensus à duobus Cardinalibus, quòd Diuorum Petri & Pauli facies insolito rubore praeter decorum expressisset: Non viuorum maciem & pallorem, ieiunijs & afflictionibus conciliatum, sed beatorum ruborem aduentitium imitatus sum, respondit, quo ob vicariorum suorum mores suffunduntur. Aegid. Corrozetus de Dictis & Factis mem. Serió. Hieremias in matris vtero sanctificatum se audit, & tamen ait: Eheu Domine Deus, ecce nescio loqui, quia puerego sum. Et tunc demùm ad prophetandum populo se accinxit cùm Dominus non iam inuitaret, sed imperaret, dicens: Noli dicere, quia puer sum: quoniam ad omnia, quae mittam te, ibis, & vniuersa, quaecunque mandauero tibi, loquéris. Ad haec ne quid dubitaret, tangit os eius: Et ecce dedi, inquit, verba mea in ore tuo. DEFENDERE. Qvos. Seipsum. Mauricius Imp. D. Gregorivm Pp. per literas Simplicem appellallerat. Id ipse epistola 75. lib. 4. vt vrbanam stultitiae exprobrationem interpretatur, & verò candidè seipsum excusat, & modestè Imp. reprehendit, quòd eos, quos Deus Deoru̅ appellatione dignetur, ipse fatuos votare ausit. Clientes. Fuit apud Rom. no̅ modica laus illis, qui ex claris familijs erát, quàm plurimos clientes, no̅ modò cateruas togatorum, sed & tenuiores amicos habere, à quibus obseruarentur quotidie & colerentur, cum???; his ad forum deducerentur frequéti comitatu: nanq; maximi decoris erat, amplos viros illustres???; etia̅ ab infima plebe quotidie salutari, appeti, deduci, reduci, & co̅suli, eis???; decedi & assurgi. Nec non populis & fidelibus socijs, patronos publicè fuisse Romae homines honestissimos, summo loco natos, qui fortunarum propugnatores, erant, & ciuitatum defensores non poenitendi, quorum studio & fide singula negotia in senatu facesserent, & promouerent. Siquindé Syracusani in clientela Marcellorvm fuêre, Lacedaemonij in Clavdiorvm, Puteolani Brvtorvm, Neapolitani Liciniorvm, Bononienses Antoniorvm. Allonges patrono Fabio Sanga vsi sunt. Marivs Herennijs, Caesar quoque Graecorum patrocinio plerunque affuit. Plebs denique ipsa sub patriciorum equitum???ue Romanorum turela per clientelas diuisa erat. Quod à Romulo à primis originibus institutum ferunt, vt plebeij singulos patronos ex patribus legerent, quorum consilio & auctortate niterentur. Alex. lib. 5. cap. 24. Lege Eliafuit cautum, vt locuples in iudicio clienti adesset, in hec verba: Assiduo vindex assiduus esto. Dixêre au̅t assiduum, qui pluribus assibus & fortunis locuples foret. Alex. lib. 6. c. 10. Insontes, Sontes. Defendere Insontes, Iustitiae est: Sontes, lniustitiae, f. 861 3259. 3479. Amicos. Archedemvs Atheniensis, dicendi quidem agendi???que peritissimus, sed pauper, non quauis ex re lucrum quaerebat: sed quum bonorum studiosus esset, alebat facilimè lucrum ex sycophantis obtineri posse. Huic igitur Crito (à Socrate persuasus, homines probos & opulentos bonorum amicitijs veluti custodijs se munire oportere dictitante) quoties vel frumentum, vel oleum, vel vinum, vel lanas, vel quid aliud rerum in praedio suo nascentium, & ad vitam vtilium colligeret, partem donabat: eundem quoties sacra faciebat, inuitabat. Archedemus vicissim Critoni patrocinabatur: & que̅dam ex calumniatoribus Critonis in indicium protractum eò redegit, vt & Critonem dimitteret, & multam insuper penderet. Id posteaquam iam Archedemus, alia???; consimilia perfecisset: tum verò non aliter atq; vbi pastor aliquis bonum cané habet, caeteri???; pastores haud procul ab ipso greges suos adducere cupiunt, vt eius canis opera fruantur, ita & complures Critonis amici obsecrabant, vt & ipsis Archedemum custodem suppeditaret. Itaq; no̅ iam solus Crito quiete fruebatur, sed etiam ipsrus amici: ac si quis eoru̅, quibus erat in odio, exprobraret ei, quòd perceptis quibusda̅ à Critone co̅modis, eidem adularetur: Vtru̅, in quit, turpe est, eum, qui à probis hominibus beneficijs adfectus sit, vicissim benefi ciu̅ praestantem eiusmodihomines amicos facere, & à prauis dissidere: an honestos & egregios domines laedere conante̅, hostes eosde̅ efficere, peruersos aute̅ iuuando amicitiam eoru̅ conciliare, horum???; potiùs consuetudine, quàm illorum vti???Ex eo tempore Critonis amicorum in numero Archedemus, & apud caeteros amicos eius in honore fuit. Xenophon lib. 2. Memorab. Qvomodo. Iureiurando. Mortuo in Sicilia Vigilio Pp. Pelagivs diaconus haud dubijs totius cleri suffragijs est suffectus. Cu̅ aute̅ pleriq; religiosi, sapientes, ac nobiles ab eius se co̅munione secernere̅t, quòd seditionis contra Vigiliu̅ extitatae auctore̅ fuisse dicere̅t: consilio capto, vnà cum Narsete eunucho à S. Pancratij aede ad S. Petri, hymnos ac cantica cane̅s processit, ibi???; euangelia & crucem Domini super caput suu̅ ponens, in amboné ascendit, ac sanctissimum iusiurandum iurauit, se illius seditionis prorsus expertem fuisse. A̅nde illud à cleró populo???; astante sibi confirmari postulauit, ne quis in Ecclesia ab ostiario vsq; ad episcopum pecunia, aut promissis, sed doctrinae tantùm, ac vitae meritis proueheretur. Sigonius lib. 20. Imp. occid. Bassus exconsul, & Marinianus Patricius ob acceptá gratiae postulatae repulsam Xysto Pp. infestiores effecti, crime̅ perde̅di hominis gratia co̅fixerunt, eum???; apud Valentiniani̅ III. & Placidiam matre̅ Augustos de stupro Chrysogonitae sacratae virgini illato insimularu̅t. Quo crimine audito, Augusti ac maxima pars populi ab eius se co̅munione remouit. Quod vbi Xystus animaduertit, Deo atq; innoce̅tia fretus, in basilca̅ S. Petri co̅cessit, & astante populo per Leone̅ diaconu̅ aduersarios ad probanda, quae intulera̅t, crimina inuitauit. Cui populus eiusmodi iudicium Augusto aut clero mandandum esse respondit. Itaq;, cu̅ Valentinianus senatu̅, Xystus cleru̅ ac monachos aduotassent: Epiphanius presbyter manna̅tibus lacrymis aduersarios inonuit, vt accusatione̅ peragerent, ne tam turpis infamiae labes in Ecclesia resideret. Cui Maximus exconsul: Immò verò quiesca̅t, inquit: neq: enim fas est iudicium de po̅tifice Romano co̅stitui. Quibus auditis Xystus subiecit: Quanquam ego eiusmodi recusare iudicium pro potestatis amplitudine possum, tame̅ subire placet, vt veritas ad liquidum exploretur. Tum Valentinianus ad Bassum: Explica accusatione̅ tuam, memor, te, nisi probaueris, po̅tifici atq; Ecclesiae poenas daturu̅. Postquam au̅t ille perorauit, co̅uersus ad Xystum, Maximi sententia̅ collaudauit, ita vt ei defensionis suae aut suscipiendae aut praetermittendae arbitrium se concedere dixerit. Tum Xystus, repugna̅te clero, defensionem sua̅ instituit, illud praecipuè in dice̅do denuncians, ne exemplo suo ad dicendam causam sui aliqua̅do successores adigere̅tur. Atq; ita semet co̅ [207] flata suspicione atq; infamia liberauit. Ballus & Marinianus communi omnium co̅sensu digni, qui communione excluderentur, existimati sunt, ita tamé vt viaticum morituris non negaretur. Valentinianus & Placidia bona eoru̅ Ecclesiae: addixeru̅t. Post tres inde me̅ses Bassum mortuu̅ Xystus omnib. pietatis officijs vsq; adeo psequutus est, vt corpus etia̅ eius in paternu̅ sepuleru̅ inferri permiserit. Sigonius lib. 12. Imp. occid. Armis, Vi. Lysander Argiuis, qui de agri finibus ambigebant cu̅ Lacedaemonijs, ferebant???; causamtueri se, quàm illos, aequiorem, districto gladio: Hoc qui potitur, inquit, hic optimè disputat de agri terminis. Plut. in Apophthegmatibus. Cùm ad Baiazethem Amuratis F. legati à Sigismundo rege Hungariae venissent, iniuria̅ quere̅tes, quòd à nemine Hungarorum lacessitus aliena inuaderet, Bulgaros infestans, regno Hungariae subiectos: iussit in parietibus suspendi diuersi generis arma, tela, sagittas, acinaces, clypeos, sarissas, atq;, in conspectum legatis admissis: Dum, inquit, ista, quae cernitis, nobis supersunt, superest ius quoq; non ad Bulgariam modò, sed ad Croatiam, Dalmatiam, & ipsam Hungaria̅. Secuta paulò pòst funesta ad Nicopolim pugna. Dubrauius lib. 25. Ismaël Sophus Persarum rex, à rege Armuzij insulae, qui se Lusitanorum regi Emmanueli subiecerat, tributum solitum petebat. Alfonsvs Albuquercius Lusitanorum dux, rege admodum sollicito, legatos admonuit, ciuitatem illam & Armuzij regnum Regis Emmanuelis esse, belli iure subactum, & Armuzij Regem in fidem Emmanuelis receptum, ita, vt sibi necesse esset iniuriam ab illo propulsare. Quod verò ad tributum attinebat: se tributum regis ipsius nomine continuò soluturum. Ferculum deinde, in quod tributum erat impositum, coram legatis ipsis euolutum fuit. Erant autem in ferculo globi ferrei, & sagittae, & hastarum cuspides, & ferreae fistulae. His explicatis, & in legatorum conspectu propositis, adiecit is, quem Albuquercius miserat: Hoc est tributu̅, quod Emmanuel Portugaliae, & Algarbioru̅, & Indiae, & Armuzij Rex, pendere solet ijs, qui à Regibus sibi subditis tributum exigunt. Osorius lib. 6. rerum Em. Oratione simplice. Apud Areopagitas fuit lege cautum, vt qui causam dicit, ne prooemio vtatur, nec ad miseratione̅ aut inuidiam adducat: quippe mouere affectus per praeconem prohibebatur orator, ne cui plus in misericordia quàm in causa spei esset. Commemoratione meritorum. Epaminondas Thebanus postquam domum ex Laconiae repetijt, in iudicium capitis cum collegis vocatus, quòd praeturam suam contra legem in menses quatuor prorogasset: collegis iussit in se culpam transferre, quasi vi coactis, se quidem negauit meliorem gestis habere orationem. Sin omnino quid apud iudices dicendum sit, flagitare se, si damnent se rei capitalis, vt in pila condemnationem in scribant: quò intelligant Graeci, nolentes Thebanos ab Epaminonda compulsos Laconiam vastasse annos intactam quingentos, Messenem ab annis triginta & ducentis cultoribus frequentasse, vnu̅ in corpus ce̅turiasse & co̅traxisse Arcadas, restituisse Graecis immunitate̅ & leges suas. Haec enim gesta fueru̅t illa expeditione. Iudices igit̅ in cachinnos effusi exiêre, ac ne calculos quidem in eum accepêre. Plutarchus in Apophthegmatibus. NON DEFENDERE. Quidam vir Praetorius à Senatu petierat, vt sibi instituere in agris suis nundinas permitteretur. At cùm primò Legatis Veicetinorum co̅tradicentibus Tvscilivs Nominatus adsuisset, atque dilata causa esset: proximo Senatu venerat quidem paratus ad agendum, sed repentè abierat, deserta & destituta aduocatione. Rogatus causam respondit non fidem sibi in aduocatione, sed constantiam defuisse: descendisse vt ageret, ideoq; se ab omnibus visum esse in curia: sed amicoru̅ sermonibus perterritum, discessisse: monitum ne desiderio Senatoris, non tam quasi denundinis, sed gratia, fama, dignitate certantis, adeò pertinaciter, praesertim in Senatu, repugnaret. Plinius Nepos lib. 5. Epist. RETORQVERE, REGERERE MALEDICTA, PROBRA, Dicteria, Accusationem, Reprehensionem, Criminationem. Vide locum Vrbanitatis, & Veritatis, f. 2835. 2948. Tevcer in tragoedia quapiam in Agamemnonem sibi generis vitium probro vertente̅, quòd nothus esset, regerit huiusmodi conuitium, ??? & ipse genus duxisset à Clisthene effoeminato: [Greek words]. id est, Age non meu̅, verùm & tu̅ inspicito genus. Eras. in Ad. Adrasto improperarat Alcmaeon: Cognatus es, virum quae occidit, foeminae: Adrastvs verò proprium non alienum flagitium reposuit illi: Tu parricida matris es, quae te edidit. Plut. de Vtil. ex inim. Clytaemnestra obiurgans Electram filiam, quòd per eam traduceretur, vt viricida, vicissim audit, [Greek words] id est, È turpibus enim facta turpia discimus. significans, quòd filia de matre parum honestè loqueretur, ei imputandu̅, quae neca̅do maritu̅, & filij necem moliendo, docuisset liberos odisse matrem. Id paulò pòst dicit explanatiùs: [Greek words] id est, Porrò ipsa facta verba reperiunt sua. Erasmus in Adag. Cauilla & Dicteria potissimùm decent lacessitos: & repungenti venia̅ dat & festiuitate̅ co̅ciliat occasio. Ita Demosthenes illi, qui fur habebatur, cu̅ irrideret ipsius lucubrationes: Non ignoro, inquit, quòd lucerna̅ accensam habeam, molestum tibi esse. & ad Demadem clamantem: Demosthenes me corrigere vult, sus Mineruam: Atqui haec Minerua nuper in adulterio est deprehensa. Plutarchus in Praeceptis politicis. Antalcidas Spartanus, cùm Atheniensis dixisset, Enimuerò nos subinde à Cephiso vos sum??? insecuti: Nos verò, inquit, vos ab Eurota nunquam. Plut. in Apophthegmatibus. Platoni Diogenes dicebat, se cyathos & mensas videre, cyatheitates ac menseitates, quas Plato commemorabat, non videre. Sed vicissim audiuit. Nimirum oculos, quibus cyathi & mensae videntur, habes: mentem, qua cyatheitates ac menseitates cernuntur, non habes. Cleomenem Spartanorum regem cùm homo quidam turpis probris lacesseret: Ideóne, inquit, omnes tu probris lacessis, quo purgantibus nos de tuis vitijs verba facere non vacet? Plut. in Apophthegmatibus. Epaminondas Thebanus Callistrato Atheniensi, qui Thebanis & Argiuis improperabat Oedipodis parricidium patris, & Orestis genitricis: Atqui hos respondit, parricidas nos exterminauimus, vos recepistis. Plut. in Praeceptis politicis. Demetrivs Poliorcetes aulam Lysimachi Thracum regis nihil differre à scena comica dicebat: omnes enim ab ea exire dissyllabos (cùm Bithem Paridem???; , qui maximi erant apud Lysimachum, subsannaret, nonnullos???; alios amicos) à se verò Peucetas, Menelaos & Oxythemides proficisci. At Lysimachus: Ego igitur, inquit, meretricem exeunte̅ ex scena tragica non vidi? Lamiam tibicinam intellige̅s. Tum Demetrius: Sed quae est apud me meretrix, multò est continentior, quàm illius Penelope. Athen. lib. 14. cap. 3. Crassvs censor murenae extinctae illacrymauit. Qui, cùm ei diceret Domitius collega: Annón murenam tu mortuam luxisti? occurrit: Nónne tu, qui tres extulisti vxores, nullam lacrymam effudisti. Plut. de Animantium comparatone. CONVITIARI APERTE. Hector Iliados ???. Graecos contumeliosè canes à Parcis agitatos vocat, [Greek words], quos fata in propriam perniciem agant, vt sub Troiae moenibus pereant. Athenis erat festum quod dam, in quo ius erat dicterijs & conuitijs in alios Iudere. Vnde [Greek words] dici coeperunt, quiliberiùs in quempiam debacchabantur. Festo nome̅ erat [Greek words] enim propriè dicitur, quod asperum auribus???; molestu̅ est. Ita Hesychius & Etymologus. Apud Lyndios in Rhodo insula, Herculis sacra maledictis & execrationibus peragunt, ea???; pro violatis habent, si quando inter solenneis ritus vel imprudenti alicui exciderit bonum verbum. Lactantius lib. 1. Instit. relig. Christ. In sacris Eleusinijs, quae magna vocantur, Mvlieres curru vehebantur, atq; interim dum veherentur, ex more mutuis conuitijs sese lacessebant. Erasmus in Adagijs. CAVILLARI TACITE, SCOMMA IACERE, Disteria serere, Dicacem esse. Ex loco Vrbanitatis & Scurrilitatis illustretur Titulus praesens. Quando hîc Effectum affectus, illic Actionem habitui attestantem consideramus, f. 2948. 2973. Scomma quod non loco fit, neque congruè, contumeliam prae se fert & maleuolentiam. Id si qui faciant, hi, vt est à Platone [208] dictum, verborum rei leuissimae poenam grauissimam persoluunt. Qui verò opportunitatem norunt & obseruant, illi ipsi Platoni suffragantur, rectè instituti esse scitè & vrbanè iocari. Plut. lib. 2. Con. quaest. 1. Cauilla habent potissimùm gratiam, cùm lacessiti respondemus. Nam ex destinato, & si exordiaris, scurrile est & risum captantis, nec caret maleuolentiae suspicione: quod dicta Ciceronis & Catonis maioris habeba̅t, & Euxithei alumni Anstotelis. Hi enim crebrò dicterijs sunt vsi. Plut. in Politic. Rogatus Sidonivs quidam homo dicax, quid esset quod cùm nulli togatorum parcecet, à M. Crasso incessendo pertinaciter abstineret? Quia Crassus, inquit, fert foenum in cornu. Quae vox inde frequens vsurpata est in eos, qui sua sponte nocerent, vt boues, quibus alterum cornu foenu religatur, quia viatores petant. Sab. lib. 9. cap. 11. IRRIDERE, ABSQVE VEHEMENTI COMMOTIONE. QVID. Prophetiam. Abraham promissionem risit de filio ex Sara: risit & Sira. Risus autem Sarae fuit reprehensus à Domino: Abrahae non fuit. Gen. 17. & 18. Antiquitatis studium. Vlystipone, eodem anno, aut paulò pòst, quàm Emanuel Portugalliae rex Indiam subegit, Hermicus Caiadus Lusitanus, Angeli Politiani auditor (cuius est Epigrammatum libellus) Latinis carminibus commentus est Sibyllinam vaticinationem in columnis marmoreis tribus incisam, quae per ambages significabat, Indos sub imperium & ditionem Lusitanorum esse venturos: eos???ue lapides data opera detruncatos, vt aliqua inessent antiquitatis vestigia, obrui praecepit (conscio rege) in extremitate promontorij Artabri, prope Syntram oppidum. Vbi verò defossa marmora ex humore terreno vitium fecisse iudicauit, anno M. D. V. die Augusti nona, inuitat amicos in villam, ei loco proximam. Cùm accubuissent omnes, ecce villicus nunciat Hermico, mercenarias eius operas, dum in fundo fossionibus incumberent, incidisse in lapides, indices magni cuiusdam thesauri, eodem loco defossi. Accurrunt omnes, & columnas intuentur, in quibus incisa huiusmodi erant carmina: Sibyllae vaticinium occidijs decretum. Voluentur saxa literis & ordine rectis Cùm videas Occidens orientis opes Ganges Indus Tagus erit mirabile visu Merces commutabit suas vterq; sibi. Soli aeterno ac Lunae decretum. Continuò ad regem rumor perfemir: qui commenti huius conscius, mirabundo similis, optimatibus ostendit. illi describendum curant, & mercatorum cura Vlyssiponensium per yniuersumorbem Christianum euulgant, cum praefatione etia̅ cuiusdam Valentini Moraui. Sic Hermicus antiquitatis simulatione vniuerso orbi imposuit, seu potius stultos antiquitatis admiratores solertiastu reprehendit & irrisit. Caspar Varrerius in censura Berosi. Consilium bonum. Darius rex Macedones intra Ciliciae angustias opprimere moliebatur. Amyntas transfuga quidam Macedo, contrarium ei suasit, vt in Mesopotamiam exercitum reduceret: camporum enim vastitate opus esse, vt hostis Persicis viribus vinceretur. Idem consilium ei dedit Etymocles, qui à Pharnabazo Graecos milites acceperat. At non tam regi quàm purpuratis ea sententia displicuit, Etynnoclis & Graecorum, qui cum eo erant, fidem apud Darium criminantibus. Sed euentus ostendit, consilium horum, si secutus esset Darius, optimum fuisse. Sab. lib. 4. En. 4. ex Plut. Alexand. Imperitiam. Erant Romae Fabio Ambusto filiae duae, quarum maior Seruio Sulpitio tum consulari portestate Tribuno nupserat, Licinio Stoloni altera, illustri quide̅, sed plebei generis viro. Erat fortè minor Fabia apud Sororem, tempus???; cum ea terebat sermonibus. Accidit interea vt lictores, qui magistratum praecedebant, ostium Tribuni, se domum recipientis, virgis de more percusserint. Quo sonitu exterrita minor Fabia, consuetudinis ignara, ludibrio fuit sorori, vrbanarum???; rerum rudis iudicata. Ex quo contemtu magnae tragoediae postea in vrbe Roma excitatae fuerunt. Sab. lib. 2. En. 4. Ranimirus nothus Sanctij maioris è coen obio à Tarraconensibus primus è Gothorum prosapia sub annu̅ Christi 1017. rex co̅sttitutus, co̅tra Saracenos suscepta expeditione, cùm sinistro brachino scutu̅, dextro lanceam adaptasset, mox frena equi apprehendere iuberetur: Quî possum, inquit, vtraq; manu occupata, nisi dentibus haec retine̅da quis porrigat? Hîc, risusolutis Proceribvs, tantam concepit indignatione̅, vt Osteam euocatos primarios XI. securi percusserit, id vnu̅ vernacula dicens lingua, No sabe la volpeya Con quien tropeya, Nesciebat vulpecula cui illuderet. Collenutius lib. 1. hist. Neapolitanae. Curiositatem. Quaerenti, quid fecisset Deus antequam creasset coelum & terram? Qvidam respondit, ea scrutantibus gehennas parabat. Quam ipsam non responsionem, sed irrisionem D. Augustinus lib. 11. Confessi onum reprehendit. Impudiciam vxorum. Apud quasdam nationes hodie vernis mensibus, quum auditur coccyx (si tamen hic est cuculus, id quod sentit Gaza) Conivgati mutuis salibus inter sese ludunt, dicentes, Tibi canit haec auis. significantes vxorem parùm vigilanter custoditam. Erasmus in Adagijs. Iacobus Appianus, Plumbini Hetruriae oppidi prmceps, cùm ex coniuge virilem sobolem non susciperet, extra matrimonium haeredem quaerens, concubinam amare cepit. Cuius cùm venter intumuisset & iam pariendi tempus praestò esset, Florentinos ac Senenses, legatos vti id se mitterent, ac partum de sacro fonte leuare̅t, magnis precibus inuitauit. Venêre ad diem dictam legati. Mulier inter ob stetricum manus diu laborans, aethiopem tandem peperit. ' Quae res vt risum in Popvlo excitauit, ita & compaternitates & laetitiam principis interrupit. Credebataurem natus esse puer ex tibicine Mauro, qui detecto hoc flagitio, fuga saluti suae consuluit. Aen. Syluius cap. 56. Europae. Voracitatem. Heliogabalvs parasitis exhibuit coenas & de vitreis, & no̅nunquam picta mantilia in mensam mittebat, quae apponere̅tur, quot mi̅ssus esset habiturus, ita vt de acu aut de textilipictura exhiberentum Nonnunquam tamen & tabulae illis pictae exhibebantur, ita vt quasi omnia illis exhiberentur, & tamen fame macerarentur. Lampridius. Ambitionem. Cato minor dum Asiam peragrat comitatu exiguo, Antiochia̅ petens extra portam Cateruam hominum spectauit ex vtraq; parte viae digestorum: inter quos in chlamydibus stabant decorè seorsum adulti, seorsum patri: candidas vestes aliqui & toronas gerebant. Ratus omnino Cato honora̅di & excipie̅di sui causa ea à ciuitate institui, iussit amicos descendere, atq; incessit cu̅ ijs pedes. Vt propè ventu̅ est, ille, qui omnia ista adornabat, vir aetate iam prouectiore, virgam & coronam manu tenens, obtulit se prae alijs Catoni, ac ne salute quidem data quaesiuit, vbi Demetrium Pompeij libertum, in cuius gratiam haec adornauerant, reliquissent, & quando esset adfuturus? Ibi Amicis Catonis vsqueadeò cachinnantibus, vt interea, dum transirent per coetum, se non possent colligere, Cato pudore sussusus: O'miseram, inquit, ciuitatem. Nec quicqua̅ praeter???a locutus est. Pòstautem, quoties id narrabat vel meminerat, solebat ipse quoq; ridere. Plut. in Cato. Liberalitatem, Dona. Cleomenes Cleombroti, donanti ei pugnaces gallos gallinaceos, quos referebat pugna̅tes auima̅ deponere de victoria: Tu verò, inquit, da mihi ex illis aliquos, qui eos perimunt: quippe his illi sunt praestantiores. Plut. in Apophtheg. Adulationem. Ferunt magnum illum Agesilavm, cùm à Thasijs apotheosi honoratus, & inter diuos relatus fuisset viuens, illos interrogasse, vt si deos faciendi potestatem haberent, priùs seipsos consecrarent, postea se deificarent. Plut. Cassander Antipatri filius, Barbaros, contra morem Macedonum, regem Alexandrum adorantes irrisit: propterea Alexander caput eius parieti illisit. Plutarchus. Tarditatem, Negligentiam. Tiberivs Imp. Iliensium legaros seriùs consolantes ob Drusi mortem, sibi quoq; dolere respondit, quòd Hectorem ciuem fortissimum amisissent. Suetorius. Olim qui fuissent in re quapiam parùm honesta deprehe̅si, vulgari probro Cuculi dicebantur. Id ortum à vinitoribus, qui seriùs coepissent putare vineam, nec hoc munus absoluissent, priusquam audiretur ea auis, velut cessationem exprobrans agricolis. Huius vocem imitantes Viatores deridebant vinitores. Ita Plin. lib. 18. cap. 26. In hoc temporis interuallo quindecim diebus primis agricolae rapienda sunt ea, quibus peragendis ante ae quinoctium non suffecerit, dum sciat inde natam exprobrationem foedam putantium vites per imitationem cantus alitis temporarij, quem cuculum vocant. Dedecus enim habetur opprobrium???; meritum, falcom ab illa volucre in vite deprehendi, vt ob id petulantiae sales etiam cum primo vere ludantur. Erasmus in Adagijs. Superstitionem. Sophocles cùm in tragoedia quadam sacra Eleusinia ita commendet, quasi initijs horum sacrorum etiam sceleratissimi, sanctiores dijs???; gratiores effi ciantur: Diogenes Cyni [209] cus simile quid audiens: Meliore ergo, inquit, conditione erit. Pataecion fur, quia initiatus est, quàm Epaminondas Thebanus, vir caetera optimus, nisi quòd non est mysterijs istis imbutus? Plut. de Audiendis poëtis. Sabinus Vespasiani Imperatoris pater, cùm exquercus prodigio futuram filij fortunam praeuidisset, matri???ue suae Tertvllae renunciasset, nepotem ei Caesarem genitum: illa in cachinnum soluta, Mirari se dicebat filium tam virenti aetate delirare, cùm ipsa longè prouectior mente constaret. Suetonius. Staturam. Tacchas rex Aegyptiorum, cu̅ Agesilaus Lacedaemonioru̅ rex ad cum venisset, suppetias illi laturus in bello, corpore pusillo, in haec verba prorupit: [Greek words]. id est, Parturiit mons, Iupiter autem metuit, at ille peperit murem. Agesilaus dicto offensus respondit: [Greek words]. id est, Atqui aliquando tibi videbor leo. Euenit pòst, vt exorta seditione apud Aegyptios, cùm Agesilaus non adesset regi, coactus sit ad Persas fugere. Erasmus in Adagijs. Constantius Imperator triumphali curru Romam nunquam antea visam ingressus, Popvlvm Romanum ad risum mouit, quòd portas vrbis subiens, celsas & fastigiatas, arcus???ue triumphales praealtos & latos, homo paruae stacurae caput incuruarer, more anserum laesionem veritus. Canitiem. Erginus filius fuit Clymenis, vnus ex Argonautis. Cùm autem Hypsipyle Thoantis Lemniorum regis filia funerales ludos manibus parentis proposuisset, Erginus adulescens praeter aetatis rationem iam canus accessit inter reliquos decertaturus. Irrisus est autem à Mvlieribvs Lemniacis, ob intempestiuam capitis canitiem, & prouerbio locum fecit, hoc insignior, quòd superatis omnibus athletis pulcerrima̅ victoriam reportarit. Erasmus in Adagijs. Culuitiem. Pveri irriserunt Elisaeum prophetam dicentes: Ascende calue. Duo vrsi ex sylua prodeuntes lacerauerunt quadraginta duos. 4. Regum secundo. Praecipitium, Casum. Thales in foueam incidens, à Thracense Serva derisus fuit: ea quae in coelo sunt curiosè contemplatus, eorum quae in terra, negligens. Plato in Thaeereto. Magistratus abdicationem. M. VotaciLivs Pitholaus, cùm Caninius Reuilius vno tantùm die consui fuisset, dixit: Antè Flamines, nunc Consules diales fiunt. Macrob. lib. 2. cap. 2. Saturn. Caninius Reuilius, qui vno die consul fuit, Rostra cùm ascendisset, pariter honorem inijt consulatus, & eierauit. Quod Cicero gaudens, omni occasione vrbanitatis increpuit: [Greek words] est Caninius consul. Deinde, Hoc consecutus est Reuilius, vt quaereretur, quibus Coss. consul fuerit. Dicere praeterea non destitit, Vigilantem habuimus cos. Caninium, qui in consulatu suo somnum non vidit. Item, Magnum ostentum anno Vatinij factum est: quòd illo Consule, nec bruma, nec ver, nec aestas, nec autumnus fuit. Quaerenti deinde Vatinio, quòd grauatus esset domum ad se aegrotantem venire, respondit: Volui in consulatu tuo venire, sed nox me comprehendit. Macrob. lib. 2. Saturn. cap. 3. Qvos. Humanum genus. Democritvs philosophus omnes deridebat, & aiebat homines insanire. Vnde etiam Gelasinum, id est, Risorem, eum ciues sui appellarunt. Aelian. lib. 4. de Var. histor. Pontifices. Petrvs Aragonum rex, quòd Carolum Andegauensem Siciliae regno deiecisset, à Martino IV. Pp. anathemate percussus, & cruce signatorum armis obiectus fuerat. Et quia pontifex Regio illum nomine priuarat, ipse se Patrem duorum regnorum maris???ue Dominum scribebat. Aemilius lib. 5. Principes. Bias Halyatti regi Lydorum, sibi per nuncium denuncianti, vt quamprimùm ad se veniret, respondit ad hunc modum: [Greek words]. id est, Ego iubeo Alyattam cepas edere, hoc est, [Greek words]. id est, Flere & eiuliare. Quibus verbis extremum regis contemtum indicabat. Erasmus in Adagijs. Vitellius Imp. Vespasiano aduentante, à Pop. captus, religatis post terga manibus, iniecto ceruicibus laqueo, veste discisa seminudus in sorum tractus est, inter magna rerum verborum???ue ludibria, per totum viae Sacrae spacium, reducta coma à capite, ceu noxij solent, atq; etiam mento mucrone gladij subiecto, vt visendam praeberet faciem, néve submitteret, quibusdam stercore & coeno incessentibus, alijs incendiarium & patinarium vociferantibus, parte vulgi etiam corporis vitia exprobrante, tandem apud Gemonias minutissimis ictibus excarnificatus est, & inde vnco tractus in Tiberim. Suet. Hostes. Sanaballatvs & Tobias audientes quòd aedificarentur muri Hierusalem, irriserunt Iudaeos aedificantes. Nehem. 4. Deposcentibus poenas Spartanis, oraculi iussu, à Xerxe, ob interfectum Leonidam regé ad Thermopylas: admiratus Xerxes facti insolentiam, alto sublato cachinno, Mardonuim, quem cum XXX. myriadibus in Graecia relicturus erat, digito ostendens, ominosa voce dixit: Hic poenas vobis dignas dabit. Herod. lib. 8. Defuncto Alexandro Demades orator cernere ait se Macedonum exercitum ex licentia occaecato Cyclopi similem. Plutarchus in Regum apopht. Cùm Lauronem Hispaniae vrbem obsideret Q. Sertorivs, mouit eò omnibus copijs Cn. Pompeius ad ferendam vrbi opem. Inde Sertorio tumulo, qui aduersus vrbem opportunus erat, occupante, Pompeius admoto exercitu inter vrbem & copias suas Sertorium deprehensum esse ratus missis, ad Leuconitas nuncijs, bono animo eos esse iussit, atque in muris considere spectantes Sertorium obsideri. Sertorius eo nunciato risit: & se discipulum Syllae (ita enim Pompeium per ludibrium appellabat) ait edocturum, debere Imperatorem plus respicere, quàm prospicere. simul???que ostendit obsessis sex millia peditum ab se relicta in prioribus castris, qui versum in se Pompeium à tergo aggrederentur. Ita vt Pompeius adoriri Sertorium non auderet: & interim praesens & desidens spectator esse cogeretur sociorum pereuntium. Plut. in Sertorio. Ludouicum Franciae regem, qui Othonis I. sororem in vxorem habebat, Hugo Capetus, captum sub custodia publica, Lugdunum miserat Otho conscribit exercitum in Francos validum. Hvgo misit, qui per contumeliam regi nun ciaret, Domisedeto, vtere consule. per animam patris sui iurans, plura sibi esse arma, quàm vnquam Otho vidisset. Quid enim possent Saxones, quorum tria tela vna (si libeat) potione hausturus esset? Otho vicissim eundem regi suo renunciare iussit, plures sibi esse foeninos pileos, quàm vnquam vidisset Hugo: eos praesentari Hugoni oportere, vt pileatus fiat pro Capeto. Habebat tum Saxonicus ritus, vt omnes per aestatem foeninis (hoc est stramineis) vterentur pileis. Et quum rex Otho duceret legiones triginta duas, non erat, qui non ad solem huiuscemodi sciadio vteretur, praeter Fuldensem abbatem cum paucis sequacibus, non ampliùs tribus. Iam quum Hugo Saxones nominasset effoeminatos, iussisse ferunt Othonem, vt milites in capite gestarent colos foemineos subtiliter tornatos cum fusis, vt irrisioni Gallorum ipsa specie responderent. Quod & nostris temporis imitantur milites, qui cauda vulpium ornant lanceas, ad contemtum hostium. Hugo metu adductus regem Ludouicum mox emisit. Iunctis viribus obsedêre Lugdunum. Sed quum inexpugnabilis ciuitas videretur, Remos petunt, in qua vrbe Hugo nepotem suum pontificem fecerat: eo???; deiecto, verum restituere. Multis locis in deditionem receptis, quum nusquam Hugo prodiret, Otho in Germaniam redijt: Hugo non multò pòst regi suo reconciliatus est. Cranzius lib. 3. Saxoniae, cap. 23. Rhetores. Antipater Demadis oratoris, iam aetate grauis, dixit sicus victimae sacrisicio perpetrato solum superesse ventrem & linguam. Plut. in Apophthegmatibus. Poëtas. Iocatur Aristophanes [Greek words] in Euripidem, tanqua̅ dialecticis vtentem argutijs (id quod indicat etiam Quintilianus in Institutionibus) his versibus: [Greek words] [Greek words]. id est, Est intus, haud est intus idem si sapis. Quinam intus, & non intus? optime senex, Nam mens foris abest, colligens epyllia, Non intus: ipse at intus est, tragoediam Scribens supinus. Epyllia versiculos dicit, voce diminutiua ab epos. Erasmus in Adagijs. Philosophos. Diogenem Epicurum, patria Babylonium, Antiochi Epiphanis F. Alexander Syriae rex purpurea veste & corona aurea, quae Virtutis imaginem contineret, donauerat precibus illius & scurrilitati hoc dans. At ille eam meretrici Dionysiacae dono dedit. Eo comperto Alexander philosophos aliquot, & [210] inter eos quoq; Diogenem, conuiuio excepit, petijt???; ab eo vt in sui honorem veste & corona, qua donatus fuerat, in signis accumberet. Illo verò honestatis praetextu se excusante, introducta est psaltria, Virtutis corona insignis: & Diogenes ab omnibus irrisus, vt suae libidini pari impudentia patrocinaretur, exurgens coram omnibus de psaltriae laudibus orationem eo tempore habuit. Athen. lib. 5. c. 10. Coniuges. Michol Sauli F. Dauidis vxor, videns rege̅ saltante̅ ante arca̅ Domini, irrisit eum, quia saltando sese denudasset. 2. Reg. 6. Deambulantes. Vetones Hispaniae populi barbari, cu̅ primu̅ Romanoru̅ castra intue̅tes, quosda̅ centuriones deambulationis causa in via progredientes reflecti cernerent, insanire homines suspicati sunt. Itaque eis viam ad tabernacula commonstrabant, quasi semper aut quiescere aut pugnare necessarium arbitrarentur. Strabo lib. 3. Affine huic, quod de Indis narrant, cùm salta̅tes vidissent Hispanas foeminas. Viues de Christ. foem. lib. 1. Bruta. Cum Svlpitio Galbae in prouinciam exituro, cantherius in porta cecidisset: Rideo, inquit, te cantheri in porta, cùm tam longum iter sis iturus, iam lassum esse te, cùm vix dum sis ingressus. Quod dictu̅ in prouerbium abijt. Festus Pompeius in dictione, Ridiculus, ijs indicat conuenire; cùm quis in principio rei vix inchoatae deficit animo. Simulacra deorum. Parmenisvcs Metapo̅tinus vir ditissimus, cùm in Trophonij lucum descendisset, ac ascendilsset postea, non ampliùs ridere poterat. Percunctatus ideo oraculu̅, responsum accepit: De risu percunctaris me difficilis vir: Ipsa tibi mater dabit, hanc venerare reuersus. Fortè igitur in Delum veniens ad Laronae imaginem conten dit: atq; cùm existimaret matris Apollinis stratuam aliqua̅ esse eximiam, vbieam ligneam ac deformem vidit, praeter opinionem risit, aegritudine???; liberatus, magnificè deum honoribus condecorauit. Athen. lib. 14. cap. 2. INSVLTARE AMARVLENTER. ???apkasmoi. Qvibvs. Pijs. Excaecato Tobia, Parentes & cognati eius irridebant vitam eius, dicentes: Vbi est spes tua, quare eleemosynas & sepulturas faciebas? Tob. 2. Vxor Iobi, maritum amissis omnibus, toro quoq; corpore vlcerosum, in sterquilinio sedentem, irrisit. Improbis. N [Greek words]. id est, Nunc dij beati. Vox erat olim veluti adgaudentis & adgratulantis, quoties nocentibus supplicium meritis dignum contigisset. perinde quasi dijs & iucundum & honestum sit, vt scelerati dent poenas: contrà probrosum, si viris improbis res secundae sint: videlicet iuxta sententiam prouerbialem: [Greek words] Probru̅ est Deo, si res malis sint prosperae. Erasm. in Adag. Calamitosis. Demonax Hadriani tempore philosophus insignis, miseros in calamitate positos assiduè deridebat, tanquam nescientes, quòd breui tempore malorum obliuione, ac libertate perpetua post mortem adficerentur. Volaterran. libro decimoquinto Anthrop. Henricvm IV. Imp. ab Henrico V. patri substituto, prope Coloniam in pugna captum, & in castris filij cunctis ludibrio exposirum fuisse, Helmoldus tradit cap. 33. historiae Sclauorum. Insultabant, inquit, & amici, illudebant & inimici. Ac cùm Spirensem episcopum, tum inter caeteros astantem compellaret, vt inter canonicos Spirenses saltem locum sibi daret, quo victum habere possit: ingratus episcopus recusauit. Tunc Caesar suspirans & illacrymans, ad circumstantes ait: Miseremini mei, miseremini mei, vos saltem amici mei, quia manus Domini tetigit me. Victis, Supplicibus. Tradunt Hebraei huiuscemodi fabulam. Vsque ad septuagesimum annum, quo Hieremias captiuitatem populi Iudaerorum dixerat esse soluendam (de quo & Zacharias in principio voluminis sui loquitur) irritam putans Dei pollicitationem Balthasar rex, falsum???ue promissum, versus in gaudium, fecit grande conuiuium: insultans quodammodo spei Iudaeorum, & vasis templi Dei. Sed statim vltio consecuta est. Hieron. in Danielem. Herodes à Senatu Rom. rex declaratus contra Antigonum regem Iudaeorum, Hierosolymam ceperat. Antigonus neque veteris neque recentis suae fortunae ratione satis habita, descene ens è turri, Sosio Romanorum duci ad genua accidit. At ille nihil miseratus mutatam eius fortunam, insultauit homini, Antigonam appellans: non tamen incustoditum reliquit tanquam foeminam, sed vincto custodes addidit. Iosephus in Antiq. Lambertvs Italiae rex Albertum Tusciae marchionem rebellem ceperat, à Bertha vxore instigatum, & quidem m praesepio latitantem, ei???; insultauit. Enimuerò Bertha tua te non regem in solio, sed asinum in praesepio futurum praedicere debuit. Fama enim erat Bertham marito regnum certò praedixisse. Cuspinianus. Brennvs Gallorum dux, appendentibus aurum pro redemtione Romanis, ensem cum baltheo lanci appendit, & Sulpitio consule, quid hoc rei esset: quaerenti: Quid aliud, inquit, quàm vae victis? respondit. Iam cùm L. Camillus Dictator, Gallos auro intentos ex improuiso adortus caecidisset, & Brennus quereretur contra foedus fieri, retorsit in eum suam vocem Camillus, Vaeh victis. teste Festo & Plut. Mortuis. Phrygii pastores, cùm pecudes morbo conficerentur, ad Aiacis tumulum, qui in Sigaeo est littore, congregati, varijs maledictis, heroa lacessebant: vnus Hectoris inimicum, alter Troianorum hostem atq, pastorum (per insaniam enim oues & arietes mactauerat, Graecos se mactare ratus) tertius insanu̅ & furiosum appellabat. Tandem improbissimus pastoru̅ Homeri versus Iliad. [Greek words]. occinere cepit, vbi Aiace̅ fugientem describit, [Greek words]. Eo andito, vox truculenta è sepulcro emissa, [Greek words], pastores territos fugere coëgit. Philostratus in primo dialogo Heroicorum, & in primo Graecorum Epigrammatum sub Titulo [Greek words]. M. Crasso contra Parthos dimicante, Publius fillus ab hostibus ita circumuentus in cliuo, vt nulla salutis spes superesset, ab armigero interficitur. Parthi cliuo potiti, Publij caput suffixum hasta ferentes, propiùs aduecti ostentabant id Romanis, ac per ludibrium parentes eius & gentem quaerebant: neque enim opotrere Crassi patris ignauissimi & foedissimi tam fortem & praestantem filium esse. Quam irrisionem Romanis iniquissimè ferentibus, Crassus aequissimo tulit animo. Plut. in Crasso. Nero Caesar ersi Claudij Imper. necis non auctor, conscius tamen fuit: neque dissimulanter, vt qui boletos, in quo cibi genere venenum is acceperat, quasi deorum cibum, posthac prouerbio Graeco collaudare sit solitus. Certè omnibus rerum verborum???ue contumelijs mortuum insectatus est, modò stultitiae, modò saeuitiae arguens. Nam & morari eum inter homines desijsse, producta prima syllaba iocabatur: multa???ue decreta, & constituta, vt insipientis atque deliri, pro irritis habuit. Denique bustum eius consepiri, nisi humili leni???ue materia, neglexit, Suetonius & Dion. Iugulato Galba Caesare ad lacum Curtij, ac ibidem relicto, ita vti erat, gregarius miles à frumentatione rediens, abiecto onere caput ei amputauit. Et quoniam capillo prae caluitio arripere non poterat, in gremium abdidit: mox inserto per os pollice, ad Othonem detulit. Ille Lixis calonibus???ue donauit: qui hasta suffixum, non sine ludibrio circum castra portarunt, acclamantes identidem, Galba Cupido fruaris aetate tua: maximè irritati ad talem iocorum petulantiam, quòd ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, vt adhuc floridam & vegetam, respondisse eum: E [Greek words]. Suetonius. Qvomodo. Imprecatione. Stratonicvs citharoedus apud Athenaeum libro octauo, iratus discipulo Macedoni, quòd nihil rectè faceret, [Greek words], inquit: ex Macaria faciens Macedoniam. Erasmus in Adagijs. Munerefoedo. Cùm Cardanus Bulgarorum dux vectigal à Romanis peteret, irrisus à Constantino VI. iumentorum missis egestionibus. Iterum ergo ad arma ventum est. Sed Bulgari timore perculsi, in fugam sunt versi. Cuspinianus. Lusis. Strabo Geographiae suae lib. 8. scribit, euersa funditus Romanis, propter violatos legatos, Corinthiorum vrbe, milites in opera quoq; nobilia, quibus ea ciuitas praeter caetera??? abundabat, ludibrijs. insultasse: citat???; testem Polybium, qui praedicet, praesentem vidisse sese, tabulas quasdam abiectas in solum, in quibus milites talis luserint: quarum vna suit ab Aristide depicta: argumentum erat Bacchus. Hinc, inquit, quida̅ aiunt manasse, quod prouerbio dicitur, [Greek words]. id est, Nihil ad Bacchum. NON INSVLTARE. Consule locum Clementiae erga hostes, f. 2671. Cn. Pompeius Mithridatis cadauer ad se à Pharnace F. missum non admodum ex facie cognitum (nam cerebrum, qui corpus curauerant, omiserant macerare: verùm agnouerunt eum ex cicatricibus, qui id spectaculi desiderabant) ipse non sustinuit videre, sed auertens deorum inuidiam illud Sinopen, amandauit. Vestem, qua amicire solitus erat se, armorum???ue molem & splendorem miratus est. Plutarchus in Pompeio. ACCOMMODARE SE ALIIS. Docendo, Caprui Auditorum. Sub loco Exercitationis, de hac ipsa Acco̅modatione, f. 3812. Convivendo. De hac sub Popularitate & Adulatione, f. 2851. 2875. Monet Aristophanes in Pluto, viuendu̅ esse [Greek words] id est, moribus regionis & vernaculis. Quo pertinet etia̅ illud, [Greek words] id est, Lex etia̅ ipsa regio. Quo significatu̅ est, vt annotat Erasmus in Adagijs, vnicuiq; regioni peculiaria esse institura, quae hospites non damnare, sed pro virili nostra imitari atq; exprimere debeamus. Clearchus in prouerbijs, teste Athenaeo, citar hoc distichon, tacito auctoris nomine: [Greek words], [Greek words], id est, Pulypi ingenio mihi sis nate Amphiloche heros, Vt temet populo quemcunq; accesseris aptes. NON ACCOMMODARE SE ALIIS. Ex Imperitia. Consule Tit. Theologi vel Oratores inepti. f. 1110. & seqq. Aristoteles lib. 3. Rhet. admonens ne orator nimiùm crebris Enthymematibus vtatur, sed tantu̅ intermisceat, subijcit hoc carmen, Homeri ni fallor, ceu vulgo iactatum: [Greek words]. Conueniet in hominiem multa loquentem potius quàm opportuna. T [Greek words], inquit, Aristoteles, [Greek words], id est, tam multa, at non talia. Neque enim perinde refert, quàm multa loquamur, sed quàm ad rem facientia. Quemadmodum philosophus quidam dixit, non eos pro doctis habendos, qui multa didicissent, sed qui vtilia. Erasmus in Adag. MOROSITATE. Vide locum Morositatis, f. 2929. BLANDIRI. Qvibvs. Populo. Aristophanes in Equitibus, Cleoni obijcienti, quod facilè populum sibi conciliasset blanditijs, respondet Alantopola, [Greek words], recriminans quòd ipse abiectiùs blandiendo populum inescasset. Erasmus in Adagijs. Rusticis. Olim Athenienses agricolis blandiri solebant, vt ab illis ficos praecoquos aceiperent, bene ominantes ac precantes, vt in annum sequentem fici feliciter prouenirent. Rustici verò posteaquam senserunt ciuium blandiloquentiam eò spectare, vt ficos acciperent, in prouerbium verterunt, vt commodi spe adulantem, ficos petere dicerent. Eras. in Adagijs. Coniugibus. Solon praecepit, vt Sponsa vorato malo cydonio cu̅ sponso co̅cubet: obscurè nimiru̅ significans, oris & vocis debere gratiam primùm comem esse & suauem. Plut. in Praecept. conn. Amasiis. Iuxta Venerem Veteres Mercurium vno in sacello collocauêre: quòd voluptas genialis praecipuè sermonem postulet, Suadam???; & Gratias: blandimentis vt impetrent à se mutuo ea, quae fert animus, non certamine neq; contentione. Plut. in Praecept. connub. Aelianus miram esse murum salacitatem, auctorum testimonijs docet, lib. 12. cap. 10. Atq; inter multa illud addit, Epicratem in fabula quapiam, quum mulierem fignificare vellet prodigiosae libidinis, [Greek words] appellasse, citat???ue prouerbium, [Greek words], ex Philemonis comoedia. Vnde reteptum videtur, vt inter Amatorvm blandimenta, quemadmodum passerculi, columbulae, & id genus aliorum, itidem & muris cognomentum vsurpetur. Martialis: Nam cùm me murem, cùm me tua lumina dicas. Brutis. Pindarus in Pythijs ymno secundo, [Greek words] id est, Formosus Pithon semper apud pueros formosus. Interpres ostendit sumtum à Pveris adulantibus simiae, subinde dictitantibus, [Greek words]. Videtur auté pithon esse diminutiuum huius dictionis [Greek words], quasi dicas simiolus. Taxat Pindarus obliquè quendam, vel quòd ab indoctis laudatus tolleret cristas, vel quod ipse adularetur Hieroni, laudans non laudanda. Erasm. in Adagijs. Qvomodo. Oratione. Diogenes orationem ad gratiam comparatam aurium???ue pruritum, [Greek words], id est, Melleam praefocationem appellabat: quòd assentatione quidem delectaret, caeterùm mendacio strangularet admittentem. Erasm. in Adagijs. Epithetis, Nominum diminuitone. A [Greek words] dicuntur, qui vocabulis adoptiuis alicui blandiuntur, quod hodie???; apud Italos est vulgatissimum, vt quibus blandiuntur, fraterculos appellent. Dictum est autem [Greek words] appellare fratrem, quemadmodum dicimus [Greek words]. Horatius in Satyris, ambientium bla̅das salutationes taxans: -frater, pater, adde: Vt cuiq; estaetas, ita quemq; facetus adopta. Rursus alibi: - pater Audisti coram, nec verbo parcius absens, Erasmus in Adagijs. Aristophanis interpres ad monet, apud Graecos quod cuiq; vehementer charu̅ esset, id pullu̅ illius appellari solere. Blandimur autem verbis diminutiuis, eo???ue in Equitibus quidam populo blandiens appellabat illum [Greek words], id est, popellum: eo???; mox audit, [Greek words] id est, vt è pusillis blanditiolis beneuolus illi factus es. parua vocat blanda. Atq; is vicissim audit, [Greek words], quòd ipse multò abiectius adulatus esset populo. Erasmus in Adagijs. Hecale, & quae de illa fabula hospitij. Vide fol. 263. Reprehensione. Plutarchus in commentario de Dignoscendo ab amico adulatorem, ait versum Homericum, ex Odyss, [Greek words]. [Greek words]. id est, At tibi non vnquam placanda in pectore mens est. obijci solitum M. Antonio Triumuiro, ad bellum Parthicum profecturo, ab Assentatoribvs, quòd Cleopatrae efflictim amanti, non responderet in amore. Eras. in Adag. Gestu. K [Greek words]. id est, Cercopissare dicuntur, vel qui lasciuiunt, aut qui adulantur. Metaphora ducta ab animantibus, quae mota cauda adblandiuntur, vt Chrysippo placet, Suida teste. PROVOCARE. Qvem. Amicum. Cyrvs Persarum rex quibus rebus concedebatamicis, ad haec cùm prouocaret eos, suauis his erat & iucundus. Plutarchus lib. 2. Quaest. conuiual. 1. Riualem. Theron Thessalus pollicem sinistrae manus parieti admotum praescidit, spectante amasio, riualem prouocans. Plutarchus in Amatorio. Hostem. Consule locum Monomachiae, f. 1041. 2111. 4347. ad Qvid. Ad Iudictum Dei. Vide locum Diuinationis: item, Veritatis occasiones amplecti, f. 1385. 2811. 2840. Iudictum humanum. Appellationes & peregrina instituere subsellia Gràeci primùm ob mutuam diffidentiam co̅menti sunt, quasi asscititiam iwstitiam, ficut rem necessariam aliam, quae apud ipsos non proueniret, desiderarent. Plut. de Nat. char. in progeniem. Agesipolis Pausaniae, Atheniensibvs de co̅trouersijs mutuis aduersus eum ad ciuitatem Megarensem prouocantibus: Turpe est, inquit, Achenienses Graecorum duces minus quàm [212] Megarenses, quid aequum bonum sit, scire. Plut. in apoph. Formae periculum. Phryne meretrix in conuiuio. Vide fol. 301. Certamen, Bellum. Totilas Gothorum rex cùm Romanos Ariminum praeterijsse audisset, Tusciam omne̅ hos conquire̅do emensus ad Apenninum peruenit, atq; ad Taginam vicu̅ castra fecit. Quò eôdem haud ita multò post Narses Graecorum dux aduenit, ac non longè stadijs centu̅ in ipsa planicie co̅stitit ei loco propinqua, in quo Camillus quondam Gallos occidione occiderat, ita vt adhuc eius cladis monumenta extarent. ac statim nuncios ad Totilam misit, monitum, vt aut pace agenda sibi consuleret, aut, si belli auidior esset, vt diem praelio constitueret. Quibus Totilas certare se velle respondit. Commisso praelio, Gothorum millia multa caesa, Totilas in fuga lethali vulnere accepto perijt. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Magnvs Sfortia, missus à Ioanna Neapolitana regina, vt vrbem Romam impotenti Braccij Montonensis dominatu liberaret, missa per praeconem cruenta chirotheca, vt iusto praelio certaretur, Braccium prouocauit: supra???; Ostia̅ Tyberi ponte constrato exercitum traduxit, victoriae???; fiducia, pontem rescindi iussit. Braccius omnibus ferè relictis, in Vmbriae fines citato agmine abijt. Iouius in vita Sfortiae. CERTARE, RIXARI, CONTENDERE. Certamina varia ad suos quo??? locos referenda. Hîc solam Animi commotionem perpendimus. Qvi. Populi. Notati sunt Lydi, quòd ad bellum capessendu̅ aequo propensiores essent. Hinc adagium, Lydum in campum prouocas, in eum competebat, qui lacesseret iam dudum ad id propensum ac promtum. Erasmus in Adagijs. Philosophi. Empedoclem aiunt ijs fuisse moribus, vt assiduè simultatem cum aliquibus susciperet, eas???; pertinacissimè exerceret. Inde natum prouerbium, Empedoclis simultas, in eum, qui dicebatur pertinax & irreconciliabilis. Eras. in Adagijs. Senes cum iuuenibus. C. Marivs VI. Consul, cùm ob corporis imbecillitatem senilem imperium socialibello deposuisset, Sylla verò res praeclarè gessisset contra Mithridatem, aemulatione motus se à Sulpitio Tribuno pl. proconsulem appellari passus est. Qua̅ rem Syllae exercitus indignè ferens, cum Sylla Romam infestis signis co̅tendit, & Marium vrbe expulit. Plutarchus in Mario. Amatores. Agathonem poëtam amabat Pausanias figulus. Aliquando veneru̅t ad Archelaum rege̅ Macedoniae ambo. Archclaus no̅ minus amoris, quàm literaru̅ studiosus, cùm videret crebrò esse co̅tentiones inter Pavsaniam & Agathonem, arbitratus amatorem ab amasio sperni, interrogauit Agathonem, Quid sibi vellet, quòd frequenter simultates exerceret cu̅ eo, à quo summoperè amaretur? At ille: No̅ rustica morositate id facio: sed quia tum ex alijs, tum ex arte poëtica, iucundissimu̅ amantibus esse reperio, si ex co̅tentione & litibus in gratia̅ redeant. Huius ergo voluptatis persaepe eum participem facio, freque̅ter litigando. Gaudium enim capit, si continuam cum eo contentionem dissoluam & reconciliem. Amauit eunde̅ Agathonem Euripides poëta, & drama Chrysippum in eius gratiam elaborasse dicitur. Aelian. lib. 2. de Var. hist. Mulieres. Anus quaepiam fuit Ptolemais, quae quoad vixit, lites agitabat, nec vnqua̅ à causis agendis erat feriata. Itaq, in prouerbiu̅ abijt [Greek words], Ptolemaica lis. Diogenianus. QVOMODO. Virtute. Consule Tit. Virtutis certamina in genere, & in specie, Liberalitatis, Iustitiae, & c. f. 1648. 2529. 3258. Amore. Cùm apud Indos vetus esset lex, vt qui ducere̅t vxores, & quae virgines nuberent, non secundùm parentum praescriptum, sed mutuo consensu nuptias contraherent: superiori tempore factis spo̅salibus per iuniores, plerunq; accidebat, vt iudicia immutarentur, & statim vtrisq; poenitentia ductis, multae mulieres corrumperentur, & per intemperantiam alios adamarent: tandem cùm no̅ possent honestè deficere ab ijs, quos primùm elegerant, in eode̅ contubernio habitantes veneno necabant. Regio ante̅ non exiguas occasiones ipsis dabat, quae multas & varias plantarum vires ad necandum comparatas ferebat, ex quibus quaedam in vsu ciborum & potus interitum adferrent. Hac fraude vigente, & multis ad eum modum pereuntibus, postquam puniendo sontes, alias auertere no̅ poterant à maleficijs, legem tulerunt, vt vxores simul cura maritis concremareritur: exceptis grauidis, aut habentibus natos: & vt ea, quae decretò nollet parere, vidua esset, & ipsi perpetuò interdiceretur sacrificijs & alijs iure constitutis, tanquam impiè se gerenti. His ad eum modum iure stabilitis, accidit vt vxorum improbitas in contrarium prolaberetur. Nam propter nimia̅ infamiam, cùm vnaquaeq; libenter perferret mortem, non solùm procurabant salutem secum habitantium, tanquam quae communis esset, sed inter se certabant, veluti de summa'gloria. Quod ipsum in Cetei Indorum ducis, qui Eumeni in Gabiene contra Antigonum pugnanti auxiliatus affuerat, sepultura accidisse, Diod. lib. 19. testatur. Improbitate. Vide locum, Improbitatis certamina vniuersim. in specie verò, Libidinis, Perfidiae, & c. f. 1628. 2254. 3478. Consilio. Vide Certamina Prudentum, f. 1656. Mendacio. [Greek words]. id est, Aduersum Cretensem cretiza, aduersus mendacem mendacijs vtere. Corporis agilitate. Toko Haraldo IV. Danorum regi eius artis, qua Finij niuales saltus peragrant, peritiorem iactanti se inconsimili genere conferens, eius rei experimentum dare coactus fuit. Saxo. Equorum cursu. Lesco I. Polonorum principe sine liberis defuncto, placuit indicto ad certam diem maculosoru̅ equorum cursu, qui primus ad metam peruenisset, eius dominus vt princeps esset cunctae Poloniae. Figitur meta apud Prandinicum amnem, ad Septentrionalem plagam Cracouiae. Ibi Lesecvs quispiam, procerum & competitorum vnus, cùm stadium vafro consilio stratis clàm in sabulo ferreis hexagonis, quibus currentium equorum pedes laederentur, impediuisset, ipse obliquo & minimè impedito tramite primus ad metam peruenit. Miraculo attonitis omnibus, & iam victorem atq; principem diuinitùs sibi oblatum Lescum conclamantibus, techna deprehcnditur. Protrahitur Lescus in medium, conuincitur, damnatur, concerpitur. Cromerus lib. 2. Armis. Cùm de finibus Argiui atq; Lacedaemonij contenderent, & Argiui potiora sua dicerent iura esse, Lysander stricto gladio affirmauit, Huius potiora esse iura. Plutarchus. Sacramento. Sacramento contendere quid sit apud Ciceronem de Oratore 1. & Valerium Max. lib. 7. enucleauit Varro fragme̅torum linguae Latinae secundo: Qvi petebat, inquit, qui???; inficiabatur, de rebus alijs vtriq; quingentos aeris ad pontem deponebant, de alijs item rebus certum numerum assium: qui verò iudicio vicerat, suum sacrame̅tum à sacro auferebat, victi ad aerarium redibant. Caelius lib. 12. cap. 12. A. L. Voto. Romae solenni Veneralium vinum ex delubro Veneris affatim effundunt hac de causa. Thuscorum dux Mezentius legatos ad Aeneam foederis iciendi causa misit hac lege, vt acciperet vinum, quod eo anno natum esset. Quod abnuente illo, Thuscis pronunciauit, victorem praelio se vinum praebiturum. Cuius Aeneas acceptis promissis, vinum dijs consecrauit, atque post victoriam obtentam, coactum, quod erat natum, profudit pro fano Veneris. Plut. in quaest. Rom. Sponsione. Caeso ab Heluetijs ad Nanceium Carolo Burgundo, cùm gelu facies intumuisset, dignosci difficilè poterat. Frater in primis eius Antonius, physicus deinde eius, assensêre Caroli esse: puer qui galeam duci praeferebat, itidem, qui aderat dum caderet, is monstrauit etiam caedis locum. Alij viuum abreptum in manus Francorum regis peruenisse: alij fuga elapsum, sed sponte exulantem abijsse, redituru̅ post praefinitum à se tempus ferebant. Mercatores magna leuitate in eum casum & emebant & vendebant plurima, primùm exoluenda in ducis reditu. Cepit (vt fieri solet) res in quaestum verti. Qui enim ea conditione vendidit rem aestimationis centum, ab alijs suo facto in opinione confirmatis, submisso socio emit, & lucratus est mille. Inuentus est Bruxellis quem homnies post aliquot annos Carolum esse dicerent, ipso pernegante. Cranzius lib. 12. Saxoniae, cap. 15. Verbis. Verba commutare. Ex Tit. praecedentibus exempla pete. PROPTER QVID. Causa Eruditionis, Doctrinae. Disputationes doctorum. Vide Certamina Grammaticorum, Poëtarum, Logicorum, & c. f. 1100. 1163. 1177. Priscvs philosophus, Maximi collega, Iuliano apostatae familiaris, omnes veterum opiniones cognitas habuit: videbatur tamen literarum imperitus, eò quòd aegrè ad disputariones adduci poterat, dogmata premens non aliter ac thesaurum: prodigos & decoctores nominans, qui promrè quauis occasione de ijs vocem profunderent. Aiebat enim in disputationibus victum non tam veritatis amatorem euadere, cum pudore verum faceri coactum, quàm philosophiae osorem. Quinetiam Aedesium praeceptorem in conserendo & disputando familiarissimum, proditorem maiestatis philosophiae nuncupabat. Eunapius in eius vita. Dignitatis, Regni. Lambertvs Hundiperti filius, superato Ausprando, quem Cunibertus Longobardoru̅ rex moriturus filio suo Luitberto tutorem constituerat, Longobardoru̅ regnum inuasit: post annum pullus est. Aripertus eius filius, reparato exercitu, cùm Luitpertum apud Ticinu̅ in pugna viuum cepisset, paulò pòst in balneo strangulauit: Ausprandum in Recomacina insula obsedit, qui ad Teutpertum Bauarorum ducem per Rhetos confugit, vbi sex annis latuit. Sigiprandus eius filius, ab Ariperto deinde captus, oculis priuatus est: caeteri eius cognati varijs supplicijs afflicti sunt. Alter Ausprandi filius, minor natu, in liberali custodia seruatus, ad regnum pòst peruenit. Eius matri Theoderadae & sorori Auronae, abscissis auribus & naso, facies dehonestatae sunt. Bonsinius lib. 8. Dec. 1. An. 1189. Gulielmus Siciliae rex absumtus est. Cùm nulla stirps eius superesset, regnum eius voluntate ad Constantiam Henrici VI. Regis Germaniae vxorem perueniebat. Verùm Siculi exemplo suffecêre Tancredum, Rogerij Ducis Calabriae filium, Rogerij Regis nepotem ex concubina susceptum, vt Hugo Falcandus scribit, qui ipsum vidit, siue metu Saracenorum, siue odio Germanorum, siue auctoritate Clementis III. Pp. Henricus extemplò Siculos bello se persecuturum regni repetendi causa denunciauit: atq; omnes eò cogitationes suas intendit. Sigonius lib. 15. regni Italici. Diumorum honorum. Athenienses Alexandro diuinos honores decernere renuentes, Damocles monuit, Videte ne dum coelum custoditis, terram amittatis. Plutarchus. [Greek words] Vide locum Ambitionis. Ivo episcopus Cracouiensis, cùm in contentionem de loco cu̅ Laurentio Vratislauiensi episcopo in synodo prouinciali venisset, nec ei quamuis probanti praerogatiuam suam sedis Apostolicae diplomate Vratislauiensis cederet: profectus ad Pontificem max. Boleslao Pudico Poloniam regente, metropoliticam dignitatem Cracouiensi ecclesiae, quam Lampertus Zula episcopus ante cl. ann. neglige̅tia sua amiserat, recuperauit. Verùm cùm Romam religionis ergô Perusia profectus esset, reuertens aestate media, aestu & itineris labore co̅fectus, in morbu̅ incidit: ex quo non multò pòst prope Mutinam decessit, cùm duodecim annis episcopus fuisset. Nec postea curae fuit successoribus eius episcopis, vt metropoliticum honorem resumerent. Cromerus lib. 8. Iuris electionis. Tacitus sexto mense post Aurelianum Imp. creatus fuit. Peperit eam moram honestissimum Senatvs & Exercitvs certamen. Nam Aureliano interfecto, exercitus qui cu̅ eo erat ad senatum scripsit, vt ipsi suo arbitrio legerent Imperatore̅, obseruaturos se quemcunq; honoratissimus ille ordo dedisset. Patres quia videbant fieri non posse, vt exercitus in summa animorum inconstantia eundem probaturus esset, quem ipsi creassent, eam declarationem ad milites reiecerunt: tenuit???; ' quod nunquam antea acciderat, mutua illa denegatio plures menses. Quo temporis interuallo tanta fuit quum patrum modestia, tum militum verecundia, inter ordines concordia, tanta domi foris???; tranquillitas, quanta ab vrbe condita ad id tempus nunquam autea. Nec senatus dissimulauit suum gaudium, quum iam in antiquum statum rempublicam restitutam arbitraretur: quin de ea ordinum concordia, de???ue auctorirate creandi principis sibi à militibus restituta publicè literas ad Aquileienses dedit, ad Mediolanenses. Treuiros, Carthaginenses, Corinthios, Achaeos, alias???; illustres ciuitates, populos???; Rom. imperio subiectos. Patres victi militari consensu, Tacitum virum grauem singulari???, eruditione Imperatorem crearunt, concordi voce testati, neminem aut iustius quàm grauem virum, aut prudentius quàm doctum imperare. Sabellicus lib. 7. En. 7. Rerum vilium. Parnus ob nauiculam ereptam Popvlo molestissmus suit, cum???; eius rei causa frequenter ad populum deferretur, tandem in popularem iocum abijt, [Greek words], id est, Parni scaphula: de ijs, qui ob res minutulas multum litium & querelarum mouent. Diogenianus. Corporis mortui. Cùm Viterbij inter Sacerdotes cathedralis Ecclesiae & Fratres Praedicatores de corpore Clementis 1111. Ppeius, qui Conradino extincto Carolum Andegauensem regem Neapolitanum creauit, orta contentio esset (vterque enim ordo sanctissimum corpus apud se requiescere volebat) Innocentius V. adiudicauit id fratribus committi debere, quòd diceret sanctissimum Pontificem id ita, dum viueret, instuisse. Platina. Asini. Dvo quidam, cùm in desertis locis asinu̅ quempiam fortè fortuna nacti essent, co̅tendere inter sese ceperu̅t, vter eum vti suu̅ domu̅ abduceret: nam vtriq; pariter à fortuna videbatur obiectus. Hac interim dere illis inuice̅ altercantibus, asinus sese subduxit, ac neuter eo potirus est. Atq; hinc quida̅ prouerbiu̅ natum autumant, Ab asino delapsus. Erasmus in Adagijs. Iudicij. Fabula narratur, Qvendam ne in facinore deprehensus manifesto opprimeretur, iussum fuisse sibi prospicere & fuga co̅sulere, demonstratu̅???; locu̅, quà euadere co̅cederetur, vbi nimiru̅ in area puteum vidisset, nam ibi maceria̅ co̅cidisse, vt fuga exitus pateret. At iste cùm ad locu̅ venisset & non reperisset puteum, sed ruinas quasda̅ veteris putei, recurrit, & expostulauit cu̅ monitoribus, negans puteum esse eo loco, sed ruinas putei. Quid tua? inquiunt illi, no̅ enim vt biberes, sed vt fugeres suasimus. Reperistine aute̅ demonstratam maceriam? Reperi, inquit ille. At vos non debuistis putei, sed ruinarum veteris putei facere mentionem. non enim iste iam puteus est, sed aliquando fuit. Tu verò, inquiunt illi, tibi prospice, & maceriae ruinas quaerito, non disputato de putei ruinis, si tibi tua salus curae est. At vos, inquit ille, tamen malè monstrastis. Non nos quidem, inquiunt hi, malè monstrauimus, sed tu malè tibi consulis rixando alieno tempore. Dum???; non desinit iste nugator altercari, à lictoribus comprehensus poenas dedit. Ioachimus Camerarius in vita Philippi. NON RIXARI, NON CONTENDERE. Plinius scribit, discordiam ignotam esse Hyperboreis iustissimis & frugalissimis viritim gregatim???ue degentibus. Hesiodvs primo [Greek words] seriò hortatur fratrem suum Persam, hominem planè mundanis delitijs, & iniustis contentionibus deditum, vt ad frugem redeat & infame studium contentionum relinquat: [Greek words] RECONCILIAR E, PACEM FACERE. Vide locum Clementiae: item Amicitiae auctorum, f. 847. 2656. INTER QVOS. Inter Episcopos. Constantinvs Magnus in synodo Nicena libellos accusatorios & querelas sacerdotum vtriusque partis comburi curauit, & ad [Greek words] mutuam exhortatus est: etiam hoc addens, suum non esse, eiusmodi causarum cognitionem & iudicium sibi sumere: sed pertinere id ad eum iudicem, qui omnium corda scrutetur. Socrates libro 1. capite 8. & Sozomenus lib. 1. cap. 17. Hostes. Cleone Atheniense & Brasida Lacedaemonio simul vno in praelio ad Amphipolim caesis, qui pacem Graeciae distinebant: Nicias Atheniensis sua industria inter Athenienses & Lacedaemonios pacem fecit. Sperabant plerique planè se è malis emersisse, habebant???ue in ore Niciam, quem dicebant virum dijs charum esse, illius???ue religioni tribuisse deos, vt traheret ab eo maximum & summum bonum nomen. Reuera autem pacis existimabant Niciam auctorem esse, vt Periclem belli: siquidem hic leuibus ex causis in magnas clades coniecisse Graeciam videbatur: Nicias contrà induxit eos, vt grauissimis obliteratis iniurijs redirent in gratiam. Vnde pacem illam vocant etiamnum Nicieam. Quia verò cautum in foedere erat, vt praesidia & oppida [214] quae erant hinc inde occupata, & captiuos redderent, vt???ue sorte ducti redderent primi: fortem Nicias, vt tradit Theophrastus, clàm pecunia redemit, primi vt restituerent Lacedaemonij. Cùm iam Corinthios & Boetios appareret auersos ab his, quae ageba̅tur, elaborare vt criminationibus & querimonijs bellum denuò exuscitarent: permouit Athenienses & Lacedaemonios Nicias, paci pro neruis & vinculo vt adijcerent societatem, qua terribiliores desciscentibus & firmiores inter se efficerentur. Eam pacem tamen Alcibiades vafritia sua turbauit. Plut. in Nicia. Coniuges. Posteaquam Troiani in Italiam peruenêre, feminae illorum incenderunt classem: quòd explicari omnino ab erroribus & pelago cuperent. Quòd au̅t timerent viros, salutauerunt occurre̅tes propinquos & necessarios osculo & complexu. Postquam sic ira deferbuit, & reconciliata est gratia, hac comitate deinceps erga illos vti perrexêre. Quarum imitatione apud Rom. quoq; mulieres osculo & complexu propinquos excipere consueuêre. Plut. in quaest. Rom. Cvr. Cavsa Honestatis. Narrant Hispani nautae, esse in nouo isto Orbe, quem repererunt, Insvlas quasdam, inter quas si bellum incidat, honestissimus & sit, & habeatur, qui pacem ab hoste roget, alterum scelestum, & omnibus in commune hostem, qui rogatam neget: & indignissimè eos ferre, quorum hostes in postulanda pace ipsos anteuerterint, officio pulcerrimo, ad illoru̅ sente̅tiam, atq; amplissimo. Lud. Viues in epist. ad Ioannem episcopum Lincolniensem. Quietis. Edgarvs Anglorum rex, inito principatu, omnia humana studia prae pace, cuius nomen sciebat dulce esse, & rem ipsam salutarem, spernere cepit. Quae deinde parta vt ne ab externis turbari posset, ingentem classem parauit, eam???ue tripartito circa oram maritimam locauit, quae barbaros continenter infestam reddentes ab ingressu insulae arceret. Item Scotos & Vuallos in officio retinuit. Polyd. lib. 6. Patriae. Cùm Graeci ad Salaminem co̅tra Xerxem pugnare nollent, sed in Peloponnesum fugere properarent, quamuis Themistocle maximè repugnante, Aristides Lysimachi F. Atheniensis, iustitiae nomine patria eiectus, ex Aegina venit, & Themistoclem, quamuis summum inimicum, conuenire non dubitauit, & depositis in praesens inimicitijs, indicauit, classem Graecorum à Persis circumuentam, absq; pugna euadere non posse. Quod nuncium Themistocli iucun dissimum extitit, vt qui maximoperè cuperet Graecos eo in loco manus cum hoste conserere. Herod. lib. 8. Societatis. Artaxerxes Persarum rex bellu̅ aduersus Aegyptios gesturus, cupiens magnu̅peregrinum exercitum colligere, decreuit omnes per Graeciam bellicos tumultus sedare. Sperabat enim Graecos ab intestinis suis bellis liberatos, promtiores ad extera̅ militia̅ fore. Quapropter missa in Graecia̅ legatione hortatus est ciuitates, vt co̅munem inter se pacem constituerent. Cui sententiae Graeci, quotidianis praelijs defatigati, libenter obtemperantes, pacem inter se omnes confirmaru̅t, vt ex suis singulae ciuitates viuerent, & ab omni praesidio liberae essent. Constituera̅t itaq; Graeci duces quosda̅, qui circumeuntes ex singulis vrbibus praesidia educerent. Solis au̅t Thebanis consentire nolentibus, vt foedus illud ad omnia se oppida prorogaret, sed vniuersam Boeotiam Thebanorum tributariam statuentibus, nécnon Atheniensibus pertinacissimè illis contradicentibus, res ad commune Graecorum concilium relata est. Ibi Atheniensium quidem causam, referente Callistrato oratore, pro Thebanis verò Epaminunda loquente, omnes alij Graeci concordi sententia sub foedus illud recepti sunt: Thebani autem soli à foedere exclusi, Epaminunda sua virtute animum ciuibus faciente. Diod. lib. 15. IMPERARE, MANDARE. Cvi. Daemoni. Apud Hieronymu̅ presbyteru̅ in vita Hilarionis Palaestini eremitae, legitur de Qvodam Constantij Imperatoris candidato, ex Francia Germaniae orto, quem à teneris vnguiculis daemon obsederat malignus. Ductus ille Gazam ad Hilarionem, exponens???; tam Syra quàm Graecalingua (quas tamen nunqua̅ didicerat daemoniacus) multiplicem obsidionis causam, ei respondit vir sanctus: Non curo, quomodo intraueris, sed vt exeas, in nomine Domini nostri Iesu Christi impero. Maritis. Vide Tit. [Greek words], sub loco Blanditiae, & Imperij domestici, f. 2912. 2914. 2917. 3595. Populis. Plutarchus in vita Lycurgi scribit vrbem Laced ae moniorvm [Greek words], id est, Scytala & sago imperantem Graeciae spontaneae volenti???;. Erasmus in Adagijs. Famulis. Gorgo apud Theocritum in Syracusijs, profectura duo mandat famulae, vt infantem vagientem placaret, & catellum reuocaret intró. Erasmus in Adagijs. Qvid. Silentium. De Alexandro Magno memorant, cùm matris secretam epistolam soluisset, tacitus???ue secum legeret, admoto Ephaestionem sensim capite vnà eam legisse: Et illum quidem interpellare non sustinuisse, sed detracto annulo admouisse Ephaestionis ori sigillum. Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. Iudicium. Euocare ad causam dicendam. Si is, qui reus agitur, & capitis accersitur, praedicta die in iudiciu̅ non venisset, vel domo abesset, mos Romanvs erat, vt ante fores aedium nomenclator tuba illum ad causam dicendam quatuor diffinitis in locis citaret. Alex. lib. 3. cap. 5. Caedemsui. Atila Hunnorum rex postqua̅ se ab Aetio Valentiniani III. duce in campis Catalaunicis superatum vidit, intra carrorum septa confugit: scutatis???, in circuitum (vt valli specie̅ pro carris sta̅tes exhiberent) dispositis, sagittarios adiunxit, vim hostium, quae improuisa fieret, quoad acies instrueretur, propulsaturos. Et ne aut viuus in hostium veniret manus, aus mortuus careret sepultura, iumentorum clitellas in struem congessit: in qua, si durius quid accidisset, se gladio à domesticis confodi, & subiectis ilicò flammis cremari iussit. Cranzius lib. 3. Sueciae, cap. 4. Voluntatem vltimam. Huc Teslamenta; voluntatis vltimae Instrumenta. De quibus suo loco. Hîc Mandata morientium sola consideremus, f. 155. 4318. Servivs Oppidius Canusi duo praedia diues Antiquo censu natis diuisse duobus Fertur: & hoc moriens pueris dixisse vocatis Ad lectum: Postquam te talos, Aule, nuces???; Ferre sinu laxo, donare, & ludere vidi: Te Tyberi numerare, cauis abscondere tristem: Extimui, ne vos ageret vesania discors, Tu Nomentanum, tu ne sequerêre Cicutam. Quare per diuos oratus vterq; penateis, Tu caue ne minuas, tu ne maius facias, id Quod satis esse putat pater, & natura coërcet. Praeterea ne vos titillet gloria, iure Iurando obstringam ambo: vter aedilis fuerit, vel Vestrûm praetor, is intestabilis & sacer esto. Horatius libro Sermonum, Sat. 3. Herodes Magnus Iudaeorum rex moriens. Vide fol. 74. Maximilianvs I. Imp. Gregorio Carthusiensi confessori secreto praecepit, vt mox sibi mortuo subligaculum indueretur, ne pudenda sua post mortem quispiam videret. Erat enim omnium mortalium verecundissimus, adeò vt nemo vnquam ex cubicularijs eius viderit naturae opera exercentem: nemo neq; meiere, neq; egerere. Paucissimi medici eius vrinam, dum aegrotaret, viderunt, tantae erat verecundiae. Dehinc praecepit, vt postquam animam efflasset, pilis eius tonsis toto corpore, omnes dentes euellerentur, in fouea???; suppositis carbonibus ac igne in coemiterio obruerentur: corpus???; flagellatum, triplici sacco, ex lino, serico albo, Damasceno, inuolueretur cum calce ac cinere mixto. Voluit etiam, vt corpus suum toto die palàm omnibus ipsum adeuntibus ostenderetur, ac postremò inclusum pheretro (quod secum annis quinq; & ampliùs in eu̅ vsum factum circumuexit) interiùs ferramentis optimè munito, in Nouam ciuitatem Austriae ductum, in sacello arcis, S. Georgio dicato, sub magno altari sepeliretur, ita vtà pectore ad caput foris cadauer extenderetur: Sacerdos autem diuina mysteria celebrans, pedibus pectus calcaret. Cusp. Curam canis. Lucianus salsissimè ludit in Stoicu̅ barbatu̅, cui in eode̅ sedenti vehiculo Domina catellam committit, obtestans illu̅ per ea, ??? sunt in vita dulcissima, vt diligenter curet. Erasm. in Adag. PLACITA, CONSILIA, VOLVNTATEM aliorumsequi. in Theoricis. Aristoteles in quaestione de numero sphaerarum coelestium lib. XII. Metaphysicorum haesitans, & ad Astrologos tanquam iudices idoneos recurrens, non alias quàm Eudoxi & Callippi & suas de concentricis orbibus numerauit, neq; tame̅ sibi satisfecit. Iraq; ad primum mathematum fontem, ad Assyrios videlicet, recursum est. Alexander Asiam tum fulminabat, & Callisthenes pro Aristotele datus Alexandro, mónitus est, vtsi Babylon caperetur, Astrologia Babyloniorum à Chaldaeis exquireretur, atq; in Graeciam mitteretur. Haec enim opima Orientis spolia à philosopho expetita sunt. Et certè Babyloniae obseruationes annorum 1903. ad Aristotelem à Callisthene missae memorantur. P. Ramus lib. 1. prooemij mathematici. Origenes in Esaiae prophetae interpretatione cùm quae nam vrbs Ariel esset ambigeret, Hebraeum quendam Rabinum co̅suluit, eius???; iudicium secutus est. Fulg. lib. 8. c. 13. D. Avgvstinvs in enarrandis calamitatìbus, quae ante Christi religionem Romano imperio accidêre, Pauli Orosij historiam secutus est. Fulg. lib. 8. cap. 13. Mahometvs homo illiteratus psorsum, habuit magistros & consultores Christianos duos Sergium monachum Arianum, & Ioannem Nestorianum: cu̅ Iudaeo Thalmudista. Sergius illi pertinaciam Arianam, Ioannes Nestorianam, Iudaeus commenta Thalmudica commendauit. Ergo vt faciliùs ad se omnes nationes traheret, ex Iudaeo tradidit circumcisionem: ex Christianis frequentes ablutiones, & quasi baptismata: & Christum negauit esse Deum, etsi Dei verbum esse fateatur. Lud. Viues de Veritate fidei lib. 4. Bartolvs I. C. neotericoru̅ princeps, cu̅ quid co̅mentaretur, neq; leges in promtu reperiret, Franciscum Tigri Pisanu̅ professorem consulebat. Richardus ex Diplouatio recitat. in Practicis. Obedientia. Obedire alteri, huius est loci. Vt hoc vel ristè, vel stultè, vel libidinosè, vel crudeliter fit, ad alios atq; alios titulos referri debet, f. 3320. Christi Saluatoris auctoritatem apud suos Discipvlos quis satis ostendere potest? qui eius dictis obedientes fuêre, cùm eo mitteret in castellum, vt asinam cum pullo adducerent. Non interrogabant, cur iam equitare vellet, qui hactenus pedes fuerat: non diffidebant quicquam: non dubij erant, an abducendi asinam facultas daretur. In nuptijs Canae Galileae iussu eius citò hydriae replebantur aqua. Petrus hamum in mare mittere iussus & extrahere piscem, vt inueniret numum tributi, sine mora paruit. Aethiopvm traditur mos, vt delinquentes aureis catenis vinciant: & quos morti destinassent, per lictorem signu̅ mortis illis rex mitteret: ipsi???; accepto signo, protinus mortem sibi consciscerent, eo genere lethi, quod quisque delegerat. Alex. lib. 3. cap. 5. Agidi regi Spartano in Arcadia, cùm infesta signa stante in procinctu exercitu inferre hostibus intenderet, ex maioribus natu Spartiatis quidam inclamauit, velle eum malum malo tollere. praeproperum ex Argis receptum significans intempestiua praesente alacritate velle eum corrigere, vt est apud Thucydidem. Quod cùm audiuisset Agis, obtemperauit ac receptui cecini, victor???; euasit. Plut. an Seni tract. resp. Magistro Sarpedoni Catonem iuniore̅ dicto audientem perhibent fuisse, & fecisse, quicquid ille iuberet: sed causam requisisse singulorum, & ratione̅ percunctatu̅. Plut. in Catone. Sialandi Regneri regis licet pueri consilium sequuntur. Vide Tit. Indoles prudentiae. Vitoldus dux Lituaniae tam terribilis erat Svis, vt ad leuem ipsius nutum iussi semetipsos suspendio necarent. Aen. Syl. in Mechanicis. Evphranor Athenis duodecim deos pingens, de idea Iouis Grammaticum consuluit. Is Homericos versus Iliad. [Greek words]. de Ioue recitauit: [Greek words]. quibus recitatis, iam se archetypum habere Euphranor respondit. Alij verò Phidiam statuarium Iouis Olympici statuam ex ebore ex his Homeri versibus sculpsisse testantur, in solio sedentis, & vertice suo ad tecti lacunar vsque pertingentis. Eustath. Iliad. [Greek words]. PLACITA, VOLVNTATEM aliorum non sequi. in Theoricis. Creon dum mauult animo suo quàm rectis consilijs obtem perare, & suos & se funditùs perdidit, apud Sophoclem in Antigone. Proinde Chorus exdamat: [Greek words]. id est, Vt sis felix, longè primum Sapere est. Plato Cyrenaeis rogantibus leges scribere noluit, ob nimia̅ illorum felicitatem. Plut. ad Principem indoctum. Pericles àpopulo subinde exciratus, non gessit ei morem, allegans non esse commentatum se. Plut. de Instit. liberis. Demosthenes, vocantibus eum ad consilium proponendum Atheniensibus. denegauit: ac, Non sum, inquit, meditatus. Idem. in Practicis. Non obedire. Consule locum Stultitiae, Monita aliorum spernere, f. 2036. Item Perfidiae subditorum, Liberorum, Vxorum, Seruorum, quatenus non obediunt, f. 3472. 3498. Anno 1590. Rodolphus II. Imp. legatos, & c. Vide f. 263. SVBIICERE SE ALTERI. DEDERE. Consule locum Seruitiuis. Illic fortuita subiectio, hîc voluntaria, perpenditur, f. 818. & sepp. Bellice. Apud Persas, terram & aquam offerre, deditionis signu̅ erat. Quare Darij legati cùm ab Atheniensibus magnificis verbis terram & aqua̅ peterent, ab eisdem alij in barathrum, nonnulli in puteos praecipites acti sunt. Alex. lib. 4. c. 7. Apud Laced ae monios scutis positis, manus excutere: in singulari pugna, vox, Herbarn do, se victum fateri significat: sicut olim bello capti, cùm salutem peterent, in discrimine extremo salutem dicere ceperunt. [Greek words]. Idem. Athletarvm mos erat, vt in certamine victi, digitum aut manum exerendo, pacem peti ostenderent. Idem. Apud Gallos & Hispanos brachia & manus inermes tendere: apud Romanos capita scutis subdere, & arma tradere, deditionis signum erat. Quare Pompeiani in pugna Pharsalica passis palmis salutem petiêre. Iunctis velatis???; manibus supplicare, aut cum infilis & mentis prodire, apud Grae cos manus inermes dare, Indis cum pateris occurrere, & vina libare, aut ex Solis ara accensis facibus obuiam prodire, in fidem venire & potestatem, signum fuit. Neque enim decebat illos, qui passis palmis in deditionem venissent, morte afficere, aut in eos velut hostes insultare. Ibidem. Oeconomice. Vide Titulum [Greek words], f. 2917. 3595. Themistocles vxori nihil denegare poterat. Eapropter filius eius Diophantus per iocum dicere solebat: Quod mihi placet, idem & matri. Quod matri, idem Themistocli patri. Quod Themistocli, idem Atheniensi populo. Quod Atheniensibus, idem Graecis reliquis. Ergo quod Diophanto, etia̅ Graecis. Plut. de Lib. educatione. NON SVBIICI. Vide locum, Libertatis studium, f. 1742. 3051. Evagoras Cypri tyrannus à Teribazo Persarum regis Artaxerxis duce arcta obsidione pressus, regi quide̅ annuum tributum pendere, & relictis caeteris Cypri vrbibus vnius Salaminis possessione contentus viuere voluit, sed vt regi Persaru̅ tanqua̅ seruus hero se subiectum fore profiteretur, nunquam adduci potuit. Diod. lib. 15. Vngari co̅tra Sigismundum Vngariae & Bohemiae rege̅ XXXII. co̅iurarant. Detectis insidijs, capiu̅tur omnes, Buda̅???; deducti securi percussi sunt. Stephanus Contus coniuratoru̅ princeps, cu̅ supplicio afficeretur, armiger eius Chioka ingenti eiula???u morte̅ Dominiprosecutus, à Sigismundo compellatur: Iam dominus tuus ego sum, qui tibi magis ??? truncus ille prodesse possum. Ad haec puer: Nunqua̅ ego, inquit, Boëmico porco inseruia̅: in partes mille discerpi malo, ??? à domini magnanimitate desciscere, cui Boëmi omnes pare̅ animu̅ p̅stare non possent. adeo???; ceruice̅ lictori vltrò praebuit. Bonfin. lib. 2. Dec. 3. PERMITTERE, LIBERTATEM DARE, POTEstatem facere, Concedere. Qvid. Arcanam criminationem. Alexander Magnus allatam à matre Olympiade epistolam, qua arcana crimina & delationes contra Antipatrum co̅tinebantur. vnà legenti, vt solebat, non prohibuit Hephaestioni: caeterùm ea lecta, detraxit sibi annulu̅, atq; ori illius si [216] gnum impressit. Plut. in Apoph. & orat. 1. de Alex. fort. Nuptias. Callias Athenie̅sis vir clariss. & summus Pisistrati hostis, filiabus tribus, posteaquam nubiles extitêre, hoc magnificentissimum munus est gratificatus, vt quem sibi vnaquaeq; vellet ex omnibus Atheniensibus sponsum deligeret. Herod. lib. 6. Incestum. Qvidam ex Persarum consiliarijs, cùm Cambyses rex ab eo quaesiuisset, an sororem legitimè posset sibi matrimonio iungere? nulla lex, inquit, rex hoc permisit vnqua̅: sed alia maior lex est, licere regi facere quicquid libeat. Sab. lib. 9. cap. 11. Adulterium. Stratonica Deiotari Galatarum regis vxor, cùm aduersante valetudine se concipere non posse videret, viro persuasit, vt cum alia coiret: ad eum???; deduxit Electram cubicularem suam ministram, moribus atq; forma insignem: ex qua Deiotarus aliquot filios procreauit, quos Stratonica, post viri mortem, non secus ac suos aluit, atq; in regno succedere permisit. Fulgosus lib. 6. c. 7. Regis eligendi arbitrium. Martinvs rex Aragonu̅ XV. moriens sine liberis, Aragoniae regnu̅ subditoru̅ iudicio reliquit, vt scilicet propinquiorem ac meliorem virum, & cui iustiùs regnum deberi videretur, ac tutiùs committi posset, eligerent. Illi ergo Ferdina̅dum Ioannis Castellae regis F. ex Leonora Martini sorore, multis alijs spretis competitoribus, elegerunt. Marineus lib. 11. rerum Hisp. Caedem hostis. Apud Rom. stipendia non facientibus, licet aliàs versarentur in castris, hostem feriendi vel vulnerandi ius non erat. Proinde Cato maior in epistola quadam scribens ad filium, ei praecepit, si exauctoratus esset completis stipendijs, vt reuerteretur domum: aut si remaneret, copiam à duce vulnerandi & occidendi hostis peteret. Plut. in quaest. Rom. Mortem. Mortis optio data. Eurydicae Olympias post mortem Alexandri Magni in potestatem redactae gladium misit, laqueum, & cicutam, vtro vellet vteretur. Plutarchus. Qvibvs. Improbis. Chij quidam Spartae peregrinantes à coena peruomuerunt & percacarunt sellas Ephororum. Quod vbi compertum est factum à Chijs, per praeconem edici iussêre Spartani, Chijs licere intemperanter agere. Plutarchus. Damnatis. ???, id est, Dicas tria de curia. Antiqvitvs ijs, qui iudicu̅ sente̅tijs fuissent ad capitale supplicium condemnati, priùs, quàm ad mortem ducerentur, ea facultas concedebatur, vt vino cibo???ue expleti, tria quaedam, quaecunque lubitum esset, dicerent. Quae simul atq; dixissent, promulgata damnatione producebantur ad supplicij locum, [Greek words] olim vocatum. Erasmus in Adagijs. PROHIBERE, VETARE. Batto, cùm in Cleanthem versum in comoedia fecisset, interdixit schola Arcesilavs. Vbi verò poenitentia ductus satisfecit Cleanthi, redijt cum eo in gratiam. Plut. de Dignoscendis adulatoribus. Plato in Theaeteto significat apud Lacedaemonios hunc fuisse morem, vt in publicis certaminibus neminem cogerent ad co̅gressum, sed legem edicebant, [Greek words], id est, aut abire aut exui, hoc est, separare certamini, quòd campestriati luctarentur olim, caetera nudi. Eras. in Adagijs. Mithridates rex à Cn. Pompeio ad Euphrate̅ fusus, in Armenia̅ ad Tigranem soceru̅ contendit. Qui & regno ipsi interdixit, & centu̅ talenta in caput eius pronunciauit. Plut. in Pomp. Ferunt Ivlianvm Caesarem cu̅ feminam Christianam iuuene̅ videret cu̅ puero mammae admoto procurrere ad supplicium martyrij consequendum, vetuisse ne Christiani plecterentur morte: non vt feminam festinantem ad mactationem seruaret, sed quia illos post mortem ab alijs Christianis in Deorum numerum referri criminabatur. Bodinus lib. 4. Daemon. c. 3. IMPEDIRE ALIVM. Qvid. Venerem. Cercopas, Lydius Hercules, quòd sibi cum Omphale cubanti, petulantiùs obturbarent, amicae iussu vinctos de claua suspendit. Vnde [Greek words], obstrepere, obturbare. Erasmus in Adagijs. Acroasin. C. Plinivs cùm recitatorem quiddam perperam pronunciantem amicorum quispiam reuocasset, & vt repeteret iussisset: Quid, inquit, an intellexeras? Quum ille annuisset: Cur ergo, inquit, reuocabas? Decem amplius versus ista tua interpellatione perdidimus. Eras. lib. 8. Apoph. Iter. Spitigneo II. Boëmorum principi, equitanti occurrit quaedam vidua, rogans, iustitia̅ sibi administrari. Expectare princeps illa̅, dum reuerteretur, iubet. Contrà illa, moram ha̅c sibi periculosam allegat, quoniam vadimonium in proximam horam constitutum sit. Ablegat illam Princeps ad alios iudices ordinarios. At illa exclamat: Illum, non alios, sibi à Deo constitutum esse iudicem. Ergo ab equo descendit, cognitioni???; ampliùs duas horas vacauit. Dubrauius lib. 8. Qvomodo. Voce. Interpellare. Philippus Macedo, cùm paupercula Anvs postularet, vt ipse de causa sua cognosceret, eum???; identidem interpellaret, negauit vacare sibi. Ibi vociferans anus: Ergo noli, inquit, regnu̅ agere. Quo ille dicto defixus, non istam modò, verumetiam alios confestim diligenter audiuit. Plut. in Apoph. Facto. Interturbare. Cyrus rex Persarum, relaxata aliquantum captiuitate Iudaeorum, quinquaginta millia hominum ex eis ad instaurandum templum regredi fecit. A`` quibus prima cepta fundamenta, & altare constructum est. Incursantibus autem hostibus Vicinis, & praesertim Samaritanis, dilatum opus fuit vsq; ad Darium. August. lib. 18. de Ciuit. Dei, c. 26. NON IMPEDIRE. P. Piso orator, interpellari nolens, praecepit seruis suis, vt ad quaesita responderent, nihil praeterea loquerentur. Post cùm consulem Clodium demereri vellet, imperauit eum inuitari: & magnificum, vt fit, epulum parauit. Insta̅te hora, caeteri aderant, Clodius expectabatur: misit???ue saepiùs Servvm suum vocatorem visum, venirétne. Vespera iam, cùm spes non esset venturum: ibi famulo: Quid, inquit, vocasti eum? Ego verò, infit. Quin igitur venit? Ibi ille: Nempe negauit. Cur ergo id non ilicò dixisti? Quia non rogasti hoc. Plutarchus de Garrulitate. COGERE, VIM INFERRE. Vi, Armis. Hercvli mos erat res alienas vi abducere, non dolo. Hinc natu̅ prouerbium, [Greek words], Frustra Herculi, subaudi, calumniam struxeris. in eos, qui sic omnia sua negotia gerunt, vt nemo queat aut audeat calumniari. Erasmus in Adagijs. Cùm Diomedes & Vlysses communi opera sublato Palladio, redirent noctu. Vlysses quo facti gloriam in se vnum transferret, destinabat occidere Diomedem praecedentem, ac Palladium secum portantem. Itaque cùm ensem in caput illius à tergo vibrasset, Diomedes, animaduersa ad lumen lunae gladij vmbra, subtraxit se plagae, correptum???ue Vlyssem, vinctis manibus praecedere compulit, gladio lato subinde caedens illius tergum. Hinc Diomedea necessitas. Suidas ac Zenodotus. Pyrrhum filij adhuc pueri rogarunt, cuínam relicturus regnu̅ esset? Respondit: Ei, qui gladium habebit acutissimum. Plut. in Regum apophth. Cu̅ Parisienses anno Christi 1590. à rege Galliae, &c. f. 263. Foedere. Gelo Syracusanorum tyrannus cùm fortissimè arma cu̅ Carthaginensibus contulisset consecutus ingenti praelio victoriam, non antè pacem orantibus dedit, quàm hoc quoq; foederé cauisset, ne deinceps liberos suos Saturno immolarent. Plut. de Tarda dei vindicta. LEGE. Nvma Romanorum res vt vites putare cogerentur agricolae pigri alioqui circa pericula arbusti futuri, religionis necessitatem illis imposuit, quando ex imputata vite dijs libari vina, nefas statuit. Plin. lib. 14. cap. 12.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? ??? ??? ??? ??? Voluminis Primi Liber III. De Animi Facvltatvm atque Functionum notis. ANIMI RAPTVS. ECSTASIS. Ecstasin quis non immeritò inter Paßiones subsequentes Animi motu̅ referat, quatenus Priuationem functicnu̅ animalium consuetarum denotat. Cui ipsi tamen propter earundem vt insolitam sic liberiorem agitationem inter Actiones primum locum iure aßignabimus. Sacra. Exempla quaedam ex Contemplationis loco peti possunt, f. 22. 1382. 3812. item ex Tit. Prophetarum, f. 1338. Est autem veluti mors quaedam philosophica, expaciante animo contemplationis alis, mox tamen ad suum reuertente carcerem. Pavlvs apostolus in Apostolatu confirmatus, raptus est vsq; ad tertiu̅ coelum, vtru̅ in corpore an extra corpus, nescit, De??? scit: audiuit arcana verba, quae non licet homini loqui. Hinc demùm in illam prorupit voce̅: O`` altitudo diuitiaru̅ sapie̅tiae & scientiae Dei, quàm incomprehensibilia sunt iudicia eius, & inuestigabiles viae eius? Quis enim cognouit sensum Domini, aut quis consiliarius eius fiut? aut quis prior dedit illi, & retribuetur ei? Quoniam ex ipso, & per ipsum, & in ipso sunt omnia: ipsi gloria in secula, amen. Marul. lib. 2. c. 4. Simon Petrus cùm in coenaculum circa horam sextam oratum ascendisset, cecidit super eum me̅tis excessus: & vidit coelum apertum, & inde vas quatuor initijs submitti, immundis animalibus plenum, sed quae à Deo mundata dicerentur. Ex quo significatum est, gentiles quoque, qui planè immundi errorum inquinatione erant, per fidem Euangelicae veritatis mundandos, & ecclesiae gremio excipiendos esse, sicuti & Iudaeos. Ibidem. Ioannes apostolus: Fui, inquit, in spiritu, Dominica die, & audiui & vidi, ea vtiq; quae in Apocalypsi co̅memorat. Quorum praestantiam D. Hieronymus admiratus, ait: Apocalypsis Ioannis tot habet sacrame̅ta, quot verba. Parum dixi, in verbis singulis multiplices latent intelligentiae, & pro merito voluminis laus omnis inferior est. Ibidem. Romvaldvs abbas, ordinis Camaldulensis auctor, cùm ad Sutrij montis monasterium venisset, & ibidem sacra celebraret, aliquamdiu in ecstasi raptus stetit: & Psalmorum interpres factus est, quorum paulò antè nelector quidem satis idoneus fuerat. Ibidem. Franciscvs in ecstasi vidit fulgente̅ Saluatoris nostri crucem, vidit sanctu̅ Seraph, à quo Seraphicus dici meruit. Inde singulari quodam priuilegio Dominicae crucifixionis cieatrices corporaliter gessit. Idem, & Sab. lib. 2. c. 6. Elizabetha virgo, Comagiensis monasterij decus, cùm sesa coelestium contemplationi penitùs dedidisset, obstupefactis interdu̅ corporis membris ac sensibus, diu veluti exanimis iacebat. Inde illi non pauca, quae futura erant, diuinitùs reuelata fuisse perhibent: librum etiam, qui Viarium Dei dicitur, angelo dictante, ab ea scriptum. Marul. lib. 2. c. 4. D. Thomas Aquinas iugi & assiduae contemplationi ita sese assuefecerat, vt frequenter in mentis ecstasim cadens, asta̅ tibus mortuus videretur: interim tamen recondita diuinaru̅ literarum mysteria hauriebat: & ad se reuersus, fructum huius philosophicae mortis docendo simul & scribendo alijs quoq; communicabat. Praedicari audio Ioannem Scotum, quo nemo subtilius diuinas tractauit literas, animo linqui solitum, ac velut exanimem eodem, quò deprehensus esset, loco, per diem interdu̅, & ampliùs, immobilem sedisse, mente & sensibus sopitis, aut certè procul à corpore aberrantibus: atq; ita demùm ab hominibus eius rei ignaris pro defuncto elatum. Sab. lib. 7. c. 4. Exemplorum, & Iouius in Elogijs. Profana, Impia, Magica. Epimenides Cretensis, item Aristeas Proconnesius, poëtae & philosophi clarissimi, corpus quandocunq; libitum esset relinquere, & animo liberè per orbe̅ vagari, atq; in corpus denuò redire potuerunt: quod tamen alij de contemplatione & ecstasi intelligi volunt. Aristeae certè anima̅ corui effigie è corpore egressam narrant. Quam nacti occasionem inimici, Cantharidae dicti, corpus ita affectum flammis co̅cremarunt, est???ue menti peregrè redeunti velut vagina gladio ademta. Plinius lib. 7. c. 52. De Hermotimo Clazonmenio huiusmodi fabulae narrantur. Animam eius extra corpus euagatam, per multos annos peregrinatam, varijs in locis futura praedixisse: vt imbres magnos, siccitates, terraemotus, pestilentias, alia???; id genus, iacente interim corpusculo: tum eam longo temporis interuallo corpus, veluti exuuium quoddam intrasse, id???ue excitasse. Id cùm saepenumerò egisset, vxori???; mandasset, vt à suo discessu nemo neque ciuis neq; alius homo corpusculum attingeret: quidam domum ingressi, à muliere precibus impetrarunt, vt nudum immobilem???; humi iacentem spectarent Hermotimum, quem ij igni facto cremarunt: existimantes, anima reuersa, & quò se reciperet non inueniente, ipsum prorsus moriturum. quod & accidit. Caeterùm Clazomenij Hermotimo fanum dedicarunt, in quod mulieribus ingredi non licet, ob causam expositam. Apollonius in Historijs mirabilibus. Plut. verò de Socratis genio animam corpore non excessisse scribit, sed dum obsecundat & laxat genio vinculum, permisisse ei liberum & vagum cursum, vt multa foris conspecta & audita renunciaret. Eos verò, qui corpus sopiti extinxerunt, supplicium in hodiernum vsque diem in Tartaro persoluere. Presbyter fuit quidam nomine Restitvtvs in paroecia Calamensis ecclesiae, qui quando ei placebat, rogabatur aute̅, vt hoc faceret ab eis, qui rem mirabilem coràm scire cupiebant, ad imitatas quasi lamentantis cuiuslibet hominis voces, ita se auferebat à sensibus, & iacebat simillimus mortuo, vt non solùm vellicantes atq; pungentes minimè sentiret, sed aliquando etiam igne vreretur admoto, sine vllo doloris sensu, nisi postmodum ex vulnere. Non autem obtinendo, sed non sentiendo non mouere corpus, eo probabatur, quòd tanquam in defuncto nullus inueniebatur anhelitus: hominum tame̅ voces, si clariùs loquerentur, tanquam de longinquo se audisse postea referebat. August. lib. 14. de Ciuit. Dei, c. 23. Lamiae non absurdè [Greek words] assimilari possent: qui velut rapti extra sese, sensu???; omni & motu priuati, iacent exanimis fimiles, & pòst ceu ex profundissimo expergefacti somno, aut à morte ad vitam reuocati, redeunt ad sese, & miras fabulas, mira???; commenta narrant. At in has cogitationes se ingerens daemon, earum seriem texit, hanc???; variat mira arte & scitè, repetitis praeteritis, annexis praesentibus, & aspersis etiam quibusdam admonitionibus de futuris, ne in suspicionem anilium fabularum, aut temerè cogitatarum ineptiarum veniant: inducta etia̅ persuasione, vt coràm spectasse, quae diabolus offudit, imaginentur. Ita dementat eos, quos ad talia vsurpat, vt sui prorsus non sint compotes: sed velut [Greek words], ea agitent mente, in ea???; intueantur, quae daemon obijcit: ex sese nihil faciant, nisi quantum aliquando permittitur, & id quidem vt plurimùm est ridiculum. Vierus lib. a. c. 28. de Praestig. daem. Iacobus Sprangerus ex maleficarum quas igni damnauit co̅fessione id Magos confiteri narrat, se in ecstasi easdem res percipere, quas, si corpore adfuissent, pariter percepissent. Augustinus quoq; lib. 19. de Ciu. Dei ait, Praestantij patre̅ tanta ecstasi saepe abreptu̅ fuisse, vt reuerso spiritu se fuisse versum in equum affirmaret, commeatum???; in castra cum equis alijs importasse: cùm tamen ipsius corpus exanime iaceret domi. Bodinus lib. 2. Daemon. c. 5. Turretanus Praeses, Magam quandam in Delphinatu cubantem ad ignem, manente domi corpore, in ecstasin abreptam fuisse asseruit: & quia nihil intelligebat, neq; clamore excitabatur, grauissimis virgae ictibus ab hero caesam, tum etiam vt [224] viderent an de hac vita decessisset, ignem partibus, quae maximè valent sensu, fuisse subiectum, nec propterca euigilasse. Eam itaq; iacentem ab hero hera???; mortuam esse existimantibus, ibi derelictam esse: manè iacentem in lecto inuentam. Quod cùm miratus herus quaesiuisset, quid rei contigisset ipsi, exclamante̅ suo sermone dixisse: Ah here quàm verberasti me? Id hero apud vicinos narrante, aliquem dixisse, Saga est: ideo???; no̅ destitisse herum, donec illa rem fassa indicauisset se animo coetum Magorum adiuisse. Bodinus lib. 2. Daemon. cap. 5. Hier. Cardanus Mediolanensis de seipso scribit li. 8. de Var. reru̅, cap. 43. quoties velit, sese in ecstasim transire, ita vt voces quidem astantium leuiter audiat, non tamen intelligat, vellicationem validam & ne podagrae quidem dolores prorsus sentiat, id???; solum sentiat, quòd sit extra seipsum. Huius initium à capite fieri, maximè à cerebello, diffundi???; per totam dorsi spinam. Sentire se in principio quandam circa cor separationem, quasi anima abscederet, toti???; corpori co̅municari rem hanc, quasi ostiolum quoddam aperiretur. Addit & illud, videre se omnia, quae velit, oculis, non vi mentis, & imagines illas perpetuò moueri, vtputa lucos, animalia, orbes, & quaecunq; cupit. Causam esse putat virtutis imaginatricis vim, visus???ue subtilitatem. Bodinus verò libro secundo Daemonomaniae, cap. 5. eos, qui voluntariè inter vigilandum patiuntur istud, Magos esse confirmat: praesertim cùm Cardanus ipse fateatur in lib. de Reru̅ var. ad fine̅, patre̅ suu̅ triginta annos familiare̅ spiritu̅ habuisse. Sic plerunq; patres sortilegi informant liberos, vt in mentis excessum rapiantur: quò pertinet illud Virgilianum de Maga Aeneidos 6. ???quae se promittit soluere mentes. ANIMI IMPOTENTIA ET STVPOR EX Timore. Nabal Ziphaeus nuncios Dauidis regis exulis co̅meatu̅ placidissimis verbis petentes ebrius inhumaniter reiecit. Dauid ad excindendam Nabalis domum se accingens, ab Abigaële Nabalis coniuge placatus propositum mutauit. Quae cùm postero die Nabali rem omnem indicasset, prae animi defectione intra decem dies interijt. 1. Reg. 26. Macedones contra L. Paulum Aemilium ad Pydnam pugnaturi, conspecta noctu eclipsi, obstupuére penitùs, Perseo regi & Macedonico imperio exitium portendi augurantes. Plutarchus in Aemilio. Conspirauerat M. Brutus cum Cassio in Iul. Caesarem, & arcanum ipsum Brutus Porciae vxori, Catonis filiae, detexerat. Quo die aute̅ facinus aggressuri erant, Porcia vehementer euentus expectatione commota, ac moli impar curarum, aegrè continebat se domi, atq; ad omnem strepitum ac vocem in modum bacchico furore percitarum exiliens, vt quisque à foro regrediebatur, quid ageret Brutus, requirebat: alios mittebat eò assidué. Postremò longiore temporis tractu non substiterunt vltrà corporis vires, sed animo fluctuatione aestuante fatiscens elanguit: ac priùs, quàm recipere se in cubiculum potuit, repentè inter suas sedentem, animi defectus, atq; imme̅sus animi stupor corripuit, color???; immutatus est; ac suppressa semel vox. Ancillae eo viso clamorem sustulêre, concurrentibus???; ad fores vicinis repentè fama dilata est ac sermo dissipatus, mortuam esse. breui tamen animum recepit, & ad se redeuntem mulieres refouêre. At Brutus eo fibi allato rumore haud immeritò commotus, non reliquit negocium publicum tamen, neq; ex animi motu ad priuatum incommodum decucurrit. Plut. in Bruto. Moerore. Hecvba Troianoru̅ regina, cùm in seruitute̅ abduceretur, in cané fertur transformata, quòd prae stupore homine̅ exuisse, ob maledicentiam autem canis videretur naturam induisse. Niobe Amphionis vxor, sex filijs marib. totidem???; filiab. ab Apolline & Diana, quorum matrem Latonam prae se contemserat, interfectis, prae dolore diriguit: ita???; à poëtis in saxum conuersa fingitur. Ouid. lib. 6. Metam. Psammenitvs vel Samnietus Aegyptiorum rex à Cambyse regno exutus, cùm videret filiam ancillari vestitu induta̅, ad hauriendam aquam mitti, & filium cum plerisq; aequalium ad supplicium abduci, immoto stetisse vultu dicitur. At cùm ex amicis quendam olim ditissimum circumire videret stipem mendicatum, effusis eum prosecutus est lacrymis. Rogatus causam à Cambyse, cur in liberorum calamitate tacitus vnius seniculi calamitatem tam impotenter ferret? respondit: Fili Cyri, domestica mala grauiora sunt, quàm vt lacrymas recipiant: at amicus deplorandus erat, qui è multis opib. in extremo senectutis limine ad summam in opiam redactus est. Herod. lib. 3. Cùm Albani à Romanis defecissent, M. Horatius Alba̅ ablegatus fuit, vt supplicium de Metio sumeret, vrbe̅???; solo aequaret. Is vbi ciues in potestate̅ redegisset, oppidum à fundame̅tis diruit, pepercit templis, multitudinem omnem Romam traduxit. In ea dirue̅da neq; tumultus fuit, neq; pauor, qualis captarum vrbium esse solet: sed inopinatum malu̅ animos Albanorvm silentio defixerat, & in primis obliuio quaedam eoru̅, quae agenda essent, subierat ciuium mentes: haud enim, quae asportanda crederent, quae???; relinquenda, in subito stupore expedire poterant. Pars domorum postib. haerere, pars errabundi cum gemitu atria lustrare, vt quae scire̅t haud multò pòst interitura: & iam equitum clamor migrare iubentium instabat, exaudiri???; fragor tectorum in ima parte vrbis procumbentium. Tum quisque pro se curribus & iumentis, quae poterat, quae???; ad manus fuere, raptim extulit, & quum continenti penè agmine abirent, publicam priuatam???ue fortunam miserantes alius alium cum lacrymis intuebatur. Sabellicus lib. 4. En. 2. Pusis ad Alliam Romanis, tanta vrbem incesserat perturbatio & stupor, vt si Galli ex acie vestigijs institissent fugientiu̅, hauddubiè Roma funditùs euersa fuisset. Plut. in Camillo. Persevs rex Macedonum praelio superatus à Rom. prae moerore penè amens, in amicissimos saeuijt. Plut. in Aemilio. Sivardvs nuncio accepto de Regneri patris, Danorum regis, ab Hella Britannorum rege serpentibus obiecti, morte, stupore attonitus, dum cogitabundus haeret, hastili, quod manibus tenebat, pedem absque vllo doloris sensu perforauit. Saxo lib. 9. Ira. Malachvs poëta Syracusanus ira furens rationis vsum amittebat, erat???; tum praestantior in carmine pangen do. Gyraldus in Hist. poëtarum. Amore. Obtutus eorum, qui in aetatis sunt flore, mutuus & quod emicat ex eorum oculis, siue id lumen, siue fluor sit, eliquat Amantes, & perdit cum voluptate dolore coniuncta, quam illi [Greek words] quasi dulcem amaram vocant. Neq; enim co̅tactu vel auditu perinde vulnerantur & afficiuntur, vt cùm aspiciuntur & aspiciunt. Namq; adeò penetrat & inflammat contuitus, vt semel rudes amorum sint censendi illi, qui Medicam naphtham, quòd ex interuallo ab igne incendatur, admirantur. Quippe speciosorum lumina, etiamsi ex spacio multum remoto mutuò amantes aspiciant, flammam tamen in amantium animis accendunt. Plur. lib. 5. Con. quaest. 7. Alexander Magnus, deuictis Persis, vt memoriae prodidit Plutarchus, cùm captiuas spectaret specie corporis magnitudine???; praestantes, iocans inquit: [Greek words]; cùm enim posset oculorum desideria satiare, noluit tamen parere libidini, temperanter???; se admodum in ea victoria gessit. Apud Herodotum quoq; in Terpsichora Legati Persarum, molles eneruati???ue viri, accepti magnificè ab Amynta Macedonu̅ rege, cùm quererentur, quòd adductas in conuiuium mulieres, contra???; se sedentes, non liceret attrectare, dixerunt, Praestitisse ipsas primò non venisse, quàm profectas eò, è regione???; sedentes, oculorum dolores ipsis gignere. Eustathius in tertium librum Iliadis, cùm verba illa Homerica interpretaretur, [Greek words]: dictum istud nimis gra̅maticè reprehendit, quòd nequeant aegritudinem afferre oculis, quae dulce desideridum visae inserunt. Plautus quoq; Asinaria eunde̅ modum loquendi vsurpauit, vbi induxit intemperantem perditu̅???; patre̅ cum amica Filii, inspectante illo, accubantem, atq; ipsum ita interrogantem: Nunquid na̅ tibi molestu̅ est, mi gnate, si haec nunc mecum accubat? Cui filius respondet: Pietas pater oculis dolorem prohibet: quanquam ego istanc amo, possum equidem inducere animum, ne aegrè patiar, quia tecum accubat. Victorius lib. 2. Var. lect. c. 5. Gavdio. Interfecto Caligula, cùm Clavdivs, qui sese metu periculi abdiderat, in angulo latens à militibus ad imperium raperetur, prae gaudio simul & metu pedibus insistere minimè valens, sublatus in humeros in castra deportatus fuit. Iosephus lib. 19. c. 2. Antiq. Admiratione. Romam petentib. Gallis, fugientib. Vestalibus, deorum sacerdotes, senes???; consulares & triumphales, non sustinueru̅t vrbem relinquere: sed quae augustissima vestis est thensas ducentibus triumphantibus???;, ea vestiti, & Pontifice maximo praeeunte verba Fabio, deos precati, quasi pro patria semetipsi deuouentes, in foro eburneis sellis, cum eo consederunt ornatu, quod sors ferret expectantes. Brennvs Gallorum dux tertio pòst die ad vrbem signa tulit. Ingressus vrbem apertam porta Collina, relicto ad Capitolium praesidio, per forum descendens substitit, miraculo virorum [225] eo ornatu & silentio considentium: quòd nec assurgere̅t aduenie̅tib. hostibus, neq; vultum colorémve mutassent: sed soluti & intrepidi scipionib???, quos manu teneba̅t, innitere̅tur, & in se mutuò versi, quiescerent. Huius rei co̅moti Galli miraculo sunt, diu???; cunctatio eos attrecta̅di accedendi???; velut augustiores tenuit. Plut. in Camillo, &Val. lib. 3. cap. 2. Stvdio. Marachvs, vel Malachus, Syracusanus, non nisi mente alienatus versus faciebat: vt non suo, sed dei cuiusdam ore loqui videretur. Gyraldus in hist. Poët. ex Aristotele. OBLIVIO. Obliuionem hîc consideramus non tanquam Animalis facultatis vitium (sic enim ad Primum librum pertineret) sed vt Perturbationis pedissequa interdum at??? nota existit. Carolo VIII. post regnum Neapolitanum occupatu̅ in Galliam reuersuro, Veneti cum Pontifice Alexandro VI. Maximiliano Imp. & Ludouico Mediolanensi principe foedus percussêre tanto silentio, vt Philippvs regis Gallorum legatus, Venetijs quotidie in curiam veniens, & à legatis reliquis appellatus, nihil tamen eius cognoscere potuerit. Itaq; postridie quo scripta lex est, in curiam vocatus à principe, foedus percussum vbi intellexisset, & nomina foederatorum cognouisset, mens penè homine̅ reliquit: tametsi Princeps ei dixerat, ea quae fecissent, non propterea esse facta, vti bellu̅ cuiqua̅ inferrent, sed vt, si inferretur, propulsare̅t. Demùm reuocato ad se paulisper animo: Quid, inquit, meus rex in Gallia̅ reuerti non poterit? tu̅ Princeps: Ille verò, inquit, poterit, si redire amicus volet, nos???; illum rebus omnib. iuuabimus. Quo responso accepto discessit: atq; vbi curia egressus, in arcam descendit, ad scribam Senatus, qui eu̅ comitabatur, co̅uersus: Rogo te, in???t, sodes, mihi eum sermone̅ recenseas, que̅ princeps mecum habuit: nihil enim iam eius memini. Bembus lib. 2. Ven. hist. SERMO, ORATIO, considerata respectu Qvantitatis. Confer haec cum Volum. XXI. Lib. III. vbi Dictionem inter Species Exercitationis retulimus. fol. 3823. Magna, Alta. Clamor, Exclamatio. Causa Indicij. Lacones morem habebant non pulsandi fores, sed foris clamandi. Plut. in Laconicis. Suffragij. Apud Spartanos electio magistratuu̅ sic fiebat. Delecti viri in propinqua domo inclusi clamorem concionis, per quam candidatorum singuli transire taciti cogebantur, obseruabant: ignorantes cui fieret, tantum primu̅ vel secundu̅ vel tertium esse scientes. Cui plurimum & maximum clamore̅ factu̅ animaduerterent, hunc renuntiabant. Plut. in Lycurgo. Gaudij. Theramenes Atheniensium tyrannus, collapsa domo, in qua coenabat cum plurib. seruatus vnus, cùm ab omnib. beatus esset appellatus, elata voce clamauit: In quod tandem, inquit, tempus Fortuna me seruas? Hunc non multò pòst collegae in tyrannide excruciatum necauêre. Plut. in Oratione consolatoria. Philippvs Macedo, cùm eodem tempore accepisset haec tria nuncia: quòd equestri cursu quadrigarum Olympia vicisset: quòd eius dux Parmenio Dardanos expugnasset: quòd demùm vxor Olympias ei filium Alexandrum peperisset: illicò tensis manibus in sublime: At tu, ô Fortuna, pro tantis bonis leui aliquo me malo affice, exclamauit. Romani in nuptijs acclamabant Talassium, sicuti Graeci Hymenaeum. Plut. in quaest. Rom. P. Scipio Africanus ad Numantiam primùm nunciato Tiberij exitu exclamauit Homericum illud Odyss. ???: Sic pereat, quisquis designet talia facta. Plut. in Tiberio. Luctus, Moeroris. Croesvs Lydorum rex iam pyrae impositus, vt cremaretur, Solonis recordatus, Ante obitum neminem beatum dici debere, contendentis, alta voce nomen illius inclamare cepit. Cyrus admiratus insolentiam exclamationis, cùm causam huius ab eo didicisset, liberum esse iussit. Herod. lib. 1. Nonis Iulij, quibus è vita concessit Romulus, quas Caprotinas & Vulgi fugam appellant, Romani vrbe excede̅tes, ad Capreae paludem sacra facere consueuerant: dum???; ad rem diuinam vadunt, veterum praenomina, vt Caium, Lucium, Martium, alia???; prisca nomina inclamabant: sicut in Oschophorijs Athenienses, ob Aegei mortem, dolentium voces imitabantur. Alex. lib. 5. c. 4. Metus. Isis dum Osiridis à Typhone caesi cadauer persequitur, regis Aegyptiorum Malcandri & reginae Astartes puerum nutriendum suscepit, mammae vice digitum pueri ori inserens, & noctu quod in eo mortale erat ambure̅s. Regina infantem conflagrare animaduertens, vociferare cepit. Sic illum immortalitate priuauit. Plutarchus de Iside. Admirationis. M. Antonivs è Parthis exercitum reducens, fame confecto exercitu, cùm multi milites degustata herba lethifera morerentur, nec Parthi abscederent, identidem exclamasse fertur: O`` decem millia, admiratus Xenophontis copias: quòd illi, cùm longiore via ex Babylone recepissent se, atque cum hostibus dimicassent longè pluribus, euasissent incolumes. Plut. in Antonio. Indignationis. Archidamvs, Agefilai filius, telo conspecto catapultico, quod tunc allatum ex Sicilia primum erat, exclamauit: Papae, perijt viri virtus. Plut. in Apoph. Demosthenes in exilium abiens, ad arcem manus tendens, Ecquibus verò, exclamauit, belluis ô Minerua armipote̅s delectaris, Noctua & Populo? Plutarchus. Lycvrgvs rhetor quum ob immodica̅ linguae libertate̅ è co̅cione eijceretur, exclamauit: [Greek words]. id est, ô Corcyraea scutica, quàm multa vales talenta? Notans populum inutilem, magno tamen alendum. Plut. in vita Rhetorum. Contemtus, Despicientiae. Gilimer Vandalorum rex à Belisario in triumpho ductus Constantinopoli, purpurea veste indutus, vnà cu̅ omnib. propinquis suis, & Vandalis, qui proceritate corporu̅ & oris pulcritudine praecellebant, praecipuè spectaculum praebuit. Is, postquam in circo constitit, & Iustinianu̅ celso throno sedente̅, & populu̅ circu̅sistentem aspexit, fortuna sua ad rationem reuocata, illud Salomonis effudit: Vanitas vanitatum, & omnia vanitas. atque ipse pariter vna cum Belisario iussus ab ijs, qui purpuram Imperatoriam sustinebant, Imperatorem suppliciter adorauit. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Parva, Hvmilis, Svemissa. Talis ferè in Supplicibus reperitur. Quam Latinorum poëtaru̅ princeps Maro Tvrno erga Aeneam supplici tribuit. Mvlta. Mvltiloqvivm, Loquacitas, Garrulitas. Loquacitas dicitur tum respectu Quantitatis multorum verborum, vbi pauca sufficiebant: tum respectu Subiecti, de qua re no̅ oportet, vt quando Arcana produntur, vel vbi non oportet, vel quando no oportet. si spectes fidem, perfi da interdu̅: si conuersationis gratiam, molesta persaepe, & propterea popularitati contraria. Gellius li. 1. c. 15. Noctiu̅ [Greek words] vocat. Eva mater viuentium priùs legitur cum serpente, quam cum viro habuisse colloquium: quod illi & posteris damnosum fuit. Genes. 3. Cvrvs puer, Ca̅bysis Persaru̅ regis F. loquacior erat, partim propter institutione̅, quòd more Persaru̅ à magistro cogeretur & factoru̅ suoru̅ ratione̅ reddere, & ab alijs poscere, quu̅ ius diceret: partim ??? quu̅ discendi studiosus esset, multa semper ex praesentibus, quo pacto se haberent, ipse percunctaretur, & sciscitantibus alijs ob acumen ingenij expeditè respo̅deret. Has ob causas loquacitate̅ sibi conflauit. Verumenimuerò vt in eoru̅ corporibus, qui admodu̅ iuuenes supra aetate̅ creuerunt, elucet iuuenile quiddam, quod annorum paucitatem arguit: sic è. Cyri loquacitate non audacia relucebat, sed simplicitas & propensus ad amorem animus, vt quis ex ipso plura potius audiendi defiderio duceretur, quàm si tacenti adesset. Progressu inde aetatis, cùm parum à pubertate abesset, tum & oratione breuiore vtebatur, & sedatiori voce. Tanta item verecundia replebatur, vt etiam erubesceret, si quando cum senioribus esset. Neq; iam amplius adeò praeceps erat, catulorum more, in adeundis omnibus. Iraq; fiebat, vt & quietior esset, & in congressibus tamen omnino gratus atque iucundus. Xenoph. de Instit. Cyri lib. 1. Interpres Pindari admonet Ionvm esse multilo quentiam. Tonstrinas Theophrastus propter Considentivm illic loquacitatem [Greek words], h. e. sicca conuiuia appellauit. Plutarchus lib. 5. con. quaest. 5. Apud Romanos Citeria effigies erat quaedam arguta & loquax, quae ridiculi gratia in po̅pa vehebatur. Vnde M. Cato in M. Caecilium: Quid ergo dicerem amplius? quem ego deniq; credo in pompa vectitatum iri ludis pro citeria, ac spectatoribus sermocinaturum. Erasmus. Horatianus ille Garrvlvs, qui vadato respondere debebat, dubitat vtrum mallet Horatium deserere, an vadimonium. Erasmus in Adagijs. Homo nullius iudicij, sed tame̅ impendio verbosus & loquax, Talpa dictus est, populari conuitio. Quod primum dictu̅ est [226] in Ivlianvm Capellam, posteaquam venerat in publicu̅ odium: nam talpae nostri, vt caeci sunt, ita sunt aequè muti. Idem dictus est [Greek words], id est, simia purpurata. Ammianus lib. 17. Pavca. Oratio Pauca à Breui differt: quonia̅ ex ijs, quae de subiecto afferri possunt, res paucas affert: cùm Breuis res quidem omnes afferat, sed verbis paucis, f. 3824. Longa. Prolixitas Sermonis. Battvs Lyricus dum simulacra & statuas versibus ac hymnis celebraret, mensum excedebat legitimu̅, eande̅???, saepiculè cantilenam recinebat. Quod iterationis vitium & nimietatis inde etiam Battologia nuncupatur. Quo & Ouidium laborasse, Seneca scribit. Gyraldus de Poëtis. Cleomenes Cleombroti filius, quum Alter quispiam vteretur oratione plus satis prolixa: Ti, inquit, [Greek words], id est, Quid mihi de paruis magna facis pro oemia? Nam quanta res fuerit, tanta sit & oratio, qua vteris. Erasmus in Adagijs, ex Plut. apoph. Lacon. Pindarvs breuitatis studiosus, ode 4. Pythiorum valde prolixus in Iasonis Colchica nauigatione explicanda, seipsum colligens, inquit: [Greek words] [Greek words]. Sed redeo post longum tempus in viam: nam vrget hora. Sed tamen & ego via̅ noui compendiariam, cùm & multis alijs praecesserim in sapientia. Brevis. Breviloqventia. [Greek words], veluti prouerbio breuiloquentia̅ vocant, siue quod Lacedaemonii factis magis quàm eloquentia praecelluerunt, siue quòd in Apophthegmatis praecipuè valuerunt. Horum autem praecipua gratia, vt paucissimis verbis plurimum sententiae complectantur. Cuiusmodi sunt illa, [Greek words], id est, Si, responsum prolixae orationi legati. & [Greek words] solum totam occupans epistolam & [Greek words], id est, aut hunc, aut super hunc. Erasmus in Adagijs. Homerus Menelao ceu Lacedaemonio argutam breuiloquentiam affingit, [Greek words]. id est, Pauca quidem, verùm planè argutissima. Idem. Laërtius ex auctoritate Aristagorae Milesij resert, Chiloni, vni è septem, peculiarem fuisse breuiloquentiam. vnde genus hoc dicendi Chilonium appellat. Idem. Interpres Pindari breuilo quentiam tribuit quoq; Argivis, citans illud ex Vlysse furente Sophoclis, [Greek words]. id est, Argiua paucis multa fert oratio. Idem. De Pythagorae breuiloquentia haec refert Ausonius epist. 12. ad Paulinum: Est eten im comis breuitas: sic fama renatum Pythagoram docuisse refert, cùm multa loquaces Ambiguis sererent verbis, contra omnia solum Est, respondebat, vel non. O certa loquendi Regula: nam breuius nihil est, nec plenius istis, Quae firmata probant, aut infirmata relidunt. Nemo silens placuit, multi breuitate loquendi. Qvalitatis. Oratio Blanda. Solon congressus cum Croeso rege Sardeis, ab eo spretus est, quòd de felicitate nimiu̅ liberè respo̅disset. Vbi cùm Aesopvs fabularum scriptor admoneret illum, [Greek words], Quòd cum regib. aut quàm minimè aut quàm iucundissimè colloquendu̅ esset: Solon retorsit dictum hunc in modu̅: [Greek words], No̅ per Iouem, imò potius aut quàm minimè, aut quam optimé. Aiunt locum quempiam esse in Eleusine, vicinu̅ Anactoro, vocatum [Greek words], in quem non ingrediebantur, nisi bene ominantes. Hinc prouerbium de maledico, [Greek words]. id est, Hic vel in deorum co̅cione malè ominata loquetur. Erasmus in Adagijs. Affectata, Simplex. Octavivs Caesar genus loquendi secutus est elega̅s & temperatum, vitatis sententiaru̅ ineptijs, atq; inco̅cinnitate, & reconditorum verborum, vt ipse dicit, foetoribus. Suetonius. Aperta. Octavivs Caesar praecipua̅ curam duxit, sensum animi quàm apertissimè exprimere. Quod quò faciliùs efficeret, aut nec vbi lectorem vel auditorem obturbaret ac moraretur: neque praepositiones verbis addere, neq; coniunctiònes saepiùs iterare dubitauit, quae detractae afferu̅t aliquid obscuritatis, etsi gratiam augent. Cacozelos & antiquarios, vt diuerso genere vitiosos, pari fastidio spreuit. Suetonius. Obscura. Obmurmuratio. Aristophanes Nebulis Socratem scribit [Greek words]. Quod ipsum Alciblades apud Platonem in Symposio confirmat, in fuga ad Delium Socratem frementem & oculis audacter hostes simul & socios intuentem lento passu ex acie se illaesum recepisse. Otho Imp. postridie suscepti imperij fertur in augurando te̅pestate orta grauiter prolapsum, identidem obmurmurasse: [Greek words]; Suetonius. Mollis, Effoeminata. [Greek words]. Hesychius narrat [Greek words] quempiam, Sybaritam opinor, apud Graecos summo studio incubuisse, vt orationis quoq; genus haberet laurum & opiparum: inde???; iocum prouerbialem ortum, vt oratio nitidior & accuratior, Sybaritica diceretur. Ea solet carere fide. Nam veritatis simplex ac breuis est oratio: talis enim solet hominis oratio esse, qualis vita. Erasmus in Adagijs. Queribunda. Vide Titulum, Conqueri, f. 197. Libera. De Libertate dicendi consute locum Veritatis, f. 2833. Modulata. Cantus. Huc ex loco Vrbanitatis quaedam, f. 2948. Libro de Musica memorat Theophrastus, radices musicae tres esse, animi moerore̅, voluptate̅, & afflatum quasi furoris: quorum vnumquodq; de statu suo deffectat voce̅ & diuertat. Etenim moestitiae flebile & lamentabile genus delabescens in cantum habent. Hinc oratores in epilogis & histriones in lamentationib. delabentes videmus ad modulamina & vocem intendentes. Iam ingentes exultationes animi vel totum corpus, eorum quide̅, qui ingenio sunt agiliore, excita̅t, vt in motum numerosum exiliant plaudant???;, si tripudiare nequeant, insanias???; edant alias, atq;, vt Pindari verbis vtar, insole̅ti cu̅ iactatione ouent: modestiores verò hoc motu conciti, solam vocem ad cantandu̅ & vociferandu̅ atq; ad modulandu̅ conuertant. Supra caetera diuinus afflatus tam corpus quàm voce̅ de statu suo & gradu dimouet ac deflectit. Hinc fit, vt numeris bacchantes vtantur, & metris oracula fundant numine afflati: fanaticorum???; quotumque̅q; cernas citra metrum & cantum delirantes? Plut. de Musica. Aegyptii canunt in co̅uiuijs Manerote̅, quem aiunt rege̅ fuisse & inuentorem musicae. Alij hoc non esse nomen propriu̅ contendunt, sed genus loquendi, potantibus & epulantibus conueniens, quasi dicas, Secunda adsunt. Plut. de Iside. Apud veteres mos erat, vt in conuiuijs singuli Convivae sua̅ cantionem canere̅t. Quòd si quis cithara̅ accipere recusasset, vtpote musices ignarus, is per iocum accepto ramo laureo seu myrteo, cogebatur ad eu̅ canere. Porrò priscis hunc cane̅di fuisse more̅ testatur & Fabius, libro Institutionum primo: Vnde, inquiens, etiam ille mos, vt in co̅uiuijs post coena̅ circu̅ferretur lyra: cuius cùm se imperitu̅ Themistocles confessus esset, vt verbis Ciceronis vtar, habitus est indoctior. Sed veterum quoque Romanorvm epulis fides ac tibias adhibere moris fuit. Plutarchus primo Symposiacôn libro scribit, olim fuisse morem, vt in co̅uiuio primùm voce co̅muni deum canerent [Greek words], vt ait: deinde myrteum ramum vnicuiq; tradi solere, que̅ [Greek words] vocatum existimat, quòd is, qui eum accepisset, caneret. Pòst lyra circumlata, qui peritus artis fuisset, ea̅ accipiebat, canebat???;, sonu̅ chordaru̅ad vocem attemperans. Recusantib. aute̅ musices imperitis, [Greek words] carmen dicebatur, quod non esset vulgare, neq; cuiuis facile. Alij dicunt myrtu̅ no̅ solere ordine circu̅duci, sed à sponda ad spondam transferri, vt posteaqua̅ cecinisset is, qui in prima sponda primus sedebat, ei traderet, qui in secundo lecto primus accumberet, hic rursum tertij lecti primo: Deinde rursum primi lecti secundus, secundo loco in secunda accumbenti sponda traderet, eum???; ad modum per omneis iret. Haec fermè Plutarchus. Erasmus in Adagijs. Sunt qui putant Paeanas dictos fuisse non quidem [Greek words], à feriendo: sed [Greek words], quod placare significat: quoniam canebantur Olim istae cantilenae, vbi vel fame̅, vel peste̅ cessare precabantur, vel aliquod imminens malu̅ diuertere, diuino implorato auxilio. Inde Aesculapius Paeon dictus fuit ab Aristoph. in Pluto, quia morbos mitigaret. Natalis Comes Mythologiae lib. 4. c. 10. [Greek words] genus cantilenae est, quod canebatur victoribus, quos etiam honoris causa [Greek words] appellabant: vt, Iopaean, aut, Io triumphe: id???, disertè tradidit Athenaeus lib. 14. Tripudiantes autem eam cantilenam canebant. Muretus libr. 3. Var. lect. cap. 11. Boeotii primùm liberam ac pacatam agebant vitam, deinde mortuo Laio in varias calamitates inciderunt, vt illorum cantilena à laeto initio in luctum desijsse videatur. Inde prouerbium, Boeotica cantica Zenodotus vsurpare videtur. Eras. in Adag. Regnervs Danorum rex ab Hella Britannorum rege victus, & in antrum serpentibus obiectus, totius vitae suae cursum alta voce decantauit, & epilogi loco adiecit: Si succulae [227] (filios suos tres intelligens) verris supplicium scirent, hauddubiè perrupta hara opem ferrent. Saxo lib. 9. Athenis facilis ac tuta in Delum nauigatio. Vnde fiebat, vt qui illuc soluere̅t, inter nauiga̅dum securi, nihil???; periculi metue̅tes, canerent. Mos au̅t erat Atheniensibvs, vt quotannis nauim solenni apparatu, religionis causa, Delum mitterent, id quod indicat Plato in Critone. Vnde consentaneum est, qui hac vectabantur, hymnos quosdam in Apollinis laudem solitos decantare. Erasmus in Adagijs. Impedita. Haesitantia linguae. Balbuties corporis vitium est. Quaecunque verò ab animi perturbatione prouenit, ab ira, timore, gaudio, huius est loci. Nonio Fringultire est praepeditè loqui. Carolvs Burgundiae dux, postquam ad regem Galliae &c. fol. 263. SILENTIVM, TACITVRNITAS. QVO AD Svbiectvm. qvid. In Genere. Angerona dea, praeses silentij, obsignato ore antiquitùs efficta est, sancte???; semper à Romanis culta, vt silentio apto nil melius esse ostenderent. Alex. lib. 4. c. 16. In Specie. Silere Religionis mysteria. Apud Elevsinios capitale erat, quicqua̅ ex mysterijs in vulgus efferre. Pariter apud Romanos in sacris Bonae deae. Hoc Interpretationem Pythagorici nominantes, nihil respondebant de diuiuis rebus, quoquo modo interrogarentur. Nvma Pompilius quum vaticinioru̅ plurima in Musas referre consuêsset, vna̅ ex ijs praecipuè ab Romanis coli voluit de silentij ratione, Tacitam nomine. Caelius lib. 21. c. 45. A. L. Visionem. Samvel dormiens in tabernaculo, ostensam sibi visionem non indicauit Heli Pontifici, donec interrogatus & adiuratus fuit ab illo. 1. Reg. 3. Quum Telemachus apud Homerum dixisset: [Greek words]. Vlysses pater subiecit: [Greek words]. [Greek words]. Consilium. Consule locum Stratagematum, Consilia suae occultare, f. 1031. Ivditha vidua, obsessa Bethulia ab Oloferne duce Nabucodonosoris, ciuibus animum despo̅dentibus, & post quinq; dies se Oloferni dedituros dicentib. principes vrbis increpauit, qui Domino die̅ auxilij praescribere̅t: & se, Dei ductu; vrbe̅ liberaturam asseruit. Co̅silium tame̅ suu̅ nulli voluit reuelare, donec Olofernis caput Bethuliam retulit. Iudith 8. Pvlades apud Euripidem Orestem silere iubet, ne consilia à mulieribus exaudiantur: [Greek words]. Nam mulieribus fido paru̅. Fama est, cùm adolesce̅tulus etiamnu̅ Demetrius Poliorcetes ex Antigono patre quaesisset, quando castra essent moturi? illum respondisse stomachabundum: Times, ne solus tubam tu non exaudias? Vsqueadeò consilia sua arcana habebat. Plut. in Demetrio. Caeilius Metellvs, Macedonicus, quu̅ in bello omnia ???prio & subito consilio ageret, amico cuidam interroganti, Quidnam iam acturus esset, post Arbachos in Macedonia subactos? Tunicam, inquit, meam exuerem, si eam consilium meum scire existimarem. Plin. cap. 61. de Viris illustribus. Plutarchus in Apoph. Rom. Front. lib. & cap. 1. Tiberivs Caesar, cùm quodam tempore interrogaretur, cur sua consilia non cum aliorum quoque, qui ei non malè vellent, consilijs co̅municaret? respondit: Principis auimum aut nemini, aut paucis cognitum esse oportere. Dion. Belgae, si quid publico concilio statuendu̅ erat, miro silentio decernebant: si quis autem fremeret aliquo co̅cionante, parte vestis multabatur. Alex. lib. 4. c. 11. Arcanum commissum. Vide Tit. Fidei in arcano commisso. fol. 3349. Peccatum, Crimen. Orestes ad Menelaum, rogantem Pyladem, an etiam particeps fuerit caedis Helenae, quam interemtam putabat Menelaus, inquit apud Eiuip. in Oreste: [Greek words]. Fatetur tacens, sufficiam verò ego loquens. Titvs Imp. morti proximus, in coelum suspiciens, immerenti sibi vitam eripi conquestus fuit, nullius enim facti se poenitere, praeter vnius, quod quale esset nemini vnquam indicauit. Suetonius. Carolvs Magnus Imp. Aegidium eremitam, vt pro peccato suo occulto oraret, induxit: eiusdem???; pietate illud sibi condonatum esse scheda in altari reperta cognouit. Hostium aduentum. Cùm apud Amycleos subinde nunciaretur hostium aduentus, id???; falsò, & ob eam rem ciuitas frequenter inani terrore quassaretur, lata lege cautum est, nequis vnquam hostis nunciaret aduentum. Atqui pòst euenit, vt verè iam aduenirent hostes. Quod cùm nemo nunciaret, propter legis interdictum, ciuitas de improuiso capta est. Hinc prouerbium, vt dicerent, Amyclae silentio periêre, si cui sua taciturnitas fuisset incommodo. Seruius. Personas. Qvi. Monachi. Quanta diligentia silentium ab Aegyptiis monachis seruatum sit, Ioannes Cassianus de Coenobiorum institutis tractans testatur: Cùm sole̅nitates, inquit, quas illi synaxeis vocant, celebraturi conueniunt, tantum à cunctis silentium praebetur, vt cùm in vnum tam numerosa fratrum multitudo co̅ueniat, praeter illum, qui consurgens psalmum decantat in medio, nullus hominum penitùs adesse credatur: ac praecipuè cùm consummatur oratio, in qua non sputum emittitur, non excreatio obstrepit, non tussis intersonat, non oscitatio somnolenta dissutis malis & hiantibus trahitur, nulli gemitus, nulla suspiria etiam astantes impeditura promu̅tur: nulla vox absque sacerdotis voce precem concludentis auditur, nisi fortè haec, quae per excellum mentis claustra oris effugerit, quae???; insensibiliter cordi obrepserit, immoderato scilicet atque intolerabili spiritus feruore succenso, dum ea, quae ignita mens in semetipsa non praeualet continere, per ineffabilem quendam gemitum ex intimis ac abditissimis pectoris sui conclauibus euaporare conatur. Post haec qualiter se gerant, describit dicens: Finitis itaq; psalmis, & quotidiana congregatione (sicut superiùs commemorauimus) absoluta, nullus eorum vel ad modicum subsistere aut sermocinari audet cum altero: sed ne quidem per totum diei spacium à cella sua progredi, aut deserere opus, quod in ea solitus est exercere, praesumit, nisi forte cùm fueint ad officium necessarij cuiusque operis euocati. quod ita explent foras egressi, vt nulla intereos sermocinatio penitùs co̅seratur: sed sic vnusquisq; opus exequitur iniunctum vt psalmum vel scripturam quamlibet memoriter recensendo, non solùm conspirationi noxiae vel confilijs prauis, sed ne ociosis quidem colloquijs vllam copiam vel tempus impartiat, oris pariter & cordis officio in meditatione spiritali iugiter occupato. Summa na̅q; obseruantia custoditur, ne quisquam cum alio, ac praecipuè iuniores, vel ad punctum temporis pariter substitisse, aut vspiam secessisse, vel manus suas inuicem tenuisse deprehendantur. Marullus lib. 4. c. 6. D. Hieronymus eo libro quem de Institutione sanctarum virginum ad Eustochium scripsit, Plerosqve se in eremo reperisse testatur, qui per septennium nullum prorsus verbum homini alteri emiserant, scientes quòd non in multiloquio Dominus potest haberi. Ibidem. D. Hieronymus ad Celantiam scribens: Sit intentus, ait, ac vigilans, & aduersus peccata semper armatus animus tuus: sermo in omnibus moderatus & parcus, & qui necessitatem magis loquendi indicet, quàm voluntatem. Idem Eas, quae in monasterio sacris initiatae sunt, instruens, etiam silentij tempora obleruare monet, dicens: Volo, charissimae, vt in conuentu vestro ter aut pluries in hebdomada, exceptis festiuitatibus, loqui omnino, nisi vrgente causa perutili & necessaria, nullatenus liceat, nec simul, nec cum alijs extrá. Diebus verò omnibus, quibus & pro remedio & pro salute loqui conceditur, non singulis horis vacandum est verbis, quae vix proferri sine peccato possunt: sed haec inuiolabilis obseruatio vigeat, quòd singulis noctibus post peractam horam completorij vsque post missam, & à tertijs vsque ad nonam, sacra obseruentur silentia: quatenus & linguae Deum laudandi concedatur opportunitas, & inutilia verba penitùs abscindantur. In choro verò ecclesiae ad diumas laudes parato, dormitorio, coenaculo, claustro ac capitulio, omni tempore loqui non deceat, nisi ea quae ordinata sunt in laudibus Dei: vt iam & tempus & locus religionis vestrae praedice̅t sanctitatem, & loquacib. compunctionem ingerant, & intrandi ad societatem vestram sancta delideria incite̅t, & affectus ad coelestia moueantur. Ibidem. Pavlvs monachus, cognomento Simplex, Pauli primi anachoretae discipulus, cu̅ quaesisset, essétne Christus prior ???phetis? insulsam interrogatiunculam silentio diluere iussus, per triennium nemini quicquam proloqui est ausus. Ibidem. Pambo abbas, cùm ipse discere prius quàm loqui proposuisset, ad illum qui 38. Psalmi̅ sibi legere ceperat: Dixi, custodia̅ vias meas, vt non delinqua̅ in lingua mea. Sat est, inquit, reliqua audiam, cùm istud opere impleuero. Multo deinde [228] te̅pote pòst reuersus, cùm interrogaretur, Cur ta̅tum ad magistru̅ redire distulisset? Nondum se illud, quod didicerat, per fecisse dixit: & Apostolicu̅ esse praceptu̅: Estote factores verbi, & non auditores ta̅túm. Die vitae suae supremo affirmauit, ex quo eremum incolore cepisset, nullum se vnquam protulisse verbum, quod prolatum nollet. Marul. lib. 4. c. 6. BEONEM abbatem, in Thebaidis deserto habitantem, in summo silentio vixisse accepimus, ita vt perquàm rarò loqueretur, nec nisi quantum auditoris exigere videbatur necessitas: tacitur nitatem eadem opera seruans, & simul officio fungens charitatis. Ibidem. Theonem in cellula sua clausum annos xxx. silentij habuisse continentiam perhibe̅t: & quantum ea re profecisset, miraculis postea ostendisse, neminem non sanum dimittendo, qui aeger ad eum curationis gratia accessisset. Ibidem. In Tabernensi monasterio, quod in eremo Scythiotica positu̅ erat, Amos abbas mille quinge̅tis Monachis praefuisse dicitur. Et cùm tot essent, horis, quib. sile̅tium indictum erat, saepenumerò aduenae locum adeuntes, nemine̅ ibi adesse putaue runt: donec ingressi, illos vnumque̅q; seorsum in suis cellulis orantes, aut aliquid aliud facie̅tes conspicerent: adeò non strepitus aliquis, non susurrus, no̅ salte̅ screatus audiebatur, deniq; multitudo solitudinem taciturnitate aequabat. Ibid. Agathonem abbate̅ lapillo assiduè ori indito tacere didicisse ferunt, id???; ab eo annos tres obseruatu̅: ne etia̅ cùm fari vellet, expeditum sibi foret. Legerat illud in Prouerbijs: Qui custodit os suum, custodit anima̅ suam: qui au̅t inco̅sideratus est ad loquendum, sentiet mala. Marul. lib. 4. c. 6. Dicebat tria esse necessaria ad Dei cultum: Silentiu̅, Oratione̅, & Mansuetudine̅. Rauisius de Temperantia, & Volat. lib. 21. Anthrop. Hor abbas per tota̅ fermè aetate̅ vnicè taciturnitatis munere dotatus fuit. Tria enim ab eo co̅memorat in sua historia Heraclides: Quòd nunquam sit mentitus, nunquam alicui maledixerit, nunquam citra necessitatem locutus sit. Romvaldvs abbas, ordinis Camal dule̅sis auctor, du̅ montem solitarius incoleret, septenni silentio spiritale̅ psalmoru̅ intelligentia̅ meruit percipere. Quos cùm argutè elegantérque exponeret, dicere videbatur: Dedit mihi Dominus lingua̅ mercedem meam, & in ipsa laudabo eum. Post haec etiam miraculis nobilitatus est: vt qui propter Deum ta̅diu tacuerat, propter eum signa loquerentur. Ibidem. Philosophi. Pythagoricos, Athenaeus scribit, animantes quidem reliquas attigisse, verùm moderatè, quasdam etiam immolasse: pisces autem nec gustasse omnino, echemythiae, id est, silentij ratione. Caelius lib. 13. c. 5. A. L. Zeno Cittieus ad quendam dicente̅, breues esse Philosophorvm sententias: Vera praedicas, inquit. oportet enim & syllabas illoru̅, si fieri posser, esse breues. Veritas multis verbis non eget: & rectiùs meminimus, quae paucis verbis comprehensa sunt. Eras. lib. 7. Apoph. Apollonivs Tyaneus, quinque̅nium integrum ne verbum quidem locutus traditur. Philostratus. Medici. Medicorvm taciturnitatem iureiurando adstringit Hippocrates, ne ea quae celanda sunt aegrorum vitia, quae fidei concredita, cuiquam exoterico effutiant. Discipuli. In Pythagoraeschola quinquenne silentium indicebatur Avditoribvs, quam [Greek words] vocant, à cohibe̅do sermone, ne quaestionibus & altercationib. implicarentur, neq; à temeraria prouocatione, sed à sobrio & attento silentio sapientia̅ auspicarentur. Laërt. lib. 2. c. 1. Reges. Regium est apud Indos barbaros, aliena semper vti lingua, & in infantia grauitatem positam arbitrari. Osorius lib. 6. rerum Emmanuelis. Cardinales. Qvicvnqve in sacrum Senatum purpuratoru̅ patrum à Po̅tifice cooptantur, ijs primo consessu Pontifex os claudit, vt muto silentio seniores audire discant. Altero vel tertio expatrum sententia os illis aperit, & potestatem dat in Senatu ea, quae ex dignitate Ecclesiae videntur esse, modestè & sincerè ???ferendi. Adumbratio quaedam Pythagorici silentij: an potestas clauium à Christo concessa? Liber Ceremoniarum. Iudices. [Greek words]. i, Areopagita taciturnior, dicebatur, qui co̅missum arcanu̅ optimè co̅tineret. Translata voce à vasis solidis, nec vlla ex parte perstillantibus. Athenis in Areopago causae capitales audiebantur, id???ue noctu, magna attentione. Et fortassis nefas erat illis, quae ibi fuissent acta, apud vulgus effutire. Extant & hodie apud Vestphalos reliquiae generis iudicum: Certi vulgò dicuntur. Qui in hu̅c ordinem admittuntur, magna religione adiguntur ad silentium. Est enim ratio quaedam deprehendendi crimina, quam nullus intelligit, praeter illos iuratos. Erasmus in Adagijs. Milites. In Tvrcorvm castris noctu tam pertinax silentiu̅, vt patia̅tur captiuos dilabi, ne tumultus excitetur. Cuspinianus. Solymanno Turcorum Imp. triginta millib. hominu̅ Rhodu̅ ingresso, ne vnu̅ quidem verbu̅ est vnquam ex alicuius ore auditum, adeò vt milites per vrbe̅ incede̅tes, monachi obseruantes, quos vocant, esse viderentur. Iouius in eius vita. Mercatores. Venetorvm mercatorum mira in negotiando taciturnitas. Habent adagium etiamnu̅ hodie, Mutus mercator, & surdus. His enim duobus breuissimè, omnia ea, quae in bono & integro mercatore requiruntur, comprehendi existimant. Pueri. Thomam Aquinatem, dum inter scholasticos versaretur, natura???; taciturnus esset, & corporis habitu reliquis paulò obesiore, Bouem mutum appellabant. Magister verò vbi ingenium illius disputatiunculis experiri cepisset, deprehendens quorsum eius tenderent silentia: Bos iste mutus, inquit, talem mox edet mugitum, vt sonum eius totus admiraturus sit mu̅dus. Marullus lib. 4. c. 6. Mulieres. Paulus apostolus, Mvlieres, inquit, in ecclesijs taceant. Non enim permittitur eis loqui, sed subditas esse, sicut & lex dicit. Si quid au̅t volunt discere, domi viros suos interrogent. Turpe est enim mulieri, loqui in ecclesijs. Marul. lib. 4. c. 6. Maria Magdalena peccatrix, veniens ad pedes Domini in domo Simonis, lacrymis cepit rigare pedes eius. Lucae 7. Similiter sorori de ipsa co̅querenti, nihil respondit. Discipulis indignè ferentibus effusionem vnguenti, & in ea̅ frementibus, tacita pertulit. At Dominus pro ea respo̅dit, & eam vbiq; desendit. Luc. 10. Matth. 26. Mar. 14. Ioan. 10. Evryclea nutrix Vlyssem xx. demùm anno domum reuersum ex cicatrice, dum pedes eius lauat, agnouit: & ne eu̅ ???deret, sed silentium teneret, rogata, rebondit: [Greek words]. Serui. Apud Plautum in Bacchide Servvs frugi ait Act. 4. Scena 6. Scio me esse seruum, nescio etiam id quod scio. Tempvs. Qvando. In Precibus, Oratione ad Deum. Anna mater Samuelis prophetae, veniens ad tabernaculum Domini: loquebatur in corde suo: tantum???; labia eius mouebantur, & vox penitùs non audiebatur. 1. Reg. 2. Lectione. D. Ambrosivs Mediolanensis episcopus tacitus legere consueuerat, seruandae vocis causa, quae illi facillimè obtundebatur. August. lib. 6. Confess. c. 3. Iudicio. Svsanna, de flagitij crimine pertinaci silentio se purgauit, no̅ meditata oratione. D. Ambrosium audiamus: Susanna mulier tacuit, & inimicos suos vicit. no̅ enim apud Daniele̅ iudicem verborum se ratione defendit, non patrocinij sermone tutata est: sed in sancta femina, tacente lingua, pro ea castitas loquebatur. Lud. Viues de Christiana femina, lib. 1. Demosthenes cùm improbitatem Midiae significare veller, &, ??? contumeliosus importunus???ue ciuis foret, ostendere, docuit Stratonem, graui iniuria ab ipso affectum, ne in iudicio quidem audere quicquam contra illum loqui, & quàm malè acceptus ab eo esset aperire: tanta vis timoris eum oppresserat, tam???; firma memoria in animo ipsius impotentiae Midiae adhaeserat. À silentio igitur ilio Stratonis, innocentis ciuis, inuidiam facere Midiae voluit, culpa̅???; ipsius augere. Victorius lib. 1. Var. lect. c. 5. Conuiuio. Coenaculum, inquo Esseni Iudaeiolim coenare consueuêre, neq; clamor vnquam, neq; tumultus inquietat: cùm etiam loquendi ordine alijs alij cedant: eorum???; silentium alijs extra tectum constitutis arcanum quoddam videatur venerabile. Cuius quidem rei perpetua sobrietas causa est, quod???; apud eos edendi aut potandi modus saturitate definitur. Cùm simul sederint decem, nullus vnus nouem loquitur inuitis. Iosephus lib. 2. c. 7. belli Iudaici. [Greek words], id est, Mercurius superuenit, dicere co̅sueuerant olim, si quando silentium oriretur in conciliabulo vel conuiuio multorum, significantes, non esse fas loqui Mercurio praesente, qui sermonis sit auctor. Ominosum & hodie putatur, si quando in coetu, aut conuiuio, subitum omnium sile̅tium fuerit obortum. Plut. de Garrulitate. Simonidi in conuiuio assidebat Hospes nihil loquens. Ei Simonides: Si fatuus es, inquit, sapientis opus facis: si sapiens, farui. Plut. lib. 3. Symposiacòn. Prouocatione. Apud Homerum Iliad. ???. Hectore quemlibet è Graeco [229] rvm ducibus ad singulare certamen prouocante: [Greek words]. [Greek words]. id est, -tenuêre silentia cuncti, Detrectare pudor, formido subire vetabat. Erasmus in Adagijs. Gallis via Salaria Romam pete̅tibus, ad tertium lapidem, quidam Gallus pontem intermedium occupans, ingenti statura, alta voce fortissimum Romanorum ad singulare certamen prouocauit. Ibi silentium aliquandiu inter Romanos fuit, quum & certamen abnuere erubescerent, nec temerè quisqua̅ periculum subire vellet. Tandem T. Manlius L. filius à Dictatore licontia accepta cum hoste congressus, victor euasit. Gellius lib. 9. cap. 13. Obtrectatione. Xenocrates cùm maledico sermoni quorundam summo silentio interesset, vno ex his quaerente, cur solus lingua̅ suam cohiberet? Quia dixisse me (inquit) aliquando poenituit, tacuisse nunquam. Val. Max. lib. 7. cap. 2. Quod alij Simonidi tribuunt. Pugna. Hector apud Hom. IIiad. ???. à Sarpedone ad opem ferendam vocatus, he verbum quidem profert, non maledicit, non minatus, [Greek words]. Quin mage cominus insilijt. Iurgio, Rixa, Contentione. Tobias, auditis verbis iniuriosis ab vxore, non respondit: sed ingemuit, & cepit plorare cum lacrymis. Tob. 2. & 3. Cùm Agar ancilla Saram dominam multis onerasset maledictis, Sara tacens cessit liti, & pergens in cubiculum domus suae, deuotè cepit orare. Tob. 3. Pericles conuitiatorem è foro ad fores vsque comitantem ne verbo quidem repulit, quin seruo vt illum redeuntem deduceret imperauit. Plut. Tortura. Aegyptios aiunt patientissimè ferre tormenta: & citiùs mori hominem Aegyptium in quaestionibus tortum, quàm verita???em prodere. Aelian. lib. 7. Var. hist. Finem. Cvr. Silere prae Sapientia. Demaratvs Spartanorum rex in consessu quodam rogatus, vtrum ob stultitiam, an ob sermonis inopiam sileret? At qui stultus, inquit, ne possit quidem silere. Plut. in Lacon. apoph. Idem Soloni tribuit Laërtius. Ira, Indignatione. Patij & Saluiati contra Mediceos Florentiae coniurara̅t, & Iulianum Laurentij fratrem in templo interfecerant. Sed Medicum armis oppressi sunt & capti. Inter eos Franciscvs Patius, co̅iuratorum princeps, cùm à multitudine irata, nullo non conuitij genere afficeretur: nulla ratione aut vi cogi potuit, vt verbum efferret: sed obstinato silentio, & defixis in eos oculis, à quibus vinctus trahebatur, crebra ab imo pectore suspiria ducens, altam irarum molem animo premens, capitali supplicio affectus est. Brutus lib. 6. hist. Flor. Metu. Animaduertit C. Iul. Caesar vnos ex omnibus Sequanos nihil earum rerum facere, quas caeteri facerent, sed tristes, capite demisso, terram intueri. Eius rei quae causa esset miratus, ex ipsis quaesiuit. Nihil Seqvani respondere, sed in eadem tristitia permanere. Cùm ab ijs saepiùs quaereret, neque vllam omnino vocem exprimere posset, Diuitiacus Heduus respondit: Hoc esse miseriorem & grauiorem fortunam Sequanorum quàm reliquorum, quòd soli ne in occulto quidem queri, neque auxilium implorare auderent: absentis???; Ariouisti crudelitatem, veluti si coràm adesset, horrerent. Victorius lib. 1. Var. lect. cap. 5. Pudore. Vide locum Morositatis, Pudoris rustici, f. 2929. Mvlier in adulterio deprehensa, coram Domino accusata, tacuit. Dominus au̅t pro ea locutus est, & eam absoluit. Ioa̅. 8. Duo consulares exercitus Romanorvm à Samnitibus ad Caudinas furcas circumue̅ti, & sub iugum missi, Capuam ante noctem ingredi noluerunt, incertum, sociorum fidem veriti, an vt pudorem suum celarent. Ingredientibus senatus & populus obuiam sese effudit, multa???ue hortando monendóque consolati sunt. Neque tamen vlla sociorum comitas tanti fuit, vt aut in sermonem prorumperet quisquam, aut oculos attolleret. Sab. lib. 5. En. 4. Summa fuit Tiberio Graccho cum C. Octavio collega in Rostris ob legem agrariam concertatio. Tiberius videns legem se, in tribunatu existente Octauio, perferre non posse: conuocato populo conscendit Rostra, annisus???ue denuò est Octauium inducere ad desistendum. Qui vt fuit inflexibilis, legem rogauit, qua Tribunatus ei abrogabatur: populum???; extemplò misit in suffragia. Cum???ue omnes tribus praeter vnam in suam pertraxisset sententiam, prius precibus eum aggressus est obsecrans, ne admitteret, vt tam acerbi sibi & tristis causa actus inureretur. His precibus memorant Octauio lacrymas obortas fuisse, ac perdiu silentium tenuisse: tandem conuersis ad locupletes oculis, rubore ac metu perfusum, dixisse: Ageret quod ei visum esset Tiberius. Ita perlata lege imperauit Tiberius vni ex libertis, vt Octauium de Rostris detraheret. Plut. in Tiberio. Severvs Sulpicius presbyter in Aquitania, cùm multa catholicè scripsisset (vt Gennadius presbyter tradit) in senectute sua à Pelagianis deceptus, & agnoscens loquacitatis culpam, sile̅tium vsque ad mortem tenuit, vt peccatum quod loquendo contraxerat, tacendo penitùs emendaret. Marullus lib. 4. cap. 6. ex Sigeberti Chronicis. Moerore. Laertivs Diogenes seruauit perperuum silentium, ex eo quòd matri ex eius sermone ac tentatione mors accidisset: nec illum Hadrianus imperator ad loquendum, etiam capitis poena indicta, commouere potuit: cuius constantiam admiratus pepercit, & petiuit data ei tabula, vt ad aliquot problemata proposita responderet manu saltem. id quod non grauatim fecit. Amantius. Valetudinis studio. Triennio Mecoenatem Messivm accepimus, silentium sibi imperauisse, à conuulsione reddito sanguine. Plinius lib. 28. cap. 6. nat. Hist. OBMVTESCENTIA. QVI obmutuerint. Doctores. Heraclitvs Lycius sophista cùm olim apud Seueru̅ principem extemporali facultate prasentibus quoque aulicis diceret, exterritus sermone excidit. Volat. lib. 15. Anthr. Simon Grynaeus, philosophus & theologus excellens, cùm Viennae Austriae publicum munus profitendi suscepisset, ter obmutuisse dicitur, quo ad priuatis exercitationibus confirmatus, Academiae conspectum ferre didicit, tanto cum profectu, vt in [Greek words] dicendi genere citra controuersiam summus euaserit. Ioan. Oporini acroama. Oratores. Legati. Talthybivs & Evrybates praecones Agamemnonis ad Achillempro abducenda Briseide missi, prae timore muti redditi, taciturni Achillem adorarunt, ea???; ratione heroëm flexerunt. Iliad. ???. [Greek words], Theophrastvs Eresius, cùm in Areopago verba faceret, defecit: & hanc excusationem praetendit, se perterritum fuisse senatus auctoritate. Amarulenter verò, & aptissimè ad hu̅c eius sermonem respondit his verbis Demochares: Ò Theophraste, Athenienses erant, non duodecim numina, qui praerant. Aelianus lib. 8. Var. hist. Cùm Demosthenem in Macedonia verba ingeniu̅???; deficerent, Aeschines multum reliquos legatos ore, animo consilio???; superabat. In causa fuit Philippi amicitia, & eius munera, & quòd Philippus placidè libenter???; eum audiebat. Quae vniuersa fuerunt Aeschini quasi ephelcia & incitamenta ad dicendi audaciam, & verborum profluentiam. Aelianus libro 8. Variae historiae. Herodes Atticus, orator insignis, cùm peroraret coram M. Antonio in Paeonia, & timore perculsus obmutesceret: ignominiae taedio affectus, ad Istru̅ secessit, quasi moriturus. Vitam enim eloquentiae gloriae posthabuit. Philostratus in eius vita. Bartholomaevs Soncinus, nomine suae ciuitatis Alexandro VI. pontifici maximo gratulaturus, in media propè oratione excidit. Sic Franciscvs Barbarus Venetus apud Philippum Insubrum ducem. Rauisius. Io. Oporinvs, Graecarum literarum in Academia Basiliensi doctor erat. Erasmum Roterodamu̅, qui Friburgo Basileam redierat, cùm [Greek words] vino Academici honorare vellent, Oporinum huic muneri praefecerunt. Ille pulcrè meditata oratione discipulis comitantibus, & dona ferentibus stipatus, accedit. Erasmus primo congressu (vt facetissimus erat) porrecta dextera Oporino, cùm is more patrio aliquantum dextram eius compressisset, ex improuiso: Hei quàm grauiter me laesisti, exclamauit. chiragra enim digitos penè exolutos habebat. Ea re territus Oporinus obmutuit: nec priùs animum recipere potuit, quàm ab Erasmo mensae assidere iussus, honorario vino degustato, Academiae mumera oratione sple̅dida commendauit. Legatvs quidam Germanus verba facturus coram princi [230] pis gynaeceo, prae pud ore & consternatione crepitum ventris omisit. Omnibus oborto risu, virginibus praesertim, ille mente recollecta, vt extemporali ioco soloecismu̅ admissum corrigeret: Nesciebam ego, inquit, mihi à principe meo adiunctu̅ fuisse prodromon & anteambulonem. Sed quando ille anticipauit, esto sané. Vos, si ita videtur, ô Virgines, huic hospiti per vices pari applausu excepto primùm respondete: mox ego ea, quorum causa veni, exequar. Maiore hîc cachinno exceptus, orationem porrò tam elegantem subiunxit, vt nouo potius hoc more beneuolentiam captasse, quàm metu perturbatus oppedisse videretur. Musici. Hipparchion veniens in certamen cum Ruffino citharoedo, spe omnium elusa conticuit. Hinc adagium, Mutus Hipparchion. Erasmus. Histriones. Lucenses ciues hisce annis comoediam publicè agebant. Ivvenis quidam patricius, magni ingenij, prologi munus obiturus, repentè obmutuit, eas???ue notas sui affectus dedit, vt omnibus non simulato metu correptus videretur. Mox recepto animo, non quidem prologi partes absoluit, sed ta̅quam impraemeditatus, seipsum summorum virorum exemplo, qui prae maiestate eorum apud quos verba facturi era̅t obmutuissent, excusare cepit: & simul in laudes vrbis, hinc patriciorum, matronarum, virginum???ue Lucensium dicendo euectus, tanta felicitate institutum suum peregit, vt quanto prius moerore amicos, obmutescentiam eius aegerrimè ferentes, affecerat, tanta omnium mentes ad miratione repleuerit: atque adeò plerique eloquentia̅, cordatiores verò ostentandae eloquentiae modum inusitatum maximis eueherent laudibus. Manfredi Balbani acroama. Propter Qvid. Ex Pudore. Cleomenes Spartanus, contra Antigonum Macedonem à Ptolemaeo Aegypti rege auxilium petebat. Rex liberos eius & matrem Cratesicleam obsides postulabat. Cleomenes diu indicare id veritus est matri, ac subinde ad eam ingressus, & sermonem exorsurus, obmutuit: vt illa quoque suspicaretur, & ex amicis eius exquireret, ecqua res sit, de qua cupiens agere secum dubitaret? Postremò auso Cleomene rem effari, cachinnauit: Et hoccine erat, inquit, quod saepe dicere aggressum destituit animus? Non impositos nos nauigio priùs mittis, vbicunque hoc corpus Spartae censes maximè vsui fore, quàm senio hîc reses extinguatur? Plut. in Cleomene. M. Antonivs ad Actium Ambraciae promontorium cum D. nauibus cum Augusto congressus, conspectis Cleopatrae nauibus vela facientibus, omnium oblitus, secutus est, proditis & desertis illis, qui pro ipso certabant. Ad Cleopatram naui delatus, neq; aspexit illam, neq; aspectus ab illa est: sed solitarius transijt in proram, atque ibi tacitus cogitabundus???ue consedit, ambabus manibus caput tenens. Plut. in Antonio. Ira, Indignatione. C. Marivs L. Syllam fugiens, equitibus persequentib. in nauem quanda̅ onerariam, duorum seruorum opera supra aqua̅ elatus, impositus, paulò pòst à dominis nauis Syllam metuentibus sub praetextu curandi corporis expositus, & derelictus, diu in litore mutus iacuit. Minturnensium inde commiseratione in Africam delatus, cùm Sextilij praetoris lictor cu̅ terram attingere prohiberet, prae dolore & indignatione, horrendu̅ interim lictorem intuens, diu conticuit. Plut. in Mario. Nero Imp. audita Galliarum defectione obmutuit. Suet. Zizimus à Baiazetho fratre pulsus ann. 1482. ad Rhodios confugit, cùm id prius epistola quadam fratri, sagittae alligata, ac violenter arcu in exercitum excussa, significasset. Qua perlecta, ita in lacrymas est resolutus Baiazethus, vt amenti similis, tacitus in tabernaculo diu sederet, aegerrimè ferens fratrem ad eos Christianos defecisse, ob quorum fortitudinem pater Mahometus interijsset. Cuspinianus. Moerore. Romani à Totila rege grauiter obsidebantur. Belisarivs Graecorum dux co̅meatum & auxilia obsessis laturus, pontem à Gothis inTiberi constructum priùs expugnare cogebatur. Reliquerat Isaace̅ ad Portuensis vrbis praesidium, illi???; mandauerat, vt oppidum tueretur. Belisario turrim hostium ince̅dente, volant confestim nuncij ad Portuensem vrbem, atque victoriam grandiùs extollunt, Isaaces praeceptorum Belisarij oblitus, accepto hoc nuncio, hostium stationem inuadit, & capitur. Huius rei certior factus Belisarius per equites, ita perculsus est, vt nihil vltrà percontatus, quia loqui non valebat, classem ac militem cursim reduxerit, existimans oppidu̅ cum vxore & omnibus impedimentis captum esse. Caeterùm cùm ad vrbem Portuensem peruenisset, & eam saluam ac se deceptum cognouisset, tantum dolorem ex hoc errore suscepit, vt in acutissimam febrem, qua diu periclitatus est. inciderit. Fulgosus lib. 9. cap. 9. & Ioan. Magnus lib. 13. ex Procopio. CORPORIS TOTIVS MOTVS. Cuiusmodi est Circvmactio. Numae praeceptum est, Circvmagaste, dum deos adoras, Sedeas, cùm adoraueris. Conuersio adorantium simulacrum orbis mundi dicitur esse: quo magis videatur, qui adorat deos (quando Orientem spectantibus templis auersus est ab ortu) eò se flectere, & mox conuertere ad Deum, orbem conficiens, & committens ex ambobus consummationem precu̅. Nisi quid herclè similiter Aegyptijs rotis inuoluit, & fignificat haec figurae mutatio, nihil esse in rebus humanis stabile, sed quò verterit & voluerit vitam nostram deus, contentos esse nos, & boni debere consulere. Plut. in Numa. Veteres Rom. in adorando dexteram ad osculum referebant, totum???ue corpus circumagebant. Quod in laeuum Galli maiore cum religione se facere putabant. Plin. lib. 28. c. 2. Plut. in quaest. Rom. filios operto capite sese ad patrum busta [Greek words] ait, hoc est, in gyrum circumagere, & hoc ipso tacitam quandam [Greek words] insinuare, quando primo osse inter cineres reperto, Deum aiunt eum, qui defunctus sit, factum. Exvrrectio. Singulis Psalmorum locis vbi legitur Sela (legitur aute̅ saepissimè) Cantores qui canebant illud, vnà cum corpore attollebant vocem, vt Dauid Kimhi Hebraeis co̅mentarijs in Psalmos notat: etsi eandem vocem Chaldaeus aeternitatem exponit, Symmachus & Theodotion [Greek words], Abraham Abben Hezra [Greek words] id est, veré. Bodinus lib. 2. Daemon. c. 4. Athenaeus in Dipnosophistarum lib. 5. Vide fol. 263. Exvltatio. Apud Nonium Frigere & frigetire & feritinare, subsilire est cu̅ sono, vel erigi & excitari: quòd quaecunq; friguntur, vel frigent, nimio calore vel frigore cum sono sursum subsiliunt. Agesilavm regem Spartanorum Xenophon tradit, cùm loupletaret amicos, exultasse: qui interim pecuniam ipse contemnebat. Plut. in praeceptis Politicis. Theogenes mathematicus cùm Octauij etiamnum priuati genituram secessu Apolloniae inspexisset, exiliuit repentè & adorauit eum. Suetonius. Nero defectione Vindicis è Gallia nunciata, vrgentibus alijs super alios nuncijs, Romam praetrepidus redijt: leuiter???ue modò in itinere friuolo auspicio monte recreata, cùm annotasset insculptu̅ monumento milite̅ Gallum ab equire Rom. oppressum, trahi crinib???, ad eam speciem exiliuit gaudio, coelum???; adorauit. Suetonius in Nerone. Venerat ad Augustinum filium Monica mater Mediolanum vsque ex Africa. Cui cùm ille indicasset, se non quidem iam amplius esse Manichaeum, sed neque catholicum Christianu̅: exiliuit prae laetitia, certò sibi persuadens, illum porrò Ambrosij episcopi concionibus ad veritatem perduci posse. Testis ipsemet lib. 6. Confess. cap. 1. Saltatio. Saltatio inter Corporis Exercitia referetur, f. 389. Hîc eam ceu pedissequam Animi motuum consideramus. Priscos Hebraeos in templum apportantes numera, cùm prope altare accederent, saltauisse constar, vt Dauid Kimhi in Psal. 41. annotauit: Davidem quoque ad testificandam laetitiam animi sui, cùm praeiret arcae, canentem Psal. 47. & psallentem saltauisse. Savlem etiam legimus à Samuele ad prophetas ablegatum esse saltantes & laudantes Deum instrumentis musicis; prout musica hominibus ad Dei laudes laeto & hilari animo potissimùm efferendas fuit attributa. Sed corporis motus nihil habebat insolens, quin potius lenitas illius animum in coelum quodammodo extollebat, quod officium est Deo acceptissimum. Bodinus lib. 2. Daemonomaniae, c. 4. Deambvlatio. Haec ipsa ad Corporis Exercitia pertinet, f. 388. Vt verò Animi relaxandi causasuscipitur, huius estloci. Apud Athenaeum lib. 4. refert Xenophon quiddam non infestiuum de Socrate, qui frequenter ad multam vesperam ambulare consueuerat ante aedes suas, percontantibus quid illie ageret? Obsonium, inquit, comparo in coenam. STATIO. Veteres Dani lecturi regem affixis humo saxis insistere, suffragia???; promere consueuerant: subiectorum lapidum firmitare facti constantiam ominantes, Saxo lib. 1. Volvtatio. C. Calicvla nouissimè co̅trectandae pecuniae cupidine ince̅ [231] sus, saepe super immensos aureorum aceruos pate̅tissimo diffusos loco, & nudis pedibus spatiatus, & toto corpore aliquandiu volutatus est. Suetonius in Caligula. Maximinvs Imp. S. C. de se hoste declarato accipiens, homo natura ferus sic exarsit, vt non hominem, sed beluam putares. Iaciebat se in parietes, nonnun quam terrae se prosternebat. Exclamabat inconditè, arripiebat gladium, quasi senatum posset occidere: conscindebat veste̅ regiam, alios verberibus afficiebat: & nisi de medio recessisset, vt quidam sunt auctores, oculos filio adolescentulo sustulisset. Causa autem iracundiae contra filium haec fuit: Quod eum Romam ire iusserat cumprimùm imperator factus est: & ille patris nimio amore neglexerat: putabat autem, quòd si ille Romae fuisset, nihil ausurus fuisset Senatus. Capitolinus in Maximino. CORPORIS TOTIVS QVIES. Huc pertinet Immobilitas. Qui in insidijs latent, ipsa corporis quiete ad institutum suum celandum vtuntur, f. 552. Constantivs Imp. Magnentio superato Romam veniens, faustis populi vocib. Augustus salutatus, alto vocum simul lituorum???ue fragore cohorruit, atque immobilem se, qualis in prouincijs visebatur, exhibuit. Nam & corpus perhumile curuabat, portas celsas subiens, & velut collo munito rectam aciem luminum tendens, nec dextra, nec laeua vultum flectebat, nec spuens, aut os, aut nasum tergens vel frica̅s, manúmve mouens. Marcellinus lib. 21. Sessio. Apud Scythas & Latinos supplicem in lare sedere, tacitum obiurationis & maximum supplicandi genus notabatur. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 9. Considere ab adoratione, omen esse dictitant Romani ratarum precum, & felicitatis in posterum durabilis. Aiunt etia̅ hanc requiem dispertitionem esse negotiorum: quasi actionibus explicatis prioribus, consideant coram dijs, vt auspicentur ab ijsdem alias. Plutarchus in Numa: & in quaest. Rom. Decvbitvs. Vt quies haec est corpòris, ad Corporea pertinet. Vt Animi perturbationis nota, huius erit loci. Consule etiam Gestum precantium, f. 3045. PARTIS ALICVIVS CORPORIS MOTVS, Compositio. Cuiusinodi est Capitis totivs Inclinatio. Consule locum, Honoris significatio, quatenus capitis inclinatio submißionis index est, f. 994. Sed & Timoris & Pudoris signu̅ esse, ex Horatij lib. 2. Serm. Sat. 5. constat. Stes capite obstipo, multum similis metuenti. Erectio. Gestus hic & Confidentiae est & Superbiae. Estetiam humanitatis & pietatis orantium. Vide exemplum Maximini senioris, & L. Metelli, fol. 85. Consule etiam gestum precantium, f. 3054. Svstentatio ambabvs manibus facta. M. Antonivs ad Actium Ambraciae promontorium ab Augusto victus, Cleopatram fugientem insecutus, ab eadem???ue in nauim receptus, solitarius in proram transiens ibi tacitus cogitabundus???ue consedit, ambabus manibus caput tenens. Plut. in Antonio. Vvltvs Compositio. Tum Blanda, Laeta. Octavivs Caesar vultu erat vel in sermone, vel tacitus, ade ò tranquillo sereno???;, vt quidam è primoribus Galliarum confessus sit inter suos, eò se inhibitum & remollitum, quò minus, vt destinarat, in transitu Alpium per simulationem colloquij propius admissus, in praecipitium propelleret. Suet. [Greek words], id est, Sinopissas, id est, lasciuis. A' Sinope scorto quodam nobili, celebratae???ue lasciuiae, cui nomen hinc inditum videtur, quòd noxijs esset oculis. Athenaeus lib. 15. docet fuisse Aeginensem. Erasmus in Adagijs. Tristis, Seuera. [Greek words], id est, Atrei oculi. de toruo truculento???ue aspectu dicebatur. His enim oculis in tragoedijs inducebatur Atrevs, qui Thyestae fratri filios ipsius epulandos apposuit, propter vxorem adulterio vitiatam. Eras. in Adagijs. Plato demonstrat hunc Socrati fuisse morem, taurinis oculis obtueri. Idem. Cùm ad Delium victi essent Athenienses, fugientibus alijs, Socrates solus cum Lachete pedetentim abibat, [Greek words], Itaque illaesus redijt. Alcibiades in Symposio Platonis huius se facti spectatorem fuisse asserit. Nero Caesar cùm promiscuè optimos quosq; è medio tolleret, Paeto Thraseae obiecit tristiorem & paedagogi vultum, ne sine causa in eum saeuire diceretur. Suet. Frontis Corrvgatio, Exporrectio. Sic Satyrica, Caperata fronte Catones leguntur: & apud Plautum Epidico, Caperat Cvidam fraus seu seueritudine. Svperciliorvm elatio. Supercilia tollere signum esse voluit Catullus irati hominis & qui malum alicui minaretur: his enim indicijs vultus animi sensus aperiuntur. Diphilus verò Comicus eadem hac nota vsus est, cùm tristem hominem, moeroris???; plenum, significare vellet. Vini namque suauitatem celebrans, & quantoperè eos, qui largè bibant, immutet in melius, ostendens, inquit: [Greek words]. Victorius lib. 8. Var. lect. cap. 1. Ocvlorvm Motvs. Nempe Aversio. Agamemnon deprecantis mortem Iphigeniae filiae argumentis impar, faciem auertebat. Hinc pathetica illa Iphigeniae verba apud Eurip. Iphig. Aulid. [Greek words] [Greek words]. Respice ad nos, oculum da, & basium, vt saltem hoc moriens habeam tui monumentum, si non meis persuasus fueris dictis. Deiectio. [Greek words]. [Greek words] est verecundia plus quàm modica. Quapropter [Greek words] appellationem inuenit: quòd vnà cum animo perturbetur flaccescat???; vultus. Nam quomodo [Greek words] efiniunt oculos deijcientem tristitiam: ita verecundiam, hactenus quae concedit rogantibus, vt nec contrà intueri sustineat eos, [Greek words] dixêre. Plut. de Nimia verecundia. Apud Euripidem Hecvba prae pudore fingit se non audere obtueri Polymnestorem. Pudere enim, in tam calamitoso rerum statu, conspici ab eo, cui aliquando visa sit florens. Lycurgus Spartanorum legislator volens naturalem Pveris conciliare pudorem, imperauit vt in vijs manus intra pallium haberent, silentio???; incederent, ac nusquam circumspicerent, sed humi defixos oculos tenerent. Xenophon in Laconum Repub. Stobaeus serm. 42. Romani ad Furcas Caudinas à Samnitibus sub iugum missi, à Campanis socijs benignè licet suscepti, noctu Capuam ingressi, prae pudore & iracundia oculos demisêre. Liuius. Octauius Caesar oculos habuit claros ac nitidos: quibus etiam existimari volebat inesse quiddam diuini vigoris: gaudebátque, si Qvis sibi acriùs contuenti, quasi ad fulgorem Solis vultum submitteret. Suetonius. Constantia. Non conniuere. Graecis [Greek words] vel [Greek words] est fixis & immotis oculis contueri. Eodem pertinet, ab externo obiecto incidente palpebras non claudere. Quo signe olim fortißimi Danorvm milites dinoscebantur, qui ne clauae quidem, nedum pugni ictu oculos claudere consueuerant. Saxo lib. X. Gymnosophistae Indoru̅ philosophi immotis oculis Solem intuebantur. Vide fol. 381. Clavsio. Conniuere. Homerus Iliados ???. Aiacem corpus Patrocli scuto suo obtegentem introducit. Quemadmodum leo pro catulis dimicans, clausis oculis insilit in venantium agmen: [Greek words], [Greek words]. id est, Stabat vti leo depugnans sua pignora circum, Deducto prorsum cilio sua lumina velans. Erasmus in Adagijs. Alipivs D. Augustini amicus, Romam profectus Iuris discendi causa, à condiscipulis inuitus ad spectaculum gladiatoriu̅ ductus: Vt corpus cogatis, at oculos & animum non cogetis, inquit. adeo???ue clausis oculis sedebat. At cùm ingens clamor populi ortus esset, curiositate victus, sibi???; fidens, quid quòd quicquid tandem id esset videre & contemnere vellet, aperuit [232] oculos, sanguinem vidit, & immanitatem simul ebibit, cruenta???ue illa voluptate in praesens delectatus, ad eandem saepe postea & ipse redijt, & alios eôdem pertraxit. Augustinus libro 6. cap. 8. Confessionum. AVRES intendere, arrigere. Notum est illud ex Andria ad Pamphilvm, metaphora ab equis & asinis traducta: Arrige aures Pamphile. Narivm contractio. [Greek words]. Naso suspendere. Irridentium hic gestus est, Contemtus indicium, Superbiae assecla. Nasum, à suae aetatis hominibus, &c. fol. 263. Dentibvs Frendere. Belluina haec extremae Iracundiae seu furoris potius & rabieinota. Ezelinvs tyrannus, praelio victus. Vide fol. 90. Labiorvm exporrectio. Gestus familiaris cogitabundis vel admirabundis. Vnde Satyricus de Mathematicis: Atque exporrecto trutinantur fata labello. Lingvae exertio. Hoc in Pveris naturae peruersae ductu videre est, qui tum irrisionis tum vindictae causa linguae maledicae virus omne hac ratione effundere gestiunt. Ivdaeos Christo opt. max. lingua exerta insultaturos multo antè diuinus vates praeuidit, Psalmo 22. Gallis Romam petentibus, ad tertium lapidem Salaria via proximè vrbem, quidam Gallvs ingenti statura pontem intermedium occupans, alta voce fortissimum prouocauit Romanorum ad singulare certamen. T. Manlius L. filius, à Dictatore petijt, vt sibi cu̅ hoste liceret dimicare. Excepit Gallus eum cum derisu, exerta in despectum, vt mos est gentis, lingua. Sed victus à Manlio, tantam Barbaris trepidationem incussit, vt sequenti nocte, relictis castris, in Tyburtem agrum concesserint. Sab. lib. 3. En. 4. & Gel. lib. 9. c. 13. ex Q. Claudij Quadrigarij primo libro Annalium. Cervix rigida, Immota. Constantivs Caesar nunquam in publico in partem alterutram vultum transtulisse, collo veluti munito & rigente, visus est. Marcellinus lib. 21. Manvvm motvs. Cuiusmodi est Gesticvlatio. Tiberivs Caesar incedebat, sermone nullo, aut rarissimo, aut tardissimo, & cum molli digitorum gesticulatione. Suet. Applicatio ad Caput aliámve corporis partem. Tiberio Graccho Tribuno, post legem Agrariam aduersus tyrannidem opulentorum latam, in Capitolio concionanti, Ful. Flaccus Senator nunciauit, deliberatum habere opulentos per se interficere Tiberium. Quod vt circumstantibus aperuit Tiberius, praecingere hi confestim togas, frangentes???; apparitorum hastilia, quibus coetum summouent, arriperet fragmenta, quibus repellerent vim inferentes. Id fieri mirantibus longin quioribus, admouit manum Tiberius capiti, discrimen suum ea specie demonstrans, quando non assequeba̅tur vocem. Quod cùm aduersarij intuerentur, properauerunt ad senatum, afferentes poscere Tiberium diadema: cuius significationem esse, quòd caput attigisset. Itaque facta manu Scipio Nasica illum adorsus interfecit. Plut. in Tiberio. Corn. Gallum Aegypti praefectum apud Augustum accusauerat Largus. Cùm sibi mortem consciuisset Gallus, multi in partes Largi transierunt: in quibus tamen non fuerunt optimates. Nam Procvlvs factus ei obuiam, cepit nares suas & os manu occludere: atque ita signifi care praesentibus, tutum non esse coram eo respirare. Dion in Augusto. Extensio. Apud Graecos manus ad coelum tendere, vel puluerem crinibus spargere, vulgaris supplicandi mos fuit. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 19. Apud Aphros & Nvmidas in dextra magnam viro inesse auctoritatem maiestatem???ue, omnes putarunt. Dextra quippe manu pacem imperabant, & filentium. Alexander ab Alex. lib. 5. cap. 3. Polybius de Militibvs non paucis C. Flaminij, inquit, qui victi in acie in lacum se coniecerant, ac quousque altitudo ipsius patiebatur, progressi sunt: cùm equites hostium eò ingressos viderent, exitium???ue appropinquare, manus ex aqua exerentes ac tendentes, voce???ue etiam precantes, vt vitae suae parcerent, aut trucidati ab ipsis sunt, aut se mutuis vulneribus diffidentes saluti, confecerunt. Victorius libro duodecimo Var. lect. cap. 23. Virgilius idem significare volens quod [Greek words], in XII. Aeneidos, cùm simile tempus Turni exponeret, cecinit: Ille humilis supplex???; oculos dextram???; precantem Protendens. Et paulò pòst: -vicisti, & victum tendere palmas Ausonij videre. Victor. lib. 12. Var. lect. c. 23. Demissio. [Greek words], manus demittere, & demissas agitare, vt festinantes solent vel in cursu vel incessu. Hinc [Greek words], manibus demissis fugere apud Aristot. lib. 4. Ethicorum, & Plautum Epidico. Cato maior aiebat, odisse Militem se, in ambulando qui manus, & in praeliando moueat pedes, stertat altiùs, quàm fremat. Plut. in Apoph. Occvltatio. Hecuba apud Euripidem Vlyssem supplex accedebat pro filia Iphigenia deprecatura. At ille dextram, quam tangere parabat, occuluit, praecisa omni spe veniae. Aeschines in oratione contra Timarchum, de sobrietate priscorum Rhetorum loquens: [Greek words]. id est, Itaque quod nunc omnes ex more facimus, vt inter dicendum manum extra pallium habeamus, tum temporis confidentiae tribuebatur, ac verebantur id facere. Addit, Salamine spectari statuam Solonis, manum intra pallium ???abentis. Quintilianus verò libro 12. damnat eos, qui nunquam commouentur inter agendum, semper???ue manum, quod aiunt, habent sub pallio. Quapropter, inquit, mihi falli multum videntur, qui solos esse Atticos credunt tenues & lucidos & significantes, sed quadam eloquentiae frugalitate contentos, ac semper manum intra pallium continentes. Qui languent, manum occultant sub pallio: qui commoti sunt, proferunt: & agitatione manus brachij???ue pronunciabantur ea, quae contentionis plusculum haberent. Erasmus in Adagijs. Manus occultare indicium auari hominis. Vide fol. 263. Motatio. An hoc Graecorum est [Greek words], quasi [Greek words] intendere, manu mobili auriculas albas imitari, vt ait Persius: O'Iane, à tergo quem nulla ciconia pinsit, Nec manus auriculas imitata est mobilis albas. Significatio. Nempe Innuendo. Vide Nutum. Illic Significationis, hîc Significantis habetur ratio, fol. 29. Sunt qui Syracusis saltationem primò exortam prodant, à tyranni Hieronis immani saeuitia: qui inter alia dicta immitia, Syracvsanos etiam mutuis vti colloquijs vetuerit: quae verò necessaria forent, pedum, manuum, oculorum nutibus indicijs???ue iusserit petere, vnde mox saltationi exortum peperit necessitas. Caelius lib. 5. cap. 3. Cauam ostendendo. Vespasianvs Imp. nunciantibus legatis, decretam ei publicè non mediocris summae statuam colosseam, iussit vt continuò ponerent, cauam manum ostentans, & paratam basim dicens. Suetonius. Crucem effingendo. Tertullianus scribit in lib. de Corona militis, veteres Christianos frontem suam saepe signasse cruce. D. Hieronymus Demetriadem hortatur, vt crebrò signaculo crucis frontem muniat, ne locum in ea exterminator Aegypti inueniat. Origenes quoque, Epiphanius, Chrysostomus & Augustinus multa scribunt de virtute sanctae crucis. D. Athanasius in lib. de Humanit. verbi, eius???ue aduentu: Olim, inquit, daemonia inani specie ludibrijs???ue rerum intricabant homines, insessis alibi fontibus, alibi fluuijs, lapidibus, aut lignis, atque ita praestigijs fatuos in stuporem agebant. Nunc verò cùm apparuerit Dei verbum, spectra huiusmodi & ludibria imaginum cessauerunt. Lactantius diuinarum Institut. lib. 4. 26. & 27. dicit ad illos, qui frontem cruce signant, diabolum non habere accessum, nec laedere eos posse. Addit, Christianos hac caeremonia antiquitùs in expellendis daemonibus & sanandis morbis vsos esse. Digitorvm Motvs. Puta Crepitvs. Sardanapalo Assyriorum regi effeminatissimo defuncto statuam lapideam fecerunt, secum ipsam tripudiantem ritu barbarico, digitis???ue supra caput velut concrepitantem: cui inscripserunt: Ede bibe, veneri indulge: caetera nihil sunt. Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. Athenaeus libro duodecimo prodidit, hoc gestu digitorum significasse, res humanas omneis prorsus esse contemnendas, ac ne digituli quidem crepitu dignas. Qui arrogantius fastuosius???ue iubent quippiam, digituli cre [233] pitu significare dicuntur. Id D. Hieronymus in epist. ad Rusticum monachum vsurpauit, in superciliosum Qvendam & fastidientem, qui dicturus, digituli crepitu silentium imperabat: deinde simili fastu, singulas voces, per interualla promebat: vt singultire crederes, non proloqui. Videtur autem hic gestus fuisse Dominorvm, seruis humilius aliquod ministerium innuentium. Martialis lib. 3. in Zoilum: Digiti crepantis signa nouit Eunuchus. Item in Distichis: Cùm poscor crepitu digitorum. Eras. in Adagijs. Elatio, Pressio. Digitum tollere, videtur esse gestus comprobantis, aut se profitentis emtorem, siue conductorem. Siquidem & hoc pacto Olim ferebantur suffragia, & in auctionibus eodem, qui volebat, declarabat se emtorem aut conductorem. Erasmus in Adagijs. Antiquitùs in pollice fauoris erat studij???; significatio. Qui faueret, pollicem premebat: qui minus faueret, pollicem conuertebat. Qui gestus in prouerbium abierunt, vt iam premere pollicem dicatur, qui quoquo pacto fauet: conuertere, qui malè vult. Plin. lib. 17. cap. 2. Pollices, cùm faueamus, premere etiam prouerbio iubemur. Iuuenalis: -conuerso pollice vulgi, Quemlibet occidunt populariter. In factionibus Italicarum vrbium inter Gvelfos & Gibellinos illud quoque notatum, hos quidem in affirmando, loquendo, ostendendo indicem, illos verò pollicem exerere. Biornvs accepto nuncio de morte Regneri patris, Danoru̅ regis, quem acie victum Hella Britannorum rex serpentibus obiecerat, cùm fortè tesseris luderet, tanta vi correptum manu calculum pressit, vt è digitis sanguis exiliret. Saxo lib. 9. Ostensio. Persuasum habent plerique, in versu Iuuenalis Satyrae decimae, dum inquit: -quum Fortunae ipse minaci Mandaret laqueum, medium???; ostenderet vnguem: per haec verba id notare, quod vulgò omnes contumelijs conciti faciunt, vbi interiecto pollice inter medios proximos digitos, obscoenum in modum probrum obijciunt: quo argumento illum fastidire, & despicere ostendunt. Quod tamen longè secus in veteri vsu fuisse apparet: quippe infamis digiti obiectu, qui medius est, ipsum in quem obijcitur, infamem notari duxerunt. Fuit enim Prisci moris, vt si quos floccipenderent, aut insigni contumelia vel deformi conuitio afficerent, id obiectu medij digiti protenti, aut non compressi, denotarent: quod est à Graecis vsurpatum, vt contractis reliquis digitis, medium ignominiae causa protenderent, quod [Greek words] dixêre. [Greek words] enim, praetentari est digito, an gallinae oua conceperint. Quare ab Atheniensibus, medius catapygos, quasi cinaedus adnominatur, quòd infamiam incuteret, & conuitium faceret. Alex. lib. 4. c. 26. Mithridates Ariobarzanis F. simulata amicitia cum Datami, qui ab Artaxerxe rege defecerat, congressus, ostendens ei digito locum à tergo quasi castrametationi opportunum, respicientem sica transfodit. Probus in Datami. Apud Laërtium Diogenes Cynicus hospitibus quibusdam Demosthenem videre cupientibus, non indice digito, sed medio porrecto demonstrauit, parum virum innuens & effeminatum. Ac paulò pòst eodem in loco, satis indicat porrectione digiti medij quippiam obscenum significari, cùm ait: Insanos haberi, qui medium porrigant digitum: qui indicem, non item. Erasmus in Adagijs. Quare verbum Diogenis proditur, multos per digitum insanire, quòd medio digito se philosophantes peregrinis demonstrarent. Alex. ab Alex. lib. 4. capite 26. Implexio. Adsidere grauidis, vel cùm remedium alicui adhibeatur, digitis pectinatim Inter se implexis, veneficium est: id???; compertum tradunt, Alomena Herculem pariente. Peius, si circa vnu̅ ambóve genua. Plin. lib. 28. cap. 6. Nat. hist. Pedvm Motvs. Vt est Impositio. Pythagoricis in perpetua fuit obseruatione dextero femori nunquam laeuum imponere, neq; par eligere loco imparis, si nihil aliud referret. Plut. de Immodica verecundia. Item Plin. lib. 28. c. 6. sic scribit: Poplites alternis genibus imponi, veneficium habebatur. Ideo haec in consilijs ducum potestatúmve fieri vetuere maiores, velut omnem actum impedientia. Vetuere & sacris votísve simili modo ìnteresse. Flexio. Ingenicvlari. Tartaris tota nocte orientem versus nouies inflexis genubus orantibus, miraculosè apertum est mare. Vide Tit. Somnia sedis imperij. SENSVVM NOTAE. HVC PERTINET In Coelvm Svspicere. M. Brvtvs in acie Pharsalica rebus desperatis, sublatis in coelum oculis à Ioue Caesari vindictam imprecatus est. Plut. Titvs Imp. cùm in itinere ad Sabinos febre correptus lectica transferretur, suspexisse dicitur dimotis plagulis coelum: multum???ue conquestus, eripi sibi vitam immerenti. Neque enim extare vllum suum factum poenitendum, excepto duntaxat vno. Suetonius. D. Martinvs Turonensis crebrò in coelum suspicere co̅sueuerat, illic thesaurum suum repositum sciens. Iccirco Briccius eius aemulus, homini Martinum quaerenti respondit: Si delirum illum quaeris, prospice eminus: ecce coelum solito sicut amens respicit. D. Bern. in festo S. Martini. Amatricianvs quidam demisso animo ad supplicium tractus, à matre in coelum oculos eleuare iussus, cùm id faceret: En tibi arces illas, fili, inquit, in quas mox transfereris. Pont. lib. 2. c. 9. de Fort. dom. Respectare. Aiax apud Hom. perturbatus repentè iniecto metu à Ioue animo ipsius, discedit è praelio [Greek words] (crebrò oculos conuertens ad hostes, quos à se tunc relinqui spei laetitiae???ue plenos molestè ferebat) [Greek words] Liuius etiam narrat Hannibalem reuocatum à patria inuitum moestum???ue ex hostium terra excessisse, saepe???ue Italiae littora respexisse. Datames respiciens ad locum, quem ei Mithridates Ariobarzanis F. simulata amicitia ostendebat, quasi castris metandis opportunum, ab eodem sic transfossus perijt. Probus in Datami. Demosthenes ob accepta ab Harpalo munera in exilium pulsus, Aeginae & Troezene ferè sedens, Atticam lacrymis oppletus respectabat. Plut. Pyrrhvs cùm spe lapsus potiundae Siciliae inde solueret, respectans retrò ad amicos: Qualem, inquit, Romanis & Carthaginensibus palaestram relinquimus? Plut. in Apoph. Ivgvrtha Numidarum rex discedens ab vrbe, reflectens???ue oculos: O'vrbem venalem, inquit, & citò perituram, si emtorem inuenisset. Sallustius. Tiberivs Iuliam Augusti filiam ducere coactus, vxorem Agrippinam, M. Agrippae filiam, neptem Pomponij Attici, ex quo Drusum filium accepit, & quam vehementer amauit, grauidam inuitus dimisit: eam???ue pòst semel ex occursu visam, adeò contentis & tumentibus oculis prosecutus est, vt custoditum sit, ne vnquam in conspectum eius posthac veniret. Suetonius. Non Aspicere. Tiberius Imp. cùm nurum ac nepotes post damnationem catenatos obsuta???ue lectica loco moueret, prohibuit per militem obuijs ac Viatoribvs respicere vsquam vel consistere. Suetonius. Non Avdire. Non hîc Corporis affectum, ob laesum audiendi organum, consideramus: sed integris organis Obauditionem, siue veram, animo ad alia intento, siue simulatam, f. 147. Cicero ad Octavivm, quem ex Africa ferebant ortum, cùm non exaudire se eum dicentem assereret: Atqui aures, inquit, habes perforatas. Plut. in Apoph. Non Sentire dolorem. Stupiditas inter Corporeas paßiones connumeranda, sed & ad Facultatis tactilis defectum. Heic integris organis & facultate integra eam, quae ex mentis intentione vel perturbationis impotentia fit auersionem, intelligimus, f. 224. D. Thomam Aquinatam tradunt ecstasi tam profunda rapi solitum, vt interdum candelam accensam tenens, ea demùm ad manum vsque consumta, flammae calorem non senserit. Id quod non pauca in digitis adustionis vestigia ostendeba̅t. Marul. lib. 2. c. 4. & Sab. lib. 2. cap. 6. Missus à Florentinis legatus ad Alfonsvm Aragonium Iannottus Manettus, prolixam & elegantem orationem habuit. Rex eloquentiae illius admiratione, non aures tantùm attentissimas ei dedit, sed & muscam naso insidentem tum demùm cùm legatus perorasset, abegit, oculis gestus illius intentis obseruans. Panormitan. & Lud. Dominicus lib. 1. Var. hist. VITALIS FACVLTATIS NOTAE. Svspiria, Gemitvs. C. Ivlivs Caesar Gadibus visa Alexa̅dri Magni imagine, ingemuit, aemulatione gloriae eius, qui xxx. aetatis anno totum Orientem domuisset. Plutarchus. Cn. Pompeius ex acie Pharsalica fugiens, & in Cyprum appellens, vbi portum [Greek words] appellari audiuit, dirum omen auersatus, dolorem gemitu patefecit. Valerius Maximus libro primo, capite quinto. Vergilivs vates suspirabundus obseruatus est, fol. 263. Amasis Aegyptiorum rex, admirabile attulit in vrbem Saim aedificium ex solido saxo ab vrbe Elephantina: in quo afferendo triennium consumserunt duo millia delectorum virorum, qui omnes erant architecti. Domus haec ad ingressum templi. Mineruae collocata est, non aute̅ in templum pertracta. Nam cùm tecto aduecto, suspirasset eius vehendi Architectvs, vtpote pertaesus diutino tempore operae: stomachatus Amasis, non permisit hominem vlterius trahere. Herod. lib. 2. Singvltvs. Non Stomachi conuulsionem, sed interceptum Arteriae tracheae meatum intelligimus, quando ex reciproco, eo???; confert??? motu inspirationis & expirationis Singultatio quaedam oritur, qualis potißimùm in pueris eiulantibus, & vel pudore vel metu lacrymas supprimere conantibus, conspicitur. Narrat Apuleius, Charitem virginem à latronibus captam, altiùs suam miseriam deplorasse, & assiduis singultibus ilia quatientem, sibi etiam, tali asino lacrymas excussisse. lib. 4. Asini aurei. Vbi Beroaldus, Immodicus fletus concitat singultum, cuius agitatu illa quatiuntur. Anhelitvs Retentvs. Rugianorum Vandalorum vrbe Arcone Suantouiti idolum colebatur. Semel quotannis post lectas fruges, mactatis ante ostium victimis, solenne gentis epulum erat. Aedem Sacerdos purgabat, spiritu oris compresso: quem quoties renouare opus erat, ad ostium decurrebat, ne humano halitu numinis praesentia offenderetur. Cranzius lib. 5. Vuandaliae, ex Saxonis libro decimoquarto. Risvs. Gaudij sedes cor est: & proptereae etiam accidens gaudij. Risus in septo transuerso prope cor habitat, oritur???; ex spirituum frequentia, qui confertim musculum diaphragmatis impetunt, & titillant. Quo musculo agitato vehementius, Risus [Greek words] & concutiens oritur, ita vt abdomen quoque ex nimio motu doleat. Irrisionem inter Effectus Affectuum superiore libro connumerauimus. Vide Titulum, Risu mortui, f. 492. Qvi. Ingenere. Isaacus Abrahami F. appellatus fuit: quoniam cùm angeli Sarae praedicerent conceptum, risit illa, neque dictis illorum fidem adhibuit, eò quòd iam nonagenaria esset. Genes. 21. Homerus Procos Penelopes introducit [Greek words], Od. ???. vbi describit certamen Vlyssis cum Iro: [Greek words]. [Greek words] autem [Greek words] esse videtur, teste Isocrate. Hippatenses Thessali deum Risum colunt, cui quotannis in laetitia sacrificant, teste Apuleio. Plutarchus fimiliter autumat Lacedaemonios risui aras extruxisse. Osyrin cupidissimum risus fuisse, testatur Diodorus Siculus lib. 1. cap. 3. de Rebus antiquis. Xenophantvm risum cohibere non potuisse, Arist. libro 7. Ethicorum, asserit. Qvos riserint. Ridicvli casus. Thales Milesius domo fortè egressus contemplandorum siderum causa, in subiectam fossam decidit. Tum Ancilla vetula, Qua ratione Thales coelum inuestigabis, exclamauit, cùm ne quidem ea, quae ante pedes sunt, videas? Lae̅rtius libro primo. Socrates Aristodemo persuaserat, vt non vocatus, secum ad Agathonis conuiuium accederet. Accidit tunc Aristodemo ridiculum quiddam. Siquidem cùm inter eundum non sentiret Socratem à tergo relictum, prior ingressus est planè velut vmbra corpus praecedens, lumine à tergo sequente. Plut. lib. 7. Symposiacôn, ex Platonis Symposio. Rex Fessensis, vir bellicosus & impiger, anno 1520. agru̅ Tingitanum populatus est, & praedas non valdè magnas abegit. Et cùm nemo illi obuiam prodiret, Arzilam contendit. Erat Arzilae quidam plebeius homo, qui lento atque diuturno morbo paulatim intabescebat. Medici praeceperant, vt testudinibus vesceretur. Is propter probitatem erat charus vniuersis. Cùm verò testudines non haberet, conquestus est, quòd vnico illo morbi remedio careret. Tum equites viginti operam suam ad eam rem polliciti sunt, modò exeundi potestas illis à Ioanne Coutigno vrbis praefecto fierer. Coutignus eam facultatem non grauatè concessit. Illi prodeunt, & in proximum fluuium Dulcem dictum se conferunt: equis frena & ephippia detrahunt, eos???ue capistris ad arbusta deligant, & hastas in terra defigunt. Tum omni metu soluti arma deponunt, & omnes vestes exuunt, & toto corpore nudi in fluuium se demittunt. Erat autem aestus, & illi cùm essent natandi studio dediti, tum vt calorem depellerent, multò libentiùs atque iucundiùs natabant, & magnam interim vim aquatilium testudinum manibus capiebant. Speculator quidam hostium cùm illos equites viginti egressos animaduerteret, multò maiores esse copias arbitratus est, quae silenti agmine, vt fieri solebat, exirent, vt montes & syluas insiderent, vt ex insidijs in hostes incautos impetum facerent: illos viginti, primi tantùm agminis partem esse credidit. Id igitur ad regem continuò detulit. Rex ducentis equitibus Hamelicem itinerum ductore̅, eundem ipsum, qui Lusitanos speculatus fuerat, praefecit, eum???ue iussit fluminis transitum, quà eos transmissuros opinabatur, obsidere. Alijs ducentis equitibus alium fluminis aditum custodiri praecepit. Hamelix omnes vias, quibus illos ingressuros sperabat, oculis perlustrabat: & cùm nulla vestigia reperiret, in fluuium se contulit. Non potuit Hamelix tanto silentio aciem ducere, quin ab Arzilae speculatoribus conspiceretur. Itaque ingentis tormenti ictu, qui foras exierant, admonentur, & qui in vrbe se tenebant, aeris sonitu ad arma vocantur. At natatores egregij cum tanta animi relaxatione atque iucunditate ludebant, vt vix possent vllo tormentorum strepitu de periculo, in quo versabantur, admoneri. Piscatio enim felicissimè procedebat, & alij in alios conuitia iaciebant: omnia clamoribus, & risu immodico personabant, cùm repentè hostes apparent. Nostri hastas euellunt, & nudi in equos nudos insiliunt, & in vrbem confugiunt. Hostes illos insequuntur. Lusitani interdum ita nudi vt erant, in hostes equos conuertebant, & eorum impetum, vt poterant, repellebant. Vnus tamen ex equo decidit. Antonius Coutignus (is fuerat Saracenus, & se ad Christi nomen & religionem aggregarat) vt equiti, qui deciderat, auxilium afferret, in hostem, qui reliquos antecesserat, impetum dedit, eum???ue ex equo deturbauit, socium???ue iacentem manibus iuuit, vt faciliùs post se equi eiusdem tergo supersederet. Ioannes Coutignus, vt fugientes exciperet, ex vrbe cum instructis copijs egressus fuerat. Cùm igitur agmen nudum cerneret, risu propemodum corruit. Deinde (erat enim vrbanissimus) tam multa dicta dixit, & tam facetè in omnes lusit, vt omnes cachinnos tollerent. Factum verò Antonij Coutigni multis laudibus celebrauit. Postremò autem adiecit, Ne commilitones nostri hoc cultu virginibus, quibus inseruiunt, offensionem inferant: par est, vt eos, antequam in vrbem inuehantur, contegamus. Tum quilibet partem sibi vestium detraxit, qua sociorum corpora contegerent: & sic demùm in vrbem cum omnium incidentium iocis ingressi sunt, Hamelix cùm casum illum Regi Fessensi nunciaret, magni illius & omnium qui aderant risus co̅sequuti sunt. Spolia deinde legit, nempe vestes, & parmas, & retia, frena, & ephippia, & vnum equum: & sic demum Rex ille Mauritaniae potentissimus, cum tam opulentis manubijs domum reuersus est. At Coutignus nudis vestem sumtibus suis praebuit, praecipuè verò Antonium Coutignum munere donauit, & factum hominis publicè collaudauit, vt alios ad eiusdem virtutis exemplum acriùs incenderet. Osorius lib. 12. rerum Em. Qvomodo. Modesté. Plato iuuenis tam compositus fuit, vt nunquam nisi modicè risisse deprehensus sit. Laërtius lib. 3. Effusé. De Risu effuso & vehementi, vide fol. 263. Antoninvs Heliogabalus adeò inhonestè ridebat, vt publicè in Theatro solus audiretur. Lampridius. Ficté. Homerus Odysseae ???. narrat è procis quempiam. Ctesippvm nomine, Vlyssem arrepto è sportula bouis pede petijsse: cúmque ille capite deflexo declinasset ictum: [Greek words]. Eustathius admonet eum ridere risum Sardonium, qui diductis modò labris rideat: caeterùm intus aut ira, aut molestia discruciatus. Veteres enim risum Sardonium vocasse, quoties aliquis despectim no̅ solu̅ ridet, sed etiam irridet. Dictum aute̅ [Greek words]. i. à diducendo labia: quomodo ferè rident, qui apud sese perniciem alicui destinant. Quemadmodum Vlysses mox sublaturus è medio procos, id???ue [235] iam tum in animo statuens, risit risum quendam subamarulentum. A'canibus ducta metaphora, quibus hoc irae indicium est, nudare dentes. Quem morem aiunt equis etiam inesse, si quando parent mordere: vnde vulgò nunc risum huiusmodi, risum equinum vocant. Parasitus Plautinus conqueritur, quòd suis dictis nullo pacto iuuenes arrisissent, ac non saltem canes fuissent imitati, vt dentes ostenderent. Homerus Iliad. O. de Iunone inquit: [Greek words]. id est, Illa quidem labijs ridebat, nubila porrò Frons minimè renidebat. Erasmus. Sunt qui dicant in Sardorum insula. Vide fol. 263. Qvando. In Ortu. Solum, quando natus est, ferunt risisse Zoroastrem Persarum regem, nec ei boni aliquid monstrosus risus ille portendit. Nam magicarum artium fuisse perhibetur inuentor: quae quidem illi nec ad praesentis vitae vanam felicitatem contra suos inimicos prodesse potuerunt. A'Nino quippe rege Assyriorum, cùm esset ipse Bactrianorum rex, bello superatus est. Augustinus libro 21. de Ciuitate Dei, capite 14. & Solinus cap. 4. Polyhist. In Morte. Zenodotus in Collectaneis suis Aeschylu̅ citat, qui huiusmodi fermè tradiderit in opere de Paroemijs: Gentem esse quandam Carthaginensium coloniam, quae Sardonem regionem inhabitet: ei morem esse, Senes septuagesimum praetergressos annu̅ Saturno sacrificare, ridentes interim, ac mutuò sese com plexantes. Nam turpe ducebant, in funere aut eiulatum edere, aut lacrymas profundere. Hinc adsimulatum risum, Sardonium vocari coeptum. Timaeus apud eundem Zenodotum ait, Sardonijs consuetudinem fuisse, vt filij Parentes iam grandaeuos iuxta fossam, aut praecipitium, in quo sepeliendi forent, collocarent, atque inde fustibus caedentes, in eam darent praecipites. At illi interim pereuntes ridebant, existimantes eam mortem felicem atq; egregiam, quòd liberorum impietate interirent. Alij perhibent, apud Sardinios fuisse receptum, vt ex Captivis pulcerrimos quosque, ac natu maximos, qui septuagesimum excessissent annum, Saturno mactarent, ridentes in morte, proptereà quòd id forte ac virile videretur. Erasmus in Adagijs. Liuius lib. 21. scribit Servvm quendam barbarum, qui Hasdru balem interfecerat, comprehensum à circumstantibus, facti nequaquam poenitentem, inter cruciatus & tormenta semper ridentis speciem praebuisse. Inter Sacra. Tirynthii cùm [Greek words] essent, & ob id à vicinis malè audirent, Delphicum oraculum consuluerunt. Respondit Pythia: ita tandem eos hoc malo liberari posse, fi Neptuno taurum immolarent, & [Greek words] in mare proijcerent. Illi re deliberata pueros omnes à sacrificio isto excluserunt, ne quam occasionem ridendi haberent. Sed cùm fortè puer quidam sese coetui intermiscuisset, & seriò absque risu omnia administrari videret, nouitate rei perterritus, vultum & ipse tetricum finxit. Quam prosopopoeiam astantes admirati in maximum cachinnum effusi, reipsa ostenderunt, [Greek words]. Haec ex Athenaeo Eustathius Od. ???. In Lectione. Clavdivs Caesar cùm primum historiam, quam conscripserat, frequenti auditorio commisisset, & initio recitationis defractis compluribus subsellijs, obesitate cuiusdam, risus exortus esset: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin ex interuallo subinde facti reminisceretur, cachinnos???; reuocaret. Suetonius. In Acroasi. Euripides, cùm, canticum quoddam docente ipso, concentum factum Vnvs risisset: Nisi tu stipes, inquit, & truncus esses, modos canente me, cum Lydijs mistos, non rideres. Plutarchus de Audiendo. Heliogabalvs ridebat sic nonnunquam, vt publicè in theatro solus audiretur. Lampridius. Vbi. Myson Strymonis F. Cheneus genere, à vico quodam Laconiae, Apemanti & Timonis moribus fuit, hominum osor, vt qui in solitudine solus riserit. Cum???ue à quodam, qui fortè interuenerat, rogaretur: Cur praesente nemine risisset? At ob hoc ipsum rideo, respondit. Laërtius. Cvr. ob Stultitiam. Cleomenes rex, Söphista quodam de fortitudine disserente, effusus est in cachinnos: Qui cùm diceret: Quid cachinnaris Cleomene, dum de fortitudine dicentem audis, id???ue qui rexes? Quia, inquit, hospes, de ea si etiam hirundo diceret, idem facerem: si aquila, planè quiescerem. Plut. in Apophth. Astum. Cùm Darius aduersus Saccas expeditionem suscepisset, Risaces equiso sibijpsi nares & aures abscindens ad Persas transfugit: atq; sic à Saccaru̅ regibus se tractatum clamauit, quòd si Persae per compendia viarum se ducem vindictae cupidissimum sequantur, Saccas imparatos debellari posse. Persae creduli, per vastas solitudines Risacem sequuntur. Tandem chiliarchas Rhanosbates dolum subodoratus. Quamobrem, inquit, regem magnum decipere statuisti, & in locum omni aqua carentem Persas deducere, vnde neq; progrediendi, neque reuerte̅di potestas conceditur? At ille complosis manibus in cachinnum effusus: Vt à Saccis ciuibus meis periculum depellerem, inquit, siti ac fame Persas enecaui. Chiliarchus confestim Risaci caput abscidit. Polyaen. lib. 7. Iustinus ex Trogo. Iocum. Passalus & Achemon fratres latrones à matre Semnone cauere iussi sunt, ne quando in Melampygum, hoc est, eum qui nigro esset podice, inciderent. Multò pòst tempore cùm Hercvlem sub arbore dormientem, & arma in eandem reclinantem inuenissent, proprijs armis eum aggredi tentarunt. Ille protinùs sentit insidias, & correptos ac vinctos de claua à tergo suspendit, leporu̅ ritu, capitibus deorsum demissis. Illi cùm Herculis posticum nigris pilis horridum videre̅t, materni mo niti memores, ea de re inter se confabulaba̅tur. Quod simulac audisset Hercules, hoc cognomine delectatus, & in risum effusus, eos vinculis solutos dimisit. Plutarchus in libello de Discrimine amici & adulatoris. Annibal ad Cannas acie instructa, hostes ex molli cliuo iam in ordines euntes speculabatur. Ibi cùm ex comitibus Giscon, admirari se diceret tantas hostium copias, fronte Annibal contracta: Aliud Gisco, inquit, fugit te, eo magis mirandum. Quidnam illud esset, requirente Giscone: Quòd nimiru̅ tanto in numero, inquit, ne vnus quidem sit, qui Gisco vocetur. Hoc dictum nec opinantibus oblatum, Omnibvs risum mo uit. Itaque de cliuo digredientes, vt quisque occurrebat, illum narrarunt iocum: tantus???; per multos motus risus est, vt qui Annibalem comitarentur, continere se no̅ valere̅t. Quod Poenis cernentibus animum confirmauit, ex magno & insigni contemtu motum arbitrantibus eum risum, vt etiam ipse instante dux discrimine iocos cieret. Plutarchus in Fabio. Vltionem. Iliad. ???. Thersites turpissimus animo ac corpore, tumultuando, maledicendo, ac sese lactando Vlyssem concitans, ab eo???ue verberatus, Omnibvs risum mouit: Quantumuis moestis, suauem tamen omnibus ille Elicuit risum -. Et apud intemperantes procos, Irus mendicus fingitur cum Vlysse praestantissimo viro palaestrae congredi, ipsa???; in actione fit ridiculus. Plutarchus de Aud. poëtis. Sardonium risum Homerus Iliados ???. tribuit Aiaci Telamonio, singulare certamen ineunti: [Greek words]. id est, Sic ingens Aiax surgebat murus Achiuûm, Terribili ridens vultu. Erasmus in Adagijs. Tyrannidem. C. Caligvla lautiore conuiuio effusus subitò in cachinnos, Coss. qui iuxtà cubabant, quídnam rideret, blandè quaerentibus: Quid, inquit, nisi vno meo nutu iugulari vtrumque vestrûm statim posse? Suetonius in Caligula. Defensionem. Epaminondas ob Boeotarchatum diutiùs ??? lex sineret gestum, capitis accusatus, in iudicium venit, nihil eorum negauit, quae aduersarij crimini dabant, neq; recusauit, quò minùs legis poe nam subiret: sed vnum ab ijs petiuit, vt in sepulcro suo inscriberent, Epaminondas à Thebanis morte multatus est, ??? eos coëgit apud Leuctra superare Lacedaemonios, quos ante se imperatorem nemo Boeotioru̅ ausus fuit aspicere. In acie quoque vno praelio, non solùm Thebas ab interitu retraxit, sed etiam vniuersam Graeciam in libertatem vindicauit: eo???ue res vtrorumq; perduxit, vt Thebani Spartam oppugnare̅t, Lacedaemonij satis haberent, si salui esse possent: neq; priùs bellare destitit, ??? Messena constituta vrbem eoru̅ obsidione clausit. Haec cùm dixisset, risus Omnivm cum hilaritate coortus est, neq; quisquam iudex ausus est forre suffragium. Sic à iudicio capitis, maxima discesit gloria. Probus in eius vita. Metum inanem. Cùm anno 1536. Carolus V. Imp. & Galliae rex Franciscus hor tatu Pauli III. Pont. ad Nicaeam Prouinciae, ducis Sabaudiae vrbem, perpetua pacis ineundae gratia venturi crederentur: & Caesariana classis in Villafranchae portu consisteret: nonnulli sub meridiem egressi, vt maria prospectarent, densam nubem fumi instar in altum eleuatam conspexêre, [236] rati plerique esse signum aduentantis Turcicae classis. Compertum tandem est à villico eam nubem excitatam fuisse, in area fabarum aceruum cribrante & ventilante. Quo cognito, omnes ex summa trepidatione in risum inconditos???; cachinnos soluti fuêre, sic vt ipsorum Principvm & Dvcvm, intellecta praeproperae credulitatis contumelia, non obscurus pudor mentes perfunderet, atque is inauditae trepidationis inanis metus iocosis omnium sermonibus celebraretur. Iouius lib. 37. Hist. Repulsam. Paedaretvs Spartanus, cùm non esset inter trecentos allectus, qui ordo in ciuitate erat dignitate primus, hilaris ridénsque digrediebatur. Reuocatum autem Ephori rogauerunt, quid rideret? Quòd congratuler, inquit, ciuitati, quae ciues me habeat trecentos meliores. Plutar. in Apophth. Legimus C. Gracchum in ambiendo magistratu repulsum, aduersus Inimicos insolentiùs ridentes inclamasse, eos Sardonium ridere risum, ignaros quàm magnis tenebris ex suis actibus circumfunderétur. Erasmus in Adagijs, ex Plutarcho. Cladem hostium. Edoardvs III. Anglorum rex inter sacra, statim prorupit in risum. ac interrogatur, Ecquid esset? respondit, se vidisse Dacos infestis armis Angliam inuadere, ac continuò praetoria na ue demersa, in Daciam contendere. Id quod paulò pòst accidit. Polyd. lib. 8. Fortunae instabilitatem. Hannibal cognita caede Hasdrubalis fratris, & clade totius exercitus, composito vultu conditionem humanam risisse fertur. Idem cùm iniquissimae pacis leges à Romanis praecriberentur Carthaginensibus, flentibus reliquis solus risit. Plutarchus. Agareni Italiam sub Ludouico Pio Imp. vastantes, eius dusctu, & Basilij Imper. Constantin opolitani ope breui sunt fufi, eorum???ue dux Soldanvs captus, toto anno Capuae in captiuitate delituit, nunquam ridere visus, quo ad semel vidit rotam currus circumuolui, & imam partem nonnun quam in altum erigi: Sic, inquit, res vertu̅tur humanae, quod sine cachinno nescio explicare. Et fortè ego, qui ad ima detrusus iaceo, exurgam quandoque, & denuò regnabo. Cedrenus. NON RIDERE. HVC. QVI. Anaxagoras Clazomenius philosophus per tota̅ vita̅ nunquam risit. Aelianus lib. 8. Aristoxenvm valdè à risu abhorruisse, scribit Aelianus eodem loco. Phocion Atheniensis à nemine ridere visus vel lacrymari. Plutarchus in Apophth. M. Crassvs Licinius, auus eius, quem rapuerunt bella Parthica, nunquam in tota vita risisse fertur: ideo???ue etiam Agelastus nuncupatus est. Plinius lib. 7. cap. 29. & Solinus capite 4. Polyhist. Alij semel tantùm risisse tradunt, cùm asinum vidisset carduos comedentem. Vnde prouerbium: Similes habent labra lactucas. Cicero Tuscul. quaest. lib. 9. ex Lucil. & libro 5. de Finibus. M. Cato Censorius nunquam in vita risisse dicitur. Volat. lib. 13. cap 2. Antrop. Nervam Imp. omnium laude dignum Apollonius Tyaneus apud Philostratum se nunquam ridentem neque ludentem vidisse asserit. Cuspinianus. Iul. Philippus Imp. ex vxore Seuera filium iuniorem Philippvm genuit, quem Sextus Aurelius Gallum Iulium Saturninum appellatum scribit: qui agelastos fuisse, hoc est, irrisibilis traditur, & adeò seueri actristis animi, vt iam tu̅ à quinquenni aetate nullo prorsus cuiusquam comme̅to ad ride̅dum solui potuerit: patrem???ue quondam in ludis secularibus petulantiùs cachinnantem (quanquam adhuc tener) vultu notauerit auerso. Hic patre Veronae caeso, Romae à praetorianis occisus est. Cuspinianus. VBI. Apud Athenienses in Academia ridere prohibitum erat, quia ab iniuria & ignauia purum & inaccessum hunc locum seruare conabantur. Aelianus lib. 3. de Var. hist. CVR. OB Spectra. Agelasti reddebantur Qvicvnqve in Trophonij specum oraculorum causa descenderant apud Troezenios. Hinc adagium: In Trophonij antro vaticinatus est: in homme̅ tristem & seuerum. Aristophanes in Nubibus: [Greek words]. id est, Vt videlicet horrui, Haud aliter, ac subiens specum Trophonij. Erasmus in Adagijs. Scurrilitatem. Athenaeus libro decimoquarto narrat Anacharsim philosophum, Scytham, quum in conuiuium inducerentur homines ad risum mouendum edocti, solum omnium non risisse. Tandem quum inducerentur simiae, coepit ridere. Rogatus causae: Hae, inquit, natura sunt [Greek words], illi fingunt. Erasmus in Adagijs. Calamitatem. Ioannes Gallorum rex in Pictonibus ab Edouardo Edouardi III. Anglorum regis F. captus, anno 1356. & in Anglia regio more habitus, cùm equestri ludicro interesset, & frontem exporrigere rogaretur, dolorem quàm maximè poterat premens, fertur subridendo illud propheticum iam celebre carmen repetisse: Quomodo cantabimus canticum in terra aliena? Polyd. lib. 19. Henricvs I. Anglorum rex Francorum proceres contra Ludouicum Crassum regem sollicitabat, iuuabat, armabat. Ac vt vndique Crassum premeret, cum Henrico IV. Caesare foedus icit: ei???ue vnicam filiam Mathildem in spem regni despondit. Caeteri enim eius liberi, Gulielmus, Henricus (Ricardus alijs) Sibylla (alijs Euphemia vel Maria) cùm tranquillo mari ex Normannia soluissent, in medio cursu atroci exorta tempestate, naufragio periêre. Sobole iam orbus, in moerore reliquum vitae transegit, nec vnquam posteàridere visus. H. Boëthius lib. 12. & Aemilius lib. 5. Praesentiam virorum grauium. Tanta Areopagitis Senatvi ab omnibus ciuibus habita reuerentia est, vt in conspectu eorum ridere nefas existimarint. Cùm enim producto, inquit Aeschines, in concionem ex Timarchi decreto Areopago, magnus risus populum, nescio qua de causa, esset compiexus, tum Pyrander increpans populum, quaesiuit, cur non risum Areopago praesente continerent? Illi verò responderunt: Non ignoramus, ô Pyrrhander, no̅ oportere in horum praesentia ridere: vetùm tantae sunt veritatis vires, vt omnes hominum superent rationes. Sigonius libro 3. de republ. Atben. NATVRALIS FACVLTATIS NOTAE. CIBI AVERSATIO, Abstinentia. Considerans Ionathas filius Sauli, nequitiam patris sui con tra Dauide̅, surrexit à mensa in ira furoris sui, & non comedit panem illa die. 1. Reg. 20. Dvx Mediolani bellum contra Florentinos gerebat. Cùm ei aliquando non satis felix nuncius aduenisset, turbatus mente allatis ad mensam epulis, cùm sapores nescio quos improbasset, accitum cocum veluti ignarum artis asperè increpauit. Tum ille: Si Florentini, inquit, tibi gustum atque appetitum auferunt, quae mea est culpa? & cibi enim mei sapidi sunt, & summa arte compositi: sed te nimiùm calefaciunt & appetitum auferunt Florentini. Risit illic, vt erat humanissimus, coci facetam in respondendo libertatem. Pog gius in Facetijs. LACRYMAE, FLETVS. Qvi Fleverint. In genere. David Iudaeorum rex, vir sanè fuit optimus, & verum esse prouerbium fecit, [Greek words]. Praeter exempla varia, ipse de seipso inquit: Lauabo per singulas noctes lectum meum lacrymis. Psal. 6. Fuerunt mihi lacrymae panes die ac nocte. Potum nobis dabas in lacrymis, in mensura. Poculum meum cum fletu miscebam. Psal. 14. & 79. & 101. Deus vitam meam annunciaui tibi, posuisti lacrymas meas in conspectu tuo. Psalm. 55. Exaudi orationem meam, Domine, & deprecationem meam auribus percipe, & ad lacrymas meas ne sileas. Et alibi: Ploremus coram Domino, qui fecit nos. Psal. 94. Dominus noster Iesvs Christus, agnus immaculatus, qui peccatum non fecit, nec dolus inuentus est in ore eius, lacrymas ter fudisse dicitur, risisse nunquam. Fleuit Hierosolyma̅ vallo inimicorum circumdandam, funditus???ue diruendam: id est, animam vitiorum septam multitudine, diaboli praedam futuram. Fleuit in monumento foetentem Lazarum, hoc est, peccatorem longa delinquendi assuetudine mortuum, & scelerum putredine corruptum, de quo dicitur: Computruerunt iumenta in stercore suo. Et flendi ergo nobis exemplum reliquit, & cur flere debeamus, simul monstrauit. Fleuit etiam in cruce, quando seipsum pro mundi peccatis hostiam offere [237] bat: vt ait Paulus, Preces cum lacrymis & clamore validè offerens. Hebr. 5. Marul. lib. 4. cap. 1. Maria Magdalena legitur ter fleuisse. Primò, pro peccatis suis ad pedes Domini: secundò, pro morte fratris: tertiò, pro passione Domini. Ioan. 11. & 20. Pavlvs apostolus cùm valediceret fratribus: Vos scitis, inquit, qualiter vobiscum per omne tempus fuerim, seruiens Domino cum humilitate & multis lacrymis. Per triennium nocte & die non cessaui cum multis lacrymis, monens vnumquemque vestûm. Actorum 10. Cum lacrymis scribebat epistolas suas. ait enim: Nam ex multa tribulatione & angustia animi scripsi vobis per multas lacrymas. Multi ambulant, quos saepè dicebam vobis: nunc autem flens dico. Philipp. 3. Heraclitvs philosophus. Vide fol. 371. D. Martinvs lachrymis ita abundabat, vt pro detrectatorum quoque suorum peccatis flere soleret. D. Bernardus in festo eius. Amvrates III. Imp. Turc. cùm in ipsis imperij auspicijs quatuoriam fratres eius laqueo necati essent, & Solymanni minimi ceruicibus & iugulo neruus adhiberetur, incertum an tenerioris in hunc amoris causa motus, an conscientia patratae crudelitatis in omnes, illacrymasse perhibetur. Hier. Henninges in Geneal. Imp. T. CVR. PYTA Ex Gaudio. Iacobvs in Mesopotamiam profectus, obuiam habens Rache lem consobrinam suam, prae gaudio fleuit. Genes. 29. Esavs collum Iacobi fratris ex Mesopotamia redeuntis complexus, & osculans eum, fleuit. Genes. 33. Iosephvs fratribus suis sese post multas ambages agnoscendum praebens, cum fletu in haec verba prorupit: Ego sum loseph. Irruens inde in collum Beniamini fratris, fleuit, & osculatus, plorauit super singulos fratres. Idem cùm ascendisset obuiam patri fleuit, & super patre mortuo iterum fleuit. Genes. 45. 46. & 50. Savlvs rex audiens vocem Dauidis qui pepercerat ei, eleuata voce fleuit. 1. Reg. 24. Ragvel cognoscens Tobiam iuniorem, cum lacrymis osculatus est eum, & plorauit super collum eius. Tobiae 7. Exurgens caecus Tobias, occurrit filio suo flens. Vide fol. 56. Veniens Gabelvs ad domum Raguelis, videns Tobiam luniorem discumbentem, fleuit, & benedixit eum. Tobiae 9. Cùm reaedifi caretur templum à Ivdaeis qui redierunt de Ba bylone, no̅ poterat quisquam agnoscere vocem clamoris laetantium, & vocem fletus populi. 1. Esdr. 3. Aeson reuerso è Chironis Centauri schola Iasone filio, apud quem per xx. annos fuerat, lacrymans eum excepit. apud Pin darum ode 4. Pythiorum: [Greek words]. Ex illius instar bullarum destillaba̅t lacrymae senio confectis palpebris: quoniam ex animo gauisus est impensè, pulcerrima longè mortalium conspecta prole. Ptolemaevs Philadelphus missos ad se LXXII. interpretes cum sacris Biblijs honorifice̅tissimè excepit, & lacrymis etiam obortis suum gaudium testatus est. Iosephus libro 12. capite 2. Antiquitatum. M. Minutio Magistro equitum ex hostium vi erepto opera Q. Fabij Max. Dictatoris, in laetitiam tota castra effusa sunt, vt prae gaudio Militibvs omnibus lacrymae manarent. Plutarchus in Fabio. M. Cato minor Trib. milit. creatus, & in Macedoniam ad Rubrium praetorem missus, ita se accommodauit militibus, vt glo riam & beneuolentiam & eximium honorem studium???; Militvm assecutus sit: adeò vt expleta militia, non votis eum, neque praeconijs, sed lacrymis complexibus???; prosecuti sint, substernenres in via, qua pergebat, vestes, manus???; eius deosculantes. Plutarchus in eius vita. Ob Peccata. Israelitae omnes peccatum suum deflentes, loco nome̅ dederunt, vt Bocchos diceretur. Iudic. cap. 2. Cùm audisset Iosias rex Iuda, comminationes in transgressores legis scriptas in libro legis Domini, scidit vestimenta sua, & fleuit. 4. Reg. 22. Cùm audisset Nehemias miserabilem statum Hierosolymorum, fleuit diebus multis, & ieiunauit, & orauit ante faciem Dei coeli. Nehem. 1. Orante Esdra, & flente, propter commixtionem populi Gentilis cum Iudaeis, collectus est ad eum coetus grandis virorum & mulierum: & fleuit populus multo fletu. 1. Esdr. 10. Ivdaei ex captiuitate Babylonica reuersi, cùm librum legis ab Esdra sacerdote lectum audiuissent, ob transgressiones suas plorabant. At Leuitae eos monuerunt, ne plorarent, cùm festus is dies Domino esset, sed lautè epularentur, & laetitiam agitarent. 2. Esdrae 8. Post negationem tertiam cùm gallus cecinisset, & Christus misericordiae oculis Petrvm aspexisset, egressus foràs, fleuit amaré. Luc. 22. Bassianvs Imper. apud Aelium Spartianum lacrymabatur, quoties aut mentio fieret, aut imagines videret Getae fratris, quem ceciderat. Erasmus in Adagijs. Serapion eremita, errore Anthropomorphitarum infectus, cùm aliquando Photinum diaconum de imagine illa Dei & similitudine, ad quam Genes. 1. homo conditus scribitur, disputantem audiuisset, reliquit suam de corporali Dei forma opinionem phantasticam. Verùm cùm paulò pòst in gratiarum actionem exurrexisset, sensit inter precandum ex corde suo elabi atque euanescere eam quam oraturus Anthropomorphi imaginem sibi proponere consueuerat. Consternatus igitur mente, prorupit in amarissimos fletus: insuper & humi procidens, hanc maximo eiulatu lamentabilem edidit vocem: Heu me miserum, tulerunt à me Deum meu̅, & quem nunc teneam non habeo, vel quem adore̅ aut interpellem iam nescio. Cassianus cap. 3. collat. 10. Ob Obliuionem. Scotiae insulae accola fuit Ioannes Suisset, cognomento Calculator: in cuius solius vnius argumenti solutione, quod contra experimentum est de actione mutua, tota laborauit posteritas: quem senem admodum, nec inuenta sua dum legeret intelligentem, fleuisse referunt. Cardanus de Subtilitate, libro de Scientijs. Ob Senium. Apud Ouidium lib. 15. Metamorph. -flet???ue Milo senior, cùm spectatinanes Illos, qui fuerant solidarum more ferarum Herculeis similes, fluidos pendere lacertos. Flet quoque, vt inspeculo rugas adspexit aniles Tyndaris, & secum, cur sit bis rapta, requirit. Ob Mortemsuorum. Scissis vestibus Iacobvs indutus est cilicio, luge̅s filium suum Iosephum, reuera autem à fratribus venditum, quasi à fera laceratum. Genes. 37. David rex Abnere à Ioabo perfidè interfecto, funus illius comitatus, magnum coram omni populo ploratu̅ edidit. 2. Reg 3. Interfecto Amnone filio ab Absolomo, propter constupratam Thamarem, cum suis omnibus inge̅tem fletum edidit, filium???; suum Amnonem quotidie deplorauit. 2. Reg. 13. Cùm Absolomum in conflictu caesum cognouisset, tanto luctu correptus est, vt exercitus in vrbem furtim intrare, no̅ triumpha̅tis, sed fugientis specie cogeretur. 2. Reg. 18. Assyrii principes ingentem flerum & clamorem ediderunt, & vestimenta sua discerpserunt, quando Olofernis truncum sine capite in lecto repererunt. Iudith. 14. Cùm venisset Petrus Ioppen, circumsteterunt eum omnes Vidvae flentes, & ostendentes ei tunicas & vestes, quas faciebat illis Dorcas. Quorum precibus motus, vitae eam restituit. Actor. 9. [Greek words], id est, canere cantionem Telamonis??? de querulo sermone dictum prouerbium, quòd Telamon impotentiùs fleucrit, Aiacem filium perîsse apud Troiam. Erasmus in Adagijs. Pericles filio Paralo mortuo coronam impon???ns, quod in reliqua vita nunquam fecerat, erupit in eiulatum, & magnam vim profudit lachrymarum. Plutarchus in Pericle. Darius victus ab Alexandro Magno ad Gaugamela, in Parthienen intendens, à Besso Bactrianae praefecto capitur, aureis???ue compedibus vincitur: aduentante autem Alexandro, cùm fugere nollet, sed Alexandri fidem imploraret, iaculis ab ipso conficitur. Per Polycratem Macedonem huius rei Alexander factus certior, ad eum videndum accurrens lacrymis temperare nequiuit, demta???ue sibi chlamyde iacentis corpus contexit, regio???ue more funerauit. Sabellicus libro 6. Ennead. 4. D. Avgvstinvs mortua matre Monica cohibebat iuuenili robore lacrymas, vt neque in ipso funere vllum signum doloris ederet, neque ante funus, sed cum amicis conferebat de rebus necessarijs: magnum interim sub pectore dolorem premens. Post funus item in balneum iuit. Post somnum cùm ma gna ex parte dolorem mitigatum cognouisset, paulatim matris vitam examinans, in lacrymas erupit vberrimas. Testis ipsemet lib. 9. Confess. cap. 12. Vni Curiatiorum desponsata fuerat Horatiorum Soror. Haec postea quàm sponsi spolia in victore fratre conspexit, ab eodem fratre, quoniam fleuit, occisa est. Augustinus lib. 3. de Ciuitate Dei, cap. 14. Nvmerianvs, qui comes patri Caro Imper. bello Persico [238] fuit, nimio fletu ob paternam necem sibi oculos corrupit. Cuspinianus. Ob Mortem brutorum. Vlysses mortuo cani illacrymatus est: sed vxori assidens ploranti, fuit ab eo motu remotus. Huc enim contulerat se consilio frenata, quam antè represserat, aegritudine: in illum incautus atque repente nec opinans incidit. Plutarchus de Tranquil. animi. Paulus Aemylius domum ex foro reuersus, filiolam???ue reperiens Tertiam lacrymantem, causam requisiuit. Quae cùm diceret: Perseus nobis mortuus est (catellus fuit ita dictus) Quod felix faustum???ue sit, inquit, filia accipio omen. Plut. in Apophthegmatibus. Q. Hortensivs muraenam, quam in delicijs habebat, mortuam fleuit. Ob Nuncium triste. Fleuit Ezechias rex, audito mortis nuncio fibi per Esaiam prophetam oblato, fletu magno. 4. Regum 20. Ob Defectionem. David rex audiens Absalomum F. Hebrone contra se conspirasse, cum suis omnibus Hierosolymis nudis pedibus excessit, plorans & cinere caput conspergens. 2. Regum 15. Ob Calamitatem, Cladem suam, suorúmve. Iobvs de seipso inquit: Versa est in luctum cithara mea, & or ganum meum in vocem flentium. Facies mea intumuit à fletu, & palpebrae meae càligauerunt. Iob. 30. David rex exul, cùm Sicelegam Amalechitae expugnassent, duas vxores Dauidis cum magna praeda captiuas abduxissent, reuersus, tantum edidit ploratum, vt iam lacrymae deficerent. 1 Regum 20. Hieremias propheta euersis à Nabucodonosoro Hierosolymis ait: Quis dabit capiti meo aquam, & oculis meis fontem lacrymarum? Hierem. 9. Vide Threnos eiusdem. Audiens Nehemias miserabile̅ statu̅ ciuitatis Hierusalem, fle uit diebus multis: tandem consilium adhibuit & auxilium opportunum. Nehem. 1. & 2. Hercvles extremis malis oppressus, apud Euripidem in Her cule furente, sic ait: [Greek words]. Sed enim labores infinitos gustaui, quoru̅ nihil omninò detrectaui, neque ab oculis stillaui fontes: neque credidissem vnquam eò venturum, lacrymas ab oculis vt eijcerem. Nunc autem, vt apparet, fortunae seruiendum est. Phalantho Spartano coloniam deducturo, Delphis oraculum redditum est, cùm sub Aethra pluuiam animaduertisset, tunc se agri & vrbis compotem fore. Cùm classem in Italiam applicuisset, vicisset???ue Barbaros, neque tamen vel vrbe vel agro vllo potiri posset, oraculum è re nata interpretatus est, quasi impossibile esset sereno coelo (quam Aethran Graeci vocant) pluere. Hunc vxor multis modis consolata, & eius caput genibus aliquando sustentans, dum pediculos legit, lacrymas super viri caput largiùs effudit. Tunc primùm euolutae sunt oraculi ambages. Aethrae enim vxori nomen fuerat. Ea itaque nocte, quae diem illum insecuta est, Tarentum hostium vrbem maritimam maximam & opulentissimam cepit. Pausanias in Phocicis. Capta à Cleomene Megalopoli, cùm id Arato Sicyonio Achaeorum praetori, qui cum Antigono rege Aegij consilium habebat, nunciatum esset, conscenso suggestu faciem chlamyde integens diu fleuit. Mirante autem concione, atque vt diceret, conclamante: Megalopolis, inquit, à Cleomene euersa est. Tum conuentus euestigiò dissipatus est, Achaeis celeritate & mole attonitis calamitatis. Plutarchus in Cleomene. Gilimer Vandalorum rex, à Belisario victus, in montem Papuam praeruptissimu̅ confugit. Ibi à Phara Belisarij duce obsessus, petijt ab eo, vt sibi citharam, & panem vnum, ac spongiam mittere vellet. Dubitante Phara, quid sibi vellet: tabellarius oste̅dit, Gilimerem cupere panem videre, quòd nullum vidisset, ex quo Carthagine excidisset: spongia autem ad abstergendas vti lacrymas: citharam requirere, ad decantandas suas miserias. Pharas omnia illa ei misit. Procopius lib. 4. Van dalico, & Cedrenus. Maximilianvs I. à Brugensibus, tributorum exactione̅ iniquè ferentibus, captus, & vrgentibus Gandauensibus, qui primi seditionem mouerant, de capite periclitatus, aut ne in manus Gallorum traderetur, in concione Brugensium lacrymas ante verba fudit, sic vt commiseratione regiae fortunae plerique collacrymarentur, & sanctè pollicerentur, nihil se in illum grauiùs commissuros. Cranzius libro decimotertio, capite 9. Saxoniae. Ob Seruitutem. Tryzus tyrannus adeò vexauit suos, vt legem etiam ferret, vt nemo cum altero neque priuatim neq; publicè sermones misceret: posteà etiam, ne oculorum manuum???ue gestibus & nutu animi sensa mutuò significarent. Qvidam desolationem illam aegrè moleste???ue ferens, in forum progressus est, ibi???; stans, cùm multas lacrymas effunderet, reliquam etiam multitudinem ad fletum permouit. Id cùm tyrannus in forum procurre̅s prohibere vellet, à ciuibus interfectus est. Aelianus lib. 14. de Varia historia. Secundo bello Punico victi à Romanis Carthaginenses, annuum stipendium populo Romano, vsque ad certum tempus soluere teneba̅tur. Cùm venisset prima pensionis conferendae dies, & ingemiscerent omnes ad vocem tributi, ferunt Annibalem commotum inutili lamentatione Poenorum risum effudisse, quòd in leuiore malo copiosiores effunderent lacrymas, quàm anteà, cu̅ Romani ad Zamam victores, classem, arma, & amplissima spolia ipsis detraxissent, victis???; leges imposuissent. Auctor vitae Annibalis. O'bExilium. Daniel propheta lugens, trium hebdomadarum diebus panem desiderabilem non comedit, & caro & vinum non introierunt in os eius. Danielis 10. Agathocles Syracusanorum tyrannus senex, vbi nullam ampliùs regni spem reliquam superesse vidit, Theogenam vxorem & liberos, quos ex ea tulerat, adhuc pueros, cum omni pecunia & regali instrumento, nauibus impositos in Aegyptum dimisit, vnde vxorem duxerat. Diu coniunx reluctata dicitur, charitate viri commota. Filij nauem conscensuri flebili eiulatu patrem amplexi tenebant: Theogena & ipsa maritum, vt nunquam ampliùs visura, oculis fatigabat. Nec senis lacrymae minùs erant miserabiles. Flebant pueri morientem patrem: ille exules liberos. Est enim statim regis mors proficiscentes secuta. Sabel. lib. 8. Enn. 4. Ex Commiseratione. Agar ab Abrahamo domino expulsa cum filio Ismaële, prae nimia siti penè exanimatum puerum derelinque̅s, ne morienti adesse cogeretur, vberrimè fleuit. Genes. 21. Pugnaturi Israelitae contra filios Beniamin, fleuerunt coram Domino. Iudic. 20. Et postmodum habita victoria, fleuerunt propter excidium fratrum suorum. Iudic. 21. Elisevs propheta videns Azaëlem regem Syriae coram se, coepit flere, propter mala quae ille erat illaturus Israëlitis, regno Syriae occupato. 4. Reg. 20. Xerxes Persarum rex in Abydenis campis, cùm partern multò maximam Orientis subiectam haberet oculis sub signis stantem, lacrymas emisit: testatus, non se felicitatem flere suam, quòd tot gentibus imperare co̅tigisset, sed tot hominum sortem: qui cùm innumeri essent, ad breue tempus aut fato aut alia vi essent omninò defuncturi. Herodotus lib. 7. Valer. Maximus lib. 9. cap. 13. Hominem Laconicum, sed ruri agentem quidam obiurgauit, quòd prorsus fletui & lacrymis ex intimis visceribus manantibus indulgeret. At is liberè reiecta???ue omni dissimulatione respondit: Quid facerem, inquiens. non enim ego, sed natura mea mihi luctum excutit. Aelianus lib. 9. Heraclitvs res humanas perpetuo fletu prosequi solitus erat. Erasmus in Adagijs. Agis Lacedaemoniorum regum postremus indicta causa ab ephoris damnatus, cùm conspiceret, dum ducitur ad laqueum, ex Ministris quendam flentem: Mitte tu me, inquit, deflere. Etenim ego, qui ita nefariè & violenter pereo, praestantior sum interfectoribus. Ita fatus, collum vltrò laqueo obtulit. Plutarchus in Apophth. Alexander Magnus, cùm Darium regem ad Gaugamela victum, & à Besso satrapa perfidiosè iaculis confixum vidisset, dicitur lacrymis temperare nequiuisse, demta???; sibi chlamyde iacentis corpus contexisse: postremò regio more funeratu̅, reliquias corporis maioru̅ tumulis inferri iussisse. Plutarchus auctor est, corpus ab Alexandro ad matrem, quae Susis erat, missum. Sabel. lib. 6. Enn. 4. Alexander Macedo, cùm victis Persis, in Indiam expeditione suscepta, triginta mille puerorum exercendos & instituendos reliquisset, & virili eos corpore ac specie decora inuenisset, debiles & inutiles milites remisit domum. Macedones ferentes id iniquè, missionem omne flagitare ceperunt. Inde concitatus Alexander frendens???ue, Macedonibus amotis, corporis sui costodiam Persis commisit. Videntes hoc Macedones, cum clamore & plangore inermes & tunicati ad regis tabernaculum deprecandi gratia contendunt: Vteretur saltem ipsis quasi improbis & ingratis. Ille verò quamuis iam placatior non admisit eos. Non abscesserunt illi: sed duos dies & noctes ita pro tabernaculo eius lamentantes, dominum???ue appellantes, perdurauêre. [239] Tertio die prodijt: ac cùm lamentabiles abiectos???ue vidisset, in lacrymas longo spacio est effusus. Inde modicè castigauit eos, tum appellauit humaniter, & dimisit inutiles, vbi eos magnificè donauit. Plutarchus in Alexandro. Cùm Alexandri Magni pedibus Darij regis mensa supponeretur, vt in sella altiori commodiùs sederet: in adstantium turba Spado tantam fortunae varietatem considerans, animo affectus lacrymari cepit. Alexander hominem cùm interrogasset fletus causam: ille, In praesentia quide̅, inquit, tuus sum seruus: sed cùm priùs Darij fuerim, natura???ue dominos meos diligere soleam, non potui non dolere, rem quae tantoperè ab illo honorabatur, abs te nunc contemtui haberi animaduertens. Diod. lib. 17. Cùm Timophanes dux mercenariorum, multis principibus ciuitatis Corinthiorum indicta causa necatis, tyrannum se declararet: Timoleon frater primò solus eum à proposito dehortari cepit. At cùm nihil proficeret, adsciuit sibi ex necessarijs fratrem vxoris Timophanis Aeschylum atque ex amicis vatem, atque paucis pòst diebus iterum fratrem adijt, & tunc saltem resipisceret, inuerteret???ue se, obsecrauit. Sed cùm eos Timophanes irrideret, recessit paululùm Timoleon à fratre, obuoluto???ue capite lacrymabundus constitit. Illi strictis gladijs hominem confestim obtruncarunt. Plutarchus in Timoleonte, & Diod. lib. 16. Arete filia Aristomaches, Dionis Syracusani vxor pulso eo in exilium, Timocrati nubere cogebatur. Reduci verò Dioni, pulso Dionysio, Aristomache socrus, cum Arete flens occurrit, filiam???ue his verbis admonuit: Miserae, exule te, Dion, fuimus. Redux verò & victor omnibus nobis moestitiam detraxisti, extra quam vni huic, quàm aspexi ego misera viuo te alteri viro coactam nupsisse. Quando igitur arbitrium tibi fortuna nostri dedit, quomodo dispensas ei illam necessitatem, vt auunculum ne te, an etiam vt virum salutet? Ad ea Dion profusis lacrymis excepit vxorem indulgenter, tradito???ue ei filio iussit ei domum suam concedere, vbi ipse quoque agebat. Plutarchus in Dione. Alexander Pherensium tyra̅nus maximè truculentus Theodoro tragico poëta acri animorum affectu & commiseratione Aeropem agente, lacrymas profudit, surgens???ue de theatro recessit. Causam Theodoro redde̅s, quòd puduisset ipsum histrionis incommodis & affectionibus misericordem videri, suis verò ciuibus & subditis non item. Aelianus libro 4. de Varia historia. M. Marcellvs Syracusis captis, florentissimae vrbis commiseratione fleuit. Augustinus libro tertio de Ciuitate Dei, capite 14. P. Scipio Africanus, vbi Carthaginem penitùs excisam vidit, illacrymasse dicitur, rerum???ue humanarum haud immemor, Homericum illud cum fletu protulisse: Iam???ue dies aderit quo concidat Ilion ingens, Et Priamus Priami???ue ruat plebs armipotentis. Astabat tum fortè illi Polybius, eius studiorum comes ac praeceptor, qui ab eo sciscitatus, Ecquid poëticum illud sibi vellet? Romam, respondit, de qua humanis rebus pensatis, non possum non esse sollicitus. Sabel. lib. 9. Enn. 5. Victo ad Thermopylas Antiocho, M. Attilius Glabrio consul Naupactum, quam Aetoli tenebant, obsidebat. Miseratus T. Qvintivs Flaminius legatus Graecos, transmisit ex Peloponneso ad consulem, obiurga̅s eum quòd relictis multis gen tibus & regibus, qui à Macedonibus in ditionem redigere̅tur, ad vnam desideret ciuitate̅. Deinde obsessis, vt ex muro Quintium conspexerunt, implorantibus opem eius, & manus tendentibus precantibus???ue: nullo dato responso, conuertit se, & lacrymabundus discessit. Plutar. in Flaminio. L. Lvcvllvs bello Mithridatico Amasum vrbe̅ nobilissimam ad mare Ponticum sitam expugnauit. Quam cùm sub primam militum irruptionem, hostium consilio insensam, seruat non posset, dedit illius excidio lacrymas, questus quòd no̅ vt Syllae Athenas, ita sibi Amasum seruare licuisset. Ex Plutar. Lucullo Sabel. lib. 4. Enn. 6. M. Cato victis ad Dyrrachium Caesarianis, cadauera caesorum intuitus ciuium, temperare à lacrymis non potuit. Plutarchus in eius vita. Titvs Vespasianus euersis Hierosolymis, recordatione splen doris pristini lacrymas tenere non potuit, & diris deuouit seditiosos Iudaeos, qui intestinis dissensionibus se ad excidium tantae vrbis vel inuitum compulissent. Iosephus libro 7. capite 24. belli Iudaici. Mahometes II. Turcorum rex mortuus, anno 1481. duos reliquit filios, Baiazetem II. & Zizimum. Horum nomine Byzantij confestim tumultuatum est. Circa Iconium à fratre penè circunuentus Zizimus, naui subitò conscensa ad Rhodios aufugit: & à litore paululùm congressus, literas ad fratrem dedit, sagittae alligatas: se non fidei, non gentis odio, sed fratris iniuria subactum ad Christianos fugam intendere. hos???; aditurum, qui omnium maximè Othomanico essent nomini infensi. Baiazetes ea epistola fertur commotus lacrymis temperare nequisse, animo???ue consternato tabernaculum ingressus aliquandiu tacitus sedisse, amenti similis. Sabellicus lib. 8. Ennead. 10. Ex Aemulatione. Iudaei cum Zorobabele templum Domini restaurantes, cum cymbalis & tubis Deum laudabant laeti. Sed multi Sacerdotvm, qui priùs templum viderant, flebant ingenti voce. Itaque fletu laetitiae commixto ingens strepitus edebatur. 1. Esdrae 3. C. Ivlivs Carsar cùm in Hispania legeret per otium Alexandri historiam, diu secum cogitabundus sedit, inde lacrymas profudit. Mirantibus causam amicis, dixisse fertur: An non videtur nobis gemendum, cùm hac aetate Alexander tot iam regna subegerit, me nihil dum gessisse praeclari? Plutarchus in Caesare. Ex Pudore. Agamemnon rex, Iliados ???. Graecorum concioni reditum in patriam Iouis auctoritate suasurus, contra animi sententiam: [Greek words]. Phocion de Atheniensibus optimè meritus, cùm suae fidei creditum Nicanorem Cassandri ducem, qui Munychia occupârat, dimisisset, & ad Polyperchontem Antipatri ducem secessisset, missus est à populo Agnonides rhetor, qui eum cum amicis accusaret. Rex Atheniensibus causae cognitionem permisit. Reduxit ergo Phocionem cum amicis Athenas Clitus, vbi capitis damnatus est. Optimates ciuitatis Phocione conspecto, qui octogesimum annum superabat, & quinque & quadraginta praeturas cum laude administrarat, rubore perfusi sunt, capite???ue deiecto lacrymas profuderunt. Plutarch. in Phocione, & Aelianus lib. 12. Ex Precatione, Deprecatione. Iphigenia Aulidensis apud Euripidem supplicans patri Agamemnoni ne se mactari sinat, ait: [Greek words]. Siquidem Orphei haberem, ô pater, facundiam, persuadend??? incantans vt sequa̅tur me saxa, & delinire quos vellem dictis: in hoc versarer. Nunc autem pro mea virili, sapientes lacrymas praestabo: haec enim possumus. Israelitae in deserto flagrantes desiderio carnium, flentes dicebant: Quis dabit nobis carnes ad vescendum? Numer. 11. Stetit Ivditha ante lectum Holofernis, orans cum lacrymis, vt Deus id, quod cogitabat, perficere dignaretur. Iudith. 13. Bethvlienses obsessi ab Holoferne, cùm maxima siti premerentur, in concionem coiuerunt, ibi???ue maximum edidêre ploratum, & Dominum pro auxilio inuocarunt. Iudith. 7. Mithridates Eupator Ponti rex audita Pharnacis F. defectione, venenum miscere coepit, quod ad similes casus in capulo ensis gestabat inclusum. Aderant illi duae Filiae, quae reliquae ex omnibus apud illum educabantur, Mithridatia & Nysa. Hae cum lacrymis ad pedes patris prouolutae, suppliciter precabantur, vt si vitae exitum quaereret, sui fati comites amantissimas traheret filias, prius???ue vtranque tolleret, quàm de se aliud statueret. Pater lacrymis victus, exitiale virus ambabus impertiuit. Sabellicus libro 4. Ennead. 6. Ex Ira. Eiulatu magno fleuit Esavs, quòd benedictionem patris sibi praeripuisset frater lacobus. Genes. 27. Apud Aeschylum septem Argivorvm duces foedere inito contra Thebanos: [Greek words]. Adrasti tumulum manibus coronarunt, lacrymas fundentes: luctus nullus erat in ore. Bellicosus enim animus fortitudine ardens spirabat, tanquam leonum, Martem tuentium. Ex Indignatione. Flebant Amici Susannae, cùm viderent presbyteros aduersus eam testimonium proferentes. Ipsa etiam flens suspexit in coelum. Danielis 13. C. Gracchvs, cùm leges agrarias ab eo latas Opimius co̅sul antiquare vellet, iam???; ad seditionem manifestam res specta [240] ret, foro digrediens substitit ante patris statuam, diu???ue eam intuitus, nullum verbum fecit: tantùm lacrymis effusis atque edito gemitu abscessit. Id multi spectantes miseri vicem Caij coeperunt: ac semet ipsi culpantes, quòd desererent & proderent eum, profecti sunt domum eius, vbi ad fores excubueru̅t. Plutarchus in Caio. Cùm Tiberio Graccho Tribuno legem agrariam ferenti Octavivs collega aliquoties sese opposuisset, nec à proposito dimoueri posset, legem tulit Gracchus, qua Octauio Tribunatus abrogaretur, populum???ue adstipulantem hac in re habuit. Sed ne infamia ista Octauio inferretur, aggressus est illum ex integro Tiberius precibus, conspiciente populo, supplex???ue rogauit vti cederet. Quibus precibus lacrymas quidem Octauio expressit, constantiam tamen flectete non potuit. Plutarchus in Tiberio. Q. Caec. Metellvs amicorum literis factus certior, Numidiam C. Mario consuli plebiscito datam, illacrymasse dictur. C. Marcivs Coriolanus in exilium abiens tacitus illacrymauit. Plutarchus. C. Ivl. Caesar traiecto Rubicone, pro concione fidem militum flens ac veste à pectore descissa inuocauit. Suetonius. Ferdinandvs rex Neapolitanus, cùm audîsset Alexa̅drum VI. Papam renunciatum, vxori suae cum lacrymis, à quibus vel in filiorum morte abstinere co̅sueuerat, significauit, eu̅ creatum esse Pontisicem, qui toti Christiano orbi perniciofissimus esset futurus. Guicciardinus lib. 1. QVOMODO. Veré. Ephialtes Athenis Demostrati nomen deferre coactus est. Huius silius erat Demochares, ob formae praestantiam ab Ephialte amatus. Qui cùm patris ergò eum accessisset, quò parciùs eius criminibus insisteret: venientem neque repellere, neque supplicem genibus suis aduolutum intueri sustinuit: sed operto capite flens & gemens preces expromere passus est: nihilo???ue minùs sincera fide accusatum Demostratum damnauit. Val. Max. lib. 3. cap. 8. Ficté. Bacchius quidam Corinthius, Clytij Megarensium regis filiam vxorem duxerat. Ea defuncta Clytius complures Virgines & adolescentes Corinthum misit: qui in funeralibus pompis puellam deplorarent: lacrymis vtique fictis: Vt qui conducti plorant in funere, dicunt Et faciunt propè plura dolentibus ex animo. Erasmus in Adagijs. QVANDO. In Spectaculo. Caesare interfecto, cùm Brutus exul desperata semel Republ. Italiam statuisset relinquere, ac per Lucaniam pedestri itinere. Eleam ad mare venisset: inde Romam Porcia eius vxor reditura, comprimere nitebatur animi dolorem: venùm fortem alioquin pictura quaedam detexit. Ea argumentum Graecum continebat, quemadmodum prosecuta fit Hectorem Andromache, & receperit ab eo filium suum, oculis autem fuerit in illum defixa. Hanc Porciae specta̅ti, expressit sui affectus imago lacrymas: & crebrò indies ad eam commeans flebat. Cùm verò Acilius quidam Bruti amicus Andromaches ad Hectorem verba Iliad. ???. recensuisset: Ast Hector pater es mihi tu, veneranda???; mater, Tu frater mihi, tu florens aetate maritus: subridens Brutus: Atqui mihi, inquit, non venit in mentem ad Porciam Hestoris versus fari: Tupraesceribe tuis telas & pensa puellis. Nam corporis quidem eius indoles paria ac nos facta no̅ assequitur: animo verò aequè strenuè pugnat pro patria. Plutarchus in Bruto. Opere, Labore. Arsenivs Abbas dum opus faceret, semper lacrymabatur. Marul. lib. 3. cap. 9. Oratione, Precilbus. Vide Tit. Preces ad Deum, f. 3046. D. Avgvstinvs circa xxx. aetatis annum contrarijs cogitationum fluctibus agitatus, vxoremne duceret, an coelibatu religioso tantùm sese diuino cultui manciparet: quoru̅ hoc religionis studium, illud consuetudo pristina multum licet reluctanti suadere videbatur: solus sub fici arbore prostratus habenas dolori dimisit, & flumina lacrymarum emisit. Et tu Domine vsquequò? Vsquequò Domine irasceris in finem? Ne memor fueris iniquitatum nostrarum antiquarum. Tandem voce incerta confirmatus, carnis illecebris protinùs valedixit. Testis ipsemet lib. 8. Confess. cap. 12. LACRYMAE NVLLAE. David rex noluit flere profilio paruulo mortuo, sed fleuit pro infirmo. libro 2. Regum, capite 12. Vlysses mortuo cani illacrymatus est, sed vxori assidens ploranti fuit ab eo motu remotus. Huc enim contulerat se consilio frenata, quam antè represserat, aegritudine: in illum incautus atque repentè nec opinans incidit. Plutarch. de Tranquillitate animi. Dido Vergiliana Aeneae duritiem incusans, ait: Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit? Num lacrymas victus dedit, aut miseratus amantem est? Psammenitvs vel Samnietus Aegyptiorum rex, à Cambyse regno exutus fuerat. Eius filiam ancillari veste indutam, cum aliquot nobilium virginibus, Cambyses mitti iusserat ad hauriendam aquam, vt hoc spectaculo patentum captiuorum animos discruciaret. Caeteris lacrymantibus, solus Psammenitus nihil motus, demisit tantùm oculos. Mox iussit duci filium illius, cum alijs plurimis eiusdem aertatis, vinctis ceruicibus, & ore frenato. Atque hoc etiam spectaculo solus Plammenitus ad lacrymas commotus non est. Idem quum vidisset familiarem quendam exutum opibus, mendica̅tem obambulare: ingenti fletu hominem amicum compellans, caput suum barbarico more caedebat. Ea re cognita quum Cambyses per nuncium causam sciscitaretur, cur in liberoru̅ calamitate tacitus, vnius seniculi calamitatem tam impotenter ferret? respondit: Fili Cyri, domestica mala grauiora sunt, quàm vt lacrymas recipiant: at amicus deplorandus erat, qui è multis opibus ad summam inopiam redactus est, id???ue in extremo senectutis limine. Herod. lib. 3. Carthaginenses suos ipsi liberos Saturno immolabant. Liberis qui carebant, hi comparabant à pauperibus pueros, sicut agnos vel pullos auium, eos???; mactabant. Assistebat rigida sine gemitu mater [Greek words]. Si ingemuisset vel illacrymata esset, fraudabatur precio, neque puer minus immolabatur. Plutarchus de Superstitione. Cratesiclea à Cleomene rege Spartanorum filio suo, in Aegyptum obses ad Ptolemaeum regem, auxilia contra Antigonum Macedonem pollicentem, mittenda, cùm Taenari nauem conscensura esset cum liberis Cleomenis, seduxit Cleomenem remotis arbitris in fanu̅ Neptuni. Ibi complexa deosculata???ue moerentem & commotum: Age, inquit, rex Lacedaemoniorum caue, vbi foras egressi erimus, quisqua̅ nos lacrymantes conspiciat, aut quid Sparta indignum admitte̅tes. Hoc enim in arbitrio nostro est vnum: casuu̅ verò, prout permiserit Deus, erit exitus. Sic fata, vultu composito perrexit ad nauem puerum tenens, iussit???ue gubernatori, vt properè solueret. Plutarchus in Cleomenem. Phocion Atheniensis à nemine ridere visus vel lacrymari. Plutarchus in Apophth. Gerardo D. Bernardi Claraeuallensis fratre mortuo, cuius cura & solicitudine negotia totius coenobij praeclarè administrabantur, Bernardvs ipse moerorem dissimulauit, siccis oculis ad tumulum stetit, solitas in eum precationes sacerdotali habitu compleuit, terra̅ suis manibus iniecit, flentibus omnibus & mirantibus quòd no̅ fleret ipse, qui tamen iustissimas haberet lugendi occasiones. Ille verò qui fidei viribus relucta batur affectui, dolorem in eo sermone, que̅ 26. in Cantica Canticorum instituerat, supprimere ampliùs non potuit, sed docta & pathetica oratione & defuncto gratulatus est, & sua̅ defleuit miseriam. Hieronymi Cardani Mediolane̅sis Philosophi matertera Tomaxina cùm coniugem & duos filios ac filias totidem peste amisisset, & neque flere aut lamentari ex more voluisset, verecundia sororij patris sui viri grauis & asperi, repentè magno edito crepitu disrupta intùs mortua cecidit. Cardan. de Subtilitate, libro de Hom. natura. Mirabile est, no̅ posse Magos, quocunque tandem dolore tor mentorum opprimantur, lacrymam vnicam oculis emittere: quo signo Germani iudices, velut praesumtione certissima, mu lierem Sagam esse arguunt. Nam procliues ad lacrymandum esse mulieres nemo nescit: veruntamen Sagas compertum est nunquam lacrymari, vtcunque oculos sputis conentur madefacere. Bodinus lib. 3. cap. 4. Daemon. Antonius Lonanensis regius vicarius apud Ribemontenses, vnam Sagarum (de quibus cognouit) in iure confessam narrauit, Sagarvm dexterum solummodò oculum ternas lacrymas eijcere. Bodinus lib. 4. Daemon. cap. 4. SPVTVM, Expvitio. Apud Israëlitas si leuir glorem suam, mortuo fratre, in vxorem ducere noluisset, illa coram iudicibus calceum ei detrahebat, & in faciem eius inspuebat. Deuteron. 25. Exspuere in medium, vel in dexteram sui partem, Esseni deuitant. Iosephus lib. 2. cap. 7. belli Iudaici. Apud Persas non solùm exspuere, & emungi, & flatus plenos videri, turpe ducitur: sed etiam vel meiendi, vel alterius alicuius eiusmodi rei gratia euntem aliquò palàm conspici. At enim haec praestare no̅possent, nisi & modico nu [241] trimento vterentur, & humorem laborando ita consumerent, vt aliò quopiam secederet. Xenophon de instit. Cyri lib. 1. Quod hodie manet in vulgi moribus, vt si quid audiant execrandum quod sibi nolint euenire, despuant velut abominantes: id haesit ex Vetervm superstitione, qui sibi persuaserant, desputationem esse remedium aduersus imminentia mala, praecipuè aduersus morbum comitialem (cui non hinc tantùm est nomen inditum, quòd in hominum frequentia saepiùs obotiatur, verumetiam quòd prohibeat comitia fieri) & in admouendis remedijs ter expuere habebatur salutare. Simili superstitione contra improbae spei fascinum ter in sinum expuebatur. Erasmus in Adagijs. De eo sic Plinius lib. 28. cap. 4. scribit: Si quem poenitear ictus eminus cominusve illati & statim expuat mediam in manum, qua percussit, leuatur ilicò percussus à poena. Hoc saepe delumbata quadrupede approbatur, statim à tali remedio correcto animalis ingressu. Quidam verò aggrauant ictus, ante conatum simili modo saliua in manum ingesta. Excretio, Vomitvs, Lotij, excrementorum emissio, Crepitus ventris. Prae Ira. Alexander Seuerus Imp. si iniquos iudices casu aliquo videret, commotione animi choleram stomacho euomebat, toto vultu inardescente. Lampridius. Prae Indignatione. Nerva Imp. vsqueadeò abstinuit ab omni cruoris effusione, vt cùm ab eo poscerentur ad exitium Domitiani percussores, tantum sit conterritus, vt neque vomitum neque impetum ventris posset differre. Cibum enim saepe reiectabat, ita valetudinarij erat stomachi. Cuspinianus. Prae Metu. Aratvs Sicyonius instante praelio prae timore excrementa emittere solebat, teste Plut. in eius vita. Horativs lib. 1. Sermonu̅, Satyra 8. Canidiae & Saganae veneficarum sacra magica se vidisse scribit, & prae timore crepitum ventris emisisse: Nam quantum displosa sonat vesica pepedi Diffisa nate ficus. Vulgò circumfertur Oratoris cuiusdam ad Germanum principem missi, anxietate extorquente, prudentia condiente, facetum dictum. Verba facturus coram principe & gynaeceo, prae pudore & consternatione crepitum ventris, sic vt aures omnium impleret, emisit. Omnibus oborto risu, virginibus praesertim, ille mente recollecta, vt extemporali ioco soloecismum admissum corrigeret: Nesciebam ego, inquit, mihi à principe meo adiunctum fuisse prodromon & anteambulonem. Sed quando ille anticipauit, esto sané. Vos, si ita videtur, ô Virgines, huic hospiti, per vices pari applausu excepto primum respondete: mox ego ea, quorum causa veni, exequar. Maiore hîc cachinno exceptus, orationem porrò tam elegantem subiunxit, vt nouo potiùs hoc more beneuolentiam captare voluisse, quàm metu perturbatus oppedisse videretur. CONVERSATIONIS NOTAE. Conversari. De conuersatione etiam sub loco Exercitationis. fol 3780. item sub loco Honorifici occursus, congressus, fol. 995. 999. Hic vt Animi affectuum nota est. Qvi. Populi. Commercia gentium. Conuersatio gentium mutuae, vel pacis est, vel belli. Pacis quidem, partim religione, partim mercimonijs. Sic Persae, Scythae, Bactriani bellis Orientalibus innotuerunt, Romani Occidentalibus. Sic Phoenices & Aegyptij mercaturae celebritate vniuersum orbem repleuerunt. Maximum tamen ad conuersandum momentum habet locus ipse, vtputa siregio maritima sit, vt commodè in omnes nationes excurrera possint. Haec cansa est, cur de Iudaeis, qui continentem Asiae habitabant, Phoenicibus à mari eos secludentibus, Graeci historici nullam fecerint mentionem: neque prius Romanos fama cognouerint, quàm eorum arma sensêre: cùm tamen tempore Herodoti & Thucydidis Romana ciuitas multis iam esset victorijs nobilitata. Iosephus lib. 1. contra Appionem. Probi cum Improbis. In aula Achabi regis Israëlitarum sceleratissimi Abdias vir pius fuit procurator domus regiae, qui Iezabele regina prophetas omnes persequente, eorum centum in speluncis absconditos pane & aqua aluit. 3 Regum 18. Ioramvs rex Iudaeorum ab vxore Aethalia Achabi Israëlitarum regis filia seductus est, & vestigia Iosaphati patris iustissimi reliquit. 4. Regum 8. & 2. Paralip. 21. Improbi cum Probis. Saulus misit lictores ad capiendum Dauidem, morantem cum Samuele & alijs prophetis. At Illi prophetare coeperunt. Venit Saul, & prophetauit ipse quoq; cum eis. 1. Reg. 11. Vbi. Domi, in Domo eadem. Aelii sedecim in eadem domo Romae habitabant, tanta concordia, atq; si vna familia esset. Romanianvs & D. Avgvstinvs, oratoriae doctor communicipes, cum quibusdam alijs amicis, numero ferè decem, Mediolani vitam communem viuere instituerant, turbulentas humanae vitae molestias detestati: sic vt bonis suis in medium collatis, vna res familiaris ex omnibus conflaretur, & singulis annis bini oeconomiae praeessent, caeteris quietis. Verùm cùm hoc consilium mulierculae, quas quidam ipsorum habebant, neque dimittere volebant, non viderentur laturae, irritus fuit conatus. Augustinus lib. 6. Confessionum cap. 14. Brasilienses vna in domo (sunt enim longissimae) multi simul habitant. Et ij inter se fraternè agunt, libenterque alij pro aliorum, qui cum illis viuunt, salute vitam in quoduis discrimen inijciunt. Osorias lib. 2. rerum Em. Peregré. De Peregrinatione copiosiùs sub loco Exercitationis, f. 3780. Patria vti per se bonum est: ita patria cedere, per se malu̅, per aceidens interdum bonum. Proinde coloni, qui aliò migrant, quonia̅ è patria migrant, seruitutis quandam speciem quo ad locum subire videtur: quae tamen ipsa alio respectu ad libertatem referri potest. Nam vel sponte migra̅t vel coacti. Sponte, vel propter patriae è quae proficiscuntur incommoditatem, vel propter regionis in qua proficiscuntur commoditatem. Patriam fugiunt, tum quo ad locum qui sterilis est, pestilens: tum quo ad eos qui locu̅ inhabitant, quorum multitudinem terra alere nequit, quoru̅ religionem morésve abominantur. Vide Tit. Exules populi, f. 4315. Regionem peregrinam petunt, tum Imperij acquirendi, conseruandi, propaga̅dive causa (huc Tit. Respub. colonijs illustres, f. 944.) tum Vitae co̅modorum gratia, vt fertilitatis, opulentiae, de quibus sub loco Diuitiarum, Regiones acquisitae. Coacti verò emigrant vel ab hominibus electi abductive, vel à feris pulsi. Quorum exempla aliquot sub Titulo, Seruitutis auctores hostes, ferae. item, Regiones belluis infectae, connumer abuntur, f. 1773. Vt hominum, ita quoq; nationum quaedam vagabundae & errabundae reperiuntur, per vniuersum terrarum orbem dispersae. Tales olim fuêre Leleges, Pelasgi, Cavcones, Galli. Eustathius Iliad. ???. Et euersis Hierosolymis, in hodiernum vsq; diem Ivdaei. Est Coloniarum deducendarum ratio quadruplex. Aut enim incolae viribus hostium expulsi sedes alias quaerunt: vt Troiani post vrbis euersionem in Latium: Hetrusci, qui & Tusci dicti sunt, à Gallis de Italia deiecti in Rhetiam colonias deduxerunt, vnde appellatio prima Germanis Tuscoru̅: ita quoq; Aegyptiorum colonia duce Danao in Graeciam: Normani in Galliam, Britanni ab Anglis pulsi ad litus Celticum: Phocenses tyrannide praefecti regis Persarum afflicti, in Celticam sedes mutarunt, vt Iustinus scribit, & omnium quae vnquam extiterunt, florentissimam Rempub. vt Tullius affirmat, instituerunt. Chananaei ex agro Palaestino ab Hebraeis eiecti, in Illyricum & Pannoniam nauigarunt, vt Rabbi Dauid Kimhi ad finem Abdiae testatur. Vandali Francorum armis coacti, in Hispaniam, hinc à Gothis pulsi in Africam transmiserunt: nec ita pridem Rhodij à Turcis fracti in Cretam migrarunt: atq; eius migrationis infinita sunt apud Pausaniam & Strabonem exempla. Alterum coloniarum genus deducitur, abundante multitudine, vel propter inopiam agrorum, aut intemperiem coeli: vt Scythae ferè semper ab Aquilone in medias regiones cum infinitis legionibus concesserunt. Nam Cimbri, & Cimbrorum reliquiae Aduatici. Nemetes, Vbij, Tungri, Vangiones, Sicambri, Saxones, Gothi, Longobardi, Gepidae, Vandali, Pictones, Normani (addit etiam Olaus, Getas, Alanos, Herulos, Hunnos, Turcilingos, Vuinulos, Rugios, Suecos, qui nunc Suissij vocantur) à Scandia in Europam inuasêre. Quinetiam Procopius & Albertus Cranzius tradunt Sclauos ex eadem Scandia Iustiniani temporibus in Pannoniam irrupisse. Postea gens illa sui nominis ac linguae fama Europam vniuersam impleuit. Sic enim audio Polonos, Bohemos, Russos, [242] Lituanos, Moscouitas, Bossinios, Bulgaros, Seruios, Croatios, Dalmatas, Vandalos, eadem Sclauorum vti lingua, quae in Scandia vsurpatur, ac sola dialecto differre. Consimiliter ab Asiaticis Scythiae populis, Parthi, Turcae, Tartari origines traxerunt. Tertium genus coloniarum imperij propagandi ac tuendi causa susceptum est, quo potissimùm vsi sunt Romani, tum vt ciuitatem domestica seditione liberarent, tum etiam vt victos populos in fide & obsequio retinerent. atque haec vna causa est, cur imperium illud tam longè late???; propagarint. Ita quoque Genuenses in Tauricam Chersonesum coloniam Theodosiam, quae Capha dicitur, Veneti in insulas, Hispani in Americam & Indiam colonos deduxeru̅t. Postremum genus coloniarum est in captiuis abducendis: vt cùm decem tribus Hebraeorum primùm, deinde octogesimo pòst anno reliquiae in Chaldaeam abductae sunt. Decem enim tribus huc illuc dispersae in Asia feruntur. Tribus Iuda & Beniamin, vt reditum in patriam impetrarunt, sic sex centesimo pòst anno à Romanis in seruitutem rursus abductae sunt, ac toto terrarum orbe ab vltimis Europae ac Scythiae oris in Africam & Asiam vniuersam diffusae: qui exemplo nobis sunt, omnes populos coloniarum multitudine confusos: quòd haec vna gens his quoque temporibus in Chaldaea, Parthia, India, Gallia, Graecia, Italia, Hispania, Germania, Africa, dispersa videatur. Io. Bodinus Methodi hist. c. 9. Execestides quidam vulgò malè audijt, quòd immodicus esset in peregrinationibus, vt omneis vias quàm maximè cognitas haberet. Hinc adagium de negocio perplexo atq; inexplicabili: Ne Execestides quidem viam rectam inuenerit. Erasmus in Adagijs. Aeschines apud Theocritum Idyllio 14. Cynissae absentiam non serens inquit: [Greek words]. [Greek words]. Et quod'nam sit remedium perplexi amoris, nescio. Verùm Simvs, qui Epichalci filiam amauit, aequalis meus, post maris nauigatione̅ sanus redijt. Ego etiam per mare nauigabo, neq; pessimus, neq; primus fortassis, sed vnus ex aliorum numero miles. Plato cùm esset Atheniensis, honesto apud suos loco natus, & ingenio mirabili, parum tamen putans persiciendae philosophiae sufficere seipsum, ac Socraticam disciplinam, quam longè late???; potuit peregrinatus est, quaquauersum eum alicuius nobilitatae scientiae percipiendae fama rapiebat. Itaque & in Acgypto didicit, quaecunque illic magna habebantur atque docebantur, & inde in eas Italiae partes veniens; vbi Pythagoreorum fama celebrabatur, quicquid Italicae philosophiae tunc florebat, auditis eminentioribus in ea doctoribus, facillimè comprehendit. Et quia magistrum Socratem singulariter diligebat, eum loquentem ferè in omnibus sermonibus suis faciens, etiam illa, quae vel ab alijs didicerat, vel ipse quanta potuerat, intelligentia viderat, cu̅ illius lepôre & moralibus disputationibus te̅perauit. Aug. lib. 8. de ciuit. Dei c. 4. Terentia, Mecoenatis vxor, cum Liuia Augusta de forma certare voluit: iampridem enim Augustum in sui amorem pellexerat. Dion in Augusto ait. Avgvstvm ex vrbe in Gallias profectu̅, vt sermones, qui de se & Tere̅tia, ferebantur, effugeret. Paulò ante Pythia, quae Plutarchi, memoria sub Callistrato acta sunt, ex diuersis orbis terrae finibus viri duo sancti Delphos concurrerunt, Demetrivs grammaticus, ex Britannia Tarsum recipiens se domum, & Lacedaemonius Cleombrotvs, diu in Aegypto & finibus Troglodyticis palatus, qui longè à mati Rubro naui est reuectus, non negociandi gratia, sed qui esset homo spectandi & discendi auidus, facultates???; haberet lautas, & plus, quàm satis esset non magnifaceret possidere, otium ea in re posuit, composuit???; historiam velut syluam philosophiae, quae theologiam, vt ille appellauit, finem propositum haberet. Plut. de Def. oraculorum. D. Avgvstinvs inscia matre Monica Romam rhetoricae docendae causa & gloriae & quaestus ergò proficisci constituerat. Mater, quae filium apud se retinere cupiebat, eum properè vsque ad mare secuta est. Sed ille fefellit eam violenter se tenentem, fingens se amicum nolle deserere, donec vento facto nauigaret, inde cum ea reuersurum, nisi illa comes esse vellet itineris, persuasit, ei???ue vt in loco, qui proximus naui erat, memoria B. Cypriani insignis, maneret per noctem. Sed ea nocte clanculò ille profectus est: ipsa autem, remansit orando & flendo, petens, à Deo multis lacrymis, ne filium nauigare sineret. Testis ipse lib. 5. Confess. c. 2. In Conuiuio. Galli & Germani, humanissimi in peregrinos sunt: quicquid visendum in suis ciuitatibus habent, ostendunt, omne???; officium benignè exhibent. Sed peractis spectaculis, vbi diuersorium repetis, siue frigidè, siue ardenter ipsos inuitas, faciles eos habes, nec opus est magna contentione precum. Nonnuili improbiores, se vltrò tuae mensae ingerunt, id???; magno numero, quos antea nec noueras, nec videras, ij???ue non quia amici sunt, sed se amicos aliquando futuros sperant, pro Pythagorica lege omnia futurorum amicorum eommunia credunt, homines me hercle non malè ad ventrem philosophantes. Damianus Goës in Hisp. NON CONVERSARI. Cvm Qvibvs. Cvm Ciuibus. Omnes ferè Atheniensium principes tantum se ab inuidia putabant abfuturos, quantum à conspectu suorum recessissent. Itaque Conon plurimùm Cypri vixit, Iphicrates im Thracia, Timothevs Lesbi, Chares in Sigaeo. Probus in Chabria Pericles Atheniensis, hominum conuictum & conuersationem fugit, vt nunquam etiam apud summos amicos conuiuia celebraret. Nimirum nullam aliam ob causam, quàm ne malotum hominum conuersatione suos mores in peius mutaret. Plut. in eius vita. Peregrinis. Consule Tit. Odium peregrinorum, quatenus vitiorum causa illorum conuersationem fugiunt, f. 59. Epidavrii, cùm cernerent sceleratorum consuetudinem plurimùm bonis moribus officere, scirent???; Illyrios multorum vitiorum labe infectos, mercatoribus suis commeandi ad eos facultatem interdixerunt. Ne autem ijs commodis destituerentur, quae Illyriorum regio afferre poterat: aetate grauem virum inter Epidaurios deligebant. Poleten dictum, cuius fama mores???; probarentur, illum solum penetrare ad Illyrios sinebant: isque solus in emendis vendendis???ue rebus aliorum ciuium desideria explebat. Fulg. libro 2. cap. 1. ex Arist. 3. Politicorum. Viduis & Pupillis. De moribus Clericorvm lectum est edictum Valentiniani I. Imp. in ecclesijs III. Kalend. Augusti ad Damasum vrbis episcopum missum: Ecclesiasticis, aut execelesiasticis, vel qui continentium se volunt nomine nuncupari, viduarum ac pupillarum domos non adeant, sed publicis exterminentur iudicijs, si posthac eos affines earum, vel propinqui putaucrint deferendos. Sig. lib. 7. Imp. occid. Hostibus. Atheniensibvs quandoq; lege cautum fuit, ne quis Atheniensium Megaram pede̅ inferret, multa capitis indicta, quòd odio eos prosequerentur pemiciali. Alexand. lib. 4. cap. 10. Vbi. In Balneo. Tanta Romanae verecundiae obseruatio & morum exempla fuêre, vt nec pater cum filio pubere, nec socer cum genero lauaret. Plutarchus in quaest. Rom. Templo. Victorinvs thetor Romanos eloquentissimus iam sene??? saepe ad Simplicianum senem sanctiss. clam dicebat: Noueris me iam esse Christianum. Illo verò respondente: Non credam neque numerabo te inter Christianos, nisi in ecclesia Christi te videam. ridens ille dicebat: Ergóne parietes faciunt Christianos? Nimirum timebat amicos potentes quos habebac plurimos, idolorum cultores. Sed posteaquam illa Christi verba hausit, negaturum se eos coram patre coelesti, à quibus coram hominibus negaretur: quo dam die nihil minus expectantem Simplicianum secum ad Ecclesiam ire hortatus, fidem suam professus est palam de suggestu, quamuis id clam facere potuisset, cum maxima piorum congratulatione. Non multò pòst cùm Iulianus Christianis literas interdixisset, maluit ille scholam loquacem, quàm voracem deserere. D. Aug. lib. 8. Conf. cap. 2. Conuiuio. Aeginetae, qui bello Troiano meruerunt, frequentes in praelijs, plures in cursu vi tempestatis ceciderunt. Paucos ergo, qui reliqui erant, excipientes necessarij, cùm ciues alies in luctu esse & moerore conspicerent, neque exultare in propatulo ducerent oportere, vel dijs honorem habere, occultè & domi sospites epulis quisque comiter accepêre, atque ipsi ministrauêre genitoribus, gentilibus, fratribus, & neccssarijs, alieno nullo admisso. Hoc repraesentantes, Neptuno solenne faciunt, quod Thiasos dicunt: in quo dies sedecim soli silentio epulantur, nec interest seruus: inde sacto Veneri facto festum soluunt. Hinc dicuntur Monophagi. Plutarch. in quaestionibus Graecis. Cùm ad Italorvm Hispanorum???; ciuitates veneris, amicitia contracta, officium suum vnusquisq; gratis offeret: quicquid dignum visu sit, oftondet: circunspectis, visis???; omnibus, te ipsi [243] in hospitium tuum deducent. At si quenquam illorum, dum gratus esse cupis, in prandio, vel in coena retinere volueris, vix ab eis illud impetrabis, id praecauentibus ipsis, ne homini peregrino, & sumtui, & molestiae sint. Tandem ex viginti, si tot comites habueris, vix vnum aut alterum retinebis, nec id efficies, donec clarè intelligant, ex animo, & non fictè, eos tibi conuiuas velle. Damianus Goës in Hispania. Cvr. Causa Pudoris. Plutarchus in Praeceptis coniugalibus refert, Phidiam Heleorum Venerem ita finxisse, vt testudinem calcaret: tacitè significans, Vxoribvs domi manendum esse, silendum???;. Idem narrat, Aegyptijs hunc fuisse morem, vt nuptae sandalijs non vterenrur, ne videlicet domo vnquam prodirent. Apud Romanos Sponsa aedium limen non transibat, sed transferebatur, sublata à deductoribus: vt significaret, neque excessuram, nisi coactam. Eande̅ ob causam apud Boeotos axis currus pro ianua incendebatur: quasi semper ibi mansura esset sponsa, sublato curru, à quo abducatur. Plutarchus in quaest. Rom. Maiestatis. Sabaeis post constitutum regem, primus ex nobilioribus iure gentis, ad successionem aspirat regni: cui hoc proprium est, vt extra septa prodire non audeat, quò venerationis plus inesset. Quòd si extra regiam conspicitur, lapidibus impetitur. Alex. lib. 4. cap. 23. Odij. Consule Inimicitiae notas, fol. 932. Luctus. Vide Tit. Luctus pro mortuis, fol. 960. Mortua Drusilla sorore, quam in modum iustae vxoris Caivs Caesar propalam habuit, iustitium indixit, in quo risisse, lauisse, coenasse cum parentibus, cum coniuge liberisve, capitale fuit. Suetonius. Accedere, Adire, Visitare, Congredi. Qvi Qvos. Pontifices & Reges. Sanguinis ex imagine Crucifixi Saluatoris in Syria effusi portio delata Mantuam fuerat: ea???ue mulris editis miraculis omnium Christianorum pectora incredibili religione perfuderat. Huius rei fama an. 804. cùm ad aures Caroli Magni Imp. accidisset, Leonem III. pontificem per literas obsecrauit, vti accuratè horum miraculorum veritatem vellet ad liquidum explorare, & compertam sibi significare. Ob id Leo Roma egressus Mantuam Nouembri mense venit, & re cognita, ad Carolum scripsit, cupere se illum vbicunq; terrarum esset, conuenire, & cum eo Dominica Natalitia celebrare. Quo nuncio Carolus excitatus, Carolum filium obuiam ei ad S. Mauricium misit, atque ipse subsequutus Remos occurrit: ibi???; exceptum primò Carisiacum, vbi sole̅ne Natalitium actum, deinde Aquas perduxit, & post octo dies multis magnis???ue muneribus prosequutus, per Baioariam in Italiam remisit, datis Rauennam vsque comitibus. Sigonius lib. 4. regni Italici: Caesares coronandi, priusquam vrbem Romam ingrediantur, noctem vnam in castris atq; tentorijs agunt: siue vt Pontifici dies cedat ad prouidendum, ne Caesare ingrediente tumultus fiat: siue vt Caesares vrbis statum explorantes, tutiùs ingrediantur: siue aliqua consuetudine antiqua id introductum est, quae nunc pro lege habetur. Sic mansit etiam Fridericus III. cum Imperatrice ante vrbem, paucis ingredientibus. Cuspinian. Reges interse. Regum congressus. Cùm Diocletianvs Imp. saeuam tyrannorum in dies orientium libidinem aegrè ferret, consilia rerum agendarum coràm sibi cum Maximiano Herculeo communicanda putauit, ac propterea illum, Mediolanum in Italiam è Gallia vt adiret, admonuit an. 289. nam se eò quoq; colloquij gratia è Pannonia conuenturum. Vterq;, quacunq; iter fecit, frequentissimo populorum longo eos interuallo visere gestientium concursu exceptus est, praecipuè agricolae concursare, inter se nunciare, aras ponere, thura adolere, hostias immolare, vina libare, deos laudibus gratijs???; concelebrare: vsq; adeò vt passim fructus percipi expectatissimi triumphi potuerit. Erat iam tum Mediolanum ea nobilitate, opulentia, publicorum operum magnificentia, & ciuium inquilinorum???; frequentia praeditum, vt facilè secundum à Roma dignitatis teneret, atq; amplitudinis gradum. Itaq; vrbem ingressi, ambo ea pompae magnificentia, atq; occurrentis ciuitatis honore excepti sunt, qui maximus, ac splendidissimus adhiberi per ea felicissima Italiae tempora potuit. Geminata inde maiestatis Augustalis praesentia omnium animos inusitata admiratione defixit. Amb??? in eodem Palatio hospitati comiter eos, quibus Augustos salutare per dignitatem gradus licebat, duplicato maiestatis numine admiseru̅t. Vt verò limine egressi per mediam vrbem equis simul inuecti sunt, certatim viri, foeminae, paeri, & aetate maturi, aut perfores in publicum prodierunt, aut per superiores aedium partes se proiecerunt, clara ac libera inter se voce rogantes, Vides Diocletianum, Maximianum???; ? vides? ambo sunt, vnà sunt, quàm inuicti sedent, quàm concorditer eloquuntur, quàm citò tianseunt? Affueru̅t ex omnibus vrbibus honestissimae legationes, sed in primis Roma lumina ipsa senatus, ac ciuitatis principes misit. nemo???; omnium fuit, quin per eos dies Mediolane̅sium ciuitatem beatissimam duceret, quae duos tantos, ac tam concordes Imperatores gremio co̅plexa teneret. Caeterùm ipsi secretò inter se colloquuti fraterna inuicem officia praestiterunt, ille dona Persica, hic spolia Germanica ostendendo, ac summè in omni consiliorum ratione concordes, praecipuè de Caesaribus adiungendis inter se consenserunt, vt partem instantium bellorum in eorum cura̅, sedulitatem???; transferrent. Vbi verò per aliquot dies vnà fuêre, tum eadem, qua venerant, celeritate sese ad exercitus recepêre. Sigonius lib. 1. Occid. imperij. Valdemarvs Friderico I. Lubecae occurrit. Caesar eum amplexu atq; osculo excipiens, dextra apprehe̅sa, deposita chlamyde, per media castra perduxit, praeconis more cunctos ei via cedere iubens. Tentorio ???rae nimio multitudinis concursu collapso, planiciem campi petijt: ibi???; sedandae pressurae gratia exte̅ta virga, quàm poterat, alta voce cunctos locis suis considere praecepit. Valdemarus co̅sidere iussus, sellam suam se expectaturum respondit, ne imperialis cathedrae honorem vsurpare videretur. Magnates nullo ordine, vt quenq; casus iactauerat, sedilia habebant: vultus militum conscensis inuicem humeris illum videre gestiebant, hunc regem, hunc dominum, hunc imperio dignum asserentes, Caesarem regulum homuncionem???; vocantes. Imp. Valdemari Danorum regis binas filias; totidem filijs suis, quorum alterum successioni imperij destinarat, alterum Sueuiae satrapam constituerat, per legatos in matrimonium postulauit: non quòd samguini suo bonae fidei nuptias quaereret, sed vt Henricum Saxoniae ducem hostem suum auxilijs spoliaret. Saxo lib. 15. An. 1473. circa festum Michaëlis, conuenêre Treueris, Imp. Fridericvs III. & dux Burgundiae Carolvs, eo splendore, quo nusquam visus est princeps alius in apparatu armorum, in aestimatione vestium, & omni principali magnificentia. Medio quodam ad vrbem itinere, descendens equo dux accidit Imperatori: ille leuauit ad osculum assurgentem. Deducit Imperatorem dux in hospitium. Longo desuper habito certamine, cessit vrbe dux Imperatori: & propter exercitum, quem secum duxerat, foris in monasterio mansit. Conuenêre crebriùs ad colloquium, palam quidem de bello in Turcum gerendo, de???; rebus Franciae colloquuti: clam verò inter eos agebantur alia quaedam. Carolum quidam putauêre Imperij creandum vicarium, vt omnia, quae trans Rhenum ad Imperium pertinerent, reduceret. Per integrum mensem crebrae fuêre principum colloquutiones, crebra munera: sed longè superabant, quae dux Imp. largiretur, ditissimus & munificentissimus princeps. Tandem minori alacritate digressi quam congressi sunt visi Cranz. l. 13. Vuandal. c. 10. Philippus Cominaeus: quem phoenicem historicorum reuera dixeris, fol. 263. Subditi, Reges. Apud Parthos regem adire vel salutare sine munere, nulli licitum erat. Alex. lib. 5. cap. 24. Sani Aegros. In pestilentia memorat Thucydides Eos, qui vnicè virtutem sectabantur, vnà cum affectis amicis interisse. Nam salutis suae rationem, vt accederent ad necessarios suos, nullam habebant. Plut. de Amicorum multitudine. Cùm C. Cassius Q. Ligarium in societatem coniurationis contra Caesarem pertraxisset, eundem M. Brvtvs inuisens aegrotum: Quali, inquit, tempore, Ligari, aegrotas? Ille statim cubito innixus, arrepta dextera eius: At ego, inquit, si quid te, Brute, dignum cogitas, valeo. Plut. in Bruto. Pontifex Monachos. Evgenivs III. Pp. an. 1148. Claram vallem, vbi paucis antè annis D. Bernardi discipulus monachus sederat, visitauit, ac gloriam pontificatus Rom. insigni humilitate repraesentauit. Monachi Monachos. Antonivs monachus Pauli Thebaei eremitae latebras quaerens, tertio demùm die dubia adhuc luce procul intuetur lupam, sitis ardoribus anhelantem, ad radicem montis irrepere. Quam secutus oculis, & iuxta speluncam, cum fera abijsset, accedens, intrò cepit aspicere, nihil curiositate proficiente, tenebris arcentibus visum. Verùm (vt scriptura ait) perfecta dilectio foras mittit timorem, suspenso gradu & anhelitu temperato, callidus explorator ingressus, ac paulatim progredie̅s, [244] saepius???; subsistens, sonum aure captabat. Tandem per caecae noctis horrorem procul lumen intuitus, dum auidiùs properat, offenso in lapidem pede, strepitum concitauit: post cuius sonitum beatus Paulus ostiu̅, quod patebat, occlude̅s, sera obfirmauit. Tunc verò Antonius prae foribus corruens, vsq; ad sextam & eo ampliùs horam, aditum precabatur, dicens: Qui sim, vnde: cur venerim, nosti. Scio me non mereri conspectum tuum tamen nisi videro, non recedam. Qui bestias recipis, homine̅ cur repellis? Quaesiui, & inueni: pulso, vt aperiatur. Quod si non impetro, hic moriar ante postes tuos: certè sepelies vel meu̅ cadauer. Talia perstabat memora̅s, fixus???; manebat. Ad quem responsum paucis ita reddidit heros: Nemo sic petit, vt minetur: nemo cum lacrymis iniuria̅, vel calumniam sacit. Et miraris, si non recipiam, cùm motiturus adueneris? Sic arride̅s Paulus patefecit ingressum. Quo aperto, dum in mutuos miscentur amplexus, proprijs se salutauêre nominib. gratias Domino communes referentes. Hieron. in vita Pauli eremitae. Qvo, Vbi. Ad Conuiuium. Sentire videtur Plato, Homerum fecisse Menelavm, deteriorem licet, inuocatum ad praestantioris accessisse conu???ulum, quòd Agamemnon bello valuerit, Menelaus fuerit imbellis. Erasmus in Adag. Concionem. Panegyris apud Graecos dicebatur solennis ille populi conuentus, ad ludos festos celebrandos: voce hinc composita, quòd festis diebus vniuersi conuenirent. Erasm. in Adag. Recedere, Abire Cato Censorius cùm non posset sumere vultum Floralium licentiae conuenientem, discessit è Theatro. Erasm. in Adag. Comitari. Qvos. Parentes. Vide Tit. Fidei erga parentes fol. 3319. Mortuos. Vide Pompae funebris honorem, fol. 959. Apud Athenienses mortuorum filiae, innuptae etiam, caeterae???; cognatae mulieres in funus prodibant, ac mortuu̅ vsq; ad rogum sequebantur. Hoc ipsorum institutum tetigit Terentius Andria. Victorius l. 3. Var. lect. c. 12. Lysias in defensione, quam scripsit Eratostheni, qui adulterum, domi deprehensum, occiderat: affirmat interitum matris originem fuisse omnium suorum malorum: quòd vxor, cùm in funus processisset, spectata primò ibi sit à delicato illo adolescente, cum quo postea consuetudinem stupri habuit. Victorius l. 3. Var. lect. c. 12. Ad Qvid. Ad Conuiuium. Vmbrae videntur ab Socrate esse ortae, qui Ari???todemvm induxit non vocatum, vt iret secum ad Agathonem: cui iocularium quiddam accidit. Imprudens ille reliquit in via post se Socratem ac ingressus prior est, planè vmbra antecedens corpus, quod à tergo lumen habet. Pòst tamen in praebendo hospitibus conuiuio, maximè principibus viris, necessarium fuit, vt cùm ignorarent comites, qui in honore apud eos erant, hospiti permitterent inuitandi arbitrium, sed definirent numerum, ne accideret eis idem casus, qui accipienti epulo ruri regem Philippum. Is Mvltos secum traxit, cùm veniret, & coena instructa paucis erat. Conspicatus ergo perculsum holpitem, significauit per internuncium amicis, vt Placentae locum relinquerent. Qua̅ dum expectabant, parciùs attingebant apposita. Ita affatim coenae omnibus fuit. Plut. li. 7. Con. quaest. 6. Rom. olim absque Filiis adhuc in aetate positis puerili non coenabant foris. Vti etiam Lycurgus in phiditia sua Pveros induxit: vt assuescerent non incompositè, sed cautè delicijs frui, quòd maiores natu custodes haberent & speculatores. Praeterea vt patres ipsos hoc in maiore verecundia & frugalitate praesentibus filijs contineret. Vbi enim impudentes sunt senes, vt Plato ait, ibi iuuentus quoq; impudentissima sit, oportet. Plut. in quaest. Rom. Sacrificium. Cùm Petitius & Quintus P. Scipionem maiorem longa oratione in concione accusassent: Hoc, inquit die cum Carthaginensibus & Annibale signis collatis feliciter pugnaui. Itaque corona sumta in Capitolium sacrificatum ascendo. Cui cordi est, ferat de me suffragium. Ita fatus ascendit, & Popvlvs vniuersus Accusatores relinquens, concionantes, est eum secutus. Plut. in Apophthegmatibus. Explorandum. Apud Homerum Iliad. ???. Diomedes iturus exploratum castra Troianoru̅, comite̅ postulauit: datus???; illi est Vlysses. Exilium. Arist de Poëtica scribit, cùm Lydi ab Acolibus premerentur, & Smyrnam relinquere statuissent, principes???ue per praeconem edixissent, vt quicunque ipsos sequi vellet, vrbe egrederetur: ibi tum Homervs quoque adhuc puer (Melesigenes dictus) ait, & se velle [Greek words], id est, sequi. Hinc Homeri nomen ductum. Plutarch. Qvando. Noctu. Tiberius Gracchus cùm legem Agrariam tulisset aduersus opulentorum tyrannidem, Q??? Metellus exprobrauit illi, patre eius censore, cùm reuerteretur à coena domum, lumina ciues restinguere solitos, quòd timerent, ne longiùs quàm oporteret, conuiuijs & poculis indulsisse viderentur: huic verò nocte audacissimos quosque & mendicissimos de Plebe praelucere. Plut. in Tiberio. Convivere, Combibere, Praebibere. Pleraeque nationes Graeciae, quae bonam disciplinam habuerunt, & instituta retinuerunt prisca, in vino magistratus contineba̅t Na̅ Andria apud Cretes appeliata, & apud Spartiatas Phiditia, curiarum arcanarum & conciliorum optimatum instar fuêre: sicut apud Thessalos Prytaneum & Thesmothesium. Plut. l. 7. Quaest. con. 9. Pittacvm Alcaeus, non quòd tardè coenaret, vocauit [Greek words], sed quòd obscuris ferè & abiectis compotoribus gauderet. Plut. lib. 8. Con. quaest. 6. Theocritus in Hyla, Hercvlem & Hylam amicos fidissimos eodem conuictu vsos scribit: [Greek words], id est, qui mensam semper eandem Coenabant ambo, fidi nimirum vt amici Alexander Macedo ad vnumquenq; calicem multo colloquio sermonem protrahere solebat. Curtius. Zenodotus & Aristophanis interpres in Vespis ex Theopompo & Apollodoro ostendit, Olim peracto conuiuio sublaeta???ue mensa meracum inferri consueuisse. Is calix [Greek words], id est, boni genij appellabatur. Athenaeus libro Dipnosophistarum 11. palàm demonstrat, à lotione, qua coenatil vtebantur, calice̅ inferri solere, qui dicebatur [Greek words]. Qui sanè mos hodie???; durat Germanis. Id poculum dictum [Greek words], quòd à lotis manibus adferretur. Qui mos & hodie religiosè seruatur apud Britannos. Hunc calice̅ quisquis accepisset, praebibebat alteri cupiam. Erat autem mos apud veteres, vt propinantes, aut bibituri, deum quempiam, aut hominem ominis causa praefarentur, eum???ue gignend??? casu proferebant. Quemadmodum apud Lucianum in Lapithis Alcidamvs Cynicus sponsae Herculis nomine propinat. Idem Horatius: Da lunae propere nouae, Da noctis mediae, da puer auguris. Erasm. in Adagijs. Fertur Vticensis Cato quandoque ad auroram cum amici??? perpotando vigilasse, non vt mergeret. sed vt reprimeret curas: quod Plato non improbauit, quu̅ largiori vino aliquanto refici animos putaret. Plut. Marivs septimo consulatu suo, tedeunte Romam L. Sylla, quum ante oculos errores, exilia, pericula???; maris ac terrae adduceret, in varias dubias???; partes distrahebatur, & nocturnis turbulentis???; somnijs perterrebatur. Videbatur enim continuò quendam audire dicentem: Dura sunt cubilia leonum. Sed quum maximè vigilias pertimesceret, intempestiuis potationibus & ebrietatibus indulgebat, tanquam per somnum animi cogitationes vitaturus esset. Plut. Adhaerere. Aristophanes in Anvm, quae aegrè à iuuene diuelle batur: [Greek words]. id est, O'Iupiter, quàm fortiter conchae modo, Isthaec anicula adhaeret adulescentulo. SECTARI. Qvem. Matronam. Assectari matronam in iure ciuili pro iniuria habetur, hoc est, tacitum frequenter sequi, lib. 15. de Iniur. Hostem fugientem. Insectari proprié. Ex loco Stratagematum, Hostem fugientem retardare, opprimere, fol. 1840. Cvr. Causa Amoris. Vide locum, Amatorij astus, fol. 1939. Vltionis. Evenvs Marte & Sterope genitus, ex coniuge Alcippe Oenomai filia natam tulit Marpissam, quam virginem asseruabat. Apharetus ea rapta, ex regione profugit. Hunc inscctatus pa [245] ter, vbi no̅ comprehendit hominem, in amnem se Lycormam proiecit. Ex Dosithei lib. 1. de rebus Italicis. Plut. de Graecorum & Rom. comparat. Tuscorum rex Annivs, cui filia erat formosa Salia nomine, seruabat eam virginem. Hanc Cathetus nobili genere natus, contemplatus ludentem, Romam deportauit. Eum consectatus pater nec adeptus, insilijt in fluuium Pareusium, qui mutato nomine est Anien dictus. Ex Aristide Milesio & Alexandro Polyhistore libro tertio de rebus Italicis. Plut de Graecorum & Rom. compar. Non inseqvi. Consule locum Stratagematum, Hostem non insequi, Cum desperatis non pugnare, fol. 1875. 1878. Chabrias Atheniensis ad Naxum magno praelio victa Lacedaemoniorum classe, cui Pollis praeerat, omnibus hostium nauibus in fugam conuersis, ab insecutione prorsus cessauit: recordatus veteris illius in Arginusis commissi naualis praelij, in quo populus potitus victoria, duces pro ingenti beneficio morte multauerat, non aliam ob causam, nisi quòd occisos non sepeliuissent. Cessans igitur ab insequendo, ciues in mari nantes collegit mortuos humari iussit. Circa quam curam nisi occupatus fuisset, facilè vniuersam hostium classem deleuisset. Diod. lib. 15. Irrumpente in Italiam Alarico, primùm ad Hastam, deinde ad Polloniam signis collatis, magno praelio victi sunt Gothi à Stilicone Romani Imper. socero. Is cùm Alaricum fuga intercludere posset, consultò dimisit, ne hostem vsq; ad Apenninum progressum, ac citra Padum Romanis iam propè moenibus imminentem, in noui praelij faciendi, & virtutis, vt in extremis rebus, experiendae necessitatem adduceret: néve, incommodo aliquo accepto, viam petendae Romae subitò patefaceret. verùm foedus cum eo postulante percussit, ac, redditis captiuis, trans Padum pacatè se referre, permisit. Ita Alaricus cum dimidio copiarum, earum???; inermium, ac pauentium, se recepit. Languenti inde atq; infirmo agmine in Veronensium campos regressus, refectis viribus, suorum instinctu iterum fortunam praelij voluit experiri. No̅ longè aberat cum exercitu Stilico. Is, quòd & hostis ab Roma longiùs aberat, & Pado interiecto, pugnandum erat, procliuior ad nouum conserendum praelium fuit. quòd in ijs locis minore se cum periculo rerum Romanarum dimicaturum existimaret. Itaq;, instructa vtrinque acie, signo dato, iterum acerrimè est concursum pulsique iterum, ac profligati Gothi. dux Alaricus vix pernicis equi beneficio euasit. Collectas inde, quae reliquae erant, copias cùm adducere ad Rhaetos vellet, Stilico sese obijciens vetuit. Qua re conspecta Alaricus, vt tutior ab incursu hostium esset, in collem excelsum, in quo premi non poterat, se recepit: vbi per aliquot dies ab exercitu Romano obsessus, probris ac contumelijs omnibus est affectus. Cùm autem exercitus eius morbis tentari, & fame afflictari grauiùs incoepisset, pleriq; salutis desperatione, aut fuga sibi consuluerunt, aut ad Romanos transiuerunt, aut cum suis foedissimè contracto certamine conflixerunt. Alaricus autem, antequam ab omnibus destitueretur, ex colle erupit, atque, instante in terga Stilicone, trans Alpes, vnde venerat, inglorius abijt. Alarico elapso, Stiliconi crimini versum est, quòd ipsum, cùm posset, perdere noluerit, & quidem prauo consilio, vt Honorium in difficultatem adduceret. quod Orosius innuit, cùm Alaricum cum suis saepè victum, saepè conclusum, semper???; dimissum, scripsit. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Advocare Auxiliarios. Sub Tit. Petere auxilium, fol. 3319. Conuiuas. Sybaritarvm erat, anno antè ad diem certum vocare conuiuas. Aelianus. Evocare. Alcibiadem ducem mysteriorum profanatorum reum, missa naui è Sicilia Athenienses ad dicendum causam euocarunt. Plut. in eius vita. Revocare. Agesilaum regem suum praeclarè contra Persas rem in Asia gerentem Spartani reliquorum Graecorum armis petiti reuocarunt, Persico auro corruptorum. Itaq; ille per iocum myriade sagittariorum Persarum (alludens ad nomisma Darij regis, sagittario insignitum) se ex Asia pulsum dicebat. Plut. Deserere. Discipvli Christi omnes, Christo capto, sugerunt. Petrus, qui eum à longè subse quebatur, ab ancilla agnitus, interposito iureiurando eum ter negauit, priusquam gallus bis cecinisset. Perseus Macedoniae rex à L. Paulo Aemilio ad Pydnam victus, turpiter fugiens, quo cum Amicis in itinere colloqueretur, ad pedes digressus traxit equum manu. Illoru̅ alius calceum simulans solutum astringere, alius adaquare equum, alius sitire, à tergo relicti & paulatim dilapsi sunt: quòd no̅ tam hostes, quàm illius formidarent saeuitiam: quippe miserijs perculsus, in omnes quaerebat à se causam auertere cladis. Postquam Pellam nocte ingressus, Euctum & Eudaeum aerario praefectos, qui ei praestò fuerunt, eum de superioribus peccatis increpantes, & intempestiua libertate admonentes consilia???; suggerentes, infensus ambos pugione confodit: nemo haesit apud eum, extra Cretensem Euandrum, Archidamum Aetolum, & Neonem Boeotium. Plut. in Aemilio. C. Marius à L. Sylla Roma pulsus, in Africam nauigio properabat. Verùm aduerso vento in Circeios eiectus, ala equitum procul conspecta, cùm naues duas onerarias praeteruehentes conspexisset, ad mare decurrit, & licet corpore grauis & imbellis, duorum seruorum opera supra aquam elatus, naui impositus est. Domini nauis minas equitum spernentes, Marium nec dedere, nec eijcere voluerunt. At vbi equites frendentes abiére: mutato iteru̅ consilio, terram petentes ad ostia Liris fluuij, vbi in paludes diffunditur, iactis anchoris hortati sunt eum, vt ascenderet in terram, atq; ibi cibo se reficeret, corpus???ue vexatum curaret, dum afflaret ventus. Id fieri demonstrabant stata hora, cùm ventus matinus caderet, & auram edere̅t paludes sufficientem. Eorum consilium executus est Marius. Expositus à nautis in terra̅ decubuit in prato quodam: nec quicquam minùs, quàm id, quod impenderet, venit ei in mentem. At illi euestigiò conscenderunt, anchoris???; solutis fugam intendere: quasi neq; tradere Marium ipsis soret honestum, neq; expediret seruare. Plutarch. in Mario. Nero hostis à senatu iudicatus ad mediam ferè noctem excitatus, vt comperit stationem militum recessisse, prosiluit è lecto, misit???; circum Amicos. Et quia nihil à quoquam renunciabatur, ipse cum paucis hospitia singuloru̅ adijt. Verùm, clausis omnium foribus, respondente nullo, in cubiculum redijt: vnde iam & custodes diffugerant, direptis etiam stragulis, amota & pyxide veneni. Ac statim, Spicillum mirmillonem, vel quemlibet alium percussorem, cuius manu periret, requisiuit. Et nemine reperto: Ergo ego, inquit, nec amicum habeo, nec inimicum? procurrit???ue quasi praecipitaturus se in Tyberim. Suetonius in Nerone. Abigere, Expellere. Hagar Aegyptia ancilla, cum filio suo Ismaële ex Abrahamo suscepto, domo pellitur à Sara, eò quòd Isaacum filium irrisisset. Genes. 21. Corcyram insulam Eretrienses habuêre. Cùm aute̅ classe profectus cum copijs Corintho Charicrates, illos bello superasset, conscensis Eretrienses nauibus vela ad patriam fecerunt. Quod odorati Cives, arcuerunt eos terra, exscensionem???ue fundis prohibuêre. Quos vbi inducere verbis non valuerunt, nec vi adigere multos & implacabiles: in Thraciam cursum flexerunt, occupato???ue agro, vrbem Methonem dixerunt, ipsi ab accolis cognomento appellati sunt Aposphendoneti. Plut. in quaest. Graecis. Cùm simultas inter Augustum & M. Antonivm in apertum exijsset bellum, Antonius misit Romam, qui Octauiam vxore̅, Augusti sororem, domo expellerent. Illa omnibus Antonij liberis comitata, praeter vnum, qui cum patre erat, in priuatam domum transijt, moesta & lamentabunda, quòd ciuilis discor diae causa haberetur, cuius tollendae semper auctor fuisset. Ea res indigna admodu̅ visa est ciuibus, sed ijs multò indignior, qui Cleopatram Aegypti reginam, cuius amoribus Antonius irretitus erat, viderant, quaeneq; aetate, neq; forma esset Octauiae praeferenda. Sab. lib. 9. En. 6. Repellere, Exclvdere à congressu, Non admittere. Sponsvs quida̅ pertaesus sponsam exclusit aedibus: quum???; illa pulsaret fores, cupiens recipi, sponsus respondit, [Greek words]. id est, omnes sunt intus. quod ipsum in prouerbium abijt. Erasmus. Petro rege Aragonum sine libetis mortuo, proceres Petrvm quendam, cui Ateres cognomen erat, dominum Boriae ciuitatis, Regem dixêre, ad quem magis Arugoniae regnum spectare videbatur. Ad hunc autem legati missi nomine totius tam Nauarrae quàm Aragoniae regni cùm venissent, eius mores & arrogantiam admirati, qui venientibus legatis, quibus obuiam exire de more debuisset, domus ianuas clauserat, propter negotia, quibus districtus esset, siue (vt alij) quòd sub tonsore esset, auctores fuêre proceribus, vt eo ob superbiam [246] praeterito, ???irum Regis Petrifratrem Regem deligere̅t, qui iam diu in Gallia religioni sancti Benedicti seruiebat, in monasterio, quod dicitur sancti Pontij de Tomerijs. Marineus libro 8. rerum Hisp. Nicolavs Perottus Bessarionis Cardinalis cubicularius, cùm ad illum Cardinales principes venirent, eum pontificem renuntiaturi, is hero suo non vacare respondit. Ea inurbanitate offensi illi, alium pontificem dicére. Iouius. DECLINARE. Ex Tit. Declinationis malorum, exempla petes, f. 2052. Hector, cùm in reliquos omneis impetum faceret, tamen Aiacem vt se praestantiorem declinauit. Vnde Hom. [Greek words]. id est, Congressum Aiacis fugit Telamone creati. Eras. in Adag. Ioannes Apostolus balnea cum discipulis ingrediens, vt eos, qui illic conuenirent, Euangelium doceret, vidit inter lauantes Cerinthum haereticum: atque inde relato statim gradu ad suos conuersus: Fugiamus hinc, ait, ne balnea nos opprimant ruina, in quibus Cerinthus lauat, veritatis inimicus. Adeò non fidem solùm, sed etiam vitam periclitari cum haereticis conuersantium existimauit. Marul. lib. 3. cap. 7. M. Crassum Romani foenum habere in cornu dicebant. Declinabant enim eum illi, qui alios in rep vellicabant, vt ad vindictam acrem atq; durum adorientibus. Verumenimuerò postea rursus dictum est, Crasso Caesar detraxit foenum. Hic enim Crasso primus se actionibus eius obiecit, eum???; despexit. Plut. in quaestionibus Rom. FVGERE. Qvos. Vtputa Nouercas. Phryxvs & Helle frater & soror nati sunt Athamante Aeoli filio & Nephelae. Quae postquam furore correpta in saltus & solitudines abijt, Athamas Inum Cadmi duxit. Huic cùm ediosi essent Phryxus & Helle, priuigni nempe nouercae, operam per matronas omnes regni dedit, vt fruges corrumpere̅tur. In remedium horum maloru̅ cùm missi essent qui Apollinem consulerent, Inò illos oraculum ementiri coëgit, deposci à numine Nepheles liberos: quorum miserata Iuno, arietem aureum misit, quo per mare veherentur. Helle in mare decidit, quod Asiam & Europam intersecat, deque eius nomine Hellespontus nominatur. Phryxus per Euxini oram delatus est in Colchos. Hic cùm terram tenuisset, arietem mactauit Ioui, pellem verò auream Marti sacrauit, in templo à se condito. Apollonius tamen lib. 4. non Marti erexisse templum scribit, sed [Greek words], id est, Ioui fugio, hoc est, fugae seu comiti seu duci. Diodorus lib. 5. Hostes. Hercvles Troia rediens, nauibus fractis, vna sola ad Coon eiectus, cum Antagora pastore luctatus, cùm Meropes pastori, Graeci Herculi auxilium ferrent, multitudine tandem oppressus, fugiens sub amictu mulieris Thressae abscondit se. Superatis pòst Meropibus, vxorem ducens Alciopi filiam, vestem pictam induit in memoriam latebrae. Quo loco commissa fuit pugna, sacerdos rem diuinam postea veste muliebri indutus faciebat, & sponsi sponsas veste muliebri tecti complecrebantur. Plut. in Graecis quaest. C. Cornificius poëta, Vergilij aemulus, à Militibvs destitutus interijt, quòd eos saepè fugientes, Galeatos lepores appellasset. Eusebius in libro Temporum. Ad Actium Ambraciae promontorium M. Antonius praelio nauali cum Augusto decertabat. Aequo adhuc marte Cleopatra cum LX. nauibus aufugit (vt quae classe depugnandum ob id vnum censuerat, vti facilè effugere posset) Eam fugientem videns Antonius, perditam perditus cum quinq; nauibus secutus est, proditis & derelictis ijs, qui pro salute & imperio eius non timidè decertabant. Plut. in Ant. C. Caligvla aduersus Barbaros minacissimus, cùm trans Rhenum inter angustias densum???; agmen iter essedo faceret, dicente quodam, non mediocrem fore consternationem, sicunde hostis appareat, equum illicò conscendit: ac properè versus ad pontes, vt eos calonibus & impedimentis stipatos reperit, impatiens morae, per manus ac super capita hominum translatus est. Sueton. Sarra Columna Bonifacij VIII. Pp. Guelforum studiosissimi furorem fugiens, per nemora diu oberrauit, macie & squallore confectus, & capillis demissis, barba???; promissa ferae, quàm homini, similior, furtim à pastoribus cibos emendicans, cùm sese nemini concredere auderet. Fulgosus lib. 6. capite 11. & Platina. Cùm Galli ad Frangetum oppidum, instructa acie, Aragonios adoriti statuissent: ea insita Aragoniorvm animis de externo hoste virtutis & crudelitatis opinio fuit, vt pleriq; praeda onusti, ardentibus ac semiustis Frangeti in tectis se condere̅t, aut turpi fuga dilaberentur: necesse???; esset regem ipsum Ferdinandum II. Aragonium sua manu alios laqueo suspendere, alios intentato gladio vulnerare ac interficere. Ioulus lib. 4. Amatores. Vide locum Pudicitiae, fol. 2327. Qvid. Fugere Conuersationem hominum, Solitudinem amplecti, causa Religionis. Vide Tit. Eremitarum & Monachorum, fol. 4052. 4112. 4120. Samvel solus in templo Domini cubans, à Domino vocatus est. 1. Reg. 3. David rex in spiritu vidit ea, quae in carne Saluatori nostro contigerunt, postquam à frequentia hominum se subtraxisset. Psalm. 54. Elias Thesbites propheta, cum famem toto triennio duraturam propter Achabi regis Israëlitarum scelera, praedixisset, ad orientem digressus, apud Carithum fluuium contra Iordane̅ positum latuit, de fluuio bibens, & panem cum carne à coruis allatum mane & vespere comedens. Triennio pòst iterum apparuit, & pluuiam à Domino impetrauit. 3. Reg. 17. Prophetae omnes, vel in ipsa solitudine ora̅tes, Dei???, lege̅ meditantes, ad munus diuinum vocati sunt: vel certè ex media hominum turba in solitudinem à spiritu sunt rapti, vt contemplationibus absq; impedimento vacare possent. Iesvs Christus Dei filius, interdiu in templo turbas docebat, noctu monte Oliueti conscenso contemplabatur. Lucae 10. Discamus igitur Domini exemplo, locum, modum, tempusq; seruare, vt & proximi vtilitati inseruiamus, & à theoria interim non distrahamur. Matullus lib. 2. cap. 4. Est illud in primis memorabile, quòd Christi Mater, cu̅ praefatione laudis semper ab omnibus nominanda, ab illius acerbissimo cruciatu nunquam temerè ab vllo visa est: in priuato egit, aut orationi intenta, aut diuina legens, sanctissimi filij tam pia, quàm sedula cultrix. Sabellicus l. 3. c. 4. Superstitionis. Tatia Tatij filia, qui Romuli fuit collega in regno, postquam in Nvmae Pompilij matrimonio tredecim annos fuisset, decessit. Hinc Numa relicta vrbana vita plerunq; rusticari & errare solus voluit, egit???; in lucis deorum sacris???; pratis ac solitudinibus. Vnde potissimùm nata est haec fama, nullo Numam illum moerore aut perturbatione mentis in secessu viuere, sed sublimioris gustu contubernij, & coelestibus nuptijs potitum, ex deae Aegeriae ipsius amore flagrantis congressu atq; consuetudine vitam beatam esse adeptum, & rerum diuinarum scientiam hausisse. Plut. in Numa. Philosophiae. Pythagoras anno integro in subterraneo quodam specu latuit. Vt hominibus aliqua̅do prodesset, ab hominum commercio tantisper abstinere, deorumque colloquio frui voluit. Laërt. lib. 6. Pyrrho Eliensis, Scepticorum princeps, solitudinem amabat, & rarò apparebat hominibus. Laërt. lib. 9. Chrysippvs Stoicus solitus erat dicere, Si inter plutimes exercerem, nunquam philosopharet. Lud. Viues de Tradendis disciplinis. Habitauit Sinopaeus Diogenes in Cranio, extra Corinthum, declinans sedulò hominum congressum, pallio tantùm & pera contentus. Sic quoq; felicissimus ab Alexandro rege iudicatus, qui eum in Cranio vidit: vt Diogenem se esse optarit, nisi Alexander esset. Ipse Cynicus hauddubiè regem multò se inferiorem iudicauit, cui ad se venienti ne assurrexit quidem. Sabellicus lib. 2. cap. 2. Timon Nicaeus gaudebat hortorum secessibus ac solicitudine. Vnde Hieronymus Peripateticus de illo dixisse fertur: Quemadmodum apud Scythas, & qui fugiunt, & qui insequuntur, torquent sagittas: itidem inter philosophos, alios persequendo discipulos capere, alios fugiendo. Sequitur fama fugientem, & ob idipsum auidiùs expetitur, qui celebritatem vitat. Laërt. lib. 9. cap. 12. Cicero conuersa in regnum republ. reduxit se à publieis actionibus, ac studiosis philosophiae iuuenibus vacauit. Quorum ex consuetudine (erant enim nobilissimi & primi) potentiam parauit denuò in ciuitate propè summam. Industriam suam ponebat in dialogis conscribendis philosophicis, alijs???; interpretandis, & verbis quibusque dialecticis aut physicis in Romanam conuertendis linguam. Tempus hoc penè totum in Tusculano suo transigens, Laërtis se vitam scripsit amicis agere, siue ioco pro more suo, siue prae ambitione ad rempublicam gestiens, & statum pertaesus praesentem. Plutarchus in Cicerone. Horativs solitudinis studiosiss. in haec verba prorumpit lib. 2. Sermonum, Satyra 6. O'rus, quando ego te aspiciam? quando???; licebit Nunc veterum libris, nunc somno & inertibus horis Ducere sollicitae iucunda obliuia vitae? O'quando faba Pythagorae cognata, simul???; Vncta satis pingui ponentur oluscula lardo? O'noctes coenae???; deûm, quibus ipse meiq; Ante larem vescor proprium, venas???; procaces Pasco libatis dapibus, prout cuiq; libido est. Siccat inaequales calices conuiua, solutus Legibus insanis: seu quis capit acria fortis Pocula, seu modicis humescit laetiús. Ergo Sermo oritur, non de villis domibúsve alienis, Nec malè nécne Lepos saltet: sed quod magis ad nos Pertinet, & nescire malum est, agitamus: vtrumne Diuitijs homines, an sint virtute beati: Quídve ad amicitias, vsus rectúmve trahat nos: Et quae sit natura boni, summum???; quid eius. Proinde etiam lib. 2. Epistolarum, ad Iulium Florum, de studijs suis haec affert, digna sanè memoratu: -Romae méne poëmata censes Scribere posse, inter tot curas tot???; labores? Scriptorum chorus omnis amat nemus, & fugit vrbes, Ritè cliens Bacchi, somno gaudentis & vmbra. Tu me inter strepitus nocturnos atq; diurnos Vis canere, & contracta sequi vestigia vatum? Ingenium vacuas sibi quod desumsit Athenas, Et studijs annos septem dedit, insenuit???; Libris & curis, sta̅tua taciturnius exit Plerunq;, & risu populum quatit. Hîc ego rerum Fluctibus in medijs & tempestatibus vrbis Verba lyrae motura sonum connectere digner? Fran. Petrarcha curiae pontificiae, quae Auinione residebat, pertaesus, vt poëtica & humaniora studia perse queretur, in Vallem clausam XII. millibus passuum Auinione distantem, locum amoenum, solitarium, fonte Sorga irrigatum, sese contulit: ibi multa ingenij sui monumenta edidit, & Lauram illam suam amare cepit. A'Corrigiensibus Parmensium dominis archidiaconatu ornatus, elegit locu̅ solitarium amoeniss. trans amnem Enciam in Regij Lepidi finibus, quem Planam syluam vulgò dicunt, & ad poëtica studia intermissa redijt. Sed paulo pòst ad Vallem clausam reuersus est, amore Laure. Canonicus Patauinus à Iacobo Carrariense iuniore creatus, Arquati inter Euganeos montes solitudinem literariam elegit, vbi etiam mortuus est. Hieron. Squarzaficus in eius vita. Consultandi. Nota est vox illa maioris Africani, qui rogatus quid ageret, cùm solus esset, ita occurrit, vt nunquam se minus solum esse dixerit, quàm cùm solus esset. Demonstrauit id responsum, quoties vir ille senatorijs fuisset forensibúsve curis vacuus, non otio & inertiae deditum, sed magna & vtilia meditari solitum. Sab. lib. 2. cap. 9. Anno 1302. Martinvs Tutrianus exul vicinorum armis adiutus, Matthaevm Vicecomitem Mediolanensi vrbe expulit: is iam senio confectus, cùm se Veronam recepisset, ad Canem Scaligerum, non multò pòst ad Benacum lacum se contulit. Missus ad eum Martini nomine quidam, per ludibrium petijt, quid ageret, quomodo & quando reuersurum se in patriam speraret? Ei Matthaeus: Piscor, inquit, & solus, ne quis piscationem meam impediat. Ea autem via in patriam regredi cogito, qua inde profectus sum, quando aduersarioru̅ meorum crimina, peccatis meis praeponderabunt. Inde sub Henrici VII. in Italiam aduentum pulsis ob nimiam insolentiam Turrianis in patriam restitutus, rerum moderamen recepit. Fulg. lib. 7. cap. 2. Quietis, Otij. Alcmaeon limum recenti compactum Acheloi alluuie incoluit, fugiéns, vt poëtae perhibent, Eumenidas. At Plut. 1. lib. de Exilio, illum fugientem ciuiles magistratus motus, & furiosas calumnias, maluisse exiguum praedium in otio & quiete incolere, putat. Horatius l. 1. Epist. 1. de Veianio gladiatore emerito inquit: -Veianius armis Herculis ad postem fixis latet abditus agro, Ne populum extrema toties exoret arena. Voluptatis. Tiberii Caesaris secessus in Capreas insulam foedissimus, integro septennio imperium Romanum afflixit. Dum ille libidines suas sectatur, Respub. negligitur. Suetonius. Vitiositatis odie. Pericles Atheniensis conuictum & conuersationem hominum fugit, non aliam opinor ob causam, quàm vt salubriores Reipub. cogitationes aleret, quas alioqui importuna populi co̅uersatione plurimùm corrumpi senticbat. Plut. in eius vita. Gloriaefuga. Hilarion prope Maiomam Gazae emporium in solitudine habitans, sexa gesimotertio vitae suae anno, cernens grande monasterium, & multitudinem fratrum secum habitantium, turbas???ue eorum, qui diuersis languoribus & immundis spiritubus occupatos ad se deducebant, ita vt omni genere hominum solitudo per circumitum repleretur, flebat quotidie, & incredibili desiderio conuersationis antiquae recordabatur. Interrogatus à fratribus, quid haberet, cur se conficeret? ait: Rursum ad seculum redij, & recepi mercedem meam in vita mea. En homines Palaestinae & vicinae prouinciae existimant me alicuius esse momenti, & ego sub praetextu monasterij ad dispensationem fratrum, vilem supellectilem habeo. Seruabatur autem à fratribus; maxime ab Hesychio: qui miro amore venerationi senis deditus erat. Mirentur alij signa, quae fecit Hilarion (inquit D. Hieronymus) mirentur incredibilem abstinentiam, scientiam, humilitatem. Ego nihil ita stupeo, quàm gloriam illum & honorem calcare potuisse. Concurrebant episcopi, presbyteri, clericorum & monachorem greges, matronae quoque Christianorum, grandis tentatio, & hincinde ex vrbibus & agris vulgus ignobile, sed & potentes viri & iudices, vt benedictum ab eo panem & oleum acciperent. At ille nihil aliud, nisi solitudinem meditabatur, in tantum, vt quadam die proficisci statuerit: & adducto asello (nimis quippe exesus ieiunijs, vix ingredi poterat) iter arripere conaretur. Quòd cùm percrebuisset, & quasi vastitas Palaestinae indiceretur, plus quàm decem millia hominum, diuersae aetatis & sexus, ad retinendum eum congregata sunt. Immobilis ille ad preces, & baculo arenas discutiens loquebatur: Fallacem dominum meum non feciam: non possum videre subuersas eccelesias, calcata Christi altaria, filiorum meormn sanguinem. Vniuersi autem, qui a derant, intelligebant, reuelatum ei quiddam esse secreti, quod nollet confiteri: & nihilominus custodiebant eum, ne proficisceretur. Decreuit ergo, publica omnes voce contestans, non cibi se, non potus quicquam sumere, nisi dimitteretur. Et post septem dies inediae, tandem relaxatus, ac valedicens plurimis, cum infinito agmine prosequentium abijt: mox persuasis turbis vt reuerterentur, elegit quadraginta monachos, qui haberent viaticum, & possent iciunantes ingredi, id est, post Solis occasum cibum sumere, & in Acgyptum abijt. Eum deinde Hesychius in Cypro insula, duodecim milibus à mari procul, inter secretos asperos???ue montes perduxit, & quò vix reptando manibus genubus???ue posset ascendi. Quò introgressus, contemplatus quidem est terribilem valde & remotum locum, arboribus???ue hinc inde circundatum, habentem etiam aquas de supercilio collis irriguas, & hortulum peramoenum, & pomaria plurima (quorum fructum nunquam in cibo sumpsit) sed & antiquissimi iuxtà templi ruinam, ex quo (vt ipse referebat, & eius discipuli testantur) tam innumerabilium per noctes & dies daemonum voces resonabant, vt exercitum crederes. Quo ille valde delectatus, scilicet vt antagonistas haberet in proximo, habitauit ibi per annos quinque: & saepè inuisente se Hesychio, in hoc extremo iam vitae suae tempore refocillatus est, quòd propter asperitatem difficultatem???ue loci & vmbrarum (vt ferebatur vulgò) multitudinem, aut nullus aut rarus ad se posset vel auderet ascendere, Hieronymus in vita Hilarionis. Caedis conscientia. Timoleon Corinthius, cùm fratrem Timophanem tyrannidem affectantem occidi curasset, eius???ue rei nomine à matre diris deuouerentur, oppressus dolore, instituit se conficere inedia. Sed impeditus ab amicis, priuatus in solitudine degere maluit, & viginti propè annis vrbe abstinuit, moerens???ue & vagans in praedijs maximè solis egit. Plutarchus in Timoleonte, & Diod. lib. 16. Cladis moerore. M. Antonivs post cladem Actiacam in Aegyptum vectus, relicta vrbe & amicorum consuetudine, domicilium sibi in mari ad Pharum extruxit, proiecto in altum aggere, id???; Timonium vocauit, atque ibi extorris ab hominibus egit. Vitam ferebat se imitari & aemulari Timonis: quòd res suae eodem loco essent. Quippe violatum se ab amicis suis, atque ingratitudinem eorum expertum: ideo omnibus diffidere, & ab omnibus abhorrere hominibus. Plut. in Antonio. Iudicium. Alcibiades cùm è Sicilia eltaretur ab Atheniensibus, vt criminibus responderet, abdidit sese, negans litigandum esse, si quo modo liceret effugere. Subijcientibus alijs, Non igitur fidis patriae de te iudicaturae? Imò, inquit, ne matri quidem crediderim. Metuerem enim, ne fortè imprudens albi calculi loco nigrum immitteret. Aelianus lib. 13. Persecutionem fugere. Pavlvs Thebaeus sub Diocletiano persecutionem fugiens in Thebaidis eremum, primus illic admirabilem paucisq; imitabilem vitae solitariae rationem instituit. Imperatore Decio Christianos religionis gratia diuexante, septem Pveri Ephesi ex ijsdem parentibus nati, cùm palàm Christum profiterentur, timore perse quutionis exanimati vrbe secesserant, ac sese in speluncam proximi montis abdiderant. Cuius aditum industrij persequutores extrinsecus ita obsepeserunt, vt euadendi etiam enixè molientibus facultate̅ eriperent. Pueri vt se clausos vallatos???; senscrunt, in moerorem conuersi, repentè somno acriore oppressi sunt, atque ita vsque ad annum sal. 446. sopiti manserunt. Tum verò molibus speluncae fortè remotis experrecti, perinde quasi vnam tantùm noctem dormissent, vnum ipsorum in vrbem victus comparandi causa miseru̅t. Cùm autem ille nummos Decij Imperatoris iampridem inusitatos proferret, thesaurum inuenisse existimatus ad magistratum deducitur, ac summis, vt auru̅ proderet, tormentis afficitur. Tandem, cùm Decium Imperatorem auxilij gratia inuocasset, error agnitus est. historiam???ue à principio repetere iussus, & illos, quid actum esset, edocuit, & ab ijs, qui status esset rerum praesentium, didicit. Qua re cognita, Theodosius II. Imp. pietatis studio inflammatus, Ephesum properauit, ac fratres alloquutus omni officio caritatis excoluit. Post septem verò dies, cùm eosdem vero mortis sopore mersas vidisset, in eodem sepeliri antro iussit, ac summo eis honore adhibito, Constantino polim se recepit. Ex ea re intellectum est, qui pueros illos post duce̅tos annos saluis corporibus excitasset, eundem pro magnitudine potentiae suae cunctos etiam homines suscitare in die nouissimo posse. Sigonius lib. 13. Imp. occid. D. Augustinus Genserico Africam vastante, consultus est ab Holoratob Thabennensi, episcopo: Num episcopi tantis se subducere calamitatibus deberent? Cui ita ille repondit, vt ratione̅ fugae vniuersam in tantis malis patefacta doctrima euangelica demonstrarit. Sigonius lib. 12. Imp. occid. Qvomodo. Nempe Deserendo patriam. Strabo lib. Geographiae 14. tradit Teios, cùm Persarum contum elias ferre non possent, vrbe relicta, Abdera Thracum vrbem demigrasse. Atque hinc illud vulgatum fuisse: [Greek words]. id est, Abdera pulchra Teiûm colonia. Hoc aenigmate prouerbiali significamus, non deesse quò confugiamus, si quis pergat praeter modum esse molestus. Erasmus in Adagijs. Syloson munificentia Darij, in crucem sublato Polycrate, Samiorvm adeptus tyrannidem, cùm acerbiùs exerceret imperium, ita vt ferè solent ij, qui ab humili fortuna repentè ad res amplas prouehuntur, & ob hanc causam insula desereretur ab incolis, prouerbio dici coeptum: [Greek words]. id est. Spaciosa regio est Sylosontis gratia. Erasm. in Adagijs. Irruente in Italiam Attila, Venetiae Popvli, qui aestuarium maris Adriatici accolebant, quòd primam tam immanis & tetri hostis impressionem se excepturos videbant, passim patrias suas in continenti sitas relinquere, ac familias cum preciosa supellectile transportare ad insulas, si vis hostilis ingrueret, statuerunt: ea spe ducti, Attilam aut inopia lintrium eò non peruasurum aut, si copia suppeteret, has insulas, intento Romam versus itinere, neglecturu̅. Dicuntur autem Aquileienses Gradum animo destinasse, Concordienses Caprulas, Altinates Torcellum & Maurianum, Patauini Riuum altum, Opitergini Equilium, Atestini & Monssilicenses Philistinam, Metamaucum, & Clodiam. Reliqui verò aspera Alpium, & Apennini iuga, & syluas, quibus se ignorantia hostium tegere̅t, sibi coge̅te necessitate depoposcerunt. Sigon. l. 13. Imp. occid. Deserendo loca munita. Captis iam Hierosolymis, & incenso templo Simon Gerasenus, & Ioannes Giscalensis, seditionum principes, in turres munitissimas vrbis, Hippicon, Mariammen & Phaselum confugerunt, quae nulla arte, praeterquam fame, expugnari potuissent. At cùm muros vrbis à Romanis subuerti tonspexissent, metu territi, turres reliquerunt, & in cloacas se abdiderunt: Tito gratias agente Deo, quòd hostes ex turribus nulla arte expugnabilibus depulisset, & bello finem imposuisset. Ex cloacis deinde extracti, ad duo millia perierunt, praeter eos qui fame vel mutuis vulneribus cecidere. Iosephus lib. 7. cap. 16. belli Iudaici. Subsistendo frequenter. Post obsidionem Mutinensem fugiens Mantonivs, creberrimè bibebat, subsistebat???; per singulos passus, vbi bibendi facultas afforet, mox fugam praecipiti co̅sternatione resumebat. Interrogatus vnus ex familiaribus eius: Quidnam Antonius ageret? Respondit: Quod canis in Aegypto, bibit & fugit. certum est enim, canes Acgyptiacos crocodilorum metu in ripa Nili fugere & bibere. Plutarchus in Antonio. Dißimulata persona. Vide Tit. Fugam tutam moliri dissimulato habius, Illic Habitus, hîc Actio consideratur perturbationis nota, fol. 2054. Maxentivs Imp. cùm certamen cum Constantino inijsset, propter repudiatam conditionem de Galliarum regno accipiendo, amisso ferè omni exercitu, dimisso equo, cui insidebat, vti mortis fidem faceret, aufugit, misitque ad Constantinum de incunda concordia. Verùm coactus rursus pugnare, ac superatus, Lugdunum aufugit, vbi se demùm necauit. Volater. lib. 23. Anthrop. Otho secundus, Othonis primi filius, cùm aduersus Basilium & Constantinu̅ Impp. qui Calabriam in Italia occupauerant, bellum suscepisset (vnde Saracenos eiecerat) turpifuga solus scapha̅ consce̅dit: & à piratis pro ignoto captus, in Siciliam???; ductus, cognitus à Siculis, & redemtus est. Vol. l. 23. Anth. Conradinvs Sueuus regnum Siciliae & Neapolitanum repetens, fusus à Carolo Andegauense ad Fucinum lacum, calonis sumpto habitu, ad mare Inferum peruenit. Nauiculam conspicatus, orat dominum, vt se Pisas deportaret: pro naulo annulum se daturu̅, quam vnam rem loco pecuniae haberet. Homo & specie annuli, & forma adolesce̅tis multò quàm calonis liberaliore motus, id clàm non habuit. Concursu facto Sueuus comprehensus ad Carolum, vt vistoribus omnes adsunt, retrahitur. Sunt auctores, Carolum perliteras ad Pontificem retulisse, quid de Sueuo agi placeret: illum respondisse, non intercedere se, quò minùs lege ageretur. ita securi percussum, nec Friderico Austriae duci temperatum. Aemil. lib. 7. Vnde. Fvgere Ex Acie. Ex loco Timiditatis declinantis, fol. 2152. Beniamitarvmdo. ex tota tribu fuga elapsi, à reliquis Israëlitis ad reparationem generis vita donati fuêre. Demosthenes Atheniensis orator, qui clypeò suo literis aureis inscripserat, [Greek words], in pugna ad Chaeroneam, vbi graui clade à Philippo Macedonum rege Athenienses sunt affecti, fugit. Id quum illi probro daretur, quòd [Greek words] esset, elusit vulgato versiculo: [Greek words]. id est, Vir qui fugit, rursum integrabit praelium. indicans, vtilius esse patriae fugere, quàm in praelio mori. Mortuus enim non pugnat: at qui fuga quaesiuit salutem, potest porrò virtute infamiam delere. & in multis praelijs patriae vsui esse. Plutarchus in vita Demosthenis, & Gellius li. 17. cap. 21. Cn. Ful. Flàccvs, Q. Fuluij frater, praetor in Apulia, ab Hannibale superatus, xx. millib. de exercitu amissis, cu̅ cc. equitibus aufugit. Ex quo Sempronius Blaesus eum accusauit. Liu. Rex Macedonum Persevs, vt Polybius tradit, praelio superatus à L. Paulo Aemilio, in oppidu̅ Pydnam se magna ignauia subduxit per causam sacrificij Herculi facie̅di, trepida à trepidis no̅ recipienti sacra, nec vota admittenti nefanda. Inde Pollam profugit. Equitatus eius penè integer euasit ex pugna. Pedites verò cùm assecuti equites essent, eos???; tanquam imbelles & proditores insectantes ex equis deturbarent, ac vulnera ijs infligerent: metu Perseus tumultus equum via deflexit, & ne nosceretur, detractam chlamydem prae se posuit, tenuit???ue manibus diadema. Noctu Pellam ingressus est. Plut. in Aemilio. Mithridates à Cn. Pompeio ad Euphratem fusus cum octinge̅tis equitibus per Romanos erupit. Mox caeteris dilapsis, solus relictus est cum tribus: in quibus Hipsicratia fuit pellex. Veniens autem ad arcem Inora, vbi regia pecunia & thesauri erant, vestes preciosas confluentibus ad ipsum ex fuga distribuit. Praeterea lethale virus cuiq; amicorum ferendum secum dedit, ne quis in manus hostiles veniret inuitus. In de in Armeniam ad Tigranem socerum contendit. A'quo cùm excluderetur, praeteritis Euphratis fontibus, fugam per Colchidem intendit. Plut. in Pompeio. Cosroes Persarum rex, superatus ab Heraclio Romanorum Imperatore, ad Ctesiphontem vrbem fugit: vbi à Siroë filio interfectus est, quòd alteri filio natu minori regnum tradidisset. Volat. lib. 23. Anthrop. Praelio nauali. Xerxes Persarum rex post rem malè gestam apud Salamine̅, fugiens in Asiam, Abdera peruenit, & exceptos conuiuio Abderitas, acinace aureo, ac tiara auro intertexta donauit, & vt ipsi oppidani aiunt, postquam ex Athenis retrò fugit, illic primùm zona̅ resoluit, tanto fuerat terrore correptus. Herod. l. 8. Obsidione. Sennacheribvs Assyriorum rex diuina manu amisso exercitu, obsidionem Hierosolymorum relinquere, & Babylonem inglorius fugere coactus fuit. Turcorum tyrannus Mahometes, repulsus à Belgradi obsidione, castris, quae facile tueri poterat, ignem subijcere, inde???; fugere maluit. Iouius. Seditione. Caivs Gracchus in seditione agraria L. Opimij Coss. armis pressus, nullam defensionem meditans, in aedem Dianae confugit: ibi cùm manus inferre sibi conaretur, à fidissimis amicis Pomponio & Licinio (Val. Max. habet Lectorio) est interpellatus. Hi enim praesentes gladium ei abstulerunt, perpuleruntque eum ad fugam capessendam. Ibi dicitur positis genibus tensis???; ad deam manibus pop. Rom. imprecatus, vt ista pro ingratitudine & proditione perpetua seruitute premeretur. Fecerunt enim propalàm plerique, pronunciata per praeconem impunitate, transstionem. Igitur in Caium fugam capessentem inferentibus se hostibus & assecutis eum ad Pontem sublicium, duo illi amici hortati sunt eum, vt iter antè caperet. Ipsi sustinuerunt instantes, dimicantes???; pro ponte, nemini, quo ad occubuerunt, viam dedêre. Comitem fugae Caius vnum habuit seruum, Philocrate̅ nomine. Adhortabantur quidem eum vt in certamine omnes, sed subuenicbat nemo, neq; subministrare petenti quisquam animum induxit equum: quippe inhaerebant tergo illi, qui eum persequebantur. Cùm ergo praeoccupasset in lucum Furinae fugere, illic à Philocrate impetrauit, vt se interficeret. Plut. in Caio. Sacro. Romae in foro iuxta comitium solenne sacrificium à Rege sacrificulo fiebat: quo peracto, Rex è foro fugiens raptim se subducebat. Plutarch in quaest. Romanis. NON FVGERE. Victus M. Brvtvs in Philippis, quum ab vno amicorum moneretur, fugiendum esse priùs, quàm hostis à desset, tum ille, Fugiendum quidem, sed manibus, non pedibus. adeo???; manus sibijpsi intulit. Plut. Apud Persas ferreus stabat tripus ante regiam perpetuó. Si Cvi verò Persarum factus esser iratior rex, in templum defugere haud licet, non item aliò sed apud tripodem regis cogitur expectare sententiam, nemine prorsum custodiente. Mittitur verò saepe post dies aliquot ab rege, qui hominem iugulet. Ex Procopij libro primo de bello Persico, Caelius lib. 18. cap. 18. OCCVLTARE SESE, CAVSA Insidiarum. Troianos murum oppugna̅ntes Graecis magno animo repellentibus, Tever sub Aiacis Telamonij scuto sese occultans Iliados [Greek words]. & collincans aliquem inimicorum sublato scuto sagitra petebat, mox rursum: [Greek words]. Metus. C. Marivs, qui septies consul fuisse dicitur, cùm Sulpicia rogatione prouincia̅ ei Sylla eripuisset, armis ab eo victus Minturnensium paludibus latuit: vbi inuentus, in carcerem coniectus est. Plin. cap. 61. de Viris illust. & Plut. Diomedes Augusti dispensator, simul ambulans, incurrenti repentè fero apro, Augustum per metum obiecit. Augustus rem non minimi periculi, quia tamen fraus aberat, in iocum vertit. Suetonius. Clavdivs Caesar interfecto Caio, cùm omnia seditionibus & caedibus plena esse videret, in angulo quodam latebat, nullam periculi causam habens praeter claritatem natalium. A'militib. ergo agnitus rapitur ad imperium. Deprecabatur illa venia̅, & sibi illudi putabat. Cum???; prae metu simul & gaudio pedibus insistere non valeret, sublatum in humeros milites in castra pertulerunt. Iosephus lib. 19. cap. 2. Antiq. CVSTODIA, OBSERVATIO HOMINVM respectu PERSONARVM. Observare Mulieres. Parthi gynaeconitin in secreto domus à viris semouent non modò vxorum, sed pellicum pudicitiam custodientes, vt nisi capite operto, & velato vehiculo, illas in publicum pro dire patiantur neminem???; propiùs accedere liceat. Alex. l. 5. c. 24. Grauidas. Constantia Fridericum II. Imp. in foro Salernitano sub publica custodia peperisse fertur, ne partus videretur supposititius. Collenutius. Elizabetha Sigismundi Imp. filia, vxor Alberti II. Imp. grauida relicta vidua, cùm ex Hungaria Posonium versus discederet, tempore partus accelera̅te, in castello Comarum, octauo Calendas Martij, quadragesimo anno post millesimu̅ quadringentesimum, peperit posthumum, Ladislaum filium, fores cubiculi patulas Palatino Rheni, qui tum castrum posside bat, custodiente, contra pudorem femineum, ne supposititius partus Hungaros falleret. Cuspinianus. Supplices. Apud Chalcidenses locus erat ad Pyrsophion, Acmaeon lesche, id est, iuuentutis conuentus dictus. Nauplium ferunt, cùm insequerentur eum Achaei, quòd ad filij Palamedis necem vlciscendam, simulata Pharo, Graecos ad Euboeae promontorium appellentes, naufragium pati coëgisset, supplicem se ad Chalcidenses contulisse, ac partim crimen diluisse, partim inuicem criminatum fuisse Achaeos. Quem cum dedere Chalcidenses non statuissent, vererentur autem, ne per dolum trucidaretur, custodem ei florem iuuentutis dederunt, collòcauerunt???; eum in eo loco, quem postea [Greek words], hoc est, Iuuenum conuentum dixêre, vbi conuersabantur inter se, ac Nauplium asseruabant. Plut. in quaest. Captiuos. Ex loco Seruitutis Carcerum exempla petantur. Modi. Cvstodia Lenis, Libera. Ex Tit. Clementiae erga captiuos huc quaedam, f. 2671. Arcta, Seuera. Ex Tit. Seueritatis & Crudelitatis erga captos, hostes, fol. 2707. 2744. Loci. De Carceribus, de Gynaeceis, de Monasterijs, suo loco, fol. 787. 803. 3965. 3966. Finis. Causa Iustitiae. Sic magistratus sontes custodit, fol. 2009. Amoris. Sie Zelotypi amores suos arctè custodiunt, f. 212. Odij. Sic inimici inimicos obseruant, & in potestatem redactos detinent, fol. 1844. COLLOCVTIONIS NOTAE. COLLOQVI. RESPECTV Materiae. Persarvm reges ante sacrificia de pietate disserunt: antequam bibant, de temperantia: pugnaturi verò, de fortitudine. Stobaeus sermone 42. Io. Antonivm Lucatellum verè & grauiter, &c. fol. 263. Personarvm. Colloqvvntvr Homines cum Daemone. Primi hominum, quoniam callidissimi serpentis colloquio vsi sunt, virulentis mortiferis???; erus suasionibus sollicitati, à mandato Dei desciuerunt: & amissa paradisi amoenitate, ad huius vitae miserias redacti sunt. Hinc discitur, nequaquam miscendos esse sermones cum ijs, qui soli sibi videntur sapientes, & dedignati cum multis quae vera sunt sentire, captiosis argumentorum sophismatibus peruextere fidelium simplicitatem moliuntur. Marul. lib. 3. c. 7. Mulieres. Diogenes conspicatus duas Foeminas inter se eonferentes clam sermone̅, protulit versiculu̅ è comoedia quapia̅ sumptu̅: [Greek words]. id est, Sumit venenum à vipera aspis mutuo. Eras. in Adag. Coniuges. Veteres Venerem iuxta Mercurium vno in sacello collocauêre, quòd voluptas genialis praecipuè sermonem postulet, Suadam???ue & Gratias, blandimentis vt impetrent à se mutuo ea, quae fert animus, non certamine, neq; contentione. Plut. in Praeceptis connubialibus. MODI. Siue fiat Scripto. Antonivs monachus Aegyptius audiens conuersationem Hilarionis, scripsit ei, libenter???; eius epistolas sumsit. Hieronymus in vita Hilarionis, Voce viuae. Exemplae plera???; huius sunt ordinis. Qvalitatis. Collocvti??? Libera. Ferdinandvs Magnus Aragoniae rex, post generi sui Philippi Maximiliani I. Rom. F. mortem Castellae administrationem repetiturus, an. 1507. è regno Neapolitano discedens, Sauonam, vbi cum Galliae rege Lvdovico colloquium erat co̅stitutum, nauigauit. Galliae verò rex, qui hanc ob causam in Italia haeserat, quamprimùm illum Neapoli soluisse cognouit, se Mediolano eò contulit. In hoc congressu omnia vtrinque libera & rarae fiduciae plena fuerunt: & talia, vt post hominum memoriam, nullo in congressu similia fuerint. Quoniam caeteri principes, inter quos aut aemulatio, aut veteris iniuriae, aut suspicionis causae erant, ita conueniebant, vt neuter in alterius potestatem veniret: hîc autem omnia secus. Nam quamprimùm Aragonia classis ad Sauonensem portum appulit, Galliae rex, qui ea conspecta in portus molem descenderat, per ligneu̅ pontem, ad id exstructum, cum paucis è suis & absq; custodia in regiae triremis puppim transijt: vbi incre dibili laetitia à rege & regina nepte sua acceptus, cùm aliquandiu incundissimis verbis inter se confabulati essent, per eundem pontem egressi pedibus, non mediocri per ingentem virorum ac mulierum, qui ex omnibus vicinis locis concurrerant, multitudine̅ transcundi difficultate, vrbem sunt ingressi, & ibi per triduum occultissima habuêre colloquia, vt euentus indicauit, belli potissimùm coniunctis viribus, conciliato Maximiliano Caesare, Venetis inferendi. Guicciardinus lib. 7. Suspecta. Lvdovicvm Lucenburgensem magistrum equitum dubiae fidei Ludouicus XI. Gallorum rex quacunq; ratione, ne Carolo Burgundo hosti sese adiungeret, reconciliaturus, ad colloquium inuitabat. Ille memor tentatae in caput suum pactionis, inerme̅ se nullo loco co̅missurus erat. Iustus visus metus. Venia data. Pons in amne factus: in eo medio cancellatae velut fenestrae excitatae, vt conspici inter se exaudiri???; colloque̅tes possent, ac dextrae interiungi. Res noua, & si per se spectetur, indigna, Magistrum equitum ex aequo cum rege suo ad colloquium descendere, quo pacto hostes data fide congrediuntur. Ad primum conspectum regis genu posito, exorius ab excusatione, quòd armatus cum armatis adesset, de rege dissimulans, nominauit quos in comitatu eius hostes salutis suae esse diceret. Reliquum colloquium in vulgus editum non est. Exitus is fuit, vt repagulis reuulsis, clathris???ue disiectis, ad regem transiret. Quintiniani eius fidei etiam in futurum permissi, & stipendia, quae intermissa fuerant, eius equitibus ipsi???; persolui iussa. Aemilius lib. 10. Occulta. Insusurratio. C. CALIGVLA cum Ioue Capitolino interdiu secretò fabulabatur, modò insusurrans, ac praebens inuicem aures, modò clariùs, nec sine iurgijs. Nam vox comminantis audita est: [Greek words], Suetonius in Caligula. P. Scipio Africanus à senatu Rom. missus ad inspiciendos hominum mores, vt Alexandriam appulit, atque egressus è naui incessit iniecta capiti toga: petierunt circumcursitantes Alexandrini, vt aperiret se, oste̅deret???; desiderantibus faciem suam. Vbi aperuit caput, clamorem sustulerunt, ac plausum dederunt. Progredientes autem illos, aegrè ob ignauiam & mollitiem corporis rege comitari contendente: Scipio submissim Panaetio philosopho comiti suo insusurrans ait: Hunc iam fructum ex aduentu nostro ceperunt Alexandrini, quòd regem suum viderunt inambulantem. Plut. in Apoph. Loci. Veteres in conuiuijs eruditis confabulationibus vti consueuerant. Pòst cantores, histriones, saltationes induci coeptae, Vnde quidam molestè ferentes interrumpi sermones suos, dicebant, [Greek words]. Quae vox in prouerbium traducta est, quoties aliquis interueniens sermonem institutum interpellaret. Erasmus in Adagijs. [Greek words] Graeci dixerunt nonnunquam sedilia quaedam publica, in quibus Athenienses otiosi complutes pariter sedebant, quibuslibet de rebus inter se nugantes, qualia sunt hemicyclia. In testimonium proferunt hoc carmen ex Homero, [Greek words]. Haec se dilia fuisse Apollini consecrata scripsit Cleanthes. Quidam cum deum appellant [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Cùm inter Lvdovicvm XI. Gall. re ge̅, & Edoardvm, &c. fol. 263. NON COLLOQVI. Lapones commercia permutatione & pecunia agunt, mutuo consensu ta̅tùm, & nullo sermone co̅municato: atq; istud non propter ingenij inopiam & mores brutos, sed quòd linguam habe̅t peculiarem & ignotam vicinis. Zieglerus in Scandia. Interrogare. Vide Tit. Inquirere, Inuestigare, quatenus Interregationem habet pedissequam, fol. 157. Lysander, fluctuantes, vtris se partibus darent, cùm agrum corum permearet, Boeotos cernens, missis legatis rogauit, directis an inclinatis hastis per fines corum transiret. Plutarch. in Apophthegmatibus. Aedesivs sophista Cappadox. Iamblichi discipulus, professor Pergamenus, nunquam vel deambulando otiosus erat, sed olerum venditrici obuius, de precio, de cultu, de prouentu olerum interrogabat, ipsae quae norat addebat. Idem factitabat apud textorem, fabrum, caeteros???; mechanicos, vt nihil aliud, voculas saltem quibus vterentur addiscere studens. Eunapius in Prisco. Origenes puer, parentem suum Leonidem saepè de abditis Scripturae sensibus interrogauit, ita vt pater ab ciusmodi praecoci sapientia retrahere illum cogeretur. Eusebius lib. 6. cap. 3. & Suidas. Galeacivs Vicecomes, princeps Mediolani, cum Baldo Inrecos. congressus, eius sapientiae experiundae causa (nam nihil cum penitus in Iure ciuili latere, constanti hominum rumore vulgò praedicabatur) interrogauit, vtrum de vesponibus vinarijs Iura alicuid tradere̅t? Baldus, vt erat diuino ingenio, pro̅tissimè allegauit legè, quam ipse, quia studebat, reperit, tu qui non studes (inquit Lud. Rom. singulari 375. quod incipit, Scires tu mihi probare, quòd vinum nouum debet incipi potari sub initium mentis Nouembris) nunquam reperies. Allegat ibi Romanus l. iubemus ff de erog. mil. an. qua̅ fortassis Baldus ad vespones; qui musti comites esse solent, detorsit. RESPONDERE. Philippus Macedo cùm Qvibvsdam scripsisset, Essent ne ipsum in vrbem accepturi? Non, magnis literis in charta scriptum remisêre. Plut. de Garrulitate. Scribente Philippo, quando in Laconvm finibus signa habebat: Vtrum vellent, pacatus an hostis veniret? responderunt: Neutrum. Plut. in apophtheg. Laconicis. Plutaschus in co̅mentario [Greek words], admonet, vt qui velit accuratè respondere, mentem rogantis diligenter perdiscat, ne illud fiat, quod prouerbio dici consueuit, [Greek words]. Est autem senarius prouerbialis apud Suidam & Zenodotum: [Greek words]. id est. Falces petebam, at hi ligones denegant. Erasmus in Adagijs. P. Scipio Africanus Caio & Fuluio in concione rogantibus eum, quid ei de morte Tiberij Gracchi à Nasica caesi videretur: Non placere sibi. respondit, illius acta. Inde concionanti populus obstrepuit, quod antea fecerat nunquam: & ille cò est prouectus, in populum vt inueheretur. Plut. in Tiberio. D. Avgvstisvs quaerenti, quid fecisset Deus antequa̅ creasset coelum & terram? respondeo, inquit, non, illud, quod quidam respondisse perhibetur, ioculatiter eludens quaestionis viole̅tiam: Alta, inquit, scrutantibus gehennas parabat. Aliud est videre, aliud ridere. Haec non respondeo. Libentiùs enim responderim, Nescio quod nescio: quàm illud, vnde irridetur, qui alta interrogauit, & laudatur qui falsa respondit. Sed dico te, Deus noster, omnis creaturae creatore̅: & si coeli & terrae nomine omnis creatura intelligitur, ande̅ter dico, antequam faceret Deus coelum & terram, non faciebat aliquid. Si enim faciebat, quid nisi creaturam faciebat? Confess. lib. 11. cap. 12. OCCLAMARE. Zenodotus ait, antiquitùs in choris Dithyrambos in Bacchum canisolitos. Deinde poëtas mutata consuetudine, Aiaces, Centauros, atq; id genus fabulas coepisse describere. Proinde Spectatores per risum acclamasse, Nihil ad Bacchu̅. Quo conuitio moniti, deinceps saryros inducere coeperunt, ne dei prorsus obliti viderentur. Suidas refert Epigenem quendam Sicyonium tragoe diam de Baccho conscripsisse, quae cùm indigna deo videretur, quosdam è spectatoribus acclamasse, Nihil ad Bacchum: eam???; vocem in prouerbium abijsse. Verùm magis approbat priorem sententiam. Plutarchus in 1. li. Symposiacôn, ostendit ab Aeschylo & Phrynicho natam paroemiam, qui fabularum argumenta ad historias & calamitates deflexerint. Theaetetus apud Suidam, in opere de prouerbio, scribit Parrhasium pictorem, Bacchum summa arte finxisse. Itaque cùm apud Corinthios pictorum inter ipsos de arte certamen ageretur, & complures Bacchum pictum proferrent, quorum nullus ad Parrhasij Bacchum accederet, succlamasse populum, Nihil ad Bacchum. Erasmus. Alloqvi, Appellare, Compellare. Qvos. vtputa Sponsum, Sponsam. Inter priscas nuptiarum caeremonias inauspicatum habeba [251] tur, vel sponsum vel sponsam proprijs appellare nominibus. Quin & in hodiernum vsq; diem obseruatur, vt sponsa relicto cognomento gentilitio transeat ad cognomen viri, vt Hectoris Andromache. Erasmus in Adagijs. Qvomodo. Scripto. Antonivs monachus Aegyptius audiens conuersationem Hilarionis, scripsit ei, libenter???ue eius epistolas sumpsit: & si quando de Syriae partibus ad se languentes perrexissent, dixit eis: Quare vos tam longè vexare voluistis, cùm habeatis ibi filium meum Hilarionem? Hieronymus in vita Hilarionis. Acclamare. Qvibvs. Episcopis. Cyriacum virum opt. & sanctis in episcopum ordinatum fuisse, Mauritius patricius, Petrvs, Domitianvs, & Elpidivs episcopi D. Gregorio Pp. significauerant, quanto???ue gaudio & faustis acclamationibus exceptus esset: inter caetera his quoq; vocib. vsos, Sicutsolem in Ecclesia apparuisse, ex Sapientiae 10. item ex Psal. 117. Haec est dies, quam fecit Dominus, exultemus & laetemur in ea: Benedictus, qui venit in nomine Domini. Quas quidem acclamationes vt soli Christo debitas Gregorius disertè & piè repreliendit, & gaudij immoderationi tantùm tribuit. Quin potius in id sedulò eos incumbere iubet, vt assiduis precibus talis, qualem omnes fuisse hactenus scirent, permaneret, quàm nimijs blandimentis ad superbiam euectus, se simul & populum sibi commissum irae diuinae obnoxium redderet. lib 6. epist. 171. Principibus. Agrippae regi Caesareae in theatro Ivdaei acclamarant, Deum videri, non hominem. At paulò pòst graui morbo oppressus: En ego ille deus vester, inquit, morior. Victo Artaxerxe Persarum rege ab Alexandro Seuero, talis acclamatio senatus Romani fuit: Alexander Auguste, dij te seruent. Persice maxime, dij te seruent. Verè Parthicus, verè Persicus. Trophaea tua & nos videmus, victorias & nos videmus. Iuueni imperatori, patri patriae, Pontifici maximo: per te victoriam vndique praesumimus: ille vincit, qui milites regit. Diuessenatus, diues miles, diucs P. R. Lampridius in Alexandro Seuero. Cùm Anastasivs imperatorio habitu sumto in circo sederet, vniuetsus populus veluti vno ore directè inclamauit: Sicut vixisti, ita etiam impera Domine. Quippe ante galli cantum templum adire solebat, ibi???ue dum concio dimitteretur, adstabat Deum placans, frequenter ieiunabat, & sua pauperibus & mendicis erogabat. Cedrenus. Militibus. Eleleu, acclamatio bellica. Achaeus Eretriensis in Philoctete sic adhortantem milites Agamemnone̅ facit: Tempus est opem ferre, duxego ero: accipiatur gladij capulus manu: tuba alius qua̅primùm det signum: te̅pus est, accelerate, Eleleu. Suidas. Athletis. Quum apud Isthmum pugilum certamen spectaret Aeschylus, cognouit ex duobus concertantibus alteri vehementi impacta plaga, ab vniuerso Theatro maximum edi clamorem: quum tamen percussus nil admodum quereretur. Id ad miratus, Ionem Chium, qui fortè astabat, leniter tangens: Aduertis (inquit) quàm efficax meditatio sit, & consuetudo? Plagis affectus non clamat, clamant spectantes. Caelius lib. 8. cap. 7. Antiq. Lect. ex Plut. de Audiendis poëtis. Pueris. D. Avgvstinvs in libris Confessionum narrat sibi etiam num puero in scholis frequenter acclamatum fuisse, vbi Iunonis apud Maronem in Troianos stomachantis verba & affectus feliciùs caeteris adumbrasset. Ebrijs. Narrat Athenaeus lib. 15. Dipnos. cùm quispiam è conuiuio discessisset probè potus, ac magnopere somnolentus, caeteros Convivas in cum acclamasse per iocum [Greek words]. Calamitosis. [Greek words], id est, Issa, prouerbialis erat acclamatio in'eos, quibus ??? litera sorte cecidisset, qui???ue modis omnibus essent infortunati. Suidas prouerbium citat ex Messenia Menandri. Coniectare licet, eam literam in sortibus, inauspicatam fuisse. Mar???anus Capella in nuptijs Philologiae & Mercurij, testatur hanc literam inuisam fuisse Appio Claudio, quòd dentes mortui, dum exprimitur, imitetur. Erasmus in Adagijs. Cvs. Causa Honoris. Cicero lib. 1. Epistolarum ad Atticum [Greek words] vocat plausus, acclamationes, & similia, quibus Popvlvs bonu̅ suum animum erga quempiam significare solitus erat, & laetitiam, quam ex illius aspectu caperet, ostendere. Hoc enim Graeci vocant [Greek words]. Nonnunquam contigit, vt cùm quispiam, alicui parti multitudinis carus & acceptus erat, caeteris autemi odiosus & inulsus; partim plausa exciperetur, partim sibilo. Plaudentibus enim rjs, quos aspectus ipsius hilarabat, caeteri sibilabant. Ergo Cicero vt ostendat [Greek words] illas suas eiusmodi non fuisse, sed puras omnino & [Greek words], ait eas fuisse sine vlla pastoritia fistula: id est, sine sibilo, cuius similem sonum notum est è pastoritijs fistulis reddi. Iraq; Graeci in vtroq; dicunt [Greek words]: ijdem???, interdùm [Greek words], id est, pastoritiam fistulam pro sibilo dicunt. Muretus lib. 1. Var. lect. c. 19. Q. Sertorium, quòd bello Marsico praeclara edidisset facinora, ingredientem theatrum plausu excepit & laetis acclamationibus Pop. Roman. quod quidem non temerè vel honoribus & aetate prouectis deferebat. Plut. in Sertorio. Cyrus vrbis Constantinopolitanae praefectus, terrestrem. Constantinopolis murum demolitus est: alijs???ue duobus interuallis additis, alium murum intra sexagesimum diem extruxit. Cuius operis pulchritudinem & festinatam absolutionem obstupescens Popvlvs, Imperatore Theodosio in eireo sedente, exclamauit. Constantinus condidit, Cyrus instaurauit. Eapropter in inuidiam venit: & Graecis rebus studere per calumniam dictus, publicatis eius bonis raso capite Smyrnae episcopus deligitur. Cedrenus. Animandi. Clearchus Solensis libro Prouerbiorum primo Latonam scribit ex Chalcide Euboeae in Delphos Apollinem Dianam???; portantem accessisse ad Pythonis serpentis speluncam. Mox cùm in eos Python ferretur. Latona alterum puerorum habens in vlnis, ad lapidem accessit, qui nunc etiam sub aereae Latonae extructae pedespectatur, apud platanum in Delphis. Acclamauit illa igitur, [Greek words], Feri fili, percute fili. A'qua voce deinceps sacrae acclamationes in Apollinis honorem, epihymnij loco coeperunt, [Greek words]. Athen. l. 15. c. 23. Adulandi. Proditum memoriae est, Commodum Caesarem in aestuationibus ingens vini poculum hausisse, Cvnctis acclamantibus, Viue Caesar. Iustinianus II. Imp. cùm ope Terbellis Bulgarorum regis Constantinopolim cuniculis actis recepisset, Leontium patricium (à quo eiectus fuerat) & Apsimarum (qui Leontium naribus & auribus truncatum in monasterium detruserat) vinctos in pompa sibi praeduci secit: eosdem???ue pedibus conculcans, acclamante Popvlo: Super aspidem & basiliscum ambulabis, & conculcabis leonem & draconem: tandem iussit decollari. Paulus Diaconus lib. 19. Funeris. Dicebatur Ilicet in funerib. Rom. consumpto cadauere & collectis cineribus. Vnde Vergilius lib. 9. Dixit???ue nouissima verba: id est, Ilicet. nam Vale dicebatur post tumuli quoque peracta solennia. Varro dicit pyras ideo cupresso circundari, propter grauem vstrinae odorem, ne offendatur populi circumstantis corona, quae tamdiu stabat respondens fletibus praeficae, id est, principi planctuum, quamdiu consumto cadauere, & collectis cineribus diceretur nouissimum verbum, Ilicet, quod Irelicet, significat. Seruius. Inclamare. Vxoribus. P. Scipio Africanus cùm Tiberio Graccho filiam Corneliam despondisset, domum reuersus, à vestibulo Antistiam vxore̅ in???lamauit, Corneliae se maritum inuenisse. At illa: Ecquid verò maturato opus erat, nisi fortè illam Tiberio Graccho elocasti? Plutarchus. Mortuis. Plinius libro Historiae nat. septimo, inter ademtae memoriae exempla commemorat Coruinum Messalam oratorum, qui nominis etiam proprij fuerit oblitus: quu̅ id defunctis etiam agnosci creditum sit aliquandiu. Atque hinc mos Priscis, priusquam rogo imponerent cadauera, nomen proprium inclamandi. Erasmus in Adagijs. SOLILOQVIVM. [Greek words], cùm quis solus secum loquitur. At cùm oratio sit inuenta, vt sensum animi nostri alicui patefaciamus, qui soli loquuntur, vel insani vel animo commoti videntur esse. Ea???ue propter apud scenicos non nisi iratis aut laetis, aut cura alia perturbatis conceditur. Sic apud Terent. in Hecyr. Bacchidis monodia est, apud Eurip. in Med Nvtricis. Vict. lib. 31. Var. cap. 8. Antisthenes Atheniensis philosophus, cùm quid ex philosophia praesidij cepisset, interrogaretur: Vt alterius colloquio solus non egeam, respondit. Laërt. lib. 6. CONIVNCTIONIS NOTAE. COMPLEXVS MVTVVS. Medea disputans secum, an debeat interficere liberos, eos vltimo complexu excipiens inquit apud Euripidem in Medea: [Greek words]. O'dulcis applicatio, ô tenerum corpus, anhelitus???ue suauissimus liberorum. M. Minvtivs equitum magister, à Q. Fab. Maximo dictatore ab imminenti periculo liberatus, eum amplexus & osculatus est. Idem erat cernere per totum exercitum: nam complexu sese mutuo & osculo exceperunt. Plut in Fabio. M. Cato Censorius, Stoica vir disciplina, nunquam se, nisi tonante Ioue, à Martia vxore complexum dicere solebat. Plutarch. in eius vita. M. Cato Vticae moriturus amplexu arctissimo suis omnibus valedixit, pòst pugioni incubuit. Plut. Roma secundùm à Totila Gothorum rege capta, Paulus equitum praefectus ex Sicilia, cum quadringentis Eqvitibvs po̅tem & molem Adriani insedit. Eius verbis incensi equites, complexi inuicem & osculati, certissimo moriendi proposito in proximam Gothorum stationem irruere volebant, facta???; permagna hostium caede, pugnando interiêre. Totilas caduceatore ad eos misso optionem permisit, an receptis armis & equis militare vellent Totilae. Statim omnes militare regi elegerunt, praeter Paulum praefectum, & Isaurum quendam, qui quòd vxores haberent & liberos, ire Constantinopolim maluerunt: quos rex viatico & caeteris rebus adiutos abire permisit. Cranzius lib. 4. Sueciae. cap. 18. OSCVLATIO. [Greek words] hoc signum est, semper???; fuit, & intimae dilectionis indicium, nunc verae, nunc simulatae. Per accidens autem venerationis quoque symbolum esse potest, quatenus scilicet veneratio beneuolentiam secum habet tunctam. Sic summo Pontifici, summi honoris ergò, reges terrae pedes deosculantur: sic in Sacris literis passim ex linguae Hebraeae proprietate Deosculatio pro veneratione ponitur, teste Caelio. Qvi Qvos. Mulieres. Legati Persaru̅ à Dario missi in Macedoniam, terra̅ aquámque petentes, à rege Amynta magnificè excepti, in co̅uiuium Graecas mulieres quoq; introduci petierunt. Amyntas nihil denegare ausus, introduxit quidem, sed ex aduerso sedere iussit. Ibi cùm legati earum aspectu eliquescerent, & assidere sibi rogarent: etiam hac in parte morem illis gessit Amyntas. Tum illi assidentes patrio more contrestare & suauiari cepêre. Quam intemperiem indignatus Alexander regis F. ablegato patre, mulieres tanquam ad concubitum euocans, illarum loco adolescentulos habitu muliebri introductos singulis adiunxit, à quibus sicas clàm gestantibus Persae interfecti fuêre. Herod. lib. 5. Romani cognatas mulieres oris osculo salutare consueuêre. Cuius rei Plut. in Problem. & de Claris mul. cap. 1. alias ponit causas, sed & hanc, quòd mulieribus Romanis vini vsus interdictus esset, & idcirco ne bibentes laterent, sed domesticorum congressu redarguerentur, osculandi consuetudinem introductam. Anglorvm mulieres non cognatos modò, vt Romanae, sed quoscunq; generatim osculo tantùm salutant, resalutant???ue, & illud quidem prioribus, vti dicitur, labris, tam decentissinè, quàm honestissimè, faciunt. At quae regio sunt sanguine editae, non osculo inferioribus libant, sed manum auersam porrigunt, perinde ac viri inter se salutationis causa solent dextram iungere dextrae. Polyd. l. 4. c. 13. de Inuent. Pueros. Alexander Magnus, cùm Darij matrem, vxotem & filium in potestatem redegisset, puerum in amplexum sustulit. Qui cùm ab osculo & complexu eius aliquandiu pependisset, Alexander ad Ephaestionem conuersus: Quàm vellem, inquit, Darius vel tantillum ex hac indole habuisset. Diod. lib. 17. Puellas. Rodolfvs I. Imp. senex puellas osculari in rummis habebat delicijs. Cuspinianus. Reges, Principes. Chares Mytilenaeus Alexandrum magnum praedicat in conuiuio quodam, cùm bibisset, phialam vni ex Amicis porrexisse: illum phiala accepta ad aram versum assurrexisse, ac cùm hausisser, adorasse primùm, deinde osculatum Alexandrum in conuiulo, mox accubuisse. Atq; id similiter deinceps omnes fecisse, vnico excepto Callisthene. Plut. in Alex. Romanos principes peregrè prosecturos, & mox vrbem repete̅tes, condito more senatores osculo excipere solitos, testatur Caelius. Iisdem milites dextras victrices deosculabantur, seruatae fidei gratia. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Legatos. Seuetus, qui postea Imperator fuit, legatus proconsularis in Aphrica, municipem suum Leptitanvm fustuario admouit, quòd se, quem diu non viderat, veteri consuetudine fretus, ex occursu, complecti & osculati ausus esset, adhibito elogio, Legatum pop. Pop. Rom. plebeius homo non temerè amplexaberis. Sab. lib. 5. En. 7. Filios. Isaacvs filium Iacobum priùs osculatur, quàm benedicat. Esao, qui tardiùs venerar, prospera quaedam precatur, verùm absq; osculo. Genes. cap. 27. David rex Absalomum filium ab exilio reuocatum deosculatus est. 2. Regum 14. Vxores. M. Cato Censorius Manlivm senatu mouit, quòd interdiu praesente filia vxorem suauiasset: asserens, se nunquam, nisi cùm tonaret, à sua complexum. Alex. lib. 2. cap. 25. Maritos, Cognatos. Pleriq; capta Troia profugi, tempestate & nauigandi imperitia igoto pelago in Italiam delati fuêre. Cum???; ad Tyberim fluuium aegrè tenuissent stationem & portum necessarium, viri???; per agrum vagarentur, vt aliquos exciperent, ex quibus, qua in regione essent, discerent: mulieribus Troianis subijt cogitatio, quamcunq; sedem in omni errore & nauigatione hominibus aspirante fortuna esse amplectendam, patriam???; faciendam, cùm recipere amissam non valeant. Vnde coitione facta naues, vna praeeunte, vt aiunt, Roma, incenderunt. Quo perpetrato, viris se, qui ad mare opem laturi accurrebant, obuiam dederunt. Cum???; infensos timerent, hinc viros, hinc necessarios complexae osculatae???; abundè hac comitate eos placauerunt. Hinc inoleuit mos, qui etiam nunc manet, vt mulieres Romanae osculo propinquos salutent. Nam cùm necessitatem cognoscerent Troiani, simul???ue incolarum aduersus se benignitatem & humanitatem experirentur, collaudarunt foeminarum factum, ibi???; vnà cum Latinis consedêre, Plutar. de Virtutibus mulierum. Fratres. Esavs Iacobo fratri in Cananaeam redeunti ex Mesopotamia obuiam factus, in collum eius insilijt: eum???ue complexus, flens flentem osculatus est. Genes. 33. Mortuos. Iosephvs patriarcha, mortuo Iacobo patre, eius faciem cum fletu osculatus est. Gen. 50. Qva Parte. Osculari Os. Persae si in via sibiinuicem occurrant, salutationis loco sese mutuò osculantur. Quòd si alter fuerit humilior paulô, genas osculantur duntaxat: sin autem fuerit alter multò ignobilior, prostratus adorat honoratiorem. Herod. lib. 1. Chytra Polluci, vel Chytron Suidae, modus osculandi apud Antiqvos, cùm apprehensis vtrinq; auribus pueros puellásve exosculabantur. Hinc Tibullus: Oscula comprensis auribus eripiet. Plut. in eo qui De audiendo inscribitur, rationem affert, quòd puerorum aures bonis sint imbuendae colloquijs. Gyraldus Dialogo. 6. Hist. poët. Humerum. Gemes Othomanus ad Alexandrum VI. Pp. missus à Rhodiensium militum magistro, non pedes illius pro more, sed humerum osculatus est. Manus. Romani milites Imperatorum victrices dextras deosculabantur, quòd fideli illorum imperio hostes vicissent. Alex. lib. 5. cap. 3. Nostri Antistites dexteram manum auersam a deuntibus religiosè osculandam porrigunt, inquit Polyd. de Inuent. Plin. 11. dicit religionem aliquam esse in dextera, quae in fide porrigitur, quae osculis auersa appetitur. Testatur idem Apuleius libro Asini sui secundo. Est hodie quoq; in consuetudine positum, &c. Vide. fol. 263. Pedes. Testis est Seneca lib. 2. de Benef. cap. 12. C. Ivl. Caesarem porrexisse ad osculandam sinistrum pedem Pompeio Poeno, vt ita ostenderet socculum auratum, margaritis???; distinctum. C. Caligvla Imp. osculabatur paucos: manum suam pedémve plurimis ijs???ue senatoribus ad osculandum praebebat: vt ij, quos ipse osculatus esset, ei etiam in senatu gratias agerent: licet saltatores quotidie in conspectu omnium oscularetur Suet. Imperatores anteà manus exosculandas nobilibus praebebant, pòst suis manibus subleuabant ad oris osculum, vulgus genua exosculabatur. Diocletianvs edicto sanxit, vti omnes, sine generis discrimine, prostrati pedes sibi exoscularentur: quibus etiam venerationem quandam adhibuit, exorna̅s calceamenta auro, gemmis, & margaritis. Pomponius Laetus. Maximinvs Imp. ob corporis robur superbissimus, pedes osculandos offerebat se alloquentibus. Alex. lib. 2. cap. 19. Sacerdotibus Romanis pedes olim reliqui osculabantur. Plutarchus. Romani Pontifices deosculandos pedes exhibendi morem à Christo accepisse videntur. Christus Magdalenae osculandos pedes permisit sponte peccata fatenti, & suam misericordiam non solo amplexu genuu̅, vt ethnici, sed etiam osculo pedum imploranti: hoc ipsum honoris genus alioqui non minùs repudiaturus, etsi sibi reuera debitum, quàm appellationem Magistri boni. Carolus Magnus Adriani Pontificis pedes osculatus scribitur à Blondo Dec. 2. lib. 1. Cranzius in Metropoli lib. 2. cap. 1. Iustinianus Imp. Constantini Papae. Platina. Luitprandus'rex Longobardorum Stephani II. Blondus Decade 1. lib. 10. Henricus V. Imp. ad pedes Paschalis II. Romani Pontificis corruit, exurgens???ue in nomine Trinitatis, in ore, in fronte, & oculis, pacis osculum ei fixit, stratoris???; impleuit officium: mox???; dexteram Pontificis apprehendens ad templum simul iuêre. Chronicon Cassinense lib. 4. cap. 41. Crescentius Romanus, Othonis Imper. aduentum formidans, Ioannem XVII. Pp. à se profligatum, ex Hetruria reuocauit: ei???ue cum caeteris senatorij ordinis viris, ac plebis ingenti multitudine obuiam processit: & ad pedes eius prouolutus, eos osculatus est, supplex???ue veniam impetrauit. Platina. Ivstinianvs Imp. Nicomediae pedes Papae Constantini po pulo aspectante osculatus est. Liber pontificalis in eius vita. Roberti Normannorum ducis minister quidam Normannvs, cui Carolus simplex Francorum rex ad osculandum pe dem protenderat, mordicùs apprehenso pede, regem resupinauit. Cranzius lib. 2. Noruagiae, cap. 26. Cvr. Cavsa Congratulandi. Philippvs Macedoniae rex Alexandrum F. qui solus Bucephalum equum domare poterat, omen inde futurae felicitatis & virturis sumens, prae gaudio deosculatus fuit. Plutarchus. M. Livivs & Cl. Nero consules, ob rem aduersus Hasdrubalem ad Metaurum prosperè gestam, decreto patru̅ Romam ambo vno tempore venerunt. Eos circunfusa multitudo non solùm salutauit, sed dextras etiam victrices, quae Romano Populo salutem peperissent, certatim osculati sunt ciues. Inde senatu ad aedem Bellonae illis dato, quu̅ petijssent vt pro re benè gesta dijs immortalibus gratiae agerentur, sibi???; triumphus decerneretur, responsum est, & eos iusta petere, & senatu̅ libenter ea decreturum. Sabel. lib. 5. Enn. 5. M. Cato minor Trib. milit. in Macedoniam missus ad Rubrium praetorem, ita se cum Militibvs gessit, vt expleta militia lacrymis complexibus???ue prosecuti sint, sub sternentes in via, qua pergebat, vestes, manus???ue eius deosculantes. Plutarchus in eius vita. Constantinvs Imp. in Nicaena Synodo, si quos videbat ex Episcopis ob Christianam professionem aliqua parte corporis laesos, vel mutilatos, & manibus suis stigmata contrectauit, & deosculatus est. Salutandi. Iacobvs patriarcha in Mesopotamiam profectus, cùm ad pu teum Racheli filiae auunculi sui Labanis occurrisset, eam cum fletu osculatus est. Genes. 29. Aaron Mosi fratri, in Aegyptum à Domino misso, pro liberando Ilraëlitico populo, in deserta obuiam processit, ei???ue in monte Orebo occurrens, deosculatus est eum. Exodi 4. Iethro Madianitarum Pontifex, audita victoria Mosis generi sui de Amalecho, cum Sephora filia vxore Mosis & duobus liberis Gersonio & Eliezere, in castra ad montem Sina venit. Cui Moses obuiam profectus, eum honorificè osculatus est. Exodi 18. Persarvm mos erat, vt si pares essent, osculo impartirent quos honorabant: inferiores verò salutando, potentiorum genas manu tangerent. Cognatos reliquos???ue necessarios, vbi diutiùs abfuissent, aut longiùs essent abfuturi, se inuicem osculari frequens vsus erat. Alex. lib. 2. cap. 19. Valedicendi. Laban icto foedere cum Iacobo genero in monte Galaado, nepotes & filias suas deosculatus manè abijt. Genes. 31. Ephesii fideles magno cum fletu in Pauli apostoli collum illapsi, eum deosculabantur: eo maximè dolentes, quòd Hierosolymam proficiscens, se posthac praesentem visuros negasset. Actorum 20. Osculari manum valedicentes apud Romanos solebant. Vide Tit. Morbos tolerare. Religionis. Olim in Christiana Ecclesia festa luce quicunq; sacrorum Christianorum causa sacerdotibus assistebant, dum rem diuinam facerent, pio instituto osculo pacis mutuam inter se firmabant charitatem. Sabel. lib. 6. cap. 1. Exemplorum. Occafio huius ex D. Pauli verbis ad Rom. 15. fluxit, vbi inquit: Salutate inuicem osculo sancto. Haymo super eum locum. Reconciliationis. Seneca lib. de Benef. cap. 12. C. Ivi. Caesar dedit vita̅ Pompeio Poeno, si dat qui no̅ aufert. Deinde absoluto & agenti gratias porrexit ad osculandum finistrum pedem. Qui excusant eum, negant id insolentiae causa factum: aiunt socculum auratum, imò aureum, margaritis distinctum, ostendere eum voluisse. Amicitiae. Chares Mytilenaeus Alexandru̅ praedicat in conuiuio quodam cùm bibisset, phialam vni ex Amicis porrexisse, illum phiala accepta ad aram versum assurrexisse, ac cùm hausisset, adorasse primùm, deinde osculatum Alexandrum, mox accubuisse. Quem posteà secuti omnes similiter fecerunt. Plutarchus in Alexandro. Amoris venerei. Thrasymedes, Philomelae filiae Pisistrati amore captus, eam in pompa ingredientem accurrens osculabatur. Fratribus virginis aegrè ferentibus, & non ferendam contumeliam existimantibus: Pisistratus, Si, inquit, amantes poenis affecerimus, quid ijs faciemus, qui nos odio prosequu̅tur? Polyaenus libro 5. Evripides Tragicus dixit, cùm Agathonem illum formosum, qui iam barbam germinabat, amplecteretur & suauiaretur, Pulcrorum etiam autum num pulcrum succedere. Plutarchus sermone Amatorio. Agesilavm Spartanorum regem Megabates Spiridatae F. more Persarum osculandi eos, quos in honore haberent, osculari aggrediebatur. Ille verò, licet puerum valdè amaret, quo minùs id fieret, seriò repugnauit, ita vt se Megabates iniuria putaret affectum. Plutarchus & Xenophon. Fama tenet Herculem cum Lavrentia formosissima puella Romae in suo fano congressum, iussisse ei, ad forum manè se conferret, & in quem incidisset primùm, eum osculo dato amicitia sibi iungeret. Occurrit ei quidam ex ciuibus opulentus vir & magno loco natus Tarrutius, liberis orbus & caelebs. Hic Laurentiam complexus, multorum & lautorum praediorum reliquit moriens haeredem. Plutarchus in Romulo. Rudolfi Imp. iam senis secundam vxorem Agnetem iuuenculam venustissimam, cùm Fridericvs Comes de Leiningen antistes Spirensis, è carpento tollens, reluctantem oscularetur: regi id conquesta est. Is, nobilem quendam praesuli dicere iussit, vt aliud sibi Pacificale quaereret deosculandum, id soli sibi emtum. Episcopus regis iram metuens, patriam reliquit, & vsque ad mortem regis in exilio latuit. Cuspinianus. Aloysivs Antonij Venerei ducis Venetorum F. puellae amasiae suae in publica occurrenti via inuitae etiam osculum obtulit. Repudiatus autem ab ea, ianuis eius bubula cornua affixit. Egnatius lib. 5. cap. 8. & lib. 6. cap. 3. Fulgos. lib. 5. cap. 8. Fidei. Carolus Simplex Francorum rex Rollonem Norma̅norum ducem foederis sanciendi causa euocarat, sacro iam fonte lotum, & Robertum dictum. Erant ex Francis, qui hortarentur Robertum procumbere, & osculum pedibus regis imprimere. Horrebat liber animus ducis inuicti seruile ministeriu̅: alium ex astantibus officio vicarium dedit, cui rex pedem protendit. Ille mordicùs apprenso pede regem resupinauit. Indignati nonnulli ex Fra̅cis infremuére: alij altiùs se cum populi libertatem & ferocitatem reputantes, regem placauêre. Cranzius lib. 2. Noruagiae, cap. 26. Indicij. Emericvs Vngarorum regis filius, à puero literarum studijs deditus, coenobium D. Martini montanum ingressus, monachis impari numero oscula fixit. Cuius rei causam quaerente patre Stephano, respondit: Continentiae discrimen se hoc pacto ostendisse. Cùm autem filius Maurum septies exosculatus esset (qui numerus perfectionis est) pater cum Quinqueecclesiensi praefecit episcopatui. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Proditionis. Ivdas Ischariotes osculo prodidit Iesum Christum Saluatorem nostrum. Matth. 26. Marc. 14. Luc. 22. Ioan. 18. Non oscvlari. Nvmidae reges more gentis suae nulli mortalium osculum fe rebant. Quicquid enim in excelso fastigio positum est, humili & trita consuetudine, quò sit venerabilius, vacuum esse conuenit. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Sempronia Tib. & C. Gracchoru̅ soror, vxor Scipionis Ae [254] myliani, à Trib. pleb. producta ad populu̅, vt Equitio, cui Sem proniae gentis falsum ius quaerebatur, tanquam filio Tiberij fratris sui osculum daret: illum, vt portentum, execrabili audacia ad vsurpandam alienam propinquitate̅ tendentem, repulit. Val. Max. lib. 3. cap. 8. D. Ambrosio (à Valentiniano Imp. ad Maximum tyrannum Treuerim misso ad fratris Gratiani ab eo occisi corpus repetendum) cùm Maximus assurrexisset, vt osculo eum exciperet: ipse se ne cùm vocaretur quidem mouit, quin potiùs eum propter proditionem increpauit. Fulgos. lib. 6. cap. 2. Rollo Normanniae dux in Caroli Simplicis Gallorum regis amicitiam receptus, pedes eius osculari renuit, sed suo loco vicarium adhibuit. Cranzius lib. 2. Noruag. cap. 26. Repellre Ab Escvlo, Contactu. Apud Theocritum [Greek words], Evnica puella ciuilis, rusticum, basium dare conantem, ab se repellit, dicens: [Greek words] id est, -aufer te hinc procul, in???ue malam rem: Tu mihi suauiolum dare vis homo rusticus? atqui O'miser haud didici dare basia agrestibus vnquam, Sed magis vrbanis soleo oscula figere labris. Non mihi tu nitidum os labris sordentibus vnquam Contigeris, nec per somoum. Petrvs Apostolorum princeps Cornelium Centurionem ad genua procidentem manu sua subleuauit: Surge, homo sum, inquiens, tui similis: tantùm abfuit, vt osculandos pedes exhibuerit. Ferire, Verberare. Qvem. Pvta Vxorem. Chilidon ab Hipposthenida Thebano missus ad exules Thebanos, Archiam tyrannum opprimere cogitantes, ne eo die venirent: dum domo equum petit, vxor eius se vicino fraenum commodasse respondit. Fremente illo, ad diras imprecationes conuersa, malum illi iter, malum???ue reditum imprecata est. Ille ad verbera vsq; ex flamma prouectus, mox concursu facto vicinorum & foeminarum foedissimè illam accepit & acceptus est: adeo???; mandatum peragere non potuit. Plutarchus de Socratis daemonio. Discipulos. Orbilivs Beneuentanus grammaticus plagosi nomen meruit, ipso Horatio discipulo eius teste. Qva parte. Faciem, Malas. Alapam impingere. Christo optimo maximo illudentes Ivdaei, faciei facierum alapas impingere non dubitarunt. Aeschines apud Theocritum Idyl. 14. Cynisam animaduertens ad Lyci riualis nomen erubescere inter compotandu̅: [Greek words]. hoc est, pugnum in faciem impegit, mox???ue rursus alium, inquiens: [Greek words]. Manum. Antiquitùs Literatores discipulorum manus ferula caedebant. Hinc natum adagium, Manum ferulae subduximus: id est, nos quoque literas didicimus, & praeceptorum opera sumus vsi. Erasmus in Adagijs. Qvo. Verbi Cavsa, Manu. Planesium meretrix apud Plautum, Amatorem admonens, ne seruum, qui iam ad plagas obduruerat occalluerat???; pulset, manui potiùs quàm illi nociturus: Noli, inquit, amabò verberare lapidem, ne laedas manum. Erasmus in Adagijs. Calceo, Ferula. Fames ex squallore infestauit Delphos, qui ad fores Regis sup plices cum liberis & coniugibus proiecti sunt. Ille farinam & legumina nobilioribus eorum praebuit. Neq; enim sufficieba̅t omnibus. Cùm obtulisset se Charila puella adhuc paruula parentibus orba, quae precibus eum vrgebat: percussit hanc calciamento, incussit???ue id illius faciei. Quae, quamuis paupercula & desolata, moribus tamen non degener abscessit, soluto???; cinctu seipsam suspendit. Gliscente fame, accedentibus???; morbis, respondit regi vates, propitiaret virginem Charilam, quae sibi mortem ipsa obtulerat. Vt tandem id nomen caesae calciamento puellae compereru̅t fuisse, mistum lustrationi sacrificium susceperunt: quod etiam nunc nono quoque anno perpetrant. Praesidet rex, farinam & legumina omnibus peregrinis & ciuibus largiens. Adducitur Charilae puerili specie simulacrum. Postquam omnes iam acceperunt, caedit rex simulacrum calciame̅to, quod princeps Thyadum tollit, portat???; ad locum cauum, vbi loco simulacri funiculum deligant, id???; defodiunt, quo loco strangulatam tumulauerunt Charilam. Plutarchus in quaest. Graecis. Cvr. Cavsa Religionis. Romae ancillis aedes est Matutae inaccessa: vnam verò Foeminae solam inducunt, cuius maxillam caedunt, & alapis percutiunt, fabulae causa. Siquidem Ino ancillam de viro habens suspectam, in filium saeuisse perhibetur. Ancillam illam memorant Aetolia oriundam Graeci, dictam???ue Antipheram fuisse. Hinc Chaeroneae pro fano Maturae tenens aedituus flagellum proclamat: Ne seruus introëat, nen ancilla, nec Aetolus, vel Aetola. Plutarchus in quaest. Rom. Amoris. Moschae mulieres nisi à viris & saepè & vehementer pugnis fustibúsve dedolentur, odiosè ab illis se haberi suspicantur. Idem de Servis traditur. Guagninus in Moscouia. Libertatis. [Greek words] Iustinianus appellat colaphos, quibus caedi liberi, cùm manumittere̅tur, solebant. Hunc autem caedendi morem etiam in seruorum manumissionibus seruare solitum, Isidorus testatur lib. Etymolog. 9. c. 4. Cornutus in Persium: Quoties, inquit, manumittebant, eos alapa percussos circumagebant, & liberos confirmabant. Vnde Manumissio dicta est eò, quòd manus eis immitteretur. Existimare licet colaphos & alapas illas in liberorum emancipationibus proptereà institutas, quòd pro seruis eiecti, & de potestate ac familia dimissi fingerentur. Hotomannus de Verbis iuris. Ignominiae. Anno 1153. Parmenses adiunctis Mutinensibus in agrum Regiensem hostiliter incurrerunt, ac Regium praeteruecti effuso cursu vsque ad amnem Siclam populabundi processeru̅t. Abeuntium inde extremum agmen Regienses adorti, manum cum eis, sed infelici euentu, conseruerunt. Nam vsque ad vrbem à Parmensibus fugati, plerique capti, ac Parmam traducti, quarto inde die festo Assumptionis dimissi, singuli baculo, infula???ue, alapa in ceruicem inflicta, donati. Ab ea ignominia Regij Scoppacciatorum pòst nomen increbuit. Sigonius lib. 12. regni Italici. Impetere, Petere. Malis, Rosis. Plutarchus in Symposiacis indicat olim fuisse morem, vt in eos, qui semper vincerent, mala, rosas, nonnulli etiam mala Punica iacerent. Erasmus in Adagijs. Calceo. Limigantes Sarmatae excursione in Romanoru̅ Pannoniam facta, pacis exposcendae simulatione ad Constantium Imp. Syrmij agentem admissi erant. Ibi viso Imperatore ex alto suggestu iam sermonem parante lenissimum, meditante???; adloqui velut morigeros iam futuros, Qvidam ex illis furore percitus, calceo suo in tribunal contorto, Marha, marha, quod est signum apud eos bellicum, exclamauit: eum???; secuta incondita multitudo, vexillo elato repentè barbarico vlulans in ipsum principem impetum fecit. Qui cùm exalto despiciens, plena omnia discurrentis turbae cum missilibus vidisset, quia neque cunctandi aderat tempus, neque cessandi, equo veloci impositus cursu effuso euasit. Marcellinus lib. 19. Dentibus. Mordere. Apud Spartanos Iren puerorum praefectus & ipse puer à coena pueros vel cantu, vel laconicis problematis exercebat. Si quis malè respondisset, pro poena mordendum Ireni pollicem praebebat. Plutarchus in Lycurgo, & Laconum Republ. Alcibiades etiamnum puer in lucta deiectus ab aduersario, manum illius mordicùs apprehendit. Tum ille: Siccine mulieres imitaris? exclamauit. At puer: Non mulieres, sed leones. Plutarchus in Apophtheg. Lapidibus. Locum Lapidibus obrutorum vel vulneratorum consule. Hîc solus impetus, licet nulla subsequente laesione, perpenditur, f. 1031. Sputo. Conspuere. Apud Israëlitas fi noluisset quis suam glorem ducere, & illa leuirum apud senatores accusasset: in praesentium senatorum, ad eum glos accedere, ei???ue calceum de pede detrahere, & faciem eius conspuere tenebatur, ita dicens: Sic fit homini, qui fratris fui domum sobole non instruit. Deuter. 25. Dionysivs tyrannus Aristippum conspuerat. Aegrè id ferentibus alijs: At verò piscatores, inquit, vt gobium capiant, marinam neque ipsi asperginem metuunt. Laërtius lib. 2. Cùm Constans Imper. germanum suum fratrem Theodosium interfecisset: crebrò per quietem fratrem vidit habitu [255] diaconi, poculum sanguine plenum porrigentem, atque dicentem: Bibe frater. Eius visi acerbitate victus, statuit in Siciliam abire: relictis???ue in vrbe vxore & tribus filijs, celocem conscendit: conuersus???ue retrò, vrbem, Imperij sedem, conspuit. Cedrenus. Pvelia barbara, cùm funus Heraclij Imp. vxoris defunctae du ceretur, de loco superiore in illud expue̅s capite multata fuit. Lotio, Stercore. Corinthii quòd legatos Rom. stercore conspurcassent, vrbis suae excidio luerunt. CAPVT ALTERIVS. Tangere. Iavae Indorum insulae incolae, si quis caput alicuius manu tangit, eam iniuriam armis acerrimè persequuntur. Osorius lib. 8. rerum Em. Demulcere. Dimea apud Terentium, Syro reconciliatus, inquit: Huc ad me, Syre, tibi vt caput demulceam. Perfundere Vnguento, Fructibus. Moris Atheniensivm fuit, nouitijs seruis primùm ingredientibus domum, prope focum perfundere per illorum capita palmaceos fructus, collybos, id est, numos, legumina, caricas, nuces, id genus plura, quae à conseruis sic effusa rapiebantur, & à re diceba̅tur catachysmata, quoniam catachysis, profusio est. Erat hoc illis [Greek words], hoc est, annuae vbertatis iudicium. Quin & sponsi caput perfundere sic quoq; assueuerant: quorumcunque item, ominis boni captandi gratia. Instituti eius meminit Theopompus. Gaelius libro 26. cap. 6. Antiq. lect. ex Suida. Plato lib. 3. de Republ. Homerum & reliquos eiusde̅ generis poëtas, quoniam mores optimos, quos ipse summo studio instituerat, corrumperent, vt in quoru̅ cantu diuersae formae mutationum essent, è ciuitate emitti iubet, redimitos coronis laneis, & vnguentis perfusos. Apud Cic. in 6. Verr. Segestanae mulieres cùm Dianae simulacrum exportaretur ex oppido, vnxêre vnguentis, coronis & floribus compleuêre. Themistij Pater cùm Epicurum exturbaret è choro philosophorum, vnguento supra caput effuso exprobrare ei voluit, quòd toto corpore persecutus fuisset voluptatem. Capvt Svvm In sinu alterius deponere. Phalanthvs Spartanus coloniam Tarentum deducturus, oraculum Delphis acceperat, cùm sub Aethra pluuia̅ animaduertisset, tunc se agri & vrbis istius compotem fore. Caeterùm varijs bellis agitatus, cùm neque vrbe neque agro vllo potiri posset, moerore perculsus in Aethrae vxoris sinu caput reposuit. Quae dum pediculos legeret, sortem simul mariti effusis lacrymis deplorauit. Ille lacrymas in caput decidentes sentiens, oraculi recordatus, seque̅ti nocte Tarentum vrbem maximam & opulentissimam coepit. Pausanias in Phocicis. Samson fortissimus Israëlitarum iudex in Dalilae scorti sinu capite deposito obdormiens, caesarie fatali ab ea priuatus, à Philistaeis captus est. Pectore. Lacedaemonii cum hostibus conflicturi comam priùs pectebant. Sic Clearchus apud Xenophontem. Svevi olim prae caeteris Germanis obliquare crinem, radio???; substringere solebant. Ea cura formae, sed innoxiae. Neque enim vt ament amentúrve: in altitudinem quandam & terrorem adituri bella comti, vt hostium oculis, ornabantur, ita vt vel capillum retrò sequerentur, vel in solu vertice religarent, Principes praesertim. Corn. Tacitus. Avrem Vellere. Vt frons antiquitùs erat sacra Genio, veluti scribit in Maronis Silenum Seruius, vt digiti Mineruae, genua Misericordiae, ita auris Memoriae deae, quam Graeci [Greek words] vocant. Ideò si quem facti alicuius admoneba̅t, imam aurem veteres tangebant. Proptereà tinnitu ferunt aurium, absentium de nobis sermones praesentiri. Alex. lib. 2. cap. 19. Priseo ritu in ius ducturi quempiam aurem vellicabant, attestantes eum, quem quasi testem meminisse voleba̅t. Inde Ho??? illud in Sermonibus: -&, Licet antestari? Ego verò Oppono auriculam. Erasmus. Myrtis Argiuus Cleonymum saltatorem & adulatorem, iudicibus sese ingerere solitum aure apprehensum ex subsellijs extraxit, inquiens: Neque hîc saltabis, neque arcana audies. Athen. lib. 6. cap. 6. Dextram Porrigere, Manum dare. Qvi Qvibvs. Dum exules Thebani Archiam tyrannum interficiunt, Leontidas Cephisodorvm ex coniuratis vnum pugione prostrauit: sed Pelopidas Leontidam super Cephisodorum iugulaeuit. Cephisodorus simul ac conspexit cadentem hostem, dextram porrexit Pelopidae, ac caeteris simul salutatis laetus expirauit. Plutarchus de Socratis daemon. Qvomodo. Per se. Iehvs Iosaphati F. occupato regno Israëlitarum, cùm Samariam contenderet, in via incidit in Ionadabum Rechabi F. virum optimum, eumque in suas partes dextra data pertraxit, se???ue comitari iussit, spectatorem suae erga Baalis sacerdotes vindictae. 4. Reg. 10. Per alium. Mentor Rhodius, Graecorum mercenariorum, qui Sidonijs ab Artaxerxe rege deficientibus auxilio venerant, dux proditione vrbis gratiam à rege impetraturus, Thessalionem misit ad regem. Hîc cùm Thessalio sibi à Mentore, vt eius dextra̅ fidei causa reciperet, iniunctum dixisset: rex, veluti fides dicto suo non haberetur. Thessalione̅ capite plecti iussit. Is ad rege̅ conuersus inquit: Facies quidem, quod tibi libuerit: sed Mentor, cui illa omnia peragere in promtu est, quòd fide̅ dare detrectaueris, nihil prorsus promissorum efficiet. Admonitionem eam rex secum voluens, resipuit: apparitoribus???ue reuocatis, dimisso Thessalioni dexteram porrexit: quae res apud Persas pro firmissima fide habetur. Itaque in societatem proditionis adscito Tenne, quem Sidonij regem creara̅t, vrbs Persis prodita est. Diodorus lib. 16. Darivs Persarum rex à Besso perfidè iaculis confossus, à Polystrato Macedone aquae haustu refectus, Alexandro ob clementiam in matrem suam, vxorem & liberos, felicia omnia precatus, dextra pignus illi gratitudinis ergò detulit, & ne corpus suum insepultum iacere pateretur, rogare iussit. Sabel. lib. 6. Ennead. 4. Cvr. Cavsa Fidei, in genere. Dexteram in fide porrigi, quis vel ex Plinio non nouit? Cuius rei causamVarro Callimachum secutus esse ait, quòd omnis veterum auctoritas dextrae manus virtute co̅staret. Proptereà, inquit, maiorum haec fuit salutatio, vt hac potissimùm se corporis parte venerarentur. In Nebulis Aristophanes item ait: [Greek words]. At interptes, [Greek words]. Caelius lib. 4. cap. 3. Antiq. lect. Apud Persas si quid firmum illibatum???; volebant, illud dextrae & fidei pignore sanciebant. Diodorus. Hircanos & Medos dextram dextrae iungentes conuentiones facere, pacta???ue sancire solitos, legimus apud Alexand. lib. 5. cap. 3. Parthi apud altaria complexis dextris, tanquam dijs testibus & arbitris, pacta faciebant. Ibidem. Nvma Pompilius fidem in ipsa dextra sacratam esse voluit: sacrum???ue Fidei instituit: ad quod flamines curru arcuato, manu in digitos inuoluta, solenni pompa vehi iussit: magno argumento illam in dextris sanctam sacratam???ue, & proptereà minimè violandum residere. Alex. lib. 2. cap. 19. Licentiae. Artoxerxes Persarum rex data dextra Mithridati Ariobarzanis F. Datamen se interfecturum pollicenti, licentiam dedit impunè ea, quae vellet, faciendi. Probus in Datami. Reconciliationis. C. Marivs, cùm in Romanos maxima clade saeuiret, quos seruare voluit, dextra porrecta, aut salute data, incolumes fecit. Alex. lib. 5. cap. 3. Salutationis. Fiebar salutatio more prisco dextram iungendo dextrae: nonnonquam osculo, plerunque assurgendo, caput???ue denudando. Alex. lib. 5. cap. 24. Dextram Non Dare, Svbtrahere. Cùm milites Iulianum Augustum salutassent, & à Constantio Imp. defecissent, solus omnium Nebridius quaestor iusiurandum contra Constantium abnuit, quòd maximis ei se diceret obstrictum officijs. Qua voce audita, proximi milites eum tru cidandum appetierunt. Verum Ivlianvs hominem ad genua sua prolapsum paludamento protexit. Inde reuersus in regiam, cùm antegressus ille, supplex???ue iacens oraret, vt ad leuandum timorem dextram porrigeret: Et quid, ait, praecipuum amicis seruabitur, si tu manu̅ meam attigeris? Sed hinc quò libet abi securus. Hoc???ue audito, ille innoxius domum in Tussiam abijt. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Sobieslavs cùm contra Vladislaum II. Boëmiae regem patruelem res nouas in Morauia artentasset, Olomucii captus, in arce Prinda aliquot annis detentus, tandem Friderici I. Im per. intercessione liberatus fuit. Sordidatus Pragam addu [256] ctus, veste attrita, barba & capillo promisso, templum primò ingressus, Deum adorauit, magna spectantium cum miseratione: inde ad regem veniet, offensionis culpam deprecaturus, à quo leniter & clementer acceptus. Non item à Friderico filio, regni consorte, qui manum illi, praetextu chiragrae, non porrexit. Sobieslaus sibi à Friderico cauens, ne ab eo luminibus priuaretur, ad Caesarem confugit, & tantum apud eum potuit, vt cùm Fridericum Caesar confirmare nollet, sed Vladislaum solum regno prae esse iuberet, Fridericus sponte exulatum in Hungariam abierit. Mortuo interim Vladislao, Sobieslao tanquam maiori natu fratri Vdalricus regnum à Caesare acceptum detulit. Caeterùm non multò pòst Caesar Sobieslaum, ob Austriae ducem Perfectum & Emericum Vngarum supplicem fratri proditum regno priuauit, eodem???; Fridericum inuestituit. Dubrauius lib. 13. Edgaro regi Anglorum, licet nondum excomunicato, Dvnstanvs episcopus, ob vitium virgini Deo dicatae oblatum, manum porrigere detrectauit, eum???ue grauiter obiurgauit: Tu, inquiens, manum audes contingere meam, qui virginem Deo sacratam non es veritus rapere? nolo ei esse amicus, cui Christus fuerit inimicus. Mox septem annorum poenitentiam ei iniunxit. Quibus peractis, absolutus est, & infans baptizatus. Vincentius lib. 24. cap. 87. Manv mittere. Manumitti seruus dicebatur, cùm dominus eius aut caput eiusdem serui, aut aliud membrum tenens dicebat: Hunc hominem liberum esse volo: & eum emittebat manu. Hotomannus de Verbis iuris. Est differentia obligatorum propter pensionem, & eorum quae ex conue̅tione manifestaria pignoris nomine tenentur: ??? manumittere mancipia obligata pignori non possumus: inhabitantes autem manumittimus, scilicet antequam pensionis no mine praecludamur: tunc enim pignoris nomine retenta non liberabimus. & derisus est Nerva iuris consultus, qui per fenestram monstrauerat detentos ob pensionem liberari posse. 1. pen. ff. in quib. caus. pig. vel hypoth. tac. contrah. Genva complecti. Veteres gentiles supplicantes, & piè exorare aliquid volentes, deorum hominum???ue genua amplectebantur, manus apprehendebant, & ad genua procumbebant: in his membris numen & sedem miserationis esse arbitrati. Graeci mentum tangebant dextra, sinistra genua apprehendebant. Alexander ab Alexandro libro 2. capite 19. ex Plinio libro 11. capite 45. HOTAE RERVM PER SE CONSIDERATARVM. cvivsmodi est Eqvvs. Persevs Macedoniae rex magno praelio ad Pydnam victus à Luc. Paulo Aemilio, cum equitibus fugiens, vt cum amicis colloqueretur, ex equo descendens, equum manibus traxit: quod numquam antè officium sibijpsi praestiterat. Plutarchus in Aemilio. Canis. Heroes olim in concionem prodeuntes canes habebant comites, teste Polluce lib. 4. ita Homerus Odyss. [Greek words]. [Greek words] Et Vergil. lib. 8. Aeneid. Nec non & gemini custo des limine ab alto. Item: - gressum???; canes comitantur herilem. Mvsca. Mvscas Abigere. Polytecnvs faber Colophonius ob constupratam Chelidonem sororem vxoris suae Aëdonem à Pandarei soceri sui seruis vinculis constrictus, nudus melle delibutus in Sole muscis expositus fuerat. Vxor miserta viri, illi assidens, flabello muscas abegit. Quod factum cùm indignè ferrent serui, à Ioue ille quidem in Pelicanum, haec in Alcyonem mutata dicitur. Antoninus Liberalis in Transmutationibus. Configere. Domitianvs Imp. secretum captans pomeridianis horis muscas stylo ferreo venari solebat. Suetonius. Insignia dignitatis. Non deposita. Flaminis Dialis apud Romanos proprium est neque equo vti, neque plus tribus noctibus extra vrbem agere, neque deponere pileum, vnde etiam est flamen dictus. Plutarchus in quaest. Romanis. Abiecta, Deposita. Tigranes Armeniae rex ad pedes Cn. Pompeij abiecto diademate regnum vt praedam captam foedè deposuit. Plutarch. orat. 2. de fortuna Alexandri. Sclervs Bardas sub Basilio II. Imp. tyrannidem affectans, victus à Phoca ad Persas confugit. Inde reuersus, cùm Phoca contra Imp. conspirauit. Post Phocae interitum (à quo in vincula coniectus fuerat) iterum res nouas molientem desistere hortatus est. Ergo Basilij literis motus, sese illi traditurus, ad regis tentorium ducitur, tremebundus senex, corpore procero ac praegrandi. Quem vbi rex aspexit inter duos firmatum ac obambulantem: Ecce (inquit) quem timueram, nutabundus adducitur & caecutiens. Caeterùm vbi vidit purpurea calceamenta Scleri (reliquum enim omnem imperatorium ornatum abiecerat) oculus continuò auertit, nec illum alloqui dignatus est, quoad exueret. Egressus itaque scenam, calceos abiecit: & iterum ingressus, regem occurrentem sibi & assurgentem vidit: dextra primùm, hinc mensa ab eo dignatus, & Curopalatae honore ornatus. Cuspinianus ex Zonara & Cedreno. Occultata. Persevs Macedonu̅ rex è praelio ad Pydnam commisso cum equitatu fugiens, peditibus equites ob desertionem accusantibus, & quosdam illorum ex equis deturbantibus metuens sibi, diadema manibus occultauit, & chlamydem detractam ante se tenuit, & per deuia Pellam abijt. Plutarch. in Aemilio. LITERAE. Apertae, Resignatae. Quod ipsum & Curiositatis & Perfidiae est. Discerptae. Florentini Carolum VIII. Gallorum regem Neapolim proficiscentem, vt eo minùs infesto vterentur, in vrbem admisera̅t armatum: domos tamen suas singuli militibus clàm impleuerant, & si qua vis ab hospitibus fieret, ad maioris campanae pulsum omnes in armis ad certa loca adesse iussera̅t. Iam cum rex vrbis dominatum postularet, & intolerabilem pecuniae summam exigeret, quatuor primarijs ciuibus Reipubl. negotium cum regijs transige̅dum committitur: inter quos & Petrvs fuit Caponius. Is cùm à regio scriba compositionis capita iniquissima recitarentur, libellum scribae extortum spectante rege discerpsit, & exclamauit: Vestras vos tubas inflate, nos campanas nostras pulsabimus. Carolus hac voce motus, ab incepto destitit. Et hinc prouerbij loco iactatum: Gallum à capo victum fuisse. Guicciardinus. Boëmis indignè ferentibus Ioa̅nem regem Boëmiam cum Bauaria commutare velle, eo???; nomine cum Lvdovico Rom. Imper. iam pepigisse: de rege actum erat, nisi Imperator Luticium veniens, Boëmis pactionem, quam cum rege inire ceperat scriptam ostendisset, in qua disertè appositum erat, ita illam ratam & firma̅ fore, si communi Boëmorum assensu confirmaretur. Itaque in conspectu omnium diploma discerpsit, atque hoc modo Boëmos cum rege in pristinam beneuolentiam reduxit. Dubrauius lib. 20. VESTIMENTA Mutata. Vide locum Scurrilitatis, f. 1986. item Prudentiae in vita conseruanda, carceribus effugiendis, f. 1708. & seqq. Cùm in exilium Cicero ageretur, praeter senatum vniuersum, vltra viginti millia Hominvm sordidas vestes & foedu̅ corporis habitum induêre, vt ob illius calamitatem se quoq; funestos & in graui dolore esse ostenderent. Alex. lib. 3. cap. 5. Vladislavs Hungariae & Boëmiae rex, ob mortem vxoris Annae ex puerperio defunctae atratus, & intonsus, cùm à proceribus consolandi sui causa audiuisset, Ludouicum infantem regnorum insignibus coronandum esse: felicis nuntij causae habitum lugubrem abiecit, & lautus tonsus???ue epulo interfuit publico. Dubrauius lib. 32. Non mutata. Cùm M. Manlius causam ad populum diceret, causa affectati regni, ne Conivnctis quidem sanguine, in capitis dimicatione & dubijs rebus, vestem mutarunt. Appivs Claudius quum à Tribunis plebis dicta illi dies esset, non modò facie reorum no̅ fuit, sed tanto spiritu & tam contumaci vultu causam egit, vt manente ferocia animi, tribunos perterrefaceret. Scipio Aemylianus cu̅ esset sibi dies dicta ad populu̅ à Claudio Asellio Trib. plebis, & reus causam diceret, in discrimine mortis, praeter reoru̅ more̅, barba̅ rasitauit, & nitida veste fuit. Scissa, Lacerata. Caiphas summus Iudaeorum pontifex tanqua̅ blasphemiam audisset, Christi opt. max. sacrosanctam audie̅s vocem, sic ira excanduit, vt vestem à pectore consciderit. Excussa. Cùm Nehemias Iudaeae praefectus opulentis persuasisset, vt aes alienum pauperibus remitterent, in concione vestis gremium excutiens: Sic excutiat Deus, inquit, omnem, qui non hoc praestiterit, ex sua domo atque labore, & ita excussus esto atq; vacuus. Et vniuersa concio, Amen, respondit. 2. Esdr. 5. Fridericvs, frater Godefridi Cardinalis, missus à Papa legatus Constantinopolim, indicta ibi synodo, cùm Imperator Constantinopolitanus, & Patriarcha eidem obtemperare dedignarentur: egressus vrbe sandalia sua more Apostolorum publicè super eos excussit. Quo quidem facto, tantum terrororem omnibus Constantinopolitanis incussit, vt Imperator & Patriarcha cum clero & populo, sequenti die sacco & cinere obuoluti ad eum procidere̅t, & Apostolicam auctoritatem in eo proni adorarent. Henricus de Erfordia. Lugubria. Basilius Macedo Imp. magna Dominica in aedem Apostolorum veniens, Cives???ve quosdam videns tristi vultu, eos interrogauit, cur non ipsi quoq; splendido amictu ad eam solennitatem accessissent: sed veluti in magna aliqua ciuitatis calamitate moererent? Vnus eorum respo̅dit: Tibi quidem & tuis splendidè vestiri & laetari conuenit, non nobis, qui ob famem in extremo mortis discrimine constituti sumus. Tum ille conuocatis & reprehensis frumenti curatoribus, ex suis horreis quamprimùm frumentum suppeditauit. Cedrenus. Lota, Mundata. Antiquitùs mos erat, Homicidio pollutis vestes suas bis septe̅ inundationibus immersionibus???ue lauare. Testis Suidas. Erasmus in Adagijs. Sublata in altum. Roma à Gothorum rege Totila obsessa, Vigilius Rom. Pon. cu̅ in Siciliam ab itinere, quò Consta̅tinopolim à Theodora Imperatrice citatus petebat, diuertisset, magnam vim frumenti nauibus impositam, ad Romanos (quamuis ab eis graui iniuria affectus) mittebat. Quod cùm Gothi praesensissent, naues eas in portum praeueniunt, & post turres aedificia???ue latentes insidias struunt. Milites, qui in praesidijs era̅t, de moenibus & propugnaculis, vestibus sursum eleuatis, manibus???; & clamore, nautis significaba̅t, insidias in portu collocatas: proinde cauerent, ne illuc accederent. Nautae verò signum non intelligentes, putabant Romanos, qui in portu erant, praegaudio id signum dedisse. Ergo celerrimè intra portum cum nauibus aduecti, à Gothis capti, omni???ue frumento spoliati fuerunt. Procopius & Sigonius lib. 19. Imp. occid. Calcevs. Traditus. Apud Israelitas quiproximus genere defuncti cognati vxorem assumere nollet, calceum coram iudicibus exuens, alteri, cui & bonorum & vxoris successione cederet, eum tradebat: haec???ue adeò calcei traditio erat perfecta in possessionem missio. Deuter. 25. & libro Ruth. Proiectus in faciem. Vide Tit. Proijcere Calceum. fortè f. 254. VNGVENTA. Vide paulò antè, Caput perfundere, f. 255. MENSA. HVC PERTINET, Mensam Plenam relinquere. Romani mensam no̅ sinebant sustolli vacuam, sed semper in ea aliquid superesse, fortè seruorum causa. Neq; enim ita ??? ca piant, vt ??? participes sint, delectat seruos, consortes quo da̅modo arbitrantes se mensae dominoru̅. Plut. in quaest. Rom. Euertere. Nero Caesar simulans se contemnere & floccifacere Galbam: simul atq; est allatum, à legionibus Gallicis Imperator. salutatum (fortè lotus tunc prandebat) euertit mensam. Plutar. in Galba, & Suetonius. Coronae. Dehis, vt Honoris sunt indicia, inter Fortuita, f. 1002. Apud barbaras Gentes, inquit Polybius, florentes capiti corollas imposuisse, pacis ferè est atque amicitiae signum. Scvtvm. Quatere, Mouere. Macedonvm fuit mos, vt in publica consultatione si quid improbarent, hastis scuta quatientes obstreperent, & auersarentur. Alex. lib. 4. cap. 81. Iulianus Augustus salutatus à militib. palàm à Constantio Imp. deficie̅tibus, placata ritu secretiore Bellona, milites in co̅cionem vocauit, rebus???; à se actis expositis, hortatus est, vt se iurati sequerentur ad prouincias Illyricas, dum maioribus praesidijs vacuae essent, occupandas. Quam orationem Milites immani scutorum fragore comprobaueru̅t, vniuersi???; statim in eius nomen gladijs ceruicibus suis admotis, atq; execrationibus diris verbis conceptis iuraru̅t, se omnes pro eo calamitates quoad sanguine̅ profudissent, si necessitas vrgeret, perlaturos: quos sequuti rectores, omnes???; principes proximi, fidem simili religione firmarunt. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Abijcere. Vsqueadeò probrosum habebatur antiquitùs clypeum abijcere, vt Lacedaemonij Archilochvm è finibus suis iusserint excedere, quòd scripsisset, satius esse clypeum abijcere, quàm interire, teste Platarcho in Apophthegmatis Laconicis. Id Archilochi distichon refertur ab Aristophane in fabula, cui titulus [Greek words], est???ue huiusmodi: [Greek words]. id est, Scuto aliquis gaudet Saioru̅, ego quod benè pulcrum Deserui nolens inter opaca rubi. Interpres admonet Saios esse Thraciae populos, aduersus quos bellans Archilochus, fugerit abiecto clypeo. Erasmus. Apud Aristophanem Cleonymvs, in Vespis: [Greek words] id est, Abiecit clypeum. Erasmus in Adagijs. Demosteni probo datum est ab inimicis, quòd in praelio, quo Philippus Macedonum rex Athenienses apud Chaeroneam vicit, clypeo abiecto fugisset, ea???ue gratia ignominioso cognomine vocatus. Verùm id probri Demosthenes prouerbiali versiculo elusit: [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Apud Germanos scutum reliquisse praecipuum flagitium: nec aut sacris adesse, aut concilium inire ignominioso fas: multíque superstites bellorum infamiam laqueo finierunt. Tacitus de moribus Germanorum. Hasta. Graeci qui Cyro militarant è Perside redeuntes, in fines Macronum ingressi, foedus cu̅ illis composuêre, hasta ab illis (pro more gentis) barbarica accepta, & Graeca illis vicissim tradita. Diod. lib. 14. Gladivs. Gladivm Ostendere. Vide paulò pòst, Ostensio gladij, f. 258. Stringere. Polynices Thebas ingressus per inducias, vt cum fratre Eteocle colloqueretur, gladio stricto venit, insidiarum metu. apud Eurip. Phoenissis. Sceptrvm, Bacvlvs. Babylonii tanto studio sceptra prosequuti sunt, vt extra domum sine sceptro prodire aut conspici, nefas ducerent: in quibus diuersas effictas species figuras???ue habebant: quippe mali, rosae, vel lilij, aut à quilae, alteriúsve auis in summo insignia ferebant. Alex. lib. 1. cap. 28. Cùm attolleret Evrybiades baculum vt Themistoclem pulsaturus: Pulsa, inquit, sed auditamen. Plutar. in Apophth. Calamvs. Demosthenes in cogitando & scribe̅do calamum ori admouere & mordere solebat. Eodem???; gestu Calauriae in templo inclusum calamo venenum hausit, ne in manus Macedonum veniret. Plutarchus. Fvsvs, Colvs. Apud Rom. Sponsa in mariti domu̅ inferebat secum colum lana circumuolutum, & fusum, lana???ue viri fores obducebat. Plutarch. in quaest. Rom. Cadvcevs. Ramvs Oleae. Caduceum esse pacis insigne apud Graecos, caduceatorum quoque nomen demonstrat: sic enim vocantur, qui ad pacem mittuntur legati. [Greek words] autem lignum erat rectum, vtrinq; duos continens serpentes, no̅ cristaros, implexos inuicem, ita, vt se mutuò & exaduersum intuerentur, quales illi vocant [Greek words]. Ferunt id caduceatores & inde illis iniuriam intulisse, maximum habebatur nefas. Et rectum quidem lignum [Greek words] & opertè orationis rectitudinem significat: serpentes verò impliciti castra castris iuncta nobis innuunt occultiùs, quibus se, dissedentes conciliatura voluntates, orationis inferit virtus. Caelius lib. 21. cap. 16. A. L. De eo sic Plinius lib. 29. cap. 3. Exterae gentes caduceum, in pacis argumentis, cir [258] cumdata effigie anguium non cristatorum, fecêre: quoniam animal hoc ferum alio qui aestate coët, ita vt innumeri complexe artifici glomerati, saliuis faucium corporum???; spumus in sublime iactent Anguinum appellatum, oui specie, quod ad victorias litium ac regum aditus mirè conducere, Druidae Gallorum affirmant. [Greek words], ramus oleae lana implexus, arborum fructibus, quae acrodrya vocant, circumpen dentibus, ante ianuas aedium poni erat solitus in honorem Apollinis. Cuius historiam pluribus exequitur in Equitibus Aristophanis interpres. Hunc ramum à supplicationis vsu [Greek words] vocabant. Quod in Thesei vita testatur Plutarchus: vbi in Delphinio posita ab Theseo hiceteriam Apollini scribit. Caelius lib. 12. cap. 19. Ant. lect. Allivm. Gvelforvm olim & Gibellinorum factiones Italicae, non modò signa bellica habebant diuersa, sed colores, terrae fructus, habitus corporum: ipse hominum incessus, digitoru̅ concrepitus, & oris hiatus, suam habebat partium significatione̅. Brixiani Bergomenses???ue allium (cuius apud eorum plebem freque̅s est vsus) quo scindas modo, plurimùm à ratione partium existimant interesse. Auditum???ue aliquando est, fuisse in Bergomensium montibus, qui aduenas ex Calabris. Apulisve aut Hetruscis viatores hospitio receptos, allium (quod suo ipsius hospitis iudicio in spicas natura distinctas diuidi oportuit) gladio scindentes, tanquam diuersarum partium interfecerint. Cranzius lib. 6. Saxoniae, cap. 8. Campanae pvlsvs. Indicij species est, quae campanae fit sonitu, sacra, politica, bellica. Hic ipsa Campana tanquam nota materialis ciuiscumque animi agitationis consideratur. Non ferre sono. f. 421. Aedificia qvaliacunque. Ex loco Liberalitatis & Studij honoris huc multa. Illic Habitus ratio habetur: hic Affectus, quem ille moderatur, vterque circa Aedificium, tanquam materiam occupatur, f. 37. 72. 2377. & seqq. Rvbenitae, Gaditae & Manasseorvm media tribus trans Iordanem habita̅tes, posteaqua̅ confecto bello in Terrae sanctae possessionem fratres suos Israëlitas introduxêre, ad suos bona cum pace à Iosueo duce dimissi, in ripa Iordanis Aram ingentem extruxêre, eius quae Silunte iussu Mosis extructa erat aemulam, non vt ibi sacrificaretur, sed vt monumentu̅ esset posteris, Vltraiordaninis idem ius esse in ara & tabernaculo Domini Siluntio, quod Cisiordaninis. Iosue. Moenia. Deiecta Vide locum Ignominiae, f. 127. Vestita. Carthaginenses in publico luctu moenia vrbis pannis nigris tegere consueuerant. Quod etiam tunc fecêre, cùm classis illorum contra Agathoclem missa in Siculo mari naufragio perijt. Diod. lib. 20. Porta. Caletii ad horam vndecimam iussi claudere portas ciuitatis, statim ad primum nolae ictum occludunt, repulsis & qui foris stant, & qui egredi cupiunt, vtriusque portae proximis. Erasmus in Adagijs. NOTAE RERVM RESPECTV AGENTIS. Colligere Pediculos. Phalanthus Spartanus classe in Italiam vectus, cum Tarentinis co̅gressus & repulsus caput prae moerore in sinu Aethrae vxoris reposuit. Illa marito pediculos legens, profusis lacrymis sortem eius aduersam defleuit. Itaq; oraculu̅ Delphicum de sede ibi figenda, vbi [Greek words] imbrem decidere animaduertisset, Phalanthus intelligens, no̅ multò pòst Tarento potitus est. Pausanias in Phocicis. Mortuos Isis Osyridis mariti membra à Typhone caesi magna cura co̅quisiuit. Plutarchus in Iside. Cùm Aeetes Colchorum rex Medeam filiam cum Iasone profugam classe insequeretur: illa Absyrtum fratrem discerpsit, vt in legendis filij membris occupatus parens, ab insequendo desisteret. Abiicere, Proiicere. Qvid. Pvta Merces. De Catvllo sic Iuuenalis Satyra 12. Accidit & nostro similis fortuna Catullo. Cùm plenus fluctu medius foret alueus, & iam Alternum puppis latus euertentibus vndis Arboris incertae, nullam prudentia cani Rectoris conferret opem: decidere iactu Coepit cum ventis, imitatus castora, qui se Eunuchum ipse facit, cupiens euadere damno Testiculorum, adeò medicatum intelligit inguen. Fundite quae mea sunt, dicebat, cuncta, Catullus, Praecipitare volens etiam pulcerrima, vestem Purpuream, teneris quoque Mecoenatibus aptam. Scyphum. Nero, nunciata prouincialium exercituum defectione, literas prandenti sibi redditas concerpsit, mensam subuertit: duos scyphos gratissimi vsus, quos Homericos à caelatura carminu̅ Homeri vocabat, solo illisit. Suetonius in Nerone. Venenum. Theramenes Atheniensis cùm à XXX. tyrannis venenum bibere cogeretur, quod in fundo reliquum erat pauimento illidens: Propino, inquit, hoc pulcro Critiae, qui causa potissimu̅ eius mortis fuerat. Cicero in Tusc. quaest. & Aelianus de Varia hist. lib. 9. Cvr. prae Ira, indignatione. Reuertens Moses, cùm appropinquasset ad castra, vidit vitulum, & Israëlitas duce̅tes choreas: & iratus, proiecit de manibus tabulas, & confregit eas ad radices montis. Exodi 32. Superstitione. Vide locum Superstitionis, Lapidum iactus, f. 3128. Non retinere, Excidere. Iliad. [Greek words]. cu̅ Andromache Hecuba̅ de turre plorante̅ audîsset, du̅ telam domitexeret, prae metu, ne quid Hectori marito aduersi co̅tigisset, excidit illi radius, quem manibus tractabat: [Greek words] Pvrgare, Lavare, Abstergere. Amasii olim abstergebant loca, in quibus sederant, ne quod suae venustatis simulacru̅ amatoribus relinquerent, quod Suidas vocat [Greek words]. Non pvrgare Vestes. De Vestimentis sordidis paulò anté. Spolia, Manubias. Romani inter ea, quae dijs sunt dedicata, solas manubias negligunt excolore & conseruare, neq; venerantur eas, aut restituunt: vel quia gloriam cu̅ primis putant deflorescere, vt semper recens monimentum enitantur virtutis referre: vel quòd, cùm dies notas cum hostibus controuersiae obliteret, si ipsi eas reponant & renoueunt, inuidiosum sit & odiosum. Neque enim apud Graecos, qui lapideum primi & aeneum trophaeum excitauerunt, commendati sunt. Plutar. in quaest. Rom. Ostendere Ignem. Apud Septentrionales, Danos, Suecos, Noruegios, Vvandalos, Oratores in hostilem terra̅ ingressi, pacis causa ignem in littore accendere solent. Cranzius lib. 5. Vandaliae, cap. 22. Indicia annonae. Proba. Iouiniano protectori domestico Iuliani Imp. datum officium cadauer Iuliani regia pompa è Perside Constantin opolim vsque deducendi. Ei igitur vehiculo insidenti, quòd portabat reliquias principis, vt principibus solet, annonae militaris indicia, quae Proba dicuntur, oblata fuêre, & animalia publica monstrata. Marcellinus lib. 21. Gladium. Natura ipsa fert & cupiditas gloriae, vt qui iniustum aliquem hominem & sceleratum interfecisse sibi videntur, aut suas ipsorum atroces iniurias vlti, aut publicas, statim cruentu̅ gladium ostendant. Sic M. Brvtvs occiso Caesare cruentum pugionem tenens, ostendit. apud Cic. in 2. Philip. Apud Euripidem in Oreste chorus, de facto Orestis loque̅s, quod pium & nefarium eodem tempore, sed diuersa mente, vocari poterat, inquit: [Greek words] [Greek words]. Victor. lib. 35. Var. lect. c. 13. Pannos. Hypatia Alexandrina sophistria formosiss. adolescentem amore sui insaniente̅, prolatis quibusda̅ pannis muliebribus, & hoc esse quod amaret exclamans, pudore & stupore indecorae ostensionis ad meliorem mentem reuocauit. Eunapius. Pudenda. Bavbo Eleusinia Cererem ob filiae raptum moestissimam, cùm alia ratione non posset, denudato corpore, ostensis???; genitalibus, ad risum primò, inde ad cibum sumendum prouocauit. Arnobius lib. 5. Cyrus ter victus à Medis, quartò praelij aleam ad Pasargadas, vbi Persarum Vxores & liberi erant, experiri voluit. Ibi cùm Persae victi in vrbem fugerent, Persides sublatis vestibus obuiae illis procurrunt, An in matrum ventres sese abdere vellent, exclamantes. Ergo pudore correpti, animo???ue recepto, Medos essusè inse quentes magna strage superarunt. Polyaenus lib. 7. Miles Romanus in Scenopegiorum festo Iudaeis pudenda ostendens, seditionis maximae primùm, inde belli Iudaici auctor extitit. Iosephus. Albertvs dux Brunsuuicensis archiepiscopus Bremensis à Ioanne decano suae ecclesiae traductus erat, quòd esset hermaphroditus, & in vtramque venerem aequè promtus. Archiepiscopus inspiciendum se praebuit in balneis multis militaribus, consularibus, & ciuibus Bremae, nec tamen quieuit ortus semel rumor. Conuocatis suffraganeis suis atq; ecclesiarum praelatis Hamburgum, plus quàm quingentis personis iterum videndum se praebuit, ternis ferculis vicies multiplicatis, praelatos omnes & nobiles excepit: militaribus autem diuisis locis bina toties fercula apposuit: reliquos ciues singulis per vicenas vices honorauit. Caeterùm cùm ad eam, quae Hamburgi facta fuit, ostensionem, necdum infamia videretur purgata, contendentibus alijs corruptos fuisse iudices, qui inspiciendi operam desumserant rogati: in vltimis finibus suae prouinciae in ciuitate Sudensi, iterum se visendum exhibuit quamplurimis grauibus viris. Cranzius lib. 10. capite vigesimo octauo Metrop. Occvltare, Abscondere. Consule Titulum vtrumque, Communicationem Veri, & Boni. Illic Occultatio tanquam Effectus, hic vt Nota animi agitationum perpenditur, f. 155. 173. Porrigere Herbam. Antiqvitvs cursu, aut alio quopiam certamine superati, herbam ex eodem statim loco decerptam, aduersario porrigebant, victoriae agnitae symbolum, teste Festo. Plinius lib. 22. cap. 4. loquens de corona obsidionali graminea: Dabatur, inquit, viridi è gramine, decerpto inde, vbi obsessos seruasset aliquis. Namque summum apud antiquos signum victoriae erat, herbam porrigere victos, hoc est, terra & altrice humo & humatione etiam cedere. Quem morem, inquit, etiam nu̅c durare apud Germanos scio. Erasmus in Adagijs. Manum. Vide Dextra data, f. 164. 255. Plethon Gemistus rerum Graecarum lib. 2. Manus porrectio [Greek words]. id est, maxima inter Persas censetur fides. Caelius lib. 9. c. 22. Antiq. Lect. ex Plut. Numa. Tangere. Romae Sponsam nubentem attingere ignem & aquam iubent: quia ignis purgat, & aqua expiat. Debet autem munda & sancta, quae nupta est, permanere. Plutarchus in quaestionibus Romanis. PASSIONES ANIMI MOTVM CONSEQVENtes, quas percipitis, qui perturbatur. Mors ex Gaudio. Vide Titulum, Gaudio mortui, f. 492. Nostra aetate in Gallia, Vxorem Iudicis vici Fezensaci in comitatu Armeniacensi, sexagenariam, cùm amici nulla alia ratione à conuersatione quorundam auertere possent, nunciari illi iusserunt, properè ad filiam veniret iam animam agentem. Credula illa concito gradu venit: sed filiam sanam & incolumem videns, repentè mortua concidit. Laur. Ioubertus lib. 1. de Risu, cap. 11. Moerore. Sub Tit. eorum, qui Moerore obierunt, Effectus ipsius, Mortis scilicet per hoc veluti instrumentum illatae, habetur ratio: heic verò Causae siue instrumenti, fol. 492. Timore. Qvidam natura timidus, audita Herculis fama abdiderat se prae metu in specum quandam: deinde cùm aliquando prospectaret, & Herculem fortè fortuna praetereuntem vidisset, immodico metu xanimatus est, ac protinus diriguit, in saxum versus, quod adhuc visitur specie viri, velut à specu prospicientis. Vnde [Greek words], saxum illud vocant. Suidas & Zenodotus. Inde natum prouerbium, Timidior es prospiciente. Erasmus in Adagijs. Morbi ex Pertvrbatione. Hercvles ob nimiam bilem sacro morbo fuit obnoxius. C. Mario VII. Consuli cùm quidem nunciaret, ea quae apud mare contra Mithridatem à Sylla facta erant, nouis timoribus perculsus, partim futura timens, partim tanquam praesentium vulnere malè affectus, paulò post exilium restitutus, vt Posidonius philosophus scribit, in malam valentudinem incidit, ex qua perijt. Ioan. Geru̅densis libro 8. Paralip. Hispaniae. Carolvs Burgundiae dux ad Gransonium re cum Heluetijs infeliciter gesta co̅tristatus in aegritudinem incidit: quae tanta fuit, vt aucta bile & calore naturali, cogeretur à vino abstinere, & vti pharmacis refrigerantibus. Ea verò tristitia, sic deinde prorsus immutauit eius naturam, vt contraria essent adhibenda pharmaca, quibus pristinum calorem recuperaret. Phil. Cominaeus. lib. 7. Comment. Vigiliae. Vigilias heic Animi vehementem agitationem consequentes perpendimus. Quae ipse alio qui inter Corporeas paßiones quoque referri debent. At Vigilantia, studio & voluntate suscepta, inter Instrumenta secundaria suo loco connumerabitur, f. 416. Ob Studia. Aristophanis & Cleanthis lucerna propter insignem studij diligentiam in prouerbium abijt: vt is ad Aristophanis aut Cleanthis lucernam dicatur lucubrare, qui summo studio exquisita???; cura singula pensitat. Varro lib. de lingua Latina 1. Erasmus in Adagijs. Cicero L. Muraenam, quem accusauit Cato, defensurus, totam noctem lucubrauit, dum Hortensium contendit, cuius mirè placuerat oratio, superare: vt praenimia solicitudine & vigilijs ita affecerit valetudinem, vt concedere illi videretur. Plut. in Cicerone. Ob Gaudium. Artoxerxes Persarum rex, cùm Themistocles supplex ad se venisset, noctu ter euigilans exclamauit, Themistoclem habeo. Plut. in Themistocle. L. Sylla ab ingenti gaudio insomnis. Vide fol. 162. Ob Metum. Regi Indorvm interdiu dormire non licet, nocte cogitur cubilia per horas mutare, id???; propter insidias. Strabo lib. 15. C. Marivs septimo consulatu suo L. Syllae prosperis contra Mithridatem successib??? territus, vigilijs nocturnis agitari cepit, cùm vocem incertam subinde sibi videretur audire, Dura sunt leonum cubilia. Cui malo vti mederetur, ad intempestiua sese pocula conuertit. Plut. in Mario. Ob Aemulationem. Themistocli Miltiadis trophaea somnum excutiebant. Plutarchus. Sopor, Obdormitatio. De Sopore idem quod de Vigilijs iudicium, diuerso respectu ad diuersas classes referendo, fol. 351. Discipvli Iesu Christi nostri prae moerore in Oliueti monte obdormiuêre. Moerori hoc quoque & Curis accidere interdum solet, pro corporis scilicet dispositione opportuna, vt membrorum laßitudo, & cutis puritus oriatur. Syncope, Mentis defectus, Animi deliquium. Savlvs rex Israëlitarum vbi à Samuelis spectro imminens exitium sibi & exercitui cognouit, exanimis concidit, nec nisi multa Pythonissae cura animum recepit. Estera regina cum duabus pedisse quis ad regem Artaxerxem profecta, cùm eum in solio sublimem conspexisset, maiestate territa, & animo delin quens concidit. Rex accurrens, eam vlnis excepis, & securam esse iussit. Esterae 5. Achior Ammonitarum dux, conspecto Olofernis capite, quod Iuditha retulerat Bethuliam, animo deficiens, prae srupore in media concione concidit. Iudithae 14. Andromache Iliad. [Greek words]. cùm de turri videret raptatum ab Achillis curru Hectorem maritum: [Greek words] In seditione illa agraria, in qua ab Opimio Coss. caesus est C. Gracchus, dum Auentinum cum suis peteret, solo pugione accinctus, ad exeuntem accurrit apud ianuam vxor Licinia, tenens???ue vna manu illum, altera puerum, vti maneret obsecrabat. At Caius sensim amplexibus eius laxatis processit tacitus cum amicis. Illa cùm arripere togam eius anniteretur, humi delapsa diu sine vlla voce iacuit: quo ad animo defectam sustulerunt serui, & ad Crassum fratrem deportauerunt. Plut. in Caio. Cornelia Scipionis F. Cn. Pompeij vxor, Mitylenen securitatis gratia traducta fuerat cum filio, bello ciuili: quae ex nuncijs & scriptis ad gratiam ex decreto ad Dyrrachium bello vnum sperabat reliqum esse Caesaris consectationem. Post aciem Pharsalicam missus ad eam à Pompeio nuncius non sustinuit eam salutare: verùm pleraque ac maxima mala lacrymis magis, quàm voce exprimens, monuit eam vt maturaret, modò aspicere Pompeium in vna & aliena naui velit. Quibus nunciatis illa abiecit se in terram, diu???ue de mentis statu dimota & muta iacuit. Vix tandem recepta mente intelligens non esse lamentationum & lacrymarum tempus, ad mare media vrbe decucurrit. Plut. in Pompeio. Cordis palpitatio. Iliad. [Greek words]. Hectori singulari certamine contra Aiacem pugnaturo, cor palpitat, cùm splendidis armis in campum descendentem videret: [Greek words] Metëpícmoc. Raptvs Corporis in sublime. Mariam Magdalenam, cùm in solitudine ageret, statis diei horis supra coelum ab angelis euectam tradunt. Assidua Dei meditatio prius carne̅ ipsius coelo dignam fecerat, quàm terrena labe liberam. Marul. lib. 2. c. 4. Mariam Aegyptiacam, quae vrbanae luxuriae mollitiem eremi asperitate fregit, Zosimus abbas orantem, corpore supra terram suspenso altitudine fermè cubitali, vidit. Ibidem. Thomam Aquinatem, dum de Deo diu multu???ue cogitat, à solo attolli, & altitudine ferè cubitali in aëre pendêre visum ferunt. Neque deinde tantae contemplationis fructum dissimulare potuisse, vultu prodente iucunditatem, quam intima conceperant praecordia. Ibidem. D. Stephanvs Vngarorum rex cùm nocte intempesta in diuinitatis contemplationem abreptus esset, corpus euectum in aëra mentem subsequutum dicitur. Quin & tabernaculum ipsum, ne vehementissima contemplatio interciperetur, simul tractum, in aëre diu pependisse tradunt. Quum patefactum cuidam sancto viro miraculum intellexisset, interminatus est, ne quid de hac re se viuente proderet. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Cubicularius Vngariae regis Ladislai ad postes templi praestolans, ac nimio morae taedio affectus, repetita basilica, vidit regem diuina contemplatione ita subtractum, vt in aëre penderet. Bonfinius lib. 4. Dec. 2. Calor Auctus. Apud Theocritum Idyllio 14. Cynisca in compotatione tristis sedens, Lyci amore correpta, cùm quidam per iocum illam alloqueretur, [Greek words] Non lo queris? Lupum vidisti? illa ad nomen Lyci commota est, [Greek words] & incensa, vt facilè ab ea lucernam accendere potuisses. Imminutus. Vt in Timore perculsis, quibus frigidus ludit circum praecordia sanguis. Vide fol. 92. & seqq. Tremor, Horror. Troiani cùm fulgentibus armis coru̅scum Aiacem viderent in campum descendentem, regi suo Hectori, cum quo ille singulari certamine depugnaturus erat, metuentes, tremebant: [Greek words] Cicero non modò in bello timidus erat, sed, accedebat etia̅ ad dicendum trepidus, ac multis in causis vix tandem horrere & tremere medio desinebat ardore & statu orationis. Cùm Clodium occidisset Milo, & senatus iussu Cn. Pompeius, ad securitatem vrbis & iudiciorum, ante lucem summa fori cum armatis insedisset: metuens Milo, ne spectaculo insolito Cicero territus minus rectè causam diceret: persuasit ei, vt lecticta delatus in forum quiesceret, dum conuenirent iudices, & frequens esset corona. Ad iudicium lectica delatus, & Pompeium contemplatus loci superioribus velut in castris considentem, atque circumfulgens vndique armis forum: obstupuit, & orationem aegrè cum tremore corporis & linguae haesitantia exorsus est: cùm Milo ipse forti animo & celso praestò esset certamini, nec capillos demittere, vel sumere atram vestem sustinuisset, quod maximum momentum fecisse apparet ad eius damnationem. Caeterùm Cicero ex eo anxius potius de salute amicoru̅ fuisse, quàm timidus habitus est. Plut. in Cicerone. Carolvs V. Imperator bellicosissimus cùm arma indueret horrore perfundebatur. In ipso agone nemo erat illo cordatior. Zenoccarus. Emaciatio totivs. Aristippvs Olympiae ab Ischomacho sermonum Socraticorum gustum exiguum cùm percepisset, ita fuit incitatus, vt corpore concideret, planëue pallorem & maciem contraheret, quoad Athenas ad Socratem nauigauit. Plutarchus de Curiositate. Pallor faciei. Ex Studijs. Chaerephon tragoediaru̅ scriptor Heraclidarum res prosecutus est. Quoniam autem nocturnis lucubrationibus erat maiorem in modum extenuatus confectus???ue, macilentiae & palloris nomine taxatus est: vt de macilento pallido???ue diceretur vulgò, Nihil differs à Chaerephonte. Eras. ex Suida. Terrore. Meliboea & Amycia solae seruatae sunt ex Niobes & Amphionis liberis, quoniam Latonam deprecatae fuerant: Caeterùm illa prae terrore statim viridis facta, ab eo colore postea nomen obtinuit, vt Chloris diceretur. Cuius statua in Latonae aede Argis visitur. Pausanias in Corinth. Metu. Aratvs Sicyonius instante praelio prae timore pallescere solebat. Plutarchus in Arato. Cùm commisso inter Romanos & Veientes praelio nunciatum esset Tullo Hostilio Rom. regi Albanos desciscere, pallere???; & pauere Romanos ob eam rem videret, ipse in re trepida templum vouit Pallori & Pauori. Lud. Viues in lib. 4. August. de Ciuit. Dei, cap. 23. Iuuenalis in Satyris, pallorem metus & consternationis comitem tribuit Rhetoribvs, qui ad Aratis & Rhodani confluentem literario certamine olim, ara ibi dicata Iul. Caesari, decertabant, inquiens: Palleat, vt nudis qui pressit calcibus anguem, Aut Lugdunensem Rhetor dicturus ad aram. Nam si victi essent, vel scripta sua lingua delere cogebantur, vel in vicino flumine mergi. Diogenes Cynicus philosophus, Adolescenti cuidam erubescenti, atque ob id perturbato: Bono animo es, inquit, fili: istiusmodi est virtutis tinctura. Laërtius in eius vita. Cato maior Ivvenes placere sibi ait potius eos, qui erubescerent, quàm qui expallescerent. Plut. in Apoph. Ocvlorvm Squallor, Concauitas. Qualis ex multis Vigilijs, Curis, Tristitia prouenire consueuit. Ardor, Radiatio. Edovardvs I. Anglorum rex facie venusta, oculis subnigris fuit, qui, dum ira infla̅mabatur, subitò subrubri effi ciebantur, ac inde ignem emittere videbantur. Polydorus lib. 17. Avrivm tinnitvs. Plinius testatur, vulgo quandoq; creditum fuisse, vt qui laudae retur absens, ei dextra tinniret auris: qui vituperaretur, sinistra. Erasmus in Adagijs. Pilorvm mvtatio. Puta Casus. Ex metu & terrore interdum, & tunc huius estloci, f. 81. 92. Canities Haec inter Corporis paßiones referenda, per se considerata. At respectu Causae, huius est loci, f. 291. Oris mador. Ex vehementi desiderio cibi, quod aspectu aliorum comedentium magis magis???ue excitatur, aqua os repleri solere, experientiae docet. Vnde Germanis prouerbium, Das Maut wässert ihm darnach. Genvvm Exolvtio. Ex vehementi affectu raptis ad suum principium spiritibus, extrema tremunt, & destituta suo calore exoluuntur. Licet id in vehementi timore & moerore, sed & gaudio, videre. Clavdivs, occiso ab coniuratis Caio, prae metu latebras petijt. A`` militibus inuentus, & protractus, pedibus consistere nequibat. Itaque sublatum in humeros in Praetorium extulerunt, & Caesarem fecerunt. Suetonius. PASSIONES, QVAS EX ANIMI MOTV quis infertsibijpsi. Corporis In Genere Vulnera, Laniatio, Scißio. Sub loco Institiae religiosae & Superstitionis, Flagellationem perpende, f. 3061. 3141. Israelitis in funere corpora lacerare, aut synciput decaluare nefas erat, Domini interdicto: eò quòd sacer Deo populus essent, & ab eo electi, prae omnibus totius orbis nationibus. Deuter. 14. & Leuit. 19. Sunt inter Barbaros, qui se membris aliquibus mutilant, naribus, auribus, ac corpus reliquum flagris caedunt: quòd defunctis, si à moderatione in hisce aegritudinibus naturali discesserint, rem gratam se putent facere. Plutarchus in consol. ad Apol. Cultus, Ablutio. Romanae matronae Idibus Augusti maximè tergere & mundare corpus studebant, imitatione fortè ancillarum, quibus is dies propter Seruij Tullij regis è serua nati natales festus erat, ne illis minus comtae forent. Plutarchus in quaestionibus Romanis. D. Avgvstinvs tumulata matre Monica, doloris abstergendi causa lotu̅ abijt, quòd Graecos [Greek words], ab anxietate ex animis pellenda appellasse audiret: sed parum profuit. Testis ipsemet lib. 9. Confess. c. 12. Contectio, Denudatio. Persarvm instituto nudum conspicere hominem, ac si immane scelus admissum foret, capite luebatur. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 25. [Greek words] olim dicebantur, qui corpore parum decorè nudato incedebant: ductum à Virginibvs, quae in Peloponneso distinctae, & absque tunicis esse consueuerant, tantùm pallio tectae vtrinque fenestrato, per quod patebant nuda corporis. Erasmus in Adagijs. Panthei Lacedaemonij Vxor, virum secuti in Aegyptum quò is cum Cleomene se receperat, post viri mortem, cùm Ptolemaeus ipsam quoque cum caeteris Lacedaemonijs mulieribus, quae illic erant, occidi iussisset, prius quàm occideretur, vestem diligenter pedibus obuoluit, omnem???ue aliam corporis partem texit, nudo iugulo relicto: vt honestè cadens, pudorem, quem per omnem vitam seruauerat, inuiolatum relinqueret. Plut. Cleomene. Candidatis Romae moris erat in toga, sine tunica, vt tradidit Cato, prensare, ne ad nundinandum in sinu pecuniam ferrent. Plut. in quaest. Rom. Translatio de loco in locum. Apud Rom. Sponsa à deductoribus sublata, supra aedium limen transferebatur. Fortè quòd primae vxores raptu paratae non ingressae, sed in domum illatae fuerint. Plutarchus in quaest. Rom. Capitis Apertio, Denudatio. Rom. Saturno aperto capite sacra faciunt, quia obnubere caput proditum ab Aenea est, cùm Saturni sit peruetustum sacrificium: vel quod veritatis nihil inuolutum sit vel inumbratum. Veritatis autem habent Romani Saturnum parentem. Plut. in quaest. Rom. Apud Eosdem mulieribus tegere caput nefas erat. Proinde Sulpitius Gallus secundus fuit à Sp. Caruilio, qui vxorem repudiauit, hanc solam ob causam, quòd capiti vestem iniecisset. Plut. in quaest. Rom. Romani inter adorandum deos obnubunt caput: at hominibus occurrentes reuerendis, etiamsi velatum habeant toga caput, adaperiunt. Sic etiam Aeneas olim Diomede praetereunte sacrum obuelato capite peregit. Hominibus nimirum aperiunt caput potentioribus, non honoris illorum causa, sed inuidiae eorum gratia magis leuandae: ne pares deorum postulare videantur honores, néve sustinere vel gaudere pariter ac illi coli. Deos autem ad eum modum venerantur, vel quòd demittant semetipsi caput operiendo: vel magis quòd prouident, ne qua vox ipsis accidat precantibus inauspicata vel ominosa, ad aures vsque vestem inijciunt. Nam quantoperè id vitarent, patet ex eo, quòd cum consulendis dijs vacarent, aeramenta adhiberent, quorum tinnitu personabant. Plut. in quaest. Rom. Apud Eosdem parentes filij obuelatis, filiae nudis capitibus capillis???ue resolutis efferunt. Quoniam luctus proprium est, quod insuetum sit. Assuetum porrò est feminis tecto capite, viris aperto in publicum prodire. Ibid. Capita aperiri aspectu magistratuum, non venerationis causa iussêre veteres, sed (vt Varro auctor est) valetudinis, quoniam firmiora consuetudine ea fierent. Plinius lib. 28. c. 6. Nat. hist. Obuolutio, Tectio. Agamemnon, cùm videret ad mactationem duci filiam Iphigeniam, auerso velato???; vultu lacrymas profundit, apud Euripidem Iphigenia Aulidense: [Greek words] [Greek words]. Quod ipsum Timanthes pictor imitatus videtur apud Plinium libro decimoquinto, cap. 10. Cùm Statyra Darij Persarum regis vxor ab Alexandro capta, ex partu perijsset: & Tyreus ex intimis eunuchis vnus nuncium mortis eius Dario attulisset: is diu velato capite manibus ad os reductis, amantissimae coniugis defleuit interitum. Sab. lib. 5. En. 4. Athenis Ephialtes inter caeteros Demostrati nomen deferre cogebatur. Habebat hic puerum Democharem ab Ephialte ob eximiam formam adamatum. Qui cùm ad Ephialtem mitteretur, orans, vt patris criminibus parciùs insisteret, genibus suis aduolutum intueri non potuit: sed operto capite flens & gemens preces expromere passus: nihilo minus sincera fide accusatum Demostratum damnauit. Valerius Max. libro 3. capite 8. Timoleon Corinthius fratrem Timophanem ciuitatis custodiae praefectum, tyrannidi inhiantem, amicis interficiendum tradidit: sed interim paululùm à fratre recedens, obuoluto capite lacrymabundus constitit. Plutarchus. Xenocrita ab Aristodemo Cumanorum in Italia tyranno adamata prae caeteris, quodam die illum aduenientem conspicata, pudoris praetextu obuelauit vultum. Posteaquam discessisset, adolescentes per risum quaesiuerunt, quid solum prae verecundia declinaret Aristodemum? Tum illa: Nam solus inter Cumanos vir est. Hac voce icti iuuenes, ad liberandam patriam eiusdem auxilio animos recepêre. Plutarchus de Virtutibus mul. Rom. Honori reuelato capite sacrum faciunt: quia res est clara gloria, splendida???;, & aperta. Qua de causa etiam bonis & ornatis viris adaperiunt caput, ac proinde consecratum honori deum ita adorant. Plutarchus in quaestionibus Romanis. A. Gellius Noctium Atticarum 8. cap. 4. scribit, Servos eos venire solitos pileatos, quorum nomine venditor nihil praestaret. Eins rei Caelius Sabinus iureconsultus hanc fuisse causam scribit, quòd eiusmodi conditionis mancipia insignia esse in vendendo deberent, vt emtores errare & capi non possent, neque lex vendundi operienda esset, sed oculis iam petciperent, quódnam esset mancipiorum genus. Erasmus in Adagijs. C. Cassivs post Philippicam cladem desperatis rebus, chlamyde obuoluto capite ceruicem apertam praebuit Pindaro liberto, quem ex Crassi clade ad hanc necessitatem secum habebat destinatum, praecidendam. Plut. in Cassio. Scalptus, Frictio. T [Greek words], Capitis frictio, indicium animi dubij & perturbati. Cicero vbi inducit L. Pisonem reprehendentein C. Caesarem cupidum triumphi, meminit Scribae, caput sinistra manu perfricantis: indicans perturbatum illum, incerti???ue animi fuisse. Item Aeschines oratione contra Legatos ad Philippum, Demosthenem caput fricasse ait, sollicitudinem animi molestiam???ue hac nota indicans. Victorius lib. 8. cap. 6. Variarum. Lucianus in Rhetorum praeceptore, delicijs effeminatum Hominem describit, his verbis: [Greek words]. id est, Inter haec autem virum quendam egregiè sapientem atque insigni forma, lubrico incessu, fracta ceruice, muliebri aspectu, voce mellita, olentem vnguenta, caput summo digito scalpentem. Erasmus in Adagijs. Inspersio. Consule Tit. Poenitentiae religiosae, f. 3079. Qui triste aliquid nunciarent, scissa veste & capite puluere con [262] sperso dolorem suum testabantur, apud Israelitas. Sic 1. Sam. 4. & 2. Sam. 1. Morem in luctu grauissimo antiquitùs, calamitate???ue ingenti, caput cinere conspergere, siue puluere deturpare, Homerus non vno in loco testatur: vt Odyss. [Greek words]. [Greek words] [Greek words]. id est, Ambabus manibus capiens puluerem, exustum Cinerem, inspersit capiti cano, miserè ingemiscens. Et Iliad. 18. idem locus est, de Achille. Eurip. in Supplicib. [Greek words]. Eiusdem rei mentio apud Virgil. lib. 10. Canitiem immundo deformat puluere. Allisio. Consule Tit. Capitis allisione mortui. Illit vt causa est Mortis, hîc vt Impotentis animi nota, f. 472. Petrvs de Vineis Capuanus I. C. à Friderico Imp. propter coniurationis suspicionem relegatus, capite parieti saepe illiso seipsum necauit. Volat. lib. 23. Anthrop. Avrivm Amputatio. Circassi Tartari montani in funere amicorum auriculam integram vel partem eius, amoris testificandi ergò, amputare sibijpsis solent. Alex. Guagninus in Tartaria. Contactus. Quum veniam sermonis à dijs poscimus, proximo à minimo digito secus aurem locum Nemeseos tangere, & os obsignase solemus: in eo venam quandam tenuissimam vsq; ad ima cordis penetrantem, peruagata opinione arbitrati. Ideo in sponsalibus & solenni die nuptiarum, digitum minimo proximu̅ annulo excolebant, & velut pignus amoris praecipuum ducebant, vt is summo honore foret, quo duce mutuus amor vsque ad cordis ima penetraret. Alex. lib. 2. cap. 19. Obturatio. Ivdaei Stephanum protomartyrem ne audirent, aures suas obturasse in Actis leguntur. Sic quoque Psalmographus de impijs ait: -vt callida aspis, Quae magicos metuit susurros. Faciei Abstersio, Expiatio. Frontem abstergere, superstitiosos olim solitos, natum est ex 2. Satyra Persij: -frontem???; atque vda labella Infami digito & lustralibus antè saliuis Expiat. E`` simili superstitione profectum est, quod indicat Athenaeus lib. 1. priscos ad depellenda mala solitos ter abstergeri. Refert versiculum hunc Cyrenaei: [Greek words]. id est, Ter verò abstersis, melius bona numina donant. Erasmus in Adagijs. Denudatio, Contectio. Apud Spartanos, vt aperta facie virgo, sic conuelata nuptae in propatulo visebantur. (Hinc fortassis Homerus Helenam, vtpote Spartanam, passim [Greek words] vocat.) Cuius eam Charilaus reddebat rationem, [Greek words]: quoniam virginibus viros sibi prospicere, necessarium sit: mulieribus autem, quos compararint, custodire. Caelius lib. 13. c. 6. Antiq. Lect. Tradente Harpocratione in Lexico Atticorum oratorum, [Greek words] appellabantur apud Graecos, munera donáque, quae darentur à sponso nouae nuptae, vt illa pateretur se videri, faciem???; detegeret: cùm consuetudo temporum eorum esset, vt adhuc est quarundam gentium, vt virgines vultum velo tegerent, nec potestatem alicui spectandi se facere̅t. Victorius lib. 27. var. lect. c. 3. Chalcedoniarvm mos est, si quando inciderint in viros alienos, praesertim eos, qui honores gerunt, vt alteram maxillam obnubant, hanc ob causam. Bellum his contra Bithynos erat, quòd ex quauis concitarentur occasione. Cùm autem regnum apud eos ageret Zipoetes, omnibus copijs suis adiunctis???ue ex Thracia auxiliaribus igni & ferro regionem vastabant. Qui adorto eos apud Phalion appellatum Zipoete, ob ferociam & aciem incompositam malè pugnauerunt: quo in praelio plus octo millia militum desiderauerunt: non tamen ad internecionem tunc sunt caesi, quòd Zipoetes in Byzantinorum gratiam foedus cum eis fecerit. Caeterùm quia magna infrequentia virorum ciuitas laborabat, pleraeq; mulieres necessariò libertinis & incolis matrimonio se iunxeru̅t. Aliae, quòd mallent sine viris agere, quàm eiuscemodi nuptias conciliare, per se procurabant, quae apud iudices & magistratus opus erant, detrahentes ex altera faciei parte velu̅. Quas nuptae ex pudore vt se meliores imitantes, eundem modum vsurpauêre. Plutarchus in quaestionibus Graecis. Exules Thebani, Damoclidas, Pelopidas, Theopompvs, & alij, clàm Thebas vespere ingressi, accepta ex tempestate occasione, vt faciem operirent, & sine periculo transirent, Archiam tyrannum interfecerunt. Plutarchus de Socratis daemon. Poppeae Sabinae Neronis coniugis raros fuisse in publicum egressus, id???; velata parte oris, ne satiaret aspectum, vel quia sic decebat, Tacitus tradit. Nero hostis à Senatu iudicatus, in suburbanum fugiens, media nocte equum conscendit adoperto capite, & ante faciem sudario obtenso. Equo autem odore abiecti in via cadaueris consternato, detecta facie agnitus est à praetoriano quodam. Suetonius. Demulsio. Plutarchus scribit, gestum hunc peculiarem fuisse M. Tvllio, vt dicturus laeua faciem demulceret: eo???ue gestu etiam ceruicem percussori praebuisse. Ocvlorvm Contectio. Apud Platonem Socrates dicturus de amore, ob pudorem oculos tegit, nimirum alludens ad prouerbium, Pudor in oculis. Hinc & poëtae Cupidinem, quòd sit improbissimus, caecum fingunt. Erasmus in Adagijs. Capillorvm, Barbae Cultus. De hac etiam inter Corporea. Heic tantùm vt nota est interni motus animi, f. 291. 294. Indorvm reges cùm iura dabant, aut exteros legatos admittebant, tum capillum pectere, atque ornari solebant eximié. Alex. lib. 1. cap. 28. Spartani acie cum hostibus dimicaturi capillum componere & pectere solebant, vt specie heroica hostibus apparerent: multum diuersi à Germanis equitibus quibusdam, id vnum satagentibus, vt cacodaemonibus quàm heroibus similiores videantur. Euulsio. Mos hic fuit apud veteres, & vsque hodie in quibusdam permanet Ivdaeorvm, vt in luctibus incidant lacertos, & caluitium faciant: quod etiam Iob fecisse legimus. Hieronymus lib. 3. comment. in Hieremiae c. 16. Telegonvs cùm patrem Vlyssem per errorem interemisset, poenitens vtraque manu caput laniauit. Diod. lib. 6. Vide Tit. Mortis somnia. Achilles Patrocli mortem lugens, indignum tanto heroë, vestes conspurcat, genas lacerat, capillos euellit, apud Homerum Iliad. [Greek words]. [Greek words] Domini insaniam imitantur stultae Ancillae, quae quidem, vt idem ait: [Greek words] Rasio, Tonsura. Apud Graecos, quando calamitas aliqua est accepta, mulieres tondentur, viri comam summittunt: quòd his tonderi, illis solenne sit comam promittere. Plutarchus in quaestionibus Rom. A [Greek words]. id est, Seruilem capillum prae s??? ferre dicuntur, qui agrestibus & inelegantibus sunt moribus. Inde ductum, quòd Athenis Servi manumittendi capitis pilos deradebant. Plato scribit in Alcibiade, quosdam seruiles pilos in animo gestare, indoctos & stupidos significans. Erasmus in Adagijs. Nicomedes rex Bithyniae raso capite sumpto???ue pileo libertum se esse populi Romani est professus. Plutarchus orat. 2. de fortuna Alexandri. Longobardi primam barbam apud amicissimos deponere solebant, futurae in posterum amicitae symbolum. Paulus Diaconus. Carolvs Martellus filium Pipinum regiae indolis adolescentem in Italiam misit, adductus cupiditate suminae necesfitudinis per filium cum Luitprando Longobardo contrahendae. Iuuenem rex ille magnifi centissimè exceptum coluit, paternam???ue animi indulgentiam religionem???ue sibi in eo constituit, capillo eius succiso: qua ex re Luitprandus Pipinum filium sanctè salutauit, ac ab eo pater vicissim resalutatus est. Aemilius lib. 2. Pectoris Tvnsio. Cleopatra victo ad Actium Antonio ab Augusto prae moerore pectus tundit & exulcerat. Plut. in Antonio. Manvs Propriae Ablutio. Pilatvs coram Iudaeis manus suas abluit, hoc ipso testatus, praeter voluntatem suam Iesum sese Iudaeorum impulsu condemnaturum. Schismate durante inter Alexandrum III. & Victorem pontifices, Fridericus I. Imperator, qui Victore̅ fouebat, Bisuntij, in Imperiali Burgundia, quòd videretur esse veluti in medio Germaniae, Franciae, Britanniae, solennem indixit conuencum, vt de vero pontifice vno statueretur. Contemsêre euocationem illam reges Hispaniarum atque Angliae: Franciae verò Rex, quòd quidam suorum circumuentus iurasset regem venturum, venit quidem nocte, & in flumine ad vrbis moenia manus lauit, sed retrò abijt, scilicet execratus conciliabulu̅, quod Spiritus sanctus non indixisset. Quippe de summa ecclesiae potestate constituere non secularium esse principum, sed sacrorum pontificum. Cranzius libro sexto Saxoniae, capite decimo octauo. Implexio. Digitos manuum cancellatim & veluti per ginglymum insertos habere, Veteres ad cuiusuis actionis impedimentum facere credebant. Itaque cùm apud Ouidium Alcmenae Herculem parturientis nixus consertis digitis sedens eluderet. venefica, Historis Tiresiae filia falso nuntio peperisse Alcmenam clamitans, astum illius soluit. Paus. in Boeoticis. Deosculatio. Diuina (vt equidem reor) agente vi, fuit in adoratione veterum crucis figura summè religiosa: quoniam veneratione supplici, dum ori dextram admouerent indicem super pollicem residentem (quod & tempestate hac ferè à plerisque fit) exosculabantur. Quod Plinius quoque significasse videtur: In adorando, inquit, dextram ad osculum referimus, totum???ue corpus circumagimus. Et in Apologia item Apuleius: Si fanum aliquod praetereat, nefas habet, adorandi gratia manum labris admouere. Hinc factum opinantur, vt Hebraei iuxta linguae suae proprietatem pro veneratione deosculationem ponant. Caelius libro decimo, capite octauo Antiq. Lect. Vngvivm pvrgatio. Vvlteivs, Mena, apud Horatium: -vacua tonsoris in vmbra Cultello proprios purgabat leniter vngues. Pedvm Denudatio. Anno secundo Imperij Iustiniani, vt Vrspergensis scribit, Antiochia terraemotu concussa est. Tantus autem pauor occupauit Popvlvm, vt omnes preces facerent discalceati. Addit autem, pio cuidam & Deum timenti homini reuelatum, vt omnes signarent aedes suas hac inscriptione: Christus nobiscum, state. Tandem verò terraemotum quieuisse. Cedrenus. Alipivs D. Augustini studiorum assiduus comes, cum eodem ad baptismum venit Mediolani, indutus humilitate sacrame̅tis congrua, & fortissimus domitor corporis, vsque ad Italicum solum glaciale nudo pede obterendum, insolito ausu, inquit D. Augustinus lib. 9. Confess. cap. 6. Positio. Pythagorei in congressibus & consessibus hoc vnicè cauebant, ne crus cruri superimponerent, quòd id successum eius, quod susciperetur, negotij impediturum videretur. Obuolutio. Cn. Pompeivs cùm vlceris causa crus fascia circumcinxisset, in affectati regni suspicionem incidit. Erant enim qui affirmarent, nulla̅ aliam ob causam crus ligasse diademate, quàm vt diadema sibi adscriberet, nihil???; referre qua in parte corporis gestaretur. Plutarchus. Olim qui thesaurum parare studebant, in eo nummu̅ asperum libenter recondebant, quem interpretor benè percussum & recentem, non veterem neque tritum, atque ipso vsu laeuem fugientibus notis, nec forma expressa: quo sensu illud Persianum accipi censeo: -quid asper vtile nummus habet. Qui enim pecuniae amantes erant, delectum???ue habebant, & nu̅mos perfectissimae & expressissimae formae seruabant, ac ne alios quide̅ accipere voleba̅t, quod & in exactione tributoru̅ pleru̅q;, vt reor, obseruabatur. Turneb. lib. 18. c. 28. Ad f. 173. Praeclarum sanè & magni animi plenum est iusiura̅dum illud, quo se obstrinxerunt Graeci omnes, cùm aduersus copias Xerxis dimicaturi essent, in haec verba conceptum: Vitam libertate pluris non faciam, neque deseram Imperatores, neq; viuos, neq; mortuos, sed eos è socijs, qui in praelio occubuerint, omnes sepeliam: & vbi barbaros deuicero ex ijs quidem ciuiratibus, quae pro Graecia pugnauerint, nullam deuastabo: quae autem barbari partes sequi maluerunt, omnes decimabo: fanoru̅ quae à barbaris ince̅sa & diruta sunt, nullu̅ omnino excitabo, sed sina̅ impietatis barbaricae extet in omni posteritate monumentu̅. Anton. Muret. in Varijs Lect. Ad f. 145. Est in aure ima memoriae locus, quem tangentes attestamur. Plin. lib. 11. c. 45. Vbi Dalechampius, lego cum veteribus, antestamur. Antestari testem vocare prehensa trita???; auricula, cu̅ aduersarius, qui vadanti no̅ paruit in ius trahitur. Ad f. 155. Nothatvs Rex Scotorum V. vir superbus, crudelis, saeuiens in subditos. A`` Doualo quoda̅ è Gallouidia oriundo, cui insidias vitae struxerat, monitus, vt à crudelitate desisteret, respo̅dit ipsi: Se, quae gesserit, iure regio gessisse: si quid durius paratum esset, non id regis ingenio, sed ciuium contumaciae tribuendum. His conuitijs ira vtrinque irritata, cùm ad manus ventum esset, Nothatus à Doualianis obtruncatur. A. M. 3751. regni 20. H. Henninges in geneal. Ad fol. 206. Nasum à suae aetatis hominibus subdolae irrisioni dicatu̅ fuisse Plinius docet lib. 11. c. 37. dum ait: Et altior homini tantum, quem noui mores subdolae irrisioni dicauêre, nasus. Non alij animalium nares eminent. Haec ille. Hinc Nasuti, qui doctè norint alios irridere. Inde etiam variae loquendi prouerbiales sententiae. Ad fol. 232. Verè & grauiter dicere solitum memini Io. Antonivm Lucatellum, & virum & Philosophum optimum, qui postea Episcopus Venusinus fuit, quod Socrates in cibo ac potu faciendum esse monuisset, id contra fieri oportere in ijs, quibus animus aleretur. Etenim apud Xenophontem Socrates, eos cibos summo studio vitandos esse dicit, quibus etiam, qui non esuriunt, ad edendum prouocantur: & eos potus, qui etiam non sitientem adducunt, vt bibat. Contra autem illi sermones vtilissimi sunt, atque omni studio consectandi, qui in animis languentibus excitant cognitionis & scientiae cupiditatem. Ant. Muretus 12. Variarum L. c. 18. Ad fol. 249. Est, hodie quoque, in Consuetudine positum, vt salutaturi potentiores, vel quibus honorem exhibendum existimant, manum ori admoueant. Mos certè vsque ab impia illa & ridicula veterum, qui multos deos colebant, superstitione propagatus. Solebant enim & illi, cùm aut fanum aliquod praeterirent, aut lignu̅ lapidémve alique̅ aspicerent, in quo diuinitatis aliquid esse opinare̅tur: manu̅ ad os referre, & tenui murmure illos ligneos aut lapideos deos, vt sibi fauere̅t, precari. Apuleius apologia prima, de quodam Deûm contemptore: Si fanum aliquod praetereat, nefas habet adorandi gratia manum labris admouere. Ant. Muretus 10. Var. Lect. cap. 1. Ad fol. 252. Alexander Macedo, postquam in expeditionem profectus, regias opes penè omnes in milites ac duces distribuisset, roganti Perdiccae: Quid tibi nunc rex superest? spes, inquit. Hic Perdiccas: Haec, inquit, nobis commilitonibus tuis futura communis est, & praedium, quod ipsi designârat Alexander recusauit. Tanta erat fiducia, benè successuram expeditione̅. Plut. in Alexandro, & orat. 2. de fort. Alex. Ad fol. 179. Hesychius indicat hunc morem fuisse apud Aetolos, vt cui alba faba obtigisset, is magistratum susciperet. Vn de ferre suffragia, siue sortiri, [Greek words] appellabant, & iudicem [Greek words]. Nam & iudicijs quibusdam non voce, sed calculis ferebantur sententiae. Erasmus in Adagijs. Ad fol. 167. De Ivdaeis suae relligionis mysteria occultantibus, conqueritur Iuuenalis: Quidam sortiti metuentem Sabbatha patrem, Nil praeter nubes & coeli numen adorant. Nec distare putant humana carne suillam, Qua pater abstinuit: mox & praeputia ponunt. Romanas autem soliti contemnere leges, Iudaicum ediscunt, & seruant, ac metuunt ius, Tradidit arcano quodcunq; volumine Moses, Non monstrare vias, eadem nisi sacra colenti, Quaesitum ad fontem solos deducere verpos. Cùm rex Anglorum bellum intulisset Galliae, quidam ex Basiliensium Monachorum familia nobili, vnâ cum quatuor alijs Anglorum castra speculatum emissus est à rege Philippo. Reuersus, quanto potuit studio suadere conatus est regi, ne eo die signa conferret, crastinum praestolatus. Eo tamen co̅silio non recepto, quod regij consiliarij aduersarentur, praelium commissum est, & maxima strage Gallorum exercitus, praecipua???; nobilitas, cum rege Bohemiae Ioanne, germanis???; cohortibus caesa occubuit. Ex Frossardo Vrstisio 1. Histor. Basil. Ad fol. 179. Manus occultare indicium videtur esse auari hominis: vt inde dixerit Theocritus in Charitibus, tenues & ad largiendum pigros. In sinu manum habere: [Greek words] [Greek words]. Ad fol. 232. Vergilivs vates suspirabundus vbique obseruatus est. Vnde facetum illud Augusti responsum, inter hunc ipsum sedentis, & Flaccum Horatium, qui ab oculorum lippitudine laborabat: rogatus à quodam amicorum quid ageret? Sedeo, inquit, inter suspiria & lacrymas. Sabell. lib. 7. c. 4. Ad fol. 234. De Risu effuso & vehementi prouerbiales sente̅tiae in vsu sunt, Emori risu, Diffluere risu, quod Odysseae ??? procis Homericis contingit: [Greek words] [Greek words] - deinde procorum splendida turba Prae risu emoriens nimio sustollit ad alta Astra manus-. Ad fol. 234. Athenaeus in Dipnosophistarum lib. 5. [Greek words]. id est, Et qaod dictum mirum, cùm depressi essemus, & capite grauato temulentia, quoties spectassemus aliquid eorum quae inferebantur, omnes expergiscebamur, recti, quod dici solet, surgentes. Accommodum erit, vbi significabimus aliquem toto pectore attentum ad rem quampiam. Erigunt enim se totos, & summis no̅nunquam insistunt pedibus, qui auscultant aut spectant auidiús. Erasmus in Adagijs. Ad fol. 230. Sunt qui dicant, in Sardorum insula herbam nasci quandam, cui Sardoae cognomen sit, apiastro similem. Eam sapore quidem esse dulcem, verùm gustatam, ora hominum in rictus dolore contrahere, vt veluti ridentes emoriantur. Pausanias in Phocaicis tradit, Sardoam insulam herbarum prorsus immunem esse, nisi quod vnam alit exitialem, Apij specie, quae iuxta fontes quidem proueniat, non inficiat tamen fontium aquas. Eam qui ederint, ait, ridentes emori. Atq; hinc Homerum, & post Homerum alios, adagium induxisse, vt dicerent eos ridere risum sardonium, qui risum riderent, [Greek words], hoc est, omnino insanum. Itaque non absurdè videtur accipi posse risus sardonius, pro risu demente, quoties instantibus malis insanè ridetur. Erasmus in Adagijs. Ad fol. 235. Philippus Cominaeus, quem Phoenicem historicorum reuera dixeris, aliquot exemplis, quae ipse viderit, regum & principum aequali potentia praeditoru̅ congressus & colloquia nequaquam probanda esse, eleganter docet. Lvdovicvs, inquit, IX. Galliarum rex, in collocutionem venit, cum Henrico Castiliae rege, qui ad Fontem rapidum accessit, magno comitatu. Bis modò colloquebantur, neque prolixè admodum. Ipsorum domestici famuli, qui Baionae habebant hospitium, primo statim aduentu inter se pugnarunt. Henricus erat deformior, & cultu corporis inuenustior, & ridebatur à Gallis. Ludouicus breuibus vtebatur vestimentis, & adeò neglectis, vt nihil suprà: pileum gestabat diuersum ab alijs, & huic erat affixa imago plumbea. Hanc tenuitatem ridebant Hispani, & parsimoniae tribuebant, atque ita quidem tunc discessum fuit, excitatis vtrinque ludibrijs, & cùm antea fuisset inter vtrosq; constans amicitia, coeperat ab eo tempore languescere. Vidi quoque, ait, cùm Austriae dux Sigismvndvs ad Carolum venit, ei???ue ditionem Pfirtensem propinquam superiori Burgundiae, oppignorauit, acceptis ab eo centum aureoru̅ millibus, cùm ab Heluetijs illam defendere non posset. Erat inter hos magna & ingenij & morum dissimilitudo. Sigismundus tandem reconciliatus Heluetijs, ademit eam Carolo, neque pretium reddidit. Praesens etiam eram, ait, & coram spectaui, cùm rex Galliae Lvdovicvs IX, & Edoardvs Anglus propè Picenium oppidum, non procul ab Ambianis conuenirent. Abstinuerunt quidem à bello deinceps, atque etiam interiacebat mare, sed beneuolentia nulla fuit inter eos, & quae tum vtrinque promittebant magna ex parte violata fuêre. Sic igitur existimo, debere principes à congressibus abstinere, modò saluam esse velint & integram amicitiam. lib. 3. Comment. Anno 1590. Rudolphus II. Imp. legatos in Hollandiam misit, vt Ordines ad pacem & tranquillitatem publicam, restitutionem???; omnium munitionum in Imperio occupatarum, hortarentur. Ordines verò auditis Legatis, multa in restitutione munitionum causantur, & pacem recusant, eam se habere dicentes, aliam cum Hispano inire Reipublicae non fore salutare. Neque se de pace agere saluo honore, salua???; conscientia posse, nisi fortè & vicinis & amicis omnibus esse veline fabula. Compertum iam satis esse praecedentibus de pace colloquijs, nunquam Hispanos sinceram pacem optasse: sed omnes pacis eorum negotiationes, dolo & insidijs plenas fuisse. M. Iansonius 4. Histor. Ad fol. 215. Cum Parisienses anno Christi 1590. à rege Galliae Henrico IV. arctissima obsidione premerentur, defecit apud vulgus panis vsus. Equinae carnis eum in modu̅ augebatur quotidie pretium, vt plebeij homines non haberent vnde possent emere. Quare coacti sunt canibus & crudis herbis sine pane victitare. Loco vini bibebant tenuissimum potum, quem tisinam appellabant. Quae calamitas cùm cresceret indies, vulgus coepit tumultuari, panem & pacem postulans. Qua in seditione Centurio quidam è ciuibus cognomine Goësius, qui ad quietem eos adhortabatur, occisus perijt, dum sic tumultuatur populus, accurrit cum suis Aumalius: omnes quos in armis inuenit, iubet comprehendi, & duos ex praecipuis auctoribus, qui & Centurionem Goësium trucidârant, postridie suspendi. M. Iansonius 3. Histor. Ad fol. 216. Iphigenia pro Graeciae salute deuota, immortalis vitae spe semet ipsam erigit, apud Euripid. in Iphig. Aulid. in quiens: [Greek words] [Greek words]. Ad fol. 194. Hecale, & quae de illa fabula hospitij & co̅uiuij commemoratur, non omnino apparet ex vano esse. Sacrum Hecalesium circumiecti populi concilio indicto Ioui Hecalo faciebant, eo Hecalen colebant, diminutiuo nomine Hecalenem appellantes: quod illa quoque iuuenem admodum hospitio excipiens Thesea, senum more salutasset, & blandita fuisset ei diminutis nominibus. Quae quia pro eo ad pugnam cum tauro Marathonio progrediente, si sospes reuertisset, Ioui vouerat hostias, diem aut suum ante illius reditum abierat, haec retulit hospitalitatis Thesei iussu praemia, vt Philochorus tradit. Plutarchus in Theseo. Cùm inter Lvdovicvm XI. Gall. regem, & Edoardvm Angliae co̅stitutum esset, de habendo inuicem colloquio, maioris securitatis ergô pontem efficiendum curârunt, in quo congrederentur. Sternebatur is supra fluuiolum Piccenij oppidi: ita vt in medio eius facta fuerit cauea, mediocri altitudine, qualibus coërceri videmus leones. Eius foramina erant ea magnitudine, vt brachium aliquis laxè insereret: supernè tota erat contabulata, pluuiae arcendae causa, ita quidem amplè, vt vtrinque duodeni consisterent. Ea cauea complectebatur vtramq; oram pontis, sic vt transitus in alterutram partem nullus pateret. Ad flumen solum erat vna scapha cum duobus vectoribus. Philip. Cominaeus 6. Histor. Ad fol. 250. Apud Homerum 20. Iliados veretur Aeneas [Greek words], & Achillis congressum recusat, proprio sapiens periculo. Eum tamen sic animauit Apollo, & generis eminentia (cùm ipse à Venere Achilles solùm à Thetide sit oriundus) sic confirmauit, vt sibi quoque Deos adesse persuasus, cum Achille congressus sit, quanquam imparem se illi esse facilè agnosceret. Ad fol. 192. Cùm Alexander Magnus ob Clytum interfectum modò non desperaret, Plutarchus Anaxarchi peropportuno adagio leuatum scribit, qui ad eum repentè ingressus, quum alia ad regiam potestatem pertinentia, tum illud inclamauit: Ius & fas proinde, si nescis Alexander, Ioui cominus assident, vt quicquid regibus facere libuerit, licere id, ac rectè fieri intelligatur. Sabell. lib. 6. Enn. 4. Ad fol. 197. Hieronymvs ad beatum Augustinum scribens, eum deterrere voluit, ne iuuenis senem prouocaret: Bos lassus inquiens, forstiùs figit pedem. Erasmus in Adagijs. Ad fol. 192. Carolvs Burgundiae dux, postquam ad regem Gall. Ludouicum XI. quem Peronae incluserat, quod mala secum fide ageret, in cubiculum venisset, incipit voce tremula: neq; multum aberat quin grauiter irasceretur. Gestu quidem corporis erat satis demisso: verùm sermo eius & vultus asperitatem atque offensionem magnam prae se ferebat. Philip. Cominaeus lib. 3. Comment. Porvs rex Indorum captus, & ad Alexandrum raptus, roganti, quemadmodum de ipso statueret? Regaliter, inquit, Alexander. Quo iterum requirente, Num inquit aliud? Nihil, inquit: siquidem in hoc verbo regaliter sunt omnia. Plutarch. Orat. 1. de Alex. fortuna. Ad fol. 181. Parisienses, vtrumque Guisium à Rege Henrico III. crudeli mortis genere sublatum edocti, extemplò regias aedes diripiunt, insignia lacerant, conculcant???ue, effigies discerpunt, statuas euertu̅t, è senatu Regio, qui suspecti erant foedis carceribus includunt, Guisium ducem Galliae liberatore̅ Parisiensium seruatorem, Catholicae religionis vindicem appellant: Regi ne verbo quidem sua dignitas seruatur. M. Iansonius 2. Histor. Ad fol. 202.

THEATRI HVMANAE VITAE

Volumen Secundum EA quae vulgò Corporis Bona Maláque dicuntur SEPTEM LIBRIS comprehendens. Nobiliss. Baroni Carolo Zerotinio BOEMO THEODORVS ZVINGERVS BASILIENSIS Secundum hocce Theatri Vitae Hvmanae Volumen Septem Libris digestum Qvorvm I. De Foetv humano in vtero, tractat. II. De Corporis Substantia, Sexu, AEtate, Forma. III. De Vitae propagatione, conseruatione, restitutione. IV. De Sanitate & Morbis. V. De Actionibvs corporis integris, aut laesis. VI. De Secvndariis Bonis Malis??? humani corporis. VII. De Morte, eius??? Accidentijs disserit. SPEI quam de preclaro illius ingenio docti piiq. concepêre MON. TOMI SECVNDI LIBRORVM DISPOSITIO. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? Voluminis Secundi Liber I. De Foetv humano. HOMINIS CREATIO. Terrigenae, terra nati propriè Adam & Eva: quia non è coitu orti. Per abusionem, omnes homines, ab illis per successionem perpetuam propagati. Suidas. Poëtarum figmentum, de Hominvm genere post diluuium Deucalioneum ex lapidibus reparato, cùm ex Themidis oraculo velatis capitib. matris magnae ossa post terga proijcere Deucalion Promethei F. & Pyrrha Epimethei, uxor, soli ex clade vniuersali superstites, iussi essent, ex primo Metamorphoseôn Ouidij notum est. METAMORPHOSIS RERVM QVARVMVIS aliarum in Homines. Fama est, Aeginae colonos aliquando vniuersos morbo fuisse ab sumtos, ita vt solus Aeacus fuerit superstes: qui cùm grauiter ferret insulae solitudinem, Iouem patrem precatus est, vt aliquo pacto homines repararet. Iupiter illius precib. commotus, formicas, quae in annosa quercu vagabantur, in homines mutauit, Myrmidones inde dictos. Natalis Comes Mythol. lib. 3. c. 9. ex Ouidij Metamorph. lib. 7. Sunt qui Corybantes ac Cvretes, qui etiam Lares creduntur, ita natos ferunt: quippe Opem siue Rheam in Ida̅ Cretae fugiendo delatam, monti manus impegisse, ac inde emersisse Curetas, quibus à montis nomine, & facti qualitate, sit Dactylorum inditum nomen. Curetas verò ex oculorum formosa specie nuncupatos, [Greek words], id est, à pupillis. Caelius lib. 17. cap. 12. A. L. FOETVS IN VTERO CONCEPTVS. Respectu Modi. Vel Supra naturam. Vnus hîc & solus occurrit Christvs Iesus, Opt. Max. Nam quicunq; alij absq; virili perhibentur nati semine, fabulosis, no̅ veris annumerandi sunt historijs. Quoru̅ exempla aliquot è Virginum, quae pepererunt, titulo depromi possunt. Hîc filiorum, illic parentum habetur ratio. Cuius natiuitatis miraculum D. Bernardus ser. 3. in Vigilia Natiuitatis his verbis persequitur. Tria opera tres mixturas, fecit omnipotens Dei maiestas, in assumtione nostrae carnis: ita singulariter mirabilia, & mirabiliter singularia, vt talia nec facta sint, nec ampliùs super terram facienda sint. Coniuncta quippe sunt ad inuicem Deus & homo, mater & virgo, fides & cor humanum. Nihil enim Deo sublimius, nil vilius limo. & tamen tanta dignatione Deus descenditin limum, tanta???; dignitate limus ascendit ad Deum, vt quicquid in eo Deus fecit, limus fecisse credatur: quicquid limus pertulit, Deus in illo pertulisse dicatur, ta̅ ineffabili, quàm incomprehensibili sacramento. Et attende, quia sicut in illa singulari diuinitate trinitas est in personis, vnitas in substantia: sic in illa speciali commixtione trinitas est in substantijs, in persona vnitas: & sicut ibi personae non scindunt vnitatem, vnitas non minuit trinitatem: ita & hic persona non confundit substantias, nec substantiae ipsae personae dissipant vnitatem. Summa illa trinitas hanc nobis exhibuit trinitatem, opus mirabile, opus singulare inter omnia & super omnia opera sua. Verbum enim & anima & caro, in vnam conuenêre personam: & haec tria vnum, & hoc vnu̅ tria non confusione substantiae, sed vnitate personae. Haec est prima & superexcellens mixtura, & haec prima inter tres. Aduerte homo, qui limus es, & non sis superbus: quia Deo coniunctus es, & non sis ingratus. Secunda mixtura est virgo, & mater, admirabilis planè & singularis. A`` seculo non est auditum, quòd virgo esset, quae peperit, quódque mater esset, quae virgo permansit. Nunquam, iuxta rerum ordinem, virginitas, vbi foecunditas praedicatur: nec foecunditas, vbi virginitas integra conseruatur. Sola haec est, in qua virginitas & foecunditas obuiauerunt sibi. Ibi semel factum est, quod factu̅ no̅ fuerat, nec fiet in aeternum: quia nec prima̅ similem visa est, nec habere sequentem. Tertia est fides & cor humanu̅: & haec quide̅ prima & secunda inferior, sed no̅ minus forsitan fortis. Minus enim est, quomodo cor humanum his duobus fidem accommodauit, quomodo credi potuit, ??? Deus homo esset, ??? virgo manserit quae peperisset. Prima̅ auris audiuit, sed oculus non vidit: quia auditum est & creditu̅ vsq; in fines terrae, magnum illud pietatis sacramentum: & tame̅ oculus (Deus) non videt absq; te quomodo te intra virginei ventris angustias humano corpori coniunxisti. Secundam oculus vidit, quia se foecundam & virginem illa singularis regina co̅spexit, quae conseruauit omnia verba haec, conferens in corde suo: cognouit & Ioseph, non minus testis quàm custos tantae virginitatis. Tertia cor hominis ascendit, cùm quod factum est, sicut factum est, creditum est: cùm magis oraculo, quàm miraculo credidimus, cùm quae dicta vel facta sunt tenemus firmissimè, nullatenus dubitantes. In prima vides, quid: in secunda, per quid: in tertia propter quid Deus dederit tibi. Dedit tibi Christum, per Mariam, propter sanitatem. Haec ille. Nos pariter Domino Deo???; nostro ex Gnomologo spolia affigamus Aegyptia: [Greek words] Tu solus [Greek words], aeternus Dei non deorum filius, [Greek words], mortalis hominis non hominu̅ filius, [Greek words], ob paternum delictum patre carentes, morte tua [Greek words], reddidisti. Tibi soli pro tantis meritis gratia & gloria in omnem aeternitatem. Secundùm naturam. Exemplis heic non opus est. Temporis. Svperfoe tatio. Mulieri vbi paululum temporis inter duos conceptus intercessit, vterq; perfertur: vt in Hercvle & Iphiclo fratre eius apparuit, & in Ea, quae gemino partu, alterum marito similem, alterum adultero genuit: item in Proconnesia ancilla, quae eiusdem diei coitu, alteru̅ domino similem, alterum procuratori eius: & in Alia, quae vnu̅ iusto partu, quinque mensium alteru̅ aedidit: rursus in Alia, quae septem mensium aedito puerperio, insecutis mensibus geminos enixa est. Plinius lib. 7. Nat. hist. cap. 11. Nvmeri. Gemini, Trigemini. Ipsum Foetum hîc consideramus. Si Matrem spectes liberoru̅ foetu nobilem, ad virtutis Generatricis historiam pertinebunt, fol. 410. Geminos Graeci nunc didymos dicunt, nunc didymaonas, eo tame̅ interstitio, sicuti in Rhetorico adnotatum lexico est, vt sint Dydimaones diuaricatis seiunctis???; corporib. Didymi autem coniunctis connexis???;. Cuiusmodi fuisse Actorionas, traditum fabulis scimus. Caelius lib. 4. c. 23. A. L. Vopisci à natiuitate nomen habent, & partu. E`` geminis. n. si alter abortiuo fluxu exciderit, is qui legitimè natus est, Vopiscus nominatur. Circa quod maxima & rara miracula contingunt. Solinus c. 4. Polyhist. & Plin. lib. 7. c. 10. Ex sacra historia notiss. gemelli, Esavs & Iacobvs, Isaaci patriarchae: Er & Onan, Iudae ex Sua vxore. Castor & Pollvx gemini fratres, filij Iouis & Ledae, qui [270] mare tueri solebant à piratis (vnde & dij maris dicuntur) ille mortalis, hic immortalis fuit. Plin. lib. 2. c. 37. Relati sunt in coelum, & positi inter duodecim signa coelestia. Aegina Aristodemi Spartanorum regis vxor Geminos peperit. Herodotus. Romvlvs & Remvs gemini fratres ex Rhea Syluia, à Marte compressa, nati sunt, teste Liuio, & omnibus alijs astipulantibus, qui de Romanorum historia scripserunt. Trigeminos Horatios apud Romanos, totide̅???; Cvriatios apud Albanos fuisse, quoru̅ certamine Romani & Albani imperium locarunt, testatur Liuius lib. 1. Dec. 1. & Plin. libro 7. cap. 3. GESTATIO FOETVS. Perfecta. Imperfecta. Septem mensium rarò, nouem frequentiùs, auctore Hippocrate, sensu iudice. Neq; in re manifesta de exemplis multum laborandu̅. De Abortiuis paulò post: hîc vt Gestantur, illic vt Eduntur in lucem, f. 357. Facilis, Laboriosa. Olympiadem in partu Dianam inclamante̅ audiens philosophus, Ecquos, inquit, clamores ederet, si mortalem pareret? Notum est Maronis illud de Pollionis filio: Matri longa decem tulerunt fastidia menses. FOETVS IN LVCEM EDITVS. QVO AD SVBS. TANTIAM. Vel Integer. Exemplis hic non opus est. Non integer. Lvdovicvs Vngariae & Boëmiae rex sine extrema cute, quá [Greek words] voca̅t, editas est. Omine non obscuro, extremae cladis Christiano nomini illo regnante inferendae. HABITVM. Vtpvta Diadematus. Macrinus Imp. filium habuit Diadvmenvm, formosissimu̅, sic dictum, quòd diadema Triuiae, cùm nasceretur, in capite haberet, ita forte, quòd rumpi non potuit, veris intercedentibus neruis. Et hinc Diadematum puerum appellatum credunt plerique. Licet quidam de nomine aui sui materni Diadumenum vocatum scribant. Cuspinianus. Modvm. Praeposterè editus. Agrippae, veluti aegrè parti, à Rom. appellantur, quorum in nascendo non caput, sed pedes primùm exeunt, ab aegritudine & pedib. dicti, teste Gell. lib. 16. c. 16. ex Varrone, & Solino cap. 4. Polyhist. qui infelices eos plerunque esse scribit. In M. Agrippa felicitatis argumentum fuit, nec tamen vsq; adeò inoffensae, vt non plura aduersa pertulerit, quàm secunda. Na̅ & misera pedu̅ valetudine, & aperto coniugis adulterio, & aliquot infelicitatis notis retrouersi ortus omen luit. Plin. lib. 7. c. 8. Eutrop. lib. 7. c. 2. Huius autem periculi deprecandi gratia arae statutae sunt Romae duabus Carmentibus, quarum altera Postuerta nominata est, Prosa altera, à recti peruersi???; partus & potestate & nomine. Gellius. Domitius Nero Imp. toto principatu suo hostis generis humani, pedibus genitus est, vt scripsit parens eius Agrippina, teste Plinio lib. 7. cap. 8. In vterumreuersus. In vterum protinus reuersus Infans Sagunti, quo anno ab Annibale deleta est. Plin. lib. 7. c. 3. Editus moriente matre. Vide Tit. In partu mortuae, Illic Matris, hîc Foetus ratio habetur, f. 490. Thalia nympha Sicula iuxta Symetum fl. à Ioue compressa, gemellos concepit. Metu Iunonis optauit vt sibi terra dehisceret. Vbi venit tempus maturitatis infantu̅, reclusa terra est, & infantes ex aluo emerserunt, appellati???; sunt Palici, [Greek words], quoniam prius in terram mersi, nu̅c denuò reuersi essent. Macrob. lib. 5. Saturn. c. 19. Mortuo Enechone Arista rege primo Nauarroru̅, regnauit Gar sias Enechonis, filius eius. Eum quadam die in viculo Larumbe residentem, superuenientes Arabes occiderunt, & Vrracam vxorem eius praegnantem in vtero lancea percusserunt. Latrunculis fugatis regina per vulnus lanceae infantulum enixa perijt, qui miraculo omnium est seruatus, & Sancius Garsiae fuit vocatus. Eum quida̅ nobilis suscepit, & diligentissimè educauit. Cùm ad adolescentiam peruenisset, aetatem indole, & indolem strenuis operibus superans, successit in regno regi Garsiae, an. dccccxviii. Rodericus Toletanus lib. 5. rerum Hisp. c. 22. & Marineus lib. 8. rerum Hisp. Venceslavs Imp. ignauissimus matrem in partu interfecit, & baptisma primo ingressu foedauit: vt iam omen illud esset improbitatis. Cuspinianus. Elapsus mortua matre. In Tegeatum agro est mons Cresius nomine, in quo fuit Aphnij sacellum. Nam vbi cum Aerope congressus est Mars, veluti memora̅t Tegeatae, natus inde Aphnivs, matri nihilominus inhaesit, partui quamuis immortuae, ac ex vberibus vi numinis paterni multum copiosum???; lac suxit. Qua ratione in deos tralatus, Aphnios, id est, diues, fertur nuncupatus. Caelius lib. 20. cap. 25. Antiq. Lect. Gorgias Epirota, fortis & clarus vir, in funere matris suae vtero elapsus, inopinato vagitu suo lectum ferentes consistere coëgit, nouum???; spectaculum patriae praebuit, non tantùm ex ipso genitricis rogo lucem, sed etiam cunas assecutus. Val. lib. 1. cap. 8. Excisus. Caesares, Caesones. Caesurae huius & methodum & exe̅pla peculiari commentario nostra aetate editi Franciscus Roussetus medicus Gallus, eo, quem de Partu Caesareo inscripsit. Aiunt quidam Coronidem praegnantem cum Ischiae Elati filio concubuisse. Quod grauiter ferens Diana, illam interemit, quia fratri factá iniuriam perferre non posset. Illa postea cùm rogo imposita fuisset, Mercurius è ventre mortuae Aescvlapivm extraxit, vel ipsemet Apollo: vt testatur Ouidius lib. 2. Metamor. Natalis Comes lib. 4. Mythol. cap. 11. P. Scipio Africanus prior, defuncta parente excisus vtero, in diem venit. Ideo???ue etiam primus apud Romanos Caesaris nomine salutatus est. Simili modo natus est Manlivs, qui Carthaginem cum exercitu intrauit. Solinus cap. 4. Polyhist. & Syllius Italicus libr. 13. Plin. lib. 7. cap. 9. Fortè hic est M. Manlivs Torquatus, qui cum L. Martio Censorino consul fuit. Caesares dicebantur Romanoru̅ Imp. à C. Ivlio Caesare, qui natus non est. nam matrem eius nono mense mortuam dissecuerunt, eum???; protulerunt: & Caesarem dixerunt, à caesa matris aluo. Suidas. Sed fabella haec est Graea. Namq; matre̅ habuit Aureliam, feminam primaria̅ & singulari pudicitia mulierem (vt Plutar. inquit) qua̅ amisit cùm beilum Gallicum gereret. Sed primo fortè, qui hoc nomen sortitus est, euenit, vt è matris vtero caesura erueretur. Licet aliqui etymon hinc ducant, quòd à caeso elephanto in pugna, qui lingua Maurorum Caesar dicitur, vel quòd oculis fuerit caesijs, hoc est, glaucis, vel à caesarie, qua natus proditur, primus, quisquis is fuerit, Caesaris nomen indeptus sit. Cuspinianus. Gebhardvs, Vthonis Comitis de Bregentz F. ex matris vtero exectus, Constantiensis episcopus factus est anno 1001. & monasterium Petershusium, item templu̅ Cerciacense (inemporio nobili Heluetiae Zurzach dicto) extruxit. Bruschius. Anno 959. Bvrcardvs comes de Lintzgovv, Buchorn, & Monteforti, liberalitate in pauperes praestans, post Cralonis obitu̅ ab bas Sangallensis designatus est, co̅firmatione ab Othone Magno per baculum & ferulam accepta. Dictus vulgò Ingenitus, eò ???ex mortuae matris aluo exectus esset. Bruschi???. Circa an. sal. 1500. in pago Sigershusen, praefecturae Gothliebanae, comitatui Turgauiensi subiecto, rusticus quidam Iacobus Nufer, vxori suae Elizabethae Alespachin, per aliquot iam dies parturienti, desperata iam salute, consilium suu̅ communicat, Velle se, si consentiat, sua̅ in ipsa experiri industria̅ (erat autem is [Greek words], porcos castrare solitus) Illa necessitate vrgente annuit. Hinc rectà ad praesidem Fravvenfeldensem contendit, conatum aperit, licentiam impetrat. Itaque duabus cordatioribus obstetricibus ex tredecim quae aderant secum in conclaui retentis, sumen vxoris primo ictu feliciter aperuit, femella elegans prosilijt. Consutum vulnus morte veterinario rectè coaluit: ita vt sequentibus annis semel gemellos, quatuor inde alios enixa sit eidem liberos. Excisa filia ad annum aetatis octogesimum peruenit, foecunditate nobilis. Tempvs. Partvs Praecox. Aristonis Lacedaemoniorum regis Vxor septimo mense Demaratum peperit. Ex qua re magnae postea turbae inter Cleomenem & Demaratum ortae. Plutarchus. Asclepiades auctor est, Naxias mulieres [Greek words], id est, octimestria aedere puerperia, vel Iunonis munere, id illis gratificantis ob Dionysij beneuolentiam: vel quia Bacchus ipse sic creditur natus, quo nomine Naxum insulam vnam è Cycladibus nuncupari Dionysiam. quamuis de vinearu̅ fertilitate appellari ita magis Plinio placeat. Caelius lib. 22. cap. 23. Antiquarum Lectionum, ex Suida. In Aegypto etiam octauo mense partus vitales esse aiunt. Plin. li. 7. c. 5. & Aristoteles. De Hispania idem narrat Auicenna. Caelius lib. 20. c. 1. A. L. Vestilia C. Herdicij, ac postea Pomponij Orfiti clatissimo [271] rum ciuium coniunx, ex his quatuor partus enixa, Sempronium septimo me̅se genuit, Suillium Ruffum vndecimo, Corbulonem septimo, vtrumq; consulem: postea Caesoniam Caij principis coniugem, octauo. Plin. lib. 7. cap. 5. Gellius testatur, Romae suo tempore accuratè quaesitum, an. 8. mense infans ex vtero editus, & statim mortuus, ius trium liberoru̅ suppleuisset: cùm abortus, non partus, videretur quibusdam mensis octaui intempestiuitas. Gell. libr. 3. cap. 16. Noct. Attic. Serotinus. Romani, teste Varrone, partus mulieris non tantùm nono, sed & decimo mense, secundùm naturam & legitimos esse iudicarunt: & propterea tribus Parcis nomina fecêre à pariendo, vnicae literae mutatione, & Nonam atq; Decimam, à partus te̅pestiui tempore appellarunt. Proinde etiam vsu venit, vt cùm femina non ambiguae pudicitiae xi. mense post mariti obitum peperisset, lis mota sit ab haeredibus, quasi mortuo marito concepisset. At Hadrianus causa cognita, veteru̅ philosophorum & medicorum sententijs requisitis, in xi quoque mense partum edi posse asseruit. Item in Satyra Varronis, quae Testamentum inscribitur, haec verba legu̅tur: Si quis mihi filius vnus plurésve in x. mensibus gignuntur, ij si erunt [Greek words], ex haeredes sunto. Quòd fi quis xi. mense [Greek words] natus esto, Accio idem quod Titio ius esto, apud me: hoc est, eodem iure erit xi. mense natus, atq; is qui x. quoniam de rebus inter se nihil distantibus vulgò dici solebat, Idem Accij quod Titij. Gell. lib. 3. c. 16. Apud Varronem obseruatum est, Gracchum ideo nuncupatu̅, quòd eum Mater mensibus duodecim in vtero gestasset, quia legitimum pariendi tempus esset supergressa. Caelius lib. 24. cap. 4. Antiq. Lect. Massurius auctor est, L. Papyrium praetorem, secundo haerede lege agente, bonorum possessionem contra eum dedisse, cùm Mater partum se xiii. mensibus diceret tulisse: quoniam nullum certum tempus p ariendi statutum videretur. Plinius libro 7. cap. 5. Commortvvs matri. Quaedam exempla ex Tit. Earum, quae in Partu obiêre, petantur, f. 490. Abortivi. ExTit. Abortitionis exempla petantur: illic Affectionis morbosae, hîc ipsiusmet Foetus ratio habetur, f. 357. Exterricinei dicuntur Festo, ante tempus nati, tanquam eos mater exterrita aluo eiecerit. Graecis [Greek words], veluti fallentes in mense. Caelius lib. 22. c. 13. A. L. P. Val. Poplicola quartum consule, quia Sabini & Latini conspirauerant, erat belli suspicio. Religionem insuper ciuitati attulerat, quòd omnes mulieres Rom. quae ea hora praegnantes erant, Partvs imperfectos eijcerent, neque esset suo tempore vllus editus. Itaque Poplicola ex libris Sibyllinis placatis dijs inferis, ludis???ue ex oraculo Apollini instauratis, & fiducia diuini numinis erecta ciuitate, iam ad hominum se conuertit minas. Plutarchus in Pop. inFantvm cvra post partvm. Qvi cvrant. Parentes. M. Cato cùm vxor peperisset, nullo tam vrgenti, nisi publico negotio impediebatur, quin ei infantem ablue̅ti & fascijs inuoluenti assisteret. Illa etiam proprio lacte nutricabatur infantem. Freque̅ter etiam seruorum pueros admouebat mammae, quò beneuolos eos ex educationis consortio erga filium redderet. Plutarchus in Catone. Patres. In Cyrno insula mulier puerpera editae prolis nullam curam gerit: sed vir domi abditus, infantilis educationis curam atq; onus fert. Alex. lib. 2. c. 25. Magistratus. Thebanorvm haec lex rectissimè & sanctissimè posita est: ??? ciui Thebano liceat infantem exponere, neque in solitudinem abijcere, capitis supplicio. Verùm si in extrema mendicitate sit constitutus pater, cogitur statim infantem ad magistratum cum ipsis fascijs adferre, qui acceptu̅ alicui tradit leui precio, cum quo pactum & conditiones intercedunt, vt per suam fidem infante̅ alat, & adultum serui vel seruae loco habeat, sic vt alimentum & educatio seruitute compensentur. Aelian. lib. 2. de Var. histor. Qvomodo. Vtpvta Indolem explorando. Bracmanes editos infantes statim dijudicabant publico in co̅cilio, ex facie & corporis membris, cuius essét indolis. Cuius indoles probatur, bonis disciplinis formandum curabát: si improbaretur, statim occidebant. Alex. ab Alex. lib. 2. c. 25. Ex Lycurgi instituto Spartani pueros statim à partu vino abluebant. Si debilis esset foetus, epilepsia corripiebatur, & exponebatur. Si nihil laederetur, educabatur, ad omnes militiae labores futurus idoneus. Alex. lib. 2. c. 25. Germani siue Celtae infantes primùm natos Rheno flumini immergebant, vt iudicium facerent de puero, mollis an robustus esset futurus: sed etiam vt matris pudicitiam explorarent. Nam si mater castitatem seruasset, fluitabat in summo flumine: si adulterium commisisset, mergebatur. Testis Iulianus in quadam epistola ad Maximum, item Theophylactus, & Gal. in primo de San. tuenda & in primo Graecorum Epigram. [Greek words]. Alimenta subministrando. Ex Tit. Nutricum huc quaedam. Illic Officium, quod impenditur: hîc Foetus, cui impenditur, f. 3666. Putat in Heroicis Philostratus, dici Amazonas, quòd mazo, id est, mamma, non alantur: sed roris fauis, qui in mellis modum calamis fluuialibus insidet, lacte praeterea equino adiecto. Caelius lib. 9. c. 12. Antiq. Lect. Romani infante̅ matris lacte educari potiùs quá apud coëmtas nutrices ali permittebant: cùm ingenuitas à matre sola, non patre proficiscatur. aut si permisissent, magna cura praecipuas illi nutrices Laconicas, velut educationis magistras, admouebant. Quod aequè Germanis est habitum nefas, apud quos mater filium suo lacte alit. Alex. lib. 2. c. 25. Sanitati & Robori consulendo. Rvtvli infantes primum natos flumini immergeba̅t, vt corpora eoru̅ firmarentur, non secus atq; ferru̅ candés aquae immissum. Virg. 9. Aen. -natos ad flumina primùm Deferimus, saeuo???; gelu duramus & vndis. Idem de Iazygibvs scribit Valerius Flaccus: - saeuo durauimus amne Progeniem, natos???; rudes. Thraces, Scythas, eundem morem habuisse, Sidonius Apollinaris testatur: - & matris ab aluo Artus infantum molles nix Cimbrica durat. Aethiopes, ab ipso natali die editos infantes in fronte inurunt, & stigmate nota̅t, quo capitis & oculoru̅ humor exiccetur. Hodie quoq; Ligvres aiunt infantu̅ occipiti carbonem ignitum adhibere, eadem ratione (sua lingua Incendere vocant, si ferro ignito fiat) ad arcendam epilepsiam. Alexan. ab Alex. lib. 2. c. 25. ex Herod. lib. 4. Poeni pastorales, vbi filij ipsorum quadrimi effecti sunt, venas verticis illoru̅ lana succida inurunt, nonnulli venas te̅porum, ne pituita defluens è capite, officiat. Et sunt reuera Poeni inter oe̅s homines saluberrimo corpore. Quòd si pueris inure̅dis spasmos existat, vrina hirci aspera eos liberant. Hero. 4. Spartani infantes vino abluebant à partu, argumentu̅ sum turi an epilepsiae obnoxij forent. Nonnulli sale & aqua, ad firmandu̅ corpus. Eosdem Lycurgus frigidissima aqua foueri, nudos???; in labore enutriri voluit, vt labori & dolori assuescerent. Alex. ab Alex. lib. 2. c. 25. Apud Rom. in testudineis alueis, aut ex tergore marinarum testudinum factis, calda pueros abluebant, mox oleo & butyro perungebant. Alex. lib. 2. c. 25. EXPO SITITII PVERI. Quicun??? exponuntur, quocunque consilio, huius sunt loci. Qui ipsi etiam ad locum Mortis pertinent, quatenus moriuntur in prima aetate. Sin conseruentur, ad Tit. Vitae conseruatae, f. 310. Porrò Sanguinolenti, infantes expositi Latinis dicuntur, quòd recèns nati efferrentur. Diodorus lib. 4. Menoëm, vetustissimu̅ Phrygiae rege̅, ex vxore Dindymene filia̅ procreasse scribit, qua̅ exponi iusserit in mo̅te Cybelio. Infante̅ à feris enutrita̅ euasisse in admirabile̅ pulcritudine̅, inuentam???; à muliere pastoria educatam pro sua, dictam???; à monte, in quo esset exposita, Cybelem. Psamathe, Crotopi regis Argiuoru̅ F. Filivm ex Apolline co̅ceptum metu patris exposuit. Ille à canibus regij pecoris custodibus dilaceratus fuit. Pausanias in Atticis.

LIBRI SECVNDI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? ??? Voluminis Secundi Liber Ii. De Corporis Substantia, Sexu, Aetate, Forma. PROCERI. GIGANTES. Gigantes, vt rem fabulosam, maior hominum pars deridet. Quorum etsi Sacris fit mentio, allegoricè tame̅ locu̅ illu̅ Theologi interpretari malu̅t. Sueto̅. in Augusti vita scribit, eu̅ villas suas ossib. magnarum belluarum, quae gigantum fuisse dicta sunt, exornasse. Non tame̅ inane̅ omnino historiam esse Gigantu̅, vulgatissima fabula co̅uincit, atq; etiamnum monumenta quaedam inusitatae magnitudinis ossibus referta. Apud Amorraeos olim Enaqvini gigantes dicebantur, Enaquo progeniti, cu̅ quib. collati Israëlitaru̅ exploratores, videbätur esse locustae. Num. 13. In vrbe etia̅ Are gigantes Enaquinis pares, Emes Moabitis dicti, ab ijsdem exacti sunt & deleti. Apud Ammonitas Zamzvmes gigantes dicti olim habitaru̅t, quos posteri Loti deleueru̅t. Deut. 2. Cu̅ Israe̅litae in Amorraeos irruisse̅t, duce Mose, solus adhuc è gigantu̅ reliquijs supeterat Ogvs Basanae rex (cuius cubile ferreum adhuc ostenditur Rabbathae Ammonitaru̅, longitudine 9. cubitorum virilium, latitudine quatuor) qui 60. oppidis imperabat, & tamen cum omnibus suis ad internecionem caesus est. Deut. 3. Arba gigas maximus, pater Enaqui, à quo nomen habuit vrbs Cariatharba, Hebron postea dicta, è qua Calebus Iephonis F. expulit tres Enaquinos, Sesaim, Achimanem, & Tholmaim. Iosua cap. 14. & 15. Berosus lib. 5. Antiquitatu̅, Noachvm reponit inter gigantes & astrologos. Facit idem Tvisconem gigantem, cuius filius Mannus apud Sarmatas regnarit, aetate Semiramidis. Goliathvs Gethaeus Palaestinus singulari certamine à Dauide ictu fundae prostratus. Iosephus, nisi parum integrè id in eo legitur, auctor est, septenum pedum Philistaeu̅ quadrante minus fuisse, quae proceritas ne nostra quidem tempestate sit in aliquo conspicua. Veriora itaque mihi videntur, quae in Bibliacis libris traduntur, senum cubitorum & palmi fuisse eius staturam, quae denos quadrante minus habuerit pedes: quu̅ aliqua̅to ???ceriore Orestes fuerit, ex Herod. Sab. l. 8. En. 1. Iesbibenobvs gigas Palaestinus Dauidem regem pugnando defessum interemisset, nisi Abisaeus Saruiae F. regi succurrens, gigantem (cuius hastae ferrum trecentos aeris siclos pendebat) interfecisset. 2. Regum 21. Saphvs gigas, à Sobochaeo Husathense, Dauidis regis milite, apud Nobam interfectus. Idem. Goliathvs alius fuit frater Goliathi à Dauide caesi. Eius [275] hastae lignum instar erat iugi textorij. Apud Gobam ab Elehana Iaarei F. textore Bethlehemita, Dauidis regis milite, interfectus fuit. Ibidem, & 1. Paralip. c. 20. Qvidam alius Gethaeus, sex cubitos procerus, senos manuum & pedum digitos habens, 24. numero, Israëlitis conuitiatus, à Ionathane Samaae Dauidis regis fratris F. interfectus fuit in praelio. Ibidem. Selenetidas mulieres Herodotus ait oua párere??? inde???; nascétes Homines, quinquennes, decies esse nobis ampliores. Rauisius ex Athenaeo. Heroas omnes mira fuisse proceritate, apud Philostratu̅ legimus, vno Tydeo excepto. Eapropter in tragoedijs cothurno histriones vtebantur, vt eius accessione Heroum magnitudinem aequarent. Scaliger lib. 13. Poëticae. Atlantem poëtae fabulantur gigantem omnium maximu̅, qui coelum humeris sustinuerit. Quod fingitur, propter eiusdem nominis montem in Mauritania tantae altitudinis, vt nubes contingere videatur. Vergilius: -vbi coelifer Atlas Axem humeris torquet, stellis ardentibus aptum. Briarevs, siue Aegaeon centimanus, à Neptuno maris Aegaei scopulis fuit alligatus. Verg. 10. Aen. Enceladvs, in Sicilia fulminatus. ex 2. Aen. Porphyrion, Adamastvs, Cevs & Oromedon apud Propert. libro tertio: Nvmas quoque sub Prochyta conclusus, Syllio lib. 12. Gygem Hefiodus in Theogonia facit Coeli & Terrae filium, & Briarei fratrem. Ouidius Centimanum Gygem vocat. Alovs ex Iphimeride, à Neptuno violata, filios habuit, Aloidas dictos, Othum & Ephialten. Verg. 6. Aen. & in Culice. Othus in Creta fulminatus est. Tityvs nouem iugerum altitudine, Latonae stuprum inferre tentans, ab Apolline sagittis interficitur. Ad inferos detrusus, hepate & corde suo subinde renascentibus vulturem pascit. Verg. 6. Aeneid. Apud Panopenses in Phocide ad torrentem est Tityi sepulcrum, aggeris ambitus nihilo maior vnius stadij triente. De Tityo versus in Odyssea est: Porrectum???; nouem Tityon per iugera terrae. Hunc versum no̅ ad Tityi magnitudine̅, sed ad illam, in qua situs est, aream pertinere existimant, quòd noue̅ ea iugerum sit. At Cleon Magnes se facilè adduci posse ait, vt crederet, & Tityum, & alios ea magnitudine, qua̅ fama prodidit, fuisse. Venisse enim fortè se aliquando Gades, & ab ea insula cum tota sui comitatus turba, quòd id Hercules imperasset, mox iterum Gades reuersum, marinum hominem in litus eiectum inuenisse, nihilo breuiorem iugerum v. spacio, qui fulmine ictus conflagrarat. Pausanias in Phocicis. Erat Typhoevs admirabili corporis magnitudine, omnium montium altior vertice vel crurum tenus: caput astra tangebat, altera manus ad oriétem, altera ad occidentem tendebatur. Ex his centrum capita draconum eminebant, in cruribus maximas habebat viperarum spiras. Corpus totumpennis obtectum, crines impexi, barba prolixa, oculi ignei, ignis ex ore multus feruebat. Hunc fugientibus dijs Iupiter insecutus, ad Casium montem Syriae fulmine sauciauit. At ille Iouem deinde captu̅ detinuit, & harpe Ioui ademta manuum pedum???; neruos secuit, in???; Ciliciam impositu̅ humeris transportauit. At Mercurius Iouem furatus restituit in pristinam forma̅. Tu̅ Iupiter iterum illum insecutus fulmine vulnerauit apud Haemum montem, qui ita dictus fuit à copia sanguinis, qui ibi de vulnere effluxit: mox in Siciliam fugienti Aetna̅ superiniecit, vt testatur Euphorion. Pindarus in Olympicis Typhoné centum capitum sub Aetna occultari, inquit. Alij non à Ioue, sed ab Apolline confossum sagittis, testantur. Scriptum reliquit Strabo libro 16. Typhonem serpentem, non hominem fuisse: qui fulminibus ictus dum latebras quaereret, terram secuit longis tractibus non procul ab Oronte fluuio, in agro Apamiensi Antiochiae, iuxta Seleuciam. Quidam putarunt, Typhonem regem fuisse Aegypti, hominem inhumanum ac ferum, ob cuius crudelitatem propè vniuersa Aegyptus fuerit deuastata & euersa: qui ita fuit vocatus, quòd more draconis Aegyptum popularetur. Eum, teste Herodoto in Euterpe, Osiris de medio sustulit. Natalis Comes Mythol. libr. 6. cap. 22. Cretensi bello exundantium fluuiorum impetu siue motu terrae, in imum discissa humo, inuentum est cadauer xvi. cubitorum longitudine, quod alij Orionis, alij Oti fuisse volu̅t. Ad quod spectandum, admiratione moti, Lucius Flaccus legatus ac Metellus iuerunt. Plin. lib. 7. c. 16. Orontem Syriae fluuiu̅, ad mare non per campos vbiq;, sed per valde decliuia & praerupta citato cursu descendentem, Romanorum Imp. Antiochiam contendens, classi peruium reddere conatus est. Magno itaq; labore & impensa, fossa deducta, in eam flumen auertit. Vetere verò alueo exiccato, vrna fictilis reperta est cubitorum xi. & in ea cadauer nihilo breuius, humana specie ex omni parte corporis. Hunc Orontem fuisse ex Indorum gente, Clarij Apollinis oraculum Syris consulentibus, responsum fuit. Quòd si vda initio terra, & humore grauida, sole concalefacta, primos edidit homines, ecquae nam mundi pars humidior? Vel quae terra omnino maiores gignere homines debuit, quàm quae his etiam temporibus vastissimas & miranda forma belluas alit? Pausanias in Arcadicis. Apud Milesios ante ipsam vrbem est Lade insula. Ea rursus in duas paruas scinditur insulas. Earum alteram Asterij dicunt, quòd fuerit in ea sepultus Asterivs Anactis filius (Anactem terrae filium fuisse tradunt) cadauer eius nihilo est decem cubitis breuius. In superiori Lydia non magna vrbs est, quae Temeni porta dicitur: ibi ambeso tempestatibus sepulcro, Adriano imperante, ossa detecta sunt: quae nisi humanorum ossiu̅ figuram retinuissent, propter magnitudine̅ nemo ea hominis fuisse vt crederet, adduci facilè potuisset. Vulgò Geryonae illud esse dictabant. At Pausanias in Atticis negat, quoniam Geryon Gadibus habitarit, sed Hylli Terrae filij fuisse asserit, à quo regionis fl. nomen acceperit. Hercvlem, scribit Heraclides Ponticus, quatuor cubitorum & vnius pedis longitudinis fuisse. Natalis lib. 7. cap. 1. Mythologiae. Scythae in Exampeo loco, medio inter Borysthenem & Hypanim, vestigium Herculis ostendunt, petrae impressum, virili vestigio simile, bicubitali magnitudine, iuxta fluuium Tyrem. Herod. lib. 4. Aristaevs, siue Aristius, vnus ex Gigantibus, in Aetna Siciliae monte solus euasit, nec igni coelesti tactus, nec Aetna oppressus. Suidas. Antae vs gigas in Libya, cui in Herculem luctanti Terra mater augebat vires, quotiescunque eam attigerat. De quo Lucanus lib. 4. In oppido Mauritaniae Tingi Antaeum tradunt Afri conditu̅. Pius tumulum eruit Q. Sertorius, cùm vrbe̅ cepisset, no̅ habita Barbaris fide ob magnitudinem. Vt corpus offendit sexaginta cubitos longum: caesis victimis tumulu̅ adaggerauit, honores???; & fama̅ eius amplificauit. Fabula̅tur Tingitani, Antaeo defuncto, vxorem eius Tingen concubuisse cu̅ Hercule, ex quibus editum Sophacem, regnum ea in regione obtinuisse, atq; oppido matris indidisse nomen. Plut. in Sertorio, & Strabo lib. 17. ex Gabinio. Orestis corpus oraculi iussu refossum, septem cubitoru̅ fuisse, monumentis proditur. Plin. lib. 7. c. 16. Aiax Telamonius, qui ad Troiam pugnauit, in Salamine insula sepulcrum habuit: quod cùm alluuione apertum esset, inuenta sunt mirae magnitudinis ossa, ita quidem vt genuu̅ vertebrae, quas molas medici vocant, disci instar essent, quo quinquertiones vtuntur. Pausanias in Atticis. Polyphemvs Cyclops, Neptuni filius ex Thoa, propter immanem corporis molem numeratur inter Gigantes, Homeri Odyssea. Polydamas Niciae F. Scotussaeus, omnium hominum, heroibus excepcis, suae aetatis statura corporis maximus fuit, & praeter Olympitas victorias de pancratio, peculiari fortitudinis gloria illustris. Pausanias lib. 5. & Suidas. Phya Atheniensis mulier, è tribu Paeanica, tribus digitis minus statura quatuor cubitorum, alioqui formosa. Hanc Pisistratus Mineruae habitu instructam, exercitum praecedere iussit. Eam vt viderunt Athenienses, Palladem Pisistrati partes fouere arbitrati, iugo colla supposuerunt. Herod. lib. 1. Xerxe in expeditione contra Graecos apud Acanthum vrbem agente, contigit vt Artachaees, qui fossae ad Athon montem faciundae praefuerat, morbo decedetet, vir Xerxi spectatus, genere Achaemenides, statura inter Persas procerissima. Quippe cui quatuor onmino digiti deerant, à longitudine quinq; regiorum cubitoru̅. Xerxes magno damno ducens maximum hominu̅ fato functu̅, apparatiss. eum funerauit, exhibito etiam epulo, eius???; tumulum omnis exercitus extruxit: cui tanquam heroi ex oraculo Acanthij sacrificant, nomine eum nuncupantes. Herod. lib. 7. Basternae cuiusdam meminit Athenaeus lib. 5. Dipnosoph. [Greek words], quinque cubitalis (more Graeco, quibus cubitus è duobus pes quatuor palmis, palmus 4. digitis, pedibus constat) à Mithridate capti, vna eadem???ue catena vincti, sed equitis, post se trabentis M. Aquilium consularem virum peditem. Victorius lib. 25. cap. vltimo. Apud Theocritum in Syracusanis Praxinoa de Maritoloquitur, [Greek words]. id est, virtredecim cubitorum: hyperbolicôs significans enormiter procerum, quum esset tam insulsus, vt è mercatu pro nitro salem afferret, Erasmus in Adagijs. In Stratonicvm Ammianus in 2. Epigram. [Greek words] [Greek words] Evrybates Argiuus, quinque palmorum proceritate, ter ex prouocatione victor, cùm Argiorum voluntariorum dux essec factus contra Athenienses Aeginam occupantes, à Sophano Decelis F. interemtus est. Herod. lib. 6. Porvm Indiae regem ab Alexandro victum, plerique scriptores consentiunt, quatuor cubitos palmo excedentem, ob cor [276] poris eminentiam & molem elephanto, quo vehebatur, qua̅tumuis fuerit grandis, equitis portione respondisse. Plut. in Alexandro. Eius magnitudo cubitis quinq;, pectus in latum duplo eius, quod viri robustissimi sit, porrigebatur. Propterea quae co̅ijciebat Sunia (sic voca̅t Indi hastilia) eo fereba̅tur impetu, quo fermè si ex catapulta fuisse̅t intorta. Diod. lib. 17. Ganges rex Aethiopum, ab Alexandro occisus, statura x cubitorum: ea formae praestantia, qualis nemo vnquam mortalium fuit, fluuij Gangis filius. Hic patrem suum Indiam inundantem, in mare Rubrum auertit, & cum terra reconciliauit. Vnde terra illi & viuenti copiosas fruges peperit, & mortui necem vlta est. Suidas. Syrbotae, gens Nomadum Aethiopum, octona cubita longitudine excedere dicuntur. Plinius libr. 7. capite 2. ex Crate Pergameno. Aethiopes Macrobij feruntur esse maximi omnium hominum, atq; pulcerrimi, diuersis???; vti à caeterorum hominum ritibus, cùm alijs, tum verò hoc circa regnum, quòd quem è popularib. maximum pro magnitudine, validu̅???; iudicant, hunc renem deligendum censent. Herod. lib. 3. Parthorum rex Artabanus misit Tiberio filium Darium obside̅ cum multis muneribus, inter quae etiam virum statuta cubitorum quinq;, genere Iudaeum, Eleazarvm nomine: qui propter vastitatem Gigas cognominatus est. Iosephus lib. 18. cap. 6. Antiq. Messenae, vt Apolloni??? auctor est, teste Phlegone lib. de Mirab. & Longaeuis, dolium ex lapide confectum, vi tempestatum & alluuione copiosae aquae ruptum est: & ex eo dolio effusum caput triplae ad humanu̅ quantitatis, duos habens dentium ordines. Erat inscriptu̅, ???, Idae. Publico itaq; sumtu aliud dolium Messenij curauerunt, in???; id caput reposuerunt: atque accuratiùs herois eius reliquias coluerunt, cùm viderent hu̅c esse, cuius Hom. Iliad. 1. meminisset. In Dalmatia, in spelunca, quae Dianae dicitur, videre licet multa Corpora, quorum costae XVI. vlnas excedunt. Phlegon. Apollonius grammaticus narrat, Neronis aetate terraemotu̅ fuisse, quo multae ac celebres Asiae vrbes funditùs deletae sint, quas deinde Tiberius suo sumtu instaurauit. Propter quod beneficium, Afiani colossum ei confecerunt, ac posuerunt in foro Romano, ponè fanum Veneris, & singularum deinceps vrbiu̅ statuas subiunxerunt. Sed & Siciliae non paucae numero vrbes eo terraemotu afflictae fuerunt, & loca Rhegio vicina: & Ponticae eum non pancae gentes senserunt. Enimuerò quibus locis terra à se diuulsa fuit, ingentia sunt reperta Cadavera, quorum magnitudine stupefacti incolae, no̅ ausi ea loco mouere, indicij causa Romam miserunt dentem vni exemtum, qui pedis mensuram non attigit modò, sed etiam superauit: quem legati Tiberio ostendentes, simul etiam quaesiuerunt, vellétne ad se heroëm, cuius is fuerat, afferri? Ibi Tiberius prudenter consilium, eò direxit. vt neq; cognitione magnitudinis seipsum priuaret, & spoliandorum cadauerum flagitium euitaret. Insignem quendam geometram, nomine Pulcrum, quem ob artem apud se honorificè habebat, accitu̅, faciem iussit fingere proportione denti respondentem. Qui dimensus, dentis quantitate perspecta, quanta facies & quae totius corporis moles futura esset, celeriter opus absoluit, & ad Imperatore̅ attulit: is???; sufficere sibi hoc spectaculu̅ dicens, dentem eò, vnde erat allatus, remisit. In Aegypto locus est, Litrae appellatus, vbi Corpora istis non minora ostenduntur, non obruta terra, sed in conspectu posita, neq; confusa aut conturbata ea, sed ordine suo collocata: vt qui accedit, cognoscere possit, quae femorum ossasint, quae crurum, aut aliorum membrorum. Rhodi ossa tanta sunt, vt co̅parati cum ijs nostri homines sint multò minores. Idem ait, prope Athenas insulam esse quandam, quam Athenienses cùm vellent muris munire, dum foderent fundamenta, inuenerint sepulcrum longitudine c cubitorum, atq; intus cadauer ad ossa vsq; absumtum, cum hac inscriptione: Sepultus ego Macroseiris in longa insula, Vitae peractis annis mille quinquies. Eumachus in Periegesi, scribit: Carthaginenses, cùm circum suam prouinciam agerent fossam, dum terram exhauriu̅t, incidisse in duo ossea Cadavera, condita arcis: quorum alterius compages longa fuerit XXIV. cubitos, alterius XXIII. Phlegon Trallianus de Mirab. & longaeuis. Theopompus Sinopensis in libro de Terraemotibus scribit, in Bosporo Cimmerio, subita terrae concussione quendam colliculum dissiluisse, eiecta???; ingentia fuisse ossa, ita vt compage eorum in morem humani corporis composita, longa ea fuerit XXIV. cubitos. ait???; circum accolentes Barbaros, ossa ea in Maeotidem abiecisse paludem. Phlegon Trallianus Adriani libertus lib. de Mirab. & longaeuis. Naevivs Pollio tam procerae fuit staturae, vt populi spectaturi concursu penè interemtus fuerit. Plin. lib. 7. c. 16. In Clavdiam Martialis Epigram. lib. 8. sic ludit: Summa Palatini poteras aequare Colossi, Si fieres breuior, Claudia, sesquipede. Claudij Caesaris temporibus gigas quidam Gabbara nomine, Arabs, fuit longitudine nouem pedum ac totidem vnciarum: quae si in nostram redigatur mensuram, implet septem brachia lignea, & quartam partem cum sextadecima. Cardanus de Subtil. ex Plinij lib. 7. c. 16. Agatho Atheniensis, vit monstrosae fortitudinis simul & magnitudinis, tempore Hadriani principis, de quo Philostratus in vita Herodis Attici ait: Adolescens prima lanugine similis ingenti Gallo magnitudine octonum pedum, vasta coma hirsutis oculis ac iunctis, vt vnus videretur, laeta facie, naso aquilino, ceruice torosa, pectore vasto, pulcre???; compacto, cruribus breuibus, ac extrà incuruatis. Erat ei tegmen lupina pellis: certamen???ue cum apris, thois, lupis, tauris, quorum omnium vulnera ostentare solebat: vescebatur???ue lacte asinino. Pro Aeresivs sophista, qui Athenis docuit, formae elegantia omnes suos aequales vicit, pede vno procerior caeteris omnibus. Itaque eum Galli (Constantem enim caesarem in Galliam comitatus fuerat) ob staturae eminentiam, veluti colossum & statuam quampiam augustiorem suspectabant. Eunapius in eius vita. Maximinvs Imp. octo pedu̅ & semis procerus fuit. Calceamentum eius quidam in luco, qui est inter Aquileia̅ & Aricia̅, posuerunt, quod constat pede maius fuisse hominis vestigio. Vnde etiam vulgò de longis & ineptis hominib. dici cepit, Caliga Maximini. Fuit enim Thrax, alioqui barbarus, & crudelis, omnibus???; inuisus. Idem vxoris dextrocherio (id est, ornamento brachiorum) pro annulo vtebatur. Capitolinus. Iovianvs Imp. vultu fuit laetissimo, oculis caesijs, vasta & ardua proceritate, adeò vt diu nullum regium indumentum ad mensuram eius aptum inueniretur. Incedebat motu corporis graui, & aemulari volebat Constantium. Cuspinianus. Anus quaedam, pulcritudinem & magnitudinem eius conspicata, cu̅ stupidum esse didicisset: Quanta, inquit, est longitudo & profunditas, tanta est stultitia. Suidas & Nicephorus libro 10. cap vltimo. Ammonivs, Dioscorvs, Evsebivs & Evthymivs fratres monachi in Scethi coenobio montis Nitriae in Aegypto, temporibus Arcadij & Honorij Imp. Longi propter corporis proceritatem dicti, vita & doctrina celebres. Nicephorus lib. 13. c. 10. & Sozomenus lib. 6. c. 30. Ioannes Boccatius in Deorum genealogia scribit, temporib. suis in Sicilia haud longè à Drepano vrbe non sine eorum, qui rem viderunt, ingenti admiratione, Gigantis corpus inuentu̅: quod cùm attrectatum fuit, in puluerem est resolutum. Coniectura au̅t ex coxae osse initijs, quod integru̅ remanserat, longitudinis 200 cubitorum fuisse existimatu̅ est. Tres au tem illius dentes, qui soli inuenti fuêre, idem ponderis trium rotulorum (ita regia pondera nominat) fuisse ait: qui vt memoria rei seruaretur, ante aram Virginis (cuius titulus Annunciationis dicitur) positi fuerunt, plerisq; existimantib. illud Erycis corpus fuisse. Vidi ipse non solus, inquit D. August. libr. 15. de Ciu. Dei, cap. 9. sed aliquot mecum in Vticensi litore molarem Hominis dentem tam ingentem, vt si in nostrorum dentium modulos minutatim concideretur, centum nobis videretur facere potuisse. Odoacer Herulorum & Rugiorum rex, per Noricum cum exercitu transiens, Seuerinum eremitam in alpibus solitarium adijt, vt ex illo ventura praedisceret. Ille igitur: Vade, inquit, Odoacer in Italia̅, nunc quidem pellibus tectus vilibus, mox multis multa daturus. Quum???; vir procerae staturae ad superliminare casulae caput impegisset, ait Sanctus: Humilis casa sublime caput magnis multis???; dominaturu̅ non capit. Cranzius lib. 1. Vandal. c. 36. Paulò ante Gothicam vastitatem Romae visa est Femina, quae corpore quodammodo giganteo longè caeteris praeeminebat: quod eo mirabilius est visum, quoniam vterq; parens nec staturosorum quidem hominum proceritatem assequeb atur. Caelius lib. 2. c. 6. A. L. Recitat Hector Boëthius in Scotiae descriptione in te̅plo Pettae, regionis Morauiae, quae pars est Scotiae, seruari adhuc ossa Litil Ihon, id est, parui Ioannis, atq; inter caetera coxendicis os, no̅ breuius humano crure, quod surae crassitudine erat, & in quod totum brachium inseruerat: vt coniectura assequeretur, hominem illum quatuordecim pedum altitudinem habuisse: ideo per ironiam, Paruus appellatus est. Idem testatur anno MDXXI. detectis sepulcris in Croiudain agro Buthouhaniae, vidisse plurimorum gigantum omnia ossa. Simplicius com. in Categorias meminit mulieris natione Cilissae, quae suo tempore vixerit, longitudine 4. cubitorum. Fynnanvs filius Coëli (Fyn mak Coul, vulgati vocabulo) septenum cubitorum proceritate, Scotus sanguine, venatoria arte insignis, sub Eugenio II. Scotorum rege vixisse perhibetur. H. Boëthius lib. 7. Anno 1171. ossa cuiusda̅ Gigantis in Anglia alluuione de tecta sunt, cuius longitudo fuit pedum quinquaginta. Sige [277] bertus. Danicam regionem à gigantibus olim habitata̅ fuisse, eximiae magnitudinis saxa veterum bustis ac specubus affixa testantur: montium item verticibus cautes stupendae magnitudinis impositae. Saxo in Praefatione. In regno Helsingorum, qui nunc parent regi Suecorum versus Septentrionem, gigas fuit Hartbenvs nomine, nouem cubitos longus, habebat???ue XII. athletas contubernales: quorum insignis proceritas dimidio inferior videbatur. Saxo Grammaticus lib. 7. Scheningiae, Ostrogothorum in Scandia oppido vetustiss. in foro stabat gigantea statua, Tvronis Longi, ad cuius genua publica quaestione corripiebantur malesactores, praecipuè adulteri, qui inter brachia statuae connexa ferreis catenis saxa in collo eleuata tenebant. Olaus lib. 6. c. 18. Carolvs Magnus septem suos pedes procerus fuit. Cranzius lib. 2. c. 7. Saxoniae. Carolo Magno Imp. Gigas quidam equo meruit, cui nomen Aenotheso, quòd exercitum aequipararet: ortus ex Durgia pago Sueuiae. Flumina, quae pontibus iuncta non erant, post se, equum suum trahens, superare solitus fuit, adiecto in reluctantem sonipedem hoc ioco: Ita meus Deus adiuuet me, vel ingratus sequare necesse est. Is Venedos Auares???; hostes in modum foeni demetebat, & in morem auicularum hasta velut cuspide fixos, humeris suspendebat. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Martinvs Turrianus Mediolanensis, qui exinusitata proceritate corporis Gigantis cognomen tulit, Christianis Damascum ann. 1148. obsidentibus strenuè pugnans captus, ac tormentis excruciatus, sacro martyrio coronatus est. Ab eo Mediolani clarissima Turrianorum familia propagata. Sigonius lib. 11. regni Italici. Ericvs II. Bonus cognomine, Danoru̅ rex, praeter ingentia animi decora, singularibus naturae incrementis euectus, caeterorum vertices humeris superabat. Itaque peregrinationis Hierosolymitanae voto suscepto, vt granditatis suae speciem consentaneo corporu̅ habitu minueret, procerissimos quosque peregrinationis participes legit, sic???; alienae staturae spectaculo, suae miraculum temperauit, ne singularis eius magnitudo visentibus exteris ludibrio foret. Saxo lib. 12. Cùm aedes S. Menae Constantinopoli repurgaretur, magna multitudo ossium Gigantvm in ampla quada̅ fossa est reperta. Quae Anastasius Imp. conspicatus, in palatio vt rem admirabilem reposuit. Suidas. Henrico III. imperante, ann. sal. 1028. corpus giganteae molis incorruptum insepulcro Romae inuentum est: quod erectum, vrbis moenia superauit: in cuius pectore (vt inquit Nauclerus) vulnus fuit quatuor pedum & dimidij: ad caput verò facula ardens, epitaphium???ue praeterea eiusmodi adscriptum: Filius Euandri Pallas, quem lancea Turni Militis occidit, more suo iacet hîc. Id corpus in stillicidia platearu̅ proiectum, tandem putruit. Lucerna ad caput illius ardens, nec flatu, nec humore extingui poterat, quo ad perforato vase admissus fuit aër. Cranzius libro 4. capite 15. Metropoleos. Martinus in Chronico. Fulgosus lib. 1. cap. 6. Sub Carolo VII. Gallorum rege, in montana Narbonensis Galliae parte, iuxta Valentiam vrbem, Rhodanus sepulcrum detexit, cuius magnitudo permultos ad eamrem visendam pertraxit. Aperto enim tumulo, inuenta in eo sunt Hominis ossa, cuius dimensio triginta pedes impleuit. Nos quoque cùm eò iter faceremus, sepulcrum vidimus, & ossium aliquam partem, quae ab accolis tanquam res mira asseruatur. Fulgosus lib. 1. c. 6. Caesis captis???; ad Budam Christianis, Solymanus Imp. Turcorum è conspectu abductos captiuos supra octingentos tyronihus trucida̅dos dedit. Inter quos eminebat excelsae proceritatis Noricvs miles: hunc in contemtum Germanicae gentis pumilioni, qui erat in delicijs filiorum, capite praealta captiui genua vix adaequanti, occidendum tradidit, ita vt in dignae necis iniuriam crudeli contumelia cumularet. Iouius. Tam ingentium virorum Ossa inuenta sunt in Mexici ab Hispanis expugnati (Themistitan alio nomine dicunt) sepulcris, vt partium ad totum habita ratione, viginti palmos excederent magnitudine, hoc est, triplum iustae magnitudinis fermè hominum nostrae regionis & aeui. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. In Peruana regione, quae ad Austrinum noui orbis latus sita, omnium totius Mundi ditissima, eo???; nomine perpetuis bellis obnoxia memoratur, Gigantvm ossa reperta sunt, Trugillio non procul, immanissima: dentes trium digitoru̅ crassitudine, latitudine verò quatuor fuisse, monumentis historiarum est proditum. 10. Metellus. Co̅stat, iuxta fauces freti Magalliani in Boreali litore ad quinquaginta duas partes altitudinis, esse Patagones gigantes octo palmis longiores, magnis pro statura pedibus, qui crudis carnibus vescuntur, piscibus assatis, pane carent. Vna bucca libras duas carnis aut piscium sumunt: tantum aquae vno haustu bibunt, vt duodecim hominibus sufficere posset. Caeterùm forma decenti sunt, membris???; pro altitudine co̅mensuratis. Cursu velocissimi, hilares, fortes, robustissimi etiam supra magnitu dinis rationem. Furtis mirum in modum delectantur: crudeles tamen (quod mirum est) non sunt, nec humana carne vescuntur. Sagittas adeò profundè in gulam demittunt, vt in ventriculum peruenire existimentur, quod ipsi pro egregio spectaculo habent. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. c. 43. Referunt in Chicora litorali regione Indiae Mexicae esse gigantes, quorum rex & ipse gigas egregius, & tamen in circumuicinis insulis vix sunt mediocres. Aliqui in obstetrices, alij in philtra causam referebant. Verisimilius est, vbi longinquitas regionis causa non sit, victus esse rationem, situm loci (vt etiam Hippocrates recitat) aquarum vim, quae varietatem maiorem suscipit breui spacio, delectum denique aliquem ac proprietatem alicuius edulij. Cardanus de Rerum varietate libro primo, capite quarto. PARVI, PVSILLI, PVMILIONES. Pygmaei, Nani. Pygmaeorvm qui longissimi sunt, duos pedes & quadrantem non excedunt, siue tres spithamas, hoc est, ternos dodra̅ tes, vnde Spithamiaei dicuntur. Hinc prouerbium, Pygmaeo breuior. Habitant in extrema parte montium Indiae (siue Aegypti, vt Scholiastes in tertium Iliados) agricolationi dediti. Horum mulieres quinto anno pariunt, & senescunt octauo. Infestantur maximè à gruibus semina sublegentibus, in quas turmatim prodeunt. Insidentes arietum caprarum???ue dorsis, & sagittis armati, Veris tempore vniuerso agmine ad mare descendunt, & oua pullos???; earum alitum consumunt. Ternis mensibus eam conficiunt expeditionem, aliter futuris gregibus non resisterent. Casas luto, pennis???; & ouorum putaminibus construunt. Nonnulli in cauernis degunt. Plinius lib. 7. cap. 2. Aristoteles, in Aethiopiae regione Troglodytica Pygmaeos dicit viuere, subire???ue cauernas, & ob eam causam Troglodytas vocari: fabulam???; esse negat, q??? vulgo de statura eorum, de???ue pugna cum gruibus fertur, quam Homerus cantauit, qui etiam ad meridiem terrae Pygmaeos dixit agere, nempe in Aethiopia, vt etiam Strabo interpretatur: in qua regione tanta est gruum per hyemem nostram frequentia, quanta in Thracia per aestatem, videlicet eisdem gruibus pro tempore migrantibus & remigrantibus. Mela in Arabia interiore scribit fuisse Pygmaeos, minutu̅ genus, & quod pro satis frugib. contra grues dimicando defecit. Sunt qui esse non putent. Aristot. & Plin. putant. Lud. Viues in lib. 16. Aug. de Ciuit. Dei, c. 8. Conopas, in delicijs Iuliae neptis Augusti, duos pedes & palmum longus. Cuiusmodi etiam fuisse fertur Andromeda, liberta Iuliae Augustae. Plin. lib. 7. c. 16. Fuerunt semipede maiores sub Augusto Pvsio & Secvndilla, quorum corpora miraculi gratia asseruata sunt in conditorio Sallustianorum hortorum. Idem. Manivs Maximus & M. Tvllivs equites Rom. binûm cubitoru̅ fuêre, Varrone teste: eos???; se in loculis asseruatos vidisse, testatur Plinius lib. 7. c. 16. M. Antonius Sisyphvm pumilionem habuisse fertur intra bipedalem staturam, ingenio tamen viuacem. Augustus exhibuit spectaculis Lvcivm adolescentulum honestè natum, bipedali minorem. Rauisius. De Colono, Martialis Epigram. lib. 11. sic scribit: Haeredes nolite breuem sepelire Colonum, Nam terra est illi quantulacunq; grauis. Menestrati staturam Lucillius in Graecis Epigram. eleganter irridet, inquiens: [Greek words]. Ea conuertit Ausonius, sed sub Favstvli persona: Faustulus insidens formicae vt magno elephanto Decidit, & terrae terga supina dedit: Mox???; idem ad mortem est multatus calcibus eius, Perditus vt posset vix retinere animam. Vix tamen est fatus, Quid rides improbe liuor, Quòd cecidi? cecidit non aliter Phaëthon. Pvellam nouem annorum à se visam scribit Albertus, quae magnitudine vnius anni videretur. Card. de Var. rer. libr. 8. cap. 43. Pvmilionem virum perfecta aetate cubiti longitudine in [278] psittaci cauea in Italia visum refert Cardanus de Subtilitate, libro de Hom. necess. & form. Brevis Statvrae homines. Zachaevs publicanorum Hierichuntiorum princeps, statura pusillus, in sycomorum ascendit, vt Iesum transeuntem videret. Luc. 19. Melissvm Thebanum, qui Isthmio equo vicit, Pindarus ode 4. laudat. Inter caetera statura corporis paruum, sed animo magnum facit: [Greek words]. Simili illustrat: [Greek words]. de Hercule loquens. Ephori regi Archidamo multam dixerunt, quòd pusillam statura Vxorem ducere sustinuisset, addito elogio, quòd non reges ipsis, sed dare regulos deliberasset: [Greek words]. Plutarchus de Instit. liberis. Et certè natus ex eo coniugio Agesilavs, pusillus fuit, & specie aspernanda: proinde moriens interdixit, ne quis effigiem suam singeret pingerétve. Idem in Agesilao. Panaetivs cocus, paruae staturae, quem perstringit Aristophanes, quòd vxorem suam in adulterio deprehenderit. Nam cùm magna illa esset, ab ea regebatur. Suidas. Hipponactem poëtam dicunt non solùm exigua breui???ue statura, verùm etiam deformi exili???; specie fuisse. Ael. lib. 10. Variae historiae. Duo fuerunt Molones, nota corporis breuitate, quorum alter histrionicam exercuit, alter latrocinijs famosus factus est. Inde natum adagium: Pusillus, quantus Molon. [Greek words]. Erasmus ex Suida. Asinaevs Iudaeorum dux, statura parua, animo excelso. Iosephus lib. 18. cap. vlt. Antiq. C. Licinivs Caluus, orator summus, qui cum Cicerone de eloquentiae primatu diu contendit, statura paruulus admodum erat. Cùm videret olim à clientibus Catonis rei sui Asinium Pollionem accusatorem suum circumuentum in loro Caesaris, imponi se supra cippum iussit (propter quod eum Catullus in hendecasyllabis Salicippium vocat, quafi salientem supra cippum) & iurauit, si quam iniuriam Cato Pollioni Asinio accusatori suo fecisset, se in eum iuraturum calumniam. Nec vnquam postea Pollio à Catone aduocatis???ue eius, aut re aut verbo violatus est. Gyraldus ex Seneca, Dialogo x. Hist. poët. L. Activs poëta breuis staturae, statuam tamen sibi in aede Camoenarum Romae maxima forma posuit. Plinius libro 34. capite quinto. M. Tul. Cicero Qvintvm fratrem ac Lentvlvm habebat generum, homunciones pusillae admodum staturae: in vtrumque igitur cauillatus est. Venerat in prouinciam, cui frater praefuerat: illic imaginem eius clypeatam amplissima forma ad pectus vsq; depictam cernens: Frater, inquit, meus maior est dimidius, quàm totus. Generum ingenti gladio accinctum videns: Quis generum meum gladio alligauit? Macrobius lib. 2. cap. 3. Saturnal. Asinivs Gallus, Drusi frater vterinus, etsi Claudio Augusto insidiatus esset, non tamen extremo supplicio, sed exilio tantum multatus est, ideò quia neq; ad suum facinus exercitum parauerat, neque pecuniam contraxerat: item quòd statura minima, ac summa deformitate praeditus despiceretur, ridiculus???; magis quàm metuendus esse videretur. P. Aerod. ex Dione lib. 60. In oppugnatione Hierosolymorum Titus milites suos hortatus est, vti Antoniam arcem munitissimam caperent. Caeteris magnitudinem periculi praesentis timentibus Sabinvs Syrus, gregarius miles, statura pusillus, sed animo heroico praeditus, animam suam se Caesari daturum professus, ad murum properauit: sequentibus XI. alijs, virtutis eius aemulis. Iosephus lib. 7. cap. 1. belli Iud. Aetate Iamblichi vixit Alypivs Alexandrinus, in dialecticis exercitatissimus, philosophus insignis, corpusculo exiguo admodum, paulo???ue, quàm cubitale aut Pygmaei, maiore: quod intuenti videri poterat anima spiritúsve esse, vsqueadeò quod corruptioni obnoxium erat, nihil adolescebat, sed in diuinam quandam naturam consumebatur. Eunapius in Iamblicho. Pipinvs, Childerico Francorum rege fugato, qui in praetorij praefectum ex Austrasia migrans creatus est, ta̅ breuis corpore fuisse dicitur, vt Pusilli cognomen illi inditum sit. Michaël Ritius lib. 1. de Francorum regibus. Et sunt sanè qui nome̅ hinc putent traxisse, quasi Bübtin diceretur, quod idiomate Germanico puellum significat. Dedita à Gotthis Rauenna, Belisarius cum exercitu Rauenna̅ contendens, naues frumento & rebus necessarijs oneratas confestim ad Classem Rauennae portum deduci iussit, atque inde vrbem intrauit. Gotthorum vxores, quae Romanos corporis magnitudine excellere audierant, vbi eos exiguae staturae vider unt, de eis contemtim loqui, & viros suos conspuere, atq; eis pusillos viros ad ludibrium ostentare, & socordiam atque animi mollitiem identidem obiectare, quòd tantulis hominibus concessissent. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Edgarvs Britannorum rex statura pusillus, Rinandum Scotorum regem, staturae paruitatem sibi exprobrantem, ad certamen prouocans, ei ostendit, virtute se, non sorte electum regnare. Fulgosus lib. 3. cap. 7. Characvx corpore pusillus, Saladini Sultani consiliarius prudentissimus. Aemylius lib. 6. Galeacivs Gonzaga statura pusillus superauit in singulari certamine gigantea statura Bucicaldum Gallu̅, Caroli VI. regis mareschalcum: qui ob id voto se obstrinxit, arma non ampliùs induturum. Iouius in vita Baiazetis I. Bartolvs Iurecoss. neotericorum princeps statura corporis mediocri fuit. Ex Bapt. Seue. in tract. de Modo stude̅di, Thomas Diplouatius in vita Bartoli. PINGVES, OBESI. Eglo rex Moabitarum obesus. Iudicum 3. Crates Thebanus conspicatus Adolescentvlvm athleticum, vino, carne & exercitatione corpulentiorem fieri: O'miser, inquit, desine aduersus temetipsum carcerem munire. Maximus monachus Sermone 27. Heraclides Ponticus poëta propter obesitatem tardè incedens, Pompicus cognominabatur. Pythagoras videns Qvendam è discipulis attentiorem curando corpori, id???; agere vt obesus esset, ac nitida cute: Hic, inquit, non desinit sibi carcerem molestiorem struere. Sensit, hominem esse animum, corpori seu carceri inclusum: quod quò reddas habitius, hoc magis grauatur animi vis. Erasmus lib. 8. Apophth. Gordij regem creare solebant Evm, qui esset inter ipsos quàm maximè corpulentus. Erasmus in Adagijs. Leo Byzantius, auditor Platonis, & sophista nobilis, cu̅ praepinguis esset, procedens in concionem, ab omnibus derisus est. Ad quos conuersus: Quid ridetis, ait, Athenienses, quòd vobis videar pinguis? Scitote mihi vxorem longè pinguissimam esse: tales???; ac tantos, cùm simus concordes, breuis admodum lectulus capit: discordes ne tota quidem domus. Philostratus. Caeterùm Athenaeus lib. 12. c. 28. hoc Pythoni Byzantio oratori tribuit. Polyevctvs Sphettius, quum longam haberet orationem de suscipiendo in Philippum bello, atque prae pinguitudine, prae???; aestu saepiùs aquam biberet, vrbanè Phocion: Dignam, inquit, rem, viri Athenienses, vt huic de gerendo bello credatur. Quantum enim illum in medio marte sua galea & thorace facturum existimatis, quem ipse loquendi labor in animae exhalandae discrimen impulerit? Plut. in Phocione. Nymphis Heracleotes libro Heracleae secundo, Dionysivs, inquit, filius Clearchi eius, qui primus in Heraclea patriae fuit tyrannus, ob multas delicias quotidianam???ue voracitatem, iusto corpulentior euasit, ita vt ob crassitudinem respirandi difficultate suffocatione???; premeretur. Quamobrem statuerunt medici, vt acus pertenues ac longae valde pararentur, quibus latera ventrem???; pungerent, vbi in profundiorem somnum incidisset. Donec igitur per adipem pingue̅ adigerentur, nihil sentiebat: ast vbi ad carnem viuam acus tangens accederet, tum expergiscebatur. Responsa dabatius poscentibus arcam corpori opponens, ita vt reliquae corporis partes absconderentur, sola facie exerta. Mortuus est, cùm annos quinquaginta & quinque vixisset, quorum triginta & tres imperauit, omnibus regibus, qui eum antecesserunt, & facilitate & humanitate praestantior. Athen. lib. 12. cap. 26. & Aelianus lib. 9. de Var. hist. Epaminondas Thebanorum dux, dicere solebat: Militum corpus exercitatum esse oportere non solùm athleticè, verùm etiam militariter. Vnde cùm obesum Militem vidisset in suo exercitu, expulit è castris, dicens, Quòd vix clypei tres quatuórve tegerent ipsius ventrem, per quem nunquam vidisset sua pudenda. Plut. in Graec. apoph. Anaximenes rhetor obeso aqualiculo erat onustus. Hunc adiens Diogenes, ita loquutus est: Impartire & nobis tenuibus ventrem: nam & ipse leuaberis onere, & nobis commodabis. Laërtius lib. 6. Ptolemaevs, qui septimus regnauit in Aegypto, Euergetes dictus, valde obesus fuit: veste talari manicas ad palmas vsque habente obesitatem tegebat: neq; vnquam pedestris incessit, nisi quando Scipioni Africano legato obuiam processit. Crassus etiam euasit filius eius Alexander, qui matrem suam vnà imperantem interfecit, multis in delicijs viuens, vt [279] neq; ambulare posset, nisi duobus fulcitus incederet. Athenaeus lib. 12. cap. 27. Agatharchides libro rerum Europicarum sextodecimo Magam scribit Cyrenes regem per annos quinquaginta bellum non sensisse, ac delicijs deditum obesum esse factu̅, ac ita praeter modum iuxta extremum aetatis, vt ob corporis desidiam ipsa crassitudine sit suffocatus, tum propter nutrimenti copia̅. Athen. lib. 12. c. 27. Praepinguem Qvendam obterens M. Caro: Quî tale corpus, inquit, vtile sit reip. in quo, quod inter gulam & inguina interest spacij, omne occupat venter? Plut. in Catone. Lvdovicvs Crassus, Gallorum rex, ex vasta corporis mole sumsit cognomentum. Sanctivs I. Hispanorum rex, ab habitu corporis cognome̅to Crassus, tantam saginae molem habuit, vt ferre vix posset, & ad eam leuandam nihil intentatum relinqueret. Cordubam profectus ad Abdemari regiam, qui Saracenis imperabat, inter experimenta medicorum, quorum magna turba apud Abdemarum erat, herbae cuiusdam vi ad maciem deductus est. Ritius lib. 2. Regum Hispaniae. Gvlielmvs Conquaestor Angliae rex obesus. Polydorus libro nono. Nicomacho Smyrnaeo corpus ad tantam increuit molem, vt loco moueri non posset. Ab Aesculapio tande̅ curatus. Caelius lib. 11. cap. 13. Antiq. Lect. ex Galeno, qui se Qvendam vidisse scribit, cuius lingua citra vllum omnino doloris sensum extra modum excreuerit. Talmudistae in Ioma, capite Expiationum dies, scribunt, quod Rabbi Eliazer & Rabbi Ismael habebant ventres ita grossos, quòd quando stabant pedes facie ad faciem, ita vt ventribus tangerentur, poterant duo boues transire inter eos, neminem tangendo. Matrona quaedam nobilis videns eos: An sunt isti vestri, inquit, qui dicuntur filij? Atqui impossibile est, cùm taem magnis ventribus vos potuisse generare. Cui ipfi responderunt: Noueris, quòd ventres vxorum nostrarum nostris sunt grossiores. At respectu corporum sunt nobis proportiones membrorum. Et alibi Rabbi Ioanna dicit: Quòd huius Rabbi Ismaël membrum cuidam sacco nouem modiorum in magnitudine comparabatur, membrum Rabbi Eliazer sacco octo modiorum. Michaël Neander in Erotematis linguae Sanctae. Quidam Histrio ob nimiam pinguedinem, teste Alberto Cranzio, eò quòd quotidie decem hominum cibos deuorare soleret, ne vtilium laboratorum escas quasi publicus depopulator consumeret, iussu Danorum regis est suspensus. Olaus lib. 15. cap. 15. Nobilis quidam ciuis regiae ciuitatis Holmensis in Suetia, è Diethmarsia oriundus, Clavs Boya, anno MDXX. cùm iussu regis Daniae Christierni II. in carcerem missus ob nimiam pinguedinem per carceris ostiu̅ intrudi non posset, indignatione satellitum, ad aliorum torturam festinantium, seorsum ad angulum est eiectus, & ita seruatus. Olaus lib. 15. cap. 14. Leo X. Pontifex, ita abdominosus euasit, vt etiamnum hodie Romae eius crassities locum habeat, in obesos adagio torqueri solita. Garimbertus lib. 6. de vitis Pontificum. Arlottvs plebanus Forentinus cùm abdominosus esset, & Florentiam petens, sub crepusculum obuiam factum rusticum interrogaret, Possétne per portas intrare? respondit ille, Currus foeno onustus posset, nedum tu. (Quo scommate Abbatem Septimi Florentinum itidem à rustico notatum Poggius in Facetijs scribit.) Cùm in exequijs cuiusdam Canonici Florentini, presbyteros loculu̅, propter inge̅s pondus subire detrectantes, co̅spexisset: ne sibi idem contingeret, quia obesior erat, octo presbyteris, qui loculum suu̅ suscepissent, legatum fecit moriens liberale. Quo lucro allecti, modò non inter se de subeun do loculo digladiarunt. Auctor Vitae. MACILENTI. Monogrammi à veteribus dicuntur homines macie praetenues, decolores, strigosi???, transl???ta à picturis met apbora, quae priusquam coloribus corporentur, lineis ad vmbram finguntur. Hinc est, quòd Epicurus monogrammos deos commentus est, teste Cic. lib. 2. de Nat. deorum, hoc est, non habentes corpus, sed quasi corpus. Caelius libro octauo, capite 19. Antiq. Lect. Cavsa Macilentiae. Vel Natura. Sannyrion comicus, à Stratide poëta Canabus vocabatur, teste Polluce. Est enim canabus lignum gracile, in quod pileum vitilibus aut centonibus intexitur. Gyraldus Dialogo 7. Hist. poët. Athen. lib. 12. c. 29. In hunc tortum fuisse adagium, [Greek words], id est, coriacium auxilium, cùm praeter pellem nihil haberet, Athenaeus lib. 12. indicat. Melitvs tragicus ab Aristophane in Gerytade ob maciem perstringitur. Similiter & Cinesias mimographus, qui Philyrini nomen apud Aristophanem obtinuit, quòd cortice philyrae circumcingeret se, ne à vento inflecteretur. Archestratvs vates, captus ab hostibus, & ad lancem appensus, inuentus est habere pondus vnius oboli. Aelian. li. 10. Var. hist. & Athen. lib. 12. c. 29. Panaretvs Arcesilai auditor, Ptolemaei Euergetae familiaris, tenuissimo erat corpore, sed natura salubri. Athen. ibid. Hipponactem poëta̅ non solùm paruo corpore fuisse scribit Metrodorus Scepsius lib. 2. de Aliptica, verum etiam tenui: at ita validum, vt vacuam lecythum per maximum spacium conijceret: cùm leuiora corpora non violentam habeant lationem, quia aërem disrumpere nequeunt. Ibidem. Philetam Coum elegiographum, aiunt macerrimo corpore fuisse, Alexandri Magni aetate. Ferunt eum ferreas plumbeásve habuisse soleas in calceis, ne à ventis prosterneretur vel abriperetur. Aelian. lib. 9. de Var. hist. & Athen. li. 12. c. 29. Athenaeus lib. Dipnosophist. 12. c. 20. & Aelian. libro 10. aiunt, Philippidem comoediarum scriptore̅ sic tenui fuisse corpore, vt etiam [Greek words] dixerint, pro macruisse. Refertur prouerbium ex Aristophonte, [Greek words]: id est, Intra triduum graciliorem illum reddam Philippide. Suidas hoc tribuit Philippidi vni illoru̅, qui rempublicam administrabant apud Athenienses. [Greek words]: id est, Gracilius Leotrephide ac Thaumantide. Leotrephides insigni macilentia corporis, comicorum salibus locum dedit, in quem Hermippi versus referuntur apud Athenaeum lib. 12. [Greek words]. Immolant nunc buculas Exiliores Leotrephide ac Thaumantide. Erasmus in Adagijs. M. Tvl. Cicero erat corpore gracili atque macilento, & propter stomachi infirmitatem modicum & exiguum cibi vix admodum serò capiebat. Plutarchus in Cicerone. Venusta Epigrammata in graciles scripta, pete ex 2. Epigr. Graecorum, [Greek words]. Franciscus Quaratensius mercator Florentinus morabatur Ianuae cum vxore & familia. Filii eius macilenti erant & graciles corpore, cùm Ianue̅sium filij habitiores essent & robustiores. Petiuit quidam ex eis ab Francisco, cur filij eius ita tenues essent & natura imbecilles, Ianuensium vero non ita? Tum ille: Causa est, inquit, in promtu: ego enim solus filios meos creo, vobis verò peregrè profectis ad filios procreandos multorum subsidia opitulantur. Poggius in Facetijs. Fames. Pylus ciuitas quaepiam Laconiae, quam obsessam Cleon expugnauit. Qvi superfuerant à caede, eos secum ab duxit Athenas, extenuatos, confectos, pallidos, deformi specie, ficuti consentaneum est accidisse, tum ob diutinam obsidionem, praesertim in insula deserta, quae rerum necessariarum copia̅ malignè suppeditabat, tum quòd post expugnatam vrbem complureis dies in vinculis habiti fuissent. Eras. in Adagijs. Studium. Apud Athenaeum lib. 13. Antiphanes Philosophos macilentos notans, [Greek words]. id est, Cum sophistis per Iouem macilentis, impastis, pelliceis. Tales erant olim philosophi, & hodie sunt, qui vultu tristes vendunt sanctimonias. Erasmus in Adagijs. Chaerephon tragoediographus (qui res Heraclidarum prosecutus est) nocturnis lucubrationibus sese adeò extenuauit, vt per iocum [Greek words], Noctua diceretur. Hinc etiam natum prouerbium, Nihil differs à Chaerephonte. Athenaeus lib. 12. cap. 29. Certamina macilentiae. Certamen gracilitatis inter Hermonem, Demadem & Sosipatrvm describit Nicarchus in 2. Epigr. [Greek words]: [Greek words]. MONSTRA. De his vile magnum Opus Prodigitorum Conradi Lycosthenis, & Iulij Obsequentis Ostenta, ab eodem integritati suae restituta. Apollonius Venerem cum Baccho congressam scribit. At cùm is ad Indicam expeditionem exiuisset, ex Adonide Priapum concepit. Dionysio reuertenti obuiam cum corona processit, illum???ue coronans sequi quidem noluit, quia puderet, quòd nupsisset: at in Lampsacum recedens, ibi parere decreuit. Tu̅ Iuno capta zelotypia, simulans se opem ferre, manu venefica vterum attigit, fecit???; vt pueru̅ deformem, & prae caeteris incredibilem membri pude̅di magnitudinem habente̅ páreret, quem Priapvm nominauit, & in Lampsaco reliquit. Is cùm adoleuisset, pergratus???; foret Lampsacenis mulieribus, Lampsacenoru̅ decreto ex agro Lampsaceno exulauit. Cùm La̅psacenos grauissimus pudendoru̅ morbus inuasisset, Dodonaeum oraculu̅ adeuntes percunctati sunt, an vllum esset eius morbi remediu̅? His responsum est, morbum non priùs cessaturu̅, quàm Priapum in patriam reuocassent. Id cùm fecissent, templa & sacrificia illi statueru̅t, Priapum???; hortorum deum esse decreuerunt. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 15. Gorgones natae ex ijsdem parentibus, quibus Medusa, qua̅ Perseus interfecit, è Phorco & ceto marino. Harum quaedam quia canae natae, Graeae vocatae (de quibus Hesiodus in Theogonia) aliàs à patre Phorcides, habitarunt in Scythia, vnúmque oculum & vnum dentem communem habuerunt, quo vterentur, vbi domo exirent: quod videtur signifi casse Aeschylus in Prometheo. Lamias has Latini appellarunt. Scripsit tamen Duris lib. 8. rerum Libycarum, Lamiam vna̅ tantùm fuisse sorma praestantissima: quam cùm Iupiter co̅pressisset, fecit Iuno vt interirent, quae ex ea nascerentur. Illa ob dolore̅ deformis facta, ob suorum filiorum desiderium, aliorum???; inuidiam, in cunis infantes vorare solebat: dicta Lamia à gutturis amplitudine. Pausanias tamen in Phocicis Lamiam scribit nupsisse Neptuno, & primam omnium mulieru̅ fuisse vaticinatam, Sibyllam dictam ab Aphris. Atheniensis Apollodorus lib. 2. diuersis nominibus appellauit, Pemphrado. Erito, Dino. Melantes in libro de Mysterijs Iaeno addidit ijs, quae numerantur ab Aeschylo Hesiodo. His oculu̅ & dentem communem rapuit Perseus, cùm ad caedendam Medusam proficisceretur, vt ait Simonides in Perseo, quos tandiu retinuit, qua̅diu illae Nymphas, quae alatos calceos haberent, indicassent. Porrò Graearum Gorgonu̅ tres sorores, teste Apollodoro lib. 2. capita spiris anguium obsita habentes, dentes aprorum, manus aereas, alas???ue aureas, in extremis Iberiae partibus ad occidentem ab Hesperidibus haud procul distantes habitarunt. Nymphodorus lib. 3. Historiarum, & Theopo???pus lib. 17. Gorgonas capita draconum squamosorum, dentes???; aprorum habuisse, scribu̅t, oculum singulas, manus ferre as, alas???; quibus volarent. Zonae loco geminae viperae inter se connexae. Omnes illos in lapides co̅uertebant, à quibus aspicerentur, Aeschylo teste. Cùm Perseus Medusam obtruncasset, illum deglutire cupientes, co̅uolarunt. At quia cerni Perseus ob galeam Plutonis non poterat, ab instituto itinere recesserunt. Natalis Comes Mythologiae lib. 7. cap. 12. Meles Sardiu̅ rex ex pellice Leonem sustulit. Herod. lib. 1. Non est ab Dione praetermissum, inter munera Augusto missa ab Indis, fuisse triges Romae tunc visas primò: & Adolescentvlvm sine humeris, qui tame̅ pedibus manuum functionem obiret: namq; arcum intendebat, sagittas etiam excutiens: quin & tubas, inquit, inflabat, [Greek words]. Caelius lib. 4. cap. 12. Antiq. Lect. Arabiae vrbs est Sauna, in ea inuentus est Hippocentavrvs in monte admodum excelso, qui lethaliabundat veneno: cui veneno ide̅ est cum vrbe nomen omniu̅ pestiferorum acutissimum atq; efficacissmum. Hippocentauru̅ rex cùm cepisset viuum, cum donis ad Caesarem alijs in Aegyptum misit. Vescebatur carnibus, sed aëris mutati impatiens, mortuus est. Eum conditum praefectus Aegyti Romam misit: primum???ue in palatio est monstratus. Eacies quàm humana fuit truculentior: manus & earum digiti pilis intecti, latera ventri & prioribus pedibus contigua, vngulae equinae solidae, iuba subfulua, quanquam condimenta eam ferè cutis in morem nigram fecissent: magnitudo non quanta pingitur: non tamen exigua. Phlegon Trallianus de Mirabilibus & longaeuis. Imperante Constantio legimus, editum Infantem ore gemino, dentibus binis & barba, oculis quatuor, auriculis duabus quidem, sed breuissimis. Qui partus (inquit Marcellinus) Rempub. in statum reclinaturam deformem, planè portendebat. Caelius lib. 24. cap. 3. A. L. Ante annos aliquot, nostra certè memoria (inquit D. Aug. lib. 16. de Ciuit. Dei, cap. 8.) in Oriente duplex Homo natus superioribus membris, inferioribus simplex. Nam duo era̅t capita, duo pectora, quatuor manus, venter antem vnus, & pedes duo, sicut vnihomini: & tam diu vixit, vt multos ad eum videndum fama contraheret. Apud Hipponem natus est homo quasi lunatas habens pla̅tas, & in eis binos tantummodò digitos, similes & manus. Aug. lib. 16. de. Ciuit. Dei, cap. 8. Tradit Synesius se Feminam in Africa vidisse quasi for micam arte infecta̅, vt spectantibus voluptate̅ praeberet. Ioannes Bodinus Methodi histor. cap. 5. Quo loco ex obstetricum cura & vestium forma corporis figuram immutari posse ostendit. Monstrum medio, intimo???; ouo compertu̅ est, &c. Vide f. 331. Imperantibus Constantino Leonis Philosophi Imp. F. & Romano Lacapeno, ex Armenia allatum est monstrum Consta̅tinopolim, Pveri masculi concreti, vterini, ij???ue, vt infelix omen, vrbe sunt eiecti, redierunt sub Constantino: & cùm alter mortuus esset, peritiores medici cadauer à viuo resecuerunt, parum tamen diu alter superuixit. Cedrenus. Natus est Martini IV. pontificatu ex illustri femina pontificis pernecessaria, Pver villosus, & in speciem vrsi vnguiculis armatus. Quo monstrifico partu permotus pontifex, omnes vrsorum imagines, quae fortè in eius domo fuerunt, iussit deleri: manifesto argumento receptae ab eo persuasionis, quales in conceptu hauriantur species, tales in partu saepiùs repraesentari. Sabell. lib. 7. Enn. 9. Apud Svbalpinos in Quiero, &c. Vide fol. 305. CORPORIS NOTA INSIGNIS Effigies quaedam. In Selevci foemore ancora efficta visebatur, cuius imago posteris familiae natiua apparuit. Sicut Thebis habere lanceam genitiuis notis Spartorvm nomini & familiae datum erat. Inter quos fertur in brachio Dacorvm notam originis quarto quoq; partu regenerari. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 19. Ex Pythonis Nisibensis, quem fama erat cognatione Spartos attingere, liberis ille, qui aetate Plutarchi decessit, figuram edidit in corpore lanceae: tanto interuallo extulit se & emicuit sicut ex profundo affinitas gentilitia. Perinde frequenter mores & motus animi recondunt & supprimunt primae soboles, pòst verò & per alias germinat & refert vitiorum vel virtutum natura exemplar. Plut. de tarda Dei vindicta. Avgvstvs Caesar corpore traditur maculoso, dispersis per pectus atque aluum genitiuis notis, in modum & ordinem ac numerum stellarum coelestis Vrsae: sed & callis quibusdam ex prurigme corporis, assiduo???; & vehementi strigilis vsu, plurifariam contractis, ad impetiginis formam. Suetonius. Georgivs Castriotus, Scanderbechus, Epiri princeps, militari fortitudine antiquis Impp. co̅parandus, gladij effigie̅ in dextro brachio in natiuitate habuit. Pontanus l. 2. belli Neap. MACVLAE. Nero Caesar corpore maculoso fuit atq; foedo. Suet. COLOR Albus. Cùm inssu Agesilai captiui Asiani detractis vestibus sub corona venirent, auctionem fecerunt praedae, qui ei rei erant praepositi: cum???ue vestes quidem complures licerentur, corpora verò ex vita vmbratili candida & mollia deriderent, vt inutilia & vilia, assistens Agesilaus: Hi sunt, infit, quibuscum dimicatis: illae, propter quas dimicatis. Plutarchus in Apophthegmatibus. Flauus Scytharvm gens fului coloris est propter frigus ingens. Nam cùm solem minimè ardentem habeant, à frigore albedo illorum exuritur, & fit filua. Hip. de Aëre aquis locis. Niger. Elide Mvlierem ab Aethiope adultero impraegnatam, filia̅ pèperisse albam, tradit Arist. atque ex hac natum Aethiopem, Antigonus in Mirab. narrat. Chaerephontem Socratis familiarem, quia nigricantis erat coloris, interfuso pallore, nycterida cognominatum, àiunt, hoc est, vespertilionem: atque item pyxinon, id est, buxeum. Hic est Chaerephon, cui respondisse Pythiam ferunt: [Greek words]: id est, Sapiens quidem Sophocles, sapientior verò Euripides, at omnium sapientissimus Socrates. Caelius lib. 13. cap. 1. Antiq. Lect. Ruber. Diodorus lib. 2. Cùm Typhon, qui Osiridem fratrem interemit, ruffus esset, vt melius placaretur Ositis magnus deus, [281] institutum boues ruffos, homines etiam ruffos ad eius sepulcrum immolari. Hac de causa cùm pauci ruffi Aegyptij reperirentur, externi complures, materia fabulandi Graecis fuit data, Busiridem hospites necasse. Sed ea crudelitate Osiridis sepulcrum notatum est. Lud. Viues libro 18. de Ciuit. Dei. cap. 21. CONFORMATIO vitiosa. Filii insigniti Plauto, qui ex ventre matris notam accepêre, vari, valgi, campernes, peti, bronci. Odor Svavis. Svaveolentia totius Corporis. Isis regis Aegyptiorum Alcandri nutrix facta, dum Osiridis à Typhone caesi cadauer persequitur, Ancillis reginae Astartes mirificam fragrantiam aspirauit. Plut. de Iside. Alexandri Magni odorem ex cute gratissimum afflasse, os eius totum???ue corpus reddidisse fragrantiam, quam interiores tunicae retinebant, in commentarijs Aristoxeni legimus. In causa fuit fortassis feruidum & igneum corporis eius temperamentum. Gignitur enim odoris suauitas, vt Theophrasti est opinio, concoctis à calore humoribus. Vnde aridi & feruidi tractus plurima & optima aromata edunt. Exhaurit enim sol humorem in summis corporibus existe̅tem, vt putredinis materiam. Alexandrum autem calor corporis vinosum reddidit & iracundum. Plut. in Alex. & lib. 1. Con. quaest. 6. Odor Foetidvs. Graveolentia totiùs Corporis. Ivdaei olidi vulgò creduntur esse, & virulentum ex se odorem emittere. Siue id ex mala victus ratione accidat, siue ex eo quòd cùm mensarij ferè sint, nulla???; exercitatione vtantur, alimentum probè non co̅coquunt: vnde foetidae fuligines per corpus vniuersum expellantur. Fr. Philelphus in Epistolis suis. Alludit huc fortassis & Martia lis, quando inquit: - & ieiunia Sabbatariorum. Causam referunt in id, quòd ieiuni malè olentem habent anhelitum. Ozolae Locri indigenae fuisse narrantur. Cum???; vestem te xere nondum didicissent, velarunt corpora ad frigus propulsandum ferarum recentibus corijs, pilo extrorsum conuerso, quo vestitus plus decoris haberet. Itaq; cùm consimilem tergoribus odorem membra redolerent, à virulento illo odore nomen obtinuerunt, [Greek words]. Pausanias in Phocicis. Myrsilus verò Lesbius, Ozolas ait gentile cognomen adeptos à foetore suae regionis, maximè montis, qui Taphius appellatur, vnde in mare defluat quasi riuus puriss. eo in monte sepultum fuisse Nessum centaurum, ab Hercule interfectum. Antigonus de Mir. nar. Alij ob Pythonem draconem mari eiectu̅, qui illic computruerit. Alij ob regionem, magnam vim anthemi ferentem. Plut. in quaest. Graecis. Lemnias mulieres foetorem co̅traxisse aiunt. cùm ad eas Medea cum Iasone veniens, venenis regionem infecisset ac maximè eo te̅pore, quo Medea ibi fuit, ita eas oluisse, vt viri earum abstinerent congressu. Antigonus de Mir. nar. Alij aliter. Nempe cùm Lemniae mulieres Veneris sacrificia spreuissent, dea irritata tantum foetore̅ illis immisit, vt à suis maritis contemnerentur. Zelotypia inde mota, viros, captiuorum opera, vnanimi consilio omnes per noctem trucidarunt. Natalis Comes Mythol. lib. 4. cap. 13. Catullus Rvfvm omnibus mulieribus inuisum ob graueolentiam insectatur: Laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur Valle sub alarum trux habitare caper. Hunc metuunt omnes, neq; mirum: nam mala valde est Bestia, nec qui cum bella puella cubet. Quare aut crudelem nasorum interfice pestem, Aut admirari desine cur fugiant. In Telesillam hircum olentem Lucianus in 2. Graecorum Epigram, [Greek words]: [Greek words]. Ibidem in Demostratidem quandam: [Greek words]. In Gelliam, Martialis Epigrammatum lib. 3. Quòd quacunq; venis Cosmum migrare putamus, Et fluere excusso cinnama fusa vitro: Nolo peregrinis placeas tibi Gellia nugis: Nam puto posse meum sic bene olere canem. In Coracinvm, idem Epigram. lib. 6. Quòd semper casia???;, cinnamo???;, Et nido niger alitis superbae Fragras plumbea Niceroniana, Rides nos, Coracine, nil olentes. Malo, quàm bene olere, nil olere. De Thaide, idem Epigram. lib. 6. Tam malè Thais olet, quàm non fullonis auari Testa vetus, media sed modò fracta via: Non ab amore recens hircus, non ore leonis, Non detracta cani transtiberina cutis: Pullus abortiuo nec cùm putrescit in ouo, Amphora corrupto nec vitiata garo. Virus at hoc alio fallax permutat odore, Deposita quoties balnea veste petit: Psilothro niter, aut acida latet oblita creta: Aut tegitur pingui ter???; quater???; faba. Cùm bene se tutam per fraudes mille putauit, Omnia cùm fecit, Thaida Thais olet. De Philaeni idem Epigram. lib. 9. Tinctis murice vestibus quòd omni Et nocte vtitur, & die Philaenis, Non est ambitiosa, nec superba, Delectatur odore, non colore. Medicvs quidam Asianus hireum sub alis tam putidum alebat, vt vir nullus elegantior eius accessum ferre posset, nisi odoratis quibusdam inspersionibus virorem hunc priùs mitigasset. Gal. lib. 6. Epidem. com. 4. aphor. 9. FORMA HOMINIS MVTATA. Metamorphosis, seu transformatio humanae formae in quamuis aliam inferiorem, si Vitae humanae per functiones humanas sese exerentis ablationem spectes, ad locu̅ Mortis pertinet. Sin verò simplie̅ formae mutatione̅ perpendas, quam vel propria voluntate vel magica libidine mutat, huius erit loci. Inter Magica miracula titulus quo??? recensetur, Formae mutatio, fol. 1524. Nempe quòd illic Efficientis, hîc Patientis habetur ratio. IN SAXA. Cùm Apollo & Diana Niobes filios interemissent, Iupiter omnes Homines in lapides per nouem dies conuertit, ac decimo die priori formae restituens permisit vt illi sepelirentur. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 13. IN BRVTA. Nabvcodonosor rex potentiss. superiore parte boui, inferiore leoni similis factus est: illa propter intemperantia̅ voluptatum, hac propter iracundiam & tyrannidem. Cedrenus. Euanthes inter auctores Graeciae celebris, radit Arcadas scribere, ex gente Antaei cuiusdam sorte familiae lectu̅ ad stagnum quodda̅ regionis eius duci, vestitu???; in quercu suspenso tranare, atq; abire in deserta, transfigurari???; in lupu̅, & cu̅ caeteris eiusdem generis congregari per annos noue̅. Quo in tempore si homine se abstinuerit, reuerti ad idem stagnum: & cùm tranauerit, affigie̅ recipere, ac pristinum habitu̅, addito noue̅ annoru̅ senio. Id quoq; Fabius, eandem recipere veste̅. Mirum est, quò procedat Graeca credulitas. Nullu̅ tam impudens mendaciu̅ est, vt teste careat. Itaq; Agriopas, qui Olympionicas scripsit, narrat Demaenetvm Parrhasium in sacrificio, quod Arcades Ioui Lycaeo humana etiam tum hostia faciebant, immolati pueri exta degustasse, & in lupum co̅uertisse: eundem decimo anno restitutum athleticae, certasse in pugilatu, victorem???; Olympia reuersum. Pin. lib. 8. cap. 22. & Aug. lib. 18. de Ciuit. Dei, c. 16. ex Varrone. Nevri Scythiae populi, fontium Borysthenis accolae, feruntur quotannis semel finguli ad aliquot dies effici lupi, & rursus in pristinum habitum redire. Herod. lib. 4. Bonfinius lib. 1. Dec. 1. Neruos vocat. Vincentius lib. 18. Hist. scribit Pvdicam feminam, in quam amore vesano exarserat Aegyptius quidam, à malefico in equam versam, & à D. Macario Aegyptio eremita restitutam. Refert Vincentius in Spec. natur. li. 3. c. 109. & Gulielmus Malmesburiensis monachus, in sua historia, tempore Petri Damiani fuisse duas vetulas in via publica, qua Romam itur, quales August. lib. 18. de Ciuit. Dei, c. 18. appellat stabularias, id est, transeuntes ad hospitia pro mercede suscipientes (nam stabulum propriè hospitium venale, & publicum dicitur) quae in vno commorantes tugurio, vna quoq; arte malefica imbutae, hospitem quandoq; solu̅ adueniente̅, in equum vel suem vel asinum mutabant, & certo precio mercatoribus diuendebant. Quodam die Ivvenem histrionicis gesticulationibus victum exige̅tem, hospitio exceperunt, & in asinu̅ verterunt, multùm co lucrifacientes, qui gestuum miraculo distineret transeuntes: nam ad anus mandatum nutum???ue quocunque modo moueatur: non enim illi intellectus perierat, sed loque Ia. Ingentem inde quaestum fecerant vetulae. Quo cogni [282] to, vicinus carè asinum redemit. Cautio tamen haec à mulierculis adhibita est, vt custo diretur ne in aquam descenderet. Seruatus diu ab aqua, & tandem incautiorem nactus custodem, in lacum proximam se coniecit: ibi se aliquandiu volutans, propriae restituitur formae. Cu̅???; ab eodem obuius sciscitaretur eius custos, num asinum vidisset? ille se esse respondit. Famulus ad herum retulit: herus ad Leone̅ Pp. sanstissimum. Conuictae anus idem fatentur. Dubitantem Papam confirmauit Petrus Damianus. vir eruditiss. prolato exemplo de Simone mago, qui suam Faustiniano imaginem impresserat. Quidam nomine Praestantius, inquit D. Augustinus loco paulo antè citato, Patri suo contigisse indicabat, vt venenum illud per caseu̅ in domo sua à stabularijs illis mulierculis exhibitum sumeret, & iaceret in lecto suo quasi dormie̅s, qui tamen nullo modo poterat excitari. Post aliquot autem dies eu̅ velut euigilasse dicebat, & quasi somnia enarrasse quae passus esset, caballum se scilicet factum, annonam inter alia iumenta baiulasse militibus, quae dicitur retica, quoniam ad retia deportatur. Quod ita vt narrauit, factum fuisse, compertum est: quae tamen ei sua somnia videbantur. Lvcianvs in Thessatiam profectus, vt magicas artes disceret, in hospitium fortè diuertit, vbi mulier se vnguento illinens, in coruum mutabatur. Lucianus eodem linimento se volens inungere, in aliud errore incidit, quo vnctus vertitur in asinum. Inductus autem in theatrum varijs co̅spersum herbis, ex ancillae institutione per rosarum esum restituitur. Id opus sic Latinum fecit Apuleius, vt ad verbum expresserit pleraq: omnia, additis plurimis, quò iucundior esset lectio ijs, qui Milesijs fabulis delectantur, & condiuit sua illa partim antiquaria, partim nimis audaciter nouata dictione, rem alioqui futuram subinsulsam, atq; subfatua̅. Lud. Viues in lib. 18. Aug. de Ciuit. Dei, cap. 18. CORPORIS TOTIVS PILI. HIRSVTIES. Notum est illud Ouidij de Viris: Barba viro, hirtae???; decent in corpore setae. C. Caligvla fuit capillo raro, ac circa verticem nullo, hirsutus caetera. Quare transeunte eo, prospicere ex superiore parte, aut omnino, quacunque de causa, capram nominare, criminosum & exitiale habebatur. Suetonius in Caligula. SEXVS. Distinctvs, seu Mvtatvs. De mutatione puellarum feminaru̅ in masculos legimus apud Hippocratem lib. 6. Epidem. sect. 8. Plinium lib. 7. c. 4. Gell. lib. 9. c. 4. & Amatum Lusitanum Cent. 2. curatione 39. Extat de ijsdem Ausonij epigramma. Hesiodus, Dicaearchus, Clitarchus, Callimachus, alij???; no̅nulli narrant, Tiresiam Eumaris F. in Arcadia, cùm esset mas, in monte Cyllene, serpentum, quos coire videbat, alterum vulnerasse: illico???ue mutato sexu, in feminam mutatu̅ esse, ac cum viro concubuisse. Monitum autem oraculo Apollinis, vt cùm coëuntes serpentes iterum deprehendisset, alterum itidem sauciaret, ita enim in pristinum sexum rediturum, obseruata opportunitate, consilium dei fuisse executum, ita???; recuperasse pristinam naturam. Porrò Ioue cum Iunone altercante, illo???ue contendente, plus voluptatis è re venerea feminas percipere quàm viros, Iunone contrarium asserente: placuisse, vt accitus ea de re pronunciaret Tiresias, vtpote vtrunque sexum expertus. Hunc interrogatum respondisse: decem in partes voluptate ista diuisa, vnam viro, nouem mulieri obtingere. Iunonem iratam, eum oculis confossis excaecasse. Iouem ei vaticinandi artem dono dedisse, & vitam VII. seculorum. Phlegon de Mirab. Iidem perhibent, apud Lapithas Elato regi filiam fuisse, nomine Caenidem: cum hac Neptunum congressum, promisisse, facturum se ei quodcunque vellet: ipsam petijsse, vt ab eo in virum mutaretur, fieret???; inuulnerabilis: praestitisse id Neptunum, nomen???; viro Caeneus factum. Phlegon, & Ouidius lib. 11. Metamorph. Filia Eurytij Spartonis Galatea, Phaesti nupsit Lampro Pandionis F. viro natalibus non obscuris, sed inopi. Is cùm vxor grauida esset, voto masculam sibi prole̅ expetens, edixit mulieri, si filiam peperisset, vti ne eam tolleret: simul ad oues pascendas digressus: Galatea filia̅ partu edidit, & miserta infantis, solitudinem???; familiae reputans, insomnijs adstipulantibus, & ariolis pro filio eam educare iubentibus, Lamprum decepit, filium se enixam professa: puellam???; nomine Levcippi donatam, tanquam filius esset, enutriuit. Cùm adoleuisset puella, & ineffabili esset pulcritudine, metuens sibi à marito Galate, cu̅ res diutiu̅s tegi non posset, in fanum Latonae confugit: multis???; à dea precib. contendit, si filia in mare̅ mutati posset. Hypermestra vendita pro muliere inuenit precium: cùm autem in virum esset mutata alimenta Aethoni patri attulit. Cretensis quoq; Siproeta mutatus est, cu̅ inter venandum lauantem vidisset Mineruam. Latona co̅tinenter lamentantem & deprecantem miserata est Galateam, puellam???; in puerum mutauit. Huius mutationis etiamnu̅ Phaestij meminerunt, Latonae???ue Phytiae sacrifrcant, quòd virilia puellae creauerit, festum???; Ecdysia appellant, quòd peplum puella exuerit. Ant. Liberalis ex Nicandri lib. 2. Alteratorum. Antiochiae, quae est ad Maeandrum sita, homo mixto sexu, que̅ androgynum appellant, fuit, praesidente Athenis Antipatro: Romae M. Vinitio, & T. Statilio Tauro, cui Corbilij cognomentu̅ fuit, Coss. Etenim Virgo quaeda̅ pare̅tibus nata illustribus, cùm annoru̅ esset XIII. multis procis petita ob pulcritudine̅, postquam de parentu̅ sententia desponsata est, nuptiaru̅ die appetente domo progressura, subitò dolore veheme̅tissimo correpta exclamauit. Domestici ea̅ reductam in aedes, ita curauerunt, vt quae dolorib. ventris & co̅uersionib. intestinoru̅ laboraret. Verùm dolore per triduum continuu̅ per manente. cùm omnes eius vrbis medici nullam affectus causam inuenirent: quarta die sub aurorum intendentibus se acriùs doloribus, puella???ue magno cum eiulatu exclamante, subitò virilia prodierunt, ac è virgine vir est factus. Qui aliquanto pòst Romam fuit ad Claudium Caesarem adductus: atq; hic, prodigij istius causa, in Capitolio Ioui Auerrunco aram posuit. Alius fuit androgynus Meuaniae, quae est vrbs Italiae, in diuersorio Agrippinae Augustae, praeside Athenis Dionysiodoro, Romae D. Iunio Syllano Torquato, & Q. Asterio Anton. Coss. Nam virgo quaedam Smyrnae nata, Philotis nomine, cùm matura viro nuptum tradita esset à parentibus, masculino enato membro in virum abijt. Eodem???; tempore Epidauri alias fuit androgynus, natus inopibus parentibus, cui nomen prius erat Symphervsa: in virum autem mutatus, Sympheron cepit vocari, vitam???; colendis hortis triuit. Quin & Laodiceae, quae est in Syria, mulier Aeteta nomine, etiamnum cum marito degens, è femina vir extitit, cui nomen Aetetus: praeside Athenis Macrino: Romae consulatum gere̅tibus L. Lamia, & Aeliano Vetere. Hunc ipse quoque Phlegon Trallianus Adriani libertus lib. de Mitab. & longaeuis se vidisse scribit. Inuenimus in annalibus, P. Licinio Crasso, C. Cassio Longino Coss. Cassini Pvervm factum ex virgine sub patentibus, iussu???ue aruspicum deportatum in insulam desertam. Licinius Mutianus prodidit visum à se Argis Arescontem, cui nomen Arescusae fuisset, nupsisse etiam, mox barbam & virilitatem prouenisse, vxorem???; duxisse. Eiusdem sortis & Smyrnae puerum à se visum. Plinius se in Africa vidisse narrat mutatum in marem nuptiarum die, L. Cossicivm ciuem Tisdritanum. Plin. lib. 7. c. 4. Liuius secundi belli Punici te̅pore tradit, Q. Fabio Maximo & M. Claudio Marcello Coss. Virvm ex muliere Spoleti factu̅. Hippoc. autem scribit lib. 6. Epidem. part. 8. aphor. 45. Phaetvsae cuipiam Pythei vxori corpus virile & in vniuersum hirsutum & pilosum fuisse redditum, barbam???; eam emisisse, vocem item asperam fuisse effectam. Quod ipsum etiam Namysiae Gorgippi vxori in Thaso euenisse, subiungit. Neapoli regnante Ferdinando I. cùm Ludouicus Guarna, Salernitanus ciuis, quinq; filias suscepisset, quarum natu maioribus duabus alteri Franciscae, Carolae alteri erat nomen: posteaquam ad quintumdecimum annum peruenerunt, ambabus genitalia membra in mariu̅ morem erupêre: mutato???; habitu pro marib. habiti sunt, Franciscus & Carolus nu̅cupati. Item Ebuli sub eodem rege, Pveellae, quae iam quatuor annos viro promissa sponsae habuerat nomen, qua nocte primùm viro tradita cum eo cubuit, fiue ex confricatione, siue ob aliam causam, quae ignota sit, effractis membranis, quae vt mulier videretur efficiebant, virilia membra prodierunt: domum???ue reuersa, in iudicio dotem repetiuit, in virorum numero postea habita. Fulg. lib. 1. c. 6. In oppido Esguerra, noue̅ leucis à Conybrica, nobili apud Lusitanos ciuitate, puella quaedam genere nobilis erat, cui nomen (si rectè memini) Maria Pacheca erat: quae cùm ad aetatem peruenisset, inqua mulieres primùm menstrua emittere solent, vice mensium priapum vsque ad id tempus intus latitantem extrà eiecit. Et sic ex femina factus est masculus: & virili toga indutus, ac sacra aqua respersus, Manuel fuit vocatus. Qui ad Indos perueniens, & diues ac clarus factus, postea ad suos redijt, & vxorem duxit. Sed an liberos genuerit, non satis compertum habeo. Conscij tamen sumus, imberbem hunc semper ma̅sisse, inquit Amatus Lusitanus Consult. med. centuria 2. curat. 39. Confvsvs. Androgyni, Hermaphroditi. Anno fal. 1461. in vrbe Lythquho Scotiae Androgyna he [283] rilem siliam, in eodem lecto cuba̅tem, grauidam fecit. A'matronis simplicem puellam sic deceptam esse indignantibus accusata, viua tumulata est. H. Boëthius lib. 8. Vocant androgynas [Greek words], &c. Vide fol. 331. AETAS. Mvtata. Fuerunt qui dixerunt, Iasonem senescentem ab ipsa Medea coctum iuuentuti fuisse restitutum, vt scripsit Pherecydes, & Simonides poëta, & Lycophron. Quòd Aeson praeterea Iasonis pater fuit à Medea coctus, & iuuentuti restitutus, scripsit is poëta, qui Reditus composuit. Aeschylus in Bacchi nutricibus, nutrices ipsas Bacchi vnà cum illis coctas fuisse inquit, & ita ab eodem iuuentuti restitutas. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 8. Propagata. Nicander in Theriacis, tradit: Homines, ad quos igne̅ Prometheus detulerat, furtum Ioui indicasse: Eius???; rei praemium perpetuam iuuentute̅ à Ioue impetrasse. Natal. Comes Myth. lib. 4. cap. 6. FORMAE PRAESTANTIA, DIGNITAS. FORMOSI, PVLCRI. Pulcritudinem hîc consideramus non modò absolutam, sed & conuenientem eius, qui ea praeditus est, aetati, vitae, conditioni. Illa simpliciter Formae elegantia dici potest: haec verò Formae dignitas, à qua vel primo aspectu quis regno, imperio, sacerdotio dignus iudicatur. Acqvisitio Formae. Publica, Popularis ex ipsoloco. Hesiodus lib. 3. Melampodiae, Chalcidem in Evboe Apulcras mulieres habentem nominat: nam formosae ibi mulieres nascuntur, velut testatur Theophrastus. Athen. lib. 13. cap. 32. Hypaepenas mulieres fuisse pulcerrimas, traditur. Est verò vrbs Hypaepa, quae à Thmolo descendentibus occurrit, ad Caystri campestria, nomine imposito, quia sit sub montae, qui Aepos nuncupetur, sita ac dicata Veneri. Caelius lib. 14. cap. 1. Antiq. Lect. Apud Tenedum, Troianis adiacentem insulam, esse omnium quotquot sint Mvlieres speciosissimas, in Asiae periplo scribit Nymphodorus. Calius lib. 24. cap. 9. Senenses foeminae inter Italicas praecellentis formae, & elegantis ingenij singulare decus, constanti omnium ferè fama obtinent. Sab. supplem. lib. 20. ex Iouio. Priuata. Phaonem omnibus hominibus elegantia formae praestantem, Venus in lactucis abscondit. Alij dicunt eum portitorem fuisse, & Venerem traijcere volentem, nescientem quaenam esset, libenter prompte???; recepisse. Ei alabastrum cum vnguento dea donauit, quo vnctus omnium hominum speciosissimus euasit: atq; eius amore Mitylenenses foeminae captae sunt, praesertim Sappho poëtria, Scamandronymi filia. Deprehensus in stupro, perijt. Aelianus lib. 12. Vxor Ageti Lacedaemonij, Alcidis F. quam postea duxit rex Ariston, speciosissima fuit, ex turpissima talis facta. Siquidem eam claris ortam parentibus nutrix infantem adhuc singulis diebus baiulabat ad Helenae templum, quod est in Therapne, supra fanum Phoebi: & stans ante simulacrum, deam precabatur, vt alumnam deformitate liberaret. Cui aliquando exeunti de templo, mulier quaedam apparuisse fertur, atque interrogasse illam, quidnam in vlnis gestaret? Et cùm nutrix se infantem gestare respondisset, iussit sibi ostendi. Cum???; negaret nutrix se id facturam, quod infantem parentes sui vetuissent ostendi cuipiam, institit prorsus vt sibi ostenderetur. Nutrice puellam ostendente, demulsit illa caput puellae, & dixit, futuram eam omnium Spartanorum formosissimam. Ab eo igitur cùm ea pristina species decidisset, posteaquam ad nubilem peruenit aetatem, eam duxit vxorem Agetus: Ariston verò astu Agetum persuasit, vt eam sibi concederet. Herodot. lib. 6. & Pausanias in Lacon. Possessio. Pvlcri Qvi. Pvta Philosophi. Pythagoras philosophus tam formosus, vt illum discipuli opinarentur Apollinem esse, qui ex Hyperboreis venisset. Cùm nudatus aliquando esset, femur eius aureum apparuisse, fama est. Laërtius. Demetrivs Phaleraeus, philosophus, ob formam [Greek words] & [Greek words] à meretrice quadam appellatus fuit, vt testis est Didymus in Symposiacis, referente Laërtio lib. 5. Nicolavs Damascenus, vir doctissimus, procero admodum & formoso corpore, ingenio etiam mansueto & iucundo, adeò vt Augustus Imp. eo maximè delectaretur: & ab eius nomine palmarum balanos pulcerrimos & maximos, Nicolaos dici praeciperet, quibus maximè delectabatur. Suidas, & Gyraldus Dialogo 8. Hist. poët. Syrianvs Magnus philosophus, corpore optimè constituto, procero, supra modum formoso. Suidas in Ammoniano. Poëtae. Tamyras poëta & musicus, cùm pulcritudine omnes praecelleret, ab initio mares dilexit: deinde praeter suam consuetudinem Musas amauit, ac cum eis cantu certauit. A'quibus de mùm victus, luminibus & lyra priuatus est. Hinc Prouerbium, [Greek words]. Volat. lib. 20. Anthrop. Ferunt Tibvllvm, poëtam elegiographum, corporis forma admodum praestanti fuisse. Vnde Horat. de eo loquens: Non tu corpus eras sine pectore: dij tibi formam, Dij tibi diuitias dederunt, artem???; fruendi. Milites. Callicrates formosissimus Graecorum omnium ad Plataeas. Plut. in Aristide. Athletae. A'victoria pancratij Isthmica, à corporis & animi pulcritudine, à bonis literis, Strepsiadem Thebanum laudat Pindarus ode 7. Isthmiorum: [Greek words]. id est, Robore quidem stupendus, cuius formosa mens non minorem corporis pulcritudine virtutem ducit: lucet???ue nunc violacea caesarie decoris Musis. Cratinvs formosissimus, & luctator fortissimus. Pausanias lib. 6. Virifortes, bellicosi. Homerus heroum praestantissimos Hectorem & Achillem, formosissimos facit: quia vera & virilis pulcritudo cum omnium actionum bonitate iungitur. Itaq; non ab re Socrates pulcros prae caeteris ad philosophiae studium admittebat: quoniam vbi vera adest pulcritudo, illic quoque ingenij acumen aderit. In fucata verò & muliebri pulcritudine omnia contrario modo se habent. Tvrnvm à forma plerisq; in locis commendat Vergilius, vt libro 7. Aeneidos: -petit ante alios pulcerrimus omnes, Turnus auis atauis???; potens. - Item: Ipse inter primos praestanti corpore Turnus Vertitur arma tenens, & toto vertice suprà est. P. Scipio Africanus maior formae dignitate barbaris in Hispania admirationi fuit. Plutarchus. Imbelles, Ignaui. Nirevs apud Hom. Iliad. 1. [Greek words]. & vicissim apud Troianos Paris [Greek words] esse dicitur, probri???ue loco audit, quòd omnium formosissimus esset. Cinaedi. Magnes Smyrnaeus puer, prae caeteris mortalibus formosus, Poëtica insuper & Musica ornatus, corona insignis, aureo???ue retinaculo redimitus, ac habitu molliore indutus, ciuitates obibat, multis dilectus, praesertim Gygi Lydorum regi. Mulieres certè omnes, Magnesiorum praesertim, ad insaniam redigebat. Quarum cognati per causam quòd Magnes in cantico, de Lydorum equestri contra Amazones victoria, ipsoru̅ nullam mentionem fecisset, comam eius raserunt, vestem ornatum???ue lacerauerunt. Iratus Gyges, Magnefiorum vrbem diripuit. Suidas, & Pausanias. Teridates eunuchus, formosissimus omnium in Asia iuuenum. Eum cùm Artaxerxes rex Persarum mortem obijsse audisset, per vniuersam Asia̅ luctu̅ indixit. Ael. lib. 12. Var. hist. Phaedrvs Eliensis Socrati Platoni???; familiaris & dilectus, cuius nomine liber inscribitur [Greek words]: puer forma praestanti à lenone domino ad merendum coactus, & ab Alcibiade redemtus, philosophiae traditus est. Gellius lib. 2. c. 18. Galeta formosissimus adolescens, ob pulcritudinem & animo insitas peculiares quasdam virtutes, à Ptolemaeo rege Aegyptiorum amatus est. Aelianus de Varia hist. lib. 1. Gygis Gnidij formosissimi meminit Horat. lib. 2. ode 5. -Gnidiúsve Gyges: Quem si puellarum insereres choro, Mirè sagaceis falleret hospites Discrimen obscurum, solutis Crinibus, ambiguo???ue vultu. Antinovs Bithynicus ex Claudiopoli, Adriani Imp. concubinus, summae pulcritudinis. Qui cùm in profectione Aegyptiaca vel ab Adriano immolatus, vel sponte sua mortuus occubuisset, quum Imp. anima hominis denoti indigeret, inter diuos relatus est. Adrianus eius à se stellam visam asseruit, templum ei apud Mantineam & Hierosolymis extruxit, ciuitatem apud Nilum de eius nomine condidit, imaginem eius inspculpsit numismatis. Caelius lib. 11. cap. 5. Antiq. Lect. & Volat. lib. 23. Anthropologiae. Impudicae. Pantica Cypria, scribit Phylarchus lib. 10. Historiaru̅, cùm esset apud Olympiadem Alexandri matrem, eam Monimum Pythionis filium in matrimonium poposcisse. Verùm cùm intemperans esset mulier, inquit Olympias: O'infelix, ex oculis, non autem ex mente ducis vxorem. Athen. lib. 13. c. 32. Theodota foemina formosissima, Socratis discipulos, à philosophiae studio, suo amore captus, abstraxit. Aelianus lib. 13. de Var. histor. Phrynem non erat facilè nudam videre, quia longam vestem gestabat, neque popularibus balneis vtebatur. Cerealiorum verò Neptunaliorum???ue tempore in omnium Graecorum conspectu posita, vestes soluens ac comas, ad mare veniebat, & ab ipsa Apelles Venerem [Greek words], hoc est, emergentem pinxit. Praxiteles verò statuarius Venerem Gnidiam ab ipsa formauit, cùm illam amaret. Athen. lib. 13. ca. 22. In conuiuio, cui complures aderant foeminae, quum iuxta morem ioci conuiuialis, quod vnus quispiam faceret, idem omnes facere cogerentur, prior manum bis aquae immersam admouit fronti. Quoniam autem omnes erant fucatae, aqua per lituram fucorum defluens, rugarum specie vultus omniu̅ deformabat: quum ipsa interim Phryne, quae naturali forma pollebat, speciosior etiam appareret, diluta facie. Erasmus lib. 6. Apophthegm. Lais Corinthia meretrix, ob formam celeberrimam, certatim ad eam è tota Graecia confluentibus amatoribus. Vnde illud: Non cuiuis homini contingit adire Corinthum. hoc est, Laide potiri. Lamia, scortum speciosissimum à Demetrio Poliorcete rege adamatum, quae & tibijs optimè cecinisse dicitur. Plutarchus in Demetrio. Flora meretrix vsqueadeò floruit, vt Cecilius Metellus, cum signis & tabulis pictis aedem Castoris exornaret, vnà illius pictam imaginem ob venustatem ibi dedicarit. Plutarchus in Pompeio. Adolescentes. Hyas Atlantis ex Aethra filius. Ouid. lib. 5. Fast. Nondum stabat Atlas humeros oneratus Olympo, Quum satus est forma conspiciendus Hyas. Acanthvs, Amaranthvs & Hyacinthvs, pulcerrimi adolescentes, in sui nominis flores mutati finguntur. Herodotus scribit, Hippoclidem Tisandri filium Atheniensem, diuitijs & forma inter procos Clisthenis Sicyoniorum tyranni F. Agaristiae praecipuum fuisse. Alcibiadem & puerum & adolescentem & virum cum omni efflorescens aetate corporis forma amabilem reddidit & iucundum. Neque enim, vt Euripides dixit, omnium pulcrorum etiam pulcer autumnus est: verùm Alciadi id inter raros alios ex corporis indole & temperatura suppeditauit. Plutarchus in Alcibiade. Virgines. Virgines formosas Homerus [Greek words] appellat, vel quia nigris oculis praeditae essent, vel quia [Greek words], id est, conuertunt omnium oculos in sese. Easdem olim [Greek words] vocabant, eleganti epitheto, quòd propter pulcritudinem, facilè amatores & procos inuenirent, à quibus boues alia???ue munera acciperent, nondum inuento pecuniae vsu. Hinc Mnestra Erisichthonis filia in varias se mutasse formas dicitur. Thamar Absolomi filia formosissima, Roboami Salomonis filij vxor, quae ei peperit Abiamum. Lib. 2. Reg. cap. 14. Iobo filiae tres post restitutionem in integrum natae, Iemima, Cassia, & Qverenappvca, quibus pulcritudine pares nullae in orbe extabant. Iobi vltimo. Atalanta Arcadis Iasonis filia, à patre exposita, & vrsino lacte nutrita, mox à venatoribus inuenta, pulcerrima omniu̅ virginum euasit suo tempore: non fucata illa, sed vera solida???; pulcritudine: vt quantum proceritate corporis, & symmetria omnium membrorum reliquas vincebat, tantundem & robore. Aelianus lib. 13. Var. hist. Parui. Aristippus Mvlierem paruam, sed pulcram co̅spicatus: Paruum, inquit, malum, sed magnum pulcrum. Vel si mauis innertere sententiam: Paruum quidem pulcrum, magnum autem malum. Nam [Greek words] apud Graecos facilè permutari possunt. Ant. in Melissa, par. 2. sermone 33. Pontifices, Epistopi, Sacerdotes. Pavlvs II. Pp. Formosi nomen sibi indere voluit, quòd id nomen ei maximè conuenire videretur, propter proceritate̅ corporis & maiestatem. Quo minus autem id faceret, deterruêre eum Cardinales quidam historiae non ignari, ne post mortem id ei accideret, quod olim Formoso: cuius acta Stephanus VI. rescidit, cadauer ignominia affecit. Tulit id aegrè Paulus, quia nil ei praeter hoc nomen ad summam felicitatem deesse videbatur. Platina. Innocentivs VIII. Pp. suo tempore inter Alfonsi Siciliae regis ministros omnium formosissim??? fuisse dicitur. Volaterranus lib. 22. Anthrop. Gvnthervs episcopus Babenbergensis, qui in itinere, cùm proficisceretur Hierosolymas ad terram Sanctam, mortuus est anno Christi 1064. princeps praeter morum gloriam, & animae diuitias, corporis quoq; bonis apprimè ornat??? fuit: statura & formae elegantia, totius???; corporis integritate ita caeteris praeferebatur mortalib. vt in illa Hierosolymitana profectione, ex vrbibus & agris spectandi eius studio quamplurimi homines confluerent. Herueld. de Gestis German. Reges, Imperatores. Forma principe digna. Savlvs Cis F. Ieminiensis, è tribu Beniamin, nulli Israëlitarum pulcritudine cedebat, & caeteros omnes humeris supereminebat. Hic à Samuele rex fuit electus. 1. Regum 9. Adonias Dauidis regis F. ex Hagitha concubina, frater Absalomi, singulari pulcritudine praeditus fuit, & vt forma, ita etiam studio fratri similis in Imperio affectando. 3. Reg. 1. Agagvs rex Amalechitarum tam pulcer fuit atq; procerus, vt cùm Saulus Israëlitarum rex Amalechitas omnes ex Domini iussu interfecisset, soli Agago pepercerit. Ob quod factum grauem Domini indignationem incurrit. Samuel propheta Agagum Galgalis frustratim dissecuit. Libro primo Regum, capite decimoquinto. Absalomvs regis Dauidis F. à vestigio pedis vsq; ad vertice̅ nullo praeditus erat vitio. 2. Regum 14. Iason Iolci rex, Argonautarum princeps, forma sua Medeam sibi conciliauit. Testis ipsamet apud Ouid. ita loquens: Et formosus eras, & me mea fata trahebant, Abstulerant oculi lumina nostra tui. Iliados ???. Priamus in moenibus Troianorum, accersitam Helenam percontatur, quinam essent, quos procul in Graecorum exercitu conspiceret, & Agamemnonis formam laudat ad hunc modum: [Greek words]. id est, Ille quis est, cedo, Graius homo, magnus???; bonus???; ? Sunt alij hunc, fateor, superantes vertice plures: Verùm aequè pulcrum meminime cernere nunquam, Nec reuerendum aequè, regem praeferre videtur. Erasmus in Adagijs. Habuit Xerxes in exercitu LXIII. myriades, quae ratio habet bis & quinquagies centum octoginta tria millia hominu̅. Herodotus tamen scribit, in tanto mortalium numero neminem fuisse pulcriorem rege ipso, aut proceriore statura. Alexandrvm Philippi filium, fine curatione formae speciosum extitisse perhibent. Capillos enim disiectos confusos???ue ei pependisse, qui erant flaui. Ferunt etiam, formidabile quiddam in facie Alexandri fuisse. Homerus cùm vult significare formosos, arboribus eos comparat: velut, [Greek words]. Aelian. de Var. hist. lib. 12. Porvs rex Indorum pulcerrimus, ea proceritate, qua vir nemo post Troianum bellum fuit. Cum Alexandro Magno admodum adolescens bellum gessit. Suidas. Demetrivs Poliorcetes, Antigoni Asiae regis F. corporis proceritare, quamuis procerus, minor parente fuit. Forma verò & faciei venustate adeò mira atque excellenti, vt plastes vel pictor exprimere nullus imaginem eius posset. Eadem enim venustatem & grauitatem, terrorem & hilaritatem habebat, confusa??ue erat cum iuuenili & feroci vultus aspectu penè inimitabilis heroica quaedam species & maiestas regia, adeò vt qui eum adibant peregrini, cùm decorem viderent, regali excellentia ornatum, admirarentur, & in profectionibus spectandi gratia subsequerentur. Perinde mores inerant ei pariter formidabiles hominibus & grati. Vt enim iucundissimus per otium in familiari consuetudine, atque inter pocula, in delicijs, in victu regum omnium mollissimus: ita vigilantissimus rursus & intentissimus erat in rebus gerendis assiduitate & strenuitate: qua in reprae caeteris dijs Liberum patrem aemulabatur, vt qui optimè vti bello nosset, contráque pacem ex bellis alere, esset???ue ad hilaritatem ac voluptates maximè compositus. Plutarchus in Demetrio, & Diodorus lib. 20. Avgvstvs Caesar forma fuit eximia, & per omnes aetatis gradus venustissima: quanquam & omnis lenocinij negli [285] gens, & in capite comendo tam incuriosus, vt raptim compluribus simul tonsoribus operam daret, ac modò tonderet, modò raderet barbam: eo??uec ipso tempore aut legeret aliquid, aut etiam scriberet. Vultu erat vel in sermone, vel tacitus, ad eò tranquillo sereno???;: vt quidam è primoribus Galliarum, confessus sit inter suos, eo se inhibitum ac remollitum, quo minùs, vt destinarat, in transitu Alpium per simulationem colloquij propiùs admissus, in praecipitium propelleret. Oculos habuit claros ac nitidos: quibus etiam existimari volebat inesse quiddam diuini vigoris: gaudebat???;, si quis sibi acriùs contuenti, quasi ad fulgorem Solis vultum submitteret: sed in senecta sinistro minùs vidit. Dentes raros, & exiguos, & scabros: capillum leuiter inflexum, & subflauum, supercilia coniuncta, mediocres aures: nasum & à summo eminentiorem, & ab imo deductiorem: colore̅ inter aquilum candidum???ue: staturam breuem, quam tamen Iulius Maratus libertus etiam in memoriam eius quinque pedum & dodrantis fuisse tradit: sed quae commoditate, & aequitate membrorum occuleretur: vt non nisi ex comparatione astantis alicuius procerioris intelligi posset. Suetonius. Clavdio Caesari auctoritas dignitas???ue formae non defuit vel stanti, vel sedenti, ac praecipuè quiescenti. Nam & prolixo, nec exili corpore erat: & specie canicie???ue pulcra, opimis ceruicibus. Caeterùm & ingredientem destituebant poplites minùs firmi, & remissè quid vel seriò agentem multa dehonestabant: risus indecens, ira turpior, spumante rictu, humentibus naribus: plectra linguae titubantia, caput???; tum semper, tum in quantulocunque actu vel maximè tremulum. Suetonius. Commono Imp. pulcra facies & virilis, tranquillae???ue faces oculis micantes, & crispa caesaries: quae cùm ad Solem velut igni rutilaret, multi credere eam aurea scobo suffusam. Sabellicus lib. 5. Enneadis 7. Maximinvs F. formosiss. fuit. Epistola quam Maximinus pater ad senatum de eo dedit, hoc habuit: Ego cùm propter affectum, quem pater filio debet, Maximinum meum Imperatorem appellari permisi, tum etiam vt Pop. Ro. & senatus ille antiquior, iurare possit, se Imperatorem nunquam pulcriorem habuisse. Eam ob causam passim amatus fuit à procacioribus foeminis, quae de eo optauerunt concipere. Scribit Aelius Sabinus, tantam pulcritudinem oris fuisse in eo, vt etiam caput eius iam morte nigrum, iam maceratum defluenti tabo, pulcerrimum tamen videretur. Denique cùm caput patris pilo circumferretur, & ex hoc ingens gaudium esset, propè par moeror erat, quòd & filij caput pariter portaretur. Capitolinus in Maximino Iuniore. & Sab. libro 6. Enneadis 7. Diadvmenvs Antoninus Macrini Imp. filius, cùm sciret se forma omnium esse pulcerrimum, purpura assumta, equo???ue insidens, exercitui se spectandum magno fauore dedit. Capitolinus. Interfecto Constante in Sicilia, milites Mezentivm quendam coronarunt, hominem adeò formosum, vt nec pictae imagini cederet. Hoc verò natu maximus Constantis filius Constantinus Pogonatus audiens, quem ipse pater insignibus imperij ornarat, in Siciliam cum magna classe perrexit, & Mezentium cum interfectoribus patris sustulit. Carolvs Magnus dignam imperio formam habuit: corpore robusto, septem pedes suos procero, capite rotundo, oculis praegrandibus & vegetis, naso paulò maiore, facie laeta & hilari: incessu firmo, voce clara, valetudine prospera, ceruice interim breuiore, & ventre proiectiore. Cranzius libro 2. Saxoniae, cap. 7. Henrico I. Imp. principi prudentissimo, forma etiam corporis regiae dignitatis decorem auxit. Cuspinianus. Conradvs Henrici IV. Imp. filius, extra virtutes regias, decorae ac gratiosae formae, & procerae staturae fuit. omnibus amabilis, affabilis & humanus. Hedio in Chronico Germanico. Arnvlphvs Imp. corpore procero & forti, cui regia maiestas natura inesse videbatur. Eloquio blando: literis, vt tempora ferebant, satis eruditus, & in primis Christianae religioni deditus. Cuspinianus. Fridericvs Barbarossa Imp. staturae mediocris, robusti pectoris, corporis succulenti, viuidae formae, vultus gratiosi, barbam & pilos in capite rubros habuit. Hedio in Chronico Germanico. Conradvs filius Friderici II. Imperatoris, Siciliae rex & Neapolis, tam formosus fuit, vt Absolon vulgò appellaretur: verùm ignauus, & à parentis virtute multùm degenerans. Leander Bonon. in Italia sua. Rodvlfvs I. Imp. specie fuit regia, forma quadrata, capite haud magno, crinibus raris, naso aquilino, Habspurgensis familiae peculiari indice, cibi potus???ue temperantia miranda. Cuspinianus. Fridericvs dux Austriae, ob elegantiam formae cognomento Pulcer dictus, captus in praelio à Ludouico Bauaro, aliquandiu in custodia detentus est. Sed liberatus, & ad suos Viennam rediens, venit demissa barba horridus, & squalloer obsitus, qui pulcritudine & elegantia corporis alios omnes principes suae aetatis superabat. Cuspinianus. Sigismvndvs Imp. humanissimus, procerae ac insignis staturae, pulcra facie, crinibus crispis, barba prolixa, qua̅ in Hungarorum gratiam nutriuit. Cuspinian. Philippvs Francorum rex, qui initio simultates cum Bonifacio Po̅tifice Max. deinde professas exercuit inimicitias, tam formosus fuit, vt ab omnibus cognomento Pulcer sit cognominatus. Ritius Neapolitanus lib. 2. Regum Francorum. Iacobvs III. Scotorum rex corporis forma, & robore, inter principes suae aetatis facilè primus fuit. Appendix Histor. Scotorum. Maximilianvs I. Imper. humanissimus statura fuit quadrata, in qua Caesarea maiestas resplenduit. Nemo non hunc Imperatorem esse, etiam externus, inter triginta maximos Principes, antea non visum, agnouisset, tanta erat oris probitate. Cuspinianus. Reginae. Argia Adrasti Argiuorum regis filia, & vxor Polynicis, fuit mirum in modum speciosa. Statius lib. 2. Theb. Egregiam Argiam, nec formae laude secundam Deiphylem. Hiera vxor Telephi regis Mysorum mulier omnium (quas Protesilaus vidit) maxima & pulcerrima. Alcestis Peliae Thessaliae regis filia, Admeti vxor, formosissima fuit, teste Homero Iliad. ???. vbi inquit: [Greek words]. Procis eam ambientibus conditionem proposuit pater, qui leoni aprum iunxisset, ei se filiam daturum. Admetus Apollinis consilio vsus Alcestidem obtinuit. Eustathius. Omphale regina Lydorum, facie adeò praestanti, vt ei se submiserit Hercules. Propertius lib. 3. Monstrorum reliquoru̅ domitor, monstrorum vt blandissimum sic infestissimum Amorem vincere non potuit. Sisigambis vxor Darij, nulli suae aetatis foeminae pulcritudine cessit, teste Curtio: qua̅ tamen victo Dario Alexander non sollùm non violauit, sed & summam adhibuit curam, ne quis captiuo corpori illuderet. Anvtis Bagazivxor, vt asserit Dinon lib. 5. Reru̅ Persicaru̅, soror fuit Xerxis ex eode̅ patre, vt pulcerrima omniu̅ mulieru̅, quae essent in Asia, ita inte̅perantissima. Athen. lib. 13. cap. 32. Scribit Theopompus libro Historiarum 56. Xenopitham Lysandridae matrem, omnibus mulieribus pulcriorem fuisse, quae sunt in Peloponneso: quam Lacedaemonij vnà cu̅ Chryse sorore interfecerunt, postquam Agesilaus rex seditione ex citata fecit, vt inimicus ipsius Lysandrides à Lacedaemonijs in exilium fugaretur. Athen. lib. 13. cap. 32. Alexandra Hyrcani filia, ex Alexandro Aristobuli regis filio liberos habebat, alterum formosissimum, nomine Aristobulum, alterum Mariammen Herodis coniugem, insigni pulcritudine foeminam. Gellius M. Antonij Triumuiri amicus ex Aegypto ob quaedam negotia in Iudaeam profectus, vt vidit Aristobulum, delectatus est eius forma, admiratus staturam adolescentis simul & pulcritudinem, nec minùs Mariammen regiam coniugem, felicem???ue prole Alexandram praedicans, cum ea colloquutus, persuasit, vt depictas amborum effigies ad Antonium mitteret: fore enim, vt his conspectis ille nihil non à se impetrari pateretur. His verbis excitata mulier, eas effigies ad cum transmisit. Iosephus lib. 15. cap. 2. Antiquit. Cleopatra mulierum omnium, quas C. Iulius Caesar, dum Pompeium insequeretur, in Aegypto inuenit, formosissima: cuius venustate & oris facundia captus, non tantùm amauit ipsam, sed in eo etiam dissidio, quod cum fratribus habuit, pro ipsa, parùm iustus iudex aduersarijs visus, stetit. Dion. Zenobia Palmyreorum regina subaquilo fuisse colore traditur, oculis nigris, supra modum vigentibus, venustatr eximia; dentibus adeò candidis, vt margaritas plerique dentium loco eam sibi concinnasse crederent: vox clara & virilis. Sabellicus lib. 7. Ennead. 7. Saxo Grammaticus lib. 8. Danicae histor. scribit Svavildam reginam tantae fuisse pulcritudinis, vt quum vincta loris, exposita esset equinis calcaribus obterenda, ipsis quoque iumentis horrori fuerit, artus eximio decore praeditos conculcare. Alvilda Siuardi Gothorum regis F. virgo pulcerrima. Io. Magnus lib. 7. cap. 10. Alfreda Horgerij Cornubiae ducis F. pulcerrima Posyd. lib. 6. & Ranulphus lib. 6. cap. 11. & Vilhelmus Mamelsburiensis lib. 2. cap. 46. Gisela soror Henrici II. Imp. formosissima. Cuius specie captus Hungarorum rex, eam tandem impetrauit, cu̅ sacro baptismatis fonte se tingi pateretur. Annales Hungarorum. Regem Franciae narrant captum Aegidiae Roberti II. Sco [286] torum regis F. amore, pictorem misisse in Scotiam, vt per occasionem bene inspectam depingeret. Quumque ille imaginem expressam eleganter reportasset, tanta accensum fuisse virginis potiundae cupiditate, vt extemplò legatos ad eam poscendam miserit. Sed praeuentus à Gulielmo Douglas iuuene fortissimo, cui ob singulare robur pater filiam desponderat, spe frustratùs est. H. Boëthius lib. 16. Duces. Tigranas cum LX. millibus ad tutandam Ioniam à Xerxe relictus, omnium Persarum & specie & statura eminentissimus fuit. Herod. lib. 9. Xenophon Grylli filius, Atheniensis, pago Archieus, verecundus admodum fuit, & formosus. Laërt. lib. 2. Ephaestion Macedo, vnus è ducibus Alexandri, apud rege̅ primas tulit ob corporis pulcritudinem atq; praestantia̅. Cui rei argumento est, quòd cùm Alexander deuicto Dario tentoria cum solo Ephaestione inuiseret, vbi regiae mulieres erant: mater Darij obuiam illis procedens, Ephaestionem pro Alexandro adorauit, quòd forma maiore & angustiore visus esset. Arrianus Graecus de gestis Alexandri. Tanta specie ad exprimendum militare decus in Magno Sfortia dissimilium rerum partes ratione atque ordine respondebant, vtà rudibus rusticanis???;, qui eum nunquam vidissent, pari inter multos cultu, & saepe sine comitatu, vti omnium princeps ac imperator nosceretur & salutaretur. Iouius in vita Magni Sfortiae. Matronae. Sara Abrahami patriarchae vxor, pulcerrima fuit, adeò vt Pharao Aegyptiorum rex eam matrimonio sibi copularit, cùm Abraham sororem suam esse diceret, non vxorem, ne ab Aegyptijs interficeretur. Genesis duodecimo. Eade̅ nonagesimo aetatis anno ab Abimelecho Gerarorum rege rapta fuit. Geneseos cap. vigesimo. Rebecca Isaaci vxor pulcerrima, adeò vt Isaacus Geraris peregrinatus, sororem suam esse dixerit: ne si vxoremesse diceret, à Palaestinis interficeretur. Genes. 26. Penelopes formam Homerus commendat inquiens: [Greek words]. Ex thalamo prodibat prudens Penelopea, Dianae similis & aureae Veneri. Panthea vxor Abradatae Susiani (quam Cyrus expugnatis Assyriorum castris duxerat captiuam) Araspae Medo seruanda tradita est. qui apud Cyrum affirmauit, nondum esse ortam, aut omnino inuentam tota Asia pulcriorem. Xenophon. Thargella Milesia, quae quatuordecim viris nupsit, forma fuit omnino perpulcra, & sapiens, velut testatur Hippias sophista. Athen. lib. 13. c. 32. Lvcretiae formam tanti fecerunt Romani, vt eam suis monumentis vbi??? celebrauerint, & vindicauerint à mortalitate: nec solùm ob eximiam pulcritudinem, verùm etiam ob castitatem, quòd vim Tarquinij gladio sit vlta. Plutarchus in Lucullo scribit, Praeciam quandam fuisse in vrbe Roma foeminam, venustate formae nulli secundam, quae sua pulcritudine Cethegum sibi deuinxerit: adeò vt nihil probaretur Cethego, quod Praecia non iussisset. Viduae. Ivdithae Manassis viduae Bethuliensis pulcritudo singularis fuit, eam???; Dominus ipse adauxit, vt Olofernem deciperet, populum???; liberare posset. Iudithae 10. Concubinae. Phylarchus Timosam contendit lib. 19. Oxyartae pellicem omnes alias mulieres forma superasse, quam rex Aegyptiorum Statirae regis vxori dono misit. Athen. lib. 13. cap. 32. Thermvsa ob pulcritudinem Phraati Parthorum regi acceptissima. Iosephus lib. 18. cap. 3. Antiq. Famuli, Serui. Iosephvs Iacobi patriarchae F. formae singulari venustate fuit: eapropter ab heri sui Putipharis vxore ad stuprum fuit interpellatus. Genesis 39. Bartholomaeus Capranus, Mediolanensis ecclesiae antistes, idcirco se Ministros forma praestantes quaesiuisse dicebat: quoniam turpes animi, turpia corpora incolerent: improbitatem autem in egregia forma perrarò compertam esse. Aeneas Syl. lib. 2. comment. de Rebus gestis Alphonsi. Aspasio Rauennati, magistro epistolarum Imperatoris Alexandri Mammeae F. hoc etiam dicterium adscribitur. Seruae. Briseidis amore Achilles flagrauit, licet captiuae. Horatius: -priùs insolentem, Serua Bryseis niueo colore Mouit Achillem. Vsvs, frvctvs. Forma occasionem praebens Deorum Amori. Scitum est illud Aristotelis, qui interrogatus, &c. f. 579. Deae rapuerunt pulcerrimos, quibuscum & versantur: Aurora cum Cephalo, Clito, & Tithono. Ceres cum Iasione, Venus cum Anchise & Adonide. Athen. lib. 13. c. 7. Endymion pastor à Luna in montibus Cretae adamatus dicitur. Ganymedes Trois filius, regis Troiae, ob admirandam pulcritudinem suam ab aquila raptus est in coelum, vt Iouis pincerna esset. Pindarus. Hylam Thyadamantis filium ob formam adamauit Hercules, & Nymphae rapuerunt. Antiope filia Nyctei, & vxor Lyci regis Thebarum, propter formam à Ioue adamata est, ex quo Zetum & Amphionem suscepit. Tyro puella, Salmonei filia, ob formam à Neptuno adamata. Aeginam Asopi regis Boeotiae filiam, ob excellentem pulcritudinem adamauit Iupiter, iacuit???; cum ea in specie ignis. Amori insano. Medvsa incredibili sua pulcritudine amatores partim in saxa, partim in bruta conuertit. Saxei aute̅ fiunt homines, & in brutorum transeunt naturam, qui muliercularum forma & illecebris capti, vita̅ agunt intemperante̅ & libidinosam. Platina Dialogo ad Stellam. & Viues 18. lib. de Ciuit. Dei, ca. 13. Hecubae ad Menelaum, de Helena, apud Eurip. in Troadib. [Greek words]. Sed cernens hanc, fuge, ne te capiat amore: capit enim oculos virorum, delet ciuitates, accendit aedes: sic habet mulcimenta. Spvrina Hetruscus adolescens egregia forma, cùm foeminas viros???; ad libidinem aspectu decoro inuitaret, oris pulcritudinem vulneribus sponte dehonestauit. Valerius de Verecundia, & Ambrosius lib. 3. de Virginitate. Raptui. Ganymedes Trois Phrygij regis filius, adolescens fuit speciosissima forma, quem Tantalus venantem maxima celeritate rapuit, & in Cretam perlatum Ioui dono dedit: hunc Iupiter habuit in delicijs co̅cubinum. Fabulantur poëtae, Iouem in aquilam versum eum rapuisse, praefecisseque poculis loco Hebes & Vulcani, Iunonis liberoru̅: vertisse???; in signum coeleste, quem nunc Aquarium dicimus. L. Viues in lib. 7. August. de Ciuit. Dei, cap. 26. Helena filia Iouis, ex Leda vxore Tyndari regis Laconiae, ob eximiam pulcritudinem bis rapta fuit. Primùm adhuc puella à Theseo, secundò iam Menelao nupta à Paride. Propter quam recuperandam Graeci Troianis decennale bellum intulerunt. Eiusdem pulcritudo flexit apud Homerum senes Troianos, qui Scaeam portam conscenderant, Paridis & Menelai certamen inspecturi. Eò namq; cùm mulier tanti certaminis praemium ascenderet, elegantia formae adeò me̅tes sapientissimorum virorum coepit, vt tantum bellum eius causa meritò dicerent esse concitatum. Platina Dial. ad Stellam, contra amorem. Hermione filia Helenae & Menelai, matrem forma ferè & fato imitata, cùm Oresti desponsata esset, à Pyrrho rapta fuit. Incestui. Bellerophon à Sthenoboea, Proeti Argiuorum regis vxore, nouerca sua, propter formam adamatus, cui tamen assentiri noluit. Hippolytvs Thesei filius, pulcerrimus, & formae nomine à nouerca Phaedra expetitus. Adulterio. Vide Tit. Adulterorum. Hic incentiuum, illic factum consideratur, fol. 2310. Credibile est Bersabeam, Vriae vxorem, eleganti fuisse forma, quae sapientissimum illum regem & prophetam sanctissimum Dauidem vsqueadeò titillauerit, vt religionis oblitus, adulterio & homicidio (Vriam enim dououit morti) suam contaminauerit sanctitatem. Strozapater: Ille sacri vates operis Iesseia proles, Praefecit populo quem Deus ipse suo, Bersabeae captus forma est. Certamini, Concertationi. Vide Tit. Riualium, fol. 75. 112. Herodotus scribit Agaristam Clisthenis Sicyoniorum tyranni filia̅, adeò formosam extitisse, vt ad habendas eius nuptias celebrata sintprocorum spectacula & certamina, ad quae speciosissimi quiq; Graeciae adolescentes confluxerunt. Ad hippodamiae Oenomai Elcorum regis F. impetrandas nuptias celebrata sunt certamina procorum nobiliss. ex tota Graecia concurrentium. Victo mors praemium erat, victori puella. Multis ab Oenomao iugulatis (quo nomine Ischomache Propertio dicta videtur) tandem arte vicit Pelops. Fumo. Hetruscarum mulierum opinio est, & tanquam prouerbium quoddam patrio sermone celebratur vox, qua fertur fumum Pvlcriorem totius domus persequi. Opinio vana, sed quae multis seculis & apud diuersas etiam gentes, viguit: antiqui enim quoque Graeci hoc ita se habere existimabant. Aristophontis comici parasitus apud Athen. lib. 6. Dipnosoph. de seipso inquit: -[Greek words]: se in formosis tentandis fumum esse, hoc est, exploratorem egregium: vt testimonio comicipoëtae intelligitur. Victor. lib. 3. Var. lect. cap. 21. Morti. Narcissvs filius Cephisi, & Lyriopes. Eius desiderio quum Nymphae intabescerent, mutatus est in florem sui nonunis. Ouidius lib. 3. Metamorph. Musaeus poëta formam Leandri pueri ex Abydo (qui Ero puellam adamauit, & ab ea redamatus est) multis laudibus celebrauit. Democles Atheniensis, ob formam Pulcer Democles ab omnibus vocabatur. Sed eidem (quod paucis admodum formosis contingit) tanta quoq; extitit pudicitiae cura, vt ad declinandam vim Demetrij Poliorcetis (à quo petebatur ad stuprum) se in plenum feruentis aqua lebetem (cùm aliter effugere non posset) coniecerit. Plut. in Demetrio. Coniugio fortunato. Abisaga Sunamitis, puella formosissima, ex omnib. Israëlitidis electa fuit, quae rege̅ Dauide̅ iam senio co̅fectu̅, neq; vestium iniectu calescentem, suo complexu foueret. 3. Reg. ca. 1. Hadassa, siue Estera, puella vtroque parente orbata, à Mardochaeo patruo suo Iudaeo Babylone educata, propter formae elegantiam Artaxerxis regis Persarum coniugio dignata est. Esterae 2. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Ariadne filia Minois, forma fuit eleganti, quam propterea Bacchus duxit in vxorem, eius???ue coronam stellis ornatam in astra retulit. Desemiramide alij alia dicunt. Ea fuit inter omnes foeminas speciosissima, tametsi remissiùs & negligentiùs formam curabat. Cùm venisset ad regem Assyriorum, vocata propter formae pulcritudinem, ille vbi vidit, statim eam deperire coepit. At illa petijt ab rege munus, stolam regiam, Asiae???; imperium ad quinq; dies, & eorum, quae in hoc gererentur, potestatem, Neq; frustrata est eam petitio. Cùm verò collocasset eam rex super thronum, & ipsa iam manu sententia???ue cunctorum potens esset: mandauit satellitibus, vt regem interficerent. Atque sic Assyriorum imperium obtinuit. Refert haec Dion. Aelian. lib. 7. de Var. hist. Rhodope omnium in Aegypto mulierum fuit formosissima: cui lauanti cùm aquila calceum abstulisset, Memphim???ue deportatum Psammeticho regi in sinum iniecisset, ipse miratus calcei pulcritudinem, inuestigauit cuius calceus esset: & Rhodopen inuentam, in vxorem duxit. Ael. de Var. hist. li. 13. Aspasia Hermotimi Phocensis filia, quae postea Cyro minori nupsit coacta, omnes sua aetate virgines formae elegantia superauit. Eius formam Aelian. lib. 12. Var. hist. describit, coma flaua, capillis???; paulùm crispantibus praeditam. Oculos habebat maximos, & aduncum quodammodo nasum, aures breuiores. Cutis tenera, & vultus color ad roseum accedebat: ob quam causam eam Phoce̅ses, cùm adhuc infans esset, Milto nuncuparunt. Labra rubicunda, dentes niue candidiores. Plantis etiam pedum valebat, quemadmodum Homerus pulcerrimas foeminas suo quodam vocabulo [Greek words] nominat. Votem habebat suauem & teneram, ita vt ipsa loquente Sirenem audire te diceres: ab omni curiositate muliebri & ornatu aliena, vtpote ab inope parente enutrita. Cyrus itaq; minor Persarum rex, eius pulcritudine simul & pudicitia motus, eam in vxorem duxit, & post hunc etiam Artaxerxes. Aelian. lib. 12. de Var. hist. à principio. Phyam corollas vendere solitam, quae Pisistrato tyrannidem stabiliuit, instar Palladis pulcram fuisse Phylarchus scribit. Eam Hipparcho filio ad communes nuptias Pisistratus tradidit. Athen. lib. 13. cap. 32. Magnus Alexander, totius propè Orientis victor & imperator, Rhoxanam, satrapis barbari filiam, matrimonio sibi iunxit, ob solam eius pulcritudinem. Curtius lib. 5. Constantinvs Angelus Philadelphiensis, genere no̅ admodum nobili ortus, sed procera statura, & insigni forma praeditus: Eudociam (non Theodoram) Alexij aui Manuelis Comneni Imp. filiam, pulcritudine pronuba, vxorem duxit. Nicetas lib. 11. de rebus Manuel. Paulus Diaconus scribit, Thedotem puellam Romanam, flauis promissis???; capillis ad pedes vsque pendentibus, pulcritudine sua Cunibertum regem Longobardum mouisse. Roxiena Hengisti Saxonum ducis F. & ethnica formae causa à Vortigerno Britannoru̅ rege christiano, repudiata priore, in vxorem ducta, Britannorum regnum Saxonibus contulit. H. Boëthius lib. 8. Regno. Barbari corporis maiestatem imperio dignam iudicant. Sabel. lib. 5. En. 4. ex Strabone. Bassianvs Solis sacerdos apud Phoenices, ob formae elegantiam (nam Baccho simillimus videbatur) à militibus occiso Macrino, Imperator dictus est. Sab. lib. 6. En. 4. Libertari. Niciae Atheniensis Servvs Bacchi habitu in choragio quodam transiens, ob formam & proceritatem corporis eximia̅ ita commouit populum, vt in eius gratiam Nicias seruum statim manumiserit. Plut. in Nicia. DEFORMES. Phasiani formam corporu̅ à reliquis hominib. habent longè diuersam. Sunt enim magnitudine ingenti ac crassitie mo̅strosa: neq; iuncturae eorum vllae, neq; venae co̅parent: pallidum???; prae se ferunt semper colore̅, quemadmodu̅ qui regio sunt obnoxij morbo: voce̅ aute̅, vt si qui alij, omnium hominu̅ maximè graue̅ habent, cùm aëre vtantur non claro, sed caliginoso, & supra modum humido. Sunt insuper ad laborem à natura ipsa segniores. Hip. de Aëre, aquis, locis. Brothevs Vulcani & Mineruae filius, deformi facie dicitur fuisse. Ob quam dum plerisq; esset ridiculus, animi dolore se in rogum coniecit. Ouidius in Ibin: Quod???; ferunt Brotheum fecisse cupidine mortis, Des tua succensae membra cremanda pyrae. Thersites Aetolus, secundùm quosdam, Agrij F. Diomedis affinis, [Greek words] à Lycophrone appellatur, & ab Homero deformosissimus iuxtà & nequissimus omnium Graecorum fuisse scribitur, Iliad. [Greek words]. [Greek words]. Sub cuius persona alij volunt poëtam aeterno dedecore notare voluisse quendam tutorem suum, hoc nomine dictum, qui mala fidetutelam administrasset. Vtut sit, in ea sente̅tia videtur eo in loco fuisse, corporis turpitudinem animi quoq; improbitatem ferè comitari: vti etiam Socrates censuit. Ferunt Aesopvm è Phrygia fabulatore̅ omniu̅ turpissimum extitisse. Fuit enim nigerrimus, vnde illi datum nomen: nam Aesopus & Aethiops idem ferè significant. Corpore praeterea gibbosus: verùm ingenio (quo deformitatem illam pensauit natura) clarissimus. Caelius lib. 15. c. 26. A. L. Hipponactis poëta iambographi deformitatem suis tabulis expresserunt Bubalus & Antherinus pictores: eam???ue imaginem, quòd notabili esset vultus foeditate, proposuêre in ridentium circulis, magno suo malo. Indignatus Hipponax, vtrumq; suis satyris tanto retaliauit foenore, vt ambo laqueo se praefocauerint. Plin. lib. 36. cap. 5. [Greek words], id est, Corytheo deformior. Aiu̅t Corythevm quempiam fuisse homine̅ insigniter stultu̅ ac vaecorde̅, ad hoc forma infelicissima foedissima???;, cui liberi item fue rint omnes patre̅ referentes: vnde vulgaris dictus est iocus, in homine̅ bardu̅, ac perinde deforme̅. Ex Zenodoto Erasmus. Crates Thebanus Cynicus, cùm deformi esset corpore, in certaminib. tamen corpus suum denudare, pro more pugnantium, non erubuit. Verùm cum à spectatorib. ob id deridere tur: De oculis, inquit, ô Crates, &: reliquo corpore bono esto animo: mox enim videbis eos, qui corpus tuum deforme modò turpiter derident, morbo contrahi, & omnibus virib. destitui: & tum te beatum esse sentient, deformem quidem, sed sanum, robustum, & laboris patientem. Laërt. lib. 6. c. 5. Aiunt Socratem philosophum fuisse simis naribus, recalua fro̅te, pilosis humeris, & repandis crurib. Propterea quu̅ duae vxores Xanthippe & Myrto zelotypia quada̅ in co̅tentionem venirent, illis inter se iurgantib. dicebat: Quid ppter me iurgia simul exercetis, que̅ adeò deforme̅ peperit natura? Rauis. Apud Athenaeum libro quinto adolescens Critobulus irride̅s Socratem senem ac deformem, dicebat illum [Greek words], multò Silenis deformiorem. Quidam in conuiuio videns Vxorem Anacharsidis: Vxorem, inquit, duxisti satis deforme̅. Cui Anacharsis: Prorsus ita mihi videtur: sed heus puer, infunde mihi meraciùs, vt reddam eam formosam. Athen. lib. 9. Dipnosophistôn. Agesilavs rex Spartanus, moriens interdixit, ne quis fingeret vel pingeret corporis sui effigiem. Dicitur autem pusillus fuisse & specie aspernanda. Caeterùm hilaritas eius & alacritas omnib. horis, vrbanitas???; aliena ab omni vel vocis vel vultus morositate & acerbitate, amabiliorem eum ad senectutem vsq; praebuit omnibus formosis. Archidamo eius patri, vt Theophrastus auctor est, multam dixerunt Ephori, quòd paruam vxorem duxisset. Non enim reges, dixerunt, sed regulos nobis gignet. Plut. in Agesilao. Gellias Agrigentinorum omnium ditissimus, facie deformis, mente pulcerrimus, missus ad Centoripinos legatus, [288] cùm processisset in conuetum, multitudo in eum conuersa, prorupit in risum intempestiuum, cùm viri illius cernetent aspectum, nomini eius tam celebri & laudato minimè parem. At ille excipiens respondit, eos minimè admirari debere, Agrigentinis de more esse ad celebres praestantes???ue vrbes, viros forma praestantissimos: ad humiles verò pari specie legatos mittere. Diod. lib. 13. Dyocevs claudus, luscus, omni???ue ex parte corporis deformis. Iustinus lib. 3. De Antipatra Ammonides in 2. Epigram. [Greek words], [Greek words]. De Demostenide Lucillius ibidem: [Greek words]. Philopoemenes Achaeorum praetor, fuit omnium illustrium ducum, quos Graecia habuit, nouissimus, maiore prudentia quàm forma praeditus. Proditum memoriae est, quum Megaris eius aduentus expectaretur, pararetur???; conuiuium apud hospitem, apud quem diuersaturus erat, magno studio, ille???; interim tenui veste hospitalem domu̅ ingressus, creditus à matrefamiliâs seruorum vnus, qui ab ipso duce praemissus esset, iussus est ab ipsa ligna scindere. Quod quum ille sedulò faceret, superuenit interim hospes, qui tum fortè ex foro domum redibat. Is Philopoemenem operantem intuitus, indignitare rei commotus: Quid hoc est, inquit, Plulopoemenes? Cui ille: Expendo, inquit, poenas meae deformitatis. In hunc quoque Flaminius aliquando cauillatus, Pulcras, dixit, Philopoemenes habet manus, & pulcra crura: at ventrem no̅ habet. Qui etsi reuerà circa medium valde remacruerat corpus, inopiam tamen in eo Romanus imperator suggillabat. Habebat ille pedites optimos & equites, pecuniarum tamen indigus. Ex Plutarcho. Sab. lib. 6. En. 5. Acmes deformitatem suis versibus celebrat Catullus: Salue nec minimo puella naso, Nec bello pede, nec nigris ocellis, Nec longis digitis, nec ore sicco, Nec sa nè nimis elegante lingua, Decoctoris amica Formiani: Te??? prouincia narrat esse bellam? Tecum Lesbia nostra comparatur? ??? seclum insipiens, & inficetum. C. Iulius Helio mancipi saepiùs obstrepenti sibi, dixit: Etiam ostendam qualis sis. & Helio instanti, vt ostenderet qualis esset: Iulius digito demonstrabat Gallum in Mariano scuto Cimbrico depictum, nodis distortum, eiecta lingua, buccis fluentibus, cui manceps tum simillimus est visus. Taberna autem erat apud forum, ac scutum illud signi gratia positum. Ingens omnium risus consecutus est. Expectarant enim, vt aliquid in mores illius obijceret. Erasmus lib. 6. Apoph. L Mallivs pictor deformosissimos filios habuisse dicitur. Accidit vt apud eum Seruilius coenaret, fillos???; deformes videns, diceret: Non similiter, Malli, fingis & pingis. Macrob. Cicero quum Veconivm fortè obuium haberet cum filiabus tribus, insigniter deformibus, tacitè ad amicos dixit versiculum Graecum: [Greek words]. id est, Phoebo haud sinente hic seminauit liberos. Sentiens, illum inuito Apollini liberis operam dedisse: siue quòd Apollo pulcer à poëtis fingitur, siue quòd oriente sole foetus existiment concipi feliciores. Plut in Rom. Apoph. Caivs Caesar Caligola statura fuit eminenti, pallido colore, corpore enormi, gracilitate maxima ceruicis & crurum, & oculis & temporibus concauis, fronte lata & torua, capillo raro, ac circa verticem nullo, hirsutus caetera. Quare transeunte eo, prospicere ex superiore parte, aut omnino quacunque de causa capram nominare, criminosum & exitiale habebatur. Vultum natura horridum ac tetrum etiam ex industria efferebat, componens ad speculum in omnem terrorem ac formidinem. Suetonius. Antipater Hierapolites, quum ducturus esset Seueri Caesaris Filiam, forma parùm felici: & familiarium quispiam interrogaret, quando laturus esset [Greek words] (sic appellabantur munera, quae sponsae amici deferebant sponso tertio die, quo sponsa debebat exhiberi spectanda (Hermocrates lepidissimè respondit: [Greek words]: id est, Encalypteria potius, quum talem ducat. [Greek words] est retego, [Greek words] tego. Quod deforme est, tegi magis oportet quàm retegi. Philostratus in Sophistis. Olim creditum est, eos septem diebus formosos fore, qui leporem esitassent. Propterea Marcialis Gelliae deformitati illudens, ait eam nunquam esitasse léporem, his verbis: Quum leporem mittis, semper mihi Gellia mandas, Septem formosus, Marce, diebus eris. Si verum dicis, si verum lux mea narras, Edisti nunquam, Gellia, tu leporem. Mart. lib. 3. ait, Vetvstinam tres habere dentes, tres capillos, pectus cicadae, crus formicae, rugosam frontem, mammas aranearum cassibus pares, os rictibus crocodili simile, cantu̅ ranarum & culicum, noctuae visum, hirci foetorem, & plerasque alias deformitatis inhonestas notas. Martialis Philenem puellam luscam fuisse, & altero lippam oculo, scribit lib. 1. Epigr. Oculo Philenis semper altero plorat. Quo fiat istud quaeritis modo? Lusca est. Item lib. 2. Cur non basio te Phileni? calua es. Cur non basio te Phileni? ruffa es. Cur non basio te Phileni? lusca es. Idem lib. 12. Zoili sui deformitatem sic depingit: Crine ruber, niger ore, breuis pede, lumine luscus: Rem magnani praestas, Zoile, si bonus es. Fuit Atila Hunnorum rex breui satura, patenti pectore, capite grandiore, minutis oculis, rarus barba, simo naso, tetro???; colore, incessu superbus, oculorum aciem huc illuc toruè circunferens, exta bat???ue in ipso motu corporis animi elatio. Sabellicus lib. 1. Enn. 8. Colomannvs rex Pannoniorum, post Ladislaum, ore improbo, luscus, claudus, gibbosus, & lingua blaesus. Volaterranus. Venceslavs Rom. Imp. in gratiam Caroli IIII. patris ab Electoribus precio corruptis electus, tam corpore quàm animo deformis fuit, atque ineptus. Corpore quidem distortus, animo effeminato ac segni. Degenerans à patre atque auo, nihil vnquam memoria dignum aut cogitauit, aut fecit. Cuspinianus. Carolo VIII. Gallorum regi, qui regnum occupauit Neapolitanum, erat foeda quidam oris & corporis totius deformis effigies: summa tamen animi forando, digna rege liberalitas, humanitas???; populatis. Pontanus lib. 2. cap. 34. Ant. Vrcevs Codrus, grammaticus, deformis, cuidam per iocum corporis tenuitatem sibi obijcienti respondit: Non mihi deformitatem corporis, sed ipsi rerum omnium faticatori Deo obijcis, quando nobis ab illo omnia ad suum ipsius arbitrium collata sunt: quae si ex nostro penderent voto, nihil vtiq; esset quod in nobis desideraremus. Barthol. Bononiensis in eius vita. FORMAE SIMILITVDO. De similitudien oris, & totius corporis, altiore doctrina praediti subtiliùs disputant: eorum??? alij in ea sunt opinione, vt existiment illam origini & contextui sanguinis respondere. Nec paruum argumentum ex caeteris animalibus trahunt, quae ferè gignentibus similia nascuntur. (Sic Hesiodus inquit, [Greek words], de casto loquens coniugio) Alij negant ceriam hanc esse naturae legem: sed species mortalium, prout fortuita sors conceptioni obtulit, attribui, atque ideo plerunque ex speciosis deformes, ex robustis inualidos partus edi. Val. Max lib. 9. cap. 15. Inter sangvine ivnctos. Sic similes svnt Minores Maioribus In primo praelio, quo Pyrrhvs Epirota Demetrij ducem Pantauchum fudit, non ita incendit & offendit Macedonas, vt opinionem & admirationem de se virtatis & sermonem praebuit his, qui facta sua conspexerant, & in pugna fuerant secum congressi. Nam vultum existimabant & agilitatem motum???ue referre eum Alexandri, illius etiam impetus & feruoris inter pugnandum cernere se vmbras in hoc & imagines: cùm alij reges purpura, satellitibus, flexu colli, & elatiore sermone, Pyrrhus factis militaribus & strenuitate vnus Alexandrum redderet. Plutarchus in Pyrrho. M. Antonio Triumuiro formae ingenus dignitas fuit, & barba promissa: frontisque amplitudo & nasus aduncus faciem virilem repraesentare pictis & sculptis Herculis simulacris germanam videbatur. Fuit etiam vetus fama, ducere ab Hercule Antonios genus, atque esse ab Antone Herculis filio prognatos. Quem rumorem corporis specie & vestitu co̅firmare existimabatur. Quippe cùm proditurus in multorum conspectum esset, semper tunicam ad coxam incincta̅ habebat, grandem gladium suspendebat ex cingulo, & rigido cilicio amiciebat se. At quae etiam importuna alijs videba̅tur, iactantia, dicacitas, perpotatio in publico, sedere inter [289] vescendum, & cibum sumere assistentem ex militari mensa: incredibile dictu, quantam beneuolentiam ei & desiderium conciliauit militum. Iam nec amores eius veneribus careba̅t: verùm & his allexit multos, dum amantes adiuuit, neq; aegrè tulit in amores suos dicta. Plut. in Antonio. Theodosivs I. Imp. referebat genus suum in Traianum, cui & moribus & moribus & corpore persimilis fuit, tam vultu quàm incessu. Nam eminens vtriusq; fuit statura, & par caesaries, ingentes oculi, vterque comis ac clemens. Violentiam tamen & triumphandi cupiditatem, plus detestatus est Theodosius, quàm Traianus. Quemadmodum autem Traianus labentem Remp. in pristinas vires restituit: ita hic Imperium Romanum, quod otio & negligentia trium principum, Valentis, Gratiani & Valentiniani consenuerat, dissensione partium dilaceratum, veluti noua pelle iuuenescere fecit, & lacertos mouere. Cuspinianus. Liberi Parentibus. Limyrnii vxores habent communes, & liberos communiter alunt, vsq; ad annos quinq; Deinde sexto anno, pueris omnibus congregatis, similitudines ipsorum ad viros coniectant, & vnicuiq; similem tradunt puerum ceu parenti: quem ille acceptum pro filio educat. Stobaeus Serm. 42. ex Nicolai historia de Gentium moribus. Euander Arcadum rex, simul primùm est Aeneam contuitus, in patris Anchisae memoriam ed illum complexus: Vt te fortissime Teucrum (inquit) Accipio agnosco???; lubens: vt verba parentis, Et vocem Anchisae magni, vultus???ue recordor. Lud. Viues de Christiana foemina lib. 1. Semiramis Nini primi Assyriorum regis vxor, omnium bellicosissima, lineamentis oris persimilis filio Nino: nudae vtrique genae, nec erat per aetarem dissona à puerili foeminea vox & statura corporis: nil, vel modicum, grandiuscula differebat à gnato. Eius itaq; personam & sexum mentita, multis annis post mariti mortem Assyrijs, magna cum laude & imperij incremento, imperauit. Diodorus Siculus, Iustinus lib. 1. Sab. lib. 1. En. 1. Proconesia ancilla, dupliciadulterio Geminos edidisse fertur, vtrumq; patri suo similem. Solinus cap. 4. Polyhistoriae, & Plin. lib. 7. cap. 10. Fratres. Adonias fratri Absalomo & forma & rebellione contra patrem simillimus. 3. Reg. 1. Vrbem Gerundam condidit Geryon Chrysaori F. Hispaniae rex, quem Hercules interfecit. Fingitur triceps à poëtis, secu̅dum Iustinum lib. vltimo, quòd essent tres fratres & forma & moribus ita similes, non facilè discernerentur. Cui sententiae tribuit argumentum vrbis fabrica triangularis, in singulis angulis arcem habens pro numero fratrum, vt vulgò creditur. Io. Gerundensis lib. 1. Paral. Hispaniae. Mulier cùm peperisset, à partu septima die concepit, genuitque Filivm ex toto priori similem, quamuis non eodem partu edidisset ambos. Cardanus de Rerum varietate, libro 8. cap. 43. ex Alberto. Servilii gemini, vt Cic. in 4. Acad. quaest. significat, & Menaechmi Plautini, adeò inter se similes fuêre, vt eos neque nutrix, ac ne mater quidem, quae pepererat, dignosceret. item Gemini languentes, quos declamatione inducit Quint. Mechliniae, Filii fuêre gemelli Petro Apostolio senatori Mechlinie̅si prudentiss. (cuius amico hospitio Viues vsus est) pueri egregia forma, in quibus dignoscendis non modò extranei, sed ipsa saepè, dum viueret, errauit mater: saepè pater, sed errore gratissimo, Petrum pro Ioanne vocans, Ioannem pro Petro. Viues in lib. 21. de Ciu. dei, cap. 8. Cognati. Syrianvs philosophus, & Ammonianvs grammaticus, forma inter se similes, cognatione etiam iuncti fuêre. Suidas in Ammoniano. Inter sangvine non ivnctos. Siue iam sint Nationis vel Gentis Eiusdem. Nicoclem tyrannum Sicyoniorum, quem Aratus eiecit, germanissimum facie Periandro Cypseli autumant fuisse: vt Alcmaeoni Amphiarai Orontem Persem, Hectori Adolescentem Lacedaemonium, quem tradit Myrsilus ab spectantium caterua fuisse, vbi id intellexerunt, obtritum. Plutarchus in Arato. Pericles metuit in iuuentute populum: videbatur enim facie Pisistratum tyrannum referre. Cumque vocis eius suauitatem grauiores aetate considerarent, linguamque in dicendo rotundam & volubilem, horrebant eam affinitatem. Huc accessit opulentia, natalium claritas, &, quorum maximae opes erant, amici. Quare timens, ne in exilium pelleretur, abstinuit se à Republica. In bello fortis fuit & imperterritus. Plutarchus in Pericle. Regi Syriae Antiocho vnus ex aequalibus, & ipse regiae stirpis, nomine Artemon, perquàm similis fuisse traditur: quem Laodice vxor Antiochi, interfecto viro, dissimulandi sceleris gratia, in lectulo, perinde quasi ipsum regem aegrum collocauit: admissum???; vniuersum populum & sermone eius & vultu consimili fefellit: crediderun???; homines, ab Antiocho moriente, Laodicen & natos eius sibi commendari. Val. Max. lib. 9. cap. 15. Plin. tamen lib. 7. cap. 12. Artemonem plebeium fuisse scribit. Hibream Mylasium copiosae atq; concitatae facundiae oratorem, Gymnicorum seruo stramenta gymnasij colligenti tam similem fuisse ferunt, vt tanquam germanum fratrem totius Asiae oculi assignarent: ita lineamentis oris & omnium membrorum compares erant. Valerius. Babyrthas patria Messenius, extremae sortis homo, Dorymacho vultu & omnibus corporis lineamentis, voce deni??? ipsa tam similis fuit, vt si quis ei capitis ornatum, chlamydemque illius addidisset, haud facilè fuisset, vter eorum esset, discernere. Vnde cùm ante Messeniorum bellum Dorymachus captus à Messenijs, ad Scyronem vrbis praefectu̅ duceretur, ac nimiùm insolenter proceribus responderet, Scyron dixisse fertur: Putásne nobis te seu temeritatem tuam curae esse, Babyrtha? Polybius lib. 4. Historiarum. Eximiae nobilitatis adolescens Corn. Scipio, cùm plurimis & clarissimis familiae suae cognominibus abundaret, in seruilem Serapionis appellationem vulgi sermone impactus est, quòd huiusce nominis victimario persimilis erat: nec illi aut morum probitas, aut respectus tot imaginum, quò minùs hac co̅tumelia aspergeretur, opitulata est. Val. Maximlibro 9. capite 15. Plin. libro 7. capite 12. suarium negotiatorem scribit. Scipioni alteri eiusdem familiae, cognomen Salutio, mimus dedit. Plin. ibidem. M. Messala consularis & censorius, Menogenis: & Cvrio omnibus honoribus abundans, Burbuleij: ille propter oris aspectum, hic propter parem corporis motum, vterque histrionis nomen coactus est recipere. Val. lib. 9. cap. 15. L. Plancus orator, histrioni Rvbrio cognomen imposuit. Ibidem. Cassivs Seuerus orator adeò Mirmilloni armentario similis fuit, vt ei pro crimine obijceretur. Plin. lib. 7. cap. 12. Generosissimus consulatus collegio Lentvli & Metelli fuit, qui ambo in scenam propter similitudinem histrionum propemodum spectati sunt. Sed alter, ex quodam asseclarum, cognomen Spintheris traxit: alter, nisi Nepotis à moribus accepisset, Pamphili retiarij, cui simillimus esse ferebatur, habuisset. Val. Max. libro 9. cap. 13. & Plin. libro 7. cap. 12. Cn. Pompeij Pater eousque Menogenis coci sui similis esse visus est, vt vir & armis praepotens, & ferox animo, sordidum eius nomen repellere à se non valuerit. Val. lib. 9. cap. 15. & Plin. lib. 7. cap. 12. Magno Pompeio Vibivs ingenua stirpis, & Pvblicivs libertina ita similes fuerunt, vt permutato statu, & Pompeius in illis, & illi in Pompeio salutari possent. Certè quocunq; aut Vibius aut Publicius accesserant, ora hominum in se obuertebant, vnoquoq; speciem amplissimi ciuis in personis mediocribus annotante. Val. lib. 9. cap. 15. M. Agrippam, Agrippae & Iuliae Augusti filiae, quem cum Tiberio adoptauerat, filium, Augustus ob sordidum ac ferox ingenium abdicauit, seposuit???; Sure̅tum, vel (vt Tacitus scribit) in insulam Planasiam. Mortuo Augusto, à quodam tribuno iussu Tiberij est occisus. Tum Clemens quidam Agrippae seruus, domino, quantum ad lineamenta oris attinet, planè persimilis, cùm se Agrippam esse diceret, atque eo pacto magnam pecuniam conflaret, comprehensus tandem à Tiberio, interrogatus???ue, quomodo Agrippa factus esset? Eodem (respondit) modo factus sum Agrippa, quo tu Caesar Romanus: sentiens, Tiberium fraude imperatoriam dignitatem esse nactu̅. Itaque iussu Tiberij ipse etiam est occisus: vt iam Tiberius certus esset, vni sibi spem successionis incumbere. Ex Tacito & Dione Cuspinianus. Sporvs Neronis Imp. libertus, Sabinae formosissimae foeminae ab Imperatore adamatae fuit persimillimus. Quam adeò omnibus lineamentis referebat, vt eum exsecari iusserit Nero, quo Sabinae loco pro vxore turpiter eo vteretur. Xiphilinus in Nerone. Pater Othonis Imp. L. Otho materno genere praeclaro, multarum & magnarum propinquitatum, tam charus, tam???ue no̅ absimilis facie Tiberio principi fuit, vt pleriq; procreatum ex eo crederent. Suetonius. Illud in duobus Gordianis memorabile, quòd senior Augusto fuit principi tam similis, vt no̅ ore tantùm illu̅ referret, sed voce, moribus & statura. Filius Magno Pompeio simillimus. Tertius Gordianus, quem hic procreauit, Asiatico Scipioni, qui maioris fuit Aphricani frater. Sab. l. 6. En. 7. Sigismvndvs Malatesta, Ariminensis princeps, adeò effigie Marchesino mimo persimilis fuit, vt cùm Mediolanum peteret à socero ipsius Francisco Sfortia Mediolanensi duce Marchesinus (eius enim suppudebat) aliò ablegaretur. nam aliquanto dicacior Marchesinus, ob similitudinem, Sigismundum filium suum esse dicebat. Fulg. lib. 9. cap. 15. Vidimus nos, inquit Fulg. lib. 9. cap. 15. Francisco Sfortiae Mediolanensi duci, cuius aspectu nihil gratius, nihil principe magno dignius erat, Ivvenem in leui ipsius armatura vultu adeò similem, vt aulae totius consensu, ob eam similitudinem cognomento Princeps appellaretur: cùm Franciscus, vtpote omni in re humanissimus, non sine voluptate in eo tanquam in speculo imaginem suam, ac plerisque in rebus gestus suos ac vocem, agnosceret, & nonnunquam contemplaretur. Io. Oporinus typographus Bas. Henrico VIII. regi Angliae; maximè verò Marchioni Alberto Brandenburgensi adeò similis fuit facietenus, vt germani fratres videri possent. Est & in hoc ipso similitudo quaedam, quod alter bellis Germaniam, alter libris Christianum orbem repleuerit. Martinvs Guerre, & Arnaldus Tillius forma & oris lineamentis adeò similes fuêre, vt Martino in militiam profecto Tillius formae similitudine Martini vxorem, circumuenerit, quatuor???ue ipsius sororibus alijs???ue nonnullis propinquis & vicinis imposuerit, & aliquot annis coniugali quasi consuetudine cum illa versatus sit. Henricus Stephanus in apologia Herodoti. Diuersae. Consule Tit. eorum, qui in Clariß. familias se dolo ingerere sunt conati, f. 1953. Svrae proconsulis etiam rictum in loquendo, contractione̅???; linguae, & sermonis tumultum, no̅ imaginem modò, Piscatob quidam in Sicilia reddidit. Plin. lib. 7. cap. 12. Cn. Pompeius vultuinitiò praeditus fuit non mediocriter gratioso, qui praeueniebat eius orationem. Nam veneres eius grauitatis erant cum humanitate coniunctae plenae, atque in vigore flore???; iuuentutis senilis elucebat & regia maiestas. Iam modicè surrecta coma, oculorum???ue lenis modulatio reddebat faciei eius vsurpatam magis sermonibus, quàm repraesentatam cum Alexandri regis statuis similitudinem: ob quam nemen etiam multis ei Alexandri in principio tribuentibus, non defugit id Pompeius. Vnde appellabant quidam eum iam per ludibrium Alexandrum. Quapropter L. Philippus vir consularis agens pro eo, nihil ait facere se absurdi, quòd Philippus cùm esset, cupidus foret Alexandri. Flora meretrix formosiss. eius forma mirum in modum tenebatur. Plutarch. in Pompeio. Toranius M. Antonio Triumuiro, eximios forma Pveros, alterum in Asia genitum, alterum trans Alpes, vt geminos vendidit: tanta vnitas erat. Postquam deinde sermone puerorum detecta fraude à furente increpitus Antonio est, inter alia magnitudinem precij conquerente (nam ducentis mercatus erat sestertijs) respondit versutus ingenij mango, ob idipsum se tanti vendidisse, quoniam non esset mira similitudo in vllis eodem vtero aeditis: diuersarum quidem gentium natales tam concordi figura reperiri, super omnem esse taxationem. Adeo???ue tempestiuam ad mirationem intulit, vt ille proscriptor animus, modò & contumelia furens, non aliud in censu magis ex fortuna sua duceret. Plin. lib. 7. cap. 12. Ivvenis quidam Romam venit, forma corporis tam similis Augusto, vt omnem populum spectaculi admiratione suspenderet. Augustus re audita, ad se iuuenem euocatum interrogauit: Fuitne vnquam, ô ad olescens, mater tua Romae? sensit ille quò pergeret: &, Minimè (inquit) mater: at pater meus saepe. Facetè & illatam suspicionem repulit, & nouam peperit: & haec quidem historia sic in Saturnalibus tradita est. Valerius autem Maximus lib. 9. cap. 15. non Augusti, sed innominati praetoris: neq; matris, sed duorum patrum mentionem facit: praeterea non Romae, sed in Sicilia interrogatum responsúmve commemorat. Percunctante enim magistratu Romano quendam eius prouinciae, sibi forma corporis simillimum, & mirari se dicente, vnde haec tanta similitudo, cùm pater suus nunquam in Sicilia fuisset? ille respondit: Pater meus saepe Romam venit. Occiso Nerone, scribit Suetonius se Adolescentem post viginti annos seruum vidisse, quem Tacitus ex Ponto fuisse prodit cithara & cantu peritum, oris lineamentis Neroni simillimum: qui se Neronem esse iactabat: à Parthis acceptus, sed à Calphurnio Asprenate postea occisus. Cuspinianus. Bonifacivs VIII. Bauarum iuuenem sibi facie simillimum ad Iubilaeum Romam venientem interrogat, vt Augustus olim. Idem???ue quod Augustus, ab eo responsum tulisse fertur. FORMAE ET PVLCRITVDINIS CERTAMINA. Artaxerxes rex Persarum, repudiata Vasti regina, nouam ex procerum suorum consilio inducturus, mandauit certis hominibus, vt forma celebres virgines ex toto regno selectas ad se ad ducerent Id mandatum. illis diligenter exequentibus, inuenta est Babylone Esther, Abichailis F. puella vtroque parente orbata, quae apud patruum Mardochaeum educabatur: is erat tribus Beniamiticae, vnus ex Iudaeorum primatibus. Haec puella prae caeteris omnibus excellebat pulcritudine, & gratijs vultus in se oculos conuertebat. Iraq; Hegaeo eunucho commendata, tractata est apud eum delicatissimè, sex mensibus oleo myrtino, & totidem odoramentis atque vnguentis preciosissimis, quibus principes feminae corpus curare solent, quotidie delibuta. Atque hac tractatione per 12. menses vsae sunt quadringentae numero virgines. Quando verò satis iam curatas existimabat, & regis lecto tempestiuas, vnam singulis diebus mittebat ad eum, qui post complexus eam ad Sasagazum alterum eunuchum remittebat. Perducta verò Esthere, quae nullum ornatum alium, praeter consuetum, habebat, natiua, illius specie delectatus rex, & amore correptus, legitimam coniugem eam sibi adiunxit, nuptias???ue celebrauit anno regni sui septimo, mense XII. qui Ader dicitur: dimisit???ue quos angaros vocant, per omnes gentes nuptiale festum eis indicens. Ipse verò Persas & Medos, & primates aliarum gentium accepit conuiuio nuptiali per mensem integrum: & ingressae regiam vxori diadema imposuit: atque ita cum ea conuixit, nunquam interrogata, quónam esset nata genere. Esterae 2. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Isacius Medvsam inquit suisse omnium mulierum suae aetatis pulcerrimam. Quae cùm magnopere capillorum pulcritudine gloriaretur, se???ue vel Pallade pulcriorem affirmaret, auderet???ue de forma cum dea contendere, Pallas Perseum ad illa̅ misit, qui eam obtruncauit. Pausanias in Corinthiacis inquit, Medusam fuisse filiam Phorci, quae mortuo patre regnum ab ilio acceperit eorum populorum, qui ad Tritonidem paludem accolunt, solidam???ue in venationes & pugnas exire. À Persei copijs, quas ille ductabat ex Peloponneso, in acie noctu per insidias in castris trucidata est. Cuius vel mortuae pulcritudinem admiratus Perseus, vt omnibus esset spectaculo, praecisum caput in Graeciam portauit. Quo viso, homines admirati, dicti sunt in lapides conuerti. Natalis Comes Mythol. libro 7. capite 11. In certamine formae Olim praemium malum erat aureum. Itaque Paris Veneri, quam pulcerrimam iudicarat intertres deas, pomum tribuit. Eam ob causam pomum Veneri sacrum fingitur, & [Greek words], pro [Greek words], sumitur apud Theocritum & Aristophanem, & Hippomenes iacto malo Atalantam superauit. Sic & Vergilius: Malo me Galataea petit lasciua puella. Artemidorus propter mollitiem, suauitatem, & fragrantiam, Veneri dicatum scribit. Brodeus in 4. Epigram. Graecorum. [Greek words] certamen erat Lesbi de formae muliebris praesta̅tia, vt docet Homeri glossographus. Brodeus in 6. Epigr. Diadumenus, formosus omnis adolescens olim appellabatur, id est, diadematus & vittatus. Nam, in Elide formae certamen haberi solitum, Dionysius & Theophrastus scribunt, vincentem quoq; armis donari, ac vittatum ab amicis ad templum deduci, coronari???; myrto, arma ipsa Mineruae consecrari. Volat. lib 15. Anth. & Alex. lib. 5. cap. 8. ex Athen. lib. 13. cap. 7. Fuit alioqui Diadumenus elegantissimus iuuenis, cuius effigiem Polycletus expressit iuuenta molliore. Eiusdem nominis fuit alter, Augusti praegustator, qui in formae certamine apud Elidem palmam meruit. Volaterr. In Cereris Eleusiniae festo, prope Alpheum speciei certamen erat, in quo Tenediae mulieres omnium quotquot sunt in Asia venustatis palmam tulerunt: tametsi Hypaepas, tanqua̅ venustatis praecipuae, alij celebrarint, & Homerus formosissimas in Hellade asseueret. Alex. lib. 5. cap. 8. Illic victrix apparuit prima Herodice, Cypseli vxor, qui certamen instituit. Mulieres certantes [Greek words] appellabantur. Ex Athen. lib. 13. cap. 33. Caelius lib. 13. cap. 9. Dvae sorores Syracvsanae rustici cuiusdam filiae, deformae praestantia inter se decertabant in via publica Accessit ad olescens, qui formas admiratus, patri seni ostendit. Eo maiorem praeferente, eius amore captus est. Profectus in vrbem, lecto coepit decumbere. Morbi causan, exposuit fratri natu minori Is rus profectus, conspectis puellis, minoris amore correptus est. Pater virginum collocat eas huius filijs, quas ciues ob insignem formam appellarunt [Greek words]. Harum opibus extructum, est Venenritemplum, quam & ipsam à puellis dixêre [Greek words]. De quibus Cercidae Scazontem citat Athenaeus lib. 12. cap. 32. [Greek words]. [291] id est, Par callipygôn quondam erat Syracusis. Eras. in Adag. & Gyral. Dial. 7. hist. poët. Celebrabatur in Graecia conuiuium, multis mulieribus freque̅s. Inter oblectamenta epulantium, cùm alij sunt nonnulli lusus inducti, tum ille, vt per vices vnusquisq; conuiuarum caeteris omnibus quicquid esset collibitum imperaret. Quum esset ventum ad Phrynen meretricem insigni specie, & ingenio non inamoeno, ea???ue animaduertisset adesse complures feminarum, cerussa, purpurisso, & alijs pigmentis incrustatas: ad pudorem incutiendum: Rem (inquit) leuem iubebo, quam & ipsa obibo prima: vt vnaquaeque nostrûm madidas manusper os circumducat, ac linteo extergat. Ipsaprima est suum ipsius iussum executa. Sed quum nihil gereret fuci, ex lotione illa pulcrior remansit: fucatae verò absurdas in primis & ridiculas facies retulerunt, ludibrio???ue tunc habitae, abstinuerunt deinceps eiusmodi medicamentis, & contentae natiua facie, spreuerunt emtitiam. Viues de Christiana femina lib. 1. Terentia Moecenatis vxor, adeò fuit venusta, vt sit aliquando ausa cum Liuia de pulcritudine contendere. Fuit autem Liuia Augusti Caesaris vxor, quae eo tempore omnium esse formosissima putabatur. Dion in Augusto. FORMAE MVTATIO. PVTA ex deformibvs Formosi redditi. Aristo Agasiclis F. rex Lacedaemoniorum, Pvellam duxit in vxorem, quam Spartanarum omnium virginum fuisse tradunt turpissimam, mulierum verò omnium post Helenam formosissimam. Ex ea suscepit Demaratum. Pausanias in Laconicis. Vide Titulum Acquisitio pulcritudinis. ex formosis Deformes. Huc illud Nasonis de Helena: Flet quoq; vt in speculo rugas conspexit aniles Tyndaris, & secum cur sit bis rapta requirit. PARTIVM CORPORIS ACCIDENTIA SECVNdùm Magnitudinem, Numerum, Conformationem, Situm, Vnitatem. Calvariae. In Plataeensi strage Pers ae caput repertum, Herodotus libro 9. scribit, nulla prorsus suturarum co̅missura. Cui Aratus succinere videtur: [Greek words]. id est, Capitum pleraque hominibus citra suturas compacta sunt. Arrianus Ae thiopvm capita suturis nullis esse laxa prodidit. Cael. lib. 13. cap. 28. A. L. Herodotus auctor est, spectasse se ad Pelusium eorum ossa, qui acie illa occubuêre, vtraque ab alteris discreta, animaduersam???; à se & ijs, qui secum aderant, rem memoratu dignam, quòd Persarvm capita adeò fragilia essent, vt vel talitro perfringerentur: contrà quae Aegyptiorvm fuisse dicebantur, tam solida, vt ne lapidis quidem ictu temerè comminuerentur. Compertum ex his habuisse, Aegyptiorum caluarias, quia ab initio ea gens raderetur, & ad solem obduresceret, diutiùs coelesti iniuriae restitisse: contrà in Persis euenire, qui pileis mitris???; tegerent capita. Sabell. lib. 7. Enneadis secundae. Capitis Figura. Macrocephalis Scythis nulla gens est, quae similia capita habeat. À principio igitur institutum hominum causam dedisse videtur, vt tam sint longis capitibus. Nunc autem natura ipsa cum lege conspirauit. Si quidem generosissimum apud eos putatur, caput habere quàm maximè longum. Legis verò haec ratio est. Quum recens infans natus est, caput eius adhuc tenerum ac molle existens quàm celerrimè refingunt manibus, constringendo???ue cogunt in longitudinem augeri, vinculis adhibitis, alijs???ue instrumentis opportunis, quibus rotunditas capitis inhibeatur, longitudo augeatur. Ab huiusmodi lege siue instituto principium naturae datum. Temporis deinde progressu in naturam penitùs abijt, vt non esset necesse ampliùs legem adhibere. Etsi nunc non tam longis ampliùs nascuntur capitibus quemadmodum priùs, lege per incuriam hominum non ampliùs durante. Hip. de Aëre, aquis, locis. Thersites [Greek words]. Sub Tit. Deformium. Pericles Atheniensis forma fuit reliqui corporis decenti, sed capite oblongo, nec congruente. Vnde statuae eius galeatae sunt penè omnes: tegentibus artificibus hoc vitium. At poëtae Attici Schinocephaleum eum vocauerunt: Scillam enim nonnunquam schinon appellant. Teleclides nunc prae multitudine negotiorum sedere consilij inopem ait eum in vrbe capite grauatum, nunc ex capite hendecaclino (quasi dicat, sesquipedali) ingentem exoriri tumultum. Plutarchus in Pericle. Philocles, comicus poëta, capite acuto & fastigiato, instar vpupae, Aeschyli ex sorore nepos. Alij Halmiona eum dicunt, quasi salinatorem, ob acrimoniam. Suidas. Ex Aristophanis Auibus colligimus Philocteti cuidam turbinato capite deformato, fuisse nomen Corydo. Magnitudo. Pericles Atheniensis caput maximum habuit, Comicorum dicterijs exagitatum, teste Gal. lib. 6. Epid. com. 1. aphor. 37. Cratinus verò etiam [Greek words] ab dijs vocatum comminiscitur, vt qui nimio plus in caput extumuisset. Cael. lib. 20. cap. duodecimo A. L. Mahometvs pseudopropheta caput immensum habuit, saciem albedine & rubore mixtam, barbam prolixam, pedes agillimos. Chronicon Saracenorum. Capillorvm Puloritudo. Consule Titulum Pulcrorum, f. 283. Nisvs Megarensium rex, ob pulcritudinem capillos aureos fertur habuisse. Alfvs filius Sigari Danorum regis, tam excellenti forma ac caesarie, vt argenteis nitere crinibus putaretur. Saxo lib. 7. Rubedo. Gvlielmvs Ruffus Anglorum rex pessimus, fuisse traditur capillo rubro, vnde cognomen inuenit. Polyd. lib. 10. Canities Albedo. Erginvs filius fuit Clymenis, vnus ex Argonautis. Cùm autem Hypsipyle Thoantis Lemniorum regis filia, funerales ludos manibus parentis proposuisset, Erginus adolescens praeter aetatis rationem iam canus, accessit inter reliquos decertaturus. Irrisus est autem à mulieribus Lemniacis, ob inte̅ pestiuam capitis caniciem, & prouerbio locum fecit, hoc insignior, quòd superatis omnibus athletis, pulcerrimam victoriam reportarit. Erasmus. Tyrrhenus Tarcon, & Cycnvs Troianus, aetatis primordio statim memorantur cani. Cael. lib. 13. cap. 27. A. L. Psavmis Acronis F. Camarineus, quadriga victor in Olympia, quantumuis iuuenis, canus fuit. Proinde Pindarus hymno 4. Olympiorum canos eius sic excusat: [Greek words]. Pandorae Indiae populi, vt refert Ctesias, in conuallibus siti, ducentos viuunt annos, in iuuenta candidos habentes capillos, in senectute nigros. Plin. lib. 7. Val. lib. 8. cap. 14. Celtarvm pueri vt plurimùm cani sunt, aetate prouecti colorem paternum assumunt. Diod. lib. 5. cap. 9. Lvdovicvs dux Bauariae, cùm vxorem Mariam Brabantina̅ occidi iussisset, ob falsam suspicionem de milite quoda̅, horrendam noctu habuit visionem, ex qua subitò canus factus est, & poenitentia ductus, monasterium condidit Furstenfeld. Cuspinianus in Lud. Bauaro Imp. Jacobvs quidam Osorius Erigini in carcerem coniectus, adolescens etiamnum, vna nocte incanuit totus. Lud. Viues in praefat. in Som. Scipionis. Legati duo apud Rodolfum Imp. alter canis capillis & barba nigra, alter barba cana & capillo nigro, cùm huius rei rationem Imp. red dere cogerentur: Ego, inquit, primus, canam habeo barbam, quia omnis mea cura fuit, vt ori satisfacerem & gulae, de nulla alia re sollicitus. idcirco caput mansit cum suis capillis nigris, & mentum vestitum est barba cana. Alter inquit, capilli mei, simul cùm egressus sum vteru̅ matris meae, creuerunt: post viginti quatuor annos demùm erupit barba: quae cùm eandem aetatem assequetur, quam nunc capilli habent, eun dem quoq; colorem sortietur. Cusp. Ex timore caniciem sequi, alimento vitiato, historia nostrae te̅pestatis sub Francisco Gonzaga Mantuae principe luculenter ostendit. Is Affinem suum suspectum coniurationis cùm in turri portae Caesareae ad quaestionem aut supplicium seruari iussisset, nuntiatu̅ est manè totum repentè canum factu̅. Quod quasi prodigium flexit principis animum, vt ei propterea & veniae & vitae fecerit gratiam. Iul. Caesar Scal. exercitatione 32. Copia. Scrisbit Ambrosius in Hexaëmero lib. 6. comam esse reuerenda̅ in senibus, venerandam in sacerdotibus, terribilem in bellatoribus, decoram in adolescentibus, comtam in mulieribus, dulcem in pueris. Tolle arboris comam, arbor ingrata est: tolle humani capitis capillum, tota pulcritudo flaccescit. Praestò [292] est Ouidiana id comprobans sententia: Turpe pecus mutilum, turpis sine gramine campus: Et sine fronde frutex, & sine crine caput. Sed & Apuleius, Mulierem venustissima̅, si capillitio nudetur, licet illa coelo deiecta, mari edita, fluctibus educata: licet, inquam, Venus ipsa fuerit: licet omni Gratiaru̅ choro stipata, & roto Cupidinu̅ populo comitata, & baltheo suo cincta, cinnama fragrans, & balsamo rorans, si calua processerit, placere non poterit, ne Vulcano quidem suo. Caelius lib. 18 cap. 10. De Absalomi Dauidis regis F. caesarie Iosephus in historijs prodidit, tantam illius magnitudinem fuisse, vt ducentis siclis appenderetur, qui quinas, vt idem scribit, conficiant libras. Sabellicus lib. 9. Enneadis 1. Hispani quondam oblectabantur capillorum longitudine. Vnde Martialis: Hispanis ego contumax capillis. Crines ibi sine vllo artifice formosi quatiebant, non aliter quàm iubam generosa animalia. De Hermogene hirsuto Lucillius in 2. Epigrammatum: [Greek words]. Caluities, Raritas. Elisaevs propheta ex sacra historia ob caluitiem à pueris irrisus fuit. Mycon II insulares capillo carentes gignu̅tur. Plin. l. 11. c. 37. Eapropter Myconios quidam caluos appellant. Strabo. l. 10. In Scythia propè Ripheos montes Arymphaei incolunt sub excelsorum montium radicibus, homines quidam ab ipso natali calui, mares pariter & feminae: simis quoq; naribus, & ingenti mento, proprio quodam oris sono, Scythicam gesta̅tes vestem, ex arboribus victitantes. Herod. lib. 4. Orgenipei neq; domos habe̅t, nec anima̅te vescuntur. Sunt ???ute̅ calui, non ipsi modò, veru̅ etiam mulieres, id???; aiunt accidere, propter aquae vim natiuam, qua̅ bibunt. Erat. in Adag. Agathocles Siciliae tyrannus, cùm caput ei paulatim defluentibus capillis denudaretur, pudore ductus, myrtea corona crinem obtexit, quae quasi velum erat & tegmen caluitiei. At id Syracusios latêre non poterat: silentio tamen inuoluere cogebantur, propter impiam tyranni mentem. Aelianus lib. 11. de Varia historia. C. Ivlivs Caesar caluitij deformitatem iniquissimè ferre solebat, obtrectatorum iocis obnoxiam saepè expertus: ideo???ue & deficientem capillum reuocare à vertice assueuerat: & ex omnibus decretis sibi à Senatu populo???; honoribus, no̅ aliud aut recepit aut vsurpauit libentiùs, quàm ius laureae coronae perpetuò gestandae. Milites certè in Gallico triumpho iocabundi vociferaba̅tur: Vxores vestras seruate ciues, vobis moechum adduximus caluum. Suetonius, & Dion. Erat caiuitio deformior Tiberivs: proinde m spectaculo quodam Seianus ad eius ludibrium, per caluos effici omnia curauit à matutina hora in vespertinum: quin & puerorum capite deraso, ad quinq; millia exeuntibus è theatro praeluxêre: vnde Seiani ex eo dicti omnes calui, inquit Dion. Porrò in Caligula scribit hic idem, quum is turbam esset intuitus seu vinctorum, sed aliorum quorundam, imperauit [Greek words]. Cael. lib. 13. cap. 29. A. L. C. Caligvla capillo raro, & circa verticem nullo fuit, hirsutus caetera, vt Capram nominare capitale fuerit illo impera̅te. Sab. lib. 2. Enneadis 7. ex Sueton. In Marinvm Martialis Epigrammatum lib. 10. Raros colligis hinc & hinc capillos, Et latum nitidae, Marine, caluae Campum temporibus tegis comatis: Sed moti redeunt iubente vento, Redduntur???; sibi, caput???, nudum Cirris grandibus hinc & inde cingunt, Inter Splendophorum, Telesphorum???;, Cidae stare putabis Halmyroten. Vis tu simplicius senem fateri? Otho Imp. caluus fuit, male???; pedatus. Suetonius. Ad Phoebvm Martialis Epigram. lib. 12. Hoedina tibi pelle contegenti Nudae tempora verticem???;. caluae, Festiuè tibi Phoebe dixit ille, Qui dixit caput esse calceatum. Domitianvs Imp. saeuitia Neronem exuperans, quia caluus erat, maledictis populi Nero caluus appellabatur. Propterea de eo Ausoniis: -quem caluum dixit sua Roma Neronem. Turnebus lib. 12. c. 8. Aduersarioru̅. Caluitio ita offendebatur, vt in co̅tumeliam sua̅ traheret, si cui alij ioco vel iurgio obiectaretur: qua̅uis libello, que̅ de cura capilloru̅ ad amicu̅ edidit, & illu̅ simul se???; co̅solans inseruerit: [Greek words]; Eadem te manent mecum capillorum fata, & forti animo fero comam in adolescentia senescentem. cias nec gratius quicquam decore, nec breuius. Suetonius. Carolvs II. Imp. Calui cognomen à caluitie vsurpauit. Scripsit in eius laudem Hugobaldus monachus Eluonensis Eclogam de Caluis centum trigintasex versuum, qui omnes cu̅ singulis dictionibus à c litera incipiunt. At si quis laudes caluorum vberiùs legere cupit, is Synesium Cyrenensem adeat, qui caluitij encomium Graecè elegantissimè scripsit, à Ioanne Phrea Britanno latinitate donatum: contra Dionem Chrysostomum, qui comatos exulit. Vbi argumenta ingenij plena inuenies pro caluis contra comatos. Quod ideò hoc loco annotaui, quoniam & ego ex eorum numero sum, inquit Cvspinianvs, & lata calua saepè quibusdam risum moueo puellis, quibus admodum placui adolescens comatus. Scintillae. Cuidam Monacho Carmelitani ordinis, per annos tredecim perpetuos euenit, vt quoties capitium reduceret ad occiput, scintillae ignis è capillis erumperent. Atq; ea de causa ad conuiuia frequenter vocabatur. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. Faciei Splender. Mosis facies ex diuino colloquio per XL. dies & noctes cum Domino in monte Sina habiro ita radiabat, vt eius splendorem Israëlitae ferre non possent, sed facie velamento tecta cu̅ illis loqui cogeretur. Exodi 34. Mores. De Vultus compositione voluntaria, Affectuum animi indice, Volum I. libro III. egimus, f. 231. At hîc natiusam consideramus. Pyrrhvs Epirotaru̅ rex praetulit vultu atrociore quàm augustiore maiestaté regiam. Itàq; Argis tegula desuper ictus, cùm Zopyrus Macedo, vt caput ei decuteret, gladium strinxisset, adeò eum intuitus est toruè, vt ille expauescens vix longo spacio tremebundus caput ci amputarit. Plin. in eius vita. Phocion Atheniensis quamuis moribus esset mansuetissimis facilimis???ue, vultum tamen morosum éc tetricum repraesentabat: vnde nemo facilè cum alienior conuenit solus. Itaq; cùm Chares aliquando supercilia eius perstringeret, arrideret???; populus Atheniensis: Nihil hoc vobis, inquit, moeroris intulit supercilium: at horum risus multas ciuitati lacrymas inuexit. Plut, in Phocione. C. Marivs septies consul ea fuit faciei truculentia, vt Minturnis immissum percussorem solo aspectu deterruerit. Plutarchus in Mario. Vespasianvs Imp. statura fuit quadrata, compactis firmis???; membris, vultu veluti nitentis. vnde quidam vrbanorum non infacetè: siquidem petenti, vt & in se aliquid diceret: Dicam, inquit, cùm ventrem exonerare desieris. Suetonius. In eum, sed mutato nomine, quidam referunt illud Martialis Epigram. lib. 3. Vtere lactucis, & mollibus vtere maluis: Nam faciem durum Phoebe cacantis habes. Britannorum rex Cadovallo, Anglici nominis hostis crudelissimus, qui Eduinum, Osricum & Enfredum Northumbrorum reges interfecit, fuit natura & vultu multò terribilior: qua de causa ferunt Britanos illi postea statuam posuisse, vt hostibus eam intuentibus formidini esset. Tandem ab Osualdo Northumbrorum rege pietate insigni acie caesus occubuit. Polyd. lib. 4. Color. Olim valgati conuitio Cossi dicebantur homines natura rugosi, à similitudine vermium, qui lignis innascuntur. Ii natura rugas haben, vt se contrahant ac porrigant. Quoru̅ Plin. memminit lib. 11. cap. 33. rursus lib. 30. cap. 13. Mnesaretae meretrici famosissimae nomen fuit, Phrynae cognomen palloris causa. Plut. de Pythiae oraculis. M. Cato facie fuit subrufus & caesius, vt declarat cum felle ille, qui hoc minutum epigramma fecit: Ruffum, mordacem, glaucum, ne quidem exanimatum Porcium in infernum Persephone recipit. Plutarchus in Catone. Dioscorides medicus Phacas cognomento dictus est, propter nigras in facie maculas. Suidas. L. Corn. Syllae oculos glaucos, qui perquàm erant amari & truces, color facie, magis efferabat aspectu. Efflorescebat enim aspera rubedo albedine sparsim interfusa. Vnde ferrur nomen traxisse ex colore appositum. Et sannio quidam Athenis obliquè hunc versum in eum iaculatus est: Mora si spargas farina, talis extat forma Syllae. Plutarchus in Sylla. Pavlina cùm Senecae marito venas Nero Imp. secari iussisset, vt ipsi fidissima in morte comes esset, etiam sibi secandas curauit. Nero re cognita misit qui ei langu. nemsisterent. Itaque ilîa qisidem in vita permansit, pallida tamen semper extitit, pudiciamoris sui ligna retinens. Vitellio Imp. facies rubicunda plerunque erat ex vinolentia. Suetonius. Constantivs Imp. Chlorus cognomento, quasi viridis, à colore appellatus est. Cuspinianus. Magnvs Sfortia erat facie subagresti, parum???; hilari, vti à plumbeo quoda̅ pallore subfusca, quum & oculi colore caesij minaci specie intra cauos orbes multu̅ recederent, & supercilia maximè pilosa prominere videre̅tur. Sed nasus à medio elat???, nec aduncus tamen, labra decentia, & candidissimi dentes, illud os probum effingebant. Iouius in vita Sfortiae. Tumor. Tiberivs Caesar erat facie honesta: in qua tamen crebri, & subiti tumores. Suetonius. Figura. Philopoemenes Tegeates siue Megalopolitanus, dux Arcadum bellicosissimus, corporis magnitudine & robore nulli Peloponnensium inferior fuit, sed facie foedissima. Pausanias in Arcadicis. Cùm maiores nostri (inquit Bodinus cap. 5. Methodi hist. de Gallis) vultus oblongos formosiores esse putarent, obstetrices sensim perfecerunt, vt longissimae viderentur. Id quod videre est in antiquis statuis & imaginibus. Avrivm. Auriculas in tantum magnitudinis gentibus excrescere quibusdam legimus, vt totum corpus ijs contegatur vestium modo, Fanesios voca̅t, siue Satmalos, vt Pomponius. Graeci, vt auctor Strabo est, [Greek words] dicunt: quoniam strati vice, quum dormiunt, auribus vtantur. Caelius lib. 3. cap. 29. Antiquarum Lectionum. Prouerbialis est versus in aures oblongas habentes: [Greek words]. id esl, Midas quidem itaq;, si asini aures sumatis. Vel quòd Phrygiae rex Midas ob contemtum aliquando vituperatum???; Bacchi numen, in asinum fuerit conuersus. vel quòd cùm aliquando praeteriret asinos huius dei, atque eos affecisset iniuria, iratus Bacchus, Midae auriculas asininas addiderit. Alij malunt illi aures natura praelongas fuisse, & asininarum instar prominentes, atq; hinc fabulae iocum ortum esse. Erasmus. Macrino Imperatori aurium alteram fuisse perforatam scribit Dion, Maurorum ritu, vnde erat oriundus. Caelius lib. 3. cap. 29. Antiq. Lect. Ocvlorvm Splendor. Avgvsro fuêre clari & nitidi oculi, & quib??? credi volebat aliquid diuini vigoris inesse: gaudebat???; si ???s sibi acriùs intue̅ti quasi ad fulgore̅ Solis vultu̅ demisisset. Plinius, quod penè diuersum est, glaucos fuisse ait, iracunde???; ferre solitu̅, si quis eos inte̅tiùs spectasset. Sabell. lib. 1. En. 7. Sextus Aurelius scribit, Augustum fuisse toto corpore pulcrum: sed oculis magis, quorum acies clarissimorum siderum modo promicabat. Ion Chius Hercvlem memorat, igneum splendorem ex oculis effudisse, vt ait Zezes hist. 105. Chil. 3. Natalis Comes Mythol, lib. 7. cap. 1. Martinvs Lutherus ea fuit oculoru̅ leonina viuacitate, vt illorum intentionem rectà aspiciendo no̅ omnes ferre possent. Submissum quenda̅ narrant, qui specie priuati colloquij domi è cubiculo euocatum sclopetto transuerberaret: humanissimè ab illo exceptum acie oculorum eius territum obstupuisse, nec quid prius habuisse, quàm vt fuga sibi consuleret. Magnitudo. Tiberivs praegrandibus fuit oculis, & qui (quod miru̅ esset) noctu etiam & in tenebris videre̅t, sed ad breue, & cùm primu̅ à somno patuissent, demùm rursum hebescebant. Suet. Color. Anastasivs Imp. Dicorus appellatus est, quoniam diuersi coloris pupillas in oculis haberet: dextra enim nigrior, laeua pupilla magis glauca fuit, vt scribit Zonaras. Nero Caesar oculis fuit caesijs & hebetioribus. Suetonius. Bvdini Scythae, ingens natio, vehementer caesijs oculis omnis ac ruffa est. Herodotus lib. 4. Compositio. C. Caligvla vultum natura horridum ac tetrum etiam ex industria efferebat: componens ad speculum in omnem terrorem ac formidinem. Suetonius in Caligula. Narivm. Hvc Pertinent Nasuti, Nasones. De Castoris naso in 2. Epig. [Greek words]. [Greek words]. De Hermocrate Theodorus ibidem: [Greek words]. De Sosipoli ibidem, Leonides: [Greek words]. Idem de Antimacho: [Greek words]. De Rhetore quodam, ibidem: [Greek words]. De Proclo Ammianus ibidem: [Greek words]. De Qvodam Traianus Caesar ibidem sic lusit: [Greek words]. De Carino, admodum nasuto, Theodorus Beza in Epig. Quòd quacunq; venis fuga est, Garine, Ceditur???; tibi velut tribuno, Tandem desine (quaeso) gloriari: Naso, non tibi, ceditur, Carine. Aquilini, Grypi. Persae amant. Homines adunco naso, quos Graeci grypos appellant, eos???uepulcerrimos esse putant: eò quòd Cyrvs, quo non alius regum populo fuit charior, eiusmodi specie nasum habuerit. Est autem duplex gryporum genus: vnum cui statim à fronte nasus insurgit, quod Aristoteles putat esse signum impudentis animi, & ad coruos refert: alterum, cui curuatura nasi à fronte separata est, sed circa medium intumescit, & ad extremum tendens vnci speciem praebet. id Aristoteles putat esse notam magnanimitatis, & ad aquila̅ pertinere. Plutarchus in Apoph. & Politicis, & Caelius Rhodig. lib. 8. cap. 2. A. L. Mahometes II. Turcorum rex, homo neruosi ac robusti corporis extitit, habuit nasum vsq; adeò aduncum, vt summitas contingere labra videretur. Iouius in vita eius. Carolo V. Caesari nasus à medio clementer assurgebat, quod magnitudinis animi signum in Persarum etiam regibus antiquis fuit obseruatum. Iouius lib. 27. Rodolfvs Imp. naso aquilino, in decliui semita obuium habuit dicaculum, qui regis facetias & clementiam norat. Is ex angusta semita regi cedere à satellitibus crebrò iussus, Regis, clamat, nasus viam implet, vt praeterire nequeat. Subridens rex, flexo in alterum latus naso: Progredere fili, inquit: namq; nasum meum digitis amoui, ne te impediat. Cuspin. Simi. Theophrastus Eresius in Qvendam Cassandri amicum, simis naribus, iecit hoc scomma: Demiror, inquit, oculos tuos non canere, quum illis nasus sit ad ditus. quòd nasus fistulae speciem praeberet. Plut. in Symposiacis. Laërt. lib. 5. cap. 2. Horativs Cocles, sic dictus, vt quidam volunt, quòd naso ita depresso esset, nullum vt esset inter oculos interstitium, & supercilia haberet commissa. Val. lib. 3. cap. 2. & Liuius. Plin. de Viris illust. l. 11. Gell. lib. 4. cap. 1. Florus lib. 1. cap. 10. Pustulosi. Apud Theocritum in Aita amans nihil se de amica mentiturum innuens, inquit: [Greek words]: Non mihi nascentur nares mendacia supra. Scholiastes ad dit, apud Sicvlos, qui supra nares haberent pustulas albas, quas illi vocant [Greek words] siue [Greek words] aut [Greek words], pro mendacibus haberi solitos vulgó. Quin & hodie vulgò dicunt, Nasus tuus arguit mihi te mentiri. Idem iocus est vulgi de maculis vnguium. Quin & ipsas narium pustulas Graeci [Greek words]: vt indicat idem Scholiastes. Erasmus. Muccosi. Cratini Comici iocus in obesae naris Hominem, [Greek words], iubet illum defecare & quasi percola̅do nares repurgare, [294] plenas [Greek words], hos est, mucco concreto. Sic enim [Greek words] & [Greek words] dixit Plutarchus, percolare seu defecare vinum. Hadr. Iunius centuria 7. Adagiorum. Labiorvm. Vnam infelicitatem pleraeq; mulieres Aquilonares vterum gerendo incurrunt, vt vel esu, vel saltu super caput léporis facto, pariant Infantvlos oris leporini, inter os & nares diuisa labia perpetuò retinentes: nisi statim à principio assuant parriculam pectoris tenerrimi pulli, adhuc sanguinolenti. Olaus lib. 18. cap. 11. Sept. reg. Dentivm Ortus. Historiae scriptor ait, Arsamen Persam natum esse dentatum. Antigonus de Mirab. narrat. Zanclen Samothracenum ciuem, cui renati essent dentes post centum & quatuor annos, Mutianus visum à se prodidit. Plin. lib. 11. cap. 37. M. Cvrivs & Cn. Papyrivs Carbo, viri clarissimi, cu̅ dentibus nati sunt: eam ob causam Curius Dentati cognome̅ meruit. Plin. lib. 7. cap. 16. Valeria Romae cu̅ dentibus nata, regu̅ temporibus, Suessam Pometiam illa te̅pestate florentissima̅ vrbem deportata est, responso aruspicum vaticinante, exitio cluitati, in quam delata esset, futuram. Veridico exitu consecuto. Plin. lib. 7. cap. 16. Mithridatis regis filia Drypetine, Laodice regina nata, duplici ordine dentium, deformi admodum, comes fugae patris à Pompeio deuicti, fuit. Val. Max. lib. 1. cap. 8. Recitat Albertus, se vidisse Hominem anno octuagesimo cui nascebantur dentes. Neq; tamen hoc adeò mìrum est cum supra viginti octo omnibus communes, quatuor sint, qui sapie̅tiae vocantur, qui post trigesimum annum oriuntur. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. Haralovs Danorum rex Vvasetum Scaniae praefectum tyrannum oppressurus, ipso nuptiarum die me̅dici habitu sumto, omnibus mero ac somno sopitis, nuptialem thalamu̅ trabe aperuit. Eius buccam Vvesetus ita absq; vulneris inflictione fuste quassauit, vt binos ei dentes excusserit. Quoru̅ iacturam postmodu̅ insperata molarium eruptio sarciuit. Inde Hyldetae cognomen traxit: quod eum quidam ob eminentem dentium ordinem assecutum affirmant. Saxo. lib. 7. Ordines. Hercvlem fuisse triplici dentium serie, Ionis Chij proditum monumentis est. Caelius lib. 4. cap. 3. A. L. Timarchvs Nicoclis filius Paphij, duos ordines habuit maxillarum. Frater eius non mutauit primores, ideo???; praetriuit. Plin. lib. 12. cap. 37. Distinctio. Evryphaevs Cyrenaeus in superiore maxilla vnicum os c̅tinuum vice dentium habuisse legitur. [Greek words] Festo Pompeio dicitur. Post pugnam ad Plataeas commissam, in qua Persarvm innumeri ceciderunt, cùm mortuorum ossa comportarent vnum in locum Plataeenses, inuenta est maxilla cu̅ eo quod super maxillam est, habens dentes etsi distinctos, tamen ex vno osse vniuersos tam molares quàm caeteros. Herod. lib. 9. Pyrrhvs Epirotaru̅ rex, dentes no̅ habuit discretos, sed erat superiore gingiua perpetuum os distinctum quasi lineis, quibus designabatur dentium interpunctio. Plut. in Pyrtho. Prvsias Prusiae regis filius, pro superiori ordine dentium vnum os aequaliter extentum habuit, nec ad speclem deforme, nec ad vsum vlla ex parte incommodu̅. Plin. lib. 7. cap. 16. Solin. cap. 9. Val. Max. lib. 1. cap. 8. Pvella nobilis è gynaeceo ducis Lunaeburgensis duo ossa gingiuis insita loco dentium habuit, teste Philippo Melanchthone lib. 2. Physices, titulo de Monstris. Color. Vide Tit. Formosorum, f. 283. Zenobia Palmyrenorum regina, fuit inter caeteras formae laudes tanto dentium nitore, vt inter loquendum ride̅dum???; non deretur. Petracha ex Trebellio. Barba. Qvi gestarint. Pvta Viri barbati. Aescvlapivm alij imberbem, alij barbatum putatunt. Lucianus in loue Tragoedo, praegrandem barbam fuisse Aesculapio tradidit. Pausanias tamen in Corinthiacis imberbis Aesculapij statuam erectam apud Phliasios fuisse inquit. Natalis Comes Mythol. lib. 4. cap. 11. Osiridem Aegyptium regem expeditione in totum orbem suscepta, & rebus omnibus compositis, oratis dijs, comam, quoad in Aegyptum rediret, nutrisse aiunt, ac versus Aethiopiam profectum. Quae consuetudo vsque ad haec tempora inoleuit apud Aegyptios, vt peregrinantes, quoad domum reuertantur, nutriant comas. Diod. lib. 1. cap. 2. [Greek words], id est, Pronomi barba, de praelonga dicebaetur. Aristoph. in Concionat. [Greek words]. id est, Hucusq; latuit ergo Pronomi Argyrrhium gestare barbam. Pronomus tibicen quispiam fuit prolixa barba, gestamine no̅ admodum apposito profectioni. Erasmus in Adagijs. Taxatur apud Aristophanem in Concionatricibus Epicratis oratoris cuiusdam barba, cui ob id ipsum vulgari ioco cognomen inditum [Greek words], teste senario, quem Aristophanis interpres citat ex Platone comico: [Greek words]. id est, Rex barbae Epicrates scutifer. Barbam ob similitudinem scutum vocat. & alibi, [Greek words]. Aristophanes in eundem: [Greek words], id est, Mihi barba multo pulcrior atq; Epicratis. Eras. in Adag. Philosophi olim barbas alebant. Hinc prouerbium, Pallio & barba tenus philosophus. Barbatum hoc crede magistrum Dicere, sorbitio quem sustulit atra cicutae, inquit de Socrate Satyricus. Lucianus passim hoc genus hominum insectatur. Extat epigramma Graecum: [Greek words], [Greek words]. Demonax perconta̅ti, qua̅ philosophiae secta̅ potissimùm amplecteretur? Quis, inquit, tibi in dicauit me esse philosophùm? Mox???; veheme̅ter secu̅ ride̅s, abijt. Interrogatus quid rideret? Annón magnoperè ridiculu̅, inquit, si tu me ex barba iudicas philosophum, ipse barbam non habens? Eras. lib. 8. Apoph. Diönysij quaestor, nomine Simvs, natione Phryx, ostendit Aristippo suas aedes vndiquaq; splendidas, etia̅ pauimento preciosis tessellis co̅strato. Itaq; omnibus circu̅spectis, Aristippus sputum oris relecit m barbam Simi: & ob id indignanti, hoc colore se excusauit, quòd in tota domo nihil videret ad excipiendu̅ oris recreme̅tum opportumus. Innuens, in tota domo nihil esse foedius, aut Immundius, barbati facie. Quanqua̅ hoc dictum magis quadratin Cynicum aliquem, quàm in Aristipum vtcunq; illi ascribatur. Laërt. lib. 2. cap. 8. Apparetapud Romanos prouerbiali ioco barbatos dici consuêsse homines priscis ac simplicibus moribus, tusticanae???; veritatis: quòd illic serò receptum sit, barbam radere aut tonderi. Si quidem auctore Plinio, P. Ticinius Mena primus è Sicilia tonsorem induxit, anno ab Vrbe condita 454. quum hactenus fuissent intonsi. M. Tull. lib. de Finib. 4: Hoc verò te ferre non potuisse, quod antiqui illi quasi barbati, vtnos de nostris solemus dicere crediderunt? Erasm. in Adag. Longobardi, vt plures affirmant, à barbae prolixitate nomen sunt adepti, quia solipropè Germanorum barbam alerent. Sabellicus lib. 5. Enneadis 8. Otho magnus Imp. more veterum Germanorum barbam in pectus promissam gestare solebat, & per eandem, si quando seriò loquebatur, iurare. Cuspinianus. Iodocvs Marchio Brandenburgensis, Barbatus dictus, quòd barba̅ nutriret, qua sola se viru̅ ostentabat cu̅ nullas alias animi haberet virtutes. Anno aetatis XC. in locu̅ Venceslai Ignaui Imp. electus, & 6. mense mortuus, non est coronatus. Cusp. Cardinalis Nicenus Bessario barbatus inter reliquos Cardinales rasos Romae versabatur. Mirantibus alijs, Angelottus Romanus Cardinalis nimiùm petulanter de viro optimo & doctissimo inquit: Inter tot capras percommodè hircus residet vnus. Poggius in Facetijs. Mulieres barbatae. Pedasij, qui mediterraneam supra Halicarnaslum incolunt, alij???; vicini, maximam dilige̅tiam adhibent, vt eorum Sacerdos mulier Palladi sacram barbam habeat. Id quod ter illis accidisse putatur. Heros. lib. 1. Galla Symmachi consulis ac patricij Rom. sub Iustiniano Imp. filia, barbam enatam sibi ob conspersionem corporis igneam medicorum consilio atq; arte euellere noluit. Maluit ita Deo placere, quàm barba vacua ad secundas nuptias transire. Auentinus lib. 3. Annalium Boiorum. Qvomodo. Barba Rara. Pogo̅ Graecis barbitiu̅ est: sed & appellatione eade̅ Troezenioru̅ portus. Vnde per iocu̅ barba ratiore hominibus insusurrabatur, [Greek words]. Caelius lib. 3. c. 25. Antiq. Lect. Galigvla Imp. caprae in morem barbatus, cùm eo nomine se irrideri sciret, capitale erat si quis eo praesente capram nominasset. Suetonius. Ivlianvs Apostata ab Antiochenis ob hirsutiem & raritate̅ sugillatus, quasi barba minimè philosopharetur: ad petulantiam illorum coërcendam scripsit librum [Greek words] dictum. Vsvs Barbae. O??? Luctum. Ludouico Sfortia à Galliae rege Ludouico XII. capto, Medio [295] lano???; occupato, multi cluium Mediolanensivm barbam promiserunt: vt edicto publico de cute laeuiganda, de???; pilis radendis cautum sit: & ne paupertate praetexere̅t, ex fisco numerandu̅ impendium praecones admonere̅t: tanto risu omnium, vt vix aegre???; pauci admodum edicto paruerint. Exinde barbam alendi mos inoleuit, vsqueadeò vt iuuenes iuxta???; senes, nullo discrimine, ferociter intonsi fortes sint, & barba tenus sapientes. Arlunus Mediolanensis Historiae sectione 1. Decorem. Adrianvs Imp. vt vulnera, quae in facie erant naturalia, tegeret, primus Caesarum, Dione teste, barbam nutriuit. Pudorem. Sophistes Bion Formosorvm pilos Harmodios & Aristogitonas vocauit: quòd simul pulcra tyrannide ab eis amatores liberarentur. Plut. sermone Amatorio. Colli Color. Isocrates in Panegyrico Helenae, idcirco ait existimatam Helenam ab olore genita̅ quòd collo esset oblongo & ca̅dido. Figura. [Greek words] Graeci vocant praetenues homines, & colli oblongioris. Nam est gylius, militare vas contextum, in quo caseus seruaretur cum oliuis & carpis: vnde & militaris opsothece nuncupata. Gaedius lib. 4. cap. 2. Antiq. Lect. Strumae. Vatinivm, cui strumae erant in collo, cùm causam diceret, tumidum oratorem Cicero appellauit. Cùm nunciatu̅ ei esset de illius morte, mox intelligeret incolume̅ esse: Malè pereat, inquit, qui malè mentius est. Plut. in Cicerone. Cervicis. Cùm Alexandrvm Lysippus primò finxisset supino ore coelum suspectantent, exprimens Alexandri intuentis morem ceruice leuiter inflexa, adiecit epigramma quoddam haud illepidum: Aereus aspectans coelum proferre videtur, Asserui terram, sidera habeto deus. Quapropter praecepit Alexander, ne quis se praeter vnum Lysippum fingeret. Quippe vnus hic aere sensus eius repraesentauit, vt red deret lineamentis virtutem. Caeteri ceruicem inflexam, oculorum???; hilaritatem & blandimenta dum exprimere student, non seruarunt virilem eius & leoninum obtutum. Plut. orat. 2. de Alex. fortuna. Pescennius Niger Imp. fuit statura prolixa, forma decorus, oris verecundi & semper rubidi: ceruice adeò nigra, vt, quemadmodum multi dicunt, ab ea Nigri nomen acceperit: caetera corporis parte candidus, & magis pinguis. Sed miles optim???, tribunus singularis, dux praecipuus, legatus seuerissimus, consul insignis, domi foris??? conspicuus, Imperator infelix, à Seuero scilicet victus & interfectus. Cuspinian. Nervorvm. Tritanvm gladiatore̅ Varro prodit, item???; eius filiu̅, & rectos & transuersos cancellatim toto corpore habuisse neruos, viriu̅ elatione prodigiosa. Cael. lib. 7. cap. 4. Antiq. Lectionum. Thoracis Compositio. Apud Magnesios, qui ad Lethaeum sunt, quidam fuit Protophanes, qui de pancratio & lucta eade̅ die in Olympia victor renunciatus fuit. In huius sepulcrum aliquando latrones spe praedae ducti penetrarunt, post illos alij multi, vt cadauer duntaxat spectarent. Eius certè costae non ita, vt caeteroru̅ hominum, discretae fuerunt, sed pro illis continens os habuit ab humeris ad eas costas, quae mendosae siue nothae à Medicis appellantur. Pausanias in Atticis. Cicatrices. Mosynae orvm in Ponto humeros ac pectora cicatricibus inusta Graeci milites è Cyri expeditione redeuntes obseruarunt. Diod. lib. 14. Hippocrates com. de Aëre aquis locis ad pituitae à cerebro defluxum inhibendum Scythas scribit brachia inurere solere. Mammarvm. Vidi Ianuae, inquit Cardanus, Antonivm Benzum ex oppido portus Mauricij, ann. agentem 34. pallidum, barba rara, pingui habitu, è cuius mamillis lactis tantum profluebat, vt infantem fermè lactare potuisset: nec solùm effuebat, sed impulsu ferebatur. Cardanus de Subtilitate, libro de Hominis natura. Nuper Martino Borglino amico nostro, Vxor iam quindecim annis sterilis filium enixa est, quae primo mense & lacemisit è papillis copiosum, & mammae intumuerunt atque obduruerunt adeò, vt obstetrices adhibitis repellentibus, vomitum lactis non curato priore affectu excitarint. Cardanus de Subtilitate, libro de Hominis natura. Dorsi. Gibbus. Orator quidam clarus, sed gibbo prominenti deformatus Galba (de quo Lollij vulgatissimus iocus erat, Ingeniu̅ Galbae malè habitare) coram Caesare Augusto causam agens, & velut eloquio gloriabundus, saepe iterans: Corrige in me, si quid corrigédum videris, Auguste. hoc ab eo tandem responsum habuit: Ego, inquit, Galba, monere te possum, corrigere non possum. Corrigitur, quod reprehéditur: corrigitur, quod ex distorto fit rectum. Erasm. lib. 4. Apopht. ex Macrob. lib. 2. cap. 4. Saturn. Galba, Galbae Imp. pater, Liuiam Ocellinam, ditem admodu̅ & pulcram vxorem habuit, à qua tamen nobilitatis causa appetitus vltrò existimatur, & aliquanto enixius, postquam subinde instanti vitium corporis gibberum secretò posita veste detexit, ne quasi ignaram fallere videretur. Suetonius. Galbae Imp. tam grandis gibbus dextro eius latere excreuit, vt aegrè fascia substringeretur. Sab. l. 2. En. 7. ex Sueton. Incuruitas. M. Ant. Pius Imp. fuit statura eminenti. Sed quum iam senex curuaretur, tenuibus ex tilia tabulis, fascia ad pectus obligatis, pro remedio vsus est: videtur???; materia ad id petita, quae frigido esset corpori perutilis. Sab. lib. 4. En. 7. Cordis. Leonidae Spartanorum regis (qui cum trecentis sese Xerxi ad Thermopylas opposuit) cadauer aperiri Xerxes voluit, & pilosum cor reperit. Plut. Paral. ex Aristide Milesio. Aristomenem Messenium, omnium Graecorum optimum Apollinis oraculo iudicatum, attestatur in Messenicis Pausanias. Valerius Maximus lib. 1. cap. 8. inquit, Aristomenis Messenij hostis cor Atlienienses ob eximiam caliditatem exectum pilis refertum inuenerunt, cùm eum aliquoties captum, & astutia elapsum cepissent. Erratum [Greek words], Rhodi siquidem è vita migrauit, nec ab Atheniensibus captus est vnquam, sed à Lacedae monijs semper. Posteriori clausulae consentit Plinius lib. 11. cap. 37. Brodeus in Epigram. At periti naturalium risu id excipiunt, fabulosum opinati. Propterea in carmine Homerico [Greek words] non densum pilis cor accipi putat Eustathius, sed prudens, [Greek words], vti est apud Aeschylum. Quanquam, inquit, ex historia in quibusdam repertum sit pilosum cor, vt in Lysandro, necnon in Alexandri cane, illud verò Platonis, [Greek words] id est, habens in anima seruiles pilos: in fatuitatem rude scomma est, quod de seruorum ducitur tonsu, qui appellatur Thrix seruilis. Cael. lib. 4. cap. 16. Antiq. Lect. Scribunt Graeci, Hermogenem Tarsensem, cuius de Rhetorica libri exrant, multum praeferentes ingenij lumen, cor habuisse hirsutie ac magnitudine extra mortalium reliquorum rationem insigne. Caelius ibidem, ex Suida & Philostrato. Ipse quoq; meminì, cum Venetijs essem. Vide fol. 305. Iacobvs Latro è patibulo suspensus fuerat. Vide fol. 579. VENTRIS Tenuitas. Titus Quintius in Philopoemenis Achaeorum praetohabitum cauillans: Quàm pulcras, inquit, manus, Philopoemene, & crura habes, ventrem non habes? fuit enim medio corpore gracilior. Caeterùm id dictum potius est in vires eius detortum. Quippe egregium peditatum & equitatum babebat, sed deficiebatur saepenumerò pecunia. Plutarchus in Philopoemene. Obesitas. Ex Tit. Obesorum huc pleraq;, quatenus venter illorum eximiè luxuriat, f. 278. 363. C. Marivs obesus & ventricosus, teste Plutarcho. Pvdendorvm Magnitudo. Citatur Theophrastus, qui senserit Nanos dici, quibus pudendum membrum sit iusto maius, quod in humilioribus siue nanis inueniri probabile est. Erasm. in Adag. Priapvm Seruius scribit pulsum è Lampsaco, vbi erat natus, propter nimiam virilis membri magnitudinem. Lactantius scribit inter Priapum & asinum Sileni, qui omnes erant in comitatu Bacchi, ortum certamen de membri virilis magnitudine, Priapum???; ab asino victu̅, interemisse victorem. Ideo???; Columella Priapum vocat deum terribilis membri. Habuit Co̅modus Caesar homine̅ quenda̅ Onon nomine, magno pude̅do praeditu̅, quem & ditauit & sacerdotio Herculis rustici praefecit. Caelius. lib. 4. cap. 6. A. L. ex Herodiano, Lamp. Curti. Circumcisione vtebantur Ivdaei secundùm legem. Sed ne alios praeter Iudaeos circumciderent, sua???; sectae adiungere̅t, [296] Constantius cum fratribus suis lege interdixit. Sozomenus lib. 3. cap. 17. At etiam à circumcisione praeputiati fiunt, arte quadam medica per instrumentum attractorium, Spathisterem appellatum internam membrorum cuticulam attrahi sinentes, suturam???ue admittentes, & glutinatorijs circumdatis, praeputium rursus superinducunt. Habes & testimonium apud sanctum Apostolum, vbi dicit: Circumcisus aliquis vocatus est? ne attrahatur ipsi praeputium. In praeputio aliquis est? ne circumcidatur. Hanc autem traditionem diabolici inuenti, Esaum fratrem Iacobi reperisse aiunt, ad abnegationem Dei, & ad deletionem characteris patrum ipsius. Epiphanius libro de Mensuris. [Greek words] Cornelia Gracchorum mater concreto genitali nata fuit, infausto omine, quòd magnum aliquando malum Reip. productura esset. Plin. lib. 7. cap. 16. Testicvlorvm. Numerus. Agathocles Siciliae tyrannus à Timaeo [Greek words] dictus est, siue quòd aui Triorchi, quem Buteonem vocant Latini, rapinis similis esset, siue ab efferata libidine. Nam egressus pubertatis annos, libidinem à viris tra̅stulit ad feminas. Traditur item, quum esset perfunctus fato, vxorem querulam flebilibus modis illud subinde ingessisse, [Greek words]; Quid non ego tibi, quid tu non praestitisti mihi? Caelius lib. 24. cap. 4. Antiq. Lect. Arrianus Iureconsultus scribit, Digestis de re militari, Syllam & Cottam vno tantùm fuisse testiculo insignes. Auctor item Vlpianus est Digestis de aedilitio edicto, Sanum videri, qui vnum testiculum habeat, quoniam possit generare. Caelius lib. 4. cap. 7. Antiq. Lect. Bergomi familia Coleonvm illustris (Bartholomaeo Coleono, & fortitudine & fide apud Venetos clarissimo insignis, cuius equestrem statuam Venetijs in area D D. Ioannis & Pauli videre licet) hoc peculiare habere fertur, vt multi ex ea familia mares tres habeant testiculos. Cui rei attestatur, vel saltem suspicioni occasionem dedit gentilitium familiae symbolum, tres nigros continens testiculos. Hinc prouerbium Italis vsitatissimum, Coglioni da Bergamo: de re monstrosa & inaudita: non autem, vt vulgus autumat, de homine stupido & obsceno. Francisco Philelpho tres fuisse testes, proditum scio. Caelius lib. 17. cap. 12. A. L. Nativm. Athenienses [Greek words] & hypolispae, siue depyges à Comicis appellantur, quòd nautici magna pars quum essent, ob sedendi assiduitatem depyges red debantur. Additur & fabella, Thesevm cum Perithoo inferos petentem, in petra quadam Proserpinae imperio coactum sedere: à qua quu̅ ab Hercule auelleretur, affixas petrae natium partes reliquisse: quamobrem honoris eius ergô, caeteris item Atheniensibus haesisse cognomentum. Ad eam verò petram allusisse credi Vergilius potest, vbi Aeneidos sexto ait: - sedet, aeternum???; sedebit Infelix Theseus. Caelius lib. 4. cap. 8. Antiquarum Lectionum, ex Suida. Melampygus Graecis significat eum, qui nigro sit podice: quo quidem cognomento notatus est Hercvles, quòd eam corporis partem, non Lydorum more vulsam, neque candidam, quemadmodum effeminati solent, sed nigris pilis hirsutam ac syluosam haberet. Nam Graeci quemadmodum molles & imbelles, fractos???ue delicijs [Greek words] appellant: itidem è diuerso fortes ac strenuos [Greek words] vocare consueuerunt, vt auctor est Lycophronis interpres. Erasm. in Adagijs. Duas elegantes formosas???ue Filias viro cuidam rustico Syracusano esse contigit olim, quae contendentes inter se in viam publicam accesserunt, vt quae pulcriores nates haberet, dijudicaretur. Accedenti verò adolescenti, qui patrem habebat senem, seipsas ostenderunt, qui eas admiratus, seniorem iudicauit. In cuius amorem cùm incidisset, venit in ciuitatem, ac fit aegrotus: tum fratrio suo, qui erat grandiori aetate, rem totam declarauit. Hic etiam in agrum excurrens puellas???ue intuens, in alterius amorem incidit. Hos cùm pater nuptias honorificentiores hortaretur expetere, neque tamen quippiam persuadere posset, filias ex agro patre earum non inuito duxit, filijs???ue in matrimonium dedit. Illae igitur à ciuibus Callipygae postea sunt vocatae, velut testatur Cercidas Megalopolitanus in suis Iambis. Illae cùm amplas diuitias essent consecutae. Veneris sacellum erexerunt, quam appellarunt deam Callipygam: vt narrat Archelaus in Iambis. Athenaeus lib. 12. cap. 32. Q. Fabivs, cui Eburno cognomen erat, propter candorem, quòd eius natis fulmine icta foret, pullus Iouis appellatus est. Caelius lib. 8. cap. 5. Antiq. Lect. D. Thomae Cantuariensis archiepiscopi Irrisores, qui equi illius caudam amputarunt, mutorum animalium instar caudati facti sunt, cum omnibus suis posteris. Polyd. lib. 13. Brachiorvm Magnitudo. Brachia non omnibus paria sunt. Stvdioso Thraci in C. Caesaris ludo notum est dextram fuisse proceriorem. Plin. lib. 11. cap. 43. Darivs Longimanus Persarum rex omnium hominum pulcerrimus fuit, excepta brachiorum & vlnarum longitudine quae tanta erat, vt genua contingeret. Strabo lib. 15. Nota. Georgivs Castriotus Scanderbechus, Epiri princeps, militari fortitudine antiquis Impp. comparandus, gladij effigiem in dextro brachio iam inde à natiuitate habuit. Manvvm. Gigantes poëtae fabulantur. Starcathervm Storaerki F. in ea Daniae parte, quae Suetiam ab oriente complectitur, quam Estones obtinent, giganteo ortu senas manus habuisse tradunt: Thor verò magum quatuor ex his auulsisse, ita vt duabus tantùm relictis, corpus, quod antè in giganteam molem assurrecturum videbatur, intra humanae speciei limites retineretur. Saxo lib. 6. Ioanni Aragonum regi XIIX. etiam formosissimae mulieres candidissimas manus inuidebant. Marinus lib. 12. rer. Hispa. Digitorvm. Gigas quidam Gethaeus, senos & manuum & pedum digitos habuit. 2. Reg. 21. & 1. Paral. 20. Digitos quibusdam esse in manibus senos, sedigitorum monstrat appellatio: de quibus item quaeritur Digestis de aedilitio edicto, an morbosi credit debeant. Diodorus Bibliotheces sexto, dactylos putat Idaeos ob parem digitorum numerum appellatos. At Geographus Idaeos dactylos in Ida Cretae ferrum elaborasse scribit, & ab numero ita nuncupatos: quod repetit Eustathius quoq;. Alij etiam aliter. Caelius lib. 4. cap. 3. A. L. Digiti quibusda̅ in manibus seni. M. Cvriatii ex patritia ge̅te filias duas ob id Sedigitas appellatas accepimus, & Volcativm Sedigitum, illustrem in poëtica. Plin. lib. 11. cap. 43. Ipse vidi, inquit Caelius, Bononiae Qvendam de plebe inopem senis in manu vtraq; digitis, imò in pedibus quoque. Superfluens digitus inter auricularem annularem???; intersitus agnoscebatur, magnitudine ad reliquorum responsum: mobilis praeterea, & ad omnem vsum, vt assolet, accommodus. Manus infigni erant latitudine: nil praetereà quod deceret minus. Caelius lib. 17. cap. 12. Antiq. Lect. Femorvm. Homervs, Aegyptiae sacerdotis filius ex Mercurio, in vtroque femore crines promissos habuit, vnde nomen meruit, [Greek words], ille femorosus. Plutarchus. Selevcvs Mentor, rex Syriae, postea etiam Asiae, coxam anchorae figura insignitam iam inde à partu habuit: nec ipse tantùm, sed omnes quod; illius posteri. Fulg. lib. 1. cap. 6. Crvrvm. Tvm Conformatio. Quibus introrsum obtorta sunt crura, [Greek words] Graecis, auctore Polluce, Vari Latinis: quibus extrorsum, Vatij & Blaessi. Cael. lib. 4. cap. 11. Antiq. Lect. ad Phoebvm, Martialis Epigram. lib. 2. Cùm sint crura tibi, simulent quae cornua lunae, In rhytio poteras Phoebe lauare pedes. Est autem [Greek words], teste Athenaeo l. 2. poculum cornu assimile incuruatum, ad instar Graecae literae [Greek words]. Nero Caesar gracillimis fuit cruribus. Suetonius. Magnitudo. Germanicvs Drusi F. formosissimus fuit. Formae minus congruebat gracilitas crurum. Sed ea quoq; paulatim repleta, assidua equi vectatione. Suetonius. Longitudo. Constantinvs Imp. breuissimis cruribus & incuruis fuit: vnde saltu valebat, & cursu. Cuspinianus. Selymvs Turcicus Imp. ventrem admodum demissum breuioribus cruribus sustentabat. Vnde etiam eques magis quàm pedes commendabatur. Iouius in eius vita. Edvardvs 1. Angliae rex à tibiarum longitudine Langscana dictus. H. Boëthius lib. 14. Pedvm Conformatio. Demonides amissis furto crepidis, precatus est, vt eius qui sustulerat pedibus conuenirent. Visus est bene preccari, quu̅ illi [297] magnum precaretur malum: videlicet pedes distortos, quales ipse habebat Demonides. Plut. in Lac. Magnitudo. Scribunt Graeci, Pittacvm Mitylenensium principem, vnum è septem, ab Alcaeo poëta exule appellatum Sarapoda, quòd latos pedes traheret, nec non Choerapoda, quòd vlcera in pedibus sentiret, quae vocant choeradas. Caelius lib. 4. cap. 11. A. L. CORPORIS CVLTVS QVO AD SVBiectum consideratus. Totivs corporis cvltvs Obseruatus. Consule Tit. Luxuriosorum circa vestitum, cultum, f. 2340. Thamar nurus Iudae, Iacobi neptis, volens socerum allicere, vt ex illo conciperet, depositis viduitatis vestibus, ornauit se, & assumsit theristrum. Gen. 38. Ivditha vestes viduitatis exuit, corpus aqua perluit, vnguento vnxit, discriminauit capillum, vestes induit elegantes, quibus viuente adhuc Manasse marito ornari consueuerat armillis, brachialibus, anulis, inauribus, vti Olofernem decipere posset. Testatur ea ipsa, quòd ornamenta, quae assumsit, deceperint Holofernem. Iudithae cap. 10. & 16. Persarum reges gynaeceo suo praepositos habebant Spadones, quorum munus erat 12. mensibus Concvbinas regis comere, sex mensibus oleo myrtino attributis, & totide̅ odoribus & pigmentis muliebribus. Ita demùm puella ad regem ex gynaeceo intromittebatur, & mane in alterum gynaeceum redibat: neq; ampliùs ad regem intromittebatur, nisi ea delectato rege vocaretur nominatim. Esterae 2. Medorvm mos erat, oculis pictis incedere, colorato capillo, coma protensa, circa collum monili, & armillis circa manus: capite velato, veste pellucida, & fluida. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 18. Veteres Athenienses, purpureas vestes induere soliti sunt, & varijs amiciri tunicis. Corymbis implicarunt capillos, & os aureis cicadis, alijs???; ornamentis ex auro appofititijs circumdantes, in publicum processerunt. Aelian. libro 4. Var. histor. Diogenes Cynicus videns Vetvlam deformosissinam curiosiùs se exornantem: Frustrâ te ornas, ait. nam si viuos tuo lenocinio allicere voles, plurimùm falleris insana: si verò defunctorum vmbras, ne quaeso differas diu. Stobaeus. Clisthenes olim (an Sicyoniorum tyrannus?) malè audijt, & comicorum conuicijs laceratus est, quòd parum vir haberetur, sesëue cultu indecoro velut in mulierem transfiguraret, Sardanapalum illum Assyrium imitatus, sic vt in prouerbium abierit. Aristophanes [Greek words], [Greek words]. id est, Teipsum vides? non per Iouem, sed Clisthenem. Suidas ait conuenire in eos, qui leui, derasa???; sunt cute. Nam hic mos Clistheni, barba derasa semper esse, quo iuuenis etia̅dum videretur. Erasm. in Adagijs. Philostratvm Aristophanes quendam Iasciuiusculè se ornantem, Cynalopeca vocabat vocabulo ex cane & vulpe concinnato. Aristoteles Stagirita philosophus decorus habitu, & nitido vestitu fuit, tonsa coma, digitis redimitis auro. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 18. Hippodamvs Milesius naturà seuerus, ob ambitionem morosus, crinium prolixitate & sumptuoso ornatu. Aristoteles lib. 2. Politicorum. Diogenes videns Qvendam rasa facie, comtum, ac odoribus perfusum, vestibus???; quae res huiusmodi sequuntur, indutum: Se prius quaesiuisse, dixit, quid foret insigne scortum: at nunc demùm reperisse. Athen. lib. 13. cap. 6. Hannibal Carthaginensium dux apposititios parauit capillos, qui conuenirent pro insignioribus aetatum discriminibus elegantiori vestitui: his???ue subinde mutatis vtebatur. Suidas. Nero circa cultum adeò pudendus fuit, vt comam semper in gradus formatam, peregrinatione Achaica etiam ponè verticem summiserit: ac plerunque synthesin indutus, ligato circa collum sudario prodierit in publicum, sine cinctu, & discalceatus. Suetonius in Nerone. Neglectus. De Esthera legitur, quòd quando debuitintrare ad regem, non quaesiuit muliebrem cultum, ficut faciebant aliae mulieres. Estherae cap. 2. Aspasia Milesia cum alijs quibusdam Ionicis virginibus in gynaeconitin Artaxerxis regis Persaru̅ introducta, cùm reliquae fuco cultu???; corporis sese regi insinuare conarentur, illa simplici & natiua forma regi acceptissima fuit. Aelian. Lacedaemoniorvm feminis omnis ornatus & mundus miliebris ereptus est. Neq; enim comam nutrire dabatur, neque aurum gestare. Heraclides in Polit. Phryne meretrix famosissima in conuiuio surgens, faciem in conspectu omnium aqua pura abluit, & ad id imitandum ex lege certaminis propositi reliquas amicas perpulit. Itaque reliquarum purpurisso defluente, ipsa sola inter omnes ob genuinum oris decus pulcrior apparuit. Capitis, Faciei. Vide Fucos. Audito aduentu Iehu, qui occiderat Ioramu̅ regem Israëlitarum, Iezabel vidua, spe fortassis inescandi specie sua victorem, pinxit oculos stibio, & stibio, & ornauit caput suum. 4. Reg. cap. 9. Demetrivs Poliorcetes rex, post ampliss. victorias in venustate conseruanda comparanda???ue multos annos consumsit, capillos decorè pectendo, & rufos faciendo, faciem pinxit & inunxit, quò formosissimus ab omnibus iudicaretur. Aelianus lib. 9. de Varia historia. Thracib. punctas notis habere frontes, nobile iudicatur: non habere notatas punctis, ignobile. Herod. lib. 5. Brasilienses viri à fronte ad medium verticem caput abradunt. Qui verò elegantiùs ornari volunt, aures, & nares, & labia, & facies etiam perforant, & in locis illis lapillos varijs distinctos coloribus infigunt. Mulieres autem pro lapillis, minutis conchylijs, quae apud illas in magno precio sunt, similiter excoluntur. Osorius lib. 2. rerum Em. Dentivm. De Thaide & Lecania Martialis Epigram. lib. 5. Thais habet nigros, niueos Lecania dentes. Quae ratio est? emtos haec habet, illa suos. Egnativs quidam Hispanus Catulliano carmine innotuit. De eo namq; sic scribit: Egnatius quòd candidos habet denteis, Renidet vsquequaque: seu ad rei ventum est Subsellium, cùm orator excitat fletum, Renidet ille: seu pij ad rogum filij Lugetur, orba cùm flet vnicum mater, Renidet ille, quic quid est, vbicunq; est, Quodcunque agit, renidet. Hunc habet morbum Neq; elegantem (vt arbitror) neq; vrbanum. Quare monendus es mihi, bone Egnati, Tu praeter omneis vne de capillatis Cuniculosae Celtiberiae, fili Egnati, opaca quem bonum faciat barba, Et dens Hibera defricatus vrina, Si vrbanus esses, aut Sabinus, aut Tiburs, Aut parcus Vmber, aut obesus Hetruscus, Aut Lanuuinus ater, atq; dentatus, Aut Transpadanus (vt meos quoq; attingam) Aut quilibet qui puriter lauit dentes: Tamen renidere vsquequaque te nollem: Nam risu inepto res ineptior nulla est. Nunc Celtiberus Celtiberia in terra Quod quisq; minxit, hoc tibi solet manè Dentem, atq; rufam defricare gingiuam: Vt quò iste vester expolitior dens est, Hoc te amplius bibisse praedicet loti. Scapvlarvm. Analectides dicuntur, quibus ex xylino lino, vel quauis materia, tanquam puluillis constipant scapulas prominentes Pvellae, vt videri habitiores possint. Hinc Ouidius: Conueniunt tenues scapulis analectides altis, Angustum circa fascia pectus eat. Cael. lib. 13. c. 31. A. L. Pilorvm cvltvs. Qvi coluerint. Flamen Dialis apud Rom. nisi liber homo esset, capillum no̅ detondebat. Vnguium & capillorum segmina subter arborem siliquam terra operiebantur. Gell. lib. 10. cap. 15. Nazarae I apud Iudaeos ex voto comam alebant. Num. 6. Moris olim fuit in Creta, vt barbam & capillos magistratus summitterent. Proinde, quum ab Appio proconsule, cu̅ quo in Creta̅ Sabinus iuerat, in theatro Graeci postulare instituissent, vt Sabinus maximum magistratum gereret: surrexit Sabinus, & silention manu facto: Hunc magistratum, inquit, ego Romae bis gessi. Bis enim reus causam dixerat. Graeci no̅ bene intellexerunt: sed bene interpretati perebant, vt illum honorem Sabinus tertiò geretet. Cael. lib. 14. cap. vlt. A. L. Apud Lacedaemonios ingenui alebant coma̅: nanq; omnes comati erant, cùm seruos crines habere co̅ deceret. Ide̅ in omni ferè Graecia, vbi seruis nutrire comam nefas erat. Adagium refertur à Suida, extat apud Aristophanem in Auibus: [Greek words]; id est, Ac deinde seruus cùm sies, portas comam? Hadrianvs Imp. primus ex Caesaribus promissa barba incessit, & capillo. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. ex Dione. Qva parte. Procotta vocatur, vbi anteriores nutriuntur comae, quia Cottis apud Dores dicitur caput. Quamuis alij ante frontem capillos dici Procottam putent. Cael. lib. 7. cap. 23. Thraces quosda̅ appellant Acrocomas, qui antias in fronte̅ muliebriter demitterent. Evboicos opisthocomas Pollux vocat, qui comam per terga fusam alerent, qualis ferè Hectorea dicitur coma, vt auctor Timaeus est. Nec Lycophron praetermisit, vbi Cassandram inducit sic nuncupare comam, velut incederet eo modo Hector. Cael. lib. 7. cap. 23. Qvomodo. Pectendo, Purgando. Indi capillum pectum saepiùs, quàm tondent, barba semper intonsa. Alex. lib. 5. cap. 18. Colunt Aegyptum versus Poenorum primi Adyrmachidae, qui eisdem ferè, quibus Aegyptij, moribus vtuntur. Vxores eorum capitis comam alunt, quarum quaeq; suos (quos capit) pedunculos praemordet, & abijcit. Herod. lib. 4. Lacedaemonii tempore pugnae comam pectere & discriminare solebant, quòd illa formosis splendorem quenda̅ diuinum, deformibus horrorem conciliaret, ex Lycurgi sententia. Plutarchus in Lycurgo. Semiramis regina Assyriorum dum capillos discriminat, nuntio accepto de defectione subditorum, praeproperè collecto exercitu co̅ priùs comam colligere voluit, quàm defectores subegisset. Componendo. Mavbis & Britannis in more fuit, cincinnis ornari rutilis comis: & tam composito capillo, vt in incessu vix se contingi paterentur, omni corporis parte abrasa, praeter caput & labru̅. Alex. lib. 5. cap. 8. Iulius Pollux in tonsurae generibus: Corymbe (inquit) Atticum non est, sed crobylus potius. Crobylvm interpretantur aureum corymbum è capillis propendentem. Sunt qui putent capillorum contextum tendentem in acutum. Meminit Xenophon, nec omisit Thucydides. Ab nonnullis haec profertur distinctio, vt in viris dicatur crobylus, in feminis corymbus, in pueris scorpius. Caelius lib. 28. cap. 5. A. L. Thucydidis interpres inquit: [Greek words]. Lucianus in Votis: [Greek words]. Brodeus in 6. Epigr. Aethiopes tortos habent crines, Orientales quidem planiores, Africani verò crispissimos. Sicambri Germaniae populi, ad vtranq; Rheni ripam habitantes, flauos habent capillos, quos vbi satis creuerunt, quodam artificio in nodum complicant. Martialis lib. 1. Crinibus in nodum tortis venêre Sicambri. Galeacivs II. Vicecomes comam aurei coloris promittere, complicatam???; saepè in tricas, & nonnunquam diffluentibus cincinnis per humeros expansam, reticulato pileolo, aut florea corona castigare solebat. Iouius in vita eius. [Greek words] Graecis dicuntur, qui barbam in duas partes ceu cuneo diuisam habent. Quam personam Comoedijs vsitatam fuisse scribit Lucianus. An potiùs, qui barbam habent acuminatam, non latam, instar cunei? ein geißbart. Cvr. Scythas & Parthos, quò maiorem terrorem hostibus incutiant, hirsutis barbis & crinibus fuisse legimus. Alexand. 5. cap. 18. Homerus passim Graecos vocat [Greek words], id est, caesarie insignes. Nam, vt nonnulli volunt, tonsis secundùm magnum conflictum ad Thyream Argiuis, qui victi erant, Spartiatae ex aduerso comam victoria elati summisêre: nec non cùm Bacchiadae, qui Lacedaemonem ex Corintho profugerunt, sordidam & foedam speciem tonsis capillis praeferrent, comam coeperunt Lacedaemonii in honore habere. Caeterùm est hoc quoque ex institutis Lycurgi: quem dixisse aiunt, formosos comam speciosiores aspectu, & turpes reddere horridiores. Barbam tamen ad cutem vsque radere voluit. Xonophon in Rep. Laconum, & Plut. in Lysan. Diphilus comicus maledicens improbo cuidam, qui pisces Athenis vendebat, affirmat Ipsvm cùm compunctus esset notis Threicijs, ne notae illae fronti iniustae viderentur, caesariem gestasse tanquam integumentum quoddam. Victorius lib. 6. Var. lect. cap. 22. Tiberivs Caesar capillo pone occipitium submissiore, vt ceruicem etiam obtegeret, quod gentile in illo videbatur. Suetonius. Avgvstvs Caesar ob cladem Varianam comam aluit. Sab. lib. 9. Ennead. 6. ex Suetonio. Pilorvm abrasiso, tonsvsa. Coma, Barba rasa. Qvi tonsura Svnt vsi. Sacri homines. Sacerdotes Iudaeorum tondere comam, non radere, Moses in Leuitico iussit, & apud Ezechielem prophetam: Christianorum verò, summum radunt verticem. Vel vt liberam mentis in capite residentis cum coelo coniunctionem esse debere insinuent, & influxum coelestem liberiorem externo hoc symbolo indicent: vel vt Petrum imitentur (Beda auctore in Hist. eccles. Anglorum) cui Antiochiae concionanti ab impijs ludibrij causa vertex rasus est: vel imitatione Nazaraeorvm, qui post magnam vitae continentiam rasos capillosin sacrificij ignem immittebant, pietatis suae perfectionem Domino ea ratione consecraturi: vt Iosephus lib. 4. Antiq. testatur. Hieronymus verò rasum caput diuitiarum relictionem significare autumat: reliquias verò pilorum in circumferentia capitis, opes ad sustentationem vitae necessarias. An fortè vti presbyterorum nomen sacerdotibus, ita & rasus vertex tributus est? Senibus peculiare est caluitium. Presbyteros aute̅ moribus senes esse oportet. Gestant ergo artificiale caluitium, quando naturali propter aetatem carent. Anacletus I. sub Traiano constituit, ne Praesvl, néve clerici barbam vel comam nutrirent. Platina. Petrus Lombardus Episcopus Parisiensis, cui regis Ludouici Iunioris frater Philippus dignitate propter eruditionem cessit, barbas Presbyterorvm & Monachorvm radi curauit. Anno Christi 1160. Moris est in Aegypti & Syriae monasterijs, vt tam Virgo quàm Vidva, quae se Deo vouerint, & seculo renunciantes omnes delicias seculi conculcarint, crinem monasteriorum matribus offerant desecandum, non intecto postea contra Apostoli voluntatem incessurae capite, sed ligato pariter & velato. Nec hoc quispiam praeter tondentes nouit & tonsas, nisi quod quia ab omnibus fit penè scitur ab omnibus. Hoc autem duplicem ob causam de consuetudine versum est in naturam: vel quia lauacrum non adeunt: vel quia oleum nec capite nec ore norunt, ne à paruis animalibus, quae inter cute̅ & crinem gigni solent, & concretis sordibus opprimantur. Hieronymus ad Sabinianum. Sacerdotes Christiani, qui in orientis Solis regionibus habitant, in capite ita sunt attonsi, vt Crucis imaginem in vertice summo contineant. Vino ex passis vuis confecto in sacrificijs vtuntur. Osorius lib. 3. rerum Em. Herodotus in Euterpe & Plinius scribunt, sacerdotes Aegyptios consueuisse derasis capitibus moerere, & in luctu esse, ex morte Apis, qui in Aegypto numinis vice colebatur: ac demùm totum corpus eradere, vt nequid eis inter deorum cultu̅ aut pediculi aliarúmve sordium crearetur. Polyd. lib. 4. cap. 8. de Rerum inuent. Profani homines. Aegyptii omnes capillos nutriunt, barbam tamen radunt. Her. lib. 3. Arabes mitrati degunt, aut intonso crine: barba abraditur, praeterquam in superiore labro. Alijs & haec intonsa: mirum???; dictu, ex innumeris populis pars aequa in commercijs aut latrocinijs degit. Plin. lib. 6. cap. 28. Scribit Aristoteles, magistratu̅ ineu̅tes Ephoros praecipere solitos Spartanis [Greek words], ne cogerentur saeuire. De barba verò fit mentio, vt vel in minimis insuesscerent [Greek words]. Cael. lib. 3. cap. 25. Lect. Antiq. Cùm lex esset in Rhodo, ne quis raderetur, nullus est repertus qui eam seruaret, quoniam omnes Rhodii radeba̅tur. Cùm multa constituta fuisset Byzantij tonsoribus, qui nouaculam habere comperirentur, omnes nihilominus ea vtebantur. Athen. lib. 13. cap. 6. Servis apud Graecos comam nutrire nefas habebatur. Caelius lib. 7. capite vltim. Antiq. Lect. In eandem sententiam alicubi dixit Alexis: Si quem recisa fortè barba videris, Tonsáve, facturum quid horum dicito: Mihi videtur militare velle, vel Fecisse barbae cuncta quae contraria, Ingénsve contigisse prorsus huic malum. Quid per deos villi molestiae afferunt, Ob quos viri videmur esse singuli? His quid putas fecisse ni contrarium. Athen. lib. 13. cap. 6. Qvendam abrasum mentum habentem cùm vidisset Diogenes, dixit: Nunquid naturam accusas, quia te virum, non autem mulierem fecerit? Rom. Patricij olim, mediae aetatis, barbam rasitabant. Eam???; ob causam pleraeq; veteru̅ imagines no̅ admodum senum, sed in medio aetatis, ita factae erant. Hinc de P. Scipione Africano, Pauli F. scriptum est, cùm victis Poenis censor fuisset, & ei [299] dem Claudius Asellius Trib. pl. (cui equum in censura ademerat) diem ad populum dixisset, neque barbam desijsse radi, neq; candida veste vti, neq; fuisse cultu solito reorum. Eo autem tempore minor erat Scipio quadraginta annis. Gell. li. 3. cap. 4. Noct. Att. Nero Imp. certamine Gymnico, quod in septis edebat, inter buthysiae apparatum, barbam primam posuit, co̅ditam in auream pyxidem, & preciosissimis margaritis adornatam in Capitolio consecrauit. Suetonius. Magnvs Sfortia tonso capillo, & derasa barba semper incessit: quòd ita conclusa casside vtentibus expediret: coccineo capitis tegumento semper insignis, quod duobus gradibus in praealtam striatam???ue pyramidem exurgebat. Iouius in Vita Sfortiae. Selimvs Turcicus Imp. dicere consueuerat, se non nutrire prolixam barbam veluti Baiazetes pater effecerat, ne Bassae manibus in illam iniectis, ducerent principem quò vellent, quemadmodum euenerat patri suo. Iouius in Vita eius. Qvi raserint. Heliogabalvs in balneis semper cum mulieribus fuit, ita vt eas ipse psilothro curaret. Ipse quoque barbam psilothro accurans, quod???ue pudendum dictu est, eodem quo mulieres accurabatur, & eadem hora. Rasit & virilia subactoribus suis, nouacula, manu sua, qua postea barbam fecit. Lamprid. Qvo Modo. Rasvra videtur diuidi posse ratione capitis, quod raditur. Nam vel totum raditur, & haec [Greek words] id est, vsque ad cutim dicitur, siue nouacula fiat (vt hodie Turcae, & baiuli apud Venetos) siue forfice. Vel raditur parte tantùm, vel [Greek words], vel [Greek words] similitudine ducta à scapha, in rotundum tondebatur per capitis ambitum, vti hodie apud nos rustici, vertice comato, nulla caesarie promissa, ceruice nuda: neque alio cultu egebat tonsura ista, cuius Aristophanes in Auibus meminit. [Greek words] verò, id est, hortus, caesariem denotare videtur promissam in humeros, & cincinnis ornatam, facie libera, horti instar assiduo cultu egentem, ne cincinni turbentur, & caesaries implicetur. Est indecora prorsus, ac cinaedica tondendi ratio dicta Moechvs, qua infamatur in comoedijs poëta Cratinus. Cuiusmodi ferè apud Martialem Epaphaeresis, etiam si pro tonsu simpliciter quidam intelligi epaphaeresim malunt. Caelius lib. 7. cap. 23. Antiq. lect. Priora capitis tondendi more Abantas primùm vsos, auctori Homero credimus. [Greek words] (non ab Arabibus, vt quorundam fert opinio) neque aemulantes Mysos: sed quòd bellatores essent, cominus???; pugnarent, & praeter caeteros conserere manus didicissent cum hostibus, vt testatur Archilochus, ne nexum hostibus capillorum praeberent. Id Alexandrum quoque Macedonem animaduertentem, edixisse aiunt ducibus suis, vt barbas Macedonum raderent, quòd ansa sit haec in praelijs promtissima. Plut. in Theseo. Circa maritima Africae, occasum versus, Macae populi summum capitis verticem radunt, in medio capillos crescere sinentes, hinc atq; hinc in orbem tondentes. Herod. lib. 4. Maxyes Africae populi, dextra capitis parte comam gestant, sinistram radunt, corpus minio tingunt: asserentes, se à Troianis esse oriundos. Herod. lib. 4. Machlyes Afri, occiput crinitum gestant, tonsa anteriori parte. Herod. libro 4. Avses (vel, vt Strabo vult, Anases) anteriorem partem crinitam habent, occiput verò tonsum. Herod. lib. 4. Arabas, quemadmodum Dionysium, ita puellarum capillum tondere aiunt. Tondentur autem in rotundum, tempora subradentes. Herod. lib. 3. Iidem barbam abradunt, praeterquam in superiore labro. Rauisius. Spartani pueri ad cutem tondebantur. Sab. lib. 1. En. 2. M. Antonino Commodi patre imperante, omnes familiares eius ad cutem vsq; tondebantur. Lucius verò Antoninus Mimos eos appellabat, & comam nutriebat. Gal. 6. Epidem. com. 4. aphor. 9. In Qvendam variè se tondentem, Martialis Epig. lib. 8. Pars maxillarum tonsa est tibi, pars tibi rasa est, Pars nulla est, vnum quis putet esse caput? Longobardis mos erat à ceruise ad verticem vsque radere, à fronte capillos discriminatos ad os vsque demittere. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Homines iniurijs affecti, ad vaecordiam conuerti solent: id quod & Venetis accidit sub Iustiniano, inquit Suidas ex Procopio. Ac primùm factiosi, nouam capillorum rationem inierunt. Radebant enim eos secus quàm alij. Nam mystacem & barbam nusquam attingebant, sed quàm promisissimam semper alece, more Persico, studebant. Capillos verò anteriores vsque ad tempora detondebant: posteriores quàm longissimos dependêre, nulla ratione, vt Massagetae, sinebant. Qua de causa tonsura illa Hunnica dicebatur. Tartari caput ex transuerso, ad vtraque vsque tempora radunt, praeter verticem, & ad equinae soleae speciem rasuram obducunt. Radunt item occiput, longos???ue capillos ab aure demittunt: qui quidem mos, Turcorum, Saracenorum, & Cumanorum olim erat. Bonfinius lib. 8. Dec. 2. Tvrci à Caspijs portis erumpentes, Armeniam???ue infestantes, cùm pestilentia fuisset grauissima, suasu Christianorum in modum crucis se totonderunt: & quia per hoc signum salus patriae reddita est, hunc tondendi ritum tenuerunt. Sigeb. in Chron. Qvo Instrumento. Rasura olim fiebat vel nouacula, [Greek words], & haec [Greek words] propriè dici videtur: vel [Greek words], forficibus: & haec fortassis [Greek words] propriè erit. Plautus in Captiuis, Actu 2. Scen. 2. inquit: Strictimme attonsurum putem, an per pectine̅. illa per nouaculam (sic Iuuenalis, cùm stricta nouacula supra est) haec perforficem. An verò vtraq; [Greek words]. vsque ad cutim, cùm totum caput tonderetur? Sabinorvm sacerdotes aeneo cultro tonderi solebant. Qvando. Aegyptiorum Sacerdotes tertio quoq; die totum corpus radunt, ne quid eis inter deorum cultum vel pediculi vel alterius sordis creetur. Herod. lib. 2. Apud Germanos Cattos???ue nefas fuit barbam capillúmve tondere, nisi quis ex acie hostis caput retulisset. Alexand. lib. 5. cap. 18. Pelvsiotae Aegyptij capillum tondent senescente luna. Herodotus lib. 2. Mentum radere Alexandri temporibus est in Graecia inue̅tum, vt asserit lib. 4. de Voluptate & bono Chrysippus, cùm no̅ raderetur prius. Nam & Timotheus tibicen cùm magna̅ haberet barbam, tibias inflabat, & Athenis non valde antiquum esse inquiunt, qui primus fuit tonsus, qui tonsoris denominationem obtinuit. Athen. lib. 13. cap. 6. P. Ticinius anno ab Vrbe condita 454. primus tonsores Romam è Sicilia adduxit: & inde vt iuuenes rasitarent barbam, capillum???ue tonderent, institutum mansit. Plin. lib. 7. cap. 59. Barbam quotidie rasitandi, togatorum primus morem P. Scipio Aphricanus induxit, cùm intonsa olim esset Romana ciuitas. Retulit consuetudinem hanc Aphricani omnium studiosissimè Caesar Avgvstvs, cunctorum alioqui principum, qui Romae rerum potiti sunt, laudatissimus. Sab. lib. 6. cap. 2. Lothario Imp. rebellantibus Friderico & Conrado fratribus, Alsatiae ducibus (quòd Friderico summa spes esset consequendi regnum) peruenit res ad apertum bellum: obsedit Lotharius Spiram. Qua in expeditione quum ferè omnes per temporum consuetudinem nutrirent comam, multis Germanorvm in exercitu Caesaris fulmine sunt exusti capilli: & credita est vltio diuina: cessauit???ue ea abusio nutriendorum & tantopere excolendorum capillorum. Cranzius lib. 6. Metrop. cap. 10. Circa annum salutis 1481. Germani Principes cepêre capillos tondere sibi suis???ue. Misère inuicem sibi literas, inclusis forcipibus cum mandatis. Erant qui capillos seriò tutarentur. Sed ijs vel vigilantibus per vim iocúmve, vel dormientibus, insidiabantur caeteri, militaribus viris indecorum arbitrati, si vt puellae comas alerent. Cranzius libro 13. Vandaliae, cap. 23. Cvr. Causa Religionis. Nazaraei, quorum secta apud Iudaeos celebris erat, priùs seruato pilo, denuò post magnam vitae continentiam, caput abradebant, capillos???; in sacrificij ignem inijciebant, vt eo modo suae pietatis perfectionem Domino consecrarent. Meminit & Iosephus de huiusmodi more dedicandi capillos, que̅ Nazaraei obseruabant, lib. 4. Antiq. Capillus resectus deorum honori, dicebatur, [Greek words], vt est Apud Aeschylum. Reliquus verò [Greek words], ab luctu ita nuncupatus: quòd vsitatissimi foret moris in Graecia, per luctum comam recidere: & inter nauigandum tempestare vrgente peruellere (item fusis precibus, quod scribit in libro de sua ipsius vita Libanius) alio tempore omni connutrire, nisi vbi vigore aetatis praecisus, offerretur Deo capillus, quem inde quoq; Threpterium nuncupari solitum coniectamus: nam & threptra à Graecis connutricationis dici collata praemia, compertum est. Caelius lib. 7. cap. 23. Ant. lect. M. Varro in Cato, vel de liberis educa̅dis apud Nonium refert, Ambraciae primùm capillum puerilem demtum, item cirrhos ad Apollinem ponere solitos. Frequens tonsurae nomen est Theseis, ab Theseo Athenis producta. Etenim inoleuerat mos vetus, vt qui ephebi essent, capillum & barbam fluminibus, & Apollini primùm tonderent, quem Curotrophon vocabant: sicut apud Homerum Achilles facit, & in Theseo à Plutarcho est repetitum: eo argumento, quòd ex humecta feruida???; natura constant [300] animantium incrementa. Delphos itaque profectus Theseus, comae primitias obtulit. Deo, anteriore capitis parte abrasa. Nam alij temporum comam offerebant, alij posteriorem, vt est apud Pollucem. Ex vetere instituto legimus, in Ponto Comana nuncupari, ab excisa inibi ab Oreste coma: quòd, vt scribit Procopius Persici belli primo, & significat Strabo, ex Tauris cum sorore profectus, in valetudinem incidens, oraculum accepisset, non desiturum morbum, ni aedificato, quale apud Tauros reliquisset, templo. Quare conspecto in Ponti regione praerupto monte, ciuitatem condidit, illum Tauro consimilem arbitratus, ac Dianae templum, lugubri coma praesecta, extruxit. Verùm grassante nihilo seciùs mali vi, rursum in Cappadocia montem nactus Tauricis persimilem, altera excitauit Comana, de comae rursum praecisae argumento. Morbum non alium fuisse augurantur, quàm insaniae qua sit, enecta matre, correptus. Caelius lib. 7. cap. 23. Herculis simulacrum rati insertum, è Tyro mari delatum, incerta de causa, cùm ad se pertrahere Iones & Chij contenderent: Erythraeus quidam Phormio, piscator caecus, somnio monitus, indicauit, si Erythraeenses ex capillo vxorum suarum deraso funes contexuissent, ratem facilè ad se pertracturos. Ei somnio vt obtemperarent cùm ciues foeminae in animum sibi non inducerent, è Thracia Mvlieres, quae voluntaria seruitute, ingenuae cùm orta essent, victum sibi apud Erythraeos quaeritaba̅t, se tondendas praebueru̅t. Quare iam rate potiti Erythraei edixerunt solis è Thracia mulieribus in Herculis fanum introire vt liceret. Ostendunt autem funiculum illum è comis hac etiam aetate, à se diligenter conseruatum. Et piscatorem illum oculorum calamitate liberatu̅ in reliquum omne vitae tempus oculis probè vsum affirmant. Pausanias in Achaicis. Neceßitatis, Ponderis. Absalomvs Dauidis F. caput quotannis tondebat, capilli onere pressus: & caesaries detonsa ducentos siclos, pondere regio (hoc est, quinque minas) pendebat. 2. Regum 14. Addit Iosephus, vix octo diebus tonderi potuisse, libro 7. Antiquitatum cap. 8. Pugnae. Archemachus Euboeus Cvretas inquit Chalcidem Euboeae incoluisse: assi duè verò de Lilanto campo bellum gere̅tes cùm hostes Aetoli aneriorem captarent caesariem, eos???; distraherent ab occipite capillatos extitisse, à fronte detonsos. Vnde [Greek words], id est, tonsura, [Greek words], id est, detonsos appellatos, & in Aetoliam habitatu̅ migrasse: cum???; Pleuronis loca postmodu̅ occupassent, trans Acheloum oram incoluisse. Vbi cùm intonsa seruarent capita, Acarnanes vocari coepisse, quasi [Greek words], hoc est, intonsi. Strab. lib. 10. Alexander bellum gerens imperabat ducibus, vt barbas Macedonum raderent, ne facilem ansam hostibus ad capiendum praeberent. Polyaenus lib. 4. Cum Dario certè conflicturus, omnibus ad conflictum instructis, requisiuerunt duces, Nunquid praeterea vellet? Nihil, respondit, nisi vt Maduces, me̅ta raderentur. Demirante Parmenion: Ignoras, inquit nexum in pugna non esse barba meliorem? Plut. in Regum apophthegm. Indignationis. Cvretes, ait Phylarchus libro Historiarum vndecimo scripsisse Aeschylum, ita fuisse dictos, ex eorum delicijs: Cincinnus est comae, velut est & virgini: Curutes inde populus ipse dicitur. Agathon scribit in Thyeste, Pronactis filiam in matrimoniu̅ petentes, cùm reliquis omnibus ornatos accessisse, tum caput comtum habentes. Verùm vbi nuptias non sunt consecuti, coma detonsa, gloriosum nomen acquisiuê Curetum. Athen. lib. 12. cap. 11. Argivi à Spartanis Thyreae possessione exuti, cùm antea comati fuissent, legem sanxeru̅t, vt tonsis capitibus viri no̅ priùs capillum alerent, nec mulieres aurum gestarent, quàm Thyream recuperassent. Sabell. lib. 3. En. 2. Luctus. Sybari à Crotoniatis direpta, omnes Milesti capita barbas???; raserunt, & ingentem luctum ediderunt. Herod. lib. 2. Scythae ob calamitatum, quae eos inuaserunt, multitudinem, comas per totam nationem deposuerunt. Hinc Graeci ob iniuram totondisse appellarunt [Greek words]. Athen. lib. 12. cap. 7. Dignitatis. Vitoldvs Lituaniae dux, adeò diuersum moribus & habitu à suis popularibus sese praebuit, vt illos tonderi edicto iusserit, sibi tanquam maiestatis insigne barbam intonsam retinuerit. At quum id non succederet, caput ipse genas???ue rasit: capitalem poenam Lituanis comminatus, qui suo exemplo barbam aut comam deponerent. Hic dicere solebat, Plebem legi, legem autem principi subiectam esse oportere. Acneas Syl. lib. 4. Commentariorum in res gestas Alphonsi. & cap. 25. Europae. Decoris. Theophilvs Imp. cùm natura caluaster esset, edicto iussit capillos ab omnibus tonderi, neq; vltra collum demissos gestari, sub graui flagrorum multa. Cedrenus. Ignominiae. Suetonius in vita C. Caligvlae, de eius inuidia contra omnes scribens, eum ait pulchros & comatos, quoties ei occurrerent, occipitio raso solitum deturpare. Lib. 2. Regum capite 10. Anon Moabitarum rex rasit dimidium barbae Servis Dauid, praecidit???ue vestes vsque ad nates, nimirum ignominiae causa. Quae res atrocis belli causa fuit, Erasm. in Prouerbijs. Poenae. Apud Indos comam tonderi iussu regis, maximi supplicij loco habebatur. Stobaeus serm. 42. Quidam Ianuenses habitantes Perae (ea fuit Ianuensium ciuitas opposita Constantinopoli) cùm negotiandi causa Constantinopolim venissent, orta inter eos ac Graecos discordia, partim ex eis interfecti, partim vulnerati sunt. Imperator barbam Graecis homicidis in poenam sceleris radi iussit, quae multa apud eos ignominiosa habetur. Praetor Ianuensium qui erat Perae, se delusum putans, consanguineis Ianuensium permisit, vt ipsimet suas iniurias vlciscerentur Ergo Constantinopolim ingressi, nonnullos Graecos occiderunt ac vulnerauerunt. Ingens querela statim ad praetorem Perae ab Imperatore defertur, poenam maleficij postulante. Ille se punitu rum maleficos liberè asserens, die ad poenam praestituta, captos homicidas reliquos???ue in publicum produci iussit, tanquam illos capite multaturus. Conuenerant ad famam rei, tum Graeci permulti, tum populus vniuersus Perae expectantes poenam, sacerdotes???ue aderant parati cum crucibus, veluti elaturi cadauera mortuorum. Tum praetor silentio per praeconem facto, Omnibvs maleficij reis nates radi fecit: asserens Ianuenses barbam non in facie, sed circa nates ferre. Poggius in Facetijs. Quaestus. Erat apud Mausolum Cariae regem Condalus, cuius post regem facilè erat primus dignitatis gradus, Hyparchum Graeci vocant, atq; is (vt videtur) Lyciae praeerat. Quum operaeprecium arbitraretur, quàm plurimùm posset pecuniarum ad regem mittere, aut etiam sibi congerere, lepido commento Lycios circumscripsit. Siquidem intuitus illos [Greek words], hoc est, comam gratè impendio???ue enutrire: finxit sibi à Mausolo allatas esse literas, quibus iniungeretur, vt capillos mitteret [Greek words] (ea videtur fuisse celebritas quaedam deponendae comae) quo nomine oportere illos attondi. Quòd si praestitutam pecuniarum summam exoluere in animum inducerent, missurum se, qui ex Graecia capillitium affatim afferrent. Id quum Lycij ampliùs perpendissent, & comae delicias in magno reponerent, gratissimè conditionem admisêre. Atq; ex faceto mox commento magna vis pecuniarum est congesta. Caelius lib. 29. cap. 20. A. L. ex Aristotele. Franciscus I. Gallorum rex, vt pecunias à sacrificulis extorqueret, barbas Ecclesiasticis omnibus abradi iussit. Illi verò ingenti pecunia barbas redemerunt. Extat pro sacerdotum barbis Pierij Valeriani oratio. Pilorvm vstio. Commodvs Imp. & Alexander Phereus tyrannus pari metu, nullum tonsorem admiserunt. Alexand. ab Alexand. lib. 5. cap. 18. Dionysivs Syracusiorum tyrannus cùm nulli tonsori crederet, neq; etiam filiabus proprijs, ipse sibi candentibus iuglandium putaminibus barbam adurebat. Avgvstvm Caesarem solitum ferunt crura nuce ardenti suburere, quò mollior pilus surgeret. Suetonius. Pilorvm vvlsio. Ivlia Caesaris Augusti filia, cu̅ maturè canos habere capillos coepisset, habebat complices, quae canos capillos sublegebant. Verùm quum Augustus pater interuenisset clàm, canos capillos super vestes filiae vidit, quos euulserant. Cùm autem aliud agens, rem dissimulasset, demùm post multa interrogauit filiam, Vtrum post aliquod annos cana esse mallet, an calua? Quum???; illa respondisset, se canam esse malle: Cur ergo, inquit, tuo iussu & instinctu istae ante tempus caluamte facere student? Suetonius. Iaponvm gens caluitium, non sine magno dolore lacrymis???; pilos euellens, procurat. Io. Metellus. Brasilienses sunt colore subnigro, capillum habent mollem, nigrum, atque promissum. Sunt omnes imberbes, propterea quòd volsellis omnes corporis pilos euellunt. Osorius lib. 2. Rerum Emmanuelis. Iavae insulae Indorum incolae, teste Osorio lib. 8. Rerum Emmanuelis, barbas cuellunt: anteriorem capitis pattem radunt: reliquam studiosè crispant. Pilorvm fvcvs. Coma, Barbatincta. Agathyrsi, Scythis vicini, capillos habent caeruleos, quos vnà cum toto corpore diuersis coloribus inficiunt. Proinde Picti à Marone vocantur. Flauus crinis matronam non decet. Ergo Vergilius Didoneloquens: Nondum illi flauum Proserpina vertice crinem Abstulerat, à criticis notatur. Matronae (ait Scruius) nunquam datur flauus crinis, sed niger. Quid verò si natura flauum crinem habuerit, ipsa sibijpsi fuco nigrum parabit? [Greek words], Alter Lysicrates. Lysicrates quidam in vulgi fabulam abijt, quòd capillos iam canos nigro tingeret, quo iuuenis etiamnum videretur. Cuiusmodi ridetur apud Martialem Olias, comam tingens, cùm barbam non posset. Erasmus in Adagijs. Archidamus rex, cùm Spartae Hominem fucata barba & infecto capillo concionantem audiuisset, profari vetuit, & in medio affatu exigi iussit. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. De Qvodam senc, qui capillos tingetis, caluus factus est, sic Nicias in 2. Graecorum Epig. [Greek words]: [Greek words] Philippvs Macedo, cùm ex amicis Antipatri arbitrum delegisset, quem aduertisset barbam & capillum inficere: protinus gradu deiecit, & iudicare vetuit, velut mendacem. Adeò barbam vel comas inficerò colotibus, imbellis & eneruati hominis esse putauit. Alex. lib. 5. cap. 18. Domitius Nero in caetetis vitae suae portentis, capillos quoq; coniugis suae Poppae in electri nomen adoptauerat. quodam etiam carmine iuccina appellando. Et quoniam nullis vitijs desunt preciosa nomina, ex eo tertius quidam hic colos capillorum coepit expeti à mattonis. Plin. lib. 37. cap. 3. Martialis de Lentino in Epigrammatis sic scribit: Mentiris iuuenem tinctis Lentine capillis, Tam subitò coruus, qui modò cygnus eras. Non omneis fallis, scit te Proserpina canum, Personam capiti detrahet illa tuo. Lais Corinthia, insigne scortum, Myronem salsissimè repulit. Sed praestat hoc Ausonij verbis referre: Canus rogabat Laidis noctem Myron: Tulit repulsam protinus, Causam???; sensit: & caput fuligine Fucauit atra candidum, Idem???; vultu, crine non idem Myron, Orabat oratum prius. Sed illa formam cum capillo comparans, Similem???; non ipsum rata, Fortasse & ipsum, sed volens ludo frui, Sic est adorta callidum: Inepte, quid me, quod recusaui, rogas? Patri negaui iam tuo. Coma adulterina, Barbaficta. [Greek words], id est, Nauiges Troezenem, Eustathius enarrans secundum Homericae Iliados librum ait, dici solitum in Eos, qui cùm mento imberbi essent, tamen apposititijs pilis barbam virilem mentirentur. Addit inde natum. quòd Troezenis portus quispiam vulgò celebratus sit nomine Barba. Est autem àlter Troezen in Massilia, Erasmus. Ad Charinvm, Martialis Epigrammatum lib. 12: Quòd lana caput alligas, Charine, Non aures tibi, sed dolent capilli. Fortè caluitij vel defluuij tegendi causa, praetextu otalgiae, lana caput tegebat. quemadmodum C. Iul. Caesar eandem ob causam laurea corona vti consueuerat. Vngvivm cvra Aliqua. [Greek words] vocant Graeci eos, qui sub vnguibus sordes congerunt. Evclio Plautinus è tonstrina etiam vnguium praesegmina referre solebat. Apud Horatium Vvlteivs Mena, Praeco, -vacua tonsoris in vmbra Cultello proprios purgabat leniter vngues. Flamen Dialis apud Rom. vngulum praesegmina subter arborem siliquam terra operiebat. Gell. lib. 10. c. 15. Nulla. Nos vidimus Ioan. Petrvm Bosisium fabri lignarij Bononiensis filium, iuuenem annos 20. plúsve natum, cui vngues nunquam secare aut necesse fuit aut contigit. Cardanus de Subtilitate, libro de Hom. necess. & forma. Ani extersio, Lotio. Allio veteres Athenienses copiosè sunt vsi. Eodem posteriores pro tergendis natib. vsos, Aristo phanes ironicè innuit: Abstergemus nos non pumiçibus ampliùs, sed cauliculis allij prae luxu: Suidas in voce [Greek words]. Aristophanes in Vespis: II [Greek words], id est, Podex peruincens loturam. Ex veterum monumentis deprehensum, fuisse morem publicum, vt post exoneratam aluum adhiberetur eius partis lotio, quae tamen subinde erat repetenda. Martialis inter Issae catellae laudes co̅memorat, quòd post depositum ventris onus rogaret lauari. Legimus & barbaru̅ quendam scruitutis impatientem, ligno, cui spongia erat addita tergendo podici, in gulam adacto, sibi consciuisse necem. Erasmus in Adagijs. FVCVS CORPORIS. OBSERVATVS. Zygantes Afri, qui simijs tantùm vescuntur, corpus minio inficiunt. Herod. lib. 4. Hyporeae Aethiopiae populi, atri coloris, tota corpora rubrica illinunt. De Meretricvm fuco vide Athen. lib. 13. cap. 9. Scytharum mulieres, captiuarum Thracu̅ corpora fibulis distinguebant ac variabant, picturam???; imprimebat. Thracenses, vt iniuriam abolerent, reliquam corporis partem pictura variegarunt: ita vt iniuriae pudoris???; impressi nota, in varietatem conuersa ornamenti nomine, priorem ignominiam deleret. Athen. lib. 12. cap. 7. Pavlvs II. Pontifex erat magni ac vasti corporis, adeò vt dum ad rem diuinam proficisceretur, solus emineret. Circa cultum corporis etsi morosus non erat, nequaquam tamen neglisens habebatur. Fuêre etiam, qui dicerent, eum, dum in publicum prodiret, faciem sibi fucis concinnare. Platina. Neglectvs. Phryne meretrix cùm fuisset in conuiuio quodam, cui complures aderant foeminae: quum???; iuxta morem ioci conuiuialis, quod vnus quispiam faceret, idem omnes facere cogerentur, prior manum bis aquae immersam admouit fronti. Quoniam autem omnes erant fucatae, aqua per lituram fucorum defluens, rugarum specie vultus omnium deformabat: quum ipsa interim Phryne, quae naturali forma pollebat, speciosior appareret, etiam diluta facie. Eras. Rot. lib. 6. Apoph. Alphonsvs Aragonum rex, cùm triumphalem currum ascenderet, non defuerunt, qui admonerent, vt triumphantium Rom. more vultum minio illineret. Tum rex dixisse fertur, minium Baccho soli conuenire, qui non solùm triumphi, sed vini etiam repertor extitisset. Antonius Panormita de Rebus gestis Alphonsi. Daci & Sarmate corpora sua succis herbarum inscribebant. Britannorvm feminae quibusdam in sacris glasti succo totum corpus oblitae incedebant, Aethiopum colorem imitantes. Plin. lib. 22. cap. 1. Ipsi quinetiam viri plasto corpus inficiebant, vt hostibus horridiores viderentur. Hinc passim à poëtis picti Britanni vocantur. VNGVENTA. Devnguentorum varietate & speciebus, consule plinium libro decimotertio, capite primo. Queritur apud Aristophanem in Pluto Anvs quaedam, adolescentem amatorem pridem ita solitum sibi adulari, vt diceret, illam suauissimè olere. Ad id per iocum respondens Chremylus, negat esse mirum, si ita visum fuit adolescenti, cùm illi vinum Thasium odoratissimum proponere sit solita. Interpres addit, [Greek words] dictum, pro [Greek words], id est, infundebas, pro miscebas. Erasmus in Adagijs. Scribit Myronides in libro de Vnguentis & coronis, hinc esse ortam occasionem, vt caput Antiqvi vngerent inter pocula, quia quod praeassumtum fuerat ab ijs, quorum caput est aridum, superiùs fertur atq; attrahitur. Id circo accidit, vt cùm febres corpora adurant, capitis tempora humectent, ne huc ad siccum ac vacuum impetum suum intendant fercula praeassumta, Hoc cùm ratiocinarentur, vini???; lationem ad superiora in potu pertimescerent, caput pingui perungi oportere dictitarunt, quia minor impetus caput ipsum inuaderet, si id [302] humectassent. Athenaeus libro decimo quinto capite 18. C. Plotinvs Plancus, Munatij Planci consularis & censorij frater, cùm à Triumuiris proscriptus in regione Salernitana lateret, delicatiore vitae genere & odore vnguenti, occultam salutis custodiam detexit. Istis enim vestigijs, eorum qui mi serum persequebantur sagax inducta cura, abditum fugae eius cubile odorata est. Valerius lib. 6 c. 8. Festus Pompeius indicat olim schaenicolas appellata Scorta plebeia ac vilia ab vnguento vilissimo, quo oblinuntur. Plaut. in Poenulo: Miseras, schaeno delibutas, schaeniculas sordidas. Erasmus in Adagijs. Mvleasses Tunetanus rex, ex infelici praelio fugiens, odore vnguentorum, quibus vtebatur, è latebris protractus fuit & captus. Iouius. BALNEA, THERMAE. Qvae. Aethiopes Macrobij fonte abluuntur, in quo loti, perinde ac oleo vncti, membris agiles siunt, & violam olent. Alex. libro quarto, capite vigesimo. Cutem in facie erugari & tenerescere, & candorem custodire, lacte asinino putant. Notum???; est, Qvasdam quotidie d. custodito numero fouere. Poppea hoc Neronis principis instituit, balnearum quoq; sic solio temperato, asinarum gregibus ob hoc cam comitantibus. Plin. lib. 28. cap. 12. & lib. 11. cap. 41. inquit: Poppea Neronis coniux, quingentas secum asinas omnia trahens foetas, balnearum etiam solio totum corpus illarum lacte macerabat, nitidiorem reddi & extendi quoque cutem credens. Celtiberi cùm in victus munditia elegantes existant, vna in re videntur immundi, & spurcitiae pleni. Vniuersum enim corpus lauant vrina, dentes???; fricant: hanc optimam corporis curam existimantes. Diod. lib. 5. cap. 9. Qvalia. Calida. Interpres Aristophanis in Nebulis scribit, Ibycum auctorem esse, Vulcanum (alij Palladem & Nymphas) muneris vice submisisse Hercvli feruida balnea. Atq; indeomnia calida balnea, Herculana dici coepta testatur Athenaeus lib. 12. Porrò Aristoteles in Problemat. sectionis 24. probl. vltimo, ostendit huiusmodi balnea apud veteres habita sacra, propterea quòd ex sulphure ac fulmine, rebus natura sacris, proueniant. Pisandrus autem tradit, Mineruam Herculi fesso calidum balneum suppeditasse. Erasmus in Adagijs. Antiquitùs calida balnea deliciarum nomine taxata fuisse, vel Homerus testis est Odysseae ???. Inter voluptuariae vitae Phaeacensivm delicias ea commemorans: A [Greek words] E [Greek words]. id est, At semper cordi nobis epulae???; chori???;, Cantus???; & variae vestes, & balnea calda, Concubitus???;. Erasmus in Adagijs. Olim in thermis etsi calida priùs abluerent, postea vt à balneis corpora multa frigida stringerent, constitutum ferunt: nec priùs vngi, nisi lauissent. Alexander lib. 4. c. 20. Frigida. Argovm Iluae insulae Tyrrheni maris portum, Strabo lib. 5. dictum ostendit à naui Argo, quòd & ipsa eum subicrit. Cùm enim nauis ea vocem edidisset, non priùs Iouem placatum Argonautis fore, quàm ipsi necem Apsyrti expiarint, rationem eius rei docente Circe, Argonautae sedem Circes quaerentes illuc deuecti sunt. Quo in portu cùm spacium aliquod temporis mansisset, ipsi nome̅ dedit. Adiungit autem in littore quoque vicino inueniri lapillos varijs coloribus distinctos, qui ortum inde habuissent, conformati???ue essent è guttis sudoris congelatis. Cùm enim illic Argonautae manerent, in littore se laualant, strigilibus???; corpus fricabant. Apollonius Rhodius in 4. libro A [Greek words] hoc exponit, canit???; Argonautas, relictis Stoechadibus insulis contra Massiliam positis, eò accessisse. Victorius lib. 19. Var. lect. c. 10. Germani non in balneis, sed fluminibus lauabant. Ideo nandi periti, & summi vrinatores habiti. Si quando tamen laucrent balneis, calida abluebantur, lauti???, vescebantur. Alex. Lvsitanis frigida tantùm Iauare licet, sicut Spartanis, quibus calida corpus abluere vetitum est. Alex. lib. 4. c. 20. Aethiopes Macrobij fonte abluuntur, in quo loti, perinde ac oleo vncti, me̅bris agiles fiunt, & violam olent. Scythae nullo fonte lauant, sed vxoribus aquam fundentibus, corpora scabro lapide conterunt, cupresso, cedro, thuris ligno confricantes. Ephesii, cùm praepositum balnearum lapidibus appeterent, quòd balneum non calefecisset, summoperè restitit, cùm frigida aqua lauare satiùs duceret. Alex. lib. 4. cap. 20. Cremona, anno, quàm condita fuit, ducentesimo octogesimo sexto à Vitellianis militibus ita direpta est: quum Antonivs Vespasiani dux in balneum concessisset cruorem abstersurus excepta vox eius est, quum fortè balncarum tepor excusaretur, futurum vt statim iucalescerent: ac tum demùm quasi signum dedisset ad vrbem incendendam, quadraginta millibus militum vno agmine irrumpentibus, ciues indifferenter caesi, res direptae, tecta & parietes quatriduo ignis absumsit. Sab. lib. 3. Ennead. 7. Sordida. Diogenes ingressus balneumsordidum, Qui hîc, inquit, lauant, vbi lauant? indicans talibus balneis conspurcari corpora potiùs, quàm purgari. Laërtius. Apud Celtiberos obseruatum est, vt in balneis non aqua, sed lotio diu seruato lauent, dentes???; & gingiuas pumicent: quod & Cantabri factitaru̅t, hanc optimam curationem, & exhaustis viribus mirè proficere arbitrati. Alex. lib. quarto capite vigesimo. Qvando. Assyriis licet lauare diebus singulis peculiare sit, tame̅ post venerem, & in morte praecipuum. Alex. lib. 4. cap. 20. Vicerat Alexander Magnus in Cilicia Darium, & confestim armis exutis ad balneum processit, dicens: Eamus ad abluendum Darij balneo contractum ex pugna sudorem. Ibi quidam ex amicis: Minimè verò, inquit, imò Alexandri quae enim ad victos pertinuêre, ea & esse & dici debent victoris. Vt holcia vidit, crossos, ampullas, alapastros, ex auro fabrefacta omnia, domus???; praestantissimo odore ex aromatibus & vngue̅tis fragrauit: inde in tabernaculum transijt, fastigio, laxitate, lecti, mensurarum???; & coenae illius nitore admirandum: oculos ad amicos intendens: Hoc nimirum, inquit, erat regnare. Plut. in Alexandro. Hora balnei, hyeme nona, aestate verò octaua fuit. Balnea enim apud maiores nocte, aut ante auroram nulli patuêre: vt???ue sine metu cuiquam lauare liceret, à primis tenebris ad auroram sequentem clausa fuêre: siquidem noctu lauare veteribus interdictum erat. Hadrianus verò Caesar ante octauam, nisi valetudine laboraret, publicis balneis neminem admisit. Tempus ???ue lauandi à meridie ad vesperam destinauit (quo tempore prostare meretricibus permissum) lauacra???ue pro sexibus separauit. Alexander postea Seuerus, ne quid populo incommodaretur, nocturna concessit balnea, oleo pro luminibus praebito. Alex. lib. 4. c. 20. A`` qvibvs vsitata. Carthaginensibvs distincta fuisse balnea satis constat, patriciorum & plebeiorum: morem???; praeualuisse, vt in quibus patricij lauabant, ad illa plebeij non accederent. Alex. libro quarto, capite vigesimo. Apud Graecos nulla fuit personarum vel ordinis in balneo distinctio. Diuites namque cum pauperibus lauare, & patricios cum plebeis, nullo discrimine licebat. In quibus ta̅ta plerunq; hominum cuiusq; ordinis turba conuolabat, vt balneatores pertaesi aeris, granum, quod vertigines facit, carbonibus inijcerent, vt taedio odoris exirent. Alex. lib. 4. cap. 20. Suidas ait, Olim fuisse morem, vt diuites vnà cum pauperibus lauarent: vt quibus propria supellex strigilum, spongiarum, guttorum, atq; id genus rerum non esset, diuitum vterentur supellectile. Citat idem Aristophanem ex Anagyro, [Greek words]. id est, Verùm oportet omneis vnà lauare, ac ac spongias omittere. Tanquam hoc commoditatis laturi sint tenues, si cum diuitibus balncum ingrediantur, vt spongijs suis parcant. Quod ipsum mihi videtur non inconcinnè diciposse, vbi quis leuiculam aliquam commoditatem, quàm citra suum incommodum praestat, perinde vt ingens beneficium imputat. Erasmus in Adag. Cù m antea promiscua essent viris aequè & mulieribus, Alexander Seuerus post M. Antoninum Philosophum lauacra milla sumniouit, saepe???; cum populo in thermis vnà lauit: quod de T. Vespasiano legitur, vt plerunque in thermis. admissa plebe, lauaret. Alex. lib. 43. cap. 20. Concilio Basiliensi, à Patribus institutum, vt discreta essent virorum & mulierum balnca: priùs promiscuè lauare solitis Basiliensievs. Qvo stvdio vel Frequentata. Licet à primis originibus, cùm pauca essent balnea, & nullius cultus, Romani rarò lauarent, brachiaque & crura laore fatigati tantùm abluerent, & toti nisi in nundinis lauarent: lamen post aliquot aetates, balnca & thermae publicis vsibus multimodxsucrunt, magna mole & sumtu constructae. Ale [303] xandrino & Numidico marmore, latis specularibus, mira caelatura & art. Nam praeter Agrippinas, Neronianas, Ve spasiani & Titi, celebrantur Domitianae, Alexandrinae, Gordianae, Seuerianae, Aurelianae & Constantinianae, solidissima structura & sumtu profuso: co̅stat???; Marcum Agrippam, vt populo placeret, centum septuaginta balnea seu lacus in prouinciaru̅ formam, Romae gratuita praebuisset: cum???; pro singulis olim daretur quadrans, diuus Antoninus ob popularem gratiam balneum sine mercede exhibuit. Alexan. lib. 4. cap. 20. Commodvs Imper. septies atque octies diebus singulis lauabat. Alex. lib. 4. cap. 20. Gordianvm & Galienvm aestate quinquies, hyeme verò bis in die lauasse legimus. Alex. lib. 4. cap. 20. Nouatianorum episcopus Sisinnivs, sacrarum literarum peritus, & inculpatus, in ratione victus delicatus, & varius fuit. Interrogatus enim, quam ob causam bis lauaret? respondit, Quòd ter lauare mihi commodum non est. Suidas. Carolvs Magnus, animi laxandi causa, lauacris oblectabatur: saepiùs calidis vtebatur, lauando???; crebro natatu se exercebat, adeò vt omnes nando superaret. Ideo ad aquas Graneas (Aquisgranum) regiam extruxit, ibi???; extremam aetatem egit. Ad balneum non modò liberos, sed proceres etiam ac amicos admisit. Nonnunquam & caeteros aulicos, custodes???; corporis inuitauit: interdum plus quàm cum centum hominibus lauit. Auentinus lib. iv. annalium Boiorum. Tvrci balneis plurimùm delectantur, tum volupratis tum religionis causa. Triplici enim lotione ad orationem se praeparant. Prima Zeoargimeg vocatur, quae est perfusio totius corporis. Altera Tachriat dicitur, quae necessaria est cùm opus naturae exercetur, vel ventositates erumpunt, tum enim aliquo secreto loco verenda abluunt. Tertia Abdas dicitur, alij Aptam vocant, quinque sensuum organis pernecessaria: qua manus & brachia ad cubitos vsq; abluunt: dehinc os, nares & totam faciem ad aures vsque: tum manu cum aqua superducta capiti, descendit ad pedes, ablutis???; cruribus ad tibias haec lotio peruenit. Cuspinianus. Neglecta. Scythae nullo fonte lauant, sed vxoribus aquam fundentibus, corpora scabro lapide atterunt, cupresso, cedro, & thuris ligno confricantes. Alex. lib. 4. cap. 20. Dardanenses Illyrides lege vetabantur balneare, contra consuetudinem. Ter enim solùm per vniuersam vitam lauari solebant: post partum, cùm nuptias inirent, & cùm morerentur. Aelianus lib. 4. de Var. hist. & Alex. lib. 4. cap. 20. Lvsitanis simul & Spartanis calida aqua corpus abluere, lege vetitum est. Alex. lib. 4. cap. 20. ANIMALIA CORPVS INFESTANTIA, PEDICVLI, PVLICES, ET SIMILIA. HORVM Possessio. Pedicvlosi. Phanostrate meretrix Athenie̅sis pediculosa. Vnde [Greek words] dicta, quòd in porta stans pediculos colligeret. Apollodorus lib. de meretricibus Atheniensibus. Suidas ex Athenaei lib. 13. cap. 9. Ablatio. Piscatores Arcades in litore Iensi pediculos quaerentes otiosi nimirum propter piscium penuriam, Homero quaerenti, Nunquid haberent? responderunt: [Greek words] indicantes, quòd pediculos captos & occisos reliquissent & abiecissent: quos verò non cepissent, in vestimentis gestarent. Plutarchus in eius vita, & Herodotus. Cùm Agesilavm Lacedaemoniorum regem, arae Palladis astantem, vt bouem immolaret, momordisset pediculus, arreptum palam omnibus occidit, inquiens, Insidiatorem vel in ipsa ara confodere fas est. Plut. in Lacon. Adyrmachidae Poeni capitis comam alunt, earum???ue vxores pediculos, quos capiunt, praemordent & abijciunt. Herodotus libro quarto. VESTIMENTA. Lavta, Elegantia, Mvnda. Ex loco Luxuriae & Prodigalitatis huc quaedam transferri poterunt, fol. 2340. 2481. Quantum momenti cultus vestium adferat, ad conciliandam homini formam dignitatem???;, satis indicat Homerus Odyss. ??? cùm Nausicaam puellam ita de Vlysse loquentem facit: [Greek words] [Greek words]. id est, Antè videbatur specie foedissimus esse, Nunc diuis similis, magnus quos pascit Olympus. Nam antè nudus, iam vestes nitidas induerat Vlysses, ac protinus alius esse visus est. Erasmus in Adagijs. Vilia, Sordida. Consule Tit. Frugalitatis in vestitu. Illic Temperantiae ratio habetur, hîc solius Vestitus, f. 2419. Nvlla. Iavae insulae Indorum incolae nullum integumentum in capit??? gerunt. Indignum enim hominis praestantia censent, hominis principatum, quem in capite constituunt, aliquo velamento quasi rem probrosam tegere. Osorius. MONILIA. Ex Tit. Magnificentiae & Prodigalitatis in gemmis & monilibus huc quaedam, fol. 2474. 2480. Elephanti dentium tantus est in operibus, & instrumentis, monilibus???ue vsus apud Indos, vt ex regione Sofalae & Melindi interiecta quotannis in Indiam deuehantur millies sexcenta pondo: praeter eos dentes, qui ex plerisque indiae prouincijs conuehuntur. Huius eboris aliqua pars in Chinarum regionem defertur: maxima verò Cambaiam. Propinquis enim mortuis, foeminae illicò omnia monilia, quorum viginti genera, ex ebore confecta, singulae in brachijs gestant, confringunt, & posito luctu noua inducunt. Io. Metellus. ANVLI. Materia. Partes. Latini leuis materiae anulum, qui minimo gestatur, aestiuum nuncupant. Alex. lib. 4. c. 26. Gemma. Lapis. Anulorum vetustatem quidam à rupe Caucasea repetunt, & Promethei vincula eò detorquent: quasi primum saxi huius fragmentum, inclusum ferro, ac digito circundatum, anuli vsum praebuerit. Plin. lib. 37. cap. 1. Nonii senatoris anulus prae caeteris laudibus celebratur, cuius gemma xx. millibus sestertijs taxata est, vnde & ab M. Antonio proscriptus fuit. Alex. lib. 2. cap. 19. Scipio Africanus Sardonychen, quòd sola gemmarum ceram non auferret, in anulo suo habuit. Alex. lib. 2. cap. 19. Metallum. Lacedaemonii, ex Lycurgi instituto, auri odio & contemtu, ferreo vtebantur anulo. Ferraeo olim anulo omnes praeter Tribunos Romae vtebantur, Appianus lib. 3. belli Punici. Polycrates Samiorum tyrannus, smaragdum habuit pro gemma signatoria, ex omnibus opibus preciosissimum, quem tamen in mare abiectum, capto pisce recuperauit, anno Romae cond. ccxxx. Plin. lib. 33. cap. 1. Moris fuit Rom. aureos anulos in luctu & funeribus, funestis???; casib. Reip. deponere, & ferreos sumere. Alex. lib. 2. c. 19. Claudij Caesaris principatu Rom. non gemma signare, sed auro coepêre, quòd violare signis gemmas nefas ducerent. Alex. libro 2. capite 19. Forma. Batti anulus apud Cyrenaeos gratitudinis habet atq; honoris argumentum, condita ab eo Cyrene, ex responso, sicuti Aristoteles quoque commeminit. Quo nomine ciuitatis consensu conflatus est anulus, ciuium conditori suo, veluti parenti, silphium offerentium nota, quod esse inter olera constat preciosissimum: comici veteris astipulante versiculo, quo ille ait: Ne Batti quidem silphio adduci posse, vt faceret, quod rogabatur. Caelius lib. 6. cap. 12. Antiq. lect. Selevci anulus fatalis scriptis celebratur, in quo anchora efficta visebatur, cuius imago in femore posteris familiae natiua apparuit. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 19. Pyrrhvs Epirotarum rex, gemmam in anulo habuisse dicitur, in qua Apollo & Musae cum suis insignijs, non tantùm effictae, sed natiua specie fuerunt. Alex. lib. 2. cap. 19. Lacedae moniorvm rex Arius aquilae sigillo vtebatur, draconem tenentis vnguibus. Iosephus lib. 12. cap. 5. Clearchvs Graecorum dux qui Cyro militarunt, in anulo suo habebat Caryatides saltantes: siue nymphae illae cum Diana, siue virgines Spartanae, anniuersario sacro in vico Laconiae Caryis dicto, Dianam Caryatidem, cui sacer est, colentes & saltantes intelligantur, cuius ritus Pausanias in Laconicis meminit: anuli verò Plut. in Artoxerxe, quem Ctesiae, suae erga familiares Lacedaemone necessitudinis insigne, dono dederit moriturus. Apud Aristotelem legimus, veteres Medicos implicamentis quibusda̅, id est (vt ipse ait) plegmatijs digitos inserere co̅sueuisse, quae contexta forent, velut acetabula & cirramenta in piscium quandoq; pedibus. Caelius lib. 6. c. 12. Antiq. Lect. Flamen Dialis apud Rom. anulo non nisi peruio casso???; vtebatur. Gell. lib. 10. cap. 15. Epicuri imagines frequenter in anulis habuêre eius Discipvli, hoc fausti ominis generi & nomini suo esse arbitrati. Alexand. lib. 2. cap. 15. Celebratur ensifer leo Magni Pompeii in gemma. Idem. Aphricani Filivs vt suam in patrem pietatem declararet, eius imaginem perpetuo anulo insculptam digitis gestauit. Alexan. lib. 2. cap. 19. Lentvlvs aui sui figuram & imaginem anulo suo insculpi fecit, ne eius amor citiùs, quàm par esset, animo excideret. Alexander lib. 2. cap. 19. L. Sylla dictator traditione Iugurthae semper signauit. Est apud auctores & Intercatiensem illum, cuius patrem Scipio Aemilianus exprouocatione interfecerat, pugnae eius effigie signasse: vulgato Stilonis Praeconini sale, quidnam fuisse facturum eum, si Scipio à patre eius interemtus esset? Diuus Avgvstvs inter initia sphinge signauit. Duas in matris anulis tam indiscretae similitudinis inuenerat. Altera per bella ciuilia, absente eo, amici signauêre epistolas edicta, quae ratio temporum nomine eius reddi postulabat, non infaceto lepôre accipientium, aenigmata afferre eam sphingem. Quin???tiam Moecenatis rana, per collationem pecuniarum, in magno terrore erat. Augustus postea ad euitanda conuitla sphingis, Alexandri Magni imagine signauit. Plin. lib. 37. cap. 1. Naturalis historiae. Postremò & sua signauit imagine, Dioscoridis manu sculpta. Qua, vt prodit Tranquillus, & Imperatores alij postea vsi. At Galbam excipit Dion: hic enim signatorium habuit anulum maioribus suis familiarem, cuius erat scalptura, canis è prora sese proclinans. Caelius lib. 6. cap. 12. Antiq. Lect. Romani corruptis iam moribus Harpocratem statuas???; Aegyptiorum numinum in digitis gestabant. Claudij principatu nemini principis imaginem in anulo ex auro gerere licebat, nisi quibus ad missionem liberti eius dedissent. At Vespasianus aequam omnibus libertatem concessit. Plin. lib. 33. c. 3. C. Plinivs Iunior proconsul Bithyniae, eruditione & dignitate illustris, Quadriga in sigillo vtebatur. Ioan. Catanaeus in eius vita. Macrianorvm familiam ferunt hoc habuisse proprium, vt Magni Alexandri imagines tam viri quàm feminae in anulis deferrent. Alex. lib. 2. cap. 29. Commodvs Imp. signo Amazoniae signasse dicitur. Idem. Qvi gestarint. Ivdas Thamar nurum suam imprudens corrupit, & promisso hoedo fidei causa anulum suum cum armillis & baculo ei serpuandum dedit. Quae mox anulo ostenso, à poena stupro debita sese liberauit. Anulum illum signatoriu̅ fuisse Sanctes Pagninus autumat. Gen. 38. Iezabel literis adulterinis Achabi viri sui Israëlitarum regis anulo obsignatis Nabothum perdidit. Ex 3. Regum, Polyd. lib. 8. cap. 2. de rerum Inuent. Iosephus in 3. Antiquit. de vestibus Sacerdotvm, quas Moses constituerat (qui, ex testimonio Eusebij, fuit ante cccl. & eo ampliùs annos, quàm est gestum bellum Troianum) anulis etiam in vestibus, alijs???; operibus, veteres Hebraeos Iliacis temporibus esse vsos, testatur. Midas rex anulum habuit, quo circumacto habentem nemo cerneret. Plin. lib. 33. cap. 1. Nisi fortè id de Gyge, errore paronomasiae, intelligi debet. Atheniensibvs etiam seruis nequissimis ferreo anulo signare permittitur: sicut Babyloniis, qui anulo signatorio vtuntur omnes. Alex. lib. 2. cap. 19. Polycratis Samij tyranni anulum, quem in mare demersum in visceribus piscis reperit, antiqui celebrant. Sardonychem gemmam fuisse constat: ostendunt???ue Romae, si credimus, in Concordiae delubro, cornu aureo Augustae dono inclusam, & nouissimum propè locum tot praelatis obtinentem. Post hunc anulum regia fama est gemmae Pyrrhi illius, qui aduersus Romanos bellum gessit. Nanq; habuisse traditur achatem, in qua ix. Musae & Apollo citharam tenens spectarentur, non arte, sed sponte naturae ita discurrentibus maculis, vt musis quoq; singulis sua red derentur insignia. Nec deinde alia quae tradatur magnopere gemmarum claritas extat apud auctores, praeterquam Ismeniam Choraulem multis fulgentibus???; vti solitum, comitante fabula vanitatem eius, indicata in Cypro sex aureis denarijs smaragdo, in qua fuerat sculpta Amymone, iussisse numerari. Et cùm duo relati essent, imminuto precio, Malè me Hercules curatum, dixisse, multum enim detractum gemmae dignitari. Hic videtur instituisse, vt omnes musicae artis hac quoq; ostentatione censerentur, veluti Dionysodorvs aequalis eius & aemulus, vt sic quoque par videretur. Tertius qui eodem tempore fuit inter musicos, Nicomachvs, multas gemmas habuisse traditur, sed nulla peritia electas. Plin. lib. 37. cap. 1. Ismenias Thebanus legatus ad rege̅ Persarum missus, quum sciret ex consuetudine gentis nihil ab ipso rege impetrari posse, nisi prius quis adorans procumberet: vbi in eius fuit conspectu, anulum de industria ad pedes cadere permisit, vt in eo colligendo reclinatus videretur adorasse regem. Icetes Leontinorum tyrannus cùm Timoleontis exercitum, transmisso Danyria, transitu prohibere vellet: Decuriones Timoleontis mirificu̅ incessit certamen & contentio, cùm quisque priores pugnae partes postularet, esset???; confusionis plenus transitus impellentium se mutuò & praecurrentium. Ergo Timoleon iussis sortiri Preafectis, accepit anulum à singulis. Quas cùm in lacernam suam coniecisset & confudisset, primùm fortè eduxit qui sigillo trophaeum habebat insculptu̅. Quod vbi iuuenes viderunt, laeto clamore sublato, non vltrà vllam expectantes sortitionem, pro se quisque ocyssime superato fluuio co̅serueru̅t cum hoste manus. Plut. in Timoleonte. Coenabat Pavlvs praetorius imaginem Tiberij habens in gemma: matellam poposcit. Id factum Maro ex notis illius temporis vestigatoribus notauit. At seruus eius, cui nectebantur insidiae, ebrio anulum extraxit, quum Maro conuiuas testaretur, admotam esse imaginem in obscenis, & iam subscriptionem componeret. Caelius lib. 7. c. 26. A. L. Tiberij principatus nono anno, anulorum auctoritati forma constitura est, C. Asinio Pollione, C. Antistio Vetere Coss. anno vrbis conditae dcclxxv. futili penè de causa, cùm C. Sulpitius Galba, dum iuuenalem famam apud principem popinarum poenis aucupatur, questus esset in senatu, vulgò institores eius culpae defendi anulis. Hac de causa constitutum, ne cui ius id esset, nisi cui ingenuo ipsi, patri auo???ue paterno sestertia cccc. census fuisset, & lege Iulia theatrali in xiiii, ordinibus sedendi. Postea gregatim insigne id appeti coeptum, Plin. lib. 33. cap. 2. Qva parte gestarint. Anulus signatorius Olim gestabatur quacunque manu, quolibet digito. Postea vsus luxuriantis aetatis signaturas preciosis gemmis coepit insculpere. Hinc factum est, vt vsus anulorum exemtus dextrae, quae multum negotiorum gerit, in laeuam relegaretur, quae otiosior est, ne crebro motu & officio manus dexterae preciosi lapides frangerentur. Electus autem digitus minimo proximus, quasi aptior & tutior caeteris, cui anulus preciosus commendaretur. Fabulosum est, quod ex Aegyptiorum sententia de neruo exiguo à corde ad eum digitu̅ pertingente narrant. Macrob. lib. 7. Saturn. c. 13. ex Atteio Capitone. Cùm reliquos auro gemmis???ue insignirent, prisci Romane Medium nudum & honore destitutum reliquêre, veluti infami contumelia notaretur ab Atheniensibus [Greek words] quasi cinaedus & scortum dictus. Galli verò & Britanni medio tantùm anulos adijciunt, illum praecipuo honore excolentes. Alex. lib. 4. cap. 26. Qui minimo gestatur anulus, Acares dicitur: quo verò index ornatur, Coriannos. Antiqvitvs digitum minimo proximum in nuptijs & sponsalibus anulo exornabant, eò quòd ex Aegyptiorum sententia (vt auctor est Appion in Aegyptiacis) tenuissimus inde neruus ad cordis penetralia tendere diceretur. Alex. lib. cap. 26. e??? Gell. lib. 10. cap. 10. Nvptialem anulum in sinistra manu tantùm habere fas erat, ne vsu attereretur. Quod erat proprium nuptialis anuli, ex ferro durissimo facti. Reliquos verò anulos, siue ex ferro, siue auro, quacunque manu deferre licuisse compertum est. Alex, ab Alex. lib. 2. cap. 19. Anulos singulis primò digitis geri mos fuit, qui sunt minimis proximi: sic in Numae & Seruij Tullij statuis videmus. Postea pollici proximo induêre, etiam deorum simulacris: dein iuui??? & mimino dare. Galliae Britanniae???; in medio dicuntur vsae. Hic non solus excipitur, & honore destitutus relinquitur, caeteri omnes onerantur, atque etiam priuatim articuli minoribus alijs. Sunt qui tres vini minimo congerant: alij verò & huic vnum tantùm, quo signantem signent. Conditus ille vt res rara, & iniuria vsus indigna, velut è sacrario promitur: & vnum in minimo digito habuisse, preciosioris in recondito supellectilis ostentatio est. Iam alij pondera eorum ostentant. Alij plures quàm vnum gestare labor est. Plin. lib. 33. cap. 1. Cvr. Cavsa Amoris. Apud Persas no̅ solùm anuli, sed monilia, & alia huius generis ornamenta deferre nequaquam licebat, nisi regis munere collatum esset. Proinde donari anulo à rege, amicitiae signum erat: eo argumento illos in intimam sodalitatem & vinculum maximi foederis admittere significantes. Alexan. ab Alex. lib. secundo, capite vigesimonono. Anulus apud vereres Rom. pronubus sponsae dono mittebatur a viro, ferreus, durissimus, & sine gemma, antiqui victus parsimoniam ac frugales mores significans. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 5. Libertatis. Apud Rom. cùm promiscuus anulorum vsus esse inciperet, libertus anulo donatus, velut ingenuus iudicabatur viuens: ita vt haud secus quàm quiuis liber magistratus & honores gerere, & reliqua ingenuorum munia obire posset, & equestris nomen assumere. Morte autem obita, haereditatis & bonorum partem, vt quilibet libertus, & seruitute exemtus, patrono dare cogebatur. Alexander ab Alex. lib. 2. cap. 29. Augustus cùm iam conclamatus videretur, saluti ab Antonio Musa est restitutus [Greek words]: quo nomine pecunia est ampliter donatus, & anulo aureo, quoniam erat libertus. Concessum & idem iuris non praesentibus modò, sed & futuris, qui medicos se profiterentur. Caeterùm Marcellus quum mox grauiter afficeretur, non est tamen ratione illa sanatus ab Musa: vnde coniectatum, felicitatem priorem non hominis fuisse, sad Dei. Caelius lib. 6. cap. 12. Antiq. Lect. Dignitatis. Carthaginenses pro numero expeditionum milites plurimis anulis donabant. Alex. lib. 2. cap. 19. Romani iudicibus & equestri ordini, his???; quibus & auo paterno sestertia cccc. census fuisset, ferreos primùm anulos, deinde aureos dabant. quo insigni equester ordo à senatorio discretus noscebatur. Legatis ad exteras gentes profecturis anulum aureum, velut insigne munus dabant. Sed foris tantùm aureo, domi ferreo vtebantur. Apud eosdem licet Equites aureis interdum anulis ornati sint, non omnibus tamen passim deferre licuit: quia nisi ex primoribus militum, aut si re magna & existimatione magna forent, aut praefectus, centurio, decurio, aut tribunus exercitui praessent, vel à principe aut praetore aureo anulo donati fuissent, illis impunè vti non licebat. Ferreo quippe militibus vti permittebatur tantúm. Idem. Signi. Veteres non ornatus, sed signandi causa anulum circumfereba̅t. Vnde nec plus habere quàm vnum licebat, nec cuiquam nisi libero: quos solos fides deceret, quae signaculo continebatur. Macrob. lib. 7. Satur. cap. 13. Alexander Macedo, deuicto Dario, quas destinabat in Asiam literas, Darij anulo imprimebat: quas verò in Europam, sùo. Alexander lib. 2. cap. 19. Magiae. Apollonivm Tyanaeum anulos ab Iarcha principe Gymnosophistarum dono datos, instar numinis habuisse ferunt, ita vt singulis diebus per vices variatis, maximorum secretotum particeps fieret. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 19. Stvdivm. E`` Graecia ad Rom. anulorum vsus peruenit, serò tamen. Priscorum regum statuae in Capitolio anulis carent, praeterquam Numae & Seruij Tullij. Longo certè tempore ne senatus quidem habuit aureos: sed ijs tantùm, qui legati ad exteras gentes ituri essent, anuli publicè dabantur, vulgo???ue sic triumphabant, vt in publico tantùm aureis, intra domos verò ferreis vterentur. C. Marius aureum non ante tertium consulatu̅ sumsisse traditur. Sponsae anulus ferreus mittebatur, sine gemma. Plinius lib. 33. cap. 1. Frequentior vsus anulorum non ante Cn. Flauium Annij filium deprehe̅ditur, anno vrbis ccccxlviii. Hic namque publicatis diebus fastis, quos populus à paucis principum quotidie petebat, tantam gratiam plebis adeptus est, alioquin libertino patre genitus, & ipse Appij Caeci scriba, cuius hortatu exceperat eos dies, consultando assiduè sagaci ingenio, promulgauerátque, vt aedilis curulis crearetur cum Q. Anicio Praenestino, qui paucis antè annis hostis fuisset, praeteritis C. Petilio & Domitio, quorum patres consules fuerant additum Flauio, vt simul & tribunus plebis esset. Quo facto, tanta senatus indignat one exarsit, vt anulos ab eo abiectos fuisse, in antiquissimis reperiatur annalibus. Plinius lib. 33. cap. 1. Promiscui vsus anulorum exemplum extat secundo Punico bello: neque enim aliter potuissent trimodia illa anulorum Carthaginem ab Annibale mitti. Idem. Inter Cepionem & Drvsvm ex anulo in auctione venali, inimicitiae cepêre: vnde origo socialis belli, & exitia rerum. Idem. Heliogabalvs Imp. adeò anulorum multitudine delectatus est, vt singulis diebus nouos variarit, eundem???; interdum bis induerit. L. Arvntivs Stella Patauinus, poëta insignis, Imp. Rom. aulam sub Nerone ad Domitianum vsq; secutus, praetor, duûmvir, consul deniq;, vestitu elegantiore vtebatur, gemmis item & anulis. quod Martialis hoc Epigram, indicat: Sardonychas, smaragdos, adamantes, iaspides vno Portat in articulo Stella, Seuere, meus. Multas in digitis, plures in carmine gemmas Inuenies: inde est, vt puto, culta manus. Gestare in digitis anulos ingentis precij Alphonsvs senior Siciliae rex consueuerat: & ne lauandis manibus gemmis officeret, loturus anulis digitos exuebat, seruandos???ue ministris, qui opportunius se offerre̅t, dare solebat. Cuidam igitur semel cùm anulos tradidisset, qui oblitum regem arbitrabatur, & propterea in vsum suum eos verterat: Alphonsus rem dissimulauit, atque pro eis alios induit anulos, consuetum???ue morem seruauit. Itaque post aliquot dies loturo Alphonso cùm idem astaret, qui primos habuerat, & non restituerat: manum porrexit, tanquam à rege anulos, vt olim egerat, accepturus. Alphonsus autem retracta ad se manu in aurem, submissa voce ei dixit: Hos obseruandos tibi anulos dabo, si prius alios, quos dedi, restitueris. Liberali profectò rege humano???ue, atque animo ingenti praedito, digna vox, & aeternis literarum celebranda encomijs. Fulgosus & Egnatius lib. 4. cap. 8. Contemtvs. Troianis temporibus anulorum nullus fuit adhuc vsus, cùm Homerus codicillos missos epistolarum gratia indicet, & scrinia nodi non anuli nota colligata fuisse asserat. Plinius libro 33. capite. 1. Apud Cattos anulum gestare, ignominiae loco ducebant, tanquam vinculo nexi forent: quo se aliter liberari non posse ducebant, nisi aliqua hostili caede se exoluissent. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 19. Apud Subalpinos in Quiero decem à Taurino milliarib. posito oppidulo anno Domini 1578. die 17. Ianuar. ad octauam horam vespertinam, honesta matrona foetum peperit, cornua quinque sibi aduersa & arietinis similia capite gerentem: Cui praeterea a Summa fronte ad occiput in dorsum ferè totum, praelongum carneum frustum pendebat, capitij muliebris instar habens. Circum collum verò alia caro duplex aduoluebatur, tanquam collare subuculae. Extrema vtriusque manus digitorum, vncos rapacium auium referebant, genua tanquam in poplitibus erant. Crus dextrum, pes???; item dexter rubro colore praefulgebant: reliquum corpus boetico erat colore. Magno cum clamore in lucem prodijsse dicitur, quo sic co̅sternatae obstetrices, & reliquae mulieres clinicae fuerunt, vt è vestigio in fugam se ab aedibus puerperae dederu̅t. De eo monstro cùm Subalpinorum princeps resciuisset, iussit id ad se adduci, nec dici potest quàm varia fuerint tum aulicorum de ipso iudicia. Pareus lib. 24. de Monstris. Ad. fol. 280. Ipse quoque memini, cùm Venetijs essem, sumtum esse capitis supplicium de nobili quodam latrone, qui cùm à carnifice dissecaretur, corde admodum piloso repertus est. Roboris quidam, astutiae & calliditatis alij esse id argumentum volunt. Ab ingenij certè calore proficiscitur, quo qui abundant, ij & robusti esse, & callidi solent. M. Anton. Muretus in Varijs Lect. Ad. fol. 295.

LIBRI TERTII TITVLORVM DISPOSITIO. ???

Liber III. ??? Voluminis Secundi Liber III. De Vitae humanae propagatione, conseruatione, restitutione. LONGAEVITAS. VITAE DIVTVRNITAS. QVI. Populi. Iosephus lib. 1. cap. 3. Antiquitatum decem historicos laudat, qui vitam Hominvm tradunt modò sexcentos, modò nongentos annos superasse: Manethonem, inquam, Berosum, Mochum, Hestiaeum, Hieronymum, qui Phoenicum veteres historias collegit, Hesiodum, Hecataeum, Hellanicum, Acusilaum, Ephorum: his etiam addemus Xenophontem, cuius auctoritate Plinius ac Valerius vtuntur. is enim regum maritimorum aetates aliquot complexus, vnum quidem vixisse tradit annos D C, alterum DCCC. Ioan Bodinus Methodi historicae capite 8. Hellanicus ait, quosdam ex gente Epeorvm, quae est pars Aetoliae, ducentos explere annos, ei???; subscribit Damiates vel Damastes: hoc amplius affirmans, Fitorivm quendam ex his maximarum virium, staturae???; praecipuae, trecentesimum annum cumulasse. Valerius Maximus libro octauo, capite decimoquarto. Plinius lib. 3. cap 48. Pictoreum vocat. Mvsicani Indiae populi, centum & triginta annorum aetatem agunt. Sabellicus. Seres Indi tam longae dicuntur vitae, vt ducentesimum annum excedant. Strabo lib. 15. In Tmoli montis cacumine locus est Tempsis dictus, in quo vulgò CL. annos viuunt. Plinius 7. lib. cap. 48. Cyrnos Indorum genus Isigonus annis centenis quadragenis viuere tradit. Aethiopas item Macrobios & Seras, & Qvi Athon mo̅tem incolant: hos quidem, quia viperinis carnibus alantur: itaque nec capiti nec vestibus eorum noxia corpori inesse animalia. Onesicritus, quibus in locis Indiae vmbrae non sint, corpora hominum cubitorum quinûm &, binorum palmorum existere, & viuere annos CXXX. nec senescere, sed vt medio aeuo mori. Crates Pergamenus Indos, qui centenos annos excedant, Gymnetas appellat, non pauci Macrobios. Ctesias gentem ex his, quae appellatur Pandorab, in conuallibus sitam, annos ducentos vuiere, in iuue̅ta candido capillo, qui in senectute nigrescat. Plin. li. 7. c. 2. & Val. Max. lib. 8. c. 14. Scripsit Solinus, Athon mo̅tem Macedoniae, qui inter sex altiores mundi montes adnumerari debet, arcem Acroathon in vertice habere, cuius Incolae dimidio plus caeteris mortalibus viuunt, nec ibi cineres aut aquis dilui, aut ventis euolui. Cui etiam sententiae de vitae diuturnitate Pomponius Mela subscribit. Cardanus de Subtilitate, lib. de Elementis. Pone montes Rhiphaeos, vltra???; Aquilonem, gens felix, si credimus, quos Hyperboreos appellauêre, annoso (vt Plinius inquit) degitaeuo, hoc est, annis mille, vt alij produnt, & retulit Strabo. Ibi creduntur esse cardines mundi, extremi???ue siderum ambitus. Viritim gregatim???; discordia ignota, & aegritudo omnis. Mors non nisi satietate vitae, epulatis delibutis???; senibus luxu, ex quadam rupe salientibus. Hoc illis sepulturae genus beatissimum. Caelius lib. 16. c. 22. A. L. Septentrionales populi licet sub frigidissimo coelo; vulgò centum sexaginta & amplius annos viuunt. Olaus lib. 4. c. 4. Septen. regionum. Islandenses quamuis ichthyophagi, sine medicina, etiam supra centum annos viuunt. Olaus lib. 21. c. 4. Patriarchae. Adamvs protoplastus annos natus CXXX. procreauit Sethum, & superuixit DCCC. annos, alios interim liberos vtriusque sexus procreans. Cainvs ob interfectum Abelum fratrem flàgellantis co̅scientiae stimulis astus, omnium se insidijs expositum fore metuebat. Caeterùm clementiss. Deus ei vitam in septimam vsq; gene rationem concessit, vt millies moreretur, & perpetuo mortis metu puniretur, diuturno???ue conscientiae igne veluti expiaretur, expiatus demùm à Lamecho imprudente interficeretur, D. Hieron. ad Damasum. Sethvs anno aetatis C. genuit Ennostum, & superuixit DCCCVII. Enossvs annorum XC. procreauit Cenanem: & postea vixit DCCCXV. Cenan LXX. genuit Mahaleelem, & superuixit DCCCXL. Mahaleel LXV. genuit Iaredum, & vixit postea DCCCXXX. Iaredvs CLXII. genuit Enochum, & superuixit DCCC. Henochvs LXV. Mathusalam, & post CCC. annos à Deo sublatus nusquam extitit. Mathvsala CLXXXVII. ge̅uit Lamechu̅: superuixit DCCLXXXII. Lamechvs CLXXXII. Noachum procreauit: superuixit DXLV. Noachvs D. genuit Semum, deinde Camum & Iaphetum. Ex Genesis capite quinto. Superuixit CCCC. annos. Genesis 9. Semvs filius Noachi anno centesimo aetatis, biennio post diluuium, genuit Arphaxadum, & vixit postea D. annos. Arphaxadus CCCLXV. eius filius Cainan DXXXIII. Cainan genuit Salam, qui anno XXXIX. genuit Hebrem, & superuixit CCCCIII. Heber anno XXXIIII. genuit Phalegum: superuixit CCCCXXX Phalevs anno XXX. genuit Reum: superuixit CCIX. Revs anno XXXII. genuit Sarugum, vixit postea CCVII. Sarvgvs anno XXX. genuit Nachorem, vixit postea CC. Nachor anno XXIX. genuit Tharam, superuixit CXIX. Thara Abrahami pater Vre Chaldaeoru̅ in Chananaeam migrans, anno aetatis CCV moritur. Genes. 11. Abrahamvs CLXXV. annos natus, obijt. Genes. 25. Ismael Abrahami ex Agare ancilla spurius, CXXX. anno vita functus est. Genes. 25. Isaacvs patriarcha CLXXX. annorum obijt, & à filijs Iacobo & Esao sepultus est. Genes. 35. Iacobvs patriarcha annorum CXLVII. in Aegypto moriens, Iosephum filium sacramento obstrinxit, vt sese in Chananaea sepeliret. Genes. 47. Iobvs CXL. annorum, numerosa nepotum serie, ad quartum vsque genus, obijt. Iobi vltimo. Sacri homines. Moses propheta centum ac viginti vixit annos: vegeto corpore, & integris sensibus, ac fi annum quinquagesimum non superasset. Deuter. vltimo. Aaron pontifex primus Israëlitarum, in monte Hore obijt, anno XL. post egressos ex Aegypto Israëlitas, primo die mensis quinti, annos natus CXXIII. Num. 33. EL I sacerdos summus XCVIII. annos vixit. Vide Tit. Casu & Ruina mortui. Ioiada pontifex, qui Ioam caedi Athaliae ereptum regem fecerat, annos CXXX. natus mortuus est, & regio sepulcro Hierosolymis sepultus. 2. Paral. 24. Tobias senior obijt anno aetatis CLVIII. Niniue sepultus, cu̅ Anna vxore. Tobias filius annos natus CXXVII. Ecbatanis in Media obijt. Tobiae 14. Simon Cleophe, secundus Hierosolymorum episcopus, sub Traiano principe crucifixus, senex robustus, cùm iam centum & viginti ageret annos. Fulgos. lib. 8. c. 14. Reges. Nestor Nelei F. rex Pyli. senex ab Homero Iliad. [Greek words]. introducitur, quando inquit: [Greek words] SECVNDI [Greek words] Item Odysseae tertio: [Greek words]. id est, Illum iam exegisse nominuin tria secula sama est. Interpretantur quidam [Greek words], spacium 30. annorum: & sic Nestor superauerit 60. annum: quandoquidem ex Arist. quoque sententia in 8. Politic. aetas hominis Oeconomiae & Reip. muneribus apta est anno 35. tunc enim iubet vxorem ducere, & ad Rempub. accedere. Alij verò, quod verisimilius est, &: aetatem Nestoris magis illustrem reddit, existimant, Nestore???n duabus aetatibus homilnum, hoc est, ciuium suorum, superuixisse, cum???ue reliqui omnes vel bello, vel fame, vel morbo perijssent, solus Nestor bis omnes has calamitates euasit, & iam tertiae aetati imperabat. Auis, quibuscum adoleuerat, superuixit: superuixit etiam patribus, qui iam viro existente Nestore adolescebant: imperat nunc filijs, qui iam sene Nestore primùm ad Rempub. accedebant. Demus enim, Nestoris adhuc iuuenis coaequales fuisse ciues, qui antequam ad 50. peruenisset annum, omnes perierunt, relictis post se liberis. Haec prima est aetas. Liberi, qui cum patribus viginti annis vixerant, ijsdem mortuis superuiuunt 30. & relinquunt post se liberos. Haec altera aetas. Sic iam, subductis rationibus, octoginta annis duas aetates hominum superauerit Nestor, & tertiae aetati virorum imperauerit. Hoc est, quod Germani dicunt, Er hatt die statt zwey gantze mal vberlebt. Iuuenalis Satyra 10. Rex Pylisu (magno si quicquam credis Homero) Exemplum vitae fuit à cornice secundae. Felix heu nimiùm, qui per tot secula mortem Distulit, atq; suos iam dextera computat annos. Ephorus Arcadvm reges quosdam CCC. annis vixisse testatur. Plin. lib. 7. cap. 48. Cyniras rex Cypriorum 160. teste Anacreonte. Idem. Arganthonivs Gaditanus, siue Tartessius, tamdiu reghauit, quamdiu etiam ad satietatem vixisse abundè foret. Octoginta enim annis patriam suam rexit, cùm ad imperium quadraginta annos natus accesssisset: cuius rei certi sunt auctores. Asinius etiam Pollio, non minima pars Rom. styli, in tertio Historiarum suarum libro, centum illum & triginta annos expleuisse commemorat, & ipse numerosae viuacitatis haud paruum exemplum. Val. Max. lib. 8. cap. 14. Plin. lib. 7. cap. 48. ex Anacreonte poëta CL. annos ei tribuit, & 80. regnasse scribit, 40. cepisse. Xenophon com. [Greek words], Latinorum Regem octingentis vitae annis donauit: ac ne pater eius parum benignè acceptus videretur, ei quoque sexcentos assignauit annos. Val. Max. libro 8. cap. 14. & Plin. lib. 7. c. 48. qui annos hos non solares fuisse opinatur, sed ad lunae cursum vel menstruum vel trimestrem referendos arbitratur. Nvmae Pompilij excessus non fuit subitus neque repentinus, sed senio & lenta aegritudine pedetentim contabuit, vt scripsit Piso. Decessit non multò plus quàm octogenarius. Plutarchus in Numa. Hiero Siciliae rex, amicus Rom. pop. ad nonagesimum peruenit annum. Val. Max. lib. 8. c. 14. Atlia Hunorum rex CXXIIII. annos natus in nuptijs perijt, vti supputat Nicolaus Olahus in eins vita, Sabellcum reprehendens, qui LVI. annos tantùm ei tribuit. Albertvs II. Saxoniae dux, princeps pacificus, & qui singulari zelo insectabatur latrones insidiantes publicis itineribus supra centum annos vixit, sic vt filijs & nepotibus & pronepotibus ante se defunctis, Rodulphum in quinta generanone nepotem habuerit Electoralis dignitatis primum successorem Nam filios genuit Rodulphum atque Ottonem, ante patrem defunctos. Otto filios non reliquit: sed Rodulphus Ioannem, qui etiam auum moriens reliquit, & Ioannem filium, qui & Albertum, superstirem fecit proauum, relinquens filios Ioannem & Albertum, quorum vterque reliquit prolem masculam. Sed mortui sunt & illi, auo superstite Alberto, qui per omnium horum tempora sustinuit solus dignitatem Electurae, eam???ue reliquit Rodulpho Alberti filio. Cranzius lib. 8. c. 29. & lib. 9. Saxoniae, cap. 5. Duces. Milites. Iosva Nunis F. ex tribu Ephraimitica, dux populi Israëlitici post Mosem, annos natus CX. obijt, & sepultus est in finibus sui patrimonij Thannathserae, in monte Ephraimitico sitae, ad septentrionem Gaassi montis. Iosua cap. 14. Calephvs Iosuae in terra sancta exploranda socius, octoginta quinq; annorum, nullum omnino nec corporis nec animi defectum sentiebat. Iosue 14. Sub Ludouico Iuniore Francorum rege obijt Ioannes à Stampis, quem, per errorem, A' temporibus multi vocitant, ob. diuturnam vitam. Plus trecentis sexaginta vixissce annis eum faciunt: sub Carolo Magno meruisse: Ludouico Crassi filio decessisse: cùm interea nulla in tot motibus mentio eius facta [309] suerit: nec latere ignoraríve potuisset virtus, quae specimen sui iam inde à clarissimi Imperatoris aetate praebuisset. Libentiùs crediderim eum militasse sub Carolo Simphicis nepote: quem regnum paternum auitum???ue petentem, & in Carolum Magnum originem suam referentem, Capetus regni aemulus cepit, speque rerum potiendarum exuit: nec trecentorum sexaginta, sed centum circiter & sexaginta annorum vitam ei contigisse: id quod etiam consenescente mundo magnum & memorabile sit. Aemilius libro 5. Fulgos. lib. 8. cap. 14. vocat Ioannem Equitem de Tampes, & obijsse scribit anno sal. 1146. Ritius lib. 2. regum Francorum, Ioannem de Temporibus appellat. Scribit Guido Bonatus, astronomus ingentis doctrinae, Salutis anno 1223. hominem à se visum, nomine Richardvm, qui se cum Carolo Magno stipendia fecisse dicebat, & iam CCCC. annum vixerat. Fulg. lib. 8. c. 14. & Egnat. eodem. Senatores, Politici hommes. Decessisse Aristidem alij in Ponto memorant, quò nauigauerat reip. causa: alij Athenis ex senio, à ciuibus honoratum atque celebratum. Plut. in Aristide. M. Furius Camillvs aetate iam longè exacta, grauia & periculosa obiuit bella: non minori consilio & constantia, quàm cùm integra fuit aetate. Sab. lib. 1. c. 7. Appii. Claudij Caeci aeuum clade metirer (quia infinitum numerum annorum orbatus luminibus exegit) nisi quatuor filios, quinq; filias, plurimas clientelas, rem denique publicam hoc casu grauatus fortissimè rexisset. Quinetiam fessus iam viuendo, lectica se in curiam deferri iussit, vt cum Pyrrho deformem pacem fieri prohiberet. Hunc caecum aliquis nominet, à quo patria, quod honestum erat per se parùm cernens, coacta est prouidere? Val. lib. 8. c. 14. M. VAL. Coruinus, tribunus militum, sub Camillo reliquias Senonum persequente, centesimum annum compleuit, cuius inter primum & sextum consulatum quadraginta sex anni intercesserunt. Sella curuli semel ac vicies sedit, quoties nemo alius: suffecit???ue integris viribus corporibus, non solùm speciosissimis Reipub. ministerijs, sed etiam exactissimae agrorum suorum culturae, & ciuis & patris familiae optabile exemplum. Idem. Huius vint spacium aequauit L. Metellvs, quarto???ue anno post consularia imperia senex admodum pont. max. creatus, tutelam ceremoniarum per duos & viginti annos, neq; ore in votis nuncupandis haesitante, neq; in sacrificijs faciendis tremula manu, gessit. Val. lib. 8. c. 14. & Cael. lib. 19. c. 20. Q. Fabivs Max. duobus & sexaginta annis auguratus sacerdotium sustinuit, robusta iam aetate id adeptus. Quae vtraque tempora si in vnum conferantur, facilè seculi modum expleuerint. Val. lib. 8. c. 14. & Plin. lib. 7. c. 48. M. Cato propè ad tertiam aetatem, sicut Nestor, vita & actioni bus peruenit. Namq; cum Scipione Africano maiore magnis contentionibus in repub. habitis, peruenit ad Africanum minorem, qui fuit illius adoptione nepos, fil us Pauli, qui Persen & Macedonas debellauit. Plut. in Catone. M. Perpenna vixit annos 98. & omnibus, quos in Senatu rogauerat, superstes fuis: septem???; tantummodò, quos Censor collega L. Philippus legerat, è patribus c. reliquos vidit, toto ordine amplissimo diuturnior. Val. lib. 8. c. 14. & Plin. li. 7. c. 48. qui idem L. Volvsio Saturnino tribuit. Literati hommes. Fertur epigramma quoddam Pindari de Hesiodo: [Greek words] Eum bis pubuisse dicit. extremam senectam significans, quasi pueritiam referat. Bis item sepultum, quòd cùm in Locris occisus, & in mare abiectus esset, Locrenses cadauere agnito, auctores caedis comprehensos in mare praecipitarunt, & Hesiodum in Nemeo sepelierunt. Plut. in Conuiuio septem sapientum. Eras. in prouerb. Hesiodi senecta. Epimenidem Gnossium Theopompus dicit septem & quinquaginta & centum annos vixisse. Val. Max. lib. 8. cap. 14. & Plin. lib. 7. cap. 48. Laërtius, ex Phasgone. At Crete̅ses eum 299. vixisse aiunt. Democritvs Abderites, anno civ. mortuus est abstinentia cibi. Totidem annos vixit Ctesibivs historiae scriptor, & (vt in annalibus Apollodorus refert) inter deambulandum viuendi finem fecit. Agatharchides libro historiae Asianae nono scribit, hieronymvm historicum, cùm is & temporis multum in expeditionibus bellicis tolerasset, & in pugnis permulta accepisset vulnera, annos natum totidem, decessisse. Phlegon Trallianus. Hippocrates Cous medicus, vixit apud Perdiccam Macedoniae regem, excessit annos natus CIV. Larissae. Volater. lib. 6. Vrban. comment. Sophocles Tragicus iam extremae senectutis, à filijs accusatus est dementiae. At is pro apologia iudicibus recitauit fabulam, quam proximè scripserat: rogans, num ea videretur delirantis. Fertur & hoc dixisse: Si sum Sophocles, non deliro: si deliro, non sum Sophocles. Eras. lib. 8. Apoph. Orbilivs Beneuentanus, grammaticus Ciceronis tempore infignis, & plagosus, vixit propè ad centesimum annum, amissa iampride̅ memoria. Tertis est Tranquillus de claris Grammaticis, & Vol. lib. 17. Antrop. Evphranor grammaticus Latinus, cuius discipulus fuit Appion, centesimum excessit annum, & per eam adhuc aetatem docere solebat. Guido Bituricensis. Demonax Hadriani tempore philosophus, decessit ferè centenarius, funeratus publice magna ciuium frequentia, teste Luciano, & Vol. lib. 15. Anthrop. Apollonij Tyanaei Avvs, philosophus, annos centum ac triginta vixit: vt testis est Philostratus in vita Apollonij, & Vol. lib. 13. cap. 4. Anthrop. Galenvm philosophum & medicum singularem, Pergamenum, memoriae proditum à nonnullis est, centum & quadraginta annos vixisse, tanta???; in cibo & potu abstinentia vsum, vt ad satietatem nunquam comederit aut biberit, nec crudum quicquam vnquam gustarit: vnde sit factum, vt odorificum semper anhelitum spiraret: sed quod longè apud me mirabilius est, citra vllam omnino affectionem, sola defecerit senectute. At Suidas Galenum annos LXX. vixisse ait: & iplemet Galenus multis in locis morbos, quibus laborarit enarrat. Caelius lib. 30. cap. 12. A. L. Quiuis alij. Caelius scribit MARIN quendam vixisse annos CXXIII. cuius antica corporis humana fuerit, postica equina. Aegimio cc. annos vitae tribuit Anacreon poëta apud Plinium lib. 7. cap. 48. Longaevorvm ex censorijs tabulis Romanis catalogum Phlegon Trallianus lib. de Mir. & longaeuis contexuit. Eo censu, quem intra quadriennium Imperatores Caesares Vespasiani, pater filius???ue, censores egerunt, in media Italiae parte, inter Apenninum Padum???ue, centum viginti annos Parmae tres edidêre, Brixelli vnus. cxxv, Parmae duo. cxxx, Placentiae vnus. CXXXI, Fauentiae vna mulier. CXXXII, Bononia L. Terentius Marci filius. Arimini verò M. Aponius C & L, Tertulla CXXXVII. Circa Placentiam in collibus oppidum est Velleiacium, in quo CX. annos sex detulêre, quatuor centenos vicenos, vnus CXL. M. Mutius M. filius, Galerius Felix. In regione Italiae octaua centenum annorum censi sunt homines quinquagintaquatuor, centenum denum homines quinquagintaseptem, centenum vicenumquinum hominesduo, centenum tricenum homines quatuor, centenum tricenumquinum aut septenum totidem, centenum quadragenum homines tres. Plin. lib. 7. c. 49. Alexander Cornelius in eo volumine, quod de Illyrico tractu composuit, affirmat Dandonem quendam ad quingentesimum vsque annum nulla ex parte senescentem processisse Val. Max. lib. 8. c. 14. T. Fvllonivs Bononiensis, in Claudij principis censura, dinumeratis ab eo diligenter annis, ne qua inesset fraus, inuentus est, annos centum ac quinquaginta superasse. Fulgosus lib. 8. cap. 14. Mulieres. Sibyllae viuacitas prouerbio locum fecit. Propertius Elegiarum libro secundo: At me non aetas mutabit tota Sibyllae. Sibyllae aetatem pro quantumuis longa posuit. Hanc Vergilius 6. Aeneid. libro longaeuam sacerdotem vocat. Et Seruius eum enarrans locum, adscribit Apollinem amore Sibyllae captum, ei poscendi quod vellet arbitrium dedisse: illam haustis arenis, tantum poposcisse vitae Id Apollo fieri posse respondit, si Erythraeam insulam relinqueret, nunquam patriam terram reuisura. Venit itaq; Cumas, vbi corporis virib. defecta, in sola voce vitam retinuit. Quod vbi cognouissent illius ciues, incertum inuidia, an commiseratione, epistolam ad eam miserunt, creta, antiquo more signatam. At illa, visa terra patria, in mortem resoluta est. Ita vati suae verba dedit Phoebus. Eras. in Adagijs. Ouidius lib. 14. Metamorphoseôn: -nam iam mihi secula septem Acta vides: superest numeros vt pulueris aequem. Tercentum messes, tercentum musta videre Tempus erit, quum de tanto me corpore paruam Longa dies faciet, consumta???; membra senecta Hinc Statius libro 1. -tu Troica dignus Secula, & Euboici transcen dere pulueris annos. Sibylla Erythraea vates, annos vixit no̅ multò pauciores, quòd ipsa in oraculis suis cecinit. E' quib. constat ea̅ decem aetates inter homines exegisse: & postquam è viuis excessit, animam in aërem elatam effecisse, vt ad aures homimu̅ omnia & fermones de futuris acciderent. Cadauere autem insepulto iacente, aues eius carnibus vescentes, auspicio ventura indicasse: reliqua [310] parte computrescente, & terram penetrante, pecudes, quae è terra ea enatas herbas depascerent, diuinationem, quae è iocinorum fit inspectione, inter homines introduxisse. Caeterùm aetatem Sibylla annis CX. definit in oraculo Romanis dato de ludis, quos ipsi Seculares vocant. Phlegon Trallian. lib. de Mir. & longaeuis. Tanagra Aeoli vel Asopi filia, Poemandri vxor, qui Tanagram vrbem Boeotiae à nomine vxoris condidit. Ea eò aetatis viuendo processit, vt à proximis vicinis [Greek words], id est, anus, fuerit appellata. Quod nomen etiam Tanagrae inditum, Homerus in Catalogo nauium recenset. Pausanias in Boeoticis. Ex feminis Livia Rutilij nonagintaseptem annos excessit. Statilia Claudio principe ex nobili domo nonagintanouem, Terentia Ciceronis CIII. Clodia Ofilij CXV. haec quidem etiam enixa quindecies. Lvceia mima centum annis in scenam, Cn. Pompeio, Q. Sulpitio Coss. ludis pro salute diui Augusti votiuis, annum centesimumquartu̅ agens: quae producta fuerat tyrocinio à M. Pomponio aedili plebis, C. Mario, Cn. Carbone consulibus, ante annos nonagintaunum: & à Magno Pompeio magni theatri dedicatione, anus pro miraculo reducta. Samvllam quoq; centum dece̅ annis vixisse, auctor est Asconius Pedianus. Plin. lib. 7. cap. 48. Lesbiam Martialis Epigram. lib. 10. ob senium irridet: Consule te Bruto quid iuras Lesbia natam? Mentiris, nata es Lesbia rege Numa. Sic quoq; mentiris: namq; vt tua secula narrant, Ficta Prometheo diceris esse luto. QVAM OB CAVSAM. OB Regionis salubritatem. Vide Titulum, Regiones salubres, f. 3992. Mediam Italiae partem, inter Pàdum & Apenninum, regionem itidem Italiae octauam longaeuos Mvltos proferre solitam, ex Plin. lib. 7. c. 49. fi de censoriarum tabularum constat. Brasilia Americae regio fertilis 7 amoena, & tanta salubritate praedita, vt vix sit opus vlla medicina. Omnes enim fermè, qui moriuntur, non aliquo morbo, sed senio co̅sumti moriuntur. Multis & inge̅tibus fluuijs alluitur: fontes habet aquae dulcis atq; perennis innumerabiles. Campi sunt latissimi, laetissima???; pabula profundunt. Osorius lib. 2. rerum Emmanuelis. Alimenta certa. Aethiopes Macrobij pleriq; ad centum viginti annos perueniunt. Hoc beneficij videntur habere ex fonte, cuius aqua adeò inualida est, vt in ea nihil innatet, sed omnia mergantur, quam assiduè bibunt. Herod. lib. 3. Auctor Athenaeus scribit, Cyrnios, qui Corficam incolunt, ideo esse macrobios, siue polychronios malis dicere, quoniam mellis cibo vtantur assiduè, quod apud eos in buxo natum (vt Bibliotheces sexto scribit Diodorus) habetur copiosius. Et interrogatus Democritus, quónam pacto sanus quis possit agere? Si interna, inquit, melle rigaris, oleo autem extima. Quin Pythagorae consectatorum mensa pane constabat melleq; sicuti prodit Aristoxenus. Caelius lib. 21. c. 3. A. L. Pollio Romulus, qui centesimum excesserat annum, Augusto percontanti, qua tandem ratione illum corporis animi???ue vigorem seruasset???; Intùs (inquit) mulso, foris oleo. Tradit Plinius, naturam hominibus duos dedisse liquores optimos, oleum forìs adhibendum corpori, vinum intús. Mel autem ob humidam calidam???ue vim, admodum senibus incommodum est. Nunc mel in totum à mensis submouimus, & oleum corpori infundimus. Eras. lib. 8. Apoph. & Caelius lib. 28. cap. 27. ex Plin. lib. 22. cap. 24. Ivlia Augusta LXXXII. annos vitae vino Pucina retulit acceptos, non alio vsa. Gignitur in sinu Adriatici maris, non procul à Timauo fonte, saxeo colle, maritimo afflatu paucas coquente amphoras. Nec aliud aptius medicamentis iudicatur. Hoc esse crediderim, quod Graeci celebrantes miris laudibus pyctanon appellauerunt ex Adriatico sinu. Plin. lib. 14. c. 6. Medicamenta. Fabulae tradunt Tithonvm adamatum ab Aurora in coelum sublatum fuisse, atque illius succo perfusum, ad tantam peruenisse senectutem, vt tandem optauerit in cicadam verti. Lucianus in quodam dialogo: [Greek words], id est, Atque vltra Tithonum viuebat senex. Huius Tithoni personam inducit Aristo Chius in lib. de Senectute, propter viuacitatis miraculum, vt testatur in Catone M. Citero. Erasmus in Adagijs. Amuleta. Scribit Damis, sapientum Indorum principem Iarcham tam scitè, tam???; doctè anulos septem compegisse, qui & stellarum septem nominibus essent praesignes, vt Apollonium Tyaneum dono acceptos singulis diebus singulos, iuxta dierum nomina eos distinguentem, gestasse proditum sit. Ampliùs Iarcham id quoq; Apollonio insinuasse, auum suum philosophiae mysterijs itidem initiatum, annum centesimum tricesimum???ue viuendo attigisse. Id verò anulorum beneficio contigisse, quamuis non satis constanter, grauissimi auctores interpretantur. Quinimò Apollonium ipsum eodem munere iuuentae nitorem praetulisse, quamuis annum iam centesimum excessisset. Caelius lib. 6. cap. 12. A. L. Sobrietatem. Esseni Iudaei viuunt quàm longissimè, ita vt plurimi eorum ad centum annos pertingant, propter simplicitatem victus, & institutionem bene in omnibus ordinatam. Iosephus lib. 2. cap. 7. belli Iud. Pietatem. Magna pars mercedis Mosaicae legis in longa vita consistere videtur. Vnde ait Moses: Oculi vestri viderunt omnia opera Domini magna, quae fecit, vt custodiatis vniuersa mandata illius, quae ego hodie praecipio vobis, vt possitis introire & possidere terram, ad quam ingredimini, multo???; in ea viuatis tempore. Caeterùm terra sancta symbolum fuit patriae coelestis. Deuteronom. 11. VITAE BREVITAS. Consule Tit. eorum, qui Morte intempestiua & immatura sunt extincti, quatenus magna de illis adhuc expectari poterant. Nos hîc solam vitae breuitatem consideramus, illic causam, cur longiore vita digni fuerint, complectimur, fol. 562. Propter Phineis & Ophnis filioru̅ Elis sacerdotis summi Israëlitarum scelera, stupra, & papinas, minatur Dominus per vatem ipsi patri, effecturum se, vt omnes eius Posteri in aetate virili moriantur, neq; ad senecturem perueniant. 1. Regum. Apud Indos Pediaeos nulli ferè senes conspiciuntur: quoniam aegrotos similiter & senes occidunt, eis???ue vescuntur. Herodotus lib. 3. Mandros Indorum gentem scribit Clitarchus & Metasthenes quadragenos no̅ excedere annos, iunctos Macrobijs, quorum feminae semel pariant, id???ue & Agatharchides tradit. Praeterea locustis eos ali, & esse pernices. Trecentos???; eorum vicos annumerat. Feminas septimo aetatis anno párere, senectam quadragesimo anno accedere. Plin. lib. 7. c. 2. In Calingis Indiae gente quinquennes concipere feminas, octauum vitae annum non excedere tradunt. Quod ipsum repetit. Plinius libro septimo, capite secundo. Aethiopas anno tricesimo consenescere, Asclepiades arbitratur, ex adustione solari. Nam frigoris ratione diuersa, in Britannia aetatis anno centesimo ac vicesimo senium contingere. Obstipari siquidem in ijs locis corpora, obseptum???; seruari genuinum calorem, qui euariescat in Aethiopibus, Solis vi laxatis eorum corporibus. Caelius lib. 21. cap. 3. A. L. Tempore Andronici iunioris Imp. Pver circa Traianopolim visus est, qui anno tertio balbutiebat, vt infans: sed ijs erat praeditus viribus, quibus vir viginti annorum, & viro non minus comedebat, & circa pubem pilos habebat viri aetate integra. Sed priusquam annum quintum explesset, febri correptus expirauit. Nam penuria humoris, infantili aetati debiti, tantam ariditatem in eius corpore excitauit, quanta vel in vicenario sit. Gregoras lib. 10. IN VITA CONSERVATI. Vitae conseruatio inter Corporis bona potißimùm referri debet. Sin Modum spectes, non pauca exempla inter Fortuita quoquam lucum merebuntur. IN FANTES, PVERI, EDITI quidem INLVCEM, sed postea vel Expositi. Moses Amaramo patre & Lochabetha matre natus, tres propemodum menses secretiori pate domus educatus, tande̅ metu tyranni Pharaonis inclusus cistae, & Nilum proiectus, à Thermuthi Pharaonis filia inuentus, cùm Aegyptia vbera respueret, matri propriae alendus traditur. Ablactatus in regia porrò educatur, Pharaoni quoq; ob filiam charus. Verùm vbi [311] diadema manibus discerpeni, specimen indolis suae dedit, sacerdotis Aegyptij hortatu (qui regem ad Hebraeos pueros necandos prius compulerat, quòd ab illorum vno inge̅s clades Aegyptijs inferenda esset) Pharao de tollendo puero consilium cepcerat, nisi partim filiae precibus, partim pueri imprudentia (qui viuos carbones ori ingerens, perpetuum linguae vitium contraxit) à proposito destitisset. Exod. 2. Melitevs, Ioue & nympha Othreide natus est. Eum mater, Iunonis metu, quòd cum Ioue concubuisset, in syluam exposuit. Puer Iouis voluntate seruatus, & ab apibus nutritus, adoleuit. In eum oues pascens incidit Phagrus, frater eius vterinus, Apollinis F. miratus???; molem corporis, magis???ue etiam apum sacinus, secum eum domum transtulit, magno???; studio educauit: imposito Melitei nomine, quòd esset ab apibus nutritus. Venit ei etiam oraculi in mentem, quo illum Deus aliquando salutem sratri ab apibus nutrito allaturum monuerat. Puer simul atque virilem attigit aetatem, praeclarè se gessit, plurimis???ue vicinorum praesuit: & in Plthia vrbem Melitam condidit. Brasiae Eleutherolaconum oppidum est. Cuius incolae narrant diuersa à caeteris. Semelen scilicet Ioui Libervm patrem peperisse. à Cadmo verò deprehensam, cum puero recens nato in arcam coniectam: eam arcam aestu iactatam, in fines suos expositam. Ibi Semelen, quae iam mortem obierat, à se magnisicè sepultam, superstitem puerum educatum. Eam futisse causam, quòd vrbs sua, quae ad illud vsque tempus Oreatae appellata fuerat, iam mutato vocabulo Brasiae diceretur, sumto nomine, ab arcae in cam oram appulsu: quando aetate etiam nostra, quae maris aestu ad terram deferuntur [Greek words], id est, maris agitatione propelli à multis dicuntur. Pausanias in Laconicis. Fuit Phlegyas omnium sui temporis bellator acerrimus, quippe qui in quamcunq; partem excursiones fecisset, ex ea cùm frumenta, tum reliqua omnia agebat & rapicbat. Is cùm iam Peloponnesum intrasset, filia Coronis, quae patrem sequebatur, cùm adhuc se vterum ex Apolline ferre patrem celasset, in Epidauriorum finibus puerum Aescvlapivm enixa, illum in monte exposuit, cui hac ipsa etiam aetate Titthion nomen est, ac si Mammillam dicas, cùm antè Myrtion appellaretur: mutati nominis causa, quòd exposito infanti lac praebuit capra, quae cum caeteris in eo saltu pascebat, dum interea eum canis custo diret. Ibi Aresthanas caprarius cùm à reliquo grege in pecore recensendo, capellam vnam, cumque ea canem aberrasse animaduertisset, totum eum saltum quaeritans peragrauit. Inuentum verò puerum cùm tollere vehementer cuperet, ac iam propiùs accederet, effulsisse aiunt coelestem ab illo ignem: quo deterritum prodigio pastorem, cùm diuinum quiddam esse, vti erat, suspicarctur, statim retrocessisse. Mox fama per ter terras ac maria omnia vulgauit, sanari ab illo quouis morbo laborantes, mortuos etiam excitari. Pausanias in Corinth. Persevs Iouis filius arcae ab Acrisio cum matre inclusus Danaë, beneficio piscatoris vixit. Adultus cùm in maxima̅ spem ob egregiam indolem venisset, & aui iniuriam vltus est, & suo euentu comprobauit, nullos fermè mortalium in reliqua vita clariores fortunae benignitate, quàm quos illa à primo statim ortu veluti saeuissima nouerca videatur abiecisse. tanquam enim suae potestatis ostentandae cupida, eos potissimùm ab initio periculis obiectat, quos ad rerum summam felicitatem euehere mater indulgentissima postea sacta velit. Sab. lib. 1. cap. 2. Alcmena ex Ioue grauida post partum Iunone̅ verita, Hercvlem in loco exposuit, quem nunc ab eo Herculeum campum dicunt. Quo tempore Minerua vnà cum Iunone profecta, cùm infantis naturam admiraretur, Iunoni suasit, vt illi mammam praeberet. Qua praeter aetatem violentiùs sumpta, Iuno dolore mota, puerum abiecit. Minerua illum matri detulit nutriendum. Mirabitur meritò quis rem insuetam accidisse, vtmater, quam ad filiorum amore̅ natura compellit, ex se natum perditum iret: nouerca, quae natura odisse priuignos solet. ignorans saluaret insantem. Diod. lib. 4. cap. 2. Hercules in Arcadiam exLaconia reuersus, apud Aleum regem hospitaliter diuersatus, Augen eius filiam vitiauit. Post Herculis digressum vtero prodita, nautis à patre, vt eam alto mali mergerent, tradita est. Sed tantisper dum ad mare ducitur doloribus repentè obortis, quum per speciem curandi corporis paululùm via diuertisset, Pvervm enixa inter folia densa???ue virgulta occulit. Ductores regiae puellae fortunam miserati, Caribus inde soluentibus in alias procul terras asportandam tradiderunt. Pastores interim puerum inuentum, ad stabula detulerunt: cùm ceruam iacenti illi vbera praebuisse deprehendissent. Ergo inter pastores educatus, Telephvs est dictus. Delphos veniens, de matre consulturus, in Mysiam nauigare est iussus. Ad Teuthrantem itaque profectus, qui per id tempus in ea terra regnabat, Augen???ue Telephi matrem à Caribus dono acceptam in regia habebat, certis indicijs à matre agnitus, in summo honore suit apud Teuthrantem. Ducta deinceps Argiope eius filia in coniugem, successor est regni ab eo ascitus. Sab. lib 6. En. 1. ex Pausaniae Achaicis. Diod. lib. 4. c. 2. Strabo lib. 13. Creusam Etechuthei regis Atheniensis filiam Apollo grauidam fecit, Athenis. Illa verò cupiens celare furtiuas nuptias: natum sub arce exposuit, in loco vbi cum Apolline ante menses decem concubuerat. Eum infantem Mercurius expositu̅, & praedam feris & auibus propositum, rogante Apolline, ad limen templi Delphici in arcula inclusum detulit: vbi à Pythia sacerdotissa Phoebi manè inuentus, & deinde de sacrificijs, quae arae imponebantur, altus & educatus est. Cùm verò iam adoleuisset, aedituus & custos templi Delphici constitutus est, quod scopis mundare & frondibus ornare solebat. Creusam deinde duxit vxorem Xuthus, ab Aeolo & Ione natus, accipiens eam praemium fortitudinis, quòd cùm Atheniensibus Euboeam depopulatus esset. Caeterùm quia in matrimonio aliquandiu sine liberis vixissent, necspes vlla prolis adesset, profecti sunt simul Delphos ad oraculum. Ibi Xuthus solus remota Creusa Apollinem de liberis interrogauit. Respondit Deus: eum suum esse filium, qui sibi templo egredienti primus occursurus esset. Cùm autem Ion primò sibi obuiam venisset (vnde nomen illi inditum, Ion [Greek words]) eum pro filio habere cepit: putans eum fortè aliquando sibi adhuc adolescenti natum suisse ex furtiuis nuptijs. Creusa ignara Ionem suum esse illum filium, ex Apolline sibi olim clàm natum, excitata à sene paedagogo & famulabus, quas secum Athenis adduxerat, Ionem malis artibus è medio parabat tollere. Quibus detectis, cùm Delphici ciues ipsi mortem minitarentur, ad aram supplex confugit. Interea protulit Pythia arculam, in qua expositum inuenerat Ionem. Quam cùm vidisset Creusa, simul & fascias quibus inuoluerat & alia signa animaduertisset, Ionem suum salutauit filium & eum Athenas vt suum & Xuthi communem filium ab duxit, regni???ue haeredem co̅ stituit. Euripides in Ione. Alcimedon heroum vnus fuit: cuius filiam nomine Phillonem vitiatam ab Hercule Phigalij memorant: à patre verò statim à puerperio in proximum montem feris expositam cum puero. Ibi vagientem infantem cùm pica imitaretur, ad auis vocem, quòd puerilem esse credidisset, Herculem fortè illac iter habentem conuersum, puellam & à se genitu̅ puerum, quem Aechmacoran appellatum tradunt, agnouisse, ambos???; vinculis liberasse. De rei euentu sontem proximum Cissam, id est, picam nuncupatum, in monte Arcadiae Ostracina dicto. Pausanias in Arcad. Laius Cadmi pronepos, si Herodotus verus est auctor, Iocastam Creontis filiam duxit vxorem. Ex qua quum nullam diu prolem habuislet, oraculum adijt consulturus, an filios esset habiturus? Reponsum, expedire ei sine liberis esse: fore, vt si vnquam filium tolleret, ineuitabili fato ab eo obtruncaretur: Suidas verò, silium cum sua matre congressurum Laius ergo infantem ex Iocasta non multò pòst editum, traiectis ferro pedibus, ne in eo vel ministri fraude seruato deciperetur, in solitudines abijci iussit. Vnde Oedipodis illi nomen datum. Ministri, Polybae seruilis fortunae mulieri furto alendum tradiderunt. Haec Diodorus. Papinius, si quis in hac parte poëtis relinquitur locus, à Polybo eum, non Polyba, nutritum significare videtur: Suidas verò à Melaebo. Procedente deinde tempore Laius Delphos ad oraculum iturus, in Phocide Oedipodi iam adulto occurrit. Tum neuter alteri notus, viaru̅ angustias vno tempore occupant: orta???ue inter eos rixa, Oedipus senem obtruncat: & quoniam aenigma ab Sphinge propositum vnus omnium soluisset, dira???ue illa infestatione Thebanum purgasset agrum, Iocastae matris imprudens connubium adeptus, ex ea plures liberos procreauit, virilis stirpis. Eteoclem & Polynicem, Antigonam alterius sexus & Ifmenem. Sabellicus lib. 7. Enn. 1. Philonomen Nyctimi & Arcadie filiam, dum venatur cum Diana, Mars vestitu pastorali praegnantem fecit. Quae vt gemellos enixa est, timens patria, in Erymanthum infantes proiecit. Hi deorum ope circumuecti ad cauam quercum appulêre. Lustra sua ibi habebat recèns enixa lupa, quae catulos proprios in profluentem proiecit, infantibus???ue mammam praebuit. Cuius rei cùm pastor spectator Tyliphus fuisset: accepit pueros, ac quasi suos eduxit: quorum hunc Lycastvm, alterum dixit Parrhasivm, qui pòst in regnum Arcadiae successerunt. Id apud Zopyrum Parrhasium libro tertio historiarum reperitur. Plutarchus de Graecorum & Romanorum comparat. Dicunt praegnantem Hecubam somniasse se facem ardentem, quae vniuersam Asiam infla̅maret, peperisse. Ariolos percunctanti responsum fuit, futurum vt infans, quem in vtero gestabat, esset causa excidij patriae. Ouid. in epistola Helenae. Natum infantem Paridem Priamus Archelao expone̅dum dedit. Expositum per dies quinq; vrsae lac suxisse memorant. Curauit Hecuba, vt à pastoribus in Ida monte nutriretur: a [312] lij ab Archelao vt filium educatum tradunt. Cùm adoleuisset, & regia armenta latrones abigerent, illos armis insecutus caecidit, armenta recuperauit: vnde Alexander dictus est cúmque in Agonalibus ludis fortissimus apparuisset, quae per id temporis apud Romam locum agebantur, à Priamo denique cognitus, & in regiam receptus est. Natalis Comes Mythol. lib. 6. c. 23. & Calius lib. 19. c 19. A L. Est Syriae vrbs Ascalon. Haud procul ab hac stagnum est piscibus plenum, iuxta???ue templum insigne deae, quam appellant Dercetam, facie hominis, reliqua parte corporis piscem. Huic Venerem aliquando obuiam sactam, magnum amorem cuiusdam speciosi adolescentis sacrificantis ei iniecisse, ex???ue eorum coitu filiam natam aiunt. Derceta sui peccati pudore ducta amouit adolescentem, filiam verò in loca quaedam deserta ac saxosa, in quibus aues erant plurimae, exposuit: ibi???ue quasi diuino nutu ab auibus infans nutritur: ipsa pudore dolore???ue compulsa, in lacum se abiecit, atque ibi in picem conuersa. Vnde & Syri vsque ad haec tempora his piscibus abstinentes, eos pro dijs colunt. Aues infantem alis confouentes, coagulato lacte è proximis pastorum mapalibus rapto, nutriuerunt. Acto anno, cùm firmiori cibo egeret, aues caseum eodem ex loco raptum ori infantis admouerunt. Qua re à pastoribus ex corrosione casei animaduersa, infantem speciosa forma reperiunt, nutritam???ue apud se dono postea praesidi pastorum regio, nomine Simma, dedêre. Hic liberis carens, vt filiam magna cura nutritam, Semiramide ab auibus (eo enim nomine lingua Syra vocantut) appellauit. Quas postmodum Syri omnes, vt deas honorarunt. Ea cùm iam nubilis esset, ac pulcritudine caeteras excederet virgines, missus à rege Assyriorum Nino ad recensendos greges praefectus Syriae Menon, cùm apud Simmam diuertisset, conspectae virginis amore captus, vxorem illam duxit, ex???ue ea duos Iapetem atque Idaspem liberos genuit. Diodorus lib. 2. cap. 2. Pytane nympha è Neptuno Euadnen peperit. Hanc, vbi aetate adoleuit, Apollo deuirginauit, è quo Iamvm peperit. [Greek words] ait Pindarus ode 6. Olympiorum, celebrans Agesiae Olympionicis generis auctorem. Nempe relictus à matre Iamus, à duobus serpentibus mel suggerentibus nutritus fuit, obtectus herbis, violis???; flauis & purpureis, à quibus nomen obtinuit, [Greek words] Cyrvs, ex Mandane filia Astyagis Medorum regis, & Cambyse Persa natus, iussu aui (qui territus somnijs, ne se regno exueret metuebat) ab Harpago exponendus erat in vastissimo monte. Harpagus scelus illud detestatus, facturum tamen sese id metu regis promittit. Negotium committit Mitridati bubulco regio. Cuius vxor Spaco nomine, lingua Medica, Graeca verò Cyno, cùm eodem tempore infantem mortuum enixa esset, Cyrum pro suo clàm educandum suscipit, suum pro Cyro iam mortuum feris exponit. A'Cyno igitur bubulca Cyrus nutritus, fabulatoribus occasionem dedit, vtà cane alitum dicerent. 8 Tandem cùm iam adoleuisset Cyrus, ab Astyage auo agnitus, in Persiam amandatus fuit. Verùm postea ductu Harpagi in Mediam irrumpens, Astyagem auum viuum cepit, & imperium Medorum ad Persas transtulit. Herod. lib. 1. Hiero, qui post profectionem Pyrrhi è Sicilia creatus est dux aduersus Carthaginenses, & vltimò quoque Syracusiorum rex, genitus erat patre Hierodoto, nobili viro, cuius ongo à Gelo antiquo Siciliae tyranno manabat: sed maternum illi genus sordidum fuit. nam ex ancilla natu, ac propterea à patre expositus est. Verùm paruulum & humanae opis indigentem, apes, congesto circa iacentem melle, multis diebus aluêre. Iustinus lib. 23. Carcinus Reginus patria exulans, habitauit Thermis Siciliae, ciuicate Carthaginensibus subiecta. Cùm autem ciuis cuiusdam vxorem, grauidam reddidisset, continuè in somnis perturbabatur. Oraculo Delphico consulto responsum est, natum illum Carthaginensibus & toti Siciliae fore magnarum calamitatum auctorem. Ergo infantulum publicè exposuit. Mater noctu, clàm puerulum subtraxit, & apud fratrem Heraclidem deponens, Agathoclem nominauit, aspectu formosum, & corpore multò valentiorem, quam pro aetate. Cùm ad annum septitnum peruenisset, inuitatus Carcinus ab Heraclide ad quoddam sacrificium, & intuitus Agathoclem colludentem cum aequalibus, admirabatur & formam & robur. Dicente verò vxore, quòd tantae magnitudinis foret ille expositus, si modò educatus fuisset: dixit se facti poenitere, & assiduè lacrymabatur. Illa exploratum habens animum viri, rei veritatem exposuit. Qui filium quidem assumsit, sed Carthaginenses formidans, cum tota sua familia Syracusas commigrauit: cum???ue pauper esset, Agathoclem docuit artem figlinam. Eo tempore Timoleon Corinthius superatis à se Carthaginensibus, donauit ciuitate Syracusana omnes, quotcunque vellent. Sic ergo etiam Carcinus cum Agathocle in ciuium numerum adscriptus, obijt. Mater verò filij statuam lapideam in quodam luco erexit, apud quam examen apum considens, in femoribus ceram confecit: signo non obscuro, eum peruenturum ad summum splendorem. Nam aliquot pòst annis Syracusiorum tyrannidem arripuit, & contra Carthaginenses res gessit amplissimas. Consule Diod. Sic. lib. 19 & 20. Lagus Arsinoën duxit, Ptolemaei Soteris matrem. Hunc Ptolemaeum, vt sibi alienum, fertur in aeneo clypeo exposuisse. Macedones autem perhibent, aquilam accedere solitam, & expansis alis ardorem Solis ab eo prohibuisse: & imbrem, & gregales volucres abegisse: & coturnicibus laceratis, sanguinem pro lacte instillasse. Suidas. Procas Albanorum rex, Numitore & Amulio filijs superstitibus fatalem mortem obijt. Amulius, neque ius gentium, neque fratris aetatem veritus, Numitore, quem regnare oportebat, in ordinem redacto, regnum occupat, eius???; filiam, quò perpetuo coelibatu & virginitate liber ab huius partu foret, Vestae sacerdotem legat, quam Iliam alij vocant, alij Rheam, sunt & qui Syluiam. Non multò pòst deprchenditur contra virginum Vestalium legem praegnans. Ne vltimo supplicioafficeretur, regis filia à patre precibus Anthò obtinuit: in custodiam tamen, ne inscio Amulio páreret, data est, & remota ab hominum consortio. Illa gemellos edidit mita corporis proceritate & specie. Qua re magis Amulius commotus, imperat ministro, vt eos exponat. Huic Faustulo quidam nomen: alij non huic, verùm ei, qui hos sustulit, suisse tradunt. Minister infantes imposuit alueo, atque expositurus eos descendit ad fluuium: quem inflatum cùm cerneret & rapidum, hon est ausus accedere, sed ad proxima ripae expositis, recessit. Fluuio cuagato, suscipiens alueum alluuies, & lenitet subuehens, in loco destituit satis molli, Cermanum vocant nunc, quondam mea opinione Germanum à fratribus. Erat iuxtà ficus, quam Ruminalem dicebant, vt multorum est opinio, à Romulo: vel, quia pecora ruminantia illic captabant vmbram: vel, quod maximè probatur, propter puerorum lactationem. Mammam enim vocabant Rumam prisci, & deam infantium educationis praesidem Rumilam dicunt, ei???ue sacrificium faciunt absque vino, in quo lac libaut Pueris ibi iacentibus lupam tradunt lactantem amissis catulis, cùm leuari onere cuperet, mammam praebuisse: & picum Martium leniter infantum ore vnguiculis diducto, turundam escae suae ingessisse concisam. Marti ea animalia sacra habentur. Picum Martium praecipuo honore venerantur Latini: vnde puerperae maior habita fides, ex Marte peperisse se asseueranti. Quamuis deceptam ferant ab Amulio, qui armatus eam stuprauerat, in eam opinionem venisse. Sunt qui ferant nutricis nomen ex vocis ambiguitate fabulae locum dedisse. Lupas enim Latini praeter notam significationem etiam vocabant eas, quae corpus vulgabant: cuiuscemodi Faustuli vxorem puerorum nutritij fuisse, Accam Laurentiam nomine. Huic etiam sacra Romani faciunt, & mense Aprili flamen Martialis libat. Laurentalia vocant festum. Faustulus infantes regius subulcus clam omnibus sustulit. Alij veritati consona maogis referunt, conscio Numitore, & alimenta suppeditante secretò nutritijs, pueros literis omni???ue liberali disciplina Gabijs institutos: qui tradunt praererea, quia sugentes visi essent lupam, à papilla Romvlvm & Remvm vocatos. Plut. in Romulo, & de Rom. fort. Liuius lib. 1. Dec. 1. Iustinus lib. 43. Eutrop. lib. 1. cap. 4. Orosius lib. 2. Dionys Halicar. lib. 1. & 2. Lactan. lib. 1. c. 20. & 21. Antonivs Gnypho, ingenuus in Gallia natus, sed expositus, & à nutritore suo manumissùs, Romae docuit rhetoricam, cuius etiam scholam Cicero & alij clari viri frequentasse dicuntur. Suet. cap. 6. de Illust. Gram. Otilia virgo apud Bauariam caeca nata fuerat, paternas deinde vix effugerat manus, qui eò processerat insaniae, vt propter ipsum corporis vitium ei necem intentaret. Illa verò in omnibus angustijs Deo gratias agens, visum tandem recepit, in???; patris gratiam redijt. Marul. lib. 5. c. 3. Lamissii Longobardorum regis mater, cùm septem vno partu filios enixa esset, eos in piscinam quandam proiecit. Verùm rex Agelmundus iter faciens, eos hasta reuoluit: vbi cùm Lamissius hastam eius firmiter teneret, ab eo nutritus, eò virtutis processit, vt in regno ei succederet, & necem eius in Bugares vltus sit. Sigebertus in Chron. Irmentrudis Isenberti comitis de Altorf vxor, eò quòd impossibile crederet, ex vno marito plures concipere liberos, eo???ue nomine pauperem quandam feminam grauiter reprehendisset, sequenti anao XII. infantes mares, absenie marito, [313] enixa est. Quo casu territa, obstetrici vndecim in proxima torrente Schercio mergendos committit. Quae in via à Comite, quid portaret, interrogata, Vvelphos, hoc est, catulos deformes se submersuram praetendit. Donec retecta fraude Comes infantes esse cerneret, eos???ue inscia matre cuidam nutrici educandos traderet. Bruschius de monasterio Vinearum. Insidijs vel Aperta vi impetiti. Adadvs puer, è regio Idumaeorum sanguine, cùm Ioabus Dauidis regis polemarchus omnes Idumeae mares, qui sex menses superassent, interfecsset, solus cum quibusdam seruis patris sui in Aegyptum fugit ad Pharaonem, cui Pharao Raphim vxoris suae sororem in matrimonium dedit. Is morte Dauidis audita, patrium regnum recipere conatus, sed frustrà, Kazoni Eliadae F. latronum duci, qui Damascum occuparat, se coniunxit, & Syriae regnum occupauit: & Solomoni regi, Deo ei propter idololatriam infenso, aduersarius extitit. 3. Regum 10. Cùm Athalia auia crudelissima, omnes Ochoziae regis Iudaorum filios interficeret, solus Ioas cum nutrice sua à Iosaba Ioiadae pontificis vxore, amita sua, caediereptus, & per sex annos in templo occultatus, septimo tandem in regem electus fuir. 4. Regum. 11. Caeso per dolum Agamemnone, regno???ue Argiuorum occupato, Aegisthus Iiberos quoque ipsius interimere voluit. Orestes infans è media caede à sorore Electra ereptus, seruo in aliam terram asportandus traditus, tandem paternam caedem vltus fuit. Eurip. in Electra. Regis Volscorum filia fuit Camilla, regia???ue domo orta. Verùm lubrica & volubilis humanarum rerum sors, infantem adhuc (nisi poëtae vbique fabulantur) paterni exilij fecit comitem, eandem teli iactu subere inuoluti, à violenti & vorticosi fluminis impetu seruauit, armentali lacte aluit, venatibus exercuit: restituit???ue demùm paterno regno, vt regina ignobili manu, bello non ignobili, caderet. Sabellicus lib. 1. capite secundo. Eetion Echecratis, è Petra tribu, cùm è Labda Amphionis filia clauda filium procreasset, de quo Delphicum oraculum mira, quaedam antè prodiderat: Corinthij, vt primùm Labda enixa est, miserunt ad eam decem viros, qui puerum interficerent. Illi verò cùm puerum suauiter ridentem viderent, misericordia moti abeunt. In itinere alter alterum neglecti imperij accusare ceperunt: & tandem vno impetu ad atrium Eetionis accessere, vt participes fierent omnes simul caedis. Id vt anim. iduertit Labda, puerum in mensura frumentaria occuluit. Illi cùm puerum non inuenissent, re infecta abierunt. Puer Cypselvs dictus est, à cypsela, id est, mensura frumentaria: qui postea Corinthum occupauit, & tyrannidem exercuit, pater Periandri tyranni. Herodotus libro 5. Ea de causa cellam extruxit apud Delphos Cypselus: quasi eiulatum eo articulo deus, quo falleret inuestigatores, compressisset. Plut. in Conuiuio. Aeacides Molossiorum rex, ob bellorum assiduitatem populo inuisus, regno per Neoptolemum eiectus, Pyrrhvm admodum puerum reliquit. Qui & ipse quum patris odio ad necem quaereretur, qui periculo infantem subtraxerant ad fluuium, qui iuxta Megaras Macedonia: locum labitur, cursu deuenissent, ne à percussoribus opprimerentur, infantem saxo alligatum seruatorum vnus in vlteriorem ripam incolumem emisit. Alij tragula alligatum affirmant. Quem Pyrrhi casum videri potest Maro in Camillam à Metabo patre seruatam transtulisse. Alij scribunt, seruatores pueri, cùm incolas aliquot animaduertissent in vlteriore ripa stare, orasse eos, vt ad traijciendum opitularentur sibi, Pyrrhum???ue ijs cum clamoribus & supplicibus precibus ostendisse. At illos ob vndarum asperitatem & strepitum non exaudiuisse: quousque vni venit in mentem, vt detractae quercus cortici inscriberet fibula literas, quibus necesstatem & fortunam pueri significauit Tum circumuolutam corticem lapidi, quo velut iactus libramento vsus est, misit in ripam vlteriorem. Alij ferunt eum tragulae alligatam corticem iecisse. Illis lectis literis, qui trans fluuium erant, praecipitem temporis punctum intelligentes, caesis lignis & rate facta transmiserunt. Ac fortè qui primus traiecit Achilles nomine, accepit Pyrrhum. Caeteros alij alios, vt quisque cuique occurrit, transuexêre. Ita cùm emersissent incolumes, euitato periculo insequentium, in Illyricum contulerunt se ad regem Glaucum (Plut. Glauciam) quem vbi domi reperissent cum vxore sedentem, deposuerunt puerum in medio humi. Ille quòd Cassandrum timeret inimicum Aeacidis, diu deliberabundus conticuit. Interea spontè Pyrrhus arrepens, cùm apprehenso manibus pallio ad genua se Glauciae sustulisset in pedes, risum primùm, deinde quòd suppliciter precantem & lacrymantem repraesentaret, commiserationem mouit. Alij auctores sunt non summisisse Glauciae se ad genua, sed tacta deûm ara manibus???ue ei iniectis humo se erexisse, eam???ue rem visam Glauciae diuinam. Quare tradidit confestim Beroë vxori suae Pyrrhum, praecepit???ue vt vnà cum liberis suis educaretur: & breui post deposcentibus hostibus, Cassandro etiam ducenta talenta promittenti, non dedidit eum. Quem Glauciae fauorem Epirotae deinceps secuti, puerum vndecim annos natum, in regnum restituêre, datis illi qui regnum ad adultam vsque aetatem tuerentur. Tantis inde Pyrrhus est auctus successibus, vt vnus omnium regum sit creditus, qui à Tarentinis & socijs, Populi Romani viribus turò opponeretur. Ex Iustino & Plutarcho Sabellicus lib. 8. En. 4. Conradus Sueuus Imp. lege sanxerat, vt rebelles principes capite plecterentur. Lampoldus Comes Germanus, Imperatoris furorem metuens, cum vxore in insula quadam sese occultauit, pastoris habitu. Fortè eò Imp. venabundus accessit, & nocte oppressus in Lampoldi tuguriolo (quem tamen propter habitus & victus mutationem non agnouit) diuerti cogebatur. Media nocte vocem audit, Conrade successor tibi natus est. Excitus, Lampoldi vxorem puerum enixam esse videt. Imperat ergo suis, vt puerum medium dissecent, & cor exima̅t. Famuli pietate moti léporis cor Imperatori offerunt: puerum in svlua arbori impositum & alligatum relinquunt. Illac cùm fortè nobilis quidam iter faceret, infantem suscipit, & pro suo educat, Henrici nomine imposico (qui postea HenricvsII. Imperat. fuit dictus) Mox in Imperatorisaulam cooptatus, cùm formae elegantia & robore, ingenij???ue dexteritate omnes ad se alliceret, Imperatori suspectus redditur, ne is fortè essetpuer, de quo nocturnam vocem audiuisset. Eum igitur è medio tollere statuit. Literas Henrico ad Imperatricem deferendas committit. Paret ille, & fortè ex via fessus, in sacerdotis cuiusdam domum diuertens, in scamno somno opprimitur. Reuersus domum sacerdos, literas (quas sudariolo imposuerat Henricus) clàm aperit, & haec verba legit: Tabellarium hunc, quamprimùm ad te venerit, charissima coniunx, clàm interfici curato. Scelus tantum exosus presbyter, manum Imp. imitatus, & erasis literis, substituithaec: Filiam nostram ei in matrimonium dato. Doli ignarus Henricus, ad Imperatricem literas perfert. Illa filiam ei collocat. Conradus tandem spe sua frustratus, cùm generum eum se habere intellexisset, quem omnibus modis perditum cupiebat, diuinae voluntati cessit, & Henricum porrò pro genero suscepit: vt???ue in imperio succederet, moriens confirmauit: eo denique loci, vbi nocturnam visionem habuerat, coenobium extruxit, quod Visanam appellauit. Bern. Corius in vita Conradi Sueui Imp. Frotho Danorum rex fratre Haraldo interemto, eius quoq; filios Haraldvm & Haldanvm persequebatur. Eos fidi tutores in specu subterraneo catulorum specie seruabant. Frotho Magam consulit. Quae cùm carminum vi pueros latebris educeret, accepto ab illis auro repentinam extasim simulans, inscrutabilem puerorum fugam esse praedicauit. Olaus Magnus lib. 3. cap. 14. Nondvm editi, in vtero impetiti. Garsias Ennicus dux sextus Aragonum, contra Mauros, cum Vrraca vxore grauida & partui iam vicina, per Nauarrae montes & aspera loca exercitum ducens, hostibus occurrens occisus est. Vxor in vtero lancea grauiter vulnerata, inter fugiendum quasi mortua concidit, in valle montis cuiusdam, qui dicitur Aiuar. Nobilis quidam, Guiuara nomine, dum Vrracam mortuam cum lacrymis intuetur, infans manum per vulnus exrulit. Ille ergo statim caeso ventre mulieris eduxit infantem, & pannis inuolutum domum suam properè detulit, testibus???; adhibitis, baptismatis lauacro Sanctivm Garcesium nominauit, & vxori sua tradidit, vt clàm & diligenter aleret. Qui iam puer factus, ne fortè cognosceretur, crassioribus pannis indutus, etiam peronibus ex corio crudo pro calceis vtebatur. Post aliquot annos cùm Aragones ad eligendum principem Iaccam conuenissent, illuc adolescens annos natus circiter quindecim, cum equite, qui eum clàm nutriuerat, veluti pastoris filius, peronatus adducitur, argumentis???ue euidentibus recognitus, in principem electus, & à peronibus (quos Hispani auarcas appellant) Auarcae cognomen accepit: Eques autem, à quo clàm fuerat educatus, Latronis: quae familia in Hispania adhuc extat non ignobilis. Marineus lib. 8. rerum Historicarum. SONTES, NOXII. Vide titulum, Absoluti innocentes, sontes. Quorum hoc Iniustitiae, illud Iustitiae est, fol. 765. 3246. 3261. VTTAE CONSERVATIO RESPECTV AVCTORVM siue Conseruantium. IN VITA CONSERVATI A' DAEMONIBVS, Spectris. Poenis & Siculis societatem contra populum Romanum molientibus, dux Metellus vni sacrum non fecit Vestae. Haec ventum nauibus aduersum excitauit. Ibi C. Iulius aruspex quieturum ostendit, si natam, immolasset. Ille exprimente necessitate Metellam altari admouit. At miserans eam Vesta buculam loco eius subiecit, puellam???; in Lamusium deportauit, sacerdotem???ue draconis, qui apud eos colitur, creauit. Vt est austor Pythocles libro tertio rerum Italicarum. Plut. de Graecor. & Rom. comparat. Iphigenia filia fuit Agamemnonis & Clytaemnestrae cum???; classis Graecorum in Aulide Boeotiae, quae est contra Euboeam insulam, staret, Agamemnon ceruum Dianae occidit. Ob quod factum dea aduersos ventos flare iussit, tum & pestem immisit in copias. Dijs consultis, renunciauit Calchas placandam esse Dianam sanguine Agamemnonis. Vlysses Mycenas missus, specie nuptiarum Iphigeniam à matre abduxit: cum???ue ad aram sub ictu staret, miseratione diuae subtracta est, & cerua substituta, ipsa???ue virgo in Tauricam Chersonnesum ad Thoantem regem adducta, praefecta est sacerdotio Dianae Tauricae, cui homines mactabantur. Eò cùm venisset Orestes frater eius ambo communicato consilio regem occiderunt, migrarunt???ue Ariciam Italiae. Eurip. Iphigenia. Antoninus Liberalis ex Nicandro affert translatam in Euxinum pontum, ad Thoantem Borysthenis F. nomen???ue ei genti fecisse Tauros, quia loco Iphigeniae ad aram apparuisset taurus. Dion Traianum Imperatorem scribit in horrendo terraemotu Antiocheno per miraculum seruatam esse, cùm ab aliquo humana statura maiori inter tectoru̅ ruinas per fenestram subtractus esset. Quieuit dehinc aliquot dies ob formidinem sub diuo, & tabernaculis publicis in Hippodromo. Amvrathes II. in secretiori loco noctu sedens, è tabula quadam praecipitatus in cloacam, cùm nec clamore vllo, nec labore proprio praesens periculum effugere posset, mox sanctum aliquem, qui huic necessitati opitularetur, inuocauit. Et ecce habitu religiosorum quidam apparens, regem lecto suo illaesum restituit, ac euanuit. Cuspinianus. HOMINIBVS. Consvlto. Puta à Magistratu. Sandocem Thaumasij F. Cumae Aetolidis praefectum, Darius in crucem abigi iussit, quòd cùm è regijs iudicibus esset, iniquam sententiam ob pecuniam tulisset. Sed eius in cruce suspensi Darius reputans plura peccatis esse beneficia in domum regiam collata, hominem soluit. Ita tunc vita donatus, ad Artemisium in Graecos delatus, cum XV. nauibus perijt, sub Xerxe. Herodotus lib. 7. Q. Metellevs fortunatissimus ille, in ipso dignationis flore à Catinio Labeone Macerione Trib. pleb. (quem è Senatu censor eiecerat) reuertens è campo, meridiano tempore, vacuo foro & Capitolio, ad Tarpeium raptus vt praecipitaretur, aegrè Tribuno, qui intercederet, reperto, allieno postea vixit beneficio Et tamen inter tot Metellos scelerata Catinij) audacia mansit inulta, Plin. lib. 7. c. 44. Mulieribus. Mardochaevs Iudaeus cùm Amani Amalechitae honorem adora̅do exhibere nollet, quòd eum honorem soli Deo conuenire sciret: Aman tanto eum odio prosequi cepit, vt apud regem Artaxerxen, apud quem in maxima erat auctoritate, edictum impetrarit, vti die 12. mensis Adar omnes Iudaei sub Persarum regno habitantes, interficerentur: crucem quinetiam quinquaginta cubitorum erexit, in qua Mardochaeum suspenderet. Verùm cùm manè ad regem peruenisset, supplicium Mardochaei impetraturus, rex qui eam noctem insomnem egerat, & temporis fallendi causa commentarios repios perlegi fecerat, atque Mardochaeo Iudaeo, pro detecta iam olim duorum spadonum coniuratione, gratiam nondum relatam cognouerat: Amanem accersiri curauit, eius???ue consilio vsus est, quomodo optimè meritum amicum honorare deberet. Aman eum honorem sibi à rege conferendum sperans, hominem in equum tolli consuluit regijs vestibus indutum, torque donatum, praecedente regis amico, qui proclamaret: Sic à rege benemeriti honorabuntur. Tum rex Amani tanquam amico intimo imperauit, vt Mardochaeum ea ratione per vrbem circumduceret. Paruit Aman inuitissimus. Mox Estere regina intercedente, & pro Iudae is supplicante, cùm Artaxerxes Amanis maleuolentiam perspexisset, Amanem in eam, quam Mardochaeo parauerat, crucem tolli, cum decem filijs suis, imperauit: & Iudaeis, vt die 13. mensis Adar, qui eorum exitio destinatus fuerat, de suis inimicis poenas sumerent, edicto permisit. Itaque caesi sunt Susis eo die 500. Iudaeorum inimici: in reliquo verò regno, 75. millia: eorum tamen bona non diripuerunt. Die 14. regis iussu diem festum egerunt omnes Persarum imperio subiecti: & Iudaei dies illos quotannis adhuc festos seruant, Phuraea nominantes, à sortis nomine, quam Aman in Iudaeorum perniciem iecerat: vel certè, quòd sortem excidij à Iudaeis in inimicos Deus tra̅stulisset. Iosephus Phruraea, id est, conseruatoria appellat. Mardochaeus autem Amanis locum apud regem obtinuit, & regis anulum, omnes???ue Amanis facultates ab Estere regina dono datas occupauit. Esterae historiam vide, & Iosephum libro vndecimo, capite sexto. Liberis. Ex Titulo, Fidei in parentes, huc non paura, fol. 3319. Antiope Nyctei filia cùm esset à ciue quodam vitiata, pater eam, ad fratrem Lycum misit, vt de ea supplicium sumeret. At ille, quòd vterum ferre videret, misertus, pepercerat. Itaque peperit Zethum & Amphionem, quos ille in montem abiecit. Erat autem huic vxor nomine Dirce, quae simul atque sensit virum suum Lycum Antiopae captum amore, puellam in montem abductam tauri ceruicibus alligauit, suspensis à cornibus tedis ardentibus. Verùm ad vociferationem Antiopae concursum est, cùm à vicinis rusticis, tum ab Amphione & Zetho, qui matrem agnitam eripuêre, & à Dirce poenas sumsêre. Erasmus in Adagijs. Praeterierat L. Metellus Macedonicus, quum censor esset, in recensendo senatu C. Attilium Labeonem. Is postea Trib. pl. factus, Metellum iam priuatum è campo meridiano tempore & iam vacuo foro reuertentem violenter raptum exTarpeia rupe praecipitari iussit. Trahebatur vir nobilis ad crudele supplicium, periturus, nisi Filii trepido de patre nuncio domo exciti, praestò illi afftuissent. Qui vix Tribuno vno reperto, qui pro patre intercederet, ab ipso mortis limine reuocarunt. Sabellicus lib. 1. Enn. 6. Coniugibus. Vide Tit. Fidei in Maritos, fol. 3331. Lincevs Aegypti F. trucidatis XLIX. fratribus à suis sponsis filiabus Danai, qui Aegypti frater erat, vnus susperstes mansit Hypermnestrae sponsae beneficio. Pausanias in Corinth. Hostibus. Ferdinandvs Daualus Caroli V. peditum in Italia dux, Pisteonem oppidum obsessurus, dum medius inter Bustium & Mercadum centuriones ponticulum transiret, & quidam ex hostibus in eum sedulò collineret, ignem???; iam iam immitteret: Ticinensis centurio, cognomento Fraterculus, iniecta manu accensum funiculum auertit, alta voce inclamans: Dij prohibeant, vt hodie ducum fortissimus, atque idem militum parens, & qui nos vel hostes alit, nostra saeuitia concidat: quin potius seruemus, vt supersit, qui bella ex bellis serat, ne nobis, qui stipendia sequimur, segni in pace, fame sit pereundum. Erat enam adeò propinquus arci, vt ab toto corporis habitu, & à rutila praesertim barba facilè nosceretur. Iouius in Piscario lib. 3. Tutoribus. Frotho Danorum rex, Haraldi fratris, cui res maritima credita erat, successibus inuidebat. Eorum quinetiam coniuges Sygne & Vluilda, altera Suetiae rege Syuarde, altera Carolo Gothiae praefecto orta, crebra nobilitatis contentione rixantes maritorum iras exasperauerant. Frotho fratrem per insidias interfecit: eius???ue filios Haraldum & Haldanum ex Sygne susceptos ad necem quaerebat. Eorum altores lupinos pedes calceis subsuentes, per opertam niuibus humum oberrantes, subinde vernularum trucidatorum artus hinc inde spargentes, deuoratorum à lupis puerorum fidém fecêre. Pueri inde à tutoribus caua conclusi ilice, sub canum specie nutriebantur. Solus Frotho latebrae locum ex maga cognoscere institit. Cuius carminum tanta vis erat, vt rem quamuis vel è longinquo ad contactum euocare posse videretur. Haec Regnonem quendam occultè circa illos educationis officium peregisse, eos???ue tegendae rei gratia caninis insigniuisse nominibus astruebat. Pueri cùm se inusitata carminum violentia latibulis extrahi sentirent, gremium veneficae accepto à tutoribus auro perfuderunt. Illa recepto [315] munere, repentina morbi simulatione par exanimi concidit & inscrutabilem filiorum Haraldi fugam existere affirmauit, quorum vis etiam atrocissimos carminum temperaret effectus. Post haec Regno in Feoniam vtrosque deuexit. Frothoni reconciliatus, pollicitus est, si quid ab illis nouaretur, se id regi indicaturum. Ergo cùm illi multò pòst Sialandiam petiuissent, Regno noctu regiam petit, se???ue promissae rei indicem venire tacitè asserit. Dormientem tamen excitare noluit, eò quòd Frotho excitationis suae poenas morte punire solitus erat. Frotho mane contracto milite illos circumdare staruerat. Caeterùm illi cùm se ex improuiso occupari conspicerent, perinde ac furijs acti discurrere ceperunt. Quos cùm Frotho mente captos putaret, deforme existimauit amentes aggredi. Illi noctu regiam adorti, reginam in primis lapidibus obruêre: igne deinde iniecto, Frothonem in excisae specus recessus compulsum, vapore & fumo suffocauêre. Saxo libro septimo. Seruis, Famulis. Telamon, Aeaci & Endeidis filius, ingressus Euboeam, co̅pressit Virginem quandam, ac nocte profugit. Quod vt pater resciuit, puellam dedit cuipiam ex satellicibus suis submergendam. Hic misericordia eius ductus, distraxit eam. Cùm nauis Salaminem applicuisset, mercatus est Telamon puellam, quae edidit Aiacem. Id apud Aretadem Gnidium est libro 11. de Rebus insularibus. Plutarchus de Graecor. & Rom. comparat. L. Troscio filia fuit Florentia nomîne à patria sumto. Ha̅c compressit Calpurnius Romanus. Puellam ille fluctibus dedit obruendam: quae stipatoris miseratione fuit venundata. Cùm fortè ad Italiam nauis appulisset, Calpurnius comparauit eam, tulit???; ex ea Contruscum. Plutarchus de Graecor. & Rom. comparat. Ceruus ramo vno cornuum zonae Basilii Macedonis Imperat. infixo, eum cornibus suspensum sublimem ferebat. Ibi quidam accurrens, ense dissecta zona, Imp. eripuit: cui is mercedem salutis suae praeclaram reddidit ille capitis truncationem: speciosa causa quaesita, quòd ensem contra Imp. strinxissiet. Zonaras. Anno 1544. cùm exercitus Germani Imperij Pestam oppidum frustrà oppugnasset: Mavricivs Saxoniae dux eo in bello voluntariè militans; è castris quodam die progreditur, vno solùm comitante satellite: incidit in Turcas aliquot, manus conserit, & equo confosso in terram effunditur. Ibi famulus Germanus, genere nobilis, corpore toto superinumbens iacentem protexit, & tantisper illos sustinuit, donec equites superuenirent, & principem eriperent. Sleidanus libro decimoquinto. Fortvito. Iasoni Pheraeo hostis in acie vomicam gladio aperuit, quam sanare medici non potuerant. Cic. 3. de Natur. deor. Plut. lib. Quid intersit inter adulatorem & amicum, Prometheo Thessialo hoc euenisse ait. Simplicius in 2. Nat. ausc. Prometheum tyrannum vocat. Heliogabalus Imper. Fabivm Sabinum Iurecos. occidi iusserat. Centurio surdaster in exilium agendum subintellexit. Itaque alieno vitio seruatus est. Spartanus. Hieremias Thriuerus Brachelius, medicus Louaniensis eruditus, & in medendo felix, Antuerpiam vocatus ad Aegrvm quendam magni nominis, cùm toto die cum amicis comessatus esset, noctu diuersorium vino madidus petit, insalutato aegro dormitum se confert. Accidit vt ea nocte aegrum noua vis catarrhi in pectus decumbens vehementer affligeret. Assistentium vnus, de suffocatione metuens, ad cubiculum Brachelij properat, stertentem excitat, consilium petit. Brachelius semisomnis, de ientaculo se consuli ratus, quia sitiebat: Ceruisiam calidam cum saccharo & panis mica affer, inquit. Alter id aegro consilij datum putans, offam protinus obtulit, & pituitam faucibus tenaciter adhaerentem hoc potus genere diluens, & abluens, monumento temporis aegrum restituit. Venerat ad Ioannam Reginam Sfortia Magnus, quum illa, graui tum ad Neapolim Autumno, Caietam cum Sergiano amatore secessisset, atque vnà rex Alphonsus à regina adoptatus in Formiano litore inter fontes & citriorum syluas, vitandi aestus causa versaretur, vt cum ambobus, post redditas Acerras, de stipendijs ac oppidorum possessione disputaret. Inuasit repentè Regis animum saeua libido Sfortiae tollendi. Is enim vnus erat, qui virtute animi, & bellicis viribus terribilis, offuturus esse videretur, si ambitioso animo spes suas proferre, & apertè regnum inuadere vellet. Sed Sfortia magno & planè regio comitatu, multis???ue fortibus alarum praefectis semper stipatus, nequaquam sine ancipiti periculo comprehendi posse videbatur. Excogitauit itaque dolum Rex peracutus, triremem???ue conscendit, inuitato Sfortia, vt honoris causa secum legato pontificio obuiam venire minimè grauaretur. Is erat Fonseca Cardinalis, qui ad eam à Martino V. mittebatur. Nec dubitauit Sfortia, quin pariter conscenderet, nihil de Catalanorum perfidia suspicatus, vtpote qui adaperta ingenui animi fiducia, nihil sibi insonti timendum arbitraretur. Paratae iamerant compedes, & laqueus, more gentis, saccus???ue, quo inuolutus profundo mergeretur, quum id promontorium, in quo mirabile Planci sepulcrum latè conspicitur, transuectis celeriùs opinione omnium, è Speluncano litore Legati triremis apparuit. Tum verò Alphonsus, qui iam in recessum extremae puppis sceleris ministros euocarat, ab incepto destitit, ne publici officij caeremonias, tanti facinoris atrocitate conturbaret. Ita Sfortia seruatus est, quum eum Sfortiani omnes, tanquam fato functum, verissimis lacrymis eluxissent. Iouius in vita Magni Sfortiae, Germanvm quendam militem Turcae in Vngaria ceperant, & vt de eo conseruando trucidandóve deliberarent, vestibus exuerant. In sinu ille palimpsestum nostris hominibus vsitatum habebat, memoriae causa, in quo vnus contubernalium paucos ante dies stulti effigiem per iocum descripserat. Ea delineatione Barbari delusi, picturae peritum hominem esse conijcientes, vt ex captiui arte quaestum facerent vberiorem, vita donant, & Constantinopolim abducunt. Ibi demùm Galloru̅ regis legati opera redemtus est. Ergo vt alij sapientibus, hic certe stulto vitam debere videtur. BRVTIS. Seruati ab Auibus. Penelope ab Icaro & Periboea parentibus in mare proiecta, à Penelopibus auibus nutrimentum suscepit, & nomen, quum priùs Arnea diceretur. Dum in Graecia decem & sex messores Qvendam è socijs aquatum misissent, reperit is apud fontem serpentem, qui complexus aquilam arctissimis eam spiris implicatam suffocabat. Ille vt falce messoria armatus erat, audacter progressus, ferro serpentem dissecuit, aquilam liberam abire permisit, cum???ue hausta in vrnam aqua redisset, socijs singulis poculum ministrauit: mox cùm & ipse quoque bibere vellet, praestò adfuit aquila, quae poculum ab ore dispulit eiectum procul: dum???ue messor factum miratur, & aquilam, quam probè nouerat, increpare, eam???ue apud socios ingrati animi ream agere meditatur, videt eos & hîc & illic concidentes vitam exhalare: vnde simul & aquam, quam illi biberant, veneno infectam, & se periculo subductum intellexit, beneficium???ue in volucrem optimè collocatum, manifestissimè cognouit. Historiam latè descripsit Crates Pergamenus philosophus. Stesichorus Graeco carmine prosecutus est. Pierius Valerianus lib. 19. de Hieroglyphicis. Leo Basilij Macedonis Imp. F. à quodam monacho Theodoro Sandabareno, apud patrem insidiarum causa delatus, in carcerem coniectus, tandem hoc modo liberatur. In palatio psittacus in cauea suspensus, vociferati saepiùs solebast: Heu, heu domine Leo. Quod ipsum cùm quodam tempore, quo ad conuiuium Imperator Senatores praecipuos vocasset, aliquoties reiterasset, moestitia oborta, conuiuae cibo potu???ue omisso cogitabundi sedebant. Quod animaduertens Imper. causam tristitiae perquirit. Illi oculos lacrymis oppleti: Quî (inquiunt) Imperator cibum capiamus, voce bestiae huius obiurgati, nos qui rationis compotes, & dominorum studiosi credimur? Bruta haec auis domini sui nomen inuocat: nos luxui dediti, insontem obliuioni mandamus. His verbis mitigatus Imperator, Leonem carcere eductum in conspectum suum admittit, vestem lugubrem demit, comam superfluam auferri iubet, dignitatem???; Caesaris pristinam reddit. Cedrenus. Changivs Tartarorum primus Imper. dum bellis bella serendo neque labori, neque periodo parcit, pugna quadam parùm feliciter commissa, profligato exercitu, ex fuga in proximum vepretum sese coniecit. Haerebat victor hostis à tergo legens fugientis vestigia, & iam qui ad caedem festinabant, adortierant locum perscrutari, quum bubo auis alioqui inauspicata ad strepitum aduentantium excita, praepete volatu regem seruauit, quum vacuae fecisset latebrae indicium. Et quia rex per eum modum seruatus est, in magno iam inde honore fuit auis ipsa apud eam gentem. nullum gestamen pulcrius in his, quàm pennae eius volucris cono affixae. Sabel. libro sexto. En. 9. Insectis, Apibus. Pindarvm, cùm è patria domo fuisset expositus, aluerunt apes, pro lacte mella praebentes. Aelianus de Varia historia libro duodecimo. Hiero rex Syracusanorum, à patre, quòd ex ancilla natus esset, expositus est. Sed paruulum & humanae opis indigentem, apes, congesto circo iacentem melle, multis diebus aluêre. Iustinus lib. 23. Alex. lib. 2. c. 31. Comates in Sicilia heri diuitis pecora pascens, consueuerat nonnunquam Musis aliquid de gregibus domini offerre. Id cùm resciuisset herus, duriter seruulum increpauit. Orat Comates ne succenseat: fore enim, vt Musarum beneficio omnia cumulatè reddantur. At herus: Age (inquit) experiamur, an Musae te sint aliturae. Et seruum in arborem excauatam inclusit, atque ab eo discessit, relicto, vt fame moreretur. Exacto anno, cùm ad eum locum redijsset, seruum viuum atque incolumem inuenit, & multum fauorum circum eum in arbore, vnde victitauerat inclusus. Apes enim in eam arborem per rimas penetrantes, suauiter ipsum aluerant. Ex Theocrito Gilbertus Cognatus libro primo Narrationum. Quadrupedibus feris. Atalanta à patre exposita, ab vrsa suscepta & enutrita fuit. Aelianus lib. 13. de Varia historia. Telephvs Herculis filius, ex Auge (siue Agaue) filia Alcaei, Arcadiae regis, aui iussu expositus, in syluis à Cerua nutritus, deinde dono datus Teuthranti regi Mysiae, pro filio educatus est, Telephus???; appellatus, qu. si à ceruo nutritus. Diodorus, & Aelianus lib. 12. In Creta Miletvs ex Apollinis & Acacallidis (quae Minois erat filia) congressu est natus. Eum mater Minois metu in syluam exposuit, vbi eum lupi accedentes iussu Apollinis custodiuerunt, ac per vices lactauerunt. Deinde bubulci superuenientes sustulerunt, ac domi suae enutriuerunt. Antoninus Liberalis ex Nicandri lib. 2. Mutationum. Aristomenes Messenius lapidis ictu humi afflictus, à Lacedaemonijs captus, & in Ceada foueam, in qua̅ capite damnati abijciuntur, praecipitatus, cùm in imo iam specu constitisset, veste obuolutus decubuit, extremam, quam proximè adesse putabat, vitae horam expectans. Triduum erat ibi iam commoratus, cùm audito strepitu quodam per sublustres tenebras vulpem vidit cadauera appetentem. Cogitans itaque per hostiolum omnino aliquod bestiam illuc penetrasse, eam quantisper propiùs accederet, operiebatur. Id cùm vti volebat, accidisset, feram manu altera prehendit, altera quoties se illa conuertisset chlamydem mordicùs prensandam obijciebat. Et currentem quidem, quà se via dabat, cursu consequebatur: trahendum verò se belluae per inuia praebebat. Vidit postremò cuniculum nihilo ampliorem, quam inde posset vulpes euadere, per quem luminis se aliquid ostendebat. Per illum quadrupes, vt primùm dimisit eam, quasi manumissam Aristomenis, lustrum suum repetijt. At Aristomenes angustam illam, ac minus peruiam cauernulam manibus aperiens, in Eram ad suos tandem-euasit. Vbi saluum Lacedaemonijs renunciarunt perfugae quidam, Aristomenem ad suos redijsse, non plus credi posse visum est, quàm si mortuum hominem reuixisse audissent. Pausanias in Messenicis, & Polyaenus lib. 2. Romvlvs & Remus infantes, à Rhea Syluia virgine Vestali editi, Amulij iussu in Tiberim proiecti sunt, & à lupa seruati: Romam postmodum pastorum auxilio condiderunt. Liuius. Sub Lotharij imperio fames grauissima afflixit Germaniam. Quidam à Rheno cum vxore & filio suo puero in Turingiam, vbi remissior erat annonae caritas, proficiscens, in itinere cum vxore de Pvero mactando & comedendo deliberabat. Mater tantum facinus marito dissuadet. Cùm autem ille famis non diutiùs ferre molestiam posset, & iam gladium in puerum strinxisset, conspicit duos lupos ceruam dilaniantes, eos???ue continuò abigit, & carne cruda se à fame vindicat, anno Domini 851. Sigebertus, Mutius, Chron. Hirsaugiense, Nauclerus. Quadrupedibus cicuribus. Camilla Volscorum regina, infans adhuc exposita, in ripa relicta, & armentali lacte nutrita est. Sabell. lib. 1. cap. 2. Vergilius lib. 7. Aeneidos. Cyrvs Persarum rex potentissimus, cuius latè imperium valuit, ab Astyage auo per Harpagum expositus erat. Canis Spaco vbera in fanti praebuit, & à feris tam diu defendit, donec à pastore inuentus est. Herodotus libro primo: & Iustinus libro primo. Magnum cum Dario praelium ab Alexandro Magno non apud Arbela, vt multi prodidêre, sed fuit apud Gaugamela commissum. Eam vocem denotare domum cameli aiunt: quòd Rex quidam olim, qui hostes effugerat camelo dromade, hoc loco locauerit eum, certis vicis vectigalibus???; ad curam eius attributis. Plut. in Alexandro. Strabo libro sexto, regem Darivm Hystaspis F. eo camelo Scythica expeditione seruatum scribit. Regnante apud Gallos Carolo sexto, qui penè amens habebatur, apud eum Philippi Burgundiae ducis opera accusatus est Ioannes Iuuenalis Vrsinus, Parisiorum vrbi praefectus: & causa ijs demandata fuerat, qui in Praepositum hostili erant animo. Iam???ue circiter quin quaginta testes clàm interrogati falsum dixerant, cùm contigit, vt iudices in eadem caupona omnes simul coenarent: & cùm coenati scripturas recognoscerent, volumen illud, quo testium dicta continebantur, sub mensam delapsum, iudicum diligentiam sefellit. ita enim abierunt, vt penes aliquem ipsorum esse volumen arbitrarentur. Catellus autem qui sub mensa erat, lasciuiens, libellum sub lectum detulit, vbi vesperè iam facto, cauponis coniunx illum inuenit, ac viro tradidit. Caupo, vt rem ad praefectum pertinere vidit, volumen ad eum detulit. Cùm ergo iudices aliud non haberent exemplum, & praefectus apud testes ijs esset vsus remedijs, quae ad causam suam necessaria putauit esse, repetitis testibus, iudicum errore, atque catelli casu, absolutus fuit. Fulgosus libro octauo, capite primo. Creuomyslius Boëmorum princeps aegrè ferens se ab Horymirio reprehensum, quòd ad metalla subditos cogens, agros incultos iacere sineret, metallarijs, falsum incendij crimen illi intentantibus, aures dedit, & innocentem damnauit. Ferunt Horymirium post damnationem suam precibus egisse cum principe, vt sibi ante supplicium insce̅dere equum, ac bis ter???ue intra arcem Vicegradensem, portis occlusis, obequitare liceret. Illum precibus friuolis annuisse. Horymirius ergo dum sellam sternit, verba quaedam equo insusurrat. Mox illo inscenso, arcem perequitans, librato saltu à porta ad portam, per muros, & flumen transuolauit, in altera Vultauiae ripa, eo loci, vbi è regione arcis Vicegradensis pagus Zlijchow / ab aspersione cognominatus, situs est: quoniam ide̅ equus (seu cacodaemon potius, equi formam praeferens) ad alteram ripam, aqua conspersus, hoc verbo Zlijchow vsus narratur. Dubrauius lib. 2. Obsessi à Philiberto Aurantiae principe Florentini, anno Sal. 1530. noctu in Caesariana castra ad D. Margaritae Montichiae templum irruptionem fecerant. Accidit autem magno casu, vt irrumpentibus per aedificia Hetruscis, & multam caedem in obuios per tenebras edentibus, lanij cuiusdam castrensis stabulum reuulsis postibus aperiretur, inde???ue magnus grex suum cum ingenti atque horrisono grunnitu prosiliret, tam graui atque inexpectato impetu per crura militum peruadens, vt oppugnantium cateruas perturbaret, & Germanorum castra tanti tumultus terror dissonus & incertus, cunctis ad arma conclamantibus, peruaderet, atque accurrentium vndique auxiliorum accensae faces, appropinquantis???ue ipsius Aurantij funalia spectarentur, aliquanto maturiùs, quàm Florentini crediderant. Proinde Florentini infecto negotio rediêre, magna alioqui clade hostes affecturi. Iouius lib. 28. Historiarum. Aquatilibus. Vlyssem in clypeo, Delphinis praetulisse insigne, auctor Stesichorus est. Zacynthij, vt Cittheus prodit rationem protulêre huiusmodi, quòd illapsum in mare Telemachvm subiens Delphin incolumem praesciterit. Quo beneficio pater, velut remunerans, id in clypeo habuerit insigne, & signatorio quoque insculpserit anulo. Caelius libro octauo, capite quinto. Antiq. Lect. Fuit Arion citharoedus ex Methymna Lesbi insulae oppido, temporibus septem Graeciae Sapientum: nam Periandro fuit charissimus. Sunt qui putent eum Tragici carminis fuisse inuentorem, chorum???ue instituisse, & cecinisse carmen dithyrambicum. Hic cùm ex Italia magno facto quaestu domum rediret, videret???ue pecuniae gratia coniurare in suam perniciem nautas, rogauit vt sibi, caeteris captis, vitam solam relinquerent: cum???ue id non impetrasset, blanditijs exorauit, vt fidibus paulisper liceret canere, quò mortem suam cantu illo consolaretur. Ad suauitatem sonitus congregatos ferunt Delphinos aliquot, ipsum???ue Ariona non ignarum naturae illius animalis, antequam inde dilaberetur, cum cithara & toto cultu desilijsse in dorsum vnius ex illis, qui eum placidè ad Taenarum deuexit: ibi???ue visitur simulacrum Delphini vehentis, & hominis insidentis. Plutarchus in Conuiuio. Oraculum datum fuerat deducentibus coloniam Lesbum, cùm in cursu nauis in scopulum nomine Mesogeum incurrissent, tum ibidem Neptuno taurum, Amphitritae & Nereidibus viuam virginem demitterent. Cùm essent autem principes septem, octauus Echelaus Apollinis oraculo coloniae deducendae dux pronunciatus (erat hic etiam tum celebs) ac septem illi sortes in vrnam misissent eorum, quibus innuptae puellae erant, exijt sors filiae Sminthei (alibi Phinei) quam veste & auro comptam, vt in locum ipsum venêre, erant votis factis demissuri. Erat in nauigantium coetu quidam, qui eam adamabat, non ignauus, vt apparet, adolescens, nomine En alvs. Hic incredibili studio succurrendi ea in clamitate virgini incensus, subitò impetum cepit, complexus???ue illam se vnà cum ea in pontum abiecit. Mox fama quaedam sine certo auctore, quae tamen fidem fecit multis in exercitu, manauit, fuisse eos incolumes auectos: ac postea incolae loci Enalum autumant in Lesbo visum narrasse vectos delphinibus [317] per aequor, ac saluos se in continentem euasisse. Plut. in Conuiuio. & de Animal. compar. ex Myrtilo Lesbio. Inanimatis. Vt à Tempestate. Cùm Appivs Pulcer ad populum causam diceret, quòd nauali praelio victus, per contemtum religionis classem amisisset, omnes???; tribus in eius noxam suffragia ferrent, beneficio tempestatis adiutus, poenam effugit: nam subito imbri & turbine coorto, sublatis comitijs iudicium euasit. Alex. ab Alex. lib. 4. cap. 3. Fluctu. Remigem quendam in litore Tyriorum sentinam haurientem, cùm è naui fluctus abiecisset, altero latere repercussum contrarius fluctus in nauem retulit. Itaque miseri simul ac felicis complorationi, permixta fuit gratulatio. Valerius Maximus lib. 1. cap. 8. VITAE CONSERVATAE INSTRVMENTA. Ex sequentibus non pauca exempla huc transferri possunt: quatenus Mortis instrumentum contrario aliquo Vitae, vt ita dicam, organo impeditur, abigitur. Sacra. Gregorius II. Pp. tres spongias benedictas, quae ad vsum mensae eius apponi solebant, misit Eudoni Aquitaniae duci. Eas ille in frusta concisas distribuit Exercitvi, quem contra Saracenos educebat: ac euenit, vt nullus ex eis, qui participes facti fuerant, vulneratus aut interfectus sit. Eudo in epistola sua ad Gregorium indicat, in lib. Pontificali. Odores. Hercvles odore coturnicis seruatus ab Iphiclo, cùm in certamine defessus succubuisset. Democritvs, quum ingruerét Thesmophoria, ne domum funestaret rogatus, dies aliquot vitam produxisse dicitur sola mellis anaphora, id est, euaporatione: quanquam alij calentium panum odore id factum malunt. Alioqui melle oblectatus assiduè philosophus is, in annum centesimum nonum???; fati distulit diem. Caelius lib. 21. c. 3. A. L. ex Athenaeo. Pomi praesuaui odore prorogatam aliquandiu Aristoteli vitam, in eius tituli libro (quisquis sit auctor) adnotatum est. Caelius lib. 24. cap. 21. A. L. Ventvs. Hercules, postquam Iolae nuptijs excidit, Oechaliam expugnauit. Iole sese de muro praecipitem dedit. Verùm contigit, dum vestem eius ventus inflat, nihil vt laederetur. Id memoriae prodidit Nicias Maleotes. Plutarchus de Graecorum & Rom. comparat. Bello, quod cum Tuscis gerebant Romani, consulem fecerunt Valerium Torquatum. Hic Tuscorum regis filiam contemplatus Clusiam nomine, postulauit eam à Tusco. Reiectus expugnauit vrbem. Ibi Clusia se ipsam de muro in praeceps iecit. At venti ope sinuata veste salua est ad terram delata: quam imperator stuprauit. Quorum omnium causa publico decreto in exilium à populo Romano in Corsicam obiectam Italiae insulam expulsus est. Ita Theophilus libro tertio rerum Italicarum. Plut. ibidem. Alimenta. Mvlti senectam longam mulsi tantùm nutritu tolerau???re, neque alio vllo cibo, celebri Pollionis Romuli exemplo. Centesimum annum excedentem eum diuus Augustus hospes interrogauit, quánam maximè ratione vigorem illum animi corporis???ue custodisset? At ille respondit: Intùs mulso, forìs oleo. Plinius lib. 22. cap. 44. Medicamenta. Vide Titulum, Morborum curatorum, 340. & seqq. Zona. Tirgatao Maeotis nupsit Hecataeo regi Indorum. À quo cùm ex instinctu Satyri Bosphori tyranni, qui ei suam filiam locare volebat, repudiaretur, in???ue custodia vitam agere deberet: clàm custodibus aufugit, ac noctu iter faciens ad Ixomatas deuenit, vbi regia erat amicorum & cognatorum suorum. Hos ad bellum aduersus Hecataeum & Satyrum inflammat, regionem???ue eorum incursionibus infestat, donec vtrique pacem obnixè peterent. Illa consentit. Satytus autem duos ex amicis supplices ad eam transfugere iubet, ei???ue insidias collocare. Qui cùm illam adorti essent, cingulo ictus eorum excepit: donec à satellitibus ambo comprehensi sint & interfecti. Polyaenus lib. 8. Cùm Galeacivs Vicecomes ingentes fundos muro sepiret, iuxta arcem Papiensem, vt eis ad venationem vti posset: eo???; muro possessiones Bartholini Sistri ciuis Papiensis incommodè diuiderentur, & priuatim & publicè de eo monitus est: inter caetera dicente Bartholino: Si hoc ipsum incommodo afficeret, quid tandem tot filiabus, quas iam nubiles habebat, agendum foret? Galeacius iracundiae plenus respondit: Si nesciret, quo alio eis modo consuleret, illas ad prostitutarum cellas mitteret. Quo dicto Bartholinus excandescens, pugionem, quem ferebat, strinxit: arbitratus???ue Galeacij pectus se petere, in zonae fibulam gladij mucronem impegit, qui inde delapsus, coxam perfodit: neque multò pòst Bartholinus occisus fuit. Fulg. lib. 6. c. 1. SERVATI À MORTE CONSIDERATA RESPEctu corum, qui intentant mortem. Vtputa Latronvm. Ochozias Iorami F. vnus ex omnibus fratribus latrones Arabas effugit. Vide Tit. À latronibus interfecti. Otho II. Imp. à Saracenis in Calabria victus, Rhosanam in sinu Carentino vrbem, vbi Theophania vxor substiterat, fugam intendens, vrgentibus hostibus in mare desilit. Natando elabi conatus, ab praedonum nauibus intercipitur, atq; in nauim sublatus: se gregarium militem esse simulat, & magnu̅ pondus auri depositum habere iuxta Rhosanam. Dum de precio, quo se redimeret, cum Graecis colloquitur, paciscitúrque, & nautae ad litus, vbi Rhosana condita erat, appellere conantur, rursus Imperator se ex nauigio deijciens, ad naues in portu stantes adnatauit, atq; ad vxorem euasit. Auentinus lib. 5. Annal. Boiorum. Ioannes Coruinus, post triduanae pugnae in campo Merulae commissae cladem à Turcis acceptam fugiens, dies tres equo vectus, per auia loca iter fecit, cibi & potus expers: quarto incidit in duos latrones, dimisso iam equo, qui prae nimio labore defecerat. Quum esset inermis, se spoliandum dedit. Direptis vestibus, ex aurea cruce, quae à collo eius pendebat, inter latrones oborta contentio. Dum salutis viam circumspicit, latronis gladio rapto, litigantes adoritur, alterum lethali vulnere conficit, alterum in fugam vertit. Sic qui pro cruce dimicarat, crucis auxilio liberatus est. Vltrà progressus, ac itinere, siti, inedia???; confectus, quinto die pastorem offendit: qui audita Vngarorum fuga, spe praedae latè vagabatur. Pastor perspecta Coruini vultus maiestate, ab iniuria se cohibet. Coruinus ab eo non sine diuinae charitatis praefatione panem exorat. Audita viri fortuna, pastor commiseratione percitus, & promissis oneratus, Coruinum in proximam casam ducit: panem cum cepis, & aquam apponit hospiti: qui in iucunda saepe miseriae memoria, nunquam lautiùs se quàm ibi coenasse affirmauit. Hinc ad Sinderouiam à pastore ductus, à Despote ingratissimo homine captus est, & sic conuentum inter eos, vt Mathias Coruini filius, Despotis filiam, comitis Ciliae neptem, vxorem duceret, & Ladislaus alter Coruini filius daretur obses. Bonfinius libro septimo Decadis tertiae. Anno Sal. 1537. Cùm in Butrotio litore Solymannvs Turcorum Imp. haberet castra, Acroceraunij agrestes ferique homines, qui Chimaeram incolunt montem, immane con silium susceperunt tabernaculi regij noctu inuadendi, concitante eos Damiano quodam latronum duce, abstrusorum collium, qui sunt in ijs rupibus & syluis, peritissimo: vt incredibili praeda atque vsitati facinoris gloria potirentur, si longè maximum terrarum orbis Imperatorem in tabernaculo semisopitum, & frustrà tot custodijs confisum occiderent. Sed Barbaris ad id audendum facinus fortuna defuit. Conspectus enim Damianus in arbore ex fragore abruptae frondis, vti erat semipensilis & speculabundus, à Ianizeris est comprehensus, & per tormenta detectis insidijs, iussu Imperatoris belluae captae modo discerptus est: vnde mox magna illis agrestibus clades illata est, emissis scilicet in eos Asapis & Acanzis venationis modo, ad trucidandam, & quammaximè possent, delendam horridae atque infamis gentis stirpem. Iouius libro 36. Carnificvm, Lictorvm. Vercellis, Ligurum vrbe, à viro Vxor adulterij accusata, dum torquerentur, constanter crimen semper negauit. Iuuenis autem, quo cum adulterasse dicebatur, torme̅torum impatiens, [318] quod non patrarat, patrasse se fassus est: atque ob eam rem ambobus à consule morte damnatis, prodigio veritas detecta est. Iuuenis enim mendax, gladio percussus, caput semel ictus amisit: septies autem cùm femina gladio percussa esset, non caesim modò, verumetiam iugulo punctim petito, ferrum retrò ab eius carne veluti à silice semper resilijt, praeterquam in extremo ictu. Tunc pro mortua, vt sepeliretur, elata, in loculo vitam recepit, in haec verba prorumpens: Dominus auxiliator meus, non timebo, quid faciat mihi homo. Anus quaedam interim, quae ecclesiae sustentabatur opibus moritur, & in tumulo illo componitur. Quo delusus carnifex, qui incerto rumore septies percussam reuixisse intellexerat, eam???ue ad supplicium denuò rapere conabatur, abijt. Illa clàm secto crine cum virginibus quibusdam virili habitu rus abducta & curata fuit: neque tamen nisi Euagrij intercessione apud Imp. vitam & libertatem impetrare potuit. D. Hieron. ad Innocentium. Hostivm ex professo. Quomodo euaserit Aeneas ex Ilio capto, varias scriptorum sententias refert Dionysius libro 1. Nam vt alij tradiderunt, ipse occupata arce dum in se impetum Graiorum conuertit, praemisit ad naues impedimenta & imbellem multitudinem, pueros, senes, mulieres. Deinde arce deserta, ex vrbe se proripuit, nactus???ue suos, qui praecesserant, munitissima Idae tenuit, quò ex Troade tota, qui Graecorum imperia exhorrebant, confugêre: ita manus non contemnenda breui coacta est, mansit???ue ibi plus paulò quàm annum. Sed cùm in eos Graeci pararent arma, conditionibus pacis oblatis iussi sunt agro Troiano excedere, data fide fore illos cum suis rebus tutos omni Graia ditione, dum sedes sibi quaererent. Sic Hellanicus scriptor alioqui fabulosus, sed multi nominis. Menecrates verò Xanthius liberatum dicit Aeneam à Graecis, quòd vrbem prodidisset: prodendi verò causam fuisse Alexandrum, qui illum contemnebat, alijs???ue proceribus Troianis praebebat contemnendum. Sunt qui putent eum in portu fuisse, dum ilium caperetur: alij missum à Priamo scribunt ad opus militare. Latini seruatum à Graijs perhibent cum Antenore vetusti iure hospitij, & quia semper auctores fuerant redden dae Helenae. C. Marivs à L. Sylla pulsus, circa Ostiam nauim ingressus, laeuam Italiae oram circumuectus, saeuiente mari, Circeijs est eiectus, & paucis comitantibus omnem hominum occursum vitabundus aliquamdiu per deuia errauit. Inedia inde adactus, quum ad pastores diuertisset, vt ab eis esculenti aliquid sumeret, monitus est vt cautiùs fugam teneret: venisse ad se dudum Syllanos equites, qui sollicita indagine eum vestigarent. Marius profundum & deuium nemus adeptus, ibi proxima nocte quieuit. Repetita inde fuga quum iam viginti stadia procul à Minturnis esset, hîc duabus hostium turmis in proximo conspectis, ad litus sese proripit. Nauigio vix bene conscenso, Syllani equites affuerunt, minacissimè nautis denunciantes, daturos eos Syllae & Populo Romano poenas, nisi Marium hostem iudicatum sibi dedant. Contrà Marius supplex & cum lacrymis orare, ne inimicorum verba audirent, quin suae fortunae misererentur. Nautae paululum litus circumuecti, quoad ex Syllanorum conspectu abiêre, Marium curandi corporis specie in litus expositum, sublatis repentè anchoris solum destituêre. Ille vbi se proditum vidit, per palustria loca ad tugurium senis peruenit. À quo in proximam scrobem demissus, calamo???ue & palustri herba instratus, vix quiescere ceperat, quum aduentantium fremitus, eius aures perculit: itaque abiectis vestibus, in altam sese immersit paludem. Mox hinc ab ijs, qui ex Terracina à Geminiano missi fuerant, extractus, Minturnensibus necandus traditur. Hi decretum tulerunt, vt Marius, quando à Romano Pop. hostis iudicatus esset, publicè necaretur. Ex ciuibus nemo erat, qui tanti viri caede contaminari vellet. Gallus eques siue Cimber ibi fortè repertus est, qui in vltionem gentis stricto ferro ad Marium est ingressus. Erat locus, in quo captiuus custodiebatur, subobscurus. Eerunt ignem visum illi ex Marij oculis micare, vocem???ue terrificam ex abdito redditam ad percussoris aures peruenisse, Túne homo Marium interficere audes? Quibus ille prodigijs territus, abiecto ferro consternatus sese in apertum proripuit, clamitans, non licere sibi Marium occidere. Minturnenses poenitentia ducti (satis enim constabat ingratè fieri, vt is, qui Italiam sua virtute seruasset, ad explendam paucorum inuidiam interficeretur) carcere eductum ad mare euntem comitantur. Naui igitur ablatus, cùm aquae in opia Siciliam petijsset, parum abfuit, quin apud Erycen ab insulae sit quaestore interceptus. Aliquot itaque ex praesenti comitatu amissis, infesto litore digressus in Aphricam nauigauít. Sub primum in eam terram appulsum per lictorem à Sextilio praetore iussus prouinciae finibus excedere, moestus & exanimatus inter Carthaginis ruinas aliquamdiu iacuit. Interim subita fortunae mutatione plerique ex amicis illi affuerunt. Ergo in Cercinam proximam continenti insulam subitò transmisit, ibi???; de nouo motu ciuitatis certior factus, paucis equitibus Mauris, & ex ijs qui ex Italia cesserant circiter mille in naues impositis, Italiam repetit. In Hetruriam secunda tempestate delatus, seruos ad libertatem vocat, vt paucis diebus ad sex millia hominum in vnum coiuerint. His ille copijs instructus, sese L. Cinnae cos. per legatos id petenti socium adiunxit. Plutarchus. Eo praelio, quo prope vrbem Pictauiensem Alaricus Vestgothorum rex cecidit, victor Clodovevs Francorum rex, ad extremum periculum venit: siquidem à duobus Gothis infestis in latera eius incurrentibus appetitus, vix se firmae loricae, & opportuno pernicis equi subsidio texit. Sigonius libro 16. Imp. occid. Gothi, Istro superato, an. 379. in Macedoniam vsque procurrerunt, nocte???ue summa ad castra Imperatoris, igne accenso conspicua ducti à transfugis, contenderunt, atque ita, praelio cum Romanis commisso, cùm Theodosivs Imp. vix euasisset, inde se in Macedoniam ac Thessaliam effuderunt: ac mox, ne tentatis quidem oppidis, cum ingenti praeda se receperunt. Sigonius lib. 8. Imp. occid. Bello Gothico ad pontem Anienis, tribus passuum millibus ab vrbe distantem, Belisarivs turrim constituerat, ac praesidium imposuerat, vt aliquantisper incursum hostium retardaret, quoad Romani ex agris in vrbem necessaria comportarent. Vitige autem Gothorum rege Romam cum cl. m. proficiscente, qui in praesidio pontis erant, multitudinem Gothorum conspicati, clàm eruptione facta, noctu in Campaniam secesserunt. Itaque sequenti die Gothi, refractis turris foribus, transierunt. Belisarius autem huius irruptionis ignarus cum mille equitibus ad pontem pergere cepit, locum exploraturus, vbi castra commodiùs collocaret: atque ita ex inopinato in hostes incidit pontem traijcientes, atque inuitus cum nonnullis eorum manum conseruit. Cùm autem equo insigni veheretur, Gothi à transfugis eum Belisarium esse docti, omnes in eum iaculari, hortantibus se inuicem singulis, institerunt. Ille verò se in omnes partes conuertens, quos obuios habebat, obtruncabat, fortuna in eo secundissima vsus, quòd ab omnibus petitus, nullo vulnere sit affectus. Sigonius lib. 18. Imp. occid. Valdemarvs Danorum rex occultè comparata classe vicinas Rugiae Vandalorum insulas inuasit, vt incolae productis de fenestra capitibus principes Pomeranos loci dominos aduentare rati, Casimarúsne an Buggislaus adesset rogarent. Itaque praedam agentes opimam Dani ad naues redibant. Interea hostes classem armant, egressurum regem intercepturi. Classi Danicae praefectus cohortem in paucas naues impositam hostibus opposuit & fugauit. Rege littori cum praeda appropinquante, adsunt maiori nauium numero hostes: nec diu cunctati adoriuntur Danos. Quorum magna pars ad conspectum tantae multitudinis vela pandit, deserto rege. Rex solis septem nauibus inter tot hostium nauigia relictus, vnà & dimicare, & fugere cogebatur. Aspirantibus tamen ventis, ingenti praeda, sed maiori fortitudinis gloria, hostiles impetus euasit. Cranzius lib. 5. Vandaliae cap. 18. In sidiatorvm, conivratorvm, Sicariorvm. Impium & execrabile sit opinari, quae in Christo recèns nato euenerunt, casu & non diuinitùs contigisse. Enimuerò licet ipse Deus esset, atque idem rex regum, omnium???ue rerum conditor, caeterùm humanitate amictus: tam salutare mysterium interpolari potuisset, nisi tres illi magicae disciplinae assectatores, qui peregrè cum muneribus ad eum venera̅t, per quietem moniti essent, ne ad Herodem reuerterentur, qui capitaliter puero imminebat. Frustra humanum genus laborat in ijs, quae prouidentia diuina fiunt. Quid Aegypti latebra Iosepho in somnis demonstrata, quàm in eo non obscura numinis voluntas apparuit? Necari non potuit is, qui vt vnus periret, multa puerorum millia perijsse simul constat. Sab. lib. 1. cap. 2. Attilius ciuis Romanus, post damnationem exul ad Mithridatem Regem populo Romano infestissimum, sibi verò antea familiarem, se contulerat: sperans, eò quòd sua opera aduersus Rempublicam vteretur, nactus apud eum fidem & auctoritatem, fore vt ex insidijs Regem aliquando occideret, itaq; & reditu̅, & multae remissionem impetraret. Hoc enunciato consilio, in carcerem ducitur, & qui cum eo conspirauerant, item???ue omnes Attilij serui. De Attilio ita decreuit, vt quando ciuis Romanus Senatorij???; ordinis esset, de eo non palàm, sed priuatim supplicium sumeretur: de coniuratis, suo more. Sed quod ad seruos attinet dimitti placuit, cùm non sua sponte, sed domino parendo deliquissent. P. Aerodius, ex Appiani Mithridate. Bello Mithridatico erat Octalcus (alijs Olthacus dicitur) Dandarius genere, ex his, qui circa Maeotim incolunt, qui in Romana castra pro transfuga venerat, nec Mithridate inscio, [319] erat???ue Barbari nomen apud Romanos iam anteà haud obscurum, ea???ue res fecit, vt à L. Lvcvllo in amicitiam receptus, cu̅ ipso duce saepiùs secretos haberet sermones, amicorum???ue conuiuio interesset. Vbi igitur is destinatae caedis tempus adesse vidit, strato equo extra vallum misso, ipse ad praetorium proficiscitur, ducis secretum petens. Dormiebat tum fortè Lucullus. quo contigit, vt Barbarus à Menedemo cubiculi custode exclusus, quia penè vi irrumpere fuitausus, ne pau lò pòst destinati facinoris co̅uinceretur, castris trepidè egressus, pernicitate equi in regia castra ablatus sit. Sic Lucullus seruatus est somno, qui multis alioqui exitialis fuit. Sabellicus lib. 4. Ennead. 6. Avgvstvs Caesar belli Perusini tempore L. Antonium fiducia consulatus, quem gerebat, ac fraternae potentiae, res nouas molientem, confugere Perusiam coëgit, & ad deditionem fame compulit: non tamen sine magnis suis & ante bellum, & in bello discriminibus. Nam cùm spectaculo ludorum gregarium militem in quatuordecim ordinibus sedentem excitari per apparitorem iussisset, rumore ab obtrectatoribus diuulgato, quasi eundem mox discruciatum necasset: minimum abfuit, quin periret, concursu & indignatione turbae militaris. saluti fuit, quòd qui desiderabatur, repentè comparuit incolumis, ac sine iniuria. Circa Perusinum autem murum sacrificans, penè interceptus est à manu gladiatorum, quae oppido eruperat. Suetonius. Multas quinetiam conspirationes ac coniurationes prudentia fato???ue euasit, priusquam fastigium Imperij attingeret, rerum???ue potiretur. Cùm enim quidam felicem eius statum odissent, L. Murena & Fannius Cepio diuersis moribus (nam Murena sine hoc facinore potuit videri bonus: Cepio & ante hoc erat pessimus) cùm inijssent occidendi Caesaris consilia, oppressi auctoritate publica, quod ei facere voluerant, iure passi sunt. Neque multò pòst Ruffus Egnatius per omnia gladiatori ??? Senatori propior, collecto in aedilitate fauore populi, quem extinguendis priuata familia incendijs indies auxerat, in tantum quidem, vt ei praeturam continuaret, mox etiam consulatum petere ausus, cùm esset omni flagitiorum scelerum???ue conscientia mersus, nec melior illi res familiaris quàm mens foret, aggregatis simillimis sibi, interimere Caesarem statuit, vt quo saluo saluus esse non poterat, eo sublato moreretur. Sed neque hic prioribus in occultando felicior fuit, abditus???ue carceri, cum conscijs facinoris mortem dignissimam vita sua obijt: vt Velleius scribit. Cuspinianus. Herodes Iudaeorum rex pugna contra Antigonum commissa lassatus, in quoddam cubiculum lauatum abijt: vbi maximum discrimen adijt, quod tamen euasit Dei prouidentia. Cùm enim esset nudus, & vnius tantùm pueri ministerio lauaret, intus in eisdem aedibus latebant quidam hostium armati, quos metus eò compulerat. dum???ue ille se abluit, primus prodiens stricto gladio per fores se proripit, deinde alter & tertius, armati similiter, adeò attoniti, vt illaeso rege contenti essent sibi ipsis fuga salutem quaerere. Iosephus libro 14. cap. 27. Antiq. Clavdivs Caesar non expers insidiarum vsquequaque permansit, sed & à singulis, & per factionem, & denique ciuili bello infestatus est. È plebe homo nocte media iuxta cubiculum eius cum pugione deprehensus est: reperti & equestris ordinis duo in publico cum dolone ac venatorio cultro praestolantes, alter vt egressum theatro, alter vt sacrificantem apud Martis aedem adoriretur. Conspirauerant autem ad res nouas Gallus Asinius, & Statilius Coruinus, Pollionis ac Messalae oratorum nepotes, assumtis compluribus libertis ipsius, atque seruis. Bellum ciuile mouit Furius Camillus Scribonianus, Dalmatiae legatus: verùm intra quintum diem oppressus est, legionibus, quae sacramentum mutauerant, in poenitentiam religione conuersis, postquàm denunciato ad nouum Imperatorem itinere, casu quodam, ac diuinitùs, neque aquila ornari, neque signa conuelli moueri???ue potuerunt. Suetonius. Lucilla Commodi Imp. soror Vero principi nupsit, qui fuerat cum patre Imperator. Post illius obitum Pompeiani connubio cessit, irata???ue erat fratri, quòd ille imperatoria insignia, quae fuerant sibi post prioris mariti interitum seruata, in Crispinam coniugem suam transtulisset. Quadratum ado lescentem nobilem, cuius stupri consuetudine tenebatur, vt fama erat, multis illecebris eò perpulit, vt cum plerisque senatorij or dinis in Commodum coniurarit. At destinatae caedis conuicta interficitur. Est & Quadratus, & qui cum eo coniurarant, capitali supplicio affectus. Sabel. lib. 5. Enn. 7. Seuerus Imperator cùm tabellarios aliquot ex ijs, qui literas Imperatorias perferebant, cum literis mandatis???ue ad Albinvm delegasset, ita vt pòst publicè ac palàm redditas literas, quaedam habere se dicerent, quae apud eum remotis arbitris loquerentur: & tum facto impetu Albinum interficerent: sensitae atque intellectae sunt insidiae. Igitur Albinus in comprehensos tabellarios animaduerti iussit. P. Aerodius ex Herodiano lib. 3. Ab Arianis sicarius quidam conductus fuit ad Gregorivm Nazianzenum tollendum. Ad quem aegrotantem cùm irruisset, conscientia sceleris ductus, flens sese ad pedes eius abiecit, ac facinoris sui veniam petijt. Greg. Nyssenus. Constantivs Imperator Syrmij agens, certior factus Sarmatas Limigantes, locis assignatis posthabitis, regiones limitibus proximas occupasse, legatis ad eos missis, rogauit, cur agro assignato contenti non fuissent. Quibus illi respondêre, se, si ille pateretur, in Romano solo dicturos, & libe̅ter in Romana prouincia habitaturos. Itaque Constantius laetus cunctos admisit, vallo propè Acumincum Valeriae (quae Pannoniae pars est) locato, celso???ue aggere in speciem tribunalis erecto: naues, vehe̅tes quosdam legionarios expeditos, alueum fluminis proximum ripis obseruare sunt iussae, vt, si barbaros tumultuari sensissent, aliorsum inte̅tos post terga inuaderent. Accesserunt igitur Limigantes, viso???ue Constantio ex alto suggestu lenissimum sermonem institue̅te, quidam ex illis furore percitus, calceo suo in tribunal contorto, Màrrha marrha (quod est signum apud eos bellicum) exclamauit: eum???; sequuta multitudo vlulans in ipsum principem ferri coepit. Quod vt sensit Constantius, periculo exanimatus, equo pernici impositus, statim euasit. stipatores aliquot occisi, sella???; regalis cum aureo puluinari direpta. Exercitus Constantium euasisse ignarus, ira frendens, sese in barbaros intulit, atque, antequàm caedibus satiaretur, aceruos mortuorum stipauit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Anno 562. Ablauius, Marcellus, & Sergius homines non ignobiles insidias Ivstiniano Imp. moliti sunt, re composita, vt ipsum in triclinio ac sub noctem inuadere̅t. Cùm au̅t Ablauius consilium cum Eusebio exconsule & Ioanne Logotheta communicasset, ex eorum indicio re detecta, principes coniurationis capti, & cum gladijs deprehensi sunt. quoru̅ Marcellus statim sibi gladium intulit. Sergius autem interrogatus Isaacium & Belisarium patricium, triumphalem hominem, eius???ue seculi principem coniurationis participes prodidit. Iustinianus missis, qui Belisarij familiam comprehenderent, ipsum domi suae in custodia habuit. Postero anno, re ad liquidum explorata, tanquam innocentem emisit, ac bona dignitatem???ue pristinam reddidit. Sigonius lib. 20. Imp. occid. Friderico I. Imperatore ad amne̅ cum vnico famulo deambulante, emergens quidam Friso natione, qui eum obseruabat, coriaria, sed stricta veste, Imperatorem medium implicuit, conatus pertrahere in amnem vt abriperet, peregisset???; nisi gladio ministri abacto latrone Imperator se explicuisset, illo per amnem ad suos natando reuertente. Cranzius lib. 7. Saxoniae, cap. 38. & lib. 7. Daniae, cap. 18. Belisarivs Iustiniani dux obsessus Romae à Gothis, quum acriùs instaret, vt gladius preciosè ornatus, vi???; Romano ciui ablatus, domino restitueretur, id???; Constantinus iniuriae auctor se facturum negaret: orto super ea re iurgio, accersitis???; à Belisario apparitoribus, ratus ille fore, vt ad supplicium accerseretur, stricto ferro Belisarium paululùm infra stomachu̅ sauciauit, fuisset???ue tantus vir ad exitium repetitus, nisi circumstantium occursu inhibita vis esset. Constantinus paucos post dies, quia maiestatem laeserat, Belisarij iussu interfectus est. Sabel. lib. 3. Enn. 8. D. Martinvs in pago Heduorum templum idolorum euertebat. Vnus rusticorum stricto gladio eum petebat. Martinus reiecto pallio, nudam ei ceruicem praebuit. Ille iamiam percussurus, subitò prosternitur, & diuino pauore consternatus veniam petit. Alius quidam cultro eum ferire volens, in ipso ictu ferro ei excusso, non ampliùs postea comparuit. Sulpitius in eius vita. Alexivs Comnenus Imper. varijs conspirationibus agitatus est. Quas tamen omnes statim à principio vixdum pullulantes leui negocio oppressit. Carolvs Magnus, ab hoste armato inuictus Rex, semel atq; iterum propè fuit vt domi parricidio extingueretur. Austrasianae iuue̅tutis aliquot proceres, quòd inde orto Rege, summum gratiae dignitatis???ue locum apud eum se obtinere aequum censebant, postquam virtutem aliorum sibi praeferri viderunt, auctore duce???ue Arderico, in illius vitam coniurationem faciunt: dum???ue plures in dies in societatem sceleris incautiùs adsciscunt, delati comprehensi???ue, qui sceleris manifesti fuêre, capite luerunt: quos leuis suspicio aspergebat, exilio solum verterunt. Indignum visum, quibus praecipuè salute̅ Regis cordi esse oporteret, eos principes nefarij conatus inuentos. Sed illud eò indigniùs, quò propius. Pipinus Regis nothus à nouis coniuratorib9 in spem regni adductus, tempus locum???ue circumspiciebat patris necandi. Randulphi Longobardi prudentia deprehensis ac fide detectis insidijs, iuuenis attonsus sacrum cilicium induit: caeterorum pauci securi percussi: maxima pars tantùm in exilium missi. Odio Sostradae Reginae conspirasse se dicebant. Mulier enim atrox ferebatur, & quae viri animum suopte ingenio lenem, immitem in multos efficeret, efferaret???ue. Eo mitior puniendis son tibus fuit Rex: vt à quibus coarguebatur, illos testes lenitatis [320] ad refellendam inuidiam haberet, ad causam???ue religionis reditum. Acmilius lib. 2. Edoardus IV. Eboracensis dux, Henrico VI. sublato, regnum Anglorum inuasit, & omnes Lancastriae familiae mares sustulit, excepto Henrico Richemondiae Comite, qui ad Franciscum Britanniae ducem exul confugit. Ducem Edoardus auro & pollicitationibus permouit, vt legatis suis Henricum dederet, in generum sese eum cooptaturum simulans. Verùm Ioannis Chenletti principis Britanni industria Edoardi fraude cognita, legatorum manibus ereptus est Henricus. Edoardo mortuo, Ricardus III. tyrannus tollendi Henrici nullam praetermisit occasionem, iam???ue aegrotante duce Britanno, Petrus Quaestor in Ricardi gratiam Henricum cum reliquis Anglis principibus exulantibus capere, & in Angliam mittere parabat, cùm Henricus de insidijs certior factus ad Carolum IIX. Gallorum regem confugit. À quo pecunia & armis adiutus, quinque millibus militum in Anglia auctus, cùm errore nocturno in hostium manus ferè incidisset, tandem Ricardum regem vno praelio vicit, dimidio maiorem habentem exercitum, mille hostium caesis, centum tantùm suorum desideratis, anno 1486. Corona Ricardi inter spolia reperta (qua ornatus in aciem processerat, vt rex vel viueret, vel moreretur) capiti eius à militibus imposita. Inauguratus posteà Londini, & Henricus VII. dictus, ducta???; in vxorem Elizabetha Edoardi F. Lancastriam & Eboracensem familias regias, quarum odijs Anglia miserè lacerata est, vno eodem???; matrimonij vinculo in perpetuum colligauit. Polydorus. Anno salutis 1266. Henrici III. Anglorum regis F. Edovardvs cum ingenti classe in Asiam traiecit, Syriae recuperandae causa, vsque eò Ptolemaide commoraturus (ita enim inter Christianos duces conuenerat) dum Ludouicus rex Franciae, qui eodem tempore aduersus Saracenos bellum gerebat, ex Africa victor accederet. Interea dum Edouardus belli socios expectat, nihil factum propiùs fuit, quàm vt domestica fraude periret. Nam cùm aliquando in cubiculo solus esset, ab Arsacida quodam, quem ipse, quòd multa de suae gentis moribus narrare soleret, paulò antè in familiaritatem acceperat, tribus petitus vulneribus, aegrè ex mortis periculo euasit, adiuuante cubiculario, qui manum Arsacidae retinuit, donec à reliquis famulis in vestigio trucidatus est. Saraceni Arsacidas vocant sicarios, qui arbitrantur se aeternam promereri beatitudinem, si hoste publico quouis modo interemto, ipsi morte etiam crudelissima afficiantur. Edouardus autem vbi ex vulneribus conualuit, audiens Ludouicum, quem expectabat, per idem temporis in Africa morbo confectum interijsse, amissa spe benè gerendae rei, in Angliam, factis cum hoste inducijs, redijt incolumis. Polydorus libro 16. & Platina in Gregorio X. Sobieslavs Boëmorum princeps iter faciens Glacium, visis duobus sibi ignotis propiùs se ingerentibus, Deslaum comitem proximè astantem interrogat: Nossetne illos? Negante illo: Qui scimus, inquit, ánnon tendant insidias? corripi???; statim, & ad se adduci iussit fugientes. Sua sponte fassi, precio à Miroslao & Stresemirio fratribus, materno genere Versouicensibus corruptos, propositum interficiendi principis habuisse (coniurationis principe Bretislao, qui regnum ambiebat) extremo supplicio sunt affecti. Sobieslaus è tanto periculo liberatus, per omnia Pragae templa nudis pedibus, aperto???ue capite ambulauit: mendicis vbique largam stipem porrexit, ac domi apparato conuiuio pauperes mensa participauit. Dubrauius lib. 11. Iaromirivs Boëmorum princeps à Cochano Versouicense in gratiam Polonorum regis sub venationis specie in altissimam syluam deductus, ligatus ad arborem, sagittis confixus fuit, & pro mortuo à sicarijs relictus, superuixit. D. Ioanni Baptistae salutem acceptam referens, cuius inuocato numine innoxia tela corpori infixa fuerint, eodem???ue loci aream pro templo metatus est. Dubrauius lib. 6. Vladislavs Boëmorum rex ab expeditione Vratislauiensi contra Mathiam Hungariae regem Pragam reuersus, impias in caput suum à veneficis insidias reperit, comprehensis duobus, altero Pragensi, altero Cuthnensi ciuibus, regi Mathiae addictis, qui venenum Venetijs Pragam attulisse conuincebantur. De altero in arce Carlosteyna supplicium sumtum, alter Pragae in arce mortuus. suppresso in eum indicio, à quo subornati ad hoc facinus erant. Dubrauius lib. 31. Carolvs Vngarorum rex circa annum 1328. ferè cum vxore & liberis sublatus est. Felicianus enim quispiam de Zaachorum familia stricto gladio in coenaculo ipsum adortus, sed frustratus ictum, dextram eius leui ictu perstrinxit: Reginae quatuor digitos dextrae manus amputauit: filios verò eius, paedagogi accurrentes obiectu corporum suorum protexêre. Parricida à Ioanne Patocio, nobili iuuene, prostratus, concursu satellitu̅ membratim dissectus est. De causa sceleris variant auctores. Nonnulli affectasse eum tyrannidem volunt (vt Bonfinius) alij stuprum Clarae sorori suae à Cazimiro reginae fratre, ipsa conscia & conciliatrice, illatum, vlcisci voluisse memorant. Cromerus libro vndecimo, & Bonfinius libro 9. Decade 2??? Henrico VII. Imper. Mediolanum ingresso cum exercitu, & modis omnibus controuersias Guelforum & Gibellinorum componere stude̅te: Guido Turrianus Guelfae factionis princeps aegrè ferens Matthaeum Vicecomitem Imperatoris recon ciliatum, & ab exilio reuocatum, proditionem Caesaris diu meditatam, tandem ad exitum deducere parat. Quendam enim de sodomia condemnatum, ad supplicij locum educere iubet ad concremandum: vt maxima Germanorum militum parte ad spectaculum progressa, clausis portis regem in palatio desertum opprimeret. Hoc consilium dum Turrianus cum quibusdam factionis suae domi iniret, adolescens quidam audiens, Matthaeo aperit Vicecomiti. Is dispositis clam armatis, regi omnia detegit. Orto tumultu, fratres Teutonici ordinis sanctae Mariae, qui officij gratia Caesarem comitabantur, primi irruentes in palatium regis, coniuratos repellunt, & portam aperiunt vrbis, qua Leopoldus Dux Austriae duce̅tis cum armatis irruit. Turrianus fuga elapsus euasit. Domus eius solo aequata, bona direpta, trucidati obuij quique. Tum primùm Guelphis Caesar coepit esse inuisus, Gibellinis???; adhaerere, cùm priùs factionem illam (quaetotam occuparat Italiam) delere pro virili laboraret. In exilium igitur acti Tur riani, Matthaeo autem Vicecomiti cura Mediolanensis vrbis demandata est. Cuspinianus. Mediceos fratres adoriri statuerant coniurati inter sacra in D. Reparatae templo. Id verò temporis momentum pro tessera ad stringendas sicas cunctis est datum, quo medijs in sacris Eucharistia populo ostenderetur. Franciscus Paccius, Bernardus???ue Bandinus Iulianum Medicem, quem familiarissimè & comiter fabulando medium tenebant, repentè confodiunt. Alij eodem temporis puncto Lavrentivm adorti, eum supra iugulum in ceruice conuulnerant. Sed ille amicis haud impunè protegétibus, in proximum sacrarium ab aedituis receptus, coniuratis subinde ianua prohibitis, seruatur. In tanta trepidatione ac fuga, omnis aetatum ac sexus hominum longè tumultuosissima, populus incredibili studio ac pietate erga Mediceos arma capit, ac eorum nomen ingeminat: optimi quiqui eo immani execrabili???ue scelere permoti, coniuratos persequuntur, alios trucidant, alios viuos ad supplicium in curiam perducunt. Iouius in Leone X. Duodecim ingenui adolescentes Poloni Adrianopoli cùm ab Amvrathe Turcorum principe, post interfectum ad Varnam Vladislaum regem, ex omni captiuorum numero propter eximiam formam electi, vt circumcisi pro catamitis & cinaedis essent, in cubiculum tyranni deducti fuissent, in necem eius coniurarunt: peregissent???ue facinus praeclarum, & omnibus seculis memorabile, nisi in ipso articulo à Bulgaro, que̅ vnum socium consilij adhibuerant, proditi essent. Atque ij tamen, vbi rem palàm esse cognouerunt, ne tyranni, siue libidini, siue crudelitati essent obnoxij, obditis ostio pessulis, armati inter se concurrerunt, & mutuis vulneribus fortiter conciderunt. Cromerus lib. 21. Pio II. Pp. primum ab Auerso tyranno insidiae bis structae, adiutore Boccardo: cuius interceptae sunt ad eum literae, habere se venenum, quo simul paululùm lectica illineretur, statim periturum: se quidem corrumpere aliquos ex lecticarijs voluisse, verùm neminem inuentum, qui facinus recepisset: adhibendam eius auctoritatem, & praemia maiora proponenda. Quod vbi resciuit, tantùm admonuit Pantaliam praefectum custodiae corporis, ne quem parùm cognitum lecticarium admitteret. Alterae à sicarijs Tyburtianis. Ij ex Hetruria ad exitum autumni redeuntem, nonnullos subornauerant, qui veluti libellum porrecturi pugione conficerent. Sed illo properante, nondum confirmatis ad scelus animis, priusquam venisset ad locum insidiarum, patefacta res est. Campanus in eius vita. Civivm seditiosorvm. Xystvs IV. Pontifex Max. cùm in mitrae solennibus apud basilicam Lateranensem in magna populi frequentia lectica deportaretur, orto subitò tumultu populi Rom. maximum vitae subijt periculum. Ita enim saxis salutabant ipsum, vt à lecticarijs destitueretur. Res tamen Latini cardinalis auctoritate est sedata. Volat. lib. 22. Anthrop. Fvriosorvm, Stvltorvm. Adrianvs Imperator Tarracone hyema̅s, parùm abfuit quin furiosi hominis incursu fuerit interfectus. Quem, dum seorsum à suis inambularet, in se stricto ferro irruentem vix à caede continuit, quo ad ministri trepido affuerunt. Tum verò comperta hominis valetudine, non modò non supplicio affecit vllo, sed medicis quoque curandum tradidit. Sabellicus lib. 4. Ennead. 7. Ferdinandvs Castulonensis, item Siciliae atque Aragoniae rex, qui Baeticae partem (nunc Granatam nuncupatam) octin [321] gentos annos à Mauris possessam recepit, cùm Barchinonem veluti in speciem triumphi venisset, foelicissimus ab omnibus habebatur: & tamen illic variante res humanas fortuna, parùm abfuit quin vitam regnum???ue simul amitteret. Quidam enim Canemas nomine Catheamus, qui iam diu atrabile laborare videbatur, gladio eum confodere conatus, collum ingenti vulnere petijt. neque eius facti per omne tormentorum genus alia elici causa potuit, nisi quòd interemto Ferdinando regem se futurum sperabat, id quod sibi saepiùs ab angelo nunciatum dicebat. Adeò paruo momento regna consistunt. Fulgos. lib. 6 cap. 11. Insanus quidam ad Collem Senensis agri oppidum, dum ioco militari intemperanter lacesseretur, & ob id irritantem saxo petere vellet, Magni Sfortiae inuictissimi ducis tegumentum capitis, summo cum vitae discrimine decussit. Iouius in vita Magni Sfortiae. Maximilianvs I. Imp. quod quidem ex Teured anci historia constat, in comitatu Tirolensi arcis cuiusdam armarium lustrabat. erat enim tormentorum cum primis studiosus. Stultus quidam, que̅ loci dominus in delicijs habebat, per iocum instigatus ab aulicis, prospiceret tormentis suis, illa enim Maximilianum cuncta auecturum: candelam laternae impositam sub veste clàm cunctis infert, eam???ue in cadum pyrico puluere plenum iam iam immissurus erat, cùm splendore conspecto Maximilianus magno suo cum bono & omnium qui aderant salute vix ea̅ violenter stulti manibus excussit. Tam propinquus interitui fuit heros magnanimus. Bellvarvm. Consule Tit. Pueri exposititij. quatenus expositi, à belluis intacti permansêre, f. 171. Mirum fuit, quod prophetae Ionae euenit, qui cùm ab Ioppe Tarsum versus nauigaret, & orta graui tempestate iactis sortibus ipse inuentus is esset, cuius culpa tempestas orta erat, fassus quòd contra Dei imperium vrbem Niniuen fugeret, in mare à nautis, vt periculum ipsi euaderent, praecipitatus est. Sed cùm Cete ingens ipsum deuorasset, tertio die pòst ad Euxinum mare incolumem eum in sicco reuomuit. Fulgosus libro 1. capite 6. Daniel propheta sub Cyro rege propter confractum draconis aerei idolum, à Babylonijs vel inuito rege septem leonibus obiectus, incolumis euasit, & post septem dies à rege eductus est. Daniel. 14. Ptolemaeus Physcon, cùm mortuo patre Ptolemaeo Philometore Aegypti rege, Cleopatram matrem & filios regis regno vellet expellere: at Onias Iudaeus Philometoris dux & amicus, reginae regiorum???ue liberorum patrocinium aduersus Physconem susciperet: Physcon omnes Ivdaeos in oppidis comprehensos cum filijs & vxoribus nudos atque vinctos elephantis vino ebrijs conculca̅dos subiecit. Sed elephanti diuina quadam vi agitati, Iudaeis illaesis, impetu in spectatores regis amicos facto, multos ex ipsis interemêre. Iosephus lib. 2. contra Appionem. Omnium maximè illud memorabile, quod in Evstachii filijs euenisse proditum est. Fuit is militiae magisterio clarus, Traiano principe: sed pòst multò clarior martyrio factus. Exercebatur vir fortis per clades & aerumnas ad coelestis militiae praemia, bonis???ue fortunae alijs alio casu amissis, vxore postremò piratica vi ademta, quu̅ filios duos nondum crepundijs egressos, vado fluminis traijceret, vnum post alterum amisit. Enimuerò repetens, quem priore ripa reliquerat, dum medium tranat amnem, amborum solicitus, vterque, hic ferae lupae, ille leonis incursu è patris conspectu abripitur. Sed quàm flebiliter fuerunt illi amissi, tam feliciter posteà sunt prouidentia reperti, parentibus???ue non sperantibus restituti. Sabel. lib. 1. cap. 2. Anatoliam virginem angusto carcere vnà cum terribili serpente conclusam, nec tamen ab eo laesam, cùm tandem consumtam putarent, carceris???ue ostium reserassent, serpens Audacem, à quo immissus erat, morsu apprehensum & colligatum extinxit. Virginis oratione serpens fugatus, Audax vitae restitutus fuit. Marul. lib. 3. cap. 3. & Sabel. lib. 5. cap. 3. Christiana virgo in oppido Italiae Tyro patris sui Vrbani Tyri praefecti idola argentea confringens, egenis dispertiuit. À quo cùm blandimenti primùm frustrà tentaretur ad apostasiam: flagellis & vngulis dilaniata fuit, varijs???ue tormentorum generibus excarnificata. Defuncto patre Dion successor eius eam in oleo primùm, resina &pice coquit, sed illaesam. Huic Iulianus subrogatus eam in fornacem ardentem frustra immissam serpentibus deuorandam obiecit. At serpentes illa dimissa, venesicum inuaserunt, quem interemtum ipsa suscitauit, & serp entes in desertum fugere compulit. Marulus lib. 5. cap. 6. Relegati in solitudines Christiani ab Hunerico Vandalorum rege Ariano crudeliss, in Africa, venenatoru̅ animalium atque scorpionum refertissimas (adeò vt si quis longiori ab illis spacio oberret, solo tamen flatu veneni vim sentiat) illaesi seruati sunt. Victor lib. 2. Malchvs ex vico Maronia Antiochiae propinquo oriundus, nuptias fugiens sit monachus: at à Saracenis captus, seruam Christianam matrimonio sibi iungere cogitur. Tandem subreptis duobus hircis eximijs, ex pellibus vtres sibi & vxori, cu̅ qua nunquam rem habuit, confecit, fluuium???ue vnà tranaru̅t. Insequente domino, in specum leaenae confugêre, quae & Mal chum cum serua seruauit, & dominum occidit. D. Hieronymus in eius vita, ex ipsiusmet ore. Hercvles, si poëtica fides in his recipienda est, quum in crepundijs infans iaceret, nouercalibus est anguibus petitus: potuit???; facilè obnoxia iniuriae aetas vi subita extingui, nisi tantus à cunabulis fuisset, quantu̅ eum esse oportuit, qui omnium terrarum monstra adultus sustulit. Sabel. lib. 1. cap. 2. Apud Gell. lib. 4. cap. 13. haec leguntur. Vide fol. 374. Antiope à quodam vitiata, pater Nycteus, ad fratre̅ Lycum misit, vt de ea supplicium sumeret. Sororis ille misertus, pepercerat. Itaque peperit Zethum & Amphionem, quos ille in montem abiecit. Erat huic vxor Dirce, quae simul atque sensit virum suum Lycum Antiopes captum amore, puellam in mon tem abductam tauri ceruicibus alligauit, alligatis ad cornua tedis ardentibus. Ad vociferationem Antiopae concursum est, cùm à vicinis rusticis, tum ab Amphione Zetho???, qui matrem agnitam eripuerunt, & à Dirce poenas sumseru̅t. Ex Suida Erasmus in prouerbio, Antiopae luctus. Dionysiocles Andromedam ceto expositam à Perseo liberatam fuisse scribit, cùm is ostenso capite Medusae cetum in lapidem vertisset. Regem Aegypti Menam cùm sui canes persequerentur, fugisse aiunt in Myridis paludem, ibi???; à Crocodylo susceptum, mirabile dictu, in continentem fuisse dalatum. Igitur vt gratiam animali redderet, condita ciuitate paludi propinqua, quam Crocodilium appellauit, mandauit accolis, vt pro Deo ea bestia coleretur, paludem???ue in earum cibum vouit. Eo quoque in loco pyramidem quaquauersus quadratam in sepulcrum sibi, arcem multis admirandam seculis Labyrinthum aedificasse volunt. Diodorus lib. 1. cap. 7. Artaxerxes Persarum rex cùm in venatione quadam curru veheretur, duo leones eum inuaserunt, & discerptis iam duobus quadrigae equis, in ipsum quoque regem irruissent, nisi tempestiuè Teribazus satrapa interuentu suo leonibus occisis, à periculo regem eripuisset. Quod quidem beneficium tanti fuit, vt accusatus posteà ab Oronte de proditione, iudicum calculis fuerit absolutus. Diod. lib. 15. Androdvs seruus cum leone in theatro positus, quia morti damnatus erat, prae timore penè exanimis iacebat. Cui leo appropinquans, magna totius populi admiratione, Androdi crura lambere, & cauda, quantum poterat, blandiri coepit. Androdus resumto animo, cùm ex hoc leonem agnouisset, ipse quoque leoni coepit blandiri. Itaque cùm admiratione capti omnes essent, à Caesare, vt Androdo agnosceretur, petierunt. Annuit Caesar, deductum???ue ad se Androdum rogauit, quae huius rei causa fuisset? Cui Androdus in haec verba respondit: Gubernante Africam domino meo, nimijs verberibus ab eo profugere coactus, in Africae deserta me contuli, ibi???ue fortè in quoddam antrum me recepi. Haud multò pòst leo quoque in eandem speluncam venit, qui querula voce pede se debilitatum osten debat: vnde perterritus penè con cidi. Sed tandem à leone conspectus, qui pede sublato, querulus ad me venit, etsi vehementer terrore mouebar, cùm aliter mihi consulere non possem, necessitatem, in qua constitutus eram, in virtutem audaciam???ue conuerti. Manu ferae pe dem apprehendi: atque conspicatus in eo confixam grandem spinam, vt meliùs potui, à pede euulsi. Itaque ab eo die fera ex venatione sua partem meliorem mihi semper impartita est. Ego autem triennium cum ea moratus, non alio cibo, nisi que̅ leo afferebat, vixi, eum in sole, quia ignis copia nulla erat, decoquens. Sed cum haec vita grauis mihi videretur, profecto in venationem leone, spelunca egressus, haud longè abij, cùm captus ad dominum, quem antè habebam, perductus fui, qui me ad bestias dam nauit: & nunc ab hoc leone agnitus, ex signis eum ipsum esse aduerto, quo cum in antro triennium vixi. His auditis, populus Romanus à Caesare serui liberationem impetrauit, & simul vt cum libertate leo quoque ei munus daretur. Quem seruus dum per vrbem ductaret, lucri ad vitam sustine̅ dam adiutorem habuit. Gellius, ex Aphione Polyhistore, in Noctibus Atticis. Narrat Eusebius lib. 8. cap. 7. se in persequutione Diocletiana in Palaestina, & in Tyro Phoeniciae, spectasse suis oculis, quòd ferocissimae bestiae, vt vrsi, pardi, tauri, & similes, quibus martyres erant obiecti, licet fame & ferro ignito ad furorem irritatae essent, tamen ad Martyres aut accedere noluerint: aut in eos imperium facientes obturatis faucibus resilierint: & alios quidem accedentes extrinsecus arripuerint, & malè tractarint, solis verò martyribus pepercerint. Nicephorus [322] eandem reserens historiam lib. 1. cap. 7. scribit taurum cuidam Martyri lingua pedes lambisse, & religiosè quodammodo ab eo discessisse. In Pangaeo Thraciae monte vrsa leonis lustrum ingressa, catulos eius interemit, mox superuenientibus leone & leaena, arborem properè consce̅dit. Leaena ad radices excubat, descensum vrsae obseruans: leo per montes excurrens, Lignatorem inuenit, & securim, quae prae metu manibus eius exciderat, ore eidem offerens, veste mordicùs apprehensa, primò quidem ad speluncam duxit, occisos catulos ostendit, mox ad locum vbi vrsa obseruabatur, signo???ue vti poterat dato arborem succidi imperat. Ea concidente, vrsam leo & leaena crudeliter laniarunt: lignatorem leo ad materiam caedendam sine noxa reduxit. Aelianus libro 3. capite 21. de Animal. ex Eudemo. Robertvs I. Scotorum rex in sylua Caledonia feras persequebatur, obulum habuit taurum syluestrem, ictu venabuli in furorem actum, nec quicquam erat, quo imminens periculum subterfugere posset. Vniuersis propè metu stupentibus, quidam arreptis ferae cornibus, quanta potuit maxima virenite̅s, non modò cursum impetentis retinuit, sed belluam quoque prostrauit: qua confestim accurrentium venabulis confossa, impendens regi exitium auertit. Hunc virum rex ob seruatam salutem magnificè donatu̅, Turnbul, id quod tauri deiectorem significat, appellari exinde voluit. Extant huius nominis familiae nobiles. H. Boëthius in Scotiae descriptione. Henricvs cognomento Ferreus, Comes Holsatiae, regi Angliae Edoardo III. ob virtutem acceptissimus fuit. Vrebat id Anglorum proceres. Itaque absente rege, apud Reginam conqueruntur, Saxonem hunc igno bilem multis nobilibus Anglicis praeferri: cuius ignobilitas vel leonis periculo deprehendi queat (hunc enim naturâ internoscere nobilem sanguinem ab ignobili.) Ergo Reginae permissu leo noctu laxatur, vt Henricum ante lucem auras captare solitum aggrederetur. Henricus de more seminudus, baltheum cum gladio ap pensum gestans, in gradibus leonem habuit obuium. Caeterùm interritus: Quiesce, inquit, quiesce ferox canis. Ad quod verbum leo ad pedes eius procubuit: quem ille incolumis reduxit in caueam. Cranzius lib. 9. Saxon. cap. 24. Pivm II. Pontificem adhuc puerum constat à boue impetitum cornibus, ac ter iactatum praeter spem euasisse, multis in locis confossum. Campanus in eius vita. Sfortia Magnus inter tria praecepta, quae filio Francisco dedit, hoc fuit vnum: Ne vnquam indomiti oris equo, aut molli suffulto vngula vteretur: quòd se ab equo alioqui longè optimo, sed in frenum contumaci, cui Draconi ob id nomen erat, suborto ex insidijs Bracciano hoste, irrita habenarum contentione abreptum se, & in Auersae fossam praecipitatum memoraret. In Vmbris autem tumultuaria in pugna, quum ex equo, cui à colore auis, Picae nomen erat, depugnaret, eo inter colluctationes omnibus soleis discalciato, vix ipse pedibus eo relicto è manibus hostium effugisset. Iouius in vita Sfortiae. Ivlivs Camillus, Foroiuliensis, in politiori literatura versatissimus, sed Theatri in primis ingenioso commento Gallorum regi acceptissimus, Lutetiae ludos spectabat. Leo claustris perruptis, cùm in summum coenaculum euasisset, fuga reliquis omnibus dilapsis, à tergo Camilli femora complexus, lingua lambere cepit. Conuersus ille obstupuit: ac leo supplicantis instar sese innoxiè demisit. Causam ipsemet in Theatri sui Idea refert in Solaris virtutis symboleitatem, quam naturae ductu bestia agnosceret, & amplecteretur. SERVATI À MORTE CONSIDERATA RESPECTV instrumenti, per quod infertur. Vt est Fvlmen. Elide fulme̅ in domum Dorothei rhetoris delapsum multa miracula edidit. Vinum ex dolio exhausit, vase illaeso. Hominem somno stratum transuolans, neque illum offendit, neque vestem attigit: sed eius cinctum, in quo succinxerat nummos aereos, liquefecit, & fudit totum. Pythagoricus quidam aduena cùm accessisset, multùm interrogauit eu̅. Sed ille rem abominatus, iussit, vt secum eam perpenderet, ac deos obsecraret. Plutarch. lib. 4. Quaest. conuiual. 2. Militis, qui Romae aedem sacram custodiebat, fulmen, propè delapsum, ambussit calceamentorum corrigias: neq; aliud quicquam incommodi attulit. ac pyxidicularu̅ argentearum, quae ligneis inclusae capsulis erant, argentum quidem colliquatum & conflatum fuit, lignum intactum & integrum inuentum. Plutarchus lib. 4. Quaest. conuiual. 2. Marcia princeps Romana, fulmine icta grauida, partu exanimato, ipsa citra vllum aliud incommodum vixit. Plinius libro 2. cap. 51. Scopelianvs, Pontificis Asiae filius, sophista, dum in cunabulis esset, à fulmine occiso fratre, qui vnà cum illo natus erat, ipse euasit incolumis, atque per maximos labores ad extremam etiam peruenit senectutem. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. In horrenda illa Macliniae vrbis conflagratione, quae anno 1546. ex fulmine accidit, caupo quidam nomine Croes erat, apud quem conuiuae chartis ludebant. Quibus deficiente zetho, cùm caupo in cellam vinariam ad hauriendum descen deret, tantus tempestatis extitit impetus, vt auulsa domus, procul abiecta sit: reperti???ue sunt lusores illi, chartas adhuc manibus habentes: nemine illius domus saluo, praeter cauponem, qui concameratae cellae beneficio seruatus est. Gilb. Cognatus lib. 8. Narrat. Ignis. Ab Incendio erepti. Lothvs ob hospitalitatem piam erga angelos, quos ille peregrinos putabat, à Sodomeo incendio cum duabus filiabus seruatus, in vicinum oppidum migrare iussus. Segor inde dictum, cùm priùs Bala vocaretur. Genes. 19. Tradunt Hebraei, quòd Abraham in ignem missus sit, quia ignem adorare noluerit, quem Chaldaei colunt, & Dei auxilio liberatus de idololatriae igne, profugerit in Mescopotamiam. Vnde scribitur egressum esse Tharam cu̅ sobole sua de regione Chaldaeorum, pro eo quod in Hebraeo habetur, de incendio Chaldaeorum. Itaque mortuum dici Aram ante conspectum Tharae patris sui in terra natiuitatis suae in igne Chaldaeorum, quòd videlicet igne̅ nolens adorare, igne consumtus sit. Iosephus scribit Tharu̅, cùm odio haberet Chaldaeam, propter luctum Aran filij, migrasse cum tota domo Charras, sepulcrum???ue Aran ostendi in Vr Chaldaeorum. Viues in lib. 16. de Ciuit. De, cap. 15. Nabucodonosor anno regni decim onono, aureum colossum erexit, cubitorum sexaginta, latitudine sex, in campo Babyloniae Dura, & omnes praefectos suos conuocauit ad eius dedicationem, vt audito tubae & aliorum musicorum instrumentorum sonitu prociderent, eum???ue adorarent. Paruerunt omnes, exceptis tribus Iudaeis, eunuchis, quos rex Iudaeis exulibus praefecerat in Babylonia, Misaco, Sidraco, & Abdenago, qui soli Deo adorationis cultum deberi constanter asserebant. Vincti igitur conijciuntur in fornacem ardentem, quam septuplo magis iratus rex incendi curauerat. Verùm in media flamma, solis vinculis consumtis, ambulabant, Deum laudantes, & cum ipsis quartus conspiciebatur angelica specie. Ignis è fornace erumpens milites ipsos absumsit, & vicinos quosque Chaldaeos depopulatus est. Nabucodonosor miraculo territus, eos euocatos honorifi centissimè tractauit, néve Deo illorum quispiam malediceret, sub poena mortis & publicatione bonorum omnium edixit. Danielis tertio. Coprvs, siue Copres, Aegyptius monachus, cùm de fidei Christianae articulis cum Manichaeo monacho, viro pertinacissimo contenderet, vt re aliqua mira ea probaret, quae verbo dixerat: medios ignes ingressus, in eis horam dimidiam mansit, non incolumis modò, sed ne minima quidem laesa capillorum parte. Benedictvs iunior à Totila rege (cùm in cella eum comburere frustrà tentasset) fornaci ardenti propter Christum immissus, sequenti die incolumis exijt: anno Christi 538. in Campania Italiae. Sigebertus & Greg. Turon. Dialogorum lib. 3. cap. 18. Tres Pveri ligatis manibus & pedibus in ardentem caminum abiecti à Gothis, altera die, Totila requirente, in camino illaesis vestibus deambulantes reperti sunt. Gregorius Turon. ibidem. Lauduni Mvlier morte multanda, cùm in aede S. Mariae concubitum & caedem generi, palàm Deo & hominibus essee confessa, ac Mariae precibus meritis???; se commendasset, nullis flammis rogi, in quem ligatis manibus & pedibus coniecta erat, laeditur, lignis in cinerem redactis. Mox itaque ab actoribus reparatur incendium: verùm illa denuò illaesis etiam vestibus euadit: applaudente populo, ad templum Dei genitricis progressa, pro sui protectione Deo & Mariae egit gratias: paucis tame̅ deinde exactis diebus, moritur. Anno 1094. Sigebertus. Inter alios filios & Achillem Thetis Peleo genuit: quos cùm sub igne per noctem occultaret, vt quod mortale esset absumeretur, mortui sunt. Achilles verò ambrosia per diem inunctus, & sub igne per noctem occultatus, dicitur aliquantulum perdurasse: donec re à Peleo deprehensa, Thetis irata se in numerum Nereidum recepit. Eapropter Achilles primò vocatus fuit Pyrisous, tanquam ab igne seruatus, Chironi edu candus datus: at posteà Achilles, quòd exusto labro careret. vt ait Agamestor. Fueru̅t qui dixerint Thetidem no̅ sub flamma solitam esse occultare filios, sed in lebetem aquae bul [323] lientis iacere, vt experiretur an mortales geniti essent. Natalis Comes Mythol lib. 8. cap. 2. Cùm dimisso exercitu in Aegyptu̅ reuertisset Sesostris rex, ac circa Pelusium vacuus bello laxaret curis animum, frater ei apud se cum vxore ac filijs coenanti insidias parauir. Nam illis post cibum à vino quiescentibus, lignis aridis ad id anteà occultè praeparatis, ignem in cubiculum noctu iniecit. Increbrescente flamma, qui ad curam regis positi erant, sublato more ebriorum clamore, regem excitarunt: qui ambas extendens manus, salutem???ue filijs & vxori deos orans, illaesus praeter opinionem, cùm saluus flammam euasisset, tum caeteris dijs, tum maximè Vulcano vt liberatori vota persoluit. Diodorus lib. 1. cap. 4. Olympiade Lxxxi. Aetnam igne fluxisse aiunt, quo tempore Philonomvs & Callias Catanei (alijs Anphinomus & Anapias) patres suos apprehensos per mediam flammam extulerunt, spretis opibus reliquis. Quamobrem auxilium diuinitùs ipsi collatum est. Ignis etenim currentibus ipsis ea parte diuulsus est, qua ingrediebantur. Aelianus apud Stobaeum oratione 79. Moris erat Constantinopoli eulogias seu panem benedictum pueris scholam frequentantibus distribuere. Cum ijs fortè for tuna Iudaei cuiusdam vitriarij filius vnà accessit, & de reliquijs benedicti panis comedit. Domum reuersus, à parentibus vbi fuisset, & quid comedisset, interrogatur. Is rem totam indicat. Pater ira commotus, eam ob rem Pvervm in ardentem furnum, vbi vitrum formari solebat, inclusit. Mater verò cùm diu quaesitum puerum inuenire non potuisset, triduò pòst stans ad mariti officinam, lacrymabili voce filium vocat. Moxpuer agnita matris voce, è furno respondet. Mater apertis foribus, videt puerum illaeso corpore in medio ardentium stare carbonum. Qui interrogatus, cuius opera seruatus fuisset? respondit: Mulierem quandam purpura vestitam crebrò ad se venisse, & porrecto cibo & aqua carbonibus vicinis extinctis, se conseruasse. Hac re Iustinianus Imp. cognita, filium matrem???ue baptizari, patrem verò vt homicidam necari iussit. Euagrius lib. 4. cap. 36. Cedrenus sub Iustino Curopalate. Quidam Parisijs cum Carolo VI. Gallorum rege personati syluestrium virorum, totum villosi corpus, formas sumserant. Rege fratre Aurelianensi duce accensum funale, vt eos diligentiùs intueretur, propiùs admouente, flamma vnius velum, quod tenui lino pice illitum erat, corripuit, & ignis ob picem ita saeuit, vt ab eo in alios transiens flamma duos ex personatis combusserit: Rex autem ex eo periculo vix eripi potuerit. Fulgosus lib. 9. cap. 12. & Aemilius lib. 9. Aqva. Pvta In Inundatione, Diluuio seruati. Noachi historia vt antiquissima, sic notissima, vt de ea nec ta cendum, nec loquendum videatur intelligentibus. Cùm vitae integritate, & sanctitate, Devcalion & Pyrrha vxor caeteris hominibus praestarent, in quadam arca, vti moniti fuerant à Prometheo, rebus necessarijs eò comportatis, seruati fuerunt, quam Lucianus in Timone [Greek words] appellauit, at Andron Teius [Greek words] vnde Parnassus, quòd eò scapha illa appulerit, Larnassus dictus, deinde mutata prima litera Parnassus. Cùm terra multos dies sub aquis latuisset, vt experiretur an aquae decreuissent, & an longè abesset à terra Deucalion, columbam emisit, vt testatur Plutarchus in libello de Industria animalium. Cùm citissimè eò reuolasset, quia non habebat vbi consisteret, intelligebat aquas nondum satis decreuisse. Verùm cùm non ampliùs redijsset, intellexit siccum iam alicubi esse terrae solum: & id non longè abesse. Deucalion igitur eò cum scapha traiecit, & Themidis oraculum adiuit, sciscitaturus quo pacto posset humanum genus reparari. Responsum tulerunt, vt velatis capitibus ossa matris post se iacerent. Res partim difficilis, cùm omnia limo obducta essent, partim etiam impia visa, si mortuorum ossa, quae vbi essent, nescirent, effodere & mouere iuberentur. Tandem venit in mentem Deucalioni, communem omnium matrem & altricem esse terram, cuius ossa saxa dici ob duritiem possent. Rem expressit Ouidius libro 1. Metamorph. Arrianus tamen lib. 2. rerum Bithynicarum Deucalionem in arcem, locum???ue eminentiorem Argi confugisse inquit, & post illam nundationem Ioui Aphesio, liberatori scilicet, aram erexisse, qui locus posteà Nemea à pabulo pecudum, quae frequentes ibi pascebantur, fuerit nominatus. Natalis Comes Mythol. lib. 8. cap. 17. Regnantibus Antarico Longobardorum rege, item Mauritio Augusto, in Pelagij pontificatu, cùm Athesis, qui Veronam vrbem mediam secat, adeò excreuisset, vt superato alueo, eius aquae iam vsque ad fenestras fani, vbi Zeno colitur, ascendissent: in ipsum tamen fanum, neque à valuis, neque à fenestris, etsi apertae erant, eius humoris pars vlla ingressa est. Sed magis etiam illud mirum videtur, quòd Homines, qui forte in fano inuenti sunt, vbi aquae saeuiebant, à porta ex eis biberunt, & in vasa exceperunt. Fulgosus lib. 1. cap. 6. In Naufragio seruati. Nauis Alexandrina, quae 276. capita Hominvm vehebat cum Paulo Apostolo, qui vinctus Romam ducebatur à Iulio centurione, in mari Adriatico ad Melitam insulam, iactura priùs & mercium & armamentorum, tandem & frumenti, facta, vndarum vi dissoluta est. Nullus tamen perijt, sed omnes enatarunt. Actor. 26. Cùm Vlyssis socij in Sicilia fame vrgente Solis boues mactassent, ipso dormiente, id scelus omnes naufragium passi morte luerunt. At Vlysses expers eius sceleris, arrepto malo nauis, nouem dies in mari fuit vndis & ventis agitatus: tandem ad Ogygiam insulam delatus, & à Calypsone nympha in hospitium acceptus, septem annos cum illa versatus est, atque ex eius congressu filios etiam suscepit. Inde domum repetens, cùm non procul abesset à Phaeacia, Neptunus illi propter casum Polyphemi filij grauissimam tempestatem immisit. Facta rate miserta eius Leucothoë tabulam subiecit. Cui innixus in portum Phaeacum adnatauit, nudus???ue inter frondes arborum ibi se occultauit, & cùm vestes à Nausicaa filia Alcinoi accepisset, Palladis opera ad Areten Alcinoi coniugem perductus est, à qua nauibus & socijs acceptis, in Ithacam cum muneribus dormiens expositus, & à Pallade excitatus, sumto mendici habitu domu̅ suam à lasciuis ac sceleratis procis purgauit. Natalis Comes Mythol. lib. 9. cap. 1. Navfragvs filius patris iam submersi cadaueri innitens euasit. De quo sic in 1. Graec. Epigr. Philippus: [Greek words] Alfonsvs Aragonius subacta Ischia insula, ad vicinum templum, Deo gratias pro victoria acturus, profectus, cùm nauicula, qua vehebatur, subuersa esset, Caietani nautae opera seruatus, alimenta ei liber alissimè dedit, & quinque illius filias honestissimè elocauit. Lud. Dominicus libro 1. Variar. histor. ex Panormitano. Fridericvs & Ioannes Saxoniae duces ex Argelia in Albi Vitebergam hyeme nauigabant, magno cum periculo quassata vndique glaciei molibus naui. Cùm Vitebergam esset ventum, & iam Principes ex naui egressi essent, priusquam reliqua multitudo in ripam ascendit, disso luuntur tabulae. Principes fatentur se diuinitùs seruatos esse. Fridericus etiam addidit: Vtinam haec nauis non significet naufragium domus Saxonicae. Nec multùm à scopo aberrauit, capto Ioan. Friderico Electore filio, bello Germanico. Laur. Lindemannus in oratione de duce Ioanne. Alfonsvs Albuquercius Indiae praetor regno Malacense occupato, cùm Zamatrae oram praeterueheretur, anno 1512. coorta subitò tempestate, & cùm nullis anchoris nauis praetoria firmari posset, ad rupem allisa, puppi in saxo subsidente, è fluctibus eminebat. Nox erat densa, caligo, turbines atque procellae, tonitrua & fulgura terrorem cunctis iniecera̅t, & spem salutis inciderant. Albuquercius animaduerte̅s infantem aquis in nauem influentibus penè mergi, illum sublatum humeris tantisper sustinuit, dum alia ex naui auxilium adueniret, sic effatus: Huius innocentia fretus, confido me Christi benignitate è fluctibus emersurum. Itaque cùm ex alia naui, scapha demissa, & in nauem praetoriam remis vehementer impulsa fuisset, Albuquercius & reliqui in nauem Alpoëmi aduecti, vix tandem Cochimum peruenêre. Omnes opes amissae sunt, & inter eas duo leones è ferro singulari opere facti, & ar milla, quae sanguinem sistebat, cum multis donis Emmanueli Regi destinata. Osorius lib. 8. rer. Emm. In Tempestate seruati. Argonautis Colchos petentibus, tempestate coorta, caeteris salutem desperantibus, solum Orphea tradunt religionis peritum, vota pro salute Samothracibus fecisse: exemplo???ue tempestate sedata, cùm duo astra super Pollvcis & Castoris capita cecidissent, omnes eo miraculo stupentes credidisse deorum prouidentia se à periculis exemtos. Quo facto contigit, vt quos postmodu̅ maris agitaret tempestas, Samothracibus vota pro salute facerent: astra???ue apparentia ad Castorem Pollucem???ue referrent. Diod. lib. 4. cap. 4. Xerxes rex è Graecia fugiens, Phoenissa exceptus naui cursum in Asiam tetendit, ac tum foeda tempestate coorta in discrimen vitae perductus est. Cui percontanti, an nulla spes salutis superesset, rector nauis hanc vnam esse respondit, si vectorum multitudine leuaretur nauis. Tum rex suos hortatus est, vt si quam sui curam haberent, suo in mare desultu nauem exonerare̅t. Quae cùm dixisset, plurimi nobiles rege adorato confestim è naui in fluctus desiliêre. Idem quum alij non [324] non pauci fecissent, leuata naui rex incolumis Asiam tenuit. Tum ibi gubernatorem nauis, quia regis animam seruasset, aurea corona donauit: donatum???ue, ob eorum iacturam, qui in subiectum mare sese è naui deiecerant, capite multauit. Sabellicus lib. 2. Ennead. 3. Tradit Zonaras, Iustinianum II. Imp. cum ad Trebellium Bulgarorum regem naui fugeret, oborta tempestate penè fuisse submersum. Quum à quodam comite itineris admoneretur, vt Deo promitteret omnes iniurias inimicis sese condonaturum, is id se facturum recepisset, à fluctibus liberatus, & Bulgarorum opera imperio restitutus, voto tamen minimè stetit, sed in hostes suos crudelissimè saeuijt. Cuspinianus. At verò alij nemini se inimicorum parciturum iuramento interposito minatum scribunt. Gregorius Turonensis narrat Dialogoru̅ lib. 3. cap. 36. Maximianvm quendam, posteà Syracusanum episcopu̅ effectum, cum alijs in Adriatico mari in grauem tempestatem incidisse. Desperata salute, quilibet alteri dedit pacem, atque corpus & sanguinem acceperunt, Deo???ue sese commendarunt. Nauis duodecimo demùm die in portum delata, simul ac homines ex naui sunt egressi, in conspectu omnium submersa est. Ioannes diaconus Romanus in vita Gregorij, Maximiano Roma domum reuertenti à Gregorio, qui tum sub Pelagio Papa scriba palatij erat, id contigisse scribit. À Naufragio praeseruati. Episcopum Carthaginensem Qvodvvltdevs, Hunericus rex Vandalorum cum maxima turba clericorum nauibus fractis imponi iussit, nudos & expoliatos. Sed hi Dei miseratione, prospera nauigatione Neapolim Campaniae ciuitate̅ perducti sunt. Victor de Persecutione Vandalica lib. 1. Simonides nauigaturus, per quietem monitus est, vt corpus inhumatum, quod in litore erat, sepulturae mandaret. Illic mo ram trahens, cùm reliqui naufragium fecissent, solus periculum imminens aufugit. Val. Max. lib. 1. cap. 7. de Somnijs. Cic. lib. 1. de Diuinatione. Cùm Appivs proscriptum se à Triumuiris nosset, opes, quas habebat, seruis suis diuisit: & cum eis nauem conscendit, vt in Siciliam traijceret. Orta ingenti tempestate, serui eum in lembum demiserunt, monentes, illic à tempestate tutiorem fore: & ipsi cum naue atque opibus abierunt. Serui paulò pòst cum naui demersi sunt. Appius in Siciliam ventorum vi incolumis perlatus est. Fulgosus lib. 6. cap. 11. Pivs II. Pp. transfretatione Britannica sereno die cùm ad nauigandum inuitatus seriùs ad nauem iam soluentem venisset, quàm posset admitti, exorta mox tempestate, nauis & qui in ea erant haud procul à litore, ipsius in oculis demersi sunt. Idem iam factus Pontifex, apud paludes Pontinas, cùm noctu per flumen Ligulam nauigaret, tribus horis limo inhaesit, naui, quae eum sequebatur, cum vndecim viris absorpta. Ad Cumas quoque nocte cùm appulisset, nauis oppressa est, sed citra discrimen, quòd haud procul à litore, nec profundo admodum mari subsedisset. Campanus. Andreas Auria Caroli V. Caesaris classis contra Barbarussam quae Tunetanum regnum occupauerat, & iam Siciliae litori imminebat) praefectus, quum in Africam traijceret, & in Vticae portum, quem Farinam nautae vocant, leni Cororemigum laborem subleuante, vniuersam classem inferret, magno casu vna omnium praetoria quadriremis, qua Caesar ipse vehebatur, dum intraret, sabuloso in vado haesit. Quo animaduerso periculo Auria expedito consilio dimidiam partem vectorum & remigum in aduersam spondam declinare iussit, tanta agilitate, vt ad imperium canentis fistulae, quadriremis vti pondere subleuata impulsa???ue demùm dextro remigio cum arenae tumulum euaderet, & incolumis cum plausu vniuersae classi red deretur, nequaquam leuiter commoto Caesare, qui simile vitae discrimen Philippum patrem subijsse memorabat: quum ille in Oceano transuersa abreptus tempestate, in arenae cumulos periturus incidisset, nisi ingentis fluctus beneficio elata nauis, atque vltra extantem sabuli cumulum transportata, magno miraculo in Brita̅nia litus euasisset. Iouius lib. 34. Historiarum. À Submersione praeseruati. Diuina prouidentia Moses, vt omne̅ Israëlis progeniem seruaret, infans seruatus est: quem pare̅tes crudelissimo Pharaonis edicto subacti, alueo inclusum, in profluentem abiecêre. Reddidit eum terris tumidus amnis, tanquam fatorum conscius: redditum regiae aulae intulit fatalis necessitas, vt vnde illi nuper mortis tenebrae intendebantur, regalia sint alimenta exhibita: & quae nuper domus exitio illi penè fuerat, eadem ad imperium extolleret. Sabel. lib. 1. cap. 2. Cycnum aiunt Neptuni filium regnasse Colonis. oppidum hoc in Troade fuit ad Leucophryn insulam. Filiam is habuit Hemithean, & Tennen (Diodoro Tenem) filium ex Proclea Clytij filia, Caletoris illius germana sorore, que̅ ab Aiace in praelio interfectum memorat Homerus, cu̅ faces in Protesilai nauem immitteret. Proclea mortua, alteram Cycnus vxorem duxit Philonomen, Craugasij filiam. Ea cùm in priuigni incidisset amorem, repulsam aegrè fere̅s, Tennen ficta calumnia apud virum criminata est suum, quòd ille inuitam & repugna̅tem constuprare conatus esset. Cycnus iuuenem cum sorore in arcam inclusum, in mare abijcit. Incolumes illi in insulam exponuntur: cui cùm antè Leucophrys nome̅ fuisset, de Tenni posteà nomine Tenedos fuit appellata. Pausanias lib. 10. & Diod. lib. 5. cap. 17. Vlyssem in clypeo delphinis praetulisse insigne, auctor Stesichorus est. Zacynthij, vt Cirtheus prodit, rationem protulêre huiusmodi, quòd illapsum in mare Telemachvm subiens delphin incolumen praestiterit. Quod beneficium pater velut remunerans, id in clypeo habuerit insigne, & signatorio quoque insculpserit anulo. Caelius lib. 8. cap. 5. A. L. Sunt qui putent, Decren Veneris filiam in mare prolapsam, à piscibus in coelum mox tralatis fuisse seruatam: quo nomine, Syros in mensam pisces non admittere, vt scribit Theon. Caelius lib. 23. cap. 5. A. L. Staphylus Dionysij F. Rhae o filiam suscepit, quam Apollo compressit. Id vbi resciuit pater, coniectam in arcam demisit in mare. Illa verò diuinitùs ad Euboeae antru̅ appulsa, puerum peperit, ac Anium dixit, [Greek words], quia ob eum multam sensisset tristitiam. Caelius lib. 7. cap. 15. A. L. Phronime à nouerca falsò praeter alias iniurias, coram patre Etearcho Oaxensium in Creta rege, impudicitiae etiam accusata est. Persuasus Etearchus, negotiatori cuidam Theraeo mandat (quem priùs iureiurando adstrinxerat, quicquid ab eo petiturus esset, facturum esse) vt abductam filiam in mari demergeret. Themison ancipiti animo inter nefas operis, & hospitij perfidiam, accepta puella mare ingressus, cùm in alto fuit, vt iureiurando Etearchi satis faceret, reuinctam funibus puella̅ demisit in pelagus: ea deniq; retracta, Theram peruenit. Ibi Polimnestus, vir inter Theraeos spectatus, in concubinatum Phronimam accepit, ex qua interiecto tempore filium sustulit, cui Batto nomen impositum est. C. Ivl. Caesar Alexandriae circa oppugnationem pontis eruptione hostium subita compulsus in scapham, pluribus eôdem praecipitantibus, cùm desilijsset in mare, nando per ducentos passus euasit ad proximam nauem, elata laeua, ne libelli, quos tenebat, madefierent: paludamentum mordicùs trahens, ne spolio potiretur hostis. Suetonius. Myrtilvs miles bello nauali in mare cadens, scuto incubuit, & euasit natando. De quo sic Iulius Leonides in 1. Epigram. Graecorum: [Greek words] Remigem quendam in litore Tyriorum sentinam haurientem, cùm è naui fluctus abiecisset, altero latere repercussum, contrarius fluctus in nauem retulit. Itaque miseri simul ac felicis complorationi, permixta fuit gratulatio. Valer. Maximus lib. 1. cap. 8. Zenobia vxor Rhadamisti Pharasmenis Iberorum regis F. qui patruo Mithridate necato Armeniam occupauit, cu̅ propter populorum rebellionem vnà cum viro fugeret, & in via pariendi dolore capta esset, ita vt vltrà progredi non posset: virum rogauit vt se occiderer, neque in hostium manus venire pateretur. Vir post multas lacrymas vxorem amplexus, ne dedecus pateretur apud hostes, ferro iugulum eius petijt: & mortuam esse arbitratus, in Araxem fluuiu̅, qui propè erat, proiecit, ne corpore hostes potirentur. Sed posteà à quibusdam inuenta pastoribus, cùm adhuc viuere conspiceretur, ad Teridatem Vologesi Parthorum regis fratrem, mariti hostem perducta fuit. Aen. Syl. cap. 39. Asiae. Sobieslavs Boëmorum princeps in gratiam Lotharij Caesaris ad oppugnandam Bambergam se conferens, transiens???; flumen quod dam in Bauaria, parum abfuit, quin ab aquis vehementioribus absorberetur, equo super quem sedebat submerso. Dubrauius lib. 11. Alexander Oliuus prope Saxoferratum rustico patre natus, puer hinc inde stipis causa vagans, in puteum incidit, & exanimatus à vicina quadam extractus est. Mater votum fecit, monachum se filium facturam, si ad se redijsset. Voti rea, Augustinianis illum commisit, apud quos tantùm promouit, vt tandem Cardinalis sit factus. Garimbertus libro 4. de Vitis Pontificum. In lacu vastissimo Vether in Gothia, glacie congelato, Rvsticvs quidam plaustrum foeni in aliud litus transuecturus, audiuit crepitum fieri, atque glaciem in rimas exiguas paulatim rumpi. Quocirca intelligens naturam eius, ac fuga opus esse, vt quàm celetrimè suae consuleret saluti, relicto plaustro foeni, equis citatis velocissimè festinauit ad proximum litus. Quod cùm quatuor armati Eqvites eum sequentes vidissent, eum quasi latronem insequuntur, atque in litore apprehendunt: & causa intellecta, quòd ob crepitum glaciei mox resoluen dae aufugisset, valdè laetati sunt, se praeter spem liberatos fuisse. [325] Rusticus ijsdem in litore demonstrauit, plaustrum suum non in glacie, sed aqua natare. Olaus lib. 20. c. 18. Septent. reg. Nix. Pivs II. Pontifex, alpes Vindelicas hyberno aequinoctio ingressus, paulùm abfuit, quin liquentium niuium lapsu obrueretur, semel ingenti globo deiectus. Campanus. Pompeivs colvmna Franciscum Galliae regem, redeuntem domum ex Italia, vt patruum Prosperum Culumnam captum liberaret, subsequutus est media hyeme per Poeninas alpes, vbi deuoluta ingens è summis alpium iugis niuium moles, permultos omnis generis mortales, & in his integram Sedunorum legationem paucis ante illum passibus oppresserat. Iouius in Pompeio Columna. Saxa, Lapides. Pavlvs apostolus, cùm vnà cum Barnaba Lystris euangeliu̅ praedicasset, à Iudaeis lapidatus, extra ciuitatem tractus, & semimortuus ibi relictus est. Act. 4. Gladivs, Secvris. Vide Tit. Seruati à morte intentata ab Insidiatoribus, f. 318. Zenobiae exemplum paulò antè (À submersione praeseruati) retulimus. Eo tempore, quo Lodouicus rex Francorum in Africam nauigauit, Edoardvs Henrici III. regis Angliae filius, ex Anglia cum ingenti classe in Asiam traiecit, à Theobaldo Leodiense archidiacono (qui postea Gregorius X. Pontifex creatus est) excitatis Christianis, recuperandae terrae sanctae causa. Verùm dum Ptolemaide tamdiu immoratur, quo ad Lodouicus rex, vt pollicit9 erat, eò ex Africa victor traijceret: ab Arsacida Saraceno familiari, dum solus in cubiculo esset, tribus vulneribus petitus, aegrè mortis periculum euasit, adiuua̅te altero familiari, qui manum sicarij tamdiu retinuit, donec à domesticis discerptus & extractus è cubiculo sceleratus Arsacida est. Platina in Gregorio X. Galeacivs II. Vicecomes arcem Mediolanensem extruens, & viuarium quoque addens, fundos iustis possessoribus iniquo precio ademit. À Bartolo Xysto, paterni agri iniuriam frustra deprecante, equitans cultello in ventre petitus, cùm cuspis in ipsam balthei fibulam incidisset, seruatus est. Iouius in eius vita. Bacvlvs, Fvstis. Festo die Pentecostes Leo V. Imp. cùm sacris interesset, cancellis adhaerens, quidam ex ambone (vt fit in multitudine ob pressuram) in caput Imperatoris baculum impegit: cui nisi ca̅delabrum obstitisset, actum erat de vita regis: sanguine̅ enim eructauit, & mente alienatus semimortuus iacuit. Auctor facti, amputatis manib. ac pedibus, in ignem est proiectus. Monachus autem Marcus miraculum adaugens: Ab hoc, inquit, ô Rex, anno, non ampliùs decem regnabis. quod & euenit. Cuspinianus & Cedrenus. Sagitta, Iacvlvm. Boleslao III. Boëmorum duci, Mescho Polonorum princeps Cracouiam per fraudem eripuit. Per inducias ambo duces apud Cracouiam conuenerunt. Boleslaus in conuiuio captus, luminibus priuatur, comites eiusdem crudeliter necati, exceptis Vrisbuicensibus (Dubrauius Versouicenses vocat) insidiarum conscijs, sceleris???; participibus. Iidem quoq; Iamvrem Boleslai fratrem dolo necare conabantur. Cochares enim, adolescentem sub specie venationis in syluam tractum ad stipitem arboris alligatum, sagittis confici iusserat. Fama est, D. Ioannem Baptistam ab eo precibus exoratum, hirsuto tegmine sagittas excepisse, vxorem???; eiusdem per visum commonuisse, periclitanti viro opem ferret. Interea famulus principis Ouera elapsus, proditionem populo exposuit. Qui proditorib. occisis, ducem saluum reduxit. In eo loco, monasterium ordinis S. Benedicti, quod Veliscam appellant, constructum, & ara maior ibi sita, vbi arbori religatus Ianures fuerat. Aen. Syluius in hist. Boëm. Tormenta, Bombardae. Mathia Coruino Vng. rege Eberstorfum oppidum Austriae oppugnante, emissa ex vrbe glans ferrea tugurium, in quo rex discumbebat, tanta vi tra̅suerberauit, vt parùm abfuerit, quin regem exanimarit. Bonfinius lib. 6. Dec. 4. Bellici tormenti vsum habent Gothi, quod Blidan vocant. Eo fundae instar grauissima pondera emittuntur. Tradunt olim in obsidione vrbis Calmarnensis Anvm Gotham in tormenti fundum quietis capta̅dae gratia se collocasse, & incautè soluto obice per aëra in hostilem vrbe̅ emissam, diuino nutu in foeni struem incolume̅ decidisse, & in multos annos superuixisse. Olaus lib. 11. c. 34. Septentr, regionum. Ferdinandvm Daualum Piscarium S. Angeli oppidum oppugnantem Deus propè temerè ab aperto loco subeuntem hauddubiè protexit. Nam plumbea glans infra costas, ad acta, miraculo quodam interiore in tunica segnis haesit, & altera pila crassior ita caligam detersit, vt in crure liuorem tantùm cum graui nota relinqueret. Sed nihil eo periculo territus, instaurata pugna, deiectis???; defensoribus, oppidum cepit. Iouius lib. 5. in Piscario. Nouam arcem Neapolitanam, Petri Nauarri ingenio cuniculis tormentario disiectis puluere, Hispani intrarunt, & Gallos inopinato malo perterritos, per triumphalem portam in interiorem arcis aream refugientes, ita vrgebant, vt occupatum pontem pondere degrauantes à Gallis custodibus attollipro hiberent. In ea perturbatione Galli, aeneae caelatae???ue portae valuas inductis pessulis turbae irrumpentium celeriter opposuerunt, adegere???; item colubrinam ad fores, vt ea introrsus displosa, consistentium & in ponte & in area Hispanorum strages ederetur. Sed admirabili casu pila ferrea m ipsa valuarum crassitie haesit, non planè penetrato metallo, quae hodie pro insigni miraculo peregrinis arcem inuisen tibus ostenditur. Iouius in Consaluo. Ivlivs II. Pont. cum Venetis contra Alfonsum Atestinum, Ferrariae ducem, icto foedere occupatis aliquot iam oppidis, etiam Mirandulae muro tormenta admouit, magno quidem salutis suae periculo, quum ferreus globus maiore tormento turre emissus, in eius tabernaculum terrefactis familiarib. incidisset. Iulius in vindictam exardens, prolato omni tormentorum apparatu, murum corona & defensoribus nudauit, & Alexandro Triuultio, qui praesidio praerat, deditionis necessitatem expressit, sic vt euocato ad colloquiu̅ M. Antonio Columna, in certam spem clementiae oppidum saluis ciuibus dediderit. Iouius in Alfonso Atestino. LAQVEVS. Auarus quidam thesaurum sub tecto occultauerat. Superuenit Prodigvs, qui desperatis rebus, dum laqueum trabi aptat, thesaurum reperit, relicto???ue reste letus abit. Auarus rediens, thesauro non inuento, laqueum à prodigo relictu̅ collo aptat. Sic de vtroque Plato in Epigram. [Greek words]. etiam Laërtio teste: [Greek words] Quod sic conuertit Ausonius: Qui laqueum collo nectebat, repperit aurum, Thesauri???; loco deposuit laqueum. At qui condiderat, postquam non repperit aurum, Aptauit collo quem reperit laqueum. Rvina, Sive Terraemotus. Sub Traiano horribiles terraemotus quatuor in Asia vrbes (vt Eutropius ait libr. 10.) & tres Galatiae subuerterunt. Quo tempore & Antiochia, vbi tum fortè Imperator erat, & omnes propè Romani imperij nationes conuenerant, sic concussa est, vt ipsi quoque vicini montes conuulsi, inter quos Casius mons in Syria maxim9 fuit, subsederint, fluuij defecerint, & terra horribilem quendam mugitum & mare fremitum ediderit, tantus???ue fuerit & tectorum ruentium fragor, & hominum obrutorum clamor, & cum mixto puluere caligo, vt nemo alterum vel videre vel alloqui vel audire posset. Dion ipsum Imperatorem per miraculum seruatum esse, cùm ab aliquo humana statura maiori inter tectorum ruinas per fenestram subtractus esset, narrat. Quieuit dehinc aliquot dies ob formidine̅ sub dio, & tabernaculis publicis in Hippodromo. Henrico III. imperante, terraemotu quaedam vrbes adeò concussae sunt, vt Syracusis maior basilica corruens, dum Vesperae celebrarentur, omnes, qui tum in templo aderant, contriuerit, duobus tantùm diuinitùs seruatis, Diacono scilicet & Svbdiacono. Platina. Aedificiorum. Simonides, cùm apud Scopam in Cranone Thessaliae oppido coenaret, & omnes discumbentes iam in medio conuiuio constitissent, nunciatum est, duos iuuenes (Castorem & Pollucem fuisse ferunt) venisse, qui Simonidem allocuturi euocarent. Ille egressus dum quaerit iuuenes illos, interea coenaculum, vbi epulabatur Scopas, corruit, & omnes, qui in eo coenabant, obruti sunt. Valerius Maximus lib. primo, cap. de Miraculis. Pindarvs Lyricus, cùm in honorem Castoris & Pollucis carmina scripsisset, simili ratione è co̅uiuij loco, cui ruina imminebat, ne cum caeteris interiret, vocatus est. Solinus, & Cicero lib. 2. de Oratore. Theramenes Atheniensis, cùm in quadam domo versatus, inde prodijsset, illa subito lapsu corruit. Atque cùm reliqui Athenienses alij aliunde ad eum confluerent, & inopinatae saluti congratularentur, ille praeter omnium opinionem re [326] spondit: O Iupiter, cuinam me tempori reseruas? Nec multò pòst à triginta tyrannis de medio sublatus est, coactus cicutam bibere. Aelian. de Var. hist. lib. 9. Herodes Iudaeorum rex, cùm Hierichunte conuiuium optimatibus exhibuisset, peracta???ue coena dimissis conuiuis recepisset se in cubiculum, triclinium illud, in quo coenatum fuerat, iam vacuum, sine cuiusquam noxa concidit: quo factum est, vt omnes Herodem Deo charum crederent, vt qui miraculosè seruatus videretur è tanto periculo. Iosephus libr. 14. cap. 27. Antiq. Tiberio Imp. iuxta Tarracinam in Praetorio, cui Speluncae nomen erat, incoenante, complura & ingentia saxa fortuitò supernè delapsa sunt: multis???; conuiuarum & ministrorum elisis, praeter spem euasit. Suetonius in Tiberio. Homicidae ruinosum iuxta murum dormienti nocte astitisse aiunt Serapin in somnis, & aliò migrare iussisse. Excitatus mutauit locum: & murus subito casu corruit. Manè salutis sacrificia dijs ille faciebat, delectari putans deum homicidis. Sed iterum Serapis per noctem astans dixit: Mortem sine dolore futuram nunc effugisti: at crucem non esfugies. Stobaeus, & in Epigr. Graecis. De Regvlo, Martialis Epigrammatum lib. 1. haec scribit: Haec quae puluere dissipata multo Longas porticus explicat ruinas, En quanto iacet absoluta casu. Tectis nam modò Regulus sub illis Gestatus fuerat, recesserat???; Victa est pondere cùm suo repente: Et postquam domino nihil timebat, Securo ruit incruenta damno. Tantae, Regule, post metum querelae, Quis curam neget esse te deorum, Propter quem fuit innocens ruina? Arcadivs Imperator paulò ante obitum, cùm aedem quandam pulcerrimam Constantinopoli viseret (eam [Greek words] vocant, quòd in ea media, arbor nux, ex qua Acacius martyr suspensus fuerat, spectaretur) & in vicino oratorio preces peregisset: simulac discessit, funditùs diruta aedes illa concidit, nemine tamen laeso, quamuis maxima multitudo proprer Imperatorem eò confluxisset. Nicephorus libro decimotertio, capite trigesimo octauo. Sequebatur autem exclamatio, ob preces pij principis, ruinam imminentem suspensam, tantam???ue multitudinem fuisse seruatam. Paulus Diaconus libro 15. Lvdovicvs Pius Imp. anno 817. dum Aquisgrani tertio die ante paschalia è templo redit, porticus sublicia, per quam transibat, corruit, Imperatorem & viginti optimates ruina operuit. Imperatoris auris dextra vulnerata, femur dextrum iuxta genitalia trabe collisum: pars sinistra imi pectoris capulo gladij afflicta: sed cura medicorum intra vicesimum diem curatus est. Auentinus libr. 4. Annalium Boiorum, & Sigonius lib. 4. regni Italici. Anno 1184. Fridericvs I. Imp. Erphordiae supra latrinam periclitatus est in conuentu fratrum diui Petri, vix haerens ad cancellos fenestrae ferratos: quum confractis trabibus, multitudinem hominum non ferentibus, centum homines ex nobilibus perirent, in quibus Henricus de Svvarzenburg Comes, qui exitus sui praesagio quodam habebat semper in ore: Si, inquit, hoc fecero, mergar in latrina. Cranzius libro sexto Saxoniae, capite 44. & libro septimo Metropoleos, cap. 8. Apud Flammarosaemos Ribuariorum pago, dum Lvdovicvs Boiorum rex in diuersorio coenaculum ascendit, contignatio vetustate laxata collabitur: Rex???ue tigno latus afflictus, casu duas costas fregit. Aulicis continuò prouolantibus, locum???, detergentibus ac purgantibus, illicò prosilijt, se incolumem, dissimulato victo???; dolore, preclamans. Auentinus libro 4. Annalium Boiorum. Arborum. Isacivs Comnenus, Imp. Constantinopolitanus, contra Scythas Pazinacas bellum gerens, cùm sub quercu quadam cum primoribus consultaret, repentè exortus est incerto auctore magnus strepitus. Cùm ergo omnes attoniti fugissent, quercus radicitùs euulsa corruit. Ille Constantinopolim reuersus, D. Theclae (cui dies illa, in qua periculum quercus effugerat, sacra erat) extruxit templum magnifi centissimum, quod tamen postea pronepos illius Ioannes Alexij filius deiecit, templum nimis magnificum pro dignitate Theclae existimans, & multò splendidius Christo Saluatori illic aedificauit. Zonaras. Sobieslavs Boëmoru̅ princeps, cùm in Lusatia per syluam transiret, tantus repentè ventus incubuit, vt radicitùs euulsas arbores in terram prosterneret. Ex qua ruina septem itineris comites amisit, nec ipse robore cadente intactus: nam plagam à casu illius in laeua manu accepit. Dubrauius libro vndecimo. Casvs ex alto Praecipitivm. Iole Herculis vxor repudiata à marito, è muro sese deiecit. Verùm cùm vehemens ventus amictum, quasi sinum inflasset, illaesa descendit: vt scriptum reliquit Nicias Maleota, & Plutarchus cap. 26. Parellorum. Pver iam casui proximus, à matre ostensa mamma seruatus. Sic Antipater Thessalus in 1. Epigr. [Greek words]: [Greek words] Aristomenes Messenius Amyclis direptis rediens, Lacedaemoniorum manipulos dimidia parte plures cum ambobus regibus nactus, facto cum illis praelio, praesenti???ue se animo defendens, & vulnera alia accepit, & lapidis ictu corruit. Lacedaemonij, semianimem, & cum eo quinquaginta de eius praetoria cohorte, captiuos Spartam protraxêre. Quos cùm in Ceadam abijciendos censuissent (sic altè dehiscentem foueam vocant, in quam maximis criminibus capite damnatos praecipites mittunt) alij quidem omnes ad vnum periêre: Aristomenis verò scutum (eum namque virtutis opinione cum armis praecipitem dedêre, reliquis nudis deiectis) sua concauitate aërem concipiens, molliorem fecit casum. Alij aduolasse dicunt aquilam, quae cadentis corpus passis alis subiens, ita librauerit, vt omni ex parte illaesus ad eius barathri ima delatus fuerit. Exitus ei è tetro illo hiatu à vulpe mo̅stratus est. Pausanias in Messenicis. Clvsia Tuscorum regis filia, ne à Valerio Torquato violaretur, è turri sese deiecit. Ea rame̅ à vestibus tumefactis sospes in terram delata est. Ex Theophilo lib. 3. Rerum Italicarum Plut. cap. 28. Comparatorum. In oppugnatione Metulij, cùm milites Augusti Imp. remissiores essent, Octavivs arrepto clypeo per pontem cursu ferebatur. Sequuntur eum Agrippa & alij primores. Tum milites pudore ducti, certatim eò aduolant. Quorum pondere pons depressus, cum fragore & strage hominum ab imo corruit. Inter quos Octauius crus dextrum, & vtrunque brachium consauciatus, in pedes sublatus, ex eminentiore loco sese militib. ostendit, ne eius morte temerè credita praelium remitteretur. Sab. lib. 9. En. 6. Maximianvs Vagaiensis episcopus in Africa orthodoxus, à Donatistis de excelsa turre deiectus, Dei beneficio sanitati restitutus, ad loca transmarina sese contulit. Augustinus co̅tra Cresconium lib. 3. c. 43. D. Martinvs cùm aliquando de coenaculo grauiter lapsus esset, noctu visus est angelus eius vulnera abstergere, & vnguento illinere. Manè integrè conualuisse deprehensus. Seuerus Sulpitius in eius vita. Magnvs Sfortia cùm Braccium Montonensem Martini V. Pp. auspicijs in Vmbria persequeretur, & Capito oppidum defenderetur acerrimè à Braccianis, adeò vt Sfortiani quater redintegrata pugna, & irrito semper conatu, multis acceptis vulneribus segniùs murum subirent: id dedecus se praesente admitti, minimè fere̅s, comprehensam sua manu scalam moenibus admouit, & subijt. Hostes in eum inge̅tia trabium pondera; molares???, lapides prouoluebant. Decidit Sfortia è summo ferè muro deturbatus, adeò vt multis fomentis, vix post horae spacium ad vitam sit reuocatus. Eo tamen casu nequaquam inter missa pugna recruduit, inusitato???ue ardore Sfortianorum militum corona muri occupata, oppidum est directum, & Bracciani duces capti, ipso propè spectante Braccio, qui laturus opem cum magnis copijs aduentabat. Iouius in vita Magni Sfortiae. Pivm II. Pont. Max. puerum penè trimum decidisse praecipiti loco, & propè exanimatum constat. Campanus in eius vita. Carolvs V. Bononiae inaugurandus, per pontem factitium, vt ab omnibus conspici posset, sub vmbella cum ornatissimo procerum comitatu, ad templi vestibulum peruenit. Eo vix paucis passibus praeteruecto, tabulata pontis, praegrauante praetorianorum turba, fracta sunt. Ibi plerique militibus immixti, foedo casu procidentes, sese pilis atque securibus induerunt. Minima tamen pro tumultu clades incidit. Sed intrepidè respectans Caesar, leniter arrisit, ita vt fortunam suam certiùs agnoscere videretur, quae ceptis & votis omnibus benignissimè semper aspirasset. Sabellici supplementum libro duodecimo, ex Iouio. Inter eos Albertvs Pigius, Batauus, homo non indoctus, qui contra Lutherum scripsit, & Adriani pontificis fortunam secutus, Romae vixerat. Iouius in Elogijs. Pharmacvm. Pivs II. Pontifex Mediolani cùm in febrim incidisset, accepto pharmaco, penè consumtus, profluuio est. Cùm alterum [327] medicus supparasset, pyxide casu effracta, periculo exemtus est. Campanus. Inedia. Ex Tit. Seruati in vitae à belluis, exempla quaeda̅ huc tra̅sferri poterunt, f. 315. Item ex Tit. Pueri exposititij, f. 271. Illie simpliciter Vitae conseruatae habetur ratio: heic verò Instrumenti, per quod vita impugnabatur. Elias Thesbites propheta apud Carithum fluuium latens, è regione Iordanis, cùm regio tota triennio integro fame miserè affligeretur, propter Achabi regis idololatriam: coruos diuinitùs ei panem atque carnem, manè & vesperè afferentes, habuit. 3. Regum 17. Eidem in deserto angelus panem & aquam dormienti attulit: cuius cibi vi 40. diebus & noctib. vsq; in montem Horebum iter fecit. 3. Regum 19. Romae, C. Quintio, M. Acilio Coss. Mvlierem ingenua̅ praetor, capitali crimine damnatam, triumuiro in carcere necandam tradidit. Quam receptam is non protinus, strangulauit: sed aditum ad eam filiae, diligenter excussae, ne quid inferret, dedit. Intercedentibus autem diebus aliquot, cùm miraretur sustentationem mulieris, cui nihil cibi subministrauerat, animaduertit filiam exerto vbere famem matris, lactis sui subsidio, lenientem. Quod vbi ad Consules delatum fuit, remissionem poenae filiae pietas matri impetrauit. Valerius libro 5. capite 4. Sabellicus libro 3. capite 6. & Plinius lib. 6. cap. 36. Comates in Sicilia heri diuitis pecora pascens, consueuerat nonnunquam Musis aliquid de gregibus domini offerre. Id cùm resciuisset herus, duriter seruulum increpauit. Orat Comates, ne succenseat: fore enim, vt Musarum beneficio omnia cumulatè reddantur. At herus: Age, inquit, experiamur, an Musae te sint aliturae. Et seruum in arborem excauatam inclusit, atque ab eo discessit, relicto, vt fame moreretur. Exacto anno, cùm ad eum locum redijsset, seruum viuum atque incolumen inuenit, & multum fauorum circum eum in arbore, vnde victitauerat inclusus. Apes enim in eam arborem per rimas penetrantes, suauiter ipsum aluerant. Ex Theocrito Gilbertus Cognatus libro primo Narrationum. Cùm Germanis Romanas prouincias vexantibus Probus Imp. resisteret, bello diutiùs durante, ex penuria commeatus periclitatus est. Fertur autem, maximo imbri in castra eius delato, multum quoq; frumenti depluisse: quo Milites collecto, & famis periculum effugerint, & hostes profligarint. Zonaras Tomo 2. Annalium. Cosroës rex Persarum cum Baza seditioso duce congressus. eu̅ profligauit. Qui ex Bazae foederatis Turcicae nationis erant, eos ad Mauricium Imp. (cuius auxilio regnum recuperar at) misit: quorum multi cruces in frontibus gerebant, compunctis supercilijs in crucis modum, infuso???ue atramento. Cuius rei quaesita causa, responderunt, superiori tempore, cùm Tvrcorvm gens fame periclitaretur, à Christiano quodam monitos, nullum ex ijs, qui cruce frontes signassent, fame perijsse. Zonaras. SITIS. Samson mille viris asini maxilla interfectis, siti co̅fectus maxima, riuo diuinitùs è maxilla profluente reficitur. Iudices. Ioranvs Israëlitarum rex cum Iosaphato Iudaeorum rege contra Moabitas exercitum ducens per deserta Idumeae, septem diebus aqua destitutus miserè affligebatur. Elisaeus vates consultus, fidicinem sibi canere iussit. Eius cantu excitus, victoriam ei contra Moabitas denunciauit, & postero die copiosissimam ex Idumaeorum regione aquam affluxuram. Quod & factum est. Moabitae exoriente iam sole aquam illam lustrantes, sanguinis in modum rubentem conspicati, Israëlitas mutuis se caedibus interfecisse rati, ad castra eorum diripienda aggressi, ingentem stragem passi sunt. 4. Regum 3. Morbvs. Vide Tit. Morborum cura, quatenus ex ijs mors impendere videtur. f. 339. Venenvm. Sive iam illud sit Non haustum, Auersum. Thesevs Troezene Athenas profectus, quum publica omnia & priuata grauiter turbata offendisset, Medeam sub primum accessum domo atq; vrbe expulit: cuius fraude nondum agnitus penè perijt. Persuaserat illa Aegeo, quem muliebribus illecebris totum sibi deuinxerat, vt nouum hospitem, tanquam ab eo capitales insidiae imminerent, veneno tolleret. Erat???; iam exitiali mensae admotus Theseus: quum paterno cultro per speciem ministerij exerto, Aegeus iam grandis natu sensit filium adesse. Quo agnito, confestim Aegei iussu venenum est è mensa sublatum, filium???; senex complexus, concione aduocata, eum in ciuium conspectum dedit. Medea Theseum pertimescens, Aegei opera & auxilio in Syriam nauigauit. Sab. lib. 6. En. 1. ex Plut. Theseo. Dum in Graecia decem & sex messores Qvendam è socijs aquatum misissent, reperit is apud fontem serpentem, qui co̅plexus aquilam, arctissimis eam spiris implicitam suffocabat. Ille vt falce messoria armatus erat, audacter progressus, ferro serpentem dissecuit, aquilam liberam abire permisit, cum???ue hausta in vrnam aqua redisset, socijs singulis poculum ministrauit: mox cùm & ipse quoq; bibere vellet, praestò adfuit aquila, quae poculum ab ore dispulit eiectu̅ procul: dum???, messor factum miratur, & aquilam, qua̅ probè nouerat, increpat, eam???ue apud socios ingrati animi ream agere meditatur, videt eos & hîc & illic concidentes vitam exhalare: vnde simul & aquam, quam illi bibera̅t, veneno infecta̅, & se periculo subductum intellexit, beneficium???ue in volucrem optimè collocatum, manifestissimè cognouit. Historiam latè descripsit Crates Pergamenus philosophus. Stesichorus Graeco carmine prosecutus est. Pierius Valerianus lib. 19. de Hieroglyphicis. Cùm purgans medicamentum accepturus esset Ioannes Michaëlis Paphlagonis Imp. frater, Zoë Augusta certior facta, fidelissimi suorum eunuchorum Sguritzae opera medicum non exiguis muneribus corrupit, pollicita se eum ad vitae summum splendorem & amplissimas diuitias elaturam, si medicamento admisceret lethale venenum. Sed puer quidam medici famulus Ioanni insidias detexit: ijs???ue demonstratis, medicus Antiocheam, quae ei fuerat patria, relegatur. Constantinus Mukupela protospatharius, qui venenum miscuerat, vrbe eijcitur, & de Augusta eò deteriores auctae suspiciones. Cedrenus. Leo IX. Pp. calicem, cui subdiaconus suus venenum miscuerat, de altaritollere haud potuit. A Domino causam facti inquisiturus, cum populo ad oratione̅ prosternitur, statim???; veneficus à daemone corripitur. Ergo Papa calicem cum sanguine dominico cuidam altari iussit includi, & pro reliquijs in perpetuum conseruari. Schafna burgensis. Hadrianvm Cornetanum Cardinalem, Legatum Pontificium per Angliam, Alexander VI. Romae veneno tollere decreuerat. Sed per errorem vinum venenatum Pontifici eius???ue filio Caesari Borgiae Duci propinatum fuit. Pontifex vtpote senex perijt, Dux vix euasit. Garim bertus libro 4. de Vitis Pontificum. Innoxiè haustum. Titvs Vespasianus, Vespasiani Caesaris & Domicillae filius, natus est eo anno, quo C. Caligula Caesar occisus est, & in aula cum Britannico simul educatus, sub eisdem magistris ac eisdem disciplinis, tanta familiaritate à cunabulis ei coniunctus, vt cùm ex eadem venenata potione, qua Britannicus Neronis opera perijt, biberet, graui morbo diu afflictaretur. Vnde postea memor rerum gestarum, ei auream statuam collocauit, equestrem???, alteram ex ebore. Suetonius. Cùm uxor moecha Virvm veneno necare studeret, mira ille fortuna seruatus est. Sed praestat Ausonij carmen audire: Toxica zelotypo dedit uxor moecha marito: Nec satis ad mortem credidit esse datum, Miscuit argenti lethalia pondera viui, Cogeret vt celerem vis geminata necem. Diuidat haec si quis, faciunt discreta venenum: Antidotum sumet qui sociata bibet. Ergo inter sese dum noxia pocula certant, Cessit lethalis noxa salutiferae: Protinus & nocuos alui petiêre recessus, Lubrica deiectis quà via nota cibis. Quàm pia cura deûm? prodest crudelior vxor: Et cùm fata volunt, bina venena iuuant. Sabinvm Canusinum episcopum, senem & caecum, dono???; prophetandi clarum, archidiaconus episcopatus desiderio è medio tollere laborabat. Itaq; pincernae persuadet, vt ei venenum propinet. Paret ille. Senex poculum oblatum respuit, dicens: Bibe tu, quod mihi proponis bibendum. Quod cùm puer metu poenae facere vellet, impedijt eum Sabinus, inquie̅s: Vade & dic auctori harum infidiarum, me quidem poculum bibiturum, sed eum episcopatu nunquam potiturum. Sic accidit, vt venenum Sabino bibenti non noceret: & archidiacono no̅ bibenti, ea ipsa hora causa mortis existeret. Greg. Turo. lib. 3. Dial. c. 5. Vincent. lib. 21. c. 66. Conradvs Constantiensis episcopus, araneum, qui inter sacra in calicem fuerat delapsus, cum vino sine valetudinis offensa ebibit. Nauclerus & Schedelius. SERVATI A MORTE, CONSIDERATA Accidentaliter: respectu Temporis et Loci. Pvta In Templo, ad Aras, inter Sacra. Icetes Leontinorum tyrannus obsidebat arcem Syracusanam, & frumentatione Corinthios prohibebat. Is duos milites externos ad interficiendum per insidias Timoleontem ducem clàm misit Adranum. Ille nec aliàs cingebat se statione armata, & tunc planè dei Adrani fiducia securè & citra vllam suspicionem feriabatur cum Adranitis. Qui missi fuerant, cùm fortè sacrifi caturum intellexissent, gladijs sub pallio succincti in templum concesserunt, immisti???ue circumsistentibus aram, sensim mouerunt propiús. Tantum non his mutuò ad inuadendum eum cohortantibus, quidam alterum eorum gladio secundùm caput vulnerat. Quo prolabente, nec percussor restitit, nec socius saucij: sed ille gladium tenens ad rupem quandam profugit editam: alter ara apprehensa indicium totius rei professus, fidem dari sibi petijt. Qua data, indicauit se, & illum, qui fuerat occisus, ad ipsum interficiendum missos. Interea illum à rupe alij retraxerunt, vociferantem nihil commeritum se, iure occiso illo homine, patri, parentasse defuncto, quem priùs in Leontinis interemerat ille, testes???, ex corona nonnullos citauit, stupentes artificium fortunae, quae aliorum ministerio alia moueat, atque omnia, quamuis remota, connectat & complicet his, quae plurimùm videntur dissidere, nec communione inter se sociata vlla: atque assiduè illis ita mutuò vtatur, vt vicissim alterius finis primordium sit alterius. Corinthij huic homini praemium decem minas donauerunt, quòd deo Timoleontis tutelari iustam iram suam commodasset, nec antè inueteratam illam simultatem effudisset, verùm cum priuata causa sua fortefortuna reseruasset ad illius salutem. Praesens felicitas spem quoque in futurum erexit spectatorum, vt velut sanctum virúm & ad vindicandam Siciliam à deo missum Timoleontem venerarentur, ac custodia sepirent. Plutarchus in Timoleonte. Paccianorum coniuratione Iulianus Medices in templo D. Nu̅ciatae Florentiae inter sacra confossus est. Lavrentivs frater vulnere non lethali accepto ad Mediceae familiae principalem dignitatem diuinitùs seruatus est. Iouius. In Lecto, Cubiculo, Somno. Quum quatuor proceres in Stephanvm Vngarorum regem iam senem, & ob id remissiùs regni munia obeuntem, coniurassent, ex composito ex his vnus imminente vespera, antequam lucernae adhiberentur, tecto gladio cubiculum regis clàm ingreditur. Dum???ue cauto gradu, vbi ille recumberet, inter tenebras percontaretur, nescio qua gladius incuria decidit, fragorem???; non paruum edidit. Rex inquisita statim casus huiusce causa, quamuis diuinitùs admonitus non ignoraret, emissarium tamen aduocat: quid sibi velit, interrogat. At ille mox rem vniuersam prostrato ante pedes corpore retexit, amplexus???; genua multis veniam lacrymis precatus est. Rex eum concessa impunitate dimisit. Eius edicto in coniuratos subinde quaesitum: de quibus re comperta poenae legitimae sunt exactae. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Conradvs Caesar, Friderici II. F. Ratisponensis Episcopi arces incendijs vastauerat. Ergo cùm Ratisponae Natalem Domini celebrasset, & cu̅ quatuor famulis in cubiculo folus dormiret. Conradus de Hohenfels cum coniuratis irrupit, & in tenebris, tribus captiuis abductis, duos interfecit, inter quos Caesarem quoque esse arbitrabatur. Verùm Caesar audito tumultu, sub sella latitabat. Casu autem superuenit famulus, in quem impetum fecêre: & sic tribus captis, duobus occisis, cùm quinque tantùm in cubiculo fuisse suspicarentur, Caesare illaeso, abiêre. Conradus periculo liberatus. Abbatis D. Haimerani agros ac possessiones diripuit, & flammis deuastauit. Nec saeuire in proximos cessauit, donec mors Friderici manifestaretur. Tum collectis copijs, maturans in Italiam, occupauit regnum Siciliae. Cuspinianus. Adelstanvs Anglorum rex, contra Godofredum & Analaphum Northumbrorum principes, quos regno expulerat, castra posuerat. Analaphus paucis suorum comitatus, mutato vestitu, in castra Anglica introiuit, & noctu in tabernaculum regium incurrit, tanto impetu, vt Adelstanum de somno excitarit. Qui, custodibus ad arma vocatis, gladium è vagina arripere conatur. Quo, vt in metu accidit, qui mentem consilium???; mortalibus eripit, fortè non reperto, aliqua̅tisper animi dubius, vt se humana ope destitutum sentit, diuinam illicò implorat: eodem???ue momento iterum ad vaginam manum admouet, inuento???ue ense, hostem aggreditur, ac facta strage, in fugam conijcit. Ille gladius tanquam testis maximi Dei beneficij, diu inter regia instrumenta asseruatus fuit. Polyd. lib. 6. An. Christi 1236. vnus ex militi??? regijs, vt acceptam à rege Anglorum Henrico III. iniuriam vindicatet, & sine suspicione tempus & locum edendi sceleris liberiùs obseruaret, se amentem simularat. Erat per eos dies rex in Vodesto cano suo. Qui, postquam omnia accuratè explorauerat, de media nocte accedens ad cubiculum, clàm per fenestram introit, ac ferro puluinar frequentibus ictibus percutit, arbitrans se regem fodere, qui ea nocte, vt fortè accidit, cubiculum mutauerat. Cognita re ab vna puella reginae cubicularia, quae vigilabat, fit clamor, & cum clamore concursus regiorum ministrorum: qui hominem capiunt, captum???ue ad supplicium dandum trahu̅t. Ita nihil fuit propius factum, quàm vt rex occideretur. Polyd. lib. 16. Contra Sigismvndvm Imp. Hungari proceres conspiraru̅t, & in societatem sceleris Mariam reginam, cui cum Imp. parùm conueniebat, pertrahere studuerant. Simulat illa consensum. Noctu Imp. rem totam detegit. In cubiculum ingressi coniurati, sic vti conuenerat, Imp. non inuento, delusi, comprehensi, poenas dedêre. Bonafinius. In Balneo. Herodes Iudaeorum rex, pugna contra Antigonum commissa, lassatus, in quoddam cubicúlum lauatum abijt: vbi maximum discrimen adijt, quod tamen euasit Dei prouidentia. Cùm enim esset nudus, & vnius tantùm pueri ministerio lauaret, intus in eisdem aedibus latebant quidam hostium armati, quos metus eò compulerat: dum???ue ille se abluit, primus prodiens stricto gladio per fores se proripit: deinde alter & tertius armati similiter, adeò attoniti, vt illaeso rege contenti essent sibijpsis fuga salutem quaerere, Iosephus libro 14. cap. 27. Antiq. In Venatione. Ex Titulo, Seruati à belluarum impetu, huc non pauca, f. 320. Maximilianvs I. Imp. vt venationis studiosissimus fuit, ita stupenda quoq; pericula adijt: ex quibus tamen omnib. diuinae bonitate liberatus est. Teste Theurdancko. In Iudicio. Condemnationem effugere. Vide Tit. Absoluti iustè veliniusté. Illic Agentis, heic Patientis habetur ratio, f. 3246. 3261. Argonautae in Thraciam ad regnum Phinei profecti, duos Adolescentes offenderunt: qui virgis caesi, viui in terram defodiendi erant. Filij erant Phinei & Cleopatrae, quam ex Orithya Erechthei ac Borea natam ferunt: Idae, Dardani Scytharum regis F. nouercae falsis calumnijs circumuenti. Ergo ab Argonautis auxilium implorarunt. Qui cum Hercule in naui erant Boreades, Cleopatrae fratres, propter cognationem primi è naui auxilium adolescentibus tulêre. Hercules Phineo & pluribus alijs obtruncatis, capta???ue regia, liberauit Cleopatram, & filijs paternum regnum restituit. Quibus de nouerca supplicium sumturis, suasit Hercules, vt ad patrem in Scytham mitterent: rogarent???ue, vt ipse ob filiae in se iniurias, puniendae eius auctor esset. Quo facto, Scytha natam morte multauit: Cleopatrae filij apud Thracas suae modestiae gloriá tulêre. Diod. lib. 4. c. 3. Cùm Mitylenaei ab Atheniensibus ad Spartanos defecissent, & rursus à Pachete Atheniensium duce subacti essent, decretum à populo Atheniensi factum est, vt missa ad Pachetem triremi, Mitylenaei puberes ad vnum omnes obtruncarentur. At subit statim Athenienses tam atrocis decreti poenitentia, legatis Mitylenaeis id suppliciter deprecantibus. Igitur altera triremis ablegatur, quae irrequieto cursu cum recentiore decreto in Lesbum tenderet, prius???ue decretum abrogaret. Satis???ue feliciter Mitylenaeis cessit, quòd decreto caedis iam lecto, altera laetioris nuncij Pacheti iam sese ad caedem expedienti superuenerit. Sabellicus lib. 6. Enneadis tertiae, ex Thucydide. Hermocrates Syracusanus exul noctu clàm occupauit Syracusas. Ciues recognita cum armis in forum concurrunt. Hermocratem & maximam gregariorum partem obtruncant, reliquos, qui ex eius caedis tumultu euaserant, die dicta in iudiciu̅ tractos exilio damnant. Eorum nonnullos ipsum periculum eo iudicio liberauit, qui cùm multis saucij vulneribus essent, fuêre à cognatis & parentib. denu̅ciati pro mortuis, ne furori populi obijcerentur: in quib. Dionysivm fuisse proditu̅ est, qui pòst patriae sibi dominationem vendicauit. Diod. lib. 13. Die imbribus aut turbine procelloso, vel si tonitrua aut venti fierent, vel si in frequenti multitudine quispiam morbo concideret comitiorum die, cum populo aginon litebat: ha [329] bita???ue in his & promota, tanquam foeda tempestate facta, dirimi oportebat augurum responso, qui, quid vitij intercessisset, renunciabant, id???ue lege Aelia & Susia. In quo id fuit memoriae proditum, cùm Appivs Pulcer ad populum causam diceret, quòd nauali praelio victus, per contemtum religionis classem amisisset, omnes???; tribus in eius noxam susfragia ferrent, beneficio tempestatis adiutum, poenam effugisse: nam subito imbri & turbine coorto, sublatis comitijs iudicium euasit. Alex. lib. 4. c. 3. Iunius (alijs Ouinius) qui cohortis praetoriae praefectus sub Nerone fuit, & apud Galbam plurimùm potuit, iuuenis adhuc cùm prima stipendia sub Caluisio Sabino faceret, lasciuam ducis vxorem noctu in castra veste militari tectam introduxit, atque in principijs stuprauit. Ob id coniecit eum C. Caesar in vincula: quo defuncto, magna cum felicitate est liberatus. Plut. in Galba. Narrat Zonaras, Anastasium Imp. paulò ante obitum, nunciatis sibi insidijs, multos co̅prehe̅disse: atq; inter alios Ivstinvm & Ivstinianvm, qui pòst rerum potiti sunt: atque in animo habuisse, eos neci tradere: sed somnio deterritum, cùm vir terribilis ei astitisse visus esset, ac dicere: Iustino & Iustiniano nequid mali feceris, nam vterq; suo tempore Deo inseruiet: illos crimine laesae maiestatis absoluisse. Romanvs Diogenes, rebus bello aduersus Pazinacas praeclarè gestis, cognito Constantini Ducae Imp. obitu, se ad occupandum regnum parabat. Imperatrix Eudocia eum comprehendendum curauit. Byzantium perductus, ad tribunal Imperatorium damnandus sistebatur. Imperatrix eius miserta, sententiam damnatoriam in absolutoriam commutauit, & crimine solutum ex itinere in patriam reuocatum Magistrum & ducem copiarum designauit, tandem quoq; thori & regni consortem adsciuit. Zonaras. Michael Balbus comes Excubitorum in Leonem Armenium Imp. conspirarat. Captus adignem ducebatur, comburendus in camino lauacri regij. Sed intercessione Imperatricis supplicium post festum Natiuitatis differtur. Rex ne elaberetur, claues vinculorum ad se recepit, ipsum tradens Papiae custodiendum. Vxori autem vehementer indignatus, quòd hunc supplicio eximeret, à quo sibi timendum omnino esset: Tu, inquit, videris, & filij tui: praestaret multò & liberis & regno nostro, illum nunc nunc omni abiecta mora trucidari. Ea nocte, carcerem ingressus, cùm Michaëlem somno profundo & suaui oppressum nullam solicitudinem prae se ferentem offendisset, iram agitatione manus declarauit. Quod cùm Papias cognouillet ex vigile, iram Imp. metuens, cum Michaële conspirauit, & Imp. natalis Christi nocte trucidauit. Zonaras. Capta à Totila Gothorum rege Roma, Rvsticiana, siue Iustiniana mulier nobilis arrepta in iudicium est. quae Theoderici Regis statuas frangi deleri???ue fecisset, in patris Symmachi, & Boëtij coniugis vltionem qui Theoderici iussu fuerant interfecti. Factum etsi notum omnibus, plus tamen apud clementem Totilam valuit mulieris pietas & amor in defunctos, quàm regia maiestas: est???; à rege absoluta immunis. Procopius. Ladislaus Hungariae rex ob occisum Vlricum Ciliae Comitem duos Ioannis Huniadis Hungariae gubernatoris filios Budae ceperat: Ladislao securi percusso, Mathiam in vinculis Pragam secum duxerat. Ibi cùm Magdalenae Francorum regis filiae nuptias expectat, peste seu veneno perijt. Hungari Huniadis rebus praeclarè gestis moniti, Michaële Zylago pro nepote intercedente, & armis quoq; aduersarios territante, reconciliatione priùs inter proceres ob Ladislaum securi percussum peracta, Mathiam à Georgio Poggiebracio Boëmiae gubernatore, & paulò pòst rege, liberatum in regem elegêre. Ita Mathias octo decem natus annos, nono Kalen. Februarij, inter quadraginta millia virorum, qui medio in Danubio tum glacie constricto, impatientes magni frigoris, secretae electionis exitum expectabant, rex acclamatus est. Singulare prorsus humanae inconstantiae documentum, ex duobus adolescentulis, aetate moribus???ue penè paribus, alter ex regio solio, dum nouae nuptae thalamum exornat, defertur ad tumulum: alter, dum capitale iudicium trepidus expectat, ex carcere vocatur ad regnum. Aeneas Syluius, cap. 1. Europae. In Praelio. Leitvs vnus ex omnibus Boeotorum ducibus è bello Troiano domum redijt. Cuius sepulcrum Plateis in sacello Cereris. Eleusiniae fuit. Pausanias in Boeot. Athenienses in Aeginam triremem miserant, ad repete̅das statuas quasdam Epidaurijs ablatas. Aeginetae Argiorum opem implorarunt, qui exercitum Atheniensium ad internecionem ceciderunt, Vnico tantùm superstite. Qui cùm Athenas se recepisset, cladem???, renunciasset, ab vxorib. interemtorum fibulis vestimentorum fuit occisus. Herod, lib. 5. Argiuis & Lacedaemonijs bello inter se de agro Thyreatide disceptantibus, iudicarunt Amphyctiones, vt vtrique acie decernerent, cessurum victoribus agrum. Igitur creauerunt Othryadem Lacedamonij ducem, Argiui Thersandrum. Commissa pugna, duo ex Argiuis superstites fuerunt, Agenor & Chromius, qui victoriam ciuitati suae annunciauêre. Solitudine facta Othryades ex cadaueribus excitauit se, semifractis???ue innitens hastis, spoliauit caesorum corpora, ac clypeos eis detraxit, erecto???; trophaeo sanguine suo inscripsit, Iovi Victori. Mouentibus illis duobus controuersiam, Amphyctiones re inspecta secundùm Lacedaemonios pronunciauerunt. quod apud Chrysermum extat libro 3. rerum Peloponnesiacarum. Plut. de Graecorum & Rom. comparatione. Romani inito cum Samnitibus bello ducem Posthvmivm Albinum legêre. Hic ad furcas Caudinas (locus est angustissimus) insidijs exceptus, treis amisit legiones, atque ipse vulnere lethali accepto cecidit. Nocte adulta aliquantulum recepto spiritu, detraxit hostium cadaueribus clypeos, tinctáque in sanguine manu trophaeum excitauit, cum hac inscriptione, Romani de Samnitibus Ioui Victori. At Marcus cognomento Gurges dux missus, conspecto trophaeo accepit laetè augurium, signis???ue collatis victoriam retulit: ac regem, qui captus fuit, Romam misit: vt est apud Aristidem lib. 3. de rebus Italicis. Idem. Leuinus consul Rom. prope Sirim amnem Pyrrho Epirotarum regi occurrit. Oplacus Italus, alae Ferentanae praefectus, regem ex insigni crista & hircinis cornibus agnitum obseruans, infesta eum lancea petiuit. Pyrrhus euitandi causa periculi chlamy dem suam & arma vni tradidit ex amicis Megacli, & armis illius quodammodo texit se, atque ita incurrit in Romanos. Plut. in Pyrrho. Bantivs Nolanus nobilitate & virtute praestans, cùm acerrimè ad Cannas pro Rom. certasset, multis interfectis hostium, ad postremum in aceruo caesorum cadauerum inue̅tus, & coopertus iaculis, ab Hannibale virtutis ergô honoratus fuit, & non modò sine precio domum remissus, sed addita insuper dona, atque ius cum eo amicitiae & hospitij contractum. Ob eius gratiam meriti vnus pòst fuit eorum, qui trahebant rem ad Annibalem, pollens???ue opibus populum ad res nouas sollicitabat. Et pertraxisset sanè, nisi M. Marcellus Praetor eum prudentia & humanitate sua Romanis reconciliasset. Plut. in Marcelli vita. L. Sylla ciuili bello cùm alios hostiu̅ duces egregiè profligasset; à Telesino Samnite, qui praeter expectationem omnium Romam adoriebatur, ferè obtritus est. In ipso certamine cùm cornui sinistro laboranti & inclinato iret subsidio, albo equo insidens feroci & pernicissimo, in eum hinc cognitum duo ex hostibus lanceas connixi ad emittendum direxerunt. Id non aduertit ille, sed verberato ab equisone equo hacten??? est praeterlatus, vt secundùm caudam equi spicula delapsa defigerenturin solum. Plut. in Sylla. C. Ivl. Caesar consul quartùm designatus, in Hispaniam cum exercitu profectus est contra Pompeij liberos: qui licet iuuenes etiamnum, immensum tame̅ numero coëgera̅t exercitum, animos???ue ostendebant ei imperando parem. Vnde in periculum extremum est adductus Caesar. Magnus conflictus est ad vrbem Mundam commissus: in quo inclinatam aciem suam Caesar & aegrè resistentem cernens, clamauitper medios discurrens armatos & ordines: Ecquid eos puderet, quòd pueris se proditum irent? Hostibus tandem acri contentione pulsis, triginta millia ex illis oppressit, ex suis mille desiderauit fortissimos quosque. Reuertens à pugna dixit ad amicos, saepe se pro victoria, in praesentia verò pro vita primùm dimicasse. Hanc victoriam obtinuit Saturnalibus: quibus Pompeius Magnus quoque ad bellum profectus dicitur, spacio annorum quatuor interiecto. Ex Pompeij liberis minor est elapsus. Maioris paucis pòst diebus Didius caput retulit. Hoc Caesar bellum gessit nouissimum. Plut. in Caesare. Traianvs Imp. rebellantes in Arabia Agarenos adortus, cùm vrbi Agarae adequitaret sine regio ornatu, vulneratus penè fuit: ex canicie namque, oris???ue venerandi maiestate hostibus coniectura cognitus. In eum igitur, quem principem suspicati erant, sagittas adeò frequentes coniecêre, vt equitem, qui ponè Caesarem sequebatur, transfigerent. Cuspinianus. Avrelivs Ambrosius vnus propemodum superfuit caedi, qua Valentiniano III. imperante Romani à Saxonibus in Anglia sublati sunt. Ergo sumta purpura, & Imperatoris appellatione recepta, aliquandiu cum Saxonibus bellauit: sed postremò acie victus occubuit. Idem. Rodolevs Habspurgensis Comitem Burgundiae bello aggressus, circa Moratum ab equo deiectus, armatus in lacum insilijt, & miro corporis robore euasit. Cùm enim procerus esset, palis innixus adhaesit. Ab Harmanno de Vualdek eductus, Friburgu̅ delat???, auxilio???; soceri Bernardi de Hohe̅berg, [330] collectis militibus ex omni Sueuia, amissa recuperauit Moratum ac Paterniacum expugnauit. Cuspinianus. Idem, Iacobi Mulleri Tigurini fortitudine atq; fide, co̅tra Baronem Regenspergium pugnans, multis???; vulneribus affectus, & à suis plerisq; desertus, equo suo impositus, & ex hostium manibus liberatus est. Stumpfius. Magnus Sfortia versatus est in lo̅gè maximo vitae discrimine, cu̅ media in vrbe Roma continuato per tres dies cruento certamine, pugnaretur aduersus Vrsinos, contrà vrgentibus Columnis atque Sabellis, quibus Sfortia dux aderat. Non longè enim à Mineruae templo, quâ itur ad Aemilianum arcum, è fenestra ingenti saxo brachium est ictus, adeò vehementi dolore, conuulsis???; neruis, oborta???, oculis caligine, vt exanimatus ab equo prorucret, & à suis pariter ac hostib. foedè pro culcaretur. Sed vir nequaquam dolore victus, in genu sese fortiter erexit, laeua???ue proximi equitis lora stapedis comprehendit. Is erat Laurentius eques Romanus, cognomento Surdus, qui claua ferrea obuios pertundens, vt opem ferret, proturbatis disiectis???; hostibus, ad Sfortiam ferocem equum adegerat, cohortans & monens, vt galeae bucculam eleuaret, raptari???; se equi viribus pateretur. Atque ita correptus per bucculam, innixus???ue stapedis loro, aegrè pertrahente Surdo, in pacatum locum peruenit, magno prorsus miraculo seruatus sanatus???ue: quandoquidem quadraginta ampliùs diebus cùm brachij, tum dextrae manus sensu vsu???; caruerit. Iouius in vita Magni Sfortiae. Sociorvm. Pavcie mvltis seruati. Ex praecedente Tit. In praelio seruatorum, huc quaedam. Saulus ex proditione Doëgi aduersus Achimelechum sacerdotem ira accensus, quòd Dauidi fugienti & victum & Goliathi gladium suppeditasset, satellitibus suis, vt sacerdotes intersicerent, imperauit. Quibus cunctantibus, Doëgus iussu regis eos inuasit, & 85. (aut vt Iosephus, 305.) peremit, Noba̅ oppidum ferro deleuit, nulli aetati, sexuive, ne brutis quidem parcens. Solus Achimelechi F. Abiathar ephodum sacrosanctum arripiens euasit, & Ceilam ad Dauidem confugit. 1. Reg. 22. & Iosephus lib. 6. Antiq. c. 13. Alato Morauiae oppido, Vrquhart hodie dicto, ab Euardo I. Anglorum rege, in subigenda Scotia capto, caesi omnes mortales: vna duntaxat Femina praegnante excepta, quam hostes ob foetus reuerentiam verebantur vita priuare. Erat ea Alexandri Bois loci eius domini vxor: sed quae habitum mutauerat. Itaq; in Hebrides extemplò abijt. inde in Hiberniam, vbi & peperit filium. Qui aliquot post annos per Robertum Brusium pulsis Anglis in patriam redijt: & haereditatem paternam restitui sibi petijt. Robertus ne semel assignata fortibus viris praemia repeteret, néve iustum haeredem fortunis suis excluderet, agros ac praedia quaedam in Marria illi donauit, haudquaquam amissis inferiora. Cognomen verò illi pro Bois, Forbest indidit, quoniam eo loci vrsum immanem confecerat. H. Boëthius lib. 14. MORTIS EVITATAE, DEPVLSAE MODVS. Vtputa Divinatione. Huc confer Tit. Diuinatio periculi euitandi: quatenus reipsa insidias & pericula effugerum, f. 1405. Simonides cùm cadauer mortuum sepeliuisset, ab eo in somnis admonitus, ne se mari committeret, naufragium effugit. Val. Max. lib. 1. c. 7. Cic. lib. 1. de Diuinatione. Cùm ob tyrannidem Anastasij Imp. multae fierent contra ipsum conspirationes, multi sunt deprehensi: inter quos fuit Ivstinvs & Ivstinianvs, qui ambo pòst imperarunt. Eos cùm interficere deliberaret, nocte specie horribilis cuiusdam viri deterritus est, qui dicere illi visus est in somnis: Iustino & Iustiniano nil facias mali, quandoquidem vterque suis temporibus Deo seruiet. Ob id Anastasius illis culpam remisit. Cuspinianus. INDICIO. Captis à Cyro Sardeis, cùm miles gregarius Persa stricto acinace Croeso Lydorum regi immineret, filius eius mutus antea magnitudine periculi paterni in vocem insolentem prorupit, [Greek words], & sic vitam patri seruauit. Herodotus. Trogus auctor est, Xerxem ob res in Graecia infeliciter gestas, adeò inter suos euiluisse, vt Artabanus spem nactus occupandi regni, septem filijs stipatus eum in regia trucidauerit, mox Artoxerxen armarit in Darij fratris interitum. Quo sublato, etiam Artoxerxen dolo necare volens, assumsit in consilij societatem Bacchabassum quendam. Is praesenti rerum statu contentus, rem omnem ad Artoxerxen defert, docet???, insuper, patrem ab Artabano & filijs interfectu̅, fratrem???ue falsa caedis suspicione peremtum: postremò, quae ab ipso caedis auctore pararentur, ordine explicat. Artoxerxes natorum Artabani gregem veritus, noui belli inferendi specie ingentem contraxit exercitum. Tum ibi tanquam copias recognirurus, armis tectus in medium processit, Artabanum???ue familiariter compellans, se???ue breuiorem habere loricam, quàm vt sine taedio gestari posset questus: Vellem, inquit, tuam mecum commutare. Paruit Artabanus, confestim???ue suam ibi corìm exuit. Rex hominem iniuriae opportunum ferro transfixit, filios???; simul vinciri imperauit. Sabellicus lib. 3. En. 3. Cùm Dario in Cilicia superato praeda capta Damasci fuisset: multis capitibus in castra addutis, mulier inter captiuos reperta fuit genere Pydnaea, eximia forma, Antigone dicta. Hanc tenebat Philotas Parmenionis F. qui vt iuuenis, apud amicam & ner vinum arrogauit, quicquid praeclarè esset gestum, sibi & patri. Alexandrum appellauit adolescentulum, qui ipsorum beneficio nomen regis teneret. Haec mulier illa familiari cuidam enunciauit: ille, vt fit, alteri: ita ad Craterum sermo tandem est perlatus. Ille mulierem clàm introduxit ad Alexandrvm Magnum. Qui his auditis, consuetudine vti eam iussit Philotae: & quicquid intellexisset ex eo, id vt moxadse deferret. Eadem tempestate Macedo nomine Dimnus, Chalestraeus, capitales Alexandro insidias struens, adolescentem quendam Nicomachum, cuius flagrabat amore, inuitauit ad consilij societatem. Qui cùm id repudiasset, & fratri indicasset Balino tentamm se: ille ad Philota̅ pofectus, petijt introduci se cum fratre ad Alexandrum. Ille non introduxit eos adillum, maioribus negotijs regem districtim causarus: Bis id secêre. Itaque cepit ijs Philötas esse suspectus: & ad alium conuersi, atque per eum ad Alexandrum immissi, primùm Dimni coniurationem derulerunt, deinde obiter adiecêre, cu̅ bis interpellassent Philotam, non fuisse rem ei curae. Enimuerò id Alexandrum stimulauit: atque vbi ille, qui ad comprehendendum Dimnum missus erat, defendentem se interfecit: impendio magis est commotus, iudicem ratus amissum initae in se conspirationis. Regis in Philotam exacerbatus animus, concitauit veteres inimicos eius: quorum instinctu Philotas tortus fuit, assistentibus quaestioniregis amicis, & Alexandro pone obtensam aulaeam foris exaudiente. Necato Philota, Parmenionem quoq; certos misit in Mediam qui interficerent, virum, qui magnificas res cum Philippo gesserat, solus???; aut praecipuè ex veterib. amicis ad transeundu̅ in Asiam incitauerat Alexandrum. Ex tribus filijs, quos in castris habuit, duos antè viderat defunctos: cùm tertio est vnà trucidarus. Plut. in Alex. Magnentius tyrannus à Constantio Imp. victus, & à suis desertus, sicarium multis pollicitationibus Antiochiam misit, vt Gallvm Caesarem Constantij patruelem in Oriente confoderet: qua re patrata, cogeretur Constantius proprer Persas, relictis Hesperiae rebus, Orientem petere. Sed res prodita per vetulam: in cuius domo parricida, vbi in coena liberaliùs bibisset, rem quibusdam communicauerat: quae Gallo singula detulit. Comprehensi omnes supremo sunt affecti supplicio. Cuspinianus. Basilius Pectes, quum caedem Leoni Philosopho Imp. meditaretur, arcanum suum Samonae exposuit cubiculario, origine Agareno. Samonas statim Imperatori totam insidiarum rationem detexit. Imperator illicò Basilium in Macedoniam amandat, veluti Zoae Imperatricis amitae suae è viuis egressae ibi iusta curaturum. Paulò pòst reuocatum, inquifitioni subdidit, conuictum???ue, per mediam vrbem in triumpho duxit, Athenas???ue relegauit. Inde vniuerso senatu conuocato, Samonam protospatharij munere decorauit. Cedrenus. Coniurauerant contra Petrvm Medices Flore̅tinorum principem nobilissimi quiq; & potentissimi ciues, & syngrapham quoque à socijs coniurationis exegerant, ne fidem fallere possent: nec dubium erat, quin Medicum familia eo tempore peritura fuerit, si coniuratio occultari potuisset. Erat in numero coniuratorum Nicolaus Fedinus ex scribarum ordine: cui negotium datum erat, ea quae à principibus coniurationis agebantur, perscribendi. Is siue sua sponte ad vberioris quaestus spem animum adiecisset: siue à Petri amicis sollicitatus magnitudine praemij esset: accepta fide, fraudi nunquam futurum, quòd cùm Medicum aduersarijs societatem coisset: omnia illi coniuratorum consilia aperuit: editis singillatim eorum nominibus, qui aduersus illum, syngrapha etiam fide obstricta, coniurassent. Sic detectis feliciter insidijs, nec minus prudenter dissimulatis, ne coniurati ad facinus peragendum celeritate adhibita, Petrum imparatum adhuc opprimere̅t, fatali vrbis seruitute coniuratio compressa est. Brutus lib. 3. hist. Flor. Bello quod Mathias Vngariae rex contra Stephanum Vai [331] uodam Moldauiae gessit, Valachoru̅ XII. millia Vngaros noctu opprimere statuerant. Et successisset dolus, nisi Sythothus quidam Vngarus ad regem adductus, qui reru̅ omnium ignarus in Moldauiam ob priuata negotia properabat, Valachorum facinore intellecto, summa celeritate illos praeuenisset, & Mathiam ea de re admonuisset. Valachi nocte intempesta oppidum adorti, excitato tribus in locis incendio, irrumpu̅t. Sed Vngarorum vigilantia & fortitudine repulsi sunt. Sic vnius hominis fide inuicti regis exercitus seruatus est. Bonfinius lib. 1. Dec. 4. Ioanna, regina Neapolitana, Ladislai defuncti regis soror, vt impudicitiae probra accepti coniugis imagine tegeret, Iacobo Martiae Comiti, viro è Narbonensi Gallia regijs natalibus orto nupsit. Ille Neapolim veniens, Magnum Sfortia̅, quasi reginae consuetudine vteretur delatum, in carcerem co̅iecit: sed & reginam in custodia continuit, solis Gallis cuncta deferens, Italicos homines vsque ad fastidium reijciens atq; contemnens. Hac in dignitate permotus Iulius Cesar Capuanus, cuius perfidia praecipuè Sfortia in carcerem erat coniectus, Reginam adit, communes omnium miserias deflet, quibus se praebuisse initium fatetur: sed accepta fide seriò promittit, confossurum se sua manu pseudoregem, vt reginam simul & patriam à barbarorum tyrannide liberet. Regina fictis lacrymis, & praebita dextra, ad se triduò reuerti iussit, vt cuncta interim aptiùs instruerentur. Non oblita autem illo potissimùm auctore & necatum Pandulphum Alopum amatorem, cuius memoriam occultis fletibus assiduè percolebat, & Sfortiam tutorem regni tormentis excruciatum, se???; adeò regio fastigio deiectam, in custodia̅ barbaris traditam: detulit cuncta ordine ad maritum, vt incorrupti amoris fidem animo eius insereret. Iacobus compositis insidijs in Reginae cubiculo Iulium Caesarem eadem de patranda caede promittente̅ conopeo tectus audijt. Prosilie̅tib. igitur armatis, extemplò Caesar est comprehensus, & in foro securi percussus. Iouius in vita Magni Sfortiae. Persvasione. Iosephvs Galilaeae praefectus, vir fortiss. excisa Iotapata, in spelunca quadam cum xl. viris latens, sorte ducta mutuis vulneribus confectis reliquis, ipse diuinitùs cum socio seruatus est. Vide Tit. Capti ab hostibus, ex Iosephi lib. 3. cap. 14. belli Iudaici. Advlatione. Vlysses, destructa iam Troia, cùm domum nauigaret, ventorum procellis à vera via in Siciliam abiectus fuit: vbi Polyphemus & caeteri Cyclopes, homines feri & immanes, nec Deum nec homines curantes, viuebant. Inueniens autem ibi seruientes, vt captiuos, cùm Satyros Bacchi olim ministros, tum quoque senem Silenum Bacchi alumnum & paedagogu̅, vino dato, agnos lac & caseos contrà in cibum, absente Polyphemo tunc in leonum venatione, à Sileno accepit. Quae cùm efferrentur iam, superueniens de improuiso Polyphem???, causam quare ex antro, quae sua sunt, efferant percunctari incipit. Ei Silenus perterritus, cùm quod responderet subitò no̅ haberet, metuens dominum crudelem & tyrannicum, Vlyssem vt praedonem incusat. Ergo cùm Polyphemus, hospitum omnium mactator, dictis Sileni facile acquiesceret, Vlyssi necem simul & socijs minitatur. Deinde cùm interfectis duobus Vlyssis socijs, prandium iam inde praeparasset, Vlysses, qui se [Greek words], id est, Nullum nominabat, cùm ei de vino Maroneo multum bibere dedisset, & iam in somnum grauatus vino co̅uersus esset, trunco oleagino praeusto oculum, quem vnicum in medio frontis habebat, effodit: & sic caedem sociorum vltus, vnà cum Sileno & Satyris & superstitibus adhuc socijs, illude̅s & insultans caeco Polyphemo, saluus & incolumis aufugit. Euripides in Cyclope. Domitivs Afer, mortis periculo proximus, mirabiliter euasit. Nam cùm Caius Caligula in curia longam contra eum orationem recitaret (omnes enim oratores se vincere putabar, & Domitium virum eloquentiss. superare conabatur) neque quicquam contrà dixit, neq; se defendit, sed eloque̅tiam hominis se mirari, ea???; obstupescere simulans, orabat & supplicabat, se???; oratorem magis timere, quàm Caesarem, profitebatur. Quibus rebus Caligula delectatus, & Domitium à se dicendi vi superatum credens, irasci desijt. Zonaras. Defensione, Protectione. Cùm in senatu Catilinarios C. Ivl. Caesar defendisset contra Catonem: ei curia exeunti multi ex iuuentute, qui tunc Ciceronem consulem stipabant, concursu facto intentabant strictos gladios. Verùm Curio ibi dicitur toga sua eum texisse & eripuisse: atq; ipse Cicero, intuentibus eum iuuenibus, caedem vel populi metu, vel quòd prorsus iniquam & violentam arbitraretur, abnuisse. Plut. in Caesare. Aspectv torvo. C. Marivs cùm ex ciuili pugna prima solus fugeret, Minturnas Campaniae oppidum peruenit. Minturnenses eum, vt gratum Syllae victori facerent, immisso percussore tollere decreuerant. Cum???; is aspectu & increpatione Marij fugisset, in religionem oppidanis venit, ta̅quam in numinum protectione Marius esset. Ita eum ad proximum oppido lucum produxerunt, qui Maricae Deae (siue Circe illa, siue Venus, siue Fauni vxor fuit) sacer erat, vt inde, quo liberet, abiret. Plut. in vita Marij. Velleius paludem Maricae dicit. L. Viues in lib. 2. Aug. de Ciu. Dei, cap. 23. Habitv simvlato. Domitianvs Imp. sub bello Vitelliano confugit in Capitolium, cum patruo Sabino, ac parte praesentium copiarum. Sed irrumpentibus aduersarijs, & ardente templo, apud aedituum clàm pernoctauit: ac manè Isiaci velatus habitu, inter???ue sacrificulos vanae superstitionis, cùm setrans Tiberim ad condiscipuli sui matrem comite vno contulisset, ita latuit, vt scrutantibus, qui vestigia subsecuti erant, deprehendi non potuerit. Suetonius. Fvnere simvlato. Aeson cùm Peliam patruum Thessaliae regnum totum sibi vendicare vidisset, metuens filio Iasoni, eum sub funeris specie à mulierculis tanquam mortuum efferri, & Chironi Centauro educandum tradi curauit per xx. annos. Pindarus ode quarta Pythiorum. Monstrum, medio intimo???, in ouo compertum est, facie quide̅ humana, sed capillitio colubris vndiq; horrente. Mentum ipsi tribus alijs colubris vibratis velut barba germinabat. Conspectum primùm est Augustodini in aedib. Bancheronis causidici, dum ancilla oua multa frangeret butyro incoquenda. Ovi illius albumen feli exhibitum, repentinam mortem intulit. Id demùm monstrum in manus Baronis Senecij cùm venisset, ad Carolum nonum Regem Metis agentem perlatum est. Pareus lib. 24. Chirurgiae. Ad fol. 280. Vocant etiam Androgynos, [Greek words]. In marib. id fit tribus modis: cùm in perineo, siue interfoemineo muliebre pudendum exiguum videtur: cùm itidem in scroto, sed nullo excrementi profluuio: cùm ibidem, exeunte lotio. In foeminis vnico, cùm penis supra genitalis fastigium, in clitorio & ima pube prominet. Addunt quidam in maribus, cùm supra colis radicem muliebris natura extat: in foeminis, cùm penis ad inguina vel in perineo profertur. Dalechampius in Plin. lib. 7. c. 3. Ad fol. 283. Molam totos septendecim annos vtero circumtulit Vxor Guillelmi Rogerij vasorum stanneorum figuli, in S. Victoris vico, quam quinquagenariam & mortuam cùm dissecuissem, vteri corpus comperi ferè solutum, & nequaquam his quibus solet vinculis adstrictum, tantùm ceruice sua vinctum, & praeterea proximo omento subhaerentem, vnico testiculo dextro praeditum, eo???, latiore & laxiore. Cornua nequaquam, nisi fortè parte illa conspicua erant: vasa sola ceruice admittebat, ea???ue manifesta & tumentia: caput humanum amplum totus aequabat. Hunc à reliquo cadauere reuulsum in aedes meas detuli, & aduocatis primarijs in arte medicis dissecui, reperi???ue toto corpore suo, propria???; tunica (altera quae ipsi à peritonaeo adest integra & sana) scirrhosum, durum???, adeò, vt in ipsum ferri validis viribus adacti acumen vix subire posset: trium digitorum spissitudinem eius corpus habebat. In media capacitate carnea moles inuenta est, manus ambas in pugnu̅ contractas crassitie aequans, mammae vaccinae similis, vteri parietibus non nisi certis locis adhaerens, densa valdè & inaequali grumosa???; substantia, corporibus multis, qualia in atheromatibus reperiri solent, cartilaginibus praeterea & tanquam ossibus conspersa. In media insuper vteri ceruice tumorem notauimus crassitie & rotunditate meleagridis ouo similem, substantia durum, cartilaginosum & osseum, totam ceruicem occupa̅s, praesertim verò vteri interius orificium, quod Gallorum vulgus Coronamentum nominat, adeò vt hàc nihil in vteru̅ ingredi & egredi posset. Pendebat omnis illa moles libras nouem & vncias duas. Pareus lib. 23. c. 24. Ad fol. 357.

LIBRI QVARTI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? Voluminis Secundi Liber IV. De Sanitate & Morbishumani Corporis. SANITAS INCVLPATA. QVO AD AH ??? IN. Acqvisitio Sanitatis. Quomodo. Medeam Diogenes non veneficam, sed pradentem feminam esse dixit, quae exercitijs gymnasticis molles & effeminatos homines otio???; corruptos, ad integram sanitatem traduxerit, & laborib. in locis calidis firmauerit. Eam ob causam fabulae occasio data, quasi homines coque̅do in iuuentutem restituerit. Brodeus in 2. Epigr. Graecorum. Persae propter exercitationes pueriles modicas, eam sunt co̅sequuti corporis sic citatem, vt neque spuerent, neq; emungerentur, nec sufflato corpore essent, inquit Varro ex Xenopho̅tis lib. 1. [Greek words]. Victorius lib. 10. var. Lect. c. 15. INDI incolumitatem exercitio quaeru̅t & perfrictionib. Adhibentur strigiles ex hebeno praecipuè corporu̅ expolitioni, in qua deprehenduntur curiosiores. Cael. lib. 18. c. 31. A. L. M. Cato corporis constitutionem laboribus suis, sobrio victu & expeditionibus, in quib. à prima aetate adoleuit, perquàm parauit habilem, ad robur???; & sanitatem iuxtà comparatam. Plut. in Catone. Galenvs in libris de Sanitate tuenda, scribit se (iam aetate prouectiorem) ex lassitudine nonnunqua̅ febricitasse, nullum aliàs morbu̅ multis iam annis expertum: quinetia̅ percussus, inquit, certis corporis partibus, vnde alij phlegmone bubo neq; contractis febricitaru̅t, ipse nunqua̅ phlegmone̅ bubonémve sensi, nec febre laboraui: non aliunde certè, quàm ex seruandae arte, tanta co̅moda consecutus: cùm alioqui nec salubrem corporis statum ab ortu ipso sim nactus, nec vita̅ planè libera̅ sortitus, sed in qua tum artis officijs seruierim, tum amicis, cognatis & ciuibus compluribus inseruierim: tum plurimam noctium partem, nonnunquam aegrotantium ipsorum causa, semper autem dulcedinis studiorum gratia, peruigilauerim. Cùm circa annu̅ aetatis XXVII. periclitaretur, ne ea pars, qua iecur septo transuerso annexum est, abscessu corriperetur, ab esu horae orum omnium penitùs abstinendum esse proposuit, excepis ficubus vuis???;. SANITATIS CONSERVANDAE STVDIVM. Apud Indos propter vitae frugalitate, & vini abstinentia̅, aut morbi no̅ sunt: aut si qui sunt, eos sophistae cura̅t. Strabo li. 15. Singulis mensib. triduo purgant se Aegyptii, vomendo, atq; intestina diluendo, gratia sanitatis conseruandae: existimantes omnes languores hominibus creari ex cibis. Herod. lib. 2. Nvmidae aestate pariter atque hyeme equites pellicea talari tunica vtu̅tur, quòd ea peregregiè sustineat ventos, & in magnis feruoribus soles non admittat: capiti linteum intortis à mento spiris, non indecens tegumentum: desilientes ab equis in clunes considunt, parcunt???; pedibus, vt vix exiguis spacijs obambulent: plicatione verò assidua, contentione???; artuum, item???; frictionibus calorem excitant. Hac exercitatione, procul à morborum cruciatu, medicinae???ue periculo ad summam perueniunt senectam, adeò vt fatalem horam minimè praesentiant, & euanescente potius quàm intercepto spiritu leniter expirent. Iouius lib. 32. Historiarum. Omnes ferè corporis robore, sensuum integritate, ingenio ve¬geto, memoria firma exuperasse Gorgias Leontinus videtur, etiamsi aetatis annum attigisset octauum supra centesimu̅. Cuius rei quum ab eo rationem scitaretur quispiam, respo̅dit: [Greek words]: id est, Ad id aetatisperueni, quòd voluptatis causa nil mihi vnquam permisi facere. Caelius lib. 19. c. 20. ex Cic. de Senect. Apud Lucianum in 2. lib. Verarum narrationum legitur, non licuisse Chrysippo philosopho Stoico in beatorum in sulam immigrare, nisi quartùm iam sumto elleboro. Nimirum illuc alluditur, quòd ter in vita bibisse memoratur, vt testatur etia̅ Petronius in carmine quodam. Erasmus in Adagijs. Philopoemenes, Achaeorum praetor, per otium aut venando corpus subigebat, qua ratione parabat agilitatem simul & robur: aut agrum colendo, quem lautum viginti ab vrbe studijs possidebar. Eò se à prandio vel a coena conferebat quotidie, corpus???; in thorum vernaculum, vt quilibet operarioru̅, ad quietem abijciebat. Prima luce ad opus surgebat cum vinitoribus aut aratoribus, inde remeabat ad vrbem, & negotia publica tractabat. Pausanias in Arcad. & Plut. M. Tul. Cicero haud temerè ante occasum Solis accumbebat, non tam districtus occupationibus, quàm valetudinis causa, ob stomachi imbecillitate̅. Fuit alioquin in corporis cura curiosus & nimius, vt ad certum numerum frictionibus & ambulationibus vteretur. Ad hunc modum habitum, validum & firmum ad labores conseruauit. Plut. in Cicerone. Vespasianvs Imp. valetudine prosperrima vsus est: quamuis ad tuendam eam nihil amplius qua̅ fauces, caetera???; membra sibimet ad numerum in sphaeristerio defricaret, inediá???; vnius diei per singulos menses interponeret. Suetonius. Galenvm (inquit Caelius Rhodiginus libro 30. cap. 12. A. L.) memoriae proditum à nonnullis est, centum & quadraginta annos vixisse, tanta???ue in cibo & potu abstinentia vsum, vt ad satietatem nunquam comederit aut biberit, nec crudum quicquam vnquam gustarit: vnde sit factum, vt odorificum semper anhelitum spiraret: & citra vllam omnino affectionem, sola defecerit senectute. Ipse de seipso scribit, quòd sanus per infantiam & pueritiam ferè patris beneficio perseuerarit. Adolescens factus, ob fructuum temporariorum esum, adueniente autumno, aegritudine laborauit acuta, ita vt venae sectione opus habuerit. Ad pristinum victum à patre restitutus, anno aetatis octauodecimo sanus permansit: sequente, victu sociorum vsus aegrotauit iterum similiter, ac rursus sanguis ei detractus est. Posterioribus similiter annis, vsq; ad vigesimum octauum, vel singulo vel tertio quoque anno, morbo aliquo laborauit. Post vigesimum octauum, postquàm salubrem methodum inuenisset, nullum deinde morbum passus est, praeter febrem ephemeram, ob immodicos labores. Gesnerus in eius vita. Magnvs Sfortia adeò robusta ac indomita corporis temperatura semper fuit, vt facilè morborum initia exercitatione discuteret, & si quae febres incidissent, eas incredibili patientia ad ciendum sudorem lodice coopertus, & inedia praesertim, repudiatis pharmacis, superaret. Iouius in eius vita. Hadrianvs VI. Pont. per se cibi parcissimus erat, & in tuenda valetudine apprimè diligens & morosus, tanta horarum definitione, vt denuntiante architriclino paratas esse epulas, vel maximarum rerum colloquia protinus abrumperet. Iouius in Hadriano VI. ???Xphcin. Sanitate Frventes Populi. Obseruatione dignum est, Israelitas ex Aegypto egredientes, diuinitùs ea valetudine praeditos fuisse, vt ne vnus quidem è sexcentis & ampliùs hominum millibus infirmus esset. Id quod Psalmus 105. notat: Nec tot inter millia vnum languor attentauerat. Sunt Aegyptii omnium hominum, post Afros, maximè salubri corpore, aëris (vt mihi videtur) beneficio, qui nunquam immutatur: cuius mutationibus praecipuè oriuntur morbi. Herodotus. In Taprobana insula longissimam vitam, sine vllo languore, traduci, Artemidorus testatur apud Plinium libro septimo, capite 2. Poeni pastorales, vbi filij ipsorum quadrimi effecti sunt, venas verticis illorum lana succida inurunt: nonnulli venas te̅porum: ea̅ ob causam, ne vllo vnqua̅ tempore pituita defluens è capite officiat: ea???; de re se aiunt esse optima valetudine. Et sunt reuera Poeni inter omnes, quos nouimus, homines saluberrimo corpore. Herod. lib. 4. Senes. Ex Tit. Longaeuorum, exempla nunc pauca petes, quatenus vitae longitudo sanitatis beneficio protenditur, fol. 307. Calebvs Iephonis F. qui è tribu Iuda, explorator fuerat missus à Mose, & solus cum Iosua veritatem nunciarat, terram Sanctam intrauit, annos natus 85. integris viribus ad quaeuis munia bellica. Itaq; in terrae Sanctae diuisione Hebronem si¬bi assignari petijt, in qua sciebat Enaquinos gigantes ferocissimos habitare. Iosua cap. 14. Consul Servilivs cùm ad annu̅ nonagesimum vixisset, to¬to corpore fuisse incolumis perhibetur, & omnes sensus integros singulari quadam felicitate conseruasse. Suidas. Pater Ausonij poëtae de seipso in Epicedio sic loquitur: Nonaginta annos baculo sine, corpore toto Exegi cunctis integer officijs. Paternus Petrarchae proauus Garsias Aretinus vsq; ad annos centum ac quatuor vixit, prospera semper vsus valetudi¬ne, decessit???ue nullo antè affectus morbo, qui appareret, nisi quòd aliquantisper debilitatas vires sentiebat. Ex Petrarcha recitat Fulg. lib. 8. cap. 14. & Egnat. eodem. Mulieres. Zonaras in vita Tiberij tradit, Liviam Augusti vxore̅ octogesimum annum attigisse sine vllo morbo. Mortua elata est adhibitis quibusdam imaginibus cum luctu mulierum Romanarum ad annum, iussu senatus. Cuspinianus. Sacri homines. Moses annos natus 120. cùm neq; oculis caligaret, neq; viriditatem amisisset, iussu Domini in montem Nabonem (qui est in finibus Moabitarum, eregionè Hierichuntis) ascendens, terram omnem, quam Dominus Israëlitis daturus erat, oculis perlustrans, vt quam propter suum peccatum intrare non poterat, videret tantùm, ante os Iouae mortuus est, & ab eodem sepultus in valle quadam Moabitica secundùm Bethphegor: neque quisquam hominum hactenus eius sepulcrum sciuit. Deuteron. 34. L. Metellvs post consulatum pontifex maximus, ita bonis viribus extremo aetatis tempore fuisse narratur, vt adolescentiam non requireret. Otho Vicecomes, archiepiscopus Mediolanensis, debellatis Turrianis, imperio???; consequuto, quum ad Claraeuallis coenobium amoenissimis in hortis tuendae valetudini operam daret, frequenti???ue comitatu insignium philosophorum & sacratorum virorum oblectaretur, senio potiùs quàm morbo confectus è vita discessit, Augusto mtnse, anni 1295. Impleuerat septimum & octo gesimum annum, nullis paulò molestioribus morbis obnoxius. Iouius in eius vita. Literati homines. Socrates adeò moderatè cibo potu???; vsus est, vt absq; me¬dico valetudine inoffensa vixerit. Laërtius in eius vita, & Aelian. lib. 13. de Varia hist. Zeno Cittieus Stoicorum pater vixit morborum expers, in summa frugalitate. Necauit semetipsum inedia. Suidas. Cleanthes Assius philosophus, ad quendam contumeliae causa obijcientem senectutem: Et ego, inquit, abire cupio: verùm vbi reputo me omni ex parte sanum, siue legendum est, siue scribendum, rursus maneo. Laërt. lib. 7. c. 2. Xenophilvs Chalcidensis Pythagoricus celeberrimus, (vt ait Aristoxenus musicus) omnis humani incommodi expers, in summo perfectissimae splendore doctrinae extinctus est. Va¬lerius Maximus lib. 8. cap. 14. Plinius lib. 7. cap. 50. Gorgias Leontinus, Charmantidae F. Empedoclis discipulus, Poli, Periclis, Isocratis, & complurium magni ingenij virorum praeceptor, cùm centesimu̅ & septimum ageret annu̅, interrogatus quapropter tamdiu vellet in vita remanere? Quia nihil (inquit) habeo, quod senectutem meam accusem. Valerius Maximus lib. 8. ca. 14. & Philostratus in Sophistis, & Cic. in Catone Maiore. Anno pòst obijt. Plinius lib. 7. ca. 48. Isocrates quarto & nonagesimo anno vitae librum edidit, quem Panathenaicum inscripsit: superfuit operi annos quinque, fuit???; extrema aetas par suscepto labori, viribus, iudicio, memoria. Sab. lib. 1. cap. 7. Philemon Comicus, qui anno aetatis CI. risu perijt, corpore fuit integro, atque etiam omnes sensus illaesos felicitate qua¬dam conseruauit. Suidas. Asclepiades Prusiensis medicus, cum fortuna sponsionem fecit, ne medicus crederetur, si vnquam inualidus vllo modo fuisset. Est???; voti compos factus, subito scalarum lapsu suprema senecta exanimatus. Sab. lib. 10. c. 8. ex Plin. Reges. Cyrvs Persarum rex in eo sermone, quem moriens habuit, quum admodum senex esset, negat se vnquam sensisse senectutem suam imbecilliorem factam, quàm adolescentia fuisset. Xenophon in Cyripaedia. Agesilavs Lacedaemoniorum rex, iam summa senectute grauatus, saepe per brumam visus est discalciatus ac sine tunica incedere, nullam aliam ob causam, quàm vt iam senex iuuenibus patientiae daret exemplum. Aelian. de Var. hist. & Vol. lib. 13. cap. 3. Anthrop. Masinissa rex Numidiae regni spacium sexaginta annis emensus, & ante omnes homines robore senectae admirabilis est. Constat eum (quemadmodum Cicero refert de Senectute) nullo vnquam imbri, nullo frigore, vt caput suum veste tegeret, adduci potuisse. Eundem ferunt aliquot horis in eodem vestigio perstare solitum, non antè moto pede, quàm consimili labore iuuenes fatigasset: ac si quid agi à sedente oporteret, toto die saepenumerò nullam in partem conuerso corpore in solio durasse. Ille verò etiam exercitus, equo insidens, noctem diei plerunq; iungendo, duxit, nihil???ue omnino ex ijs operibus, quae adolescens sustinere assueuerat, quo minus in (enectute ageret, omisit. Veneris etiam vsu ita semper viguit, vt post sextum & octogesimum annum filium generaret, cui Methymato nomen fuit. Val. Max. lib. 8. cap. 14. & Diod. lib. 32. & Plin. lib. 7. cap. 48. Suidas filium vltimum vocat Stembam. Mithridates Ponti rex, qui XLII. annis cum Pop. Rom. bellum gessit, statura ingenti (sicuti ex armorum forma, quae delata Delphos sunt, coniectatum est) valetudine prospera vsus, ad vltimum vitae tempus equitabat, iaculabatur???ue, & per mille stadia, dispositis per interualla equis, vna dio discurrebat. Currus sex & decem equis agitauit. Caedius lib. 29. cap. 17. Antiq. Lect. C. Ivlivs Caesar fuisse traditur excelsa statura, colore candi¬do, teretibus membris, ore paulò pleniore, nigris vegetis???ue oculis, valetudine prospera: nisi quòd tempore extremo re¬pentè animo linqui, atque etiam per somnium exterreri solebat Suetonius. Tiberivs Caesar, tempore principatus penè toto valetudine fui propè illaesa: quamuis à trigesimo aetatis anno arbitratu e??? suo rexerit, sine adiumento consilióve medicorum. Idem. Nero Caesar, licet luxuriae immoderatissimae esset, ter omnino per XIV. annos languit: atq; ita, vt neque vino, neq; consuetudine reliqua abstineret. Idem. Carolvs Magnus valetudine prospera fuit, praeter quòd antequam decederet, quadriennio crebris febribus corripiebatur: ad extremum etiam vno pede claudicauit. Cranzius lib. 2. cap. 7. Saxoniae. Andronicvs Comnenus tyrannus, etiam extrema aetate iuuenili facie, corpore omnium saluberrimo: quia neq; delicatus, neque vorax, neque bibax erat, sed vt Homerici Heroës assis plerunque vescebatur. Vnde nemo eum ructantem vidit. Si quando ex stomacho laboraret, totius diei exercitatione & ieiunio, vel exiguum fastidium propulsabat. Die ad occasum vergente, frusto panis & modico vino corpus recreabat. Pharmaco dum imperauit semel tantùm vsus est, id???; inuitus, hortatu medicorum. Se ornnis generis morbis vel an¬num integrum resistere posse, asserebat. Nicetas lib. 2. Ioannes Aragonum rex XVIII. valetudine prospera semper vsus perhibetur, nisi quòd octogenarius podagrae morbo laborauit, & oculorum aciem per interualla debilem sensit. Eius per tot annos prosperae valetudinis praeter naturam cau¬sae tres praecipuae fuêre, mundities scilicet, cuius studiosissimus erat, abstinentia potus & cibi, & laboris vsus assiduus. Marineus lib. 12. rerum Hist. MORBORVM ACQVISITIO, IN GENERE CONSIDERATORUM. Qvo. Morbi conciliati, immissi à Daemone. Iobvm, consentiente Deo, daemon vlcere pessimo à planta pedis vsque ad verticem percussit deformauit???; tam foedè dire???ue satanas, vt in sterquilinio sedens miserabiliter, saniem testa abraderet, atroci???; excruciatus dolore, etiam mortem sibi imprecaretur. Iobi 1. In idolo Astaroth apud Indos daemon erat, qui se curare la̅guidos, & caecos, quos ipse laedebat, illuminare prositebatur. Is D. Bartholomaei mandato fassus est primò corpus hominum à se laedi, verùm in animas nullam sibi concessam esse potestatem, nisi sacrificauerint. At vbi pro corporis sui salute, inquit, sacra fecerint, tunc ab afflictione desinimus, quod in illorum animabus dominari incipiamus. Et quando à laesio¬ne quiescimus, eos curare videmur, & velut dij colimur, daemones interim existentes. Abdias lib. 8. Certam. apost. Apud Rvgianos in Vrbe Karentina olim daemonum illusione primùm stupra hominum prouocata sunt, & tandem illicò sub ipso spurcissimo actu detestabiliter punita. Siquide̅ mares in ea vrbe cum feminis in concubitum accitis, canu̅ exemplo cohaerere solebant, nec ab ipsis diuelli poterant. Inter du̅ vtriq; perticis è diuerso appensi, inusitato nexu ridiculu̅ populo spectaculum praebuêre. Ea miraculi foeditate solennis cultus statuis accessit: creditum???; est earum viribus effectum, quod daemonum erat praestigijs adumbratum. Saxo lib. 14. Antonius Beneuenius lib. 8. de Abd. morborum causis ita scribit: Mvlier sextum decimum agens annum, ab ima ventris parte dolore exorto conuellebatur manibus. Cum???; in horrendum clamore̅ erumperet, intumescebat illicò totus venter, adeò vt vterum crederes gestasse octo menses: & voce exhausta, vbi per totum cubile hinc inde reiectans sese, & plantas inter dum ceruici connectens resiliebat in pedes, iterum procidens ac exiliens, isthuc ipsum identide̅ factitabat, quoad paulatim ad se reuersa, quoquo modo recrearetur. Interrogata quid egisset, penitùs ignorabat. Nos verò eiusmodi morbi causa inquirentes, arbitrati sumus hoc malum ex matricis suffo catione, & vaporibus malis sursum elatis, ac subinde cor & cerebrum ferientibus, prouenire. Sed quum medicamentis nihil promoueretur, ea ferocior facta, ac toruis oculis circum spiciens, tandem prorupit in vomitum, quo longiores & recuruos clauos, aeneas???; acus, vnà cum cera & capillis conglomeratis reiecit. & nouissimè ex ientaculo frustu̅ tantae magnitudinis, quale integru̅ nullius deglutijssent fauces. Cum???; id ipsum saepiùs etiam vidente me factitasset, teneri eam arbitratus sum spiritu malo: qui dum haec ageret, spectantium oculos perstringeret. Quare ecclesiasticis medicis commendata, manifestioribus deinde signis & argumentis rem comprobauit. Nam & nos eam vaticinantem audiuimus, & ea praeterea agentem vidimus, quae omnem morbi vim supergressa, humanum etiam captum excederent. Commemorat Cardanus de Varietate rerum libro decimoquinto, probum quendam Rvsticvm & amicum, qui facilius decipi poterat, quàm decipere, sic ipsi narrasse, quòd morbo incognito plures laborarit annos: quo tempore excantationibus saepiùs vitrum, clauos & capillos euomuisset: & quanquam demùm restitutus fuisset, tamen in eum diem quo haec referret, sentire se in ventre asseuerabat maximam vitri confracti congeriem, sonum???ue non leuem, quasi quis saccum vitri fragmentis plenum concuteret, à quo non parum vexaretur: tum verò singulis octodecim noctibus, septima hora, etiamsi horarum numerum no̅ obseruaret, totidem ictus annis octodecim, quibus iam sanatus fuerat, in corde maxima cum molestia perferre. In pago Leuésteet, sub duce Brunsuicési, puella nomine Margarita, Henningi Achils filia, annum agens vicesimum, anoo 1562. die diuae Virginis visitationi sacrae, calceos abstersura, cultrum extrahit, se???ue in humiliorem sedem demittit propterea quòd viribus diuturna sebri consumtis imbecillior adhuc esset. Praetor opinionem domum ingreditur vetula, num puellam febris etiamnum fatigaret rogans, & quo modo sese ex morbo haberet? Responsum illi vt fuit à puella, rursum extra aedes nullo verbo facto egreditur. Calceis mundatis cultrum in sinu deponit: qui quum postea studiosè ab illa quaereretur, horribili specie canem nigrum sub mensa ventri in cubantem animaduertit: qui cum fremitu dentes ostentans abijt. Mox puellae videbatur à capite versus dorsum defluere quiddam tanquam humoris frigidi, cui etiam accessit animi deliquium, perdurauit???ue ea velut mortua sine sensu ad diem tertium: quo tandem nonnihil respirare cepit: & se certo certius scire affirmauit, cultrum illum, è sororis vagina à se extractum, in sui corporis latere sinistro defixum haerere: eo enim in loco se dolorem persentiscere: à quo ita exercebatur, vt totam incuruatam baculo inniti oportuerit. Posttres menses prominere cepit in sinistro latere supra lienem intra infimas duas costas spurias vomica, oui ferè gallinacei magnitudine, & lunae instar: cuius incremento aut decessu vel intumuit, vel resedit. Tricesimo Iunij erupit ex vlcere tanta copia puris, vt tumor nonnihil sese remiserit, & inde cuspis velut cultri apparuerit. Chirurgus ducis Henrici ex arce Vuolffen büttel accersitus, cultelli cuspidem sub costis prominentem instrumentis traxit, & vlcus sanauit. Ioan. Vierus lib. 3. c. 12. de Praestigijs daem. In Flandria Antonio Suqueto Equiti ordinis Vellerei, co̅siliario in priuato confilio Brabantiae, filius erat nothus, qui an¬tiquam vxorem duceret, familiaritatem cum altera, quae Saga credebatur esse, coluerat. Haec Pveliae nobili, quae amatori nupsit, inuidens, ita cum Satana egit, vt mulier iuuenis incesseretur à maligno spiritu, vexaretur in maxima frequentia, & qua̅uis obnitentibus viris in altum attolleretur, & huc illuc proijceretur. Instante partu du̅ accerseretur obstetrix, Saga qua̅ metuebat oderat???; mulier grauissimè, ingreditur: mulier dofecta animo & soporata corruit, foetu̅???; paulò pòst eiectum sentit. Discedit Saga, accedit obstetrix, puerpera̅ solam offendit, partus nunquam ex eo tempore visus est. Creditam est vulgò Satanam in corpus feminae ab inuidente Sa¬ga immissum esse: verùm hoc non aliter quàm secreto Dei iu¬dicio effectum est. Bodinus lib. 3. Daemonomaniae, cap. 6. Hominibus. Iouius libro 4. pro suo in Gallos odio, Vbi & quando ceperit morbus venereus, inquit, diligentiores vestigabunt, & verius nomen imponent: consensu certè multaru̅ gentiam Gal¬lici cognomen tulit, ita vt ea natio inquieta & vehemens, quae infestis armis felicitati Italiae saepiùs inuidit, & hoc quoq; pestilenti vulnere inflicto, sempiternam nobis odij sui memoriam reliquisse videatur. Caeterùm Guicciard. lib. 2. & Bembus lib. 3. hist. Ven. & Sabell. lib. 9. En. 10. ab hac infamia Gal¬los vindicant, & ab Hispanis è nouo orbe Neapolim primùm importatum aiunt, subinde Gallis occupata Neapoli communicatum fuisse. Brutis. Oeonvs Herculis consobrinus, Lycimnij Alcmenae fratris F. cùm adolescentulus adhuc esset, cum Hercule Spartam venir. Cum???ue visendae vrbis causa obambulans, ad Hippocoontis aedes fortè accessisset, in eum canis domus custos inuasit. At ille lapide canem percussit Hippocoontis filij cursim egressi, puerum fustibus conficiunt. Hercules Hippocoontis filios ar¬mis adortus, vulnere accepto, se clàm periculo subduxit. Mox copijs comparatis, patre & filio malè multatis, Oeoni caedem vltus est. Pausanias in Laconicis. Qvando. Morbi noui, nuper orti. [Greek words] nonum morbi genus Graecis, aetate Socratis. Pla¬to lib. 3. de Rep. Vide Hier. Mercurialis lib. 1. ca. 1. de Gymnastica, vbi de nouis morbis praeclara quaedam. Mentagra Tib. Claudij Caesaris principatu primùm in Italiam per Perusinum quendam equitem Rom. irrepsit. Carbunculus ex Narbonensi Gallia in Italiam venit, L. Paulo, ??? Mareio censoribus. Elephantiasis ante Cn. Pompeij Magni aetatem Romae non accidit, & celeriter etiam restincta est. Sicut & morbus ille, quem Gemursam appellauêre prisci, in¬ter digitos pedum nascens, nomine etiam ipso obliterato. Plinius lib. 20. cap. 1. Circa Nivernam in Gallijs, quo prima in Terram sanctam suscepta est expeditio, mirabile genus morbi innotuit. Tacti homines igne inuisibili ardebant, qui facilè penetrabat praecordia. Alij pedes, alij manus ea occasione praeciderunt. Cra̅zius lib. 5. Saxoniae, cap. 15. Sub Carolo Caluo Imp. serpsit in Saxonia tumor linguaru̅, vindicante fortasse Deo, linguaru̅ loquacium perniciosa venena. Intumebat in ore lingua maximo dolore, nec valebant medicorum vlla remedia, donec Bertholdus Mimigardeuordensis episcopus quintus, litanias & ieiunia populo indixit. Cranzius lib. 2. Metrop. c. 18. Alexandri III. Scotoru̅ regis anno XXXIV. pestis Scotiam inuasit, morbus antea Scotis incognitus, magna???; populum clade affecit. H. Boëthius lib. 13. Anno Christi 1486. sub Henrico VII. nouu̅ morbi genus peruasit totum regnum Angliae, dira lues, & quam nulla sit aetas antea, quod constet, perpessa. Subitò enim Sudor mortifer corpus tentabat, ac simul dolor caput stomachum???ue vehementi caloris ardore affectum angebat. Quo in morbo homines qui à principio erant, quia alij aestus minus patientes, si in lecto erant, stragula dimouebant: si vestiti, vestes deponebant: alij sitientes frigidum potum sumebant, alij demùm patientes caloris foetoris???ue nam sudor graue olebat, additis stragulis, sudorem prouocabant: aequè omnes aut illicò, aut non multò postquam sudare cepissent, moriebantur, ita vt ex omni aegrotantium numero vix centesimus quisque euaderet. Neq; vlla interim medicorum ars aut scientia quicquam opitulabatur, quòd morbi nouitas omnem illorum excluderet peritiam. Verùm post vigintiquatuor horas (tanto temporis spacio vis eius morbi durabat) abeunte sudore, no̅nulli confirmabantur: non eo tamen ita expargati era̅t, quin iterum atq; iterum in morbum reciderent, multi???; inde peri¬rent. Post ingentem mortalium stragem, remedium promtissimum inuentum est: Si quis interdiu sudore corripiatur, cum vestitu protinus cubatum eat: sin noctu, & in lecto, tum quiescat, nec se è loco moueat, vsq; ad vigintiquatuor horas exaactas: interim ita se stragulis oneret, quò non prouocetur sudor, sed sua sponte molliter stillet: cibi nihil capiat, si tamdiu famem tolerare possit, neq; plus potionis consuetae ac calfactae hauriat, quàm mòdicè satis sit ad sitim extinguendam. Inter hanc curationem in primis caueat, ne manum quide̅ aut pedem sui refrigerandi recreandi???; causa extra stragula proferat: quod facere lethale est. Morbus hic tantùm Angliam id temporis peruasit, & posthac saepe grauiter afflixit. Polydorus lib. 26. Sed anno Domini 1529. cùm aestas praecessisset humidissima, tota̅ quoq; peruagatus est Germaniam. Stumpfius, & Sleidanus lib. 6. Hispani nouo orbe inuento, luis venereae, quam vulgò Gallicum vocant morbum, contagio infecti sunt. Et vicissim in¬colae Perv & Indiae ab Hispanis & Lusitanis Variolarum morbo contracto miserrimè perierunt. Vsqueadeò natura re¬rum & bona & mala vult communia. Lud. Bertomanus apud Petrum Ciezam Tomo 2. c. 29. rerum Indicarum. Guicciard. lib. 2. & Bembus lib. 3. hist. Ven. Sab. lib. 9. En. 7. ???Qvomodo. Crapula, Ebrietate. Consule Tit. Crapulae & Ebrietatis, quatenus ex his sibi morbos conciliant, fol. 2245. Dionysivs iunior Syracusanorum tyrannus ex crapula assidua lippus factus est. Libidine, Venere. De calamitate Gallici morbi ex nouo orbe per Hispanos Neapolim importati, inde per Gallos victores in Italia̅ & Gallia̅ dispersi, nostri seculi Homines iure queri possent, si in eos citra propria̅ culpa̅ perueniret: propterea quòd omniu̅ eoru̅ consensu, qui huiusce morbi natura̅ sedulò explorarunt, cô̅pertum est, aut nunquam omnino, aut perquam rarissimè, in aliquem, nisi veneris contagione peruenire. Guicciard. lib. 2. Osculo. Mentagram osculo contrahi solitam ex Plinio liquet. VALETVDINARII, MORBIS AFFECTI. QVI vel pluribus morbis, vel eodem morbo saepiùs diúve affliguntur. ???, quasi salo maríve conspersi, dicuntur homines valetudinarij, squallidi, similes mari, quod nec fructum, nec sementem profert. Eustathius in Odyss. 17. Apud Platonem Socrates lib. de Repub. ex Aesculapij instituto Eos qui natura sunt valetudinarij, & propterea Reip. inuti¬les, è medio excedere, & locum dare sanis iubet. In qua̅ sententiam quoq; Euripides: Exosus est mihi, quisquis producere Vitam cupit dapibus, simul???; poculis, Magorum & artibus deflectens riuulum Deuitet vt fati: quem, cùm prosit nihil Orbi, decebat emori, & facessere, Dantem locum statim efflorescenti pubi. Plutarchus in consol. ad Apollonium. Herodicvs Selymbrianus, Hippocratis Coi praeceptor, quurn esset paedotriba & valetudinarius, dum morbo suo, qui lethalis erat, accuratè inuigilaret, neque sibi tamen posset commoda & opportuna remedia adhibere, & omne tamen tempus in medendo consumeret, caeteris omnibus rebus praetermissis: vitam ita miserè tolerauit, seipsum excrucians, & in nouos subinde casus incidens, si vel tantillum à consueto victu declinasset: ac proinde hoc pacto aegrè moribundus illa sua se sapientia sustinuit, & ad senectutem peruenit, commixta cum Gymnastice Medicina. Plato 3. de Legibus. Fuit Demosthenes orator à prima aetate gracilis & valetudinarius, vnde cognomen probrosum Batulum deridentibus corporis eius debilitatem pueris dicitur inuenisse. Fuit Batulus, vt quidam volunt, tibicen effeminatus, ac fabellam huius rei causa eum mordens fecit Antiphanes. Plutarchus in Demosthene. Avgvstvs Caesar graues & periculosas valetudines per omnem vitam aliquot expertus est: praecipuè Cantabria do¬mita, cùm etiam distillationibus, iecinore vitiato, ad desperationem redactus, contrariam & ancipitem rationem medendi necessariò subijt: quia calida fomenta non proderant, frigidis curari coactus, auctore Antonio Musa. Quasdam & anniuersarias, ac tempore certo recurrentes experiebatur. Na̅ sub natalem suum plerunque languebat: & initio veris praecordiorum inflatione tentabatur: austrinis autem tempestatibus grauedine. Quare quassato corpore, neq; frigora, ne¬que aestus facilè tolerabat. Suetonius. Clavdivs Caesar infans relictus à patre Druso Germanico, ac per omne ferè pueritiae atque adolescentiae tempus, varijs & tenacibus morbis conflictatus est: adeò vt animo simul & corpore hebetato, ne progressa quidem aetate, vlli publico priuato???ue muneri habilis existimaretur. Diu etiam atque post tutelam receptam, alieni arbitrij, & sub paedagogo fuit barbaro, & olim superiumentario, à quo quibuscunq; de causis quàm saeuissimè coërcebatur. Idem. TEMPORA MORBOSA. [Greek words] olim dicebantur, qui parùm commodè, parum???; salubriter viuerent, propterea quòd Isthmiorvm ludorum tempus morbis esset obnoxium, ob ingentem hominum conuentum. Suidas & Hesychius. LOCA MORBOSA. Locorum insalubritas ad Fortuita pertinet mala, respectu Posseßionis, fol. 4000. At hîc quo ad Effectum inter Corporea numeratur. Sardinia insula turbidi & pestilentis aëris causa, ob salis concreti copiam, & Austri violentiam, insaluberrima, ma¬ximè cùm Borealibus ventis, siue ob montium propriorum altitudinem, siue ob Corsicae vicinae obiectum perflari nequeat. Pausanias in Phocicis. Academiae gymnasium Athenis suburbanum insalubri aëre famosum fuit. In quo tamen ipso Plato philosophari voluit. MORBORVM CVRA IN GENERE. Qvi À QVIBS curati. Vtpote ab Deo, Sanctis. Innocentivs Aduocatus vicariae praefecturae, cùm vlceribus chironijs in ano laboraret, sinu quodam medicos latente, factum est, vt ad necessitatem secundae sectionis deuentum sit. Quam cùm ille magis quàm mortem formidaret, orarunt pridie quàm secaretur, pro illo Saturninus episcopus Vzalensis, vir sanctus, Gelosus presbyter, diaconi???ue Carthaginensis ecclesiae, inter quos Aurelius, qui postmodum fuit episcopus, prostrati in terram flentes???ue vberrimé. Aderat & ipse D. Augustinus cum fratre Alipio. Factum itaque est, vt mane sequenti, dum medici adessent, vt, qui inter manus secantium moriturus existimabatur, absque sectione sanus inuentus sit. Cardanus de Rerum varietate lib. 15. c. 81. ex D. Augustino. Cùm nuper Vzali (quae colonia est Vticae vicina) essemus, Pe¬troniam clarissimam feminam, mirabiliter ex magno atque diuturno, in quo medicorum adiutoria cuncta defecerant, languore sanatam fuisse cognouimus, inquit D. Augustinus lib. 22. de Ciu. Dei, c. 8. Etenim à quodam Iudaeo persuasa, anulum capillatio cingulo inserait, quo sub omni veste ad nuda corporis cingeretur: qui anulus haberet sub gemma lapidem in renibus inuentum bouis. Hoc alligata quasi remedio, ad sancti martyris Stephani limina veniebat. Profecta Carthagine, cùm in confinio fluminis Bagradae in sua possessione mansisset, surgens vt iter perageret, ante pedes suos illum iacentem anulum vidit, & capillatiam zonam, qua fueratalligatus, mirata tentauit. Quàm cùm omnino suis nodis firmissimis, sicut fuerat, comperisset ad strictam, crepuisse atque exilijsse anulum suspicata est: qui etiam ipse cùm integerrimus fuisset inuentus, futurae salutis quodammodo pignus de tanto miraculo se accepisse praesumsit, atq; illud vinculum soluens, simul cum eodem anulo proiecit in flumen. Daemone. Consule Tit. Magicamiracula, Morborum curatio, fol. 1522. Hostibus. Telephvs Mysorum rex Achillis hasta percussus, vlcere pernicioso (à quo deinde omnia maligna vlcera Telephia dici cepêre) affectus, ex oraculo ab eodem, à quo vulneratus fue¬rat, remedium petere iussus, Achillis ope curatus est, cùm is aeruginem hastae derasam vlceri inspersisset. Promethevm quenda̅ Thessalum quum Lacydes Argiuoru̅ rex vellet interficere, & tum fortè is phymate laboraret (tuberculum est id furunculo maius, rotundius atque planius) transuerberans ense persanauit. Io. Grammaticus, & Plutar¬chus, Quomodo quis ab inimico iuuari possit. Idem de Iasone Pheraeo memorant. Similiter Smicynthes Nicanora ephippo percutiens, salutare intulit vulnus. Ex Seneca de Beneficijs secundo: Tuber Tyranni quidam ferro diuisit, qui ad eum occidendu̅ venerat. Caelius lib. 7. cap. 21. Antiq. Lect. Qvibvs praesidiis. Baptismo. Gothos, qui in Thraciam irruperant, Theodosivs Imp. [340] cum Gratiano multis magnis???ue praelijs vicit, ac è Thracia expulit, anno Domini (iuxta Eusebij Chronicon) 382. Post victoriam verò, cùm Constantin opolim properaret, venit Tessalonica̅, vbi morbo subito correptus, ab Acholio Thessalonicensi episcopo baptizari postulauit. Episcopus accersitus primùm eum interrogauit, quam fidem profiteretur? Respondit Imperator, se eam amplecti & profiteri fidem, quam ecclesiae in Illyrico, Ariano dogmate nondum infectae, obseruarent: eam nimirum, quae ab Apostolis iam olim tradita, & in Nicaena Synodo postea confirmata esset. Ita ab episcopo cupidissimè baptizatus, & à morbo liberatus est. Socrates lib. 5. cap. 6. Sacris rebus. Per quos dies sacrosancta Crux Ptolemaide anxiè conquisita nusquam comparuit: alia passi Domini monumenta miraculo mortalibus extitêre. Lutetiae Lvdovicvm filium Philippi Augusti regis trimulum (rege in sacra expeditione absente) tanta vis inuasit morbi, vt animam agere, ac tantùm non expirare videretur. Sacrae spineae coronae particulam eam, quae ad aedem diui Dionysij asseruabatur, ac sactum clauum obsecrationibus factis Lutetiam reuerentissimè attulit Mauricius Parisiorum pontifex, vir sanctus, ac corpori pueri admouit. Morbus depulsus, valetudo restituta. Aemilius libro sexto. Alexivs Comnenus Imp. cùm aegrotaret, & iam deficere videretur, Saluatoris imagine est restitutus. Diuinu̅ enim pe¬plum in Chalce repositum, quod faciem Christi impressam habebat, ad lectum, in quo iacebat, expansum est, & ipsius corpus eo inuolutum. Itaque morbi vehementia remissa, surrexit, cibum sumsit, ac conualuit, morbus???ue desijt. Sed cùm parùm constans visa esset haec valetudinis recuperatio, vt populum vana suspicione liberaret, eques in forum descendit. Cuspinianus. Qvidam lethaliter sauciatus, gustata buccella panis à D. Bernardo consecrata, valetudinem suam recuperauit. Ispa¬nis per multos annos incorruptus seruari poterat, nec colo¬re nec sapore mutato. In Tolosana prouincia Mvlti infirmi, gustatis quibus D. Bernardus benedixerat panibus, sanitatem receperunt. Quidam Civis Salernitanus aqua, qua manus lauerat D. Bernardus abbas, sanitati restitutus. Auctor vitae. Precibus. Consule Iustitiae religiosae, fol 3003. 3009. Superstitionis quinetiam, locos, fol. 3126. 3130. Magia. Morborum curationes magicas & praestigiosas Io. Vierus lib. 4. de Praestigijs daemonum recenset & confutat. Suffumigijs. Sabaei Arabes, qui regionen, incolunt odorifera̅, longa ve¬xati aegritudine, cùm natura debilis, adeo???ue exhausta est, vt recreari nequeat, ex asphaltho hirci???; barba vapores faciu̅t, quò malus odor boni immensi???; vim nimiam infringat. Bo¬na enim cum modo sumta, hominibus prosunt, & afferunt voluptatem: sine mensura verò, & alieno tempore, inutilia redduntur. Diodorus lib. 3. cap. 3. Lectione historiarum. Alphonsvs Aragonum rex Capuae laborans aduersa va¬letudine, medicis multa medicamenta adhibentibus, in grauissimo morbo, Quinti Curtij historias de Alexandri Magni rebus gestis descriptas legere cepit: cuius lectione delectatus, cùm omnem morbi improbitatem superasset, sanitati restitutus: Valeat, inquit, Hippocrates Imperator, Galenus Rex, Auicenna Princeps (hisce enim epithetis coryphaeos suos me¬dici exornare consueuerunt) viuat Curtius, restitutor sanitatis meae. Meminit Antonius Panormita de Reb. gestis Alphósi, & Aeneas Syl. de eius dictis. Similiter quoque Lavrentivs Medices historiarum lectione à morbo curatus. Sub Tit. Historiae vtilitas, fol. 1590. Contactu. Vespasianvs Imp. Alexandriae quendam manu sideratum pede tactum sanauit. Alterum quendam caecum saliuae illitione percurauit. Suetonius, & Tacitus. Pharmaco. Glavcvm praeter omnium expectationem, gustato mellito pharmaco, reualuisse dicunt. Eam???ue rem in iocum popula¬rem versam fuisse. Quidam enarrant in hunc modum: Glaucus quidam poto melle, ob bilem penè exanimatus est. Ad hunc multis accurrentibus medicis, polyidos herba, quam draconem vocant, eum restituit. Eras. in Adagijs. MORBI NON CVRATI. Huc irritarum Curationum exemplapertinent, respectu Pattentis: inter cuius bona corporea vti Ablatio morbirefertur, sic inter mala eiusdem, ablationis Frustratio. Sin Agentem consideres, ad artis Medicae euentum pertinebunt, fol. 1243. Noui quendam quotannis verno tempore Palpitationis ac¬cidente vexatum, qui cùm per tres annos à sanguinis detractione se adiutum intelligeret, anno quarto, anteaquam accidens ipsum inuaderet, sanguinem misit, id???ue pluribus deinceps annis faciendo, idonea etiam post sanguinis detractionem medicamenta adhibuit. At nihilominus hic quoque ante senectutem morte praeuentus est. Gal. lib. 5. ca. 1. de loc. affect. Vidi sacram & religiosam iuuenem, quae cum, &c. fol. 579. CAPITIS EXTERNI AFFECTVS. Cuiusmodi sunt Vvlnera. Dagobertvs Clotharij II. Francorum regis F. Austrasianos trans Rhenum duxit: vt??? indolem suam patri genti???ue probaret, cum Bertario Saxonom duce, prouincias Francorum vrente, pugnauit. Graue in capite vulnus accepit. Capillum cruore infectum Austrasiani ad pattem detulêre. Ille ira percitus suorum delectu habito, in hostem irruit, Bertariumque cum suis magna strage cecídit. Aemylius lib. 1. Tvmor. Carolvs Philippi Hispaniarum regis F. Caroli V. nepos, ex quartana aërem mutare iussus, in arce quadam nobilem puellam corollas nectentem intuitus, cùm ludendi causa ad illam properaret, illa vim metuens, in cubiculum fugit. Iuuenis eo magis irritatus, in cubiculum praeceps per gradus effracta violenter ianua delapsus, grauissimum vulnus in capite accepit. Vocati chirurgi vulnus obligant, consolidationi???ue intenti, saniei effluxum negligunt. Itaque caput totum tuberis instar intumuit, & apoplectico similis puer aliquan¬diu iacuit. Tum demùm Philippus, vt morituro extremu̅, adesset filio, accersitus, Andream Vesalium Bruxellensem secum adducit, quem Hispani in superficie tantu̅ corporis versatu̅, veri Medici appellatione indignum esse calumniabantur. Is in deplorato vnicam spem in sectione pericranij sitam affirmans, data sibi potestate à Philippo, tuber decussatim aperuit, & pus foeditissimum sensim euacuauit. Redijt igitur ad se puer, tanquam è profundo somno excitatus. Hugonis Blotij Delphtensis I. C. acroama. Tremor. Clavdivs Imp. lingua titubante, capite quum semper aliàs, tum quantulocunq; actu vehementer tremulo sunt. Sabellicus libro 2. Ennead. 7. Capillorvm Defluuium. Caluitium inter Naturales affectiones libro Secundo retulimus, fol. 292. Extat Niciae perelega̅s tetrastichon, quo ridetur nescio Qvis, vti apparet, tingendi capilli affectator summus: qui dum ei rei nimiùm studet, effectum sit, vt vitiata cute defluxerint crines omnino, nec vllo medicamento succreuerint ampliùs: propterea turpiter nudato capite, ouum esse factum totum, facetissimè poëta hic cauillatur. Id est huiusmodi: [Greek words], [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Caelius libro 29. capite 10. Antiq. Lect. Accidit aliquando, vt Romanae Mvlieres prurigine pestilenti laborarent: & cùm omnes raderentur, nulli eis vsui pectines fuerunt. Sed votis Veneri nuncupatis, receptis???; capillis, eam statua honoraru̅t, pectinem ferente, & barbata, quòd & mascula & femina habeat instrumenta, quippe omnis generationis praeses. Ac à lumbis quidem & supernè virum dicunt, caetera feminam. Fingunt & equo insidentem: quòd Aeneas filius eius, cùm vsq; ad occasum nauigasset, equo conscenso tali statua matrem sit veneratus. Suidas, & Caelius libro 29. cap. 18. Antiq. Lect. De Lygia, Martialis Epigrammatum lib. 12. Toto vertice quot gerit capillos, Annos si tot habet Lygia, trima est. In Charinvm capillorum vitio laborantem, illud???ue praetextu otalgiae lana obuelantem, Martialis Epigrammatum libro duodecimo: Quòd lana caput alligas, Charine, Non aures tibi, sed dolent capilli. FACIEI AFFECTVS. CONTVSIO. Huius Acquisitio. Olympionices quidam luctator cùm pugnando ita mutilatus esset facie, vt sibi planè dissimilis videretur, haereditate quoque paterna excidit, quoniam frater imagine illius picta iam olim, coram iudice prolata, eum non esse fratrem suum conuicit. De quo sic Lucillius 2. Epigr. Graecorum: [Greek words]. Idem de Stratophonte: [Greek words]. Idem de Apollophane: [Greek words]. Cura. Thapsiae Nero Caesar claritatem dedit initio imperij, nocturnis grassationibus conuerberatam faciem illinens sibi cum thure cera???ue, & sequuto die contra famam cutem sinceram circumferens. Plinius lib. 13. cap. 22. VVLNERA. Apud Horatium scurra iocatur in Scvrram accepto conuitio minitantem capite moto, quum in fronte foedam haberet cicatricem. Quid faceres, inquit, si cornu tibi non esste exectum, quum sic mutilus miniteris? Eras. in Adagijs. M. Attilivm Regulum consulem captum Carthaginenses Romam miserunt, vt de permutatione captiuorum ageret. At is permutationem Rom. senatui dissuasit, quòd se venenum tabificum hausisse diceret. Itaque Carthaginem redijt. Carthaginenses eum in profundissimo carcere incluserunt: mox resectis palpebris sple̅didissimo Soli exposuerunt: machinae praeterea, in qua vndique praeacuti stimuli eminebant, inclusum, vigilantia pariter & continuo tactu doloris necauerunt. Valerius Maximus libro 9. capite 2. Gellius libro 6. capite 4. Polybius lib. 1. Gothicis bellis, constat ab hoste barbaro Traiano cuidam super oculi dextri partem sic adactum spiculum, vt mox dilapso ligno occultaretur omnino ferrum, nec vim doloris vllam vulneratus persentisceret: quin anno demùm quinto citra molestiam prorsus promi spiculi summum cepit, atque inde ampliùs emergens, liberum denique Traianum comparebat relicturum. Caelius lib. 11. cap. 13. A. L. Quum Romanae copiae in agro Kesmarkensi, in Pannoniae capite sito, ab Hunnis profligatae ac caesae essent, & alter ducum Macrinus, fortiter redintegrato praelio occubuisset, Thetricvs Macrini collega fronti infixa sagitta, saucius cum his, qui superfuerant, cuasit, truncum???ue sagittae, quem excutere nequiuerat, in senatum vsque Romanum retulisse fertur. Bonfinius lib. 3. Dec. 1. Haldanvs Borcari Daniae ducis F. pòst Danorum rex, cum parente primitias ingressus militiae aduersus Russos piraticam agentes, deuictis hostibus, trophaea retulit non vulgaria. Sed in congressu vulnus faciei accepit, quod nulla medicinae artis peritia potuit in integrum restitui, adeò excrementa carnem putrem alebant, vt de formitatem oris insignem faceret. Cranzius libro 2. Daniae, cap. 8. OCVLORVM AFFECTVS. VTROQVE oculo priuati. Consule Tit. Caecorum. illic Actionis laesae, hic Instrumenti ablatiratio habetur, fal. 343. Lvdovicvs Bosonis filius, Burgundiae rex, cùm in Italiam aduersus Berengarium II. Imp. descendisset, ab eo praelio superatus ac captus, vt insigne Berengarij humanitatis testimonium extaret, liberatus est: iureiurando promitte̅s, se Berengario viuo, in Italiam ampliùs non rediturum. Sed cùm ipse pro accepto beneficio ingratus, haud multò pòst cum ingentibus copijs Italiam repeteret, prope Veronam captus, quia se ipse fide priuarat, oculis à victore erutis, lumine quoque priuatus est. Fulg. lib. 9. cap. 6. Albericus Marsorum episcopus, ab Othone Magno Imp. ius monasterij S. Angeli de Barregio, quo ad viucret, impetrauit: quo defuncto, ad Cassinenses vt rediret, inter ipsos conuenerat. Caeterùm Albericus filio suo Cassinense monasterium vt impetraret, cum Capuanis agit, vt Abbatem Cassinensem oculis priuent, promissa ingenti pecuniae summa. Ergo Abbatem in vrbem iuris dicundi causa inuitant, interpofito iuramento saluum & incolumem se ipsum ad S. Benedicti monasterium perducturos. Abbas Capuam veniens, in monasterium S. Benedicti quod Capuae erat introducitur, ibi???; vinculis iniectis, oculis priuatur. Quos linteolo inuolutos per legatos ad Albericum ferri curarunt Capuani. Chronicon Cassinense lib. 2. c. 4. Io. Zisco Hussitarum dux, grauiter ferens arcem Rabij, quam nuper occupauerat, ab aduersarijs esse interceptam: castris è regione arcis collocatis, ad arborem pyrum substitit, vt militum operam specularetur, qui ex arce telorum multitudine repugnabant. Vnus illorum bombarda pyrum illam adeò concussit, vt frustillatim dissiliret, & fragmine minuto alter Zisconi oculus, quem reliquum habebat, excuteretur. Dubrauius lib. 26. Altero oculo priuati. Monocvli. Coclites. Lvsci. Acquisitio. Hic Membrum tanquam organum vel ablatum, vel corruptum, consideramus. Paulò pòst de Facultatis visiuae laesione actuti. Israelitis dexter oculus effossus fuit, à rege Ammonitarum Naa, ne sagittas & iacula collineare possent. Candace Aethiopum regina, altero capta oculo fuisse dicitur. Volat. lib. 18. Anthrop. Philippvs Macedonum rex, in expugnatione Methonis Magnesiae vrbis, ab Astere milite sagitta percussus, dextrum amisit oculum. Vnde & Aristides ipsum hoc scommate ridebat, Arimaspis cognatus es. Arimaspi enim, populi sunt mono culi. Plin. lib. 7. cap. 37. & Iustinus. Plutarchus verò inquit, quosdam scribere, Philippum cùm per rimam ostij vxorem vidisset cum dracone concumbentem, eum oculum ob Deum conspectum amisisse. Antigonvs rex Macedoniae potentissimus, in oculi sui cladem ludere solebat. Allato namq; instrumento praegrandibus scripto literis, [Greek words], id est Haec quidem vel caeco perspicua sunt, inquit. Plutarchus in Symposiacis. Sed idem Theocritum Chium, cui etiam iureiurando interposito parsurus fuerat, occidit, propter sco̅ma intempestiuu̅. Cùm enim ad Antigonum raperetur, solantibus eum amicis, ac spem pollicentibus, quòd omnino clementiam regis experturus esset, simulatq; ad eius oculos peruenisset, respondit: Ergo impossi bilem mihi dicitis spem salutis. Macrob. lib. 7. cap. 3. & Plut. lib. 2. Conuiu. quaest. 1. Hermippvs Atheniensis, poëta insignis, & frater Myrtili, altero captus oculo. Suidas. Lycvrgo Lacedaemonio, seditione ob mutatam Remp. orta lapidibus impetito, Alcander iuuenis in iurgio oculum, respicienti, baculo excussit. Quam iniuriam non modò non iniquè tulit, verumetiam adolescentem ad supplicium pertractum domi suae perhumanè & sapienter instituit. Plut. in Laconicis, & Lycurgo. Stobaeus serm. 17. Timon Nicaeus, in quendam omnia mirantem, ita lusit: Quin & illud miraris, quòd quum tres simus, quatuor habemus oculos? Timon enim luscus erat, vnde & Cyclops dictus est: & discipulum habebat luscum Dioscoridem. Socrates apud Platonem. Laërt. lib. 9. c. 12. Antigenes Philippi F. Philippi Macedonis, pòst etiam Alexandri miles, iuuenis etiamnum, cùm Philippus Perinthum obsideret, intorto ex catapulta in oculum suum telo, no̅ priùs pugnam remisit, quàm pepulisset intra murum hostes. Plut. in Alexandro, & Diod. lib. 17. Dyocevs claudus & luscus, omni???; ex parte corporis deformis describitur à Iustino lib. 3. Horatiorum antiquissimus Cocles, id cognomentum assecutus, quòd in praelio oculum amiserit. Ex quo Plautus seruum, qui altero captus erat oculo, nobilem, ac de Coclitum fa milia appellauit. Plutarchus in Poplicola. Valerius Maximus lib. 3. cap. 2. & Liuius. Victis ad Trebiam Romanis, Annibal superatis Apennini iugis, per Ligures ea via, qua ad paludes ac planitiem fluminis Arni est iter, in Hetruriam descendit. Arnus vehementiùs excreuerat per eos dies, atque omnes circum adiacentes [342] campos aquis inundauerat. Itaq; ingens hominum ac iumentorum iactura facta. Ipse dux, etsi elephanto, qui vnus superfuerat ex multis, sublimis veheretur, plures tamen dies ac noctes aëris intemperie vigilijs???ue confectus, alterum amisit oculum. Auctor eius vitae. Q. Sertortvs in pugna alterum oculum amisit, ea???ue orbitate tanquam perpetuo fortitudinis testimonio, quod secum assiduè circumgestaret, gloriari solebat. Plut. in eius vita. Marivs Rom. exul, à Sertorio ex Hispania in subsidium Mithridati missus, altero oculo capous, ad Granicum captus est. Edixerat autem ante certamen Lucullus militibus, ne quem Iuscum interficerent, quò probris & contumelijs vexatus necaretur. Plut in Lucullo. Servi sui oculum stylo excusserat Imp. Hadrianus, facti???.; poenitens potestatem dedit seruo quodcunque munus pro ea iactura petendi. Tacebat miser ille. Tandem instanti vehementiùs Hadriano respondit, Nihil se aliud petere: optare verò oculum quem amisisset, cui nec Midae opes conferri possent. Galenus de Cognosc???animi morbis. De Philaenide, Martialis Epigram. lib. 12. Quàm sit lusca Philaenis indecenter, Vis dicam breuiter tibi, Fabulle? Esset caeca decentior Philaenis. Et rursus de Eadem lib. 4. Oculo Philaenis semper altero plorat. Quo fiat istud quaeritis modo? lusca est. In Laeliam, Martialis Epigrammatum lib. 12. Dentibus atq; comis, nec re pudet, vteris emtis: Quid facies oculo, Laelia? non emitur. Acacivs orator, socius Libanij sophistae, vnico tantùm vidit oculo. Vnde [Greek words] vocabant. Volater. lib. 13. cap. 3. Anthropologiae. Alberto I. Imp. Conradus Saleburgensis episcopus hostis venenum propinari curauit. Medici regem in caput inuerterunt, machina ad hoc ingenios è fabrefacta, vt continuò vomeret, non tamen suffocaretur. Exclusum est itaque venenum per os, per nares, per oculos: vis???; eius tanta fuit, vt alterum ei oculum corrumperet. Vnde Monoculus rex dictus est. Cuspinianus. At Stumpsius Albertum veneno potionatum, consilio Medicorum oculum sibi exsculpi curasse, scribit, vt per vulnus venenum cuacuaretur. Edelfredvs Saxo Northumbriae rex in pugna co̅tra Aidanum Scotorum regem oculum amisit. H. Boëthius lib. 9. Svatoplvcvs Boëmorum princeps contra Vngaros Morauiam populantes mouens, dum noctu saltum transit, vt prima luce improuisus Hungaris superueniret, ramus arboris à praecedente equite laxatus, laeuum Suatopluco excussit oculum. Dubrauius lib. 10. Venceslavs III. Boëmorum rex, dum inter venandum parum cautus in ramum obuium impingit, alterum???ue emittit oculum, monoculus deinceps pro Othogaro nuncupatus fuit. Dubrauius lib. 16. Bello Prussico, quod fratres Teutonici contra Borussos, qui se Polono dediderant, gessêre circa an. sal. 1458. Commendator de Elbingen, multis stratagematibus hostes fesellit & superauit: vir luscus, sed qui vnius oculi iacturam pectoris prouidentia compensaret. Cranzius lib. 12. Vuandal. c. 23. Ioannes II. Vuagriae Comes in Holsatia, qui Erici regis Danorum viduam duxerat, sedebat ad mensam in arce Kilonis. Inter ioca plurima morio quidam exasperatus ab adolescentibus, qui de more seruiunt nobilitati, osse proiecto, comitem altero lumine exoculauit. Cranzius libro 8. Saxoniae, cao. 40. Federicvs Vrbinas altero oculo captus, tam aequo animo cae citatem tulit, vt in seipsum interdum iocatus sit. Pontan. lib. 2. cap. 8. de Domestica fortitudine. Petrvs abbas Claraeuallensis graui valetudine vexatus, oculum amisit, & se gaudere dixit, quòd è duobus inimicis alterius molestia iam liber esset. Marulus lib. 5. cap. 4. & Sabellicus lib. 5. cap. 7. Curatio. Philippvs Amyntae, Macedonum rex, in oppugnatione Methones vrbis Magnesiae, alterum oculum sagittae ictu amisit. Critobulus medicus eius vulneris curatione magnam est famam adeptus, quòd extracta ex regis oculo sagitta, citra oris deformitatem, curasset luminis orbitatem. Sab. lib. 3, En. 4. Vvlnera Ocvlorvm. Gal. 1. de Sympt. causis 1. Pveri meminit, cui cu̅ stylo pupillae locus esset pu̅ctus, aquosus humor profluxit, & pupilla minor est red dita, tum tota cornea apparuit rugosior. Caeterùm sanatus postea rectè vidit, magna omnium cum admiratione, collecto scilicet paulatim in eo, qui effluxerat, humore. Ophthalmici, Lippi. Lippitudinis Acquisitio. Lia Labanis F. Iac. patriarchae 1. vxor, oculis lippa. Gen. 29. Ex trecentis Lacedaemonijs ad Thermopylas duo, Evrytvs & Aristodemvs, feruntur ob extremam lippitudinem è castris ab Leonida rege remissi, & in Alpenis decubuisse. At communicato inter se consilio, cùm liceret aut salute̅ sibi parare, aut vnà cum alijs occumbere, cùm inter se discreparent, Aristodemus quidem prae ignauia remansit, Eurytus verò audita Persarum per montem circuitione, petijt arma, & duce seruo ad pugnantes deductus, dato in Persas impetu, occubuit. Aristodemus Lacedaemonem reuersus, probro & ignominia notatus est: probro, quòd eum nemo neque igni, neque alloquio impertiuit: ignominia, quòd Aristodemus fugax appellatus est. Verùm postea hic omnem sibi obiectam culpam, in pugna apud Plat???as gesta, deleuit. Herod. lib. 7. Dionysivs iunior Syracusanorum tyrannus, ex perpetua crapula lippus factus. Theopompus lib. 40. Hist. Vt Auctor est Liuius de bello Macedonico, quum Phaneas legatus Philippum Macedoniae regem violentius in Aetolos dicentem interfatus dixisset. Rem in verbis non verti, aut bello vincendum, aut parendum melioribus: Philippus respondit: Apparet id quidem etiam caeco, iocatus in valetudinem oculorum Phaniae. Sex. Clodivs rhetor è Sicilia, Latinae & Graecae eloquentiae professor, malè oculatus fuisse dicitur, familiaris & praeceptor M. Antonij Triumuiri. Cicero in Philip. & Suetonius. Horativs Flaccus varijs in locis lippum se fuisse docet, vt Satyra quinta: Hit oculis ego nigra meis collyria lippus Illinere. Item: Lusum it Mecoenas, dormitum ego, Vergilius???ue: Namque pila lippis inimicum & ludere crudis. Augustus Caesar cùm inter Vergilium Maronem, qui vbiq; suspirabundus obseruatus est, & Horatium, consedisset, rogatus à quodam amicorum, quídnam ageret? Sedeo, inquit, inter suspiria & lacrymas. Sabellicus. Sub Hunerico Vandalorum rege orthodoxis Christianorum episcopis miraculis clarescentibus, Cyrola Arianorum episcopus cacozelia motus, Hominem conduxit, qui innatam se praetereunte caecitatem simulans, opem eius imploraret in hanc sententiam: Quaeso te beatissime Cyrola, religionis nostrae antistes, vt edas exemplum gloriae ac virtutis tuae, meos???; adaperias oculos. Accedit ad cum Cyrola, haereticus, & admotis manibus ad oculos caecum se mentientis: Secundùm fidem, inquit, nostram, qua rectè in Deum credimus, aperiantur oculi tui. Ad quae verba dolor tantus oculos illius inuasit, vt digitis vi comprimere eos, ne creparent, cogeretur. Gregor. Turonensis lib. 2. ca. 3. Ergo tandem detecta fraude Cyrolae, precibus orthodoxorum dolore liberatus est. De Potore quodam, idem Epigram. lib. 6. Potor nobilis, Aule, lumine vno Luscus Phryx erat, altero???; lippus: Huic dicit medicus, Bibas caueto Vinum: si biberis, nihil videbis. Ridens Phryx, oculo: Valebis, inquit, Misceri sibi protinus deunces, Sed crebros iubet. Exitum requiris? Vinum Phryx, oculus bibit venenum. Arlottus plebanus Florentinus, Florentinas naues in Angliam comitatus, Londini missi finita, calici sacro aquam infudit, & Anglis volentibus oculos perfricuit (quod genus remedij ea gens contra lippitudines singulare putat esse) illud singulis lingua Italica insusurrans, Beuete meno, che il mal pro vi faccia: Bibite temperantes, intemperantes poenam luite. Ex crapula enim, non ex aeris subtilitate id vitij illis contingere coniectabat. Rex Edoardus hominis facetia delectatus xxx. illum coronatis aureis & vestibus donauit. Auctor vitae. Curatio. Aesculapij fanum Naupacti à fundamentis olim erexit vir priuatus Phalysivs. Ei aliquando grauiter ex oculis, & ferè vsq; ad caecitate̅ laboranti, qui Epidauri colitur deus, Anyten misit, nobilem versibus faciendis feminam, cum tabulis obsignatis. Eas per visum in quiete mulier sibi accipere visa fuerat: sed vero euentu res est comprobata: tenuit enim manibus iam vigilans obsignatas tabulas. Naupactum igitur cùm appulisset, iubet Phalysium amoto signo literas inspicere. Ille primò putare literas à se aspici non posse, qui oculis captus esset. In spem deinde erectus, salutare sibi fortasse aliquid ab Aesculapio apportari, tabulis resignatis, in ceras aspexit, & simul se oculorum calamitate leuatum sensit. Et Anytae quidem, quae ei in illis tabulis scripta fuerat, pecuniam expendit, bis mille numûm aureorum. Paus. in Phocicis. Ex oculis Pavson quidam laborabat. Adstitit illi per noctem Aesculapius, iussit???ue apri pinguedine aceto liquefacta inungere oculos. Is cùm rem cum suo medico communicasset: Ille causas afferre conatus est. Nam acrimonia aceti sibi tumorem, pinguedine verò paulatim inungi & ali oculos. Hinc prouerb. Aesculapius Pausonem & Irum, & quemuis alium inopem sanauerit, Suid. M. Servilivs Nonianus princeps ciuitatis Rom. in metu lippitudinis, priùs quàm ipse eam nominaret, aliúsve praediceret, duabus literis Graecis P & A chartam inscriptam, circu̅ligata̅ lino, sub nectebat collo. Mvtianvs ter consul, eadem obseruatione viuentem muscam in linteolo albo: his remedijs carere ipsos lippitudine praedicantes. Plin. lib. 28. cap. 2. Paulus Diaconus libro 2. de gestis Longobardorum, capite 9. tradit, Felicem & Fortvnatvm oculorum dolore vehementi cruciatos, ad altare Martini sese contulisse, ibique in olco lucernae, quae cineribus Martini erat accensa, paululùm intincto digito oculos illeuisse: quo facto, visum recuperarint. Pvero quodam continuas effundente lacrymas, quae nulla consolatione vel arte medica curari poterant, D. Bernardus, cùm priùs puer suorum peccatorum confessionem edidisset, solo osculo morbum sustulit. Auctor vitae lib. 1. cap. 12. De se Avenzoar Albumaron medicus scribit: quòd oculo laborans, cui remedium non inueniebat, per quietem visus est sibi medicum, non multò antè mortuum, tanquam viuentem se alloqui, & ab eo remedia audiuisse, quibus liberaretur. Quae sequutus, liberatus est. Fulgos. lib. 1. c. 5. Ad Mvliercvlam quandam oculorum lippitudine aliqua̅diu laborantem, casu nebulonem diuertisse narrant, qui sanationem oculorum certissimam pollicitus, suspensa in ipsius collo schedula, tam cauit strictè, ne ea auferretur, aut aperiretur, aut legeretur, vt nihil hinc prorsus expectandum iuuamenti asseruerit, si aliquo hîc modo delinqueretur. Mulier in multam erecta spem confidens, à lacrymis se quoq; co̅tinuit, quibus antea oculorum accrescebat malum: atq; hac ratione paulatim conualuit. Demùm ob adeptam sanitatem schedula negligenter habita decidit: eius???; cui hactenus vnicè fidebat, animaduersa dein iactura, redeunt lacrymae, malum???; recrudescit. Schedulae interim ab alio inuentae, reseratae & lectae, inscripta Germanico idiomate haec aiebat fuisse verba: Diabolus eruat tibi oculos, & foramina merda sua repleat. Vierus lib. 4. cap. 15. de Praestigijs daemonum. Petrvs Ramus Veromanduus Lutetiae literis operam dans, ex immodicis vigilijs in ophthalmiam incidit. Iacobus Syluius, summus alioqui medicus, ex Hippocratis aphorismo, Oculorum dolores meri potio soluit, vino generosissimo vti hominem iussit. Cuius haustu ita creuit malum, vt vix tandem multis remedijs extingui potuerit. Strabi. Thersites omnium Graecorum, qui ad Troiam nauigauerant, deformosissimus, altero oculo strabo fuisse dicitur. Homerus lib. 2. Iliados. Menander Atheniensis, Diopithis & Hegesistrates F. celebris apud omnes nouae Comoediae poëta, strabis quidem oculis, sed acuto ingenio fuit. Suidas. Roscivs Gallus obliquis oculis depingitur à Cicerone de Oratore. CAECI, Excae Cati. Visvs ablatus. Qvi Caeci, vel excaecati. Reges. Sesosris, vel (vt alij appellant) Sesosis, Acgyptiorum rex potentissimus, & bellicosissimus, post multas res egregiè gestas visum amisit. Diod. Sic. Huius filius Pheron cùm patri in regno successisset, eodem oculorum casu afflictatus est, siue propter communem patris naturam, siue ob impietatem in Nilum, in cuius vortices medios, cùm supra decem & octo cubitos agros transcendisset, spiculum contorsit, statim???ue oculis captus esse dicitur. Herod. lib. 2. Anysis rex Aegyptiorum caecus fuit, ex vrbe Anysi. Herodotus libro secundo. Lycvrgvs à Thracibus (quibus imperabat) excaecatus est, quòd feminas quasdam sequentes Bacchum fimulata cum deo amicitia interfecisset. Diodorus. Phinevs, Agenoris & Cassiopeae filius, vel Agenoris & Phoenicis, vel, vt Apollodorus, Neptuni, Paphlagoniae rex, cùm optionem haberet, vt vel caecus diutissimè viueret, vel post exiguum tempus moreretur: caecus consultò à Sole factus, ab Agenoris temporibus vsq; ad Argonautarum nauigationem vixit. Sophocles Cleopatram illius vxorem fuisse narrat, Boreae & Orithyiae filiam, è qua Phineus duos filios Crambim ac Orythum, vel Thynu̅ & Mariandynum susceperit. Postea repudiata Cleopatra, Idaeam Dardani Scytharum Regis duxit. Ab ea adolescentes accusati, quòd stupru̅ nouercae obtulissent, & à patre capitis damnati, tandem ab Argonautis, cognita illorum innocentia, multis barbarorum caesis, & ipso etiam rege obtruncato, liberati sunt. Non defuerunt, qui ob eam accusationem oculis captos fuisse adolescentes inquiant. Indignatus Neptunus, ob eam crudelitatem illum etiam caecum fecit, & Harpyias immisit. Alij à Ioue excaecatum & perpetua fame discruciatum aiunt, cùm Iouis canes Harpyiae vel ex ore comedentis cibum eriperent. Acusilaus Argiuus, quia, cum vates esset, Iouis ac Deorum arcana mortalibus pate fecisset, his supplicijs addictum scripsit. Ad quem profecti Argonautae, perbenignè accepti, pro praemio monstrati itineris in Colchidem, & pro liberalitate hospitali, alatos Boreae filios cum sagittis miserunt, qui Harpyias à mensa Phinei depellerent. Quas cùm ad Plotas vsq; insulas, quas alii Echinadas vocant, insecuti fuissent, atq; inde ad Argonautas iterum reuertissent, quòd illae iurassent se non ampliùs Phineum infestaturas, insulae dictae sunt Strophades. Apollonius libro 2. Argonauticorum. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 5. Constantinvs VI. Iconomachus cum matre Irene peregrè profectus, nuncio accepto, natu̅ sibi filium, matre relicta, festinauit Consta̅tinopolim. Mater filium exosa, simul dominandi libidine mota, duces donis ac promissionibus onerat, vt filium iugulent. Assensêre omnes, detestati regis crudelitatem, qui ante annos quinq; Nicephorum patruum ob affectatum imperium excaecauerat, alios???; lingua priuauerat. Idcirco dum filium nuper natum, cui Leonis induerat nomen, pater infelix lugeret, festinantes in regiam solum capiunt, & oculos effodiu̅t. Ille maternae co̅tumeliae impatie̅s, prae luctu & moerore expirauit. Paulus Diacon. Sigebertus, & Zonaras. Ioannes Boëmorum rex caecus, pro Gallis aduersus Anglos pugnans fortiter occubuit. Ioannes Zisca Boëmus Trosnouiensis, post Vencenslai regis mortem vtroq; oculo amisso, Sigismundum Imp. Boëmiae regnum haere ditario iure repetentem, cum exercitu Cruce signatorum in fugam compulit. Orta inter Boëmiae proceres & Pragensem populum discordia, ab aduersarijs pulsus, vbi se in locum, quem animo rebus agendis designauerat, perductum intellexit, in hostes se conuertit in fugam eosdem coniecit, Pragam obsedit: & quoad superstes vita fuit, Boëmiae rerum potitus est. Fulg. lib. 3. cap. 2. Duces. Belisarivs praefectus Iustiniani Imp. deletis Vandalis, acto de Persis triumpho, Italia à Barbaris non semel liberata, propter prosperos successus Imp. formidolosus & suspectus factus est, ac propterea ab eode̅ oculis priuatus. Quo facto tuguriolum in via frequenti sibi statuit, vbi victum a praetereu̅tibus mendicabat, his verbis: Viator da obulum Belisario, quem virtus extulit, caecauit inuidia. Procopius, & Crinitus lib. 9. c. 6. Volater. lib. 23. Anthrop. Fulg. & Egnat. lib. 5. c. 3. Politili. Appivs Claudius, Caecus cognomine, mentis oculis pacem cum Pyrrho patriae inhonestam fore praeuidens, eam magno animo & felice euentu dissuasit. Cn. Avfidivs praetorius, in caecitate sententiam in senatu dicebat, nec amicis deliberantibus decrat: Graecam scribebat historiam, & videbat in literis. Pontanus lib. 2. cap. 8. de Fortitudine domestica. C. Drvsvs caecus fuit: tamen domus eius implebatur consultoribus, qui in suis causis caecum adhibebant ducem: Valerius de Studio. Sacri hommes. Eli sacerdos summus Israëlitaru̅, 98. ann. caecus fuit. 1. reg. 4. Pygmenivs presbyter Romanus caecus gaudere se dicebat, gratias???; Deo agere, quòd inimicos Ecclesiae & praecipuè lulianum apostata̅ non videret. Marul. lib. 5. c. 4. & Sab. lib. 5. c. 7. Maiolvs Cluniacensis monachus caecus, sapientiae tamen & sanctitatis merito factus est abbas Maticensis. Ibidem. Otilia virgo caeca, ob hoc ipsum corporis vitium à patre ad necem postulata, à Deo visum recepit & in patris gratiam redijt. Marul. lib. 5. cap. 3. Avdomarvs prae senio caecus, dum precibus praesentium episcoporum & meritis Vedasti illuminatus esset, aegrè serens se liberatum esse à caecitate, quàm pro salute sua sibi à Deo immissam esse gaudebat, rursus ad votum suum excaecatus est. Sigebert. in Chron. Beda Venerabilis Anglus, ob senectutem caecus, cùm in templum ingrederetur, quidam irridendi causa frequentem populum addesse dixit, qui eius concionem auidè expectaret. Credidit bonus senex, & suggestum ascendens, concionatus est. Tande̅ cùm peroraret, & diuina Trinitate implorata co̅clusisset, Per secula seculorum: lapides respondere, Amen Venerabilis presbyter. Corius in Iustiniano. Constantinvs, Paulo pontifice mortuo, subitò ex laico sacerdos ordinatus, tyrannica ambitione pontificatum inuasit: vbi cùm Ecclesiae Christi scaudalo esset, tandem per zelum fidelium ab ecclesia deturbatus, oculisque priuatus est. Sigebertus in Chronicis. Ioannes XVII. Pont. à Crescentio consule in locu̅ Gregorij V. creatus. cùm Otho III. Imp. Gregoriu̅ affinem restituturus Romam cum exercitu ingressus esset, effossis priùs oculis, po̅tificatu fimul & vita priuatus, Gregorio vndecimo mense, [344] postquam pulsus fuerat, in pristinam sedem restituto. Platina. Callinicvs patriarcha, qui Iustinum III. Imp. cepit, & in exilium in Pontum misit: vicissim captus ab eo de̅, opera Terbellis Bulgarorum regis, effossis luminibus Romam relegatus est. Volaterranus lib. 23. Anthropologiae, ex Sigeber. Hildesemensis episcopus Bernardvs cùm ferè per annos decem caecus fuisset, renunciauit pontificatui: & cessit Brunoni decano. Cranzius lib. 6. Metrop. c. 41. Heroldo archiepiscopo Salisburgensi ab Henrico Boiorum duce oculi effossi, quòd per Vngaros Bauariam horribiliter, saltem propter pallij dignitatem ereptam, vastasset. Auentinus lib. 4. & 5. Orta itner Iouem & Iunonem ludicra quaestione, vtri scilicet maior esset libido, viróne, an foeminae: Tiresias Thebanus iudex electus, quum pro Iuoe sententiam tulisset, dixisset???ue mulierem esse lasciuiorem, ab irata Iunone excaecatus est. Indignatus Iupiter, caecitatem vaticinio pensauit. Ouid. in Ibin: Qualis erat, post quàm iudex de lite iocosa Sumtus Apollinea clarus in arte senex. Idem lib. 3. Metamorph. Ophionevm, Messeniorum vatem, Pausanias in Messenicis scribit, semper à natali statim die luminibus captum, & priuatim & publicè vaticinia peregisse, & post vehementem capitis dolorem videre coepisse, ac mox relapsum ad caecitatem denuó. Docti homines. Inter Poetas caeci plurimi fuisse connumerantur. Artemidorus in Somnijs rationem affert, quòd cùm summo studio poëtae nitantur, in contemplando crebrò oculis conniueant atque claudant: aut etiam, quòd lucubrationibus assiduis oculorum aciem vehementer laedunt. Somnium caecicatis ingruentis, in poëtis bonum esse omen asserit Gyraldus in 2. dialogo hist. Poët. In Messenia vrbs est Dorium: in qua Thamyridi, Argiopae nymphae Parnassi incolae & Philammonis filio, oculorum calamitatem contigisse, versibus testatum suis Homerus reliquit, quòd scilicet Musas ipsas cantu se superaturum fuisset gloriatus. At Phoacensis Prodicus poenas Thamyri suae in Musas petulantiae apud inferos propositas scripsit. Ego verò ex morbo luminibus captum Thamyrim crediderim, cùm idem etiam Homero acciderit, qui tamen infortunio no̅ succubuit, neque iccirco quae instituerat non perfecit. At malo victus Thamyris prorsus desijt carmina facere. & in Messenia Balyra amnis est, sic dictus, quòd Thamyris in cum lyram abiecit. Pausanias in Messenicis. Xenarchvs è Seleucia Ciliciae Peripateticus, qui Alexandriae docuit, Arrij primùm philosophi, deinde Caesaris Augusti vsus amicitia, paulò ante mortem visu orbatus est. Strabo libro 14. Diodorvs Stoicus post visum amissum, vt Cicero refert, multò etiam magis assiduè quàm antea in philosophia versatus est cùm & si dibus Pythagoreo ru̅ more vteretur, & quod fieri posse vix videbatur, Geometrae munus tueretur. Pontanus lib. 2. cap. 8. de Fortitud. domest. Antipater Cvrenaicus mulier culis quibusdam caecitatem ipsius deplorantibus: Quid agitis, inquit? an vobis nulla videtur voluptas nocturna: Nocte omnes caeci sumus, nec tamen la mantamur. Habet animus quo se delectet, etiam occlusis sensibus. Responsum Antipatri conueniebat feminis, omnia voluptate metientibus. Cic. lib. 5. Tuscul. Asclepiades nobilis philosophus interroganti cuidam, Quid incommodi ei caecitas attulisset? respondit: Vt puero vno ambulem comitatior. Erasmus lib. 8. Apoph. Nicolavm quendam caecum describit Pontanus libro 2. capite 7. de Fort. domestica, qui festis diebus, Etruscis numeris aut sacras historias, aut annales rerum antiquaru̅ è suggestu decantare solitus erat, ad quem doctorum hominum, qui Florentiae tum multi erant, concursus fiebat. Lippvs Florentinus, oculis orbatus, animo acutissimè vidit, cùm assiduè rhetorum & philosophorum auditoria non parou cum fructu frequentaret. Pont. lib. 2. c. 8. de Fort. domest. À Qvo. À Natura. Ab ortu. Cedonivs vnus ex discipulis Christi, caecus natus est. Rauisius. Salaberga puella ex agro Lugdunensi (quae temporibus Dagoberti Francorum regis vita & sanctitate floruit) caecitatem ab vtero matris attulit. Rauisius. In Lepidorvm familia Romae tres, intermisso ordine, obducta membrana oculo geniti sunt. Plin. lib. 7. cap. 12. Spectro. Narrat Gregorius in Dialogo, cùm Episcopvs Longobardus, id est, Arrianus, Spoletum venisset, aedem, in qua sacris operaretur, à Catholico episcopo flagitasse. Illo verò daturum se abnuente, Arrianum se postridie accessurum, atq; Basilicam beati Petri apostoli per vim occupaturum, esse minatum. Quod vbi aedituus sensit, continuò aedem occlusit, seras???ue obiecit, ac lampades omnes, postquam aduesperauit, extinxit, se???ue aedis in penetralibus abdidit. Postridie manè Arrianus ad aedem cum armata multitudine venit, eo animo, vt si clausas ianuas inuenisset, postes effringeret. Ecce autem vbi accessit, repentè omnes simul ianuae patuerunt, atque vniuersae sua sponte lampades exarserunt. Ipse subitò luminibus captus, alienas inter manus ad hospitium est reductus. Quam rem vbi Longobardi ex Ducatu Spoletano noueru̅t, vltrò manus inde à Catholicis templis abstinuerunt. Sigonius lib. 1. reg. Ital. Herodotus in Erato ait, Erizelvm Atheniensem in pugna Marathonia contra Datim ducem Persarum, cùm quendam augusta forma coram se in aduersa acie vidisset, & hostem, quem comitari videbatur, occidisset, luminibus captum fuisse, neq; saucium vlla corporis parte, neq; ictum. Plutarchus in Parallelis Polyzelum appellat. Seipso. Samsoni oculi effossi à Palaestinis. Iudicum 17. Sedecias Iudae orum rex ex vrbe fugiens obsessa à Nabucodonosoro, comprehensus cum filijs, & in conspectum regis adductus, cùm filios suos coram occidi vidisset, tandem excaecatus, & in carcerem detrusus perijt. 4. Regum 25. Lvdovicvs Imp. Rom. dum Bere̅garium, Foroiuliensiu̅ ducem, imperium Italiae affectantem acie vicisset, apud, Verona̅ fisus victoria, securior esse coepit. Sed cùm minùs circumspiceret, insidijs captus, castratus & excaecatus est. Cranzius lib. 2. cap. 23. Metropoleos: & Sigebertus, & Volat. lib. 23. Verùm alij affirmant, erroem in nomine esse. Nam Ludouicum, filium Bosonis, regis Prouinciae, accersitum fuisse in Italiam: quem Berengarius tanta crudelitate deformarit. Basilius II. Imp. victoria contra Samuelem Bvlgarorvm regem potitus, XV. millia captiuorum adducta ad se excaecauit, vno è singulis centurijs relicto monoculo, qui reliquos duceret: de hinc omnes iussit ad propria reuerti. Cuspinianus è Zonara. Hospitibus. Polyphemvs Neptuni ex Thosa filius, cùm duos Vlyssis comites deuorasset, & ab ipso Vlysse simulata amicitia vino fortissimo inebriatus esset, vnico, quem habebat in fronte, oculo ignito sude priuatus est. Fabulam habes apud Homerum lib. 9. Odyss. Vergil. lib. 3. Aeneid. Mulieribus. Polymnestor rex Thraciae, cùm Polydorum Priami & Hecubae filium, fidei suae tempore belli Troiani creditum, auri (quod ille habebat) cupiditate occidisset: indignata mater Hecuba, eidem per simulatam amicitiam euccato oculos eruit. Ouid. in Ibin. Euripides, & Plut. in Paral. Amsiis. In Sicilia ex Mercurio & Nympha puer natus in laurorum sylua, appellatus est Daphnis Educatus à Nymphis, boum permulta possedit armenta: à quorum cura Bubulcus dictus est. Cùm esset ingenio acri, studium???; plurimum gubernandis bobus impenderet, carmen Bucolicum, quod etiam nunc vsq; à Siculis in precio habetur, inuenit. Tradunt insuper illum in Dianae gratiam venandi studio impendisse operam, eam???; fistula & cantu bucolico apprimè oblectasse. Huius amore captam Nympham (Echonaidem vocat Parthenius ca. 29. Eroticôn) praedixisse illi tradunt, si cui alteri iungeretur, se illum visu priuaturam. Ergo pòst quadam regis filia ab ebrio stuprata, oculis captus fuit. Diod. lib. 4. cap. 14. Parentibus. Rex Thracum Bysaltiorum, cùm Xerxes Graeciae bellum in ferret, aufugit in montem Rhodopem. Sex verò suis Filiis co̅sulebat, ne contra Graeciam arma caperent. At cùm illi patri morem non gessissent, reuersis omnibus oculos eruit. Aelian. de Varia histor. lib. 5. & Herod. lib. 8. Irene imperatrix rerum potila, filium Constantinvm VI. Iconomachum, in potestatem redactum excaecauit. Egnatius. Bernardvs rex Italiae, conspirationis contra Ludouicum Pium Imper. accusatus, reus???ue maiestatis iudicatus: priùs oculis, deinde regno, tertiò vita quoque priuatus est. Sigebertus in Chron. Fil???s. Mvleasses rex Tunetanus à filio Amida qui defecerat, regnum???ue inuaserat, excaecatus candeti scalpello. Sab. supplementum lib. 27. ex Iouio. Soceris. Valerivs Bestius, dum Ruscium L. Imbrici soceri sui fi [345] lium, fidei suae creditum, cupiditate auri interfecisset, ab ipso postea Imbrico correptus & excaecatus est. Plutarchus. Bardas Sclerus, cùm rebellaret Basilio Romanorum Imp. cuius filiam duxerat, oculis orbatus est. Volaterranus libro 23. Anthrop. Fratribus. Isacivs Angelus Imperator, ab Alexio fratre (quem priùs magna pecunia à Turcis redemerat) excaecatus est, & in carcerem coniectus. Egnatius. Volat. lib. 23. Anthrop. Almvs ab fratre Colomanno Vngariae rege excaecatus, & ab huius silio Stephano II. rerum potito in Thraciam relegatus est. Vbi à Graeco Imperatore honorifi cè exceptus est, & Constantius cognominatus: quum singulari constantia propriam miseriam tolerare videretur. Quinetiam pagis ac oppidis in Macedonia donatus, Constantinam ciuitatem aedificauit: quam eò confugientibus Vngaris, aut a micitiae gratia, aut tyranni metu, compleuit. Bonsinius lib. 6. Dec. 2. Boleslai II. Boëmorum ducis filij duo, alter Boleslavs III. qui patri successit, à Meschone Polonorum principe, alter Ianvres ab Vdalrico fratre, regnandi cupidine excae catus est. Aeneas Syl. cap. 18. Hist. Boëm. Varemvndvs, Minius & Phronilla, Ordonij Gothoru̅ regis filij, cùm in necem Alphonsi Magni fratris, qui imperium defuncto patre sibi arripuerat, co̅spirassent, ab eodem fratre oculis orbati sunt. Ritius Neapolitanus lib. 2. Reg. Hispaniae. Alphonsvs IV. Hispanorum rex, cùm regnasset lustro, mensibusque septem, iurauit in verba Christianae religionis, Ordonio filio, quem susceperat ex Imena, superstite, cui cognomentum Malo fuit: regnum???; Raymiri germano dimisit. Sed cùm paulò pòst cum facti poenitentia subijsset, captus à Raymiro fratre, effossis oculis luce priuatus est. Ritius Neapolit. lib. 8. de Regibus Hispaniae. Dominis. Scytharvm serui omnes lactis gratia à dominis excae cantur. Herodotus lib. 4. Hirundinibus. Tobias Nephthalensis, inter captiuos Niniuae, cùm hirundinum, quae supra lectum illius nidificarant, stercus calidum in oculos dormienti incidisset, excaecatus est, & per quatuor annos caecus mansit, oborto argemate: sanatus tandem felle piscis à Raphaële angelo. Tobiae 2. & 11. Qvomodo. Excaecati À Sole. De Mocritvs physicus luminib??? se priuauit, vt intentiùs omnia contemplaretur. Dignus sanè, qui plus vnus viderit quàm vniuersa Graecia. Nihil enim est in toto mundo, de quo scribere illi cura non fuerit. Sab. lib. 2. cap. 1. Cicero lib. 5. Tuscul. quaest. Gell. lib. 10. cap. 16. Laberij poëtae versus hac de re affert elegantes sub persona senis auari, qui omnem pecuniam sese absumturum minabatur, ne filio suo prodigo aliquando bene esset: & suo proposito Democriti excaecationem accommodat: Constituit contra exortum Hyperionis, oculos Esfodere vt posset splendore aereo, ita radijs Solis aciem esfodit luminis, malis bene Esse ne videret ciuibus. Sic ego Fulgenti splendore in pecuniam volo Lucifi care exitum aetati meae, Ne in re bona videam esse ne quam filium. Mvlti, dum Solis eclipsim intentis spectant oculis, visum amisêre. Gal. lib. 10. de Vsu part. c. 3. Igne. Cùm Constantinus Rom. pontifex Felicem Rauennae archiepiscopum ordinasset, is verò pontificem sperneret, Iustinianus Apsimarus Theodorum patritium ex Sicilia cu̅ classe misit: qui Rauennates bello victos maximis affecit cladib. & Felici archiepiscopo catenas iniecit, eum???ue cum multis ciuibus Constantinopolim relegauit. Quem Imperator candens vas aeneum diu inspicere cogens, lumine orbauit, damnatúmque exilio relegauit in Pontum. Blondus lib. 10. Dec. 1. Palaeologus Imp. Ioanni Lascari ignito crepitaculo ([Greek words]) vibrato, adussit oculos, vt paulatim visus extingueretur. Pachymerius. Henricvs Dandulus, Sebastiani Ziani ducis tempore missus Constantinopolim orator ad Manuelem Comnenum principem, Veneto nomini infestum: quum aliquanto liberiùs publicam causam ageret, in grauissimum Manuelis odium incurrit, vt tandem illi candelas igneas oculis obiecerit, quibus lumen oculorum penè integrum amisit. Egnatius libro 6. capite 2. At capite 6. splendidum lebetem oculis obiectum esse asserit. Niue. Xenophontis Milites è Perside redeuntes, per multam niuem iter facientes, oculis laesi fuerunt. Galenus libro decimo, de Vsu part. cap. 3. Gypso. Dionysius tyrannus si Qvos vsu oculorum priuare vellet, è carcere obscurissimo in domum superiorem splendidissimam, gypso illitam, deduci curabat, vt lucis splendidae occursu repentino & conferto excaecarentur. Gal. libro 10. de Vsu part. cap. 3. Aetate. Iacobvs patriarcha prae senio caecutiebat, ita vt filios Iosephi, quibus bene precaturus erat, videre non posset, sed tangebat tantúm. Genes. 48. Timoleon Corinthius, Siculorum libertatis vindex, aetate iam grauior, amisit visum. Neq; pauci ex illius familia referuntur, qui emarcescente ex senio lumine orbati fuêre. Alij bello etiamnum cum Hippone Messenae & Mamerco Catanae tyrannis flagrante, aciem eius vitiatam glaucomate fuisse aiunt, omnibus???ue patuisse, imminere ei caecitatem: nec ideò tamen obsidionem eum soluisse, sed in bello perseuerantem tyrannos cepisse. Plutarchus in Timoleonte. Q. Asconivs Pedianus Patauinus, qui sub Nerone com̅mentarios in Ciceronis orationes scripsit, 73. aetatis anno caecus factus, duodecim superuixit, quibus de pristino studio nihil remisit, quinimò historias eo tempore discipulis suis dictauit. Bernard. Scardeonus in hist. Patauina, ex Eusebio. & Caelius lib. 11. cap. 13. Antiq. Lect. Somnio. P. Corn. Russus, M. Curij in consulata collega, dormiens oculorum visum amisit, quum id sibi accidere somniaret. Plinius lib. 7. cap. 50. Inflammatione. Homervs Troiani belli scriptor, com è Tyrrhenia rediret, ductus à mercatore Mente nomine, apud Ithacam in oculoru̅ morbum incidit, & Mentori hospiti familiari suo se curandum tradidit. Conualescens, Colophonem profectus, ibidem rursus in eundem incidens morbum caecus effectus est, & cùm priùs Melesigenes diceretur, lingua Ionica Cumis [Greek words] dictus est. Iones enim caecos [Greek words] vocant, per metathesin, [Greek words]. Plut. & Herod. Ouid. in Ibin, apum aculeis excaecatum scribit: & Pontanus de Stellis lib. 5. confirmat. Didymvs Alexandrinus, vir doctissimus, puer cùm grammaticam disceret, suborta repentè inflammatione caecus factus est. Studio tamen discendi oculorum cladem vicit, ita vt eruditissimus euaserit. Socrat. libro 4. cap. 25. & Sozomenus lib. 3. cap. 15. Lacrymis. Fara virgo (quae sub Heraclio Imperatore floruit) du̅ ab Hagerico patre ad nuptias compelleretur, in tantas prorupit lacrymas, vt inde caecitatem contraxerit. Rauisius. Sagitta. Io. Zisca Boëmus humili loco natus, multa vi animi & corporis Hussitarum dux, amiserat oculum vnum in pueritia, du̅ inter aequales luderet. Altero in obsidione Rabi vrbis sagitta ictus priuatus est. Sed neque oculo vtroque cassus imperio se abdicauit. Sequebantur eum ingentes copiae, ab eoque non Boëmi tantùm, verùm etiam Teutones magnis cladibus affecti sunt. Is moriturus cùm rogaretur de suo corpore, quid fieri mandaret: Pellem, inquit, mortuo demite, relicto???ue feris cadauere, ex ea tympanum facite, quo in praelijs vtamini. Nam vt hostes viuentis aspectum non ferebant, ita mortui strepitum non ferent. Aen. Syl. lib. 3. Com. in Panor. & cap. 44. hist. Boëm. Cvr. ob Sacra contrectata, euulgata, prosanata. Ilvs, quum in Troia Mineruae templum arderet, demissum coelo Palladium eripuit, statim???ue oculis captus est. Postmodum placata ira deae, pristinum recuperauit visum. Dercyllus apud Plutarchum in Parallelis. Q. Metellvs Macedonici pater orbam luminibus exegit senectam, amissis incendio, cùm Palladium raperet ex aede Vestae, memorabili causa, sed euentu misero. Itaque a Senatu pro munere ei datum est, vt curru in senatum veheretur. Plin. lib. 7. c. 43. & Liuius lib. 19. De eo sic Plutarchus in Parallelis: Metellus vnus procerum, cùm peteret suburbium, interpellatus est à coruis, qui alis verberabant. Is trepidans augurium repetijt vrbem. Qui cùm aedem Vestae cerneret flagrantem, rapto Mineruae simulacro luminibus orbatus est. Verùm pòst placata dea visum recuperauit. Ita Aristides Milesius in rebus Italicis. Theodectes Phaselites pronter vulgatos libros sacros ludaeorum, caecitate diuinitùs percussus est: & vix tandem multorum dieru̅ supplicatione & precibus Deum Opt. Max. placare potuit. Ex Aristea, Iosephus lib. 12. Antiq. &: Eusebius. Appivs Claudius, cùm Potitioru̅ sacra (quae in Herculis honorem fiebant) pacta mercede ad seruos transtulisset, ira numinis excaecatus est. Potitij, qui ex ea superera̅t familia, breui omnes periêre. Viguit nihilominus ingenio Appius. Rexit [346] numerosam familiam senex & caecus: rexit quod;, quod maius est, rempublicam Rom. & turpem pacem cum Pyrrho suis dissuasit. Plut. in Pyrrho. Sacrilegium. Milesia Ceres, Mileto ab Alexandro Magno captag, Milites, qui templum spoliaturi irruperant, flamma obiecta, priuauit oculis. Val. Max. lib. 1. cap. 2. Francos à Pipino Floriacum missos, vt ossa Benedicti in Cassinense coenobium reportarent, cùm ingressi essent templum, excaecatos virtute Benedicti, & re infecta reuersos esse, ac censuisse non aequum esse, vt Gallia tam sanctis ossibus priuaretur, scribit Sigebertus anno Domini septingentesimotertio. Vincentius lib. 23. cap. 155. Blasphemiam. Anchisam Bocaccius caecum fuisse scribit, ex Scruij testimonio, ac propterea. Troianorum consilijs non interfuisse. Caecitatem autem contigisse ei, quòd gloriaretur se cum Venere concubuisse. Stesichorvs poëta, quum Helenam suis carminibus infamasset, excaecatus est. Vbi tamen palinodiam cecinit, recepit visum. Politianus in Nutricia: Et Damnans Helenam, laudans???ue vicissim, Amittit recipit???ue oculos tuus Himera ciuis Stesichorus. Ex Suida. Impietatem. Bariesum Elymam magum Iudaeum Paulus priuaut. lumine oculorum, eò quòd Cypri proconsulem Sergium Paulum à fide auertebat, & Apostolis verbum Del praedicantibus resistebat. Actorum 13. Perfidiam. Rastrix Sclauorum princeps, cùm fide̅ violasset, à Ludouico Germanorum rege excaecatus est. Sigebertus in Chron. Ignauiam. Phocas dux, qui pedestrem exercitum contra Simeonem Bulgarorum regem duxit, eò quòd turpis fugae auctor fuisset, oculis priuatus est. Sigeber. in Chron. Libidinem. Aiunt Hero puellam fuisse, Oenopionis & nymphae Helices filiam, eam??? ipsam ab Orione Hyrei filio adamatam, pentitam??? à parente eius Oenopione: eius ??? gratia insulam cicurem factam esse, quae tum feris multis erat referta, nimirum quum magnam praedam ipsarum à se captarum pro donis sponsae offerret. Verùm Oenopione semper nuptias differente, quòd eum sibi generum adsciscere dedignarerur, Orionem ex ebrietate amentem factum, thalamu̅ effregisse, in quo puella cubabat: atque ob id factum ab Oenopione oculi illi, sunt eruti. Parthen. de Amat. cap. 20. Imperij aemulationem. Constantinus Copronymus Imperator, Artabasdvm primae nobilitatis hominem, Imperatore ab orthodoxis crearum, biennio pòst captum, oculorum visu cum liberis priuauit. Egnatius, & Sigebertus. Constantinus Imp. Leonis & Irenes filius, Nicephorvm imperatorij stemmatis hominem (in quem suffragia multorum inclinabant) oculorum & linguae vsu priuauit. Egnat. Vazvl patruelis Stephani Vngariae regis excaecatus à Gysla secunda regis vxore, per Seban Budae F. quòd eum rex, immatura morte sublato filio Emerico, regni successorem statuere vellet: cùm illa mallet, vt Petrus Stephani ex sorore nepos, & Gulielmi F. Alemanico genere natus, regnum assequeretur. Bonfin. lib. 1. Dec. 2. Robur suspectum. Petedevs Longobardus Rosimundae & Helmichis adulteri consilio Alboinum Longobardorum regem occidit, & Rauennam primùm, inde Constantinopolim fugit. Ibi cùm ingentem leonem in arena confecisset, à Iustino Imp. vires tantas suspectas habente excaecatus est. Bonfin. lib. 8. Dec. 1. Caecitatis cvratio. Qvi cvrati. Episcopi. Sebastianvs, Strigoniensis metropolitanus, nescio quo casu caecus effectus erat. Eius officium, Pontifi cis permissu Astricus Colociensis episcopus suppleuit. Tertio pòst anno, instauratis luminibus, in pristinam is dignitatem à Romano pontifice restitutus est. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Principes. Miecislavs Polonorum princeps caecus natus, anno septimo, quo prima coma pueris gentili ritu attonderi, & nomen imponi solebat, absque vlla medicorum, aut cuiusquam omnino ope, visum recepit. Cromerus lib. 2. & 3. Puerperae. In primo Graecorum Epigrammatum de Mvliere caeca curata tale carmen extat: [Greek words] À qvibvs. À Deo. Caecos Dvos sanauit Christus Matthaei 9. & ne cuiquam hoc dicere̅t praecepit. Bethsaidae Caecvm manu eduxit extra vicum, in oculos eius expuit, & manum imposuit bis. Matth. 16. Marci 8. Caecvm à natiuitate Hierosolymis in Scenopegiae festo, lutu̅ oculis illinens, sinitati restituit. Ioan. 9. Ascendens Hierosolyma, paulò ante passioné suam, Caecvm in itinere sedentem, & opem suam inclamantem, prope Hiericho vrbe̅ sanauit. Matthaei 20. Marci. 10. Lucae 18. Egressus è Hiericho, Bartimaevm, Timaei F. caecum mendicum, Marci 10. Item alios duos caecos Matthaei 20. illuminauit. Leo Pont. Rom. Caroli Magni te̅pore quum pompa̅ in agendis supplcationibus per vrbem duceret, ad sancti Syluestri aedem, à Paschali primicerio, Pampulo??? presbytero, quoru̅ tur pissimam vitam verbis saepe corripuerat, pontificis insignibus exuitur, & lingua cum oculis priuatur. In diui Erasmi coenobium delatus, Albini cubicularij opera, in D. Petri basilica̅ relatus, in eo coenobio linguam & oculos diuina ope recepisse fertur. Sigebertus anno 799. & Bonfinius li. 9. Dec. 1. Sed Paulus Diaconus lib. 23. rerum Rom. nihil nouit de praecisa lingua, expressè dicit, visu eum non esse planè orbatum. Spem abbatem, sanctimoniae fama celebre̅, oculis captu̅ fuisse, in Dialogis Gregorij traditur, & xl. tandem anno visum diuinitùs recuperasse, audisse??? sibi dictum, vti proxima monasteria recuperasse, & fratribus perfectiùs viuendi praecepta daret. Eo functus officio, postquam ad suos redijt, in frarum coetu psallens expirauit. Ab ore morientis columbam exisse, & ad coelum euolasse ferunt. Marul. lib. 5. c. 4. Angelis. Tobiam virum sanctissimum, dum supinus dormit, stercus de nido hirundinum cadens excaecauit. Nihil tamen eo contristatus dicitur, sed gratias egisse Deo. Ob quam patientiam anno à caecitate sua quarto, visum recepit angeli ministerio: & rursum gratias Deo agens: Ipse, inquit, castigauit nos propter iniquitates nostras, & ipse saluabit nos propter misericordiam suam. Ex Tobiae 2. & 3. Daemonibus. Ilvs, quum Iliacae Mineruae templum arderet, cursu concitus, demissum coelo Palladium eripuit, statim??? oculis captus est: haud enim mortalium lumine cerni licet. Postmodum placata ira deae, pristinum recuperauit visum. Dercyllus in libro Aedificiorum, apud Plutarchum in Parall. Metellvs homo patricius, suburbanum suum petens, vbi Vestae templum incemsum videret, accurrit, ac Palladium ex incendio eripuit, statim???ue oculis captus est. Sed postmodum deae ira placata, visum recuperauit. Ex Aristide Milesio de rebus in Italia gestis, Plutarchus in Parallelis. Sacris hominibus. Turonensis lib. 2. c. 3. dicit, Cyrolam episcopum Arianu̅ Dei vltione ex caecatum, cùm poenitentiam egisset, & facinus suum confessus esset, ab Eugenio episcopo Carthaginense curatum esse hac forma precationis: In nomine patris, & filij, & S. S. veti Dei, quem trinum in vna aequalitate atq; omnipotentia confitemur, aperiantur oculi tui. D. Bernardus Brenae caecam Feminam stipem mendicantem praeterijt. Eam aliquantulum intuitus dicit: Tu argentum petis, & Deus tibi visum donabit. Cum??? eam tetigisset, visum protinus recepit. In Germania, in agro Constantiensi, circa vicum, quem vocant Doinguent, vno die vndecim Caecos, mancos decem, claudos octodecim curauit. Treueris Dvae sorores, quatuor annis oculorum lumen amiserant. Quarum vtriq; cùm crucis signum ipressisset, protinus ipsum secutae sunt. Auctor vitae. D. Genouefa Matrem ad sacra ituram comitari volebat. Irata mater contra suum praeceptum id à filia fieri, colaphum ei impegit, & mox caecitate percussa est. Nono pòst mense filiam orat, vt è proximo puteo aquam sibi pro lauandis oculis afferat. Paret illa, matris??? miserta, Deum pro illa exorat, vt lucem restituat. Nec mora, lustrata crucis signo aqua, materni oculi aperti sunt. Bonfinius lib. 5. Dec. 1. Augustinus Anglorum episcopus à Gregorio Pontifice in Britanniam missus, cùm Iesum Dei filiu̅ asseruisset, in certame̅ cu̅ idolorum pontificibus venit. Qui cùm miraculis certare contenderent, Caecvm quendam in medium producu̅t. Pro eo vt visum reciperet cùm diu suis dijs frustra supplicassent, tandem Augustinus Christum suum deprecatus, sine cunctatione hominem sanum reddidit, & reliquam plebem conuertit. Marul. lib. 2. c. 8. & Polyd. lib. 4. Lvcilla virgo, filia Nemesij tribuni, caeca fuit primó. Demùm [347] à Stephano pontifice recepit visum. Sub Valeriano passa est. Volaterranus. Isfridvs Raceburgensium Vuandalorum episcopus, quum circuiret coemeterium cum processione, vidit Caecvm sedentem secus viam, & mendicantem: quem adspergens aqua benedicta, versiculum illum dixit propheticu̅: Dominus soluit compeditos, Dominus illuminat caecos. Et statim caecus est illuminatus, & visum recepit. Cranz. lib. 6. Metrop. c. 40. Principibus. Hadriano Imp. grauiter laboranti cùm mulier quaeda̅ diceret, per quiete̅ à dijs se monitam, vt eum hortaretur, ne sicut morbi taedio videbatur constituisse, se occideret, quoniam breui valetudinem recepturus esset: Mvlier ipsa, quia principis valetudo in tempore dictis non respondebat, se excaecauit. Denuò etiam monita, vt Adriani genua oscularetur, & aqua quae in templo erat, oculos lauaret, statim visum recepit. Similiter Qvidam à natiuitate caecus è Pannonia profectus, tacto Adriano, oculoru̅ lumen recepit & Adrianus ad pristinam bonam valetudinem restitutus. Fulgosus lib. 1. cap. 6. Qvomodo. Verbi diuini auditione. Savlvs persecutor ecclesiae, caecitate affectus per triduu̅, qua̅ primùm Ananiae vocé audiuit, delapsis ex eius oculis quibusdam veluti squamis, visum recepit, & baptizatus est. Act. 9. Baptismo. Otilia Vdalrici F. caeca à natiuitate, in baptismo recepit visum, ab Erhardo Episcopo Treuerési. Munsterus in Cosmog. Hunerico rege Vandalorum saeuiente contra orthodoxos, Felix quidam Carthaginensis caecus, saepiùs in somnis mo nitus, ad Eugenium episcopum accessit, & visum sibi restitui petijt, cuius spes sibi in somnis à Deo facta esset. Detrectare id Eugenius, se peccatorem fateri, neq; suarum id virium esse. Importunè tandem instantem caecum ad baptisterium duxit: ibi??? ingenti cum gemitu ardentissimas effudit preces: mox ita compellauit caecum: Iam tibi dixi, frater Felix, peccator homo ego sum. Sed qui te dignatus est visitare, praestet tibi secundùm fidem tuam, & aperiat oculos tuos. Simul crucis vexillo oculos eius consignauit, & caecus visum recepit. Victor lib. 2. Vandalicarum persecutionum. Precibus. Algarvs regulus, Cuthredo regnante, Fridesuidam ducis Didani filiam, virginem Oxoniésem, ad stuprum cogere volens fugientem persequitur. Illa se protinus in oppidum recipiente, ei porta clauditur, lumen???ue oculorum eodem momento adimitur. Verùm mox virgo suis precibus Deum Algaro placauit, qui rursus visùm recepit. Polyd. lib. 4. Mezelindis femina incomparabilis pudicitae ab Ardenio amatore petita, & varijs cruciatibus affecta, etiam pro persecutore, ob crimen Dei nutu obcaecato, ita orauit, vt eius precibus homini scelesto & intemperanti lux tandem sit reddita. Platina in Dono pontifice. Navtvlphvs puer natura caecus, precibus sancti Senoch visum recepit. Gregorius Turonensis. Anno Domini 658. Avdomarvs caecus, ad preces episcoporum & abbatum visum recepit. Quod cùm aegrè ferret, propterea quòd pro sua salute caecitatem sibi immissam existimaret, denuò excaecatus est. Sigebertus in Chronico. Greg. Turon. lib. 5. cap. 6. scribit, Leonastem M Bituricum archidiaconum, cataractis decidentibus, oculorum beneficio priuatum fuisse. Frustra medicorum opem implorans, tandem ad Martini basilicam per aliquot menses ieiunio & precibus se macerans, visum recipere ardenter petebat: quem instante festo Martini, recepit. Caesariensis quidam patricius (cuius consuetudine Zosimas Sindenus Phoeniciae monachus familiarissimè vtebatur) monacho vxoris suae calamitatem & oculorum iacturam narrauit. Zosimas mox in suam se proripiens cellulam, relicto Arcesilao (quod nomen erat illi Caesariensi) preces ad Deum pro more suo fudit, & visus sanitatem Arcesilai vxori impetrauit. Euagrius lib. 4. cap. 7. Rerum sacrarum contactu. Ad aquas Tibilitanas episcopo afferente Proiecto reliquias martyris gloriosissimi Stephani, ad eius memoriam veniebat magnae multitudinis concursus & occursus. Ibi caeca Mvlier, vt ad episcopum portantem pignora sacra duceretur, orauit: flores quos ferebat dedit, recepit, oculis admouit, protinus vidit. Stupentibus qui aderant, praeibat exultans, viam carpens, & viae ducem vlteriùs non requirens. August. lib. 22. de ciuit. Dei, cap. 8. Montanvs monachus caecus, de lacte Ciliniae, matris D. Remigij iam nati, oculos suos liniens, illuminatus est. Sigebertus in Chron. & Hincmarus in eius vita. Sputo. Facidia vicus est Rhinocorurae vrbis Aegypti. De hoc caeca Mvlier adducta est ad beatum Hilarionem: oblara???ue à fratribus (iam enim multi cum eo monachi erant) omnem se substantiam expendisse ait in medicos. Cui respondit: Si quae in medicis perdidisti dedisses pauperibus, curasset te verus medicus Iesus. Clamante autem illa, & misericordiam deprecante, expuit in oculos eius: statim???ue Saluatoris exemplum virtus eadem prosequuta est. Hieronymus in vita Hilarionis. Hymno. Stesichorvs poëta lyricus ex Himera Siciliae ciuitate, Olymp. 38. dicitur scripsisse Helenae vituperationem. Ob id oculis priuatus, ob palinodiam visumrecepit. Suidas. Medicamentis. Tobias senior ex stercore hirundinum calido in oculos delapso excaecatus, post quatuor annos visum recepit, cum monitu Raphaëlis angeli Tobias filius patris oculos felle piscis in Tigri fluuio capto obleniuisset, cuius acrimonia argema detersum est spacio mediae horae. Tobiae 11. Defuncto Sesostre Aegyptiorum rege, eius Filivs (que̅ Herod. vocat Vahronem) assumto patris nomine, nulla in re gloriam paternam est imitatus: eodem tamen quo pater casu afflictatus est: oculis enim captus, siue propter communem patris naturam, siue (vt quidam fabulantur) propter impietatem erga Nilum, in cuius alueum spiculum torsit, co actus est ad deorum auxilium confugere, ac plurimo tempore varijs peractis sacris ad placanda numina, nulla ope adiutus est. Decimo pòst anno responso ei reddito, vt placato deo, qui in Heliopoli colererur, faciem mulieris inspiceret, quae nullum nisi proprium nosset virum, ab vxore propria incipiens, cùm multas expertus esset, nullam reperit incorrupta̅, praeter hortulani cuiusdam: quam visu restituto vxoré cepit, reliquas omneis in villa quadam viuas combussit. Quem locum postea Aegyptij Sacram glebam vocitarunt. Deo autem Heliopolis gratias secundùm oraculum acceptum reddens, duos erexit vnius lapidis obeliscos, latitudinis octo, altitudinis cubitorum centum. Diod. lib. 1. cap. 4. Insomnio. Phormio piscator Erythraeus caecus, cùm somnio monitus, Erythraeis indicasset, quo pacto Herculis simulacrum è Tyro ad se aduectum, in suam terram pertraherent, oculorum calamitate liberatus est. Pausanias in Achaicis. Sub Erico Aorsel Sueonum rege; dum Sacerdos quidam idolis suis sacrisicia offerret, repentina percussus caecitate in terram corruit: ac diu multum???ue à suis dijs visus restitutionem, sed frustrà, -postulauit. In aedes deducttus sacerdos caecus quieti se dedit. Ibi Maria virgo illum in Christum credere iubet, & visum restirutum iri pollicetur. Credidit ille, atque confestim visum recepit, statim??? Christianae religionis praedicator effectus est diligentissimus. Io. Magnus in Gothica historia lib. 17. cap. 15. Erat in Falderensi parrochia, in villa Horgene, matrona quaedam Adelbvrgis nomine. Vicelino episcopo Aldeburgensi, Vandalorum apostolo, proprer vitae simplicitatem admodum familiaris. Hanc pòst luminibus orbatam ille consolari frequentiùs solebat. Post obitum eius vidit mulier caeca in visione nocturna assiste̅tem sibi Vicelinum, & de statu suo percunctantem. Cui illa: Quae, inquit, mihi salus, quae in tenebris sum, & lumen non aspicio? Ille statim praetendens dextera̅, signum crucis oculis eius impressit, adhibens benedictionem, & abijt. Mane facto euigilans mulier, visu recepto, prona cecidit in terram, prorumpens in gratiaru̅ actionem. Fecit postea manu propria velum, ad operiendum sepulcrum beati pontificis, in testimonium & monumentum suae illuminationis. Cranzius lib. 4. Vandaliae, cap. 20. Dolore capitis. Ophionevs Messenius poëta, à natiuitate caecus, vehementi capitis dolore visum consecutus, denuò caecus factus est. Pausanias in Messenicis. Gaudio. Ioannes Aragonum rex 18. prae senio oculis interdum destituebatur: sed eosdem iterum per interualla recipiebat. Sic victoria Ferdinandi filij ad Calusum oppidum de Petro Lusitano regni aemulo audita, visum prae gaudio recepit. Subinde cùm Ferdinandus à Ioanne Andegauense (quem mortuo Petro Debelles regem optarant) victus esset ad Gerundam, prae dolore & anxietate visum paulò antè amissum recepit. Marineus lib. 16. & 17. Vbi cvrati. Mediolani, cùm illic esset D. Augustinus, illuminatus est caecus, & ibi erat tunc Imperator, & immenso populo teste res gesta est, co̅currente ad corpora martyrum Protasij & Geruasij. Ea namq; cu̅ laterent, & penitùs nescire̅tur, episcopo Ambrosio per somnum reuelata reperta sunt, vbi caecus ille depulsis veteribus tenebris diem vidit. Aug. de Ciuit. Dei, lib. 22. cap. 8. NARIVM AFFECTVS. Mvtilati naribvs. Graeci octingenti turpiter mutilati à Persis, ab Alexandro Magno, cùm in patriam pudore ducti redire nollent, magnificè donati in Asia remansêre. Diod. lib. 17. Latrones naribus mutilatos evolare iussit in vltmis deserti Aethiopum rex Actisanes, vbi vrbem Rhinoceram aedificarunt. Diod. lib. 1. cap. 4. Heraclonas Heraclij ex Martina filius, abscisso naso in exilium pulsus est cum matre. Sigebertus in Chronicis. Constantinvs Pogonatus Imp. Heraclium & Tiberium ninores fratres interfecit crudeliter: veritus ne quandoq; sibi imperanti officerent. Eos pueros adhuc ablatis naribus deturpasse, quidam tradunt, ne ad imperium quandoq; aspirarent. Nam Orientales populi Chrysopolim post Constantis obitu̅ conuenerant, magnis clamoribus petentes, vt duo fratres Consta̅tini pariter coronarentur: vt sicuti crederent trinitate̅, ita & à principibus tribus regere̅tur. Co̅stantinus promisit: sed seditionis auctores capite multauit. Cuspinianus. Hunericus Genserici Vandalorum regis in Africa F. vxorem suam Theodorici Vestgothorum regis Filiam auribus & naribus mutilauit, ob leuem suspicionem parati veneni, patri??? suo in Gallias remisit. Cuspinianus. Ivstinianvs II. Imp. à Leontio Patricio regno priuatus, & naso lingua???ue mutilatus suit. Sigebertus in Chronicis. Paulus Diaconus lib. 20. rerum Romanarum, Blondus lib. 10. Decadis primae, Iuo in Chronico, Zonaras Tomo tertio. Leontivs Patricius Constantinopolitanus, pulso Iustiniano cùm tres imperasset annos, à Tiberio cognomento Apsimaro, Constantinopolitano, qui Africae praerat exercitui, captus, & truncatis naribus in custodiam missus est. Sigebertus Leonem vocat. Mortuo Heraclio Constantinus haeres regni à parte constitutus, caeterùm dolo Martinae nouercae veneno sublatus est. Timebat enim ne filius suus Heraclonas vnquam in regno succederet. Regnum autem cùm nondum biennium cum filio administrasset, conspiratione Senatus capti & in exilium in Cappadociam missi sunt. Mulieri lingua praetcisa est: puero abscissus nasus. Ex Sigeberto Cuspinianus. A`` Baiazetho II. maxima clades Christianis in Liburnia (quam nunc Croatiam dicimus) illata est, & septem millia hominum vno praelio interfecta. Conflixerunt in ea pugna nouem millia Hungarorum, Croatorum???, quorum terram assiduis excursibus vastabant Turci. Victor hostis, vt caesorum numerus commodiùs iniretur, nares iacentium exectas, balthcolis??? insertas, secum extulit. Cuspinianus. Tonsor labris ac naso mutilatus ab Vngariae rege Matthia Coruino, quòd is in regio cubiculo ministris Aragonij Cardinalis legati, vxoris suae fratris, posteriores vestium partes per iocum mutilasset, & eius facti causam risu regi fassus esset. Fulgos. lib. 6. cap. 3. Ludouici Malani Flandriae ducis vxor, Brabantiae reguli F. Pvellam ex marito grauidam dolis ad se accersiuit, & inopinanti nares abscidit. Quae tertio pòst die praematuro partu gemellos masculos enixa, statim vnà cum infantibus expirauit. circa an. Christ. 1383. Iac. Marchantius de rebus Fland. Felicianus Zaachus Caroli I. Vngaroru̅ regis familiaris, vt regno potiretur, solus rege̅ de more adien, stricto ense ferijt. Itaq; à satellitibus membratim discerptus est: & Clara filia, reginae famula, labijs, naribus, octo???ue digitis mutilata, per compita circum ducta, in triuijs alta voce proclamare fuit coacta, En digna proditionis praemia. Bonfinius lib. 9. Dec. 2. Robertus Antisiodorensis Imp. Constantin opolitanus virgine̅ insignis formae Graecam nobilem sibi despondit vxore̅: haud ignarus priùs eam vni purpuratoru̅ Burgundo, qui ordines in Latinoru̅ ductabat evercitu, à matre Pvellae esse despo̅satam. Burgundus contumeliae impatiens, noctu facto impetu, cum amicis & commilitonibus in regiam irrupit, puellae palatium effractis cubiculi foribus ingressus est: dehonestatam??? naribus puellam occidit. Cuspinianus. Scripsit Fernelius, in quodam Milite, & c. Vide fol. 579. Haemorragia. Ex Tit. eorum, qui Sanguinis fluxu sunt mortui, quaedam huc transferri possunt exempla, fol. 529. ORIS AFFECVS, TAM EXTERNI QVAMINTERNI. Mentagra. Mentagra, Lichenis species, à mento orta, osculi contagio, & inde facie̅ occupans, foedo cutis furfure, Tiberij Claudij Caesaris principatu medio irrepsit primùm in Italiam, quodam Perusino Eqvite Romano quaestorio scriba, cùm in Asia apparuisset, inde cognationem eius importa̅te. Nec sensêre id malum feminae, aut seruitia, plebs???ue humilis, aut media, sed proceres, veloci transitu osculi maximè, foediore multorum, qui perpeti medicinam tolerauerant, cicatrice quàm morbo. Causticis namq; curabatur, ni vsq; in ossa corpus exustum esset, rebellante taedio. Aduenerunt??? ex Aegypto genitrice talium vitiorum medici, hanc solam operam afferentes, magna sua praeda. Siquidem certum est, Manilivm Cornutum ex praetorijs legatum Aquitanicae prouinciae, H-S cc. elocasse in eo morbo curando. Plinius lib. 26. cap. 1. Festvs Domitiani amicus, dum mentagra vsque ad desperationem remedij labotaret, gladio se traiecit, priùs; tamen amicos consolatus. Eius mortem Martialis lib. 1. describit. Tvmor. Aspasiae Hermotimi filiae Phocensi elegantissime (quae postea Cyri iunioris, eo??? caeso Artaxerxis fratris, Persarum regis nuptias meruit) adhuc puellae, enatus est tumor in mento, aspectu deterrimus. Pater pauperrimus eam ad medicum adduxit, qui se curaturum recepit, si tres sibi stateres persoluerentur. Aspasia in acerbissimo luctu versans, cum prae dolore no̅ coenasset, planè opportunus eam somnus inuasit, vna??? cum somno colomba accessit, & in mulierem mutata: Bonum animum, inquit, geras, valeant??? medici cum suis pharmacis: tu verò rosea serta Veneris, quae iam aruerint, cape, ea??? contrita tuberi impone. Cùm somnio illa paruisset, tuber euanuit. Aelian. lib. 12. Var. hist. Vlcera. Ioannis Orpbanotrophi, Michaëlis Paphlagonis Imperatoris fratris, os vlcus depascebatur. Cùm verò medici de ope ferenda desperassent, per insomnium ei visus diuus Nicolaus, monuit vt quamprimùm Myra iret, ibi sanitatem recepturus. Celerrimè igitur eò profectus, Nicolai clericos vnguentis alijs??? sumtuosis rebus demeritus, metropolim Myra muro validissimo cinxit, morbo??? solutus redijt. Cedrenus. Dentivm Amissio, Recvperatio. Hippias tyrannus iam senex sternutatione & cussi vehementiore oborta, concussis gingiuis vnum dentem expuit. Quod illi infelicis pugnae omen fuisse tradit Herod. lib. 6. In Picentem Martialis Epigram. lib. 8. sic ludit: Treis habuit dentes, pariter quos expuit tomnes, Ad tumulum Picens dum sedet ipse suum: Collegi??? sinu fragmenta nouissima fracti Oris, & aggesta contumulauit humo. Ossa licet quondam defuncti non legat haeres, Hoc sibi iam Picens praestitit officium. Ad Aeliam, idem libro primo: Si memini, fuerant tibi quattuor, Aelia, dentes, Expuit vna duos tussis, & vna duos. Iam secura potes totis tussire diebus, Nil istic quod agat tertia tussis habet. Apolloniae virgini Alexandrinae sub Decio Imp. dentes excussi. Polyd. lib. 8. cap. 7. de rerum Inuent. Pragenses Hussitae munitissimum castellum in mo̅te situm oppugnabant, quod Lapidem Caroli votant. Hît Sigismundus Imp. quatuor centurias Militvm praesidio liquerat. Castra tribus locis posita sunt, obsidio sex ducta mensibus, neq; die, neq; noctu omissa oppugnatio. Quinq; balistae maiores ingentia saxa intra moenia iactauerunt. Vasorum circiter duo millia, cadaueribus & humano excremento plena, in arcem emissa, tantum miseris obsessis foetorem attulére, vt omnibus infectis dentes aut deciderent, aut nutarent. Tolerauerunt tamen forti animo, & ad hyemem vsq; protraxêre certamen, accepto clàm ex Praga medicamento, quo dentes contineri possent. Aen. Syl. c. 44. hist. Bohemicae. Auditum habeo ab homine fide digno, visam sibi, & c. fol. 578. Non longè à regia ciuitate Holmensi in Suetia locus est, Quatuordentium mons appellatus, eò quòd rex Daniae Christiernvs primus infeliciter pugnans, quatuor dentes ictu bombardae illic amiserit. Olaus lib. 7. cap. 15. Henricus Bremensis, notarius Christiani Moguntini archiepiscopi bellicosissimi, scribit eum xviii. Nobilionibvs terrae, dentes cum petra, propria excussisse manu. Cranzius lib. 6. Metrop. cap. vlt. Expertus sum in Antonio de la Rue, &c. Vide fol. 578. Stomacacia. Aelivs Gallus, sub Augusto Imp. quum in Arabiam exercitum Rom. traduxisset, in Albo vico, maximo Nabathaeorum emporio, per integrum annum exercitu̅ relinquere suit coactus, vti aegri milites reficerentur, qui sceletyrbe siue stomacacia laborabant, hoc est, oris & gingiuarum putredine, & crurum maculis. Strabo lib. 16. circa finem. Cùm Germanicvs Caesar in Germania trans Rhenum castra posuisset, in maritimo tractu fons erat aquae dulcis solus, qua pota intra biennium dentes deciderent, compages???ue in cruribus dissoluerentur. Stomacacen medici vocabant, & sceletyrben. Ei malo reperta auxilio est herba, quae vocatur Britannica, Frisiorum indicio. Plin. lib. 15. cap. 3. Odontalgia. D. Avgvstinvs consilio capto baptismi suscipiendi, dolore dentium excruciabatur. Qui cùm tantu̅ ingrauesceret, vt non valeret loqui, ascendit in cor illius admonere omnes suos, qui aderant, vt deprecarentur Deum, & scripsit hoc in cera, & dedit eis vt legererur. Mox vt genua supplici affectu fixerunt, fugit dolor ille. Expauit Augustinus vehementer, nihil enim tale ab ineunte aetate expertus fuerat, & gaudens in fide, laudauit Dei nomen, & ad suscipiendum baptismum magis confirmatus fuit. lib. Confess. 9. cap. 4. Lingvae Abscissio, Exectio. Aegyptij Eos, qui secreta in vulgus spargerent, aut belli consilia hostibus indicarent, lingua priuabant, ne posthac nociua linguae licentia Reipubl. obessent. Diod. Sicul. lib. 1. cap. 6. Zeno philosophus ne inuito quidem se quid secreti ad actum vi corpus proderet, arrosam linguam expuit in tyrannu̅. Plutarchus de Garrulitate. In Typaserpi Mauritaniae maioris ciuitate, Christiani aliquot, Cyrilam episcopum Arianum, quòd minis eos ad fidem compellere conaretur, irriserunt, & mysteria diuina publicè celebrarunt. Quos ille ad regem Hunericum Vandalum Carthaginem detulit: qui in medio foro linguas eis & manus dex tras abscindi iussit. Ac illi Spiritu sancto praesente, nihilominùs vt anteà locuti sunt. Repertus ex illis vnus adhuc sub Zenone Imperatore fuit Constantinopoli, Reparatvs nomine, subdiaconus, sermones politos sine vlla offensione loquens. Victor de persecutione Vandalica lib. 3. Iustinianus lib. 1. Cod. de offic. praef. praet. Procopius lib. 3. de bello Vandal. Gregorius lib. 3. Dialog. cap. 32. Sigebertus, circa annum Domini 530. addit vnum ex his superbientem hac gratia, rursum priuatum hoc beneficio fuisse. Iustinus Imp. Severvm episcopum Antiochenum, Acephalorum principem, ab episcopis anno 519. cum caeteris haereticis anathemate iugulatum, lingua multatum in exilium egit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. Florentinvs & Hilarivs martyres Christi apud Sedunenses linguis priuati, rectè nihilominùs loqui potuêre. Petrus de Natalibus, & Sigebertus. Cùm in venatione Vladislaus II. Polonorum princeps & Petrvs Danus Comes Scrinnensis, humi stratis penulis pernoctaturi essent: Vladislaus ioco Petrum appellans: Mollius, inquit, nunc, Petre, vxor tua cum Abbate Scrinne̅si cubat, quàm nos. Petrus contrà, vt iocum ioco retunderet: Fortasse, inquit, & tua cu̅ Dobesso. Erat is iuuenis ex equestri ordine non inelegans, quo familiarius Christina Vladislai vxor vtebatur. Do mum reuersus princeps, vxori blandienti rem detexit. Christina Petrum è medio tollere studens, eum è filiae nuptijs abreptum carceri inclusit, oculos effodit, & linguam praecidit. Cromerus lib. 6. Coeti causarum patroni famatissimi, &c. Vide fol. 579. Tvmor. Galenus vidisse se testatur, Cvi linguae substantia no̅ intumuisset, sed in enormem magnitudinem excreuisset: vti Mulieribus interdum mammae, viris testiculi. de Differ. morb. cap. 9. Sub Carolo Caluo Imp. serpsit in Saxonia lacrymabilis mor bus. Intumescebat in ore lingua maximo cum dolore, nec valebant medicorum remedia: donec Bertholdo Mimigardeuordensi episcopo quinto in Deum respicere iubente, quum litanias & iciunia populo indiceret, Arnulfo imperante, plaga cessauit. Cranzius lib. 2. Metrop. cap. 18. Ioan. Stridelius, Ioan. Friderici Saxoniae ducis tubicen, tuberculum sub lingua absq; dolore aliquotannis habuit. Eo mox accrescente, & vocem impediente, chirurgorum opera suppurationibus vsus, aperto tumore & expresso, lapillum duorum pisorum magnitudine rotundum, lauri baccae similem, excreuit. Ioan. Kentmannus de calculis in hum. corpore. Mvti Facti. Zacharias sacerdos, pater Ioannis Baptistae, ob incredulitatem ad verbu̅ angeli mutus effectus est ad circumcisionem vsque pueri, & tunc demùm loquela ei restituta est. Lucae 1. Choromandae gentes sunt sine voce, stridoris horre̅di, hirtis corporibus, oculis glaucis, dentibus caninis. Sic etiam Troglodytae. Nausimenis Atheniensis Vxor, cùm filij ac filiae suae stupro interuenisset, inopinati monstri perculsa conspectu, obmutuit. Illi nefarium concubitum voluntaria morte pensarunt. Valerius lib. 1. cap. 8. Q. Pedivs, nepos Q. Pedij consularis triumphalis???ue, à Caesare dictatore cohaeredis Augusto dati, cùm natura mutus esset, eum Messala orator, ex cuius familia pueri auia erat, picturam docendum censuit, id???ue etiam diuus Augustus comprobauit. Puer magni profectus in ea arte obijt. Plinius libro 35. capite 4. Curati. Zacharias sacerdos vocem amiserat, angelo co̅specto Gabriele, cuius verbis credere nolebat. At eande̅ recepit, quamprimùm vxor eius Elizabetha Ioanne̅ F. edidit, praecursorem Messiae. Qua recepta, Spiritu sancto plenus elegantissimum hymnum cecinit. Lucae 1. Christus daemoniacum Mvtvm, daemonio eiecto, curauit. Matth. 9. Luc. 5. Item Mvtvm simul & surdum, cùm sputum linguae illius imposuisset, digitos auribus immisisset. Matth. 15. Marc. 7. Mvtvm daemoniacum, eiecto daemonio, loqui fecit Christus. Lucae 11. D. Martinvs in Carnotena ciuitate Pvellam ab vtero matris ad duodecimum vsque annum aetatis mutam, infuso sacro oleo, & oratione vocalem fecit. Seuerus Sulpitius ab initio tertij Dialogi. Remigius Remensis episcopus, in Synodo Aureliane̅si sub Clo doueo Gallorum rege, Arianum Qvendam summum dialecticum, miraculosè mutu̅ redditum, & ad Remigij pedes procidentem, sic affatus est: In nomine Domini nostri Iesu Christi, veri Filij Dei viui, loquere: siquidem ita rectè de eo sentis, & de illo, sicut catholica ecclesia credit, crede & co̅fitere. Hac voce ille vsum linguae recepit, & damnato Arij errore, catholicus factus est. Hincmarus in vita Remi. Zoe vxor Nicostrati martyris, septem annis muta fuit ex morbo. Demùm à beato Sebastiano curata fertur. Quidam Mercenarivs, qui annis septem mutus fuerat, ad basim columnae in Benedicti ecclesia obdormijt, cùm alij cantarent laudes Deo. Apparuit autem ei Benedictus, & inquit: Surge protinùs, & tribus in terram vicibus expue. Id cùm vigilans fecisset, recepit loquendi facultatem. Chronicon Cassinense lib. 1. cap. 25. D. Bernardus Iosbert de Firmitate, sanguine ipsi iuncto, mente & loquendi facultate priuato, promisit leuationem, si ablata ecclesijs restitueret, & onera, quibus pauperes presserat, relaxaret. Posteà ad secretam conuersus orationem, ecce nuncius adest, qui refert, Iosbertum & loqui, & petere vt ad se veniat, & sacramenta impertiat. Auctor vitae. Constantinvs Leonis V. Iconomachi F. post patris caede̅ in insulam Primam relegatus, cùm loquelam amisisset, D. Gre gorium Magnum pro sanitate à Deo impetranda orauit. Fertur igitur illi Gregorius in somnis apparuisse, ac iussisse, vt tem plum ingredaretur, & lectionem illam, quae exorditur: Rursus Iesus meus, &c. coram omni plebe legeret. Paret ille, & lectionem sine omni impedimento linguae ita pronuntiat, vt nemo no̅ admiraretur. Zonaras, Cuspin. Cedrenus hoc alteri filio Leonis, Balio nomine, tribuit. Battvs cum Cyrenaeis in Africae deserta excurrens, leonem conspexit. Re improuisa territus, magnum & clarum sustulit clamorem, cùm antè penitùs mutus fuisset. Pausanias in Phocicis. Atys Croesi regis filius, cùm mutus ad id vsque temporis esset, cùm Cyrus Afiae oppidum Sardeis, vbi tunc Croesus larebat, intrasset, in vocem erupit prae timore, & exclamasse dicitur: Parce patri meo, Cyre, & te hominem esse vel casibus disce nostris. Solinus cap. 7. Polyhist. Gellius lib. 5. cap. 6. Valerius lib. 3. cap. 4. Iustinus lib. 1. Herod. lib. 1. Crcesum à gregario milite iam iam interficiendum, filij inspectantis inexpectata voce seruatum scribit: [Greek words], O`` homo ne occidas Croesum. Aegles Samius athleta, cùm in sacro certamine sortitione inter antagonistas facta, sortem nominis falsam subijci animaduertisset, repentè in eum, qui id faciebat, sese videre quid faceret, alta voce clamauit, & inde per omne vitae tempus vocem retinuit. Gellius libro 5. capite 6. & Valerius libro 1. capite 8. AVRIVM AFFECTVS. Mvtilatio. Malchvs seruus Pontificis Hierosoly mitani à Petro dextra auricula mutilatus, Christi Iesu benedicti attactu curatus est. Lucae 22. Hyrcanvs rex & pontifex Iudaeorum, auriculis mutilatus. Egesippus lib. 1. Iudaeorum excidij. Capta Troia Menelaus Deiphobvm, post Alexandri interitum, Helenae maritum, exectis primò auribus, brachijs???ue ablatis, dein naribus, ad postremum truncatum omni ex parte foedatum???ue, summo cruciatu necauit, Dictys lib. 5. Smerdes magus, ambabus auribus mutilatus fuit à Cyro rege. Posteà cùm regnum inuasisset, sub specie Smerdis Cyri F. hoc ipso signo à Phaedina concubina, Otanis F. deprehensus fuit. Herodotus lib. 3. Cùm Patarbemes ab Aprie Aegyptiorum rege ad Amasim rebellantem missus, vt eum ad regem perduceret, infecta re redijsset: Apries ira percitus nullo verbo edito, Patarbemi aures nasum???ue praecidi iussit. Hoc indignum factum videntes caeteri Aegyptij, ab Aprie ad Amasim statim defeceru̅t, bellóque commisso Apries ab Amasi superatus, ab Aegyptijs repugnante licet Amasi strangulatus. Herod. lib. 2. Illvs Zenonis Imp. officiorum magister, secretò quaedam de Ariadne Augusta Imperatori narrans effecit, vt ei mortem intentarit. Caeterùm fuga periculum euitans Augusta, & Zenoni per Acacium episcopu̅ reconciliata, sub ornauit quendam, qui Illum obtrectat orem securi feriret. Is ictu aberrans, dum auidiùs in ceruicem bipennem librat, aures illi amputauit. Sic Illus multlatus auribus, ab vrbe discessit, & Zenoni infestus Orientem inuasit. Cuspinianus. Polonorvm strages à Tartaris facta circa annum 1240. tanta, vt auriculis praecisis Tartari nouem ingestes saccos explerint. Cromerus lib. 8. Avditvs Laesvs. Svrditas Possessa. De Svrdorvm triam iudicio Nicarchus in secundo Epigram matum, [Greek words]: [Greek words] Id Thomas Morus vertit hunc in modum: Lis agitur, sur dus???ue reus, surdus fuit actor, Ipse tamen iudex surdus vtroque magis. Pro aedibus hic petit aes, quinto iam mense peracto, Ille refert, Tota nocte mihi acta mola est. Aspicit hos iudex: Et quid contenditis? inquit. An?non vtrique est mater! vtrique alite. M. Crassvm ferunt surdastrum fuisse. Cicero lib. 5. Quaestionum Tusculanarum. Hadrianvs consul Rom. surdaster, manus cauas, quò faciliùs audiret, à posterioribus ad anteriora spectantes auribus obtendebat. Gal. lib. 11. de Vsu part. cap. 12. At Caelius libro 3. cap. 29. A. L. ad Imp. Hadrianvm hoc refert. Centvrio. surdaster inssus ab Heliogabalo Imp. occidere Fa bium Sabinum I. C. in exilium agi debere subintellexit. Itaq; seruatus est Sabinus. Spartianus. Curata. Christus ad mare Galilaeae Svrdvm impeditae linguae sanauit, immissis in eius aures digitis, sputo linguam illius tangens, in coelum cum gemitru inspiciens, & dicens: Epphata, hoc est. Aperitor. Matth. 15. Mar. 7. Siggo ferentarius regis Gallorum Sigeberti, surdaster, cùm verba faceret cum Gregorio Turonense. auditum recepit. Vin centius lib. 21. cap. 125. D. Bernardus rediens aliquando ad suum monasterium, prae fo ribus surdum & mutum reperit Pvervm. Expuit ergo, & tetigit liuguam eius, atque digitos in aures eius immisit, & protinùs curauit. Metis cùm illi oblatus esset Svrdvs, conuersus ad nobilem quendam Henricum de Sàlinis, qui ciuitatis incolas grauiter afflixerat, dixit: Tu nos audire contemnis, quos continuò coram te audiet surdus. Imponit surdo manum, signat, digitos auribus eius immittit, protinus??? sanat. Quod cùm Henricus vidisset, ad pedes ipsius sese prosternit, confitetur delictum, promitte̅s se omnia postulata facturum. Aurtor vitae. CAPITIS INTERNI AFFECTVS. Dolor Infestans. Andronicvs Iunior Imp. Didymotoechi agens, cùm lauisset in summo rigore hyemis, neque frigus à balneo cauisset, cùm reliquum corpus est densatum, tum verò caput ita afflictum, vt ex grauissimis doloribus cruciaretur, & mente alienaretur. Gregoras lib. 9. Ioannes Baptista Modoëtiensis singulo die, Sole exoriente, dolore capitis supra nares corripiebatur: inde crescebat dolor, donec Sol meridiem attigisset: vbi decederet, minuebatur, sic vt sub vesperam cessaret. Quid hoc? nisi quòd Sol ascendens, vapores sursum in corpore trahit, quibus cerebri membranae vexantur. Trahit autem, quia lentus est humor ac frigidus, qui no̅ remittit nisi vi Solis. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 44. Curatus. Artstoteles Amatoriorum lib. 2. & Ariston Peripateticus Ceu??? lib. Amatoriarum rerum 9. inquiunt, quòd Antiqvi ob dolores capitis, quibus propter vinum vexaba̅tur, vinciendorum temporum gratia vincula, quaecunque contingerent, inuenerunt: quae res illos iuuare vila est. Posteriores aute̅ ornamentum etiam quoddam peruenustum addere voluerunt temporibus, atque in congressibus per vinum coronas sunt machinati. Athen. lib. 15. cap. 5. & 14. Constantinus episcopus Cypri narrat in quarta actione Nicena, Qvendam, qui clauum in parietem adigendo, apostoli Petri depicti in pariete frontem transfodisset, inde???ue dolorem capitis sensisset, iussum esse clauum eximere, & sic sanatum esse. Avicenna Medicus dolore capitis vehementi laborans, & de inflammatione metuens, niuem panno lineo exceptam capiti imposuit, & repentè conualuit. Sorzanus in eius vita. Vertigo. Tyronem, quem milites decliuo in dolio demiserant, vertiginosum ac stupidum factum, Iul. Caesar Scaliger contrario motu, sed leni, repetito sese curasse scribit in comment. Hippocratis de Insomnijs. Epilepsia, Comitialis Morbvs, Cadvcvs. Inuasio. [Greek words], Herculanum morbum, Dicaearchus apud Zenodotum eum existimat esse, quem alij sacrum, alij comitialem appellant, quòd abominabilis planè, etiam comitia Romana differti faceret. Incidisse Hercvlem, propter vel immensos iabores, vel Iunonis nouercae veneficio. Aristoteles Problematum sect. 30. problem. 1. putat Herculem verè sacro morbo obnoxium fuisse, atque omneis adeò, qui vel ingenio, vel studio philosophiae, vel in administranda republica, vel in alijs artibus excelluerunt, atrae bili obnoxios fuisse. Erasmus in Adagijs. Fertur Cambyses Persarum rex, ab ipsis natalibus laborasse morbo sacro: vt haud ab re fuerit, cuius corpus magna aegritudine inualidum esset, eius ne mentem quidem sanam fuisse. Herodotus lib. 3. C. Ivl. Caesar inter res agendas bis sacro morbo correptus est. Suctonius. Dum in Africa ad Tapsagum vrbem aciem instruit contra Scipionem, fertur solito morbo correptus: quem vt primùm sensit ingruentem, priùs quàm inuaderetur & occuparetur, prorsus à malo sensus, treme̅s iam in proximam turrim ablatus fuisse dicitur, atque ibi quieuisse. Victoria tamen penes ipsius fuit milites. Plutarch. in Caesare. Plotinvs Platonicus, Aegyptius natione, praeceptor Porphyrij & aliorum doctissimoru̅, morbo sacro obnoxius fuit. Suidas & Eunapius, apud Volat. lib. 18. Anthrop. Mahometvs pseudopropheta Turcoru̅, cùm ad Chadigam cognatam prae diuitem primò vt mercenarius, deinde vt spon sus venisset, aegrè tulit illa caduco illum morbo vexari. Ille ve rò dicebat, archangelum Gabrielem se interim videre, & quia aspectum eius ferre non posset, mente defecta cadere. Paulus Diaconus lib. 18. rer. Rom. Hac fraude mulier delinita, quem odisse coeperat euentus atrocitate, commenti versutia vt diuinum suspicere virum coacta est: quae illuc denique prorupit fraus, vt moriens illum ex asse haeredem institueret. Quae res potentiae, quam mox indeptus est amplissimam, exordia praebuisse narratur. Idem & Sigebertus. Romanus Argyropylus, de suae co̅iugis cu̅ Michaele Cappadoce consuetudine turpi, vulgi fama edoctus, sacrame̅to adul teriu̅ inficia̅tem se purgare iussit. Cum??? ille peierasset, statim atrox morbus eum inuasisse fertur. Nam certis interuallis men te alienabatur, oculos distorquebat, tremore corripiebatur, & in terram procidebat, deinde ad se redibat. Zonaras tomo 3. Curatio. Refert Diogenes Laërtius Evripidem Platoni comite̅ fuisse peregriationis, quum Aegyptum adiret: vbi cùm morbo suo corriperetur (comitiali, ni fallor) sacerdotes Aegyptij mersione marina sanarunt hominem. Hinc postea versiculum hunc composuisse fertur. [Greek words] Tanquam aqua marina morbis omnibus mederetur. Poeni infantes suos hirci vrina aspera à spasmo liberant. Herodotus lib. 4. Liuium Drvsvm, Tribunorum popularium clarissimum, cui ante omnes plebs stans plsusit, optimates verò bellum Marsicum imputauêre, ellebori medicamento liberatum constat comitiali morbo in Anticyra insula. Ibi enim tutissi [351] mè sumitur, quoniam sesamoides admiscent. Gellius lib. 17. cap. 15. ex Plinij lib. 25. cap. 5. C. Ivlivs Caesar Cordubae primu̅ morbo comitiali correptus cecidit. Verùm ne ampliùs eo tentaretur, optima & exquisita victus ratione effecit. Constat ex Septimij Fiorentis apologetico, in harena iugulatorum nocentum sanguinem recentem de iugulo decurrentem auida siti solitum ab Ethnicis olim hauriri, quòd sic comitiali morbo remedia quaeri opinarentur. Caelius lib. 6. cap. 9. Antiq. lect. Edouardus III. Anglorum rex anulum. Vide fol. 1418. Catalepsis. Memini excellente̅ medicum, Theodorvm Zuingerum, collegam meum, ait Felix Platerus in praxi medica de generibus defectuum respirationis, cùm in schola parentis mei, Thomae Plateri communis nostri prae ceptoris versaremur, aliquoties ita obstupuisse, vt ne verbum quidem etiam cum comminatione interrogatus, respondere potuerit, & sic mutum & attonitum domum redijsse, sensibus alioquin integris: qua̅ speciem Apolipsin, Hippocrates Aphoniam vocant: aliqui ad catalepseos species referre voluerunt. Fernelius laborantes duos refert. Vide sol. 374. Apoplexia. Vide Tit. Apoplexia mortui. Illic Euentus morbi, hîc Paroxysmus consideratur, f. 527. Caros, Sopor. Somno arreptus Cynicus Diogenes, cùm excessurus iam vita esset, excitante eum medico, percunctante???ue, ecquam molestiam sentiret? Nullam, inquit: nam frater sororem anticipat, somnus mortem. Plutarch. in consol. ad Apollonium. Catarrhvs. Ivl. Frontinus Britanniae legatus in morbum grauem incidit ob exun dantem pituitam, habitatione graui ac nubilo aëre, crebris nubibus madente, qualis illis in regionibus est perpetuus, & ob immensam montium altitudinem, & ob lacuum fluminum???ue vicinitatem. Auxit morbum frigus immoderatum atque insolitum, quod nec à ceruice nec à pedibus arcere vlla arte potuit. Ei proinde in Italiam reuocato successor datus Iul. Agricola vir consularis. H. Boëthius lib. 4. COLLI AFFECTVS. Angina. Romani angina pestilente grauiter affecti, deae Angeroniae annua sacra in sacello Volupiae 12. Cal. Ian. instituerunt, & liberati sunt. Macrob. lib. 1. Satur. c. 10. ex Iul. Modesto recitat. Niger, qui in Galatia rhetoricam docebat, fortè spinam piscis deglutiuerat. Cùm autem rhetor alius peregrinus aduenisset, qui declamabat: quòd erubesceret illi concedere videri, inhaerente adhuc spina declamauit. Graui insecuta & dura inflammatione, doloris impatiens incisionem altam foris accepit. Atque spina quidem ex vulnere euulsa est: caeterùm vulnus, quod saeuum euasit & destillans, hominem absumsit. Plutarchus in Praeceptis salubribus. Patavii quidam scholasticus Graecus, &c. Vide fol. 579. Vvvla affecta. Praetorij viri Pater, Hispaniae princeps, propter impatibiles vuae morbos, radicem portulacae filo suspensam è collo gerens, praeterquam in balineis, ita liberatus est incommodo omni. Plinius lib. 20. cap. 20. Scrofvlae. Transpadanorum agrestes Feminae, monilium vice succina gestant, maximè decoris gratia, sed & medicinae: quando tonsillis creditur resi???tere, & faucium vitijs, vario genere aquarum iuxta illos infestante guttura ac vicinas carnes. Hinc locus fabulae datus, quasi ad Padum nasceretur. Plinius libro 37. capite 3. THORACIS AFFECTVS EXTERNI. Vtputa Vvlnera thoracis. Est in Euxino circa Nili ostia insula Achilli sacra, cui Leuce nomen. Patet ea stadium xx. ambitu, syluis vndique condensa, & cùm feris, tum mitibus bestijs referta. In ea Achillis delubrum & simulacru̅ est. Nauigasse in eam primus omnium Cro toniates Leonymvs dicitur. Cùm bellum enim inter Crotoniatas & Locros in Italia gereretur, ac Locri ob eam, quae ipsis erat cum Opuntijs propinquitatem, Aiacem Oilei filium, eius ductu & auspicijs praelium commissuri, inuocassent, Leonymus Crotoniatarum dux in eam hostilis aciei partem impressione facta, quam cum imperio obtinere Aiacem audierat, vulnus in pectore accepit. Ex eo cùm vehementer laboraret, Delphos opem ab oraculo imploratum venit. Responsum verò tulit, si in Leucen insulam profectus esset, Aiacem ei vulneris remedium monstraturum. Cùm verò iam sanatus domum reuertisset, commemorauit Achillem se, Aiacem Oilei filium, & Telamonis item Aiacem vidisse: cum???; illis vnà Pàtroclum & Antilochum: & Achilli quidem nuptam Helenam. Man dasse eam sibi, vt Himeram appulsus, nunciaret Stesichoro, oculorum calamitatem ob Helenae iram ei accidisse. Ex eo factu̅, vt carmen contrario argumento, quam Palinodiam vocant, Stesichorus fecerit. Pausanias in Laconicis. Laeso diaphragmate contigit, &c. Vide fol. 579 Vlcera mammarvm. Acquisita. Galla vidua Romana, Symmachi viri patricij filia, sub Theo derico rege, laborabat ex carcinomate in mamilla, eum???ue morbum ita tolerauit, vt iam morti proxima, non vt curaretur, rogarit, sed an sibi peccata sua condonata essent, quaesierit. Quae dimissa esse audiens, multò plus ex hoc consolationis cepit, quàm ex aegrotatione ceperat doloris. Marulus libro 5. capite 4. Curata. Atossa Cyri F. Darij vxor, vlcere mamillae laborabat: quod Democedes Crotoniensis medicus curauit. Herod. lib. 3. Carthagini quaedam primaria matrona pietatis studiosissima, Innocentia nomine, in mamilla cancrum habebat. Cùm à quodam medico suae familiae familiarissimo cognouisset, malum id esse huiusmodi, quod nullam prorsus curam admit teret, nec posset vllis vnquam medicamentis curari, conuerterat se ad preces. Sub ipsum ergo Paschatis tempus in somnis monita, vt in parte feminarum obseruaret ad baptisterium, & quaecunque ex feminis baptizatis prima ei occurrisset, signaret ei locum affectum signo crucis Christi: sic fecit, & statim sanitas est secuta. Augustinus lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Tvmor, Inflammatio mammarum. Mvlierem quandam, quae cancrosum, &c. Vide fol. 579. Novi nonnullas mulieres, cancros in mammis habe̅tes, f. 579. Costa Fracta. Lvdovicvs II. Imp. ruinosum ingressus hospitium, grauiter periclitatus, duas in thorace costas perfregit. Dolore tamen dissimulato, peren die in expeditionem contra fratrem profectus est. Regino lib. 2. IN THORACE CONTENTORVM affectus. Plevritis. Pleuritis apud Anglos rara est. Polyd. lib. 26. Qvidam ex Palatinatus proceribus, &c. Vide fol. 579. Vidimvs Romani Arsagi nepotem, &c. Vide fol. 579. Syncope. ???mia. Defectus animi. Variae à Medicis causae afferuntur defectus animi: nos solius effectus rationem habemus. Et quia inter tres animae facultates Vitalis quoad esse principatum obtinet, eò fit, vt vel naturali, vel animali ablata, aut debilitata, non dicatur homo animo linqui, sed sola vitali. Differt ergo ab ecstasi: quòd Ecstasis mentis estraptus, & quaedam veluti intellectus abstractio, quam mortem philosophicam Platonici nominarunt: Syncope verò est vitalis animae defectus, hoc est, quies & intermißio. Acquisitio. C. Ivlivs Caesar extrema aetate animo linqui consueuit, atq; etiam per somnium exterreri. Tranquillus. Innocentivs IIX. Pp. ex morbo horis ferè viginti arteriarum motu immobilis apparuit. Fama mortis quoquò versus perlata, cùm Cardinales de ordina̅dis circa successorem omnibus conuenissent, subitò viuus apparuit, excessit???ue biennio pòst eodem morbo, Volat. lib. 22. Anthrop. Curatio. Boethivs Seuerinus carceri Papiae inclusus, ac semianimis, gustato vino Ticinensi, quod generosiss. in vicinis Ticino tumulis nascitur, ad sese rediens exclamauit: O`` felicia huius vrbis vina, quae ciuibus vestris laetitiam, exulibus etiam vita̅ restituitis. mox???; ad librum de Consolatione scribendum conuersus est. Bern. Saccus lib. 5. Ticinensis historiae. Ferdinandvs Arragonum rex ex frequetiore edullio cucumeris, quem malignanum vocant, & assidua mansione sub dio, cum domesticis colloquens, subita corporis defectione in Alfonsi filij nuptijs Valentiae collapsus est. Medici vt in extremo casu opitulare̅tur acciti, dicuntur se occultasse prae metu, néve in praeteritum negligentiae, néve in praesens inscitiae poenas luerent. Accitis tamen indigenis medicis, fome̅ta adhibita sunt, atque ita reuixit. Valla lib. 3. Histor. Tvssis. In Parthenopaevm, Martialis Epigram. lib. 11. Leniat vt fauces medicus, quas aspera vexat Assiduè tussis, Parthenopaee, tibi Mella dari, nucleo???ue iubet, dulces???ue placentas, Et quicquid pueros non sinit esse truces. At tu non cessas totis tussire diebus. Non est haec tussis, Parthenopaee, gula est. Canonicvs Ratisbone̅sis, nobilis de Sparneck, ob lapidem in tonsillarum abscessu concretum continua tussi affectus, eo emollito, calculum gypseum topho similem chiragrico excreuit. Ioan. Langius lib. 2. Epist. medic. & Ioan. Kentmannus de Calculis in hum. corp. Empyema. Iason Pheraeus, desperata salute in vomicae morbo, fol. 315. Ptolemaevm Philadelphum regem Aegypti, podagrico alioqui morbo obnoxium, Plinius lib. 7. ait & vomica laborasse, vulnerato???; pectore (quum mortem in acie quaereret) medicinam inuenisse. Sangvinis spvtvm. Phthisis. Acquisita. Phocensium dux Phayllvs. Vide fol. 528. Antigonvs Demetrij F. Macedoniae rex, in grauem tabem ex destillatione incidit. Non succubuit tamen huic malo: caeterùm hactenus restitit ad tue̅da domestica, vt in maxima victoria atq; ingenti barbarorum strage expiraret gloriosé. Vt verisimile est, & perhibet Phylarchus, vociferationib. in praelio pulmonem dirupit. In ludis narrabant clamantem prae laetitia post Victoriam: O`` faustum diem, vim sanguinis effudisse, atq; acri febre correptum expirasse. Plutarch. in Cleomene. Triennio Mecoenatem Messium accepimus silentium sibi imperauisse, à conuulsione reddito sanguine. Plin. lib. 28. c. 6. Curata. Theopompvs phthisi laborans ab Asclepiade medico sanatus est. Raphanorum succum tradunt praecordijs necessarium: quando Phthisin cordi intus inhaerentem, no̅aliò potuisse depelli com pertum sit in Aegypto, regibus corpora mortuorum ad scrutandos morbos insecantibus. Plinius lib. 19. cap. 5. Damocrates medicus in valetudine Considiae, fol. 579. Annevs Gallio post consulatum cùm in phthisim incidisset, nauigatione in Aegyptum suscepta conualuit, no̅ propter Aegyptum ipsam, sed propter nauigandi longinquitatem mutato aëre. Plin. lib. 31. cap. 6. Cordis vermis. Princeps quidam valetudinarius, conuocatis vndequaque medicis praeclarissimis, remedium petit pertinaci cordis dolori. Omnia tame̅ frustra, vt victus tandem morbi saeuitia occubuerit. Monuerat quidem tyro quispiam medicinae, lectione medicinalium consultationum obseruasse se, vermis genus cordi innasci, quod allij solius vsu, manè commesti necaretur. Monuerat quidem, sed non creditum. Dissecto ergo cadauere deprehensus est vermis albus, praeacuto rostello, eo???ue corneo praeditus cordi adhaerescere: quem Medici viuum in circulum ex allij succo in mensa figuratum conijciunt. Fera torquens se, ne circulum tangat, allij vi & nidore victa, tandem concidit. Vnde non tantùm morbi causa, sed certi remedij vis efficax innotuit. Ioan. Hebenstreit in libello de Peste. Cordis vvlnvs. Ingolstadij quidam Stvdiosvs, à Typographo punctim laesus, in sinistra parte thoracis, vulnus ipsam cordis substa̅tiam, vtrumque ipsius ventriculum transuersum penetrans, accepit: plateae tamen benè longae spatium vulneratus cursu confecit: mente porrò & sensibus integerrimis fermè per horam integram ita constitit, vt loqui & Deo se comme̅dare posset. Vulnus, adaperto post mortem corpore, Medici professores omnes, & alij spectatores non pauci viderunt, atq; armorum genus ex vulneri, forma dignoscere, & in iudicio explicare potuerunt. Cyriacus Lucius de suis ad Schenckium transmissis obseruationibus. Si ad ventrem cordis vulnus penetrauerit. Vide fol. 375. Cordis pvlsvs. Memini me vidisse tres, quibus cor solùm in dextro latere pulsabat, quorum vnus eadem die, quod vehementiùs pulsaret, alius post aliquot dies mortui sunt: tertius erat infans, & ceciderat, superuixit tamen. Constat sanè priores affectu pessimo in sinistra parte oborto, hoc symptoma contraxisse, dum cor naturali vi atque instinctu, quod noxium erat, refugere nitebatur. Vnde tam graui morbo, malo propè cor contracto, necesse fuit mortem breui subsequi. De infantulo existimatum vinculu̅ peruersum: à casu enim grauissimè aegrotauit. Cardanus in Arte curandi parua, cuius ipse auctor est, non Galenus. DORSI AFFECTVS Cvrvitas. Antoninvs Pius Imp. forma co̅spicuus, & statura decorus, ac longus fuit. Cu̅ verò senectute incuruaretur, tiliaticijs tabulis in pectore positis fasciabatur, vt rectus incederet. Cuspin. Tvmor, Gibbvs. Byzantius Leo, cui Pasiades gibberus valetudinem oculoru̅ obiecerat: Humanum, inquit, vitium infligis mihi, qui dorso portas Nemesin. Plutarch. de Vtilit. exinimic. At lib. 2. Quaest. conuiual. 1. non de Pafiade, sed de filio eius hoc pronunciatum à Leone asserit. Ingo Haraldi Hyberniensis, Noruagiorum regis filius, &c Vide fol. 579. ABDOMINIS AFFECTVS. Puta Tvmor. Abscessvs. Galenvs anno aetatis xxiix. abscessu dextri hypochondrij laborans, duobus euidemibus insomnijs monitus, arteriam, quae inter pollicem & indicem dextri brachij sita est secuit: & donec sanguis spontè sisteretur (nam hoc quoque insomnium dictarat) expectauit: sub stitisse autem sanguinem scribit, in libro de Curandi rat. per phlebot. antequam integra libra effluxisset, & continuò diurnum dolorem, in illo praecipuè loco fixum, qua iecur cum diaphragmate committitur, cessasse. Similiter sacerdotem Dei (Aesculapij) in Pergamo, in somnio monitum, secta in summa manu arteria, diuturno lateris dolore liberatum fuisse. STOMACHI AFFECTVS. Bvlimia. Fames canina. M. Brvtvs post caedem Dictatoris, cùm ex Macedonia in Epirum properaret accipere legiones Gabinij: per multam niuem iter faciens, prope Dyrrhachium ex labore & algore bulimia est correptus. Quod mali apprehendit ferè & pecudes & homines, cùm per niuem lassescunt: vel quòd calor ob corpus frigore astrictum, vbi coactus intrò omnis est, alimentum statim consumat: vel quòd emissus halitus à niue fusa acris & tenuis penetret corpus, & calorem ex eo foràs dispersum dissoluat. Quippe sudores efficere calor videtur occursu in superficie frigoris extinctus. Quia verò Brutus animo deficiebat, neque vllus in exercitu quicquam habebat cibarij: necesse fuit ministris eins ad hostes confugere, atque ad portam pergentes panem petierunt à statione. Qui audito Bruti incommodo, accurreunt ipsi, cibum???ue & potum attuleru̅t. Pro quo beneficio Brutus, vbi deditum est ei oppidum, non in hos modò, sed horum etiam causa clementem praebuit se in omnes. Plutarch. in Bruto, & lib. 6. Conuiual. quaest. cap. 8. Appetitvs deiectvs. Cibi & potus fastidium morbosum hîc consideramus. Famis alioqui & sitis naturalis tolerantia, vel etiam abstinentia cibi & potus, ad Actionum bonitatem potiùs referenda videtur, f. 236. 2216. & seqq. Debilitas. Aristoteles Stagirita, cùm debili maximè ventriculo esset, vtrem calentis olei stomacho imponere consueuerat, pro concoctione adiuuanda. Laërt. lib. 5. D. Bernardv natura debilis, assiduis ieiunijs ita stomachu̅ afflixit, vt perpetuis ferè cruditatibus & vomitionibus laborarit. Gulielmus Abbas in eius vita. Dolor. Cardialgia. Clavdivs Caesar valetudine sicut olim graui, ita princeps per prospera vsus est, excepto stomachi dolore, Quo se correptu̅, etiam de consciscenda morte cogitasse, dixit. Suetonius. Galeno Pergameno medico inter alios morbos & symptomata, per iuuentutem ventriculus bile assiduè infestabatur: ad quem refrigerandum lactuca vtebatur. Cùm verò ad aetatem declinantem peruenisset, eodem olere aduersus vigilias vesperè vescebatur, iunior quidem crudo, senex verò, cùm ex dentibus malè haberet, elixo. INTESTINORVM AFFECTVS. Dolor colicvs. Pvelii Melitensium principis pater à Paulo apostolo à torminibus & febre liberatus est, cùm in eam insulam naufragus cum socijs eiectus esset Paulus. Act. 28. In Graecorum thesauris legimus, Rvsticvm intentum operi, vbi colica affectio grauiùs infestare adorta eum est, remedio vsum hoc genus. Nempe extra morem se primùm praecinxit, mox & cum pane allium esita̅do ventri satisfecit, ac malo intulit leuamentum: sic, vti ex ijs, quae adsuerat, nil omninò interpellatum omitteret. Interdiu verò bibebat nihil, in vespera autem meraciùs, ac somno fusim nocte tota perfruebatur, ita vt manè consurgeret [Greek words], id est, citra doloris sen sum. Ex quo 12. Meth. Galenus, [Greek words] agrestium theriacen allium nuncupat. Caelius lib. 4. cap. 14. A. L. Consularis Asprenatvm domus est, in qua alter è fratribus colo liberatus est, aue galerita assa in cibo sumpta, & corde eius armilla aurea incluso: alter sacrificio quodam facto crudis laterculis in formam camini, atque vt sacrum peractum erat, obstructo sacello. Plin. lib. 30. cap. 7. Scribit Galenvs lib. 2. de Locis affect. sibijpsi accidisse dolorem vehementissimum, vt videretur in ventre intimo terebro perforari, in eo potissimùm spatio, per quod à renibus ad vesicam vreteras scimus extendi. Mox excretum à se grauissimo cum dolore humorem, vitreum à Praxagora nuncupatum, quòd sit vitro fuso similis, aut ob frigiditatem. Caelius lib. 4. cap. 21. Antiq. Lect. Meminit P. Aegineta lib. 3. de Re med. cap. 43. colicae affectionis epidemiae, ab Italia ortae, & per multas regiones grassatae: in qua plerisque ad morbum comitialem, alijs ad artuum resolutionem, seruato sensu, quibusdam ad ambo delapsus con tigit. Quibus ad comitialem, vtplurimùm periêre. Eos Italus quidam medicus curauit, incredibili quodam ac temerario fri gefactorio victu constituto, non potentia tantùm, sed & actu: Fortè quia ex acri & mordaci humore malum ceperat. Balthasar Arnoldus, ecclesiastes Torgensis, qui xii. aetatis climactere̅ superauit, ab ineunte pueritia colico dolore excruciatus, anno tandem aetatis lxiii. Christi 1564. grandem lapidem, teretem, glabrum laeuem???ue, articulis duobus pollocaribus coniunctis similem, basi vtraq; concaua, venulis albis & luteis in colore spadiceo discurrentibus, excreuit. Basis vtraque concaua speciem prae se ferebat, alios quoque lapides eidem insertos fuisse, & à fiatura sensim absque obseruatione aegri adstantiúmve expulsos: cùm ne huius quidem excretio cognita fuisset, nisi transuersus rectum intestinum obstruxisset, ita vt chirurgica manu eximendus fuerit. Eo pondere leuatus, dolores quoque colici cessauêre. Itidem Fr. Frizimelica Patauinus medicus, praeceptor noster, colicis doloribus cre brò obnoxius, lapidem oui magnitudine per aluum excreuit. Ioan. Kentmannus de Calculis in hum. corpore. Mavritivs à Thimen Vitebergensis nobilis. Fol. 579. Narrauit mihi Ioan. à S. Germano Pharmacopola. Vide f. 579. Flvor alvi. Theophilvs Imp. mole calamitatis oppressus, propter excisam patriam Amorium, & trucidatos captiuos, omne penè cibum ac potum auersatus, tantum???; aquam ex niue expressam admittens, in dysenteriam incidit. Cedrenus. Tyrach Pazinacum Scytharum princeps sub Constantino Mo nomacho Imp. cùm Isther frigore co̅gelaretur, cum tota gente Istrum pedes transijt. Pazinacae, reperta esculentorum ac vini copia, aliorum???; potuum ex melle confectorum abundantia repleti, morbum contraxerunt coeliacum vocatum. Itaque abiectis armis Romanis sese dediderunt. Horum multi ferro obtruncati, quidam venditi, reliqua turba in Bulgaroru̅ terras, quae penè desolatae fuerant colonis, traducta. Tyrach cum primoribus gentis ad Imperatore̅ ductus, accepto baptismate, splendidis dignitatibus honestatus fuit. Cuspinianus. Vermes. In insula prope Masecum, Rvsticvs quidam post continuu̅ ventris dolorem, & sumtam aliquando aduersus id mali theriacam, vermem excreuit octo pedum longitudine, & digiti vnius, quasi cornuto ore, non admodum dissimili anatis rostro. Vierus lib. 3. cap. 15. de Praestig. daem. Anno 1549. commemorantur in Vngaria circa Thaysae flumen inuenti Homines, in quorum corporibus absolutae lutrae & lacertae essent inuentae. Num verisimile videatur, aliorum esto iudicium. Vierus lib. 3. cap. 15. de Praestig. daem. Antonius Beneuenius Medicus Flore̅tinus, narrat Ioannem Menusierium quadragenarium assiduis stomachi doloribus diuexatum, saepè in mortis propinquo extitisse, nec multis Medicorum consilijs, quibus vsus erat, adiutum. Tandem cùm se adijsset, ei vomitorium propinasse, cuius vi magnam copiam materiae corruptae & putridae reddiderit, & vnà vermem quatuor digitos longum, capite rubro, rotundo, pisi crassioris ma gnitudine, lanugine prima toto corpore obsitu̅, cauda in crescentis Lunae modu̅ bifurcata, quatuor pedibus ingrediente̅, duobus anterioribus, & totide̅ posterioribus. Pareus l. 19. c. 3. HEPATIS AFFECTVS. Debilitas, obstrvctio. In Meloneis relata est vitij hepatici nota, si mures domestici sedulò obseruent & sectentur: quod nunc fieri nusqua̅ com peritur. Plutarch. lib. 8. Quaest. conuiual. 9. Ictervs. [Greek words], auiculae nomen, cuius aspectu facilè sanantur, qui ictero, siue regio morbo laborant: eam???; ob causam, qui vendunt, occulta̅t eam, ne eo morbo laborantes gratis sanentur. Hinc prouerbium, [Greek words], Charadrion imita̅s: dici solitum de ijs, qui occultantur. Suidas. Lapides. Quu̅ Venetijs Avgvstini ducis ex Barbadica gente dissecaretur defuncti cadauer, vt eximere̅tur interanea, in hepate inuentus est lapis prope cystin fellis, magnitudine grandioris oliuae, coloris serpentini, in nigredinem tendentis. Caelius libro 4. cap. 17. Antiq. Lect. LIENIS AFFECTVS. Tvmor. Obstrvctio. Splenetici. Affectio. Straton F. Corrhagi, cùm esset ex illustri familia oriundus, & diuitljs abundaret, non antè corporis exercitia vsurpauit, [Greek words] ex splene laborare cepit. Aelianus de Varia historia lib. 4. In terra Caria prope Rhodum Cavnii pestilente coelo sunt, & lienosi, vulgato apud Strabonem alios???; Stratonici citharoedi sale: qui illos intuitus colore admodum viridi, dixit hoc illud esse, quod poëta Homerus cecinisset: Tale quidem genus est hominum, quale est foliorum. Quum???ue illum incusarent, quòd vrbem vt morbidam carperet: Ego, inquit, eam morbidam dicere ausim, vbi mortui ambulant? Caelius lib. 4. cap. 18. Antiq. Lect. & Plin. lib. 11. cap. 37. Curatio. Epirotarum rex Pyrrhus, solo contactu pollicis dextri pedis, splene Laborantes curabat, & cùm in funere eius corpus rogo cremaretur, combustis alijs partibus, solus is digitus incombustus remansit. Fulgos. lib. 1. cap. 6. ex Plutar. Pyrrho. Orchomenium Laomedontem ad depellendum splenis vitium aiunt ex Medicorum praeceptis longis cursibus vsum, atque ita corpore laboribus subacto certaminibus sese dedisse sacris, & inter optimos euasisse dolichodromos. Plutarchus in Demosthene. RENVM AFFECTVS. VT Calcvlvs. Evcharivs presbyter ex Hispania, Calamae in Africa habitans, veteri morbo calculi laborans, per memoriam Stephani martyris, quam Possidius illò aduexit episcopus, saluus est factus. August. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. In Cassinensi coenobio, Henricvm II. Imp. à D. Benedicto, monachorum patre, ferro calculum ipsi in somnis leniter execante, omnibus deinceps, quos calculus gignit, doloribus liberatum, Nauclerus Vol. 2. Gener. 34. narrat. Cum vrina tres lapillos effusos, in Cass. Chronic. lib. 2. cap. 44. scribitur. Vide Tit. Reuelatio sanitatis. Mirabile est Mvlieris exemplum, quam diu molestum vexarat onus spondy lorum ac renum. Ea cùm scabe̅do, pruritu titillante, cutem lancinasset, lapilli exciderunt numero decem & octo, magnitudine quanta in tesseris visitur, colore planè gypseo. Caelius lib. 3. cap. 12. Antiq. Lect. VESICAE AFFECTVS. Calcvlvs. Avgvstvs Caesar, vesicae dolorem calculis per vrinam eiectis sanabat. Suetonius. Pver quidam Ceruuicensis in ditione Anhaltinorum ducum, xiii. aetatis anno ab imperito lithotomo incisus fuit, ita vt per vulnus vrina manante, glutinosus humor vulneris labijs adhaeresce̅s, in cinereum lapidem coalesceret, & crudeliss. do lores excitaret. Itaque repetita sectione à perito lithotomo probè curatus fuit. Io. Kentmannus de Calculis in hum. corp. Vvlnera. Conradvs à Bernheim nobilis Marchicus sclopeto petebatur serió. Cùm ictum crumenae ferreae lamina excepisset, globus resiliens infra vmbilicum vesicam traiecit. Desperantibus medicis Lipsensibus, Torgam aduectus, Io. Kentmanni medici hortatu à Leonardo Vuolcio chirurgo susceptus fuit. Vstulatis vulneris labijs lapidosa substantia tophi instar vndiquaque accreuerar, ita vt exiguus tantùm vrinae meatus pateret. Ea ablata, ampliato meatu, expurgata???ue vesica à sanie & rame̅tis globi ab vrina absumpti, vulnus 11. hebdomade coaluit. Kentmannus de Calc. hum. corp. Diabetes. Cratinvs Atheniensis poëta viniadeò fuit appetens, vt supra pelles recumberet, & in ijsdem etiam meieret. In prouerbium ergo abijt: Cratini [Greek words], id est, pellis villosa, turpis & putrida. Gyraldus Dial. 6. hist. poët. Anno sal. 1481. Pvella 18. annorum mingebat singulis diebus vrinae libras, circiter triginta sex: assumebat autem ex potu ac cibo non plus septem libris: ita vt sexaginta diebus emiserit vltra cibi & potus substantiam libras 1740. hoc aute̅ est lon gè maius pondere puellae, etiamsi tota in vrinam fuisset resoluta: nam puella non poterat excedere ad summum pondus ccl. librarum, cùm neq; attingeret cl. Quaesitu̅ fuit à Ioan. Marliano, vnde hoc contingere posset? Respondit, aërem, qui in arterijs vbiq; contineretur, in substantiam aquea̅ conuerti, ea???ue eiecta alium succedentem similiter conuerti in aquam, atq; ita multiplicari. Quod verò omnium maximu̅ fuit, puella haec post illos duos menses exactos sanata est à Francisco Busto medico. Causa efficiens huius affectus fuit frigida & humida intemperies, cum leuitate superficiei, arteriaru̅ & membrorum, per quae vrina permeat, scilicet renum, vreterum ac vesicae: propter quas causas, vapores omnes qui in aëre humido continebantur, in aqueam substantiam vertebantur. Et ob id credendum est, tempus tunc fuisse humidum: nam & hoc in marmoribus templorum videmus. Constitutione cessante sanata est potiùs, quàm auxilijs, quamuis & illa nonnihil profecerint. Cardanus de Rer. var. lib. 8. cap. 44. GENITALIVM PVDENDORVM AFFECTVS. Impotentia. Haec ipsa, si Facultatem spectes, ad actiones laesas pertinet. Sin Instrumenti affectionem, huius est loci fol. 412. Vxorem quam duxit Amasis rex Aegyptiorum, alij volunt filiam fuisse Batti, filij Arcesilai: alij Critobuli, Inter suos populares viri spectati, nomine Ladicen. Cum qua concumbere no̅ poterat, cùm tamen alijs mulieribus vteretur. Amasis veneficio id fieri suspicans, mortem illi minatus est. Illa cùm pernegando nihilo placatiorem redderet Amasim, vouit intra se Veneri, si ea nocte secum coiret Amasis, statuam Cyrenas se illi missuram. Voti rea statuam Cyrenas misit, quae ad Herodoti vsque memoriam extitit extra vrbem Cyrenensem. Ha̅c Ladicen Cambyses, Aegypto potitus, Cyrenas illaesam remisit. Herod. lib. 2. Henricvs IV. Hispaniae rex cùm adhuc princeps esset (sic autem vocant Hispani filium Regis primogenitum) Blancham Ioa̅nis Nauarrae atq; deinceps Tarraconensium Regis filiam duxit vxorem, sed ab illius nuptijs se continuit, siue impotentiae suae conscius, siue alia de causa. Facto diuortio Pontificis auctoritate, alteram superinduxit, Ioannam Eduardi Regis Lusitanorum filiam, ex qua nihilo magis quàm ex priore liberos genuit. Etsi autem omnibus constaret Regis infoecunditas, id???ue multis experimentis testatum esset, quinto tamen anno postea quàm conuenerant, Regina praeter omniu̅ spem deprehensa est concepisse. Sunt qui opinentur Regem ipsum ex cacozelia per manus, vti aiunt, in manus amico potiundam tradidisse, vt & regni haeredem, & suae virilitatis argume̅ta relinqueret. Eam rem cùm proceres indignissimè ferrent, coactus fuit rex Alfonsum fratrem xi. annorum regni successorem declarare. Nebrissensis lib. 1. Dec. 1. cap. 1. Sterilitas. fol. 411. Rachel Iacobi vxor sterilis ex nimia vteri aestuatione, mandragorae pomorum vsu refrigerata, quae Ruben Liae sororis F. rure attulerat, fertilitatem adepta est. Leuinus Lemnius de plantis Biblicis, ex libro Geneseos. Svnamitis sterilis Elisaei precib. filium impetrauit. 4. Reg. 4. Mvlier quaeda̅ Eleutheropolitana cernens despectui se habe ri à viro ob sterilitatem (iam enim per annos quindecim nullos co̅iugij fructus dederat) prima irrumpere ausa est ad beatum Hilarionem in eremo prope Gazam viuentem, & nihil tale suspicantem, repentè genibus eins aduoluta: Ignosce, inquit, audaciae, ignosce necessitati meae. Quid auertis oculos? quid rogantem fugis? Noli mulierem aspicere, sed miseram. Hic sexus genuit Saluatorem. Non habent sani opus medico, sed qui malè habent. Tandem substitit, & post tantum temporis visa muliere, interrogauit causam aduentus eius & fletum. Et postquam didicit, leuatis ad coelum oculis, fidere iussit, euntem???ue lacrymis prosequutus, exacto anno vidit cum filio. Hoc signorum eius principium. Hieronymus in vita Hilarionis. Dicunt quidam, Ivnonem aliqua̅do ab Apolline in domum Iouis ad conuiuium fuisse euocatam, atque inter alias epulas lactucas agrestes appositas fuisse: quas vbi comedisset, cùm anteà esset sterilis, repentè fit grauida, atque Heben filiam postea peperit. Natalis Comes lib. 2. cap. 5. Mythol. Cosroes rex Persarum, audiens Sergium martyrem esse datorem omnium, quae petebantur: petijt ab eo auxilium in defensionem regni, & foecunditatem coniugis sterilis. Quibus impetratis, misit ad Gregorium auream crucem, discum, poculum, thuribulum, & alia dona in honorem Sergij martyris. Euagrius lib. 6. cap. 21. Narrant locum fuisse vicinum Hymetto, cui nomen fuerit [Greek words], id est, claudi mantica. in eo fuisse templum simul???ue fontem, vnde Feminae steriles bibebant, & fiebant foecundae. Erasmus in Prouerb. ex Suida. Saracenorum princeps Zocomvs ad celebrem quendam abiens monachu̅, queritur se prole destitui. Monachus prolem certam promittit, si in Christum credat. Principem bono esse animo & in regiam suam reuerti iubet. Interea pro principis sobole preces assiduas ad Deum fundit. Exauditur, ac nascitur suo tempore Zocomo filius haeres. Ex quo non tantùm ipse Christianus factus est, sed tandem religionem omnibus simul subditis amplecti praecepit. Sozum. lib. 6. cap. 38. Concretio pvdendi. Cornelia Gracchorum mater, concreto genitali nata dicitur, infausto omine filiorum, quos paritura erat patriae pestes. Plinius lib. 7. cap. 16. Evnchi, Spadones, Castrati. E [Greek words], qui ab ortu, [Greek words], qui aliquando viri fueru̅t, ijdem???; fortè Spadones, [Greek words]: item [Greek words]. Lucianus in Eunucho. Hîc ipsius corporis mutilationem consideramus. Quatenus verò sic affecti gynaeceis regum praeficiuntur, alterius erunt loci. Qvi. sive Mares. Abdemelechvs Aethiops spado regis Sedeciae, Hieremiam prophetam è tetro carcere liberauit. Hierem. 38. Nabucodonosor rex cum Ioacimo rege Iudaeorum abduxit ex Israëlitis nobdissimos quosque & inter eos quoque ex Iudae genere, Danielem, Ananiam, Misaelem & Asariam, quos castrari fecit, & Asphenazo spadonum magistro co̅misit, qui eorum nomina mutauit, & Danielem vocauit Baltasarem, Ananiam Sidracum, Misaëlem Misacum, & Azariam Abdenagonem. Daniel. cap. 1. Hegaevs eunuchus Persaru̅ regis Artaxerxis concubinas comebat, vt ad rege̅ intromitterentur. Easdem ad rege̅ admissas Sasagazivs in alteru̅ gynaeceu̅ manè recipiebat. Esterae 2. Bagathan & Thares eunuchi contra Artaxerxem Persarum regem conspirantes, serui Barnabazi indico deprehensi, & in crucem sublati sunt. Estherae 2. Iosephus libro 11. cap. 6. Antiquitatum. Athachvs eunuchus, Esterae reginae nuncius ad Mardochaeu̅, per quem Amanis consilia regina resciuit, & Dei auxilio euertit. Esterae 3. Harbona spado, Sabvchades Iosepho, Artaxerxi regi Amanis consilium contra Mardochaeum indicauit apud Esterem reginam. Esterae 7. & Iolephus lib. 11. cap. 6. Bagoas eunuchus Olofernis ducis Nabucodonosoris, qui Iuditham ad co̅uiuium vocauit, & in eodem cu̅ Oloferne tabernaculo conclusit. Iudithae 12. Candaces eunuchus reginae Aethiopum, qui ex Aethiopia orandi gratia Hierusalem venit. Act. cap. 8. Acdestis Iouis F. ex petra genitus, roboris summi, ferociae intractabilis, insanae & furialis libidinis ex vtroque sexu fuit. Huius audacia vt cohiberetur & infringeretur, Liber familiarem illi fontem, quo ardorem fuerat suetus & sitiendi lenire flagrantiam ludo & venationibus excitatam, validissima succendit vi meri. Acdestis soporem in altissimum deprimitur. Liber ex setis scientissimè complicatis vnum planta inijcit laqueum, parte altera genitalibus iniecta. Exolutus ille vi meri corripit se impetu, & adducente nexus planta, suis ipse se viribus eo quo fuerat priuat sexu. Arnob. lib. 5. Demodocvs & Phemivs fratres, [Greek words], custodes relicti, ille quidem Clytaemnestrae, hic verò Penelope. Nec priùs Clytaemnestrae pudicitiam Aegisthus expugnare potuit, quàm Demodocum (alij Chariadem, alij Glaucum fuisse appellatu̅ asserunt) è medio sustulit. [Greek words] autem ambigua significatione dicuntur, vel [Greek words], à canendo: vel [Greek words]. Vtraque fortassis significatio Iocum habet. Eunuchi erant simul, & Musici. Eustath. in 3. Odysseae. Sicinvs eunuchus, Themistoclis filiorum praeceptor, ad Xerxem simulata proditione missus, Xerxe̅ ad naualem pugnam cum Graecis ad Artemisium induxit. Herodotus. Arsaces eunuchus obses, per quem falso metu Themistocles Xerxem fugere coëgit. Plut. in Themistocle, & Polyaen. lib. 1. Frontinus lib. 2. cap. 6. Thyrevs eunuchus Statirae vxoris Darij. Plut. in Alexand. Mesabates Artaxerxis Persarum regis eunuchus à Parysati Artoxerxis matre, ob Cyri caput & manum praecisa, more Persarum & regis iussu, excoriatus fuit. Plut. in Artoxerxe. Hermias eunuchus ter venditus, Atarnites (quae prouincia est Mysiae ad Hellespontum, cui praefuit, regi Persarum dicto audiens) seruus Eubuli Bithyni principis & philosophi, animum scripsit esse immortalem, Aristoteli familiaris, cuius filiam adoptiuam in matrimonium accepit, & licet [Greek words] esset, filiam ex ea Pythiadem suscepit. Suidas. Ganymedes eunuchus, & nutricius Arsinoës, de quo Lucanus libro 10. A`` famulo Ganymede dolis peruenit ad hostes Caesaris Arsinoë. Aristonicvs Ptolemaei regis Aegypti eunuchus vnà cum rege educatus à puero, ingenio militari fuit, & in armis plurimùm sese exercuit: nec in ijs minus quàm in congressibus valuit, & sensu communi (quod rarum est) praeditus fuit, & ad bene merendum de hominibus propensus. Suidas. Photinvs eunuchus Ptolemaei Aegyptij regis in gratiam Caesaris victoris Pompeium suasit interimendum. Plutarchus in Pompeio. Lucanus: Ausus Pompeium letho damnare Photinus. Halotvs eunuchus Agrippinae, & praegustator Caesaris Claudij, suasu imperatricis boleto medicato dominum interfecit. Suetonius. Phavorinvs philosophus, Arelatensis, Hadriano principi maximè infensus, tria de se mira praedicabat, Se Gallum Graecissare, Eunuchum moechum putari, Inimiciu̅ Imperatori viuere. Volat. 116. Anthrop. Erat illi nuda barbitio facies, vox acuta & tenuis, qualis ferè eunuchorum natura pernoscitur, quos esse tertium genus hominum pronunciauit Alexander Caesar, nec videndum, nec in vsu habcndum à viris, sed vix à nobilibus feminis: tametsi Barbaris vno fidei nomine fuisse integris eunuchos preciosiores, Herodoto credimus. Caelius lib. 19. cap. 12. A. L. Hyacinthvs & Protvs, eunuchi Eugeniae filiae Philippi praefecti, sub Maximiano martyres. Volat. lib. 16. Anthro. Parthenivs & Caocaervs eunuchi Tryphoniae vxoris Decij, martyres facti sunt sub eodem principe Evtropivs eunuchus, procurator Theodosij Imperatoris, vt ait Eunapius, Rufino successit, Imperatoris etiam Arcadij cubicularius, nullum facinus praetermisit, tum magistratus publicè vendendo, tum milites calumniando, tum proceres relegando, tum omnibus contumelijs senatum afficiendo. Cùm aliquando etiam eos, qui in templa confugissent, comprendere vellet: legem promulgauit, quae concederet illos vel ab aris abstrahi. At ea lex vix promulgata erat, cùm vltio crudelitatis est secuta. Nec enim multô pòst, in templum confugiens, sub altari iacuit, Ioanne Chrysostomo episcopo: indéque abstractus, noctu capite plexus fuit, & è Consulum catalogo deletus, solo collega Theodoro inscripto. Sub hoc gens eunuchorum, ob illius potentiam, ita creuit, vt nonnulli iam barbati, Eutropij splendorem affectantes, vnà cum testibus vitam quoque amitterent. Suidas. Narses eunuchus, Iustini principis cubicularius, è chartulario & bibliopola princeps copiarum factus post Belisarium: multis rebus praeclarè gestis, tandem siue inuidia, siue fortuna, siue populi accusatione, in odium Iustini & vxoris eius deuenit, adeò vt Imperator literas ad eum dederit plenas ignominiae, quibus eum monebat, vt ad colum, pensum & lanas rediret. Tum ille iratus: Ducam (inquit) tale pensum, talem???ue ordiar telam, quam non facile sit vobis explicare. Itaque vt iniuriam vlcisceretur, Longobardos Romam iam diu inuadere cupientes, euocauit. Paulus Diac. Ablabivs, Evrythrivs eunuchi. Eunapius in vita Aedesij, & Volat. lib. 15. cap. 3. Anthrop. In aede S. Procopij, magni martyris, in testudine, cuiusdam eunuchi statua sita est, cuius in pectore scriptum est: Qui loco mouerit hîc sita, stranguletur. Fuit autem statua illa Platonis cubicularij, qui temporibus Basilisci crematus est. Cùm autem parentes eius postulassent, vt is eunuchus monimenti ergô, aduersus eos qui Imperatori aduersarentur, statua donaretur, impetrarunt. Cùm verò aedes magnimartyris renouaretur, translatus est in circum equestrem. Suidas. Feminae. Xanthus Lydius in secu̅do Lydiacorum Gygen omnium principem scribit, dum Lydis imperaret, [Greek words] id est, Mvlieres eunuchas fecisse, [Greek words], vt illis perpetuò tanquam aetate florescentibus vteretur. Caelius libro 19. capite 29. At libro 20. capite 14. id tribuit regi Andramyti. A`` qvibvs. Eunuchi facti à Natura. Apud Didymaeos Didymenae matri & Attae dedicatum est fanum. Atten Hermasianax elegorum scriptor versibus prodidit, Calai Phrygis filium fuisse, & ad venerem planè inutilem editum à matre. Cùm iam adoleuisset, in Lydia̅ migrasse, ibi???; Magnae matris caeremonias monstrasse. Tanto verò in honore apud deam fuisse, vt id molestè ferens Iupiter, immanem apnira in Lydorum segetes immiserit, à quo & alij è Ly dis, & ipse Attes interemtus fuerit. Fidem rei faciunt Gallograeci Pessinuntis incolae. Sue enim tanquam impura bestia omnino abstinent. Pausanis in Achaicis. Dorothevs praesul Antiochenus, vir eruditissimus, Graecè & Hebraicè doctus, cunuchus ab ipsa genesi fuit: quo magnopere Aurelianum principem dicunt delectatum fuisse. Eus. Seipsis. Atys (alij Attes) insania correptus, testes sibijpsi amputauit. Arnobius lib. 5. contra Gentes. Origenes Adamantius, vt corpus ab omni venerea labe mundum seruaret, omni???; suspicione careret, sectis genitalibus membris eunuchum se fecit. Fulg. lib. 4. cap. 3. Stephanvs Mareotidis regionis anachoreta, cùm verendas corporis partes exulceratas tabo???; diffluentes haberet, inter chirurgicas vstiones & sectiones nullum emisit eiulatum aut gemitum. Marul. lib. 5. c. 4. ex Sozomeni lib. 26. c. 29. Regibus. Proditum memoriae est, Semiramidem reginam omnium principe̅ teneros Mares adorta̅ castrare. Caelius lib. 13. c. 29 A. L. Apud Eleos regnauit Pantaleon, iniuriosus & immanis. Is Legatos, qui ad se venissent, castrans, proprios testiculos edere coëgit. Heraclides. Hostibus. Posteaquam Persae potiti sunt vrbibus Ioniae, sub Dario rege, formosissimos quosque Pverorvm seligentes castrauerunt, exectis testibus facientes eunuchos: virgines???; speciosas ad regem transportarunt Susa: & super haec, vrbes cum templis cremauerunt. Herod. lib. 6. Phocas Imperator Mauricij Imperatoris interfector, cùm libidinibus & multoru̅ caedibus sese adeò polluisset, vt nec propinquis parceret: Priscus gener eius, & alij Senatores, ex Africa Heraclium & Nicetam cum exercitu euocant: à quibus Phocas victus, castratur, & ignibus crematur, cùm imperium obtinuisset annos octo, anno Domini 612. Sigebertus: Paulus Diac. lib. 4. cap. 11. de gestis Longobardorum. Nicephorus libro 18. cap. 56. & Zonaras Tomo 3. Caeso Leone V. Imp. quatuor euis Filii in insulam, quae Prima cognominabatur, exules missi sunt a Michaële Traulo, qui imperium occupauit, exectis priùs virilibus, vbi Theodosius quartus ordine diem suum obijt. Cusp. Theobaldus Camerinorum princeps cùm Beneuentanis suppetias mitteret, & cum Graecis manus consereret, fugauit eos: & quotquot cepit, euiratos remisit, addens ignominiae risum: Quandoquidem, inquit, Imperator vester Constantinus eunuchis gaudet, quotquot emiserit gallos, capos remittam. Cranzius lib. 3. cap. 9. Metropoleos, & Luitprandus lib. 4. cap. 4. rerum in Europa gestarum. Gvlielmvs III. Neapolitanus rex, virilibus exectis ab Henrico VI. Imperatore castratus in Germaniam deportatus. Collen. Imprudentibus. De Tvsco haruspice, Martialis Epigrammatum lib. 3. Vite nocens rosea stabat moriturus ad aras Hircus, Bacche tuis victima grata sacris. Quem Tuscus mactare deo cùm vellet haruspex, Dixerat agresti fortè rudi???; viro, Vt citò testiculos peracuta falce secaret, Teter vt immundae carnis abiret odor. Ipse super virides aras luctantia pronus Dum resecat cultro colla, premit???; manu, Ingens iratis apparuit hernia sacris: Occupat hanc ferro rusticus, atq; secat: Hoc ratus antiquos sacrorum poscere ritus, Talibus & fibris numina prisca coli. Sic modò qui Tuscus fueras, nunc Gallus haruspex, Dum iugulas hircum, factus es ipse caper. Brutis. Sinambassa, summae apud Selimum Turcorum Imper. auctoritatis, ignobili Epiri vico in montanis Ambraciae natus, memorabili casu in eam virtutis atque opulentiae magnitudinem euectus est. Nam porcam, quae domi alebatur, ei adhuc puero, ac fortè in vmbra dormitanti, adprehensa morsu virilia exedisse ferunt: protinus???ue eum veluti eo corporis vitio nobilitatum, à conquisitoribus insignium puerorum Constantinopolim ad Mahometem fuisse perductum. Vbi eum mox fortuna, quem paulò antè non temerè, at saeua tamen sorte castrauerat, fatalis virtutis auspicijs ad destinatos honores extulit. Iouius. Qvomodo. Gallvs quidam nobilis, ex Narbonensi prouincia oriundus, ex itinere captus à Turcis, & in Thraciam abductus, dynastae cuidam donabatur, & (vt opinor) Belerbeco, qui cis Bosphorum Thracium per Macedoniam praefectus militum dicitur. Ab hoc ille non asperè coepit tractari more Barbaro, sed perhumaniter, eò quòd gynaeceo destinatus esset ob formam ac aetatem. Quodam die lauto, sed medicato exceptus conuiuio in somnum triduanum incidit. Quum experrectus mingere vellet, exectos sibi testes animaduertit: ac tum demùm attonitus cognouit, quàm diu dormisset, & cur tam lautè semper ac affluenter tractatus esset. Redijt tamen ad suos, & hanc attulit causam, cur nuptijs facilè carere posset. Vierus lib. 2. c. 34. de Praestig. daem. Cvr. Causa Religionis. Maternianvs episcopus Auelinus testium diuulsione tortus fuit. Vide Tit. Saeuitiae bellicae erga hostes viuos. Magnae matris Sacerdotibvs sibi virilitatem amputandi, id???; Samia testa, nec aliter, vt putarunt, citra perniciem, mos ex ea fortassis historia originem sumsit, quam Lucianus longo sermone narrat in opusculo de Syria dea. Fabellas percurrunt Ouid. Fastor. 4. Phurnutus in Rhea, Festus in dictione Galli, Catul. in Berecynthia & Aty, & Pausanias in Achaicis. Brodeus in primo Epigrammatum. Genvtivs Gallus matris deûm, eò quòd sibijpsi genitalia amputauerat, à Surdinio ab haereditate iniusta & deiectus est. Aerodius, ex Valerij lib. 7. cap. 7. Adulterij, Stupri. In Esa non longè à Nicaea in Narbonensi prouincia mulier quaedam noctu dormienti Viro genitales partes abscidit: factum excusans, quòd ipsa viro fidem praestaret, vicissim quoque aequum esset eandem à viro seruari: & quia is coniugalem fidem violarat, plecti debere ea corporis parte, qua peccauerat. Fulg. lib. 6. c. 1. Paederastae execti à Iustiniano Imp. Interrogatus causam: Annón, inquit, si sacrilegium commisissent, manus illis amputandae fuissent? Zonaras tom. 3. Paulus Diac. lib. 16. Libidinis. Heliogabalvs abscissis genitalibus Matri se magnae sacrauit, vt Aurelius probat, vt probris se omnibus contaminaret: & cupiditate stupri, muliebri nomine se Bassianam pro Bassiano iussit appellari. Cuspinianus. Paezonè spadonibus Seiani, à Sutorio Prisco in ipso ciuitatis luctu iii. m. d. emptus fuit, non tam formae quàm libidinis ergô. Plin. lib. 7. cap. 39. Earinvs eunuchus, plurimùm à Domitiano Imp. adamatus: quem tamen moxrepudiauit, cùm in Titi Vespasiani, qui Sporos amauerat, contumeliam, ne quis in posterum intra fines Romani imperij castraretur, edixit. Xiphilinus. Hic à Martiale celebratur lib. 9. Epig. Quaestus. Panionius quidam Chius, magno Hermotimvm Pedasensem elegantissimum puerum ab hostibus captum atq; venundatum emerat, eum???; castrauerat (eunuchos enim maximi faciunt Persae, fidei causa) & Sardis vendiderat. Deductus ad regem Xerxem Hermotimus, breui temporis spacio inter eunuchos primum locum obtinuit. Mox Xerxe contra Graecos expeditionem suscipiente, Hermotimus quoque regem comitatus, è Sardibus in agrum Mysium, qui Atarneus dicitur, descendit, ibi???; inuentum Panionium, simulata beneuolentia, magnificis pollicitationibus, vt ad se migraret, induxit. Posteaqua̅ igitur eum cum vxore & quatuor liberis adeptus est, patrem coëgit, vt filijs suis genitalia excinderet: mox filios, vt patrem castrarent. Et sic poenas à Panionio sumsit. Herodotus libro octauo. Amasgorum & Alanorum principum auaritia eò creuerat, vt parentibus Pveros, qui indole & elegantia corporis praestabant, vi raperent: & testibus exectis, magno precio Romanis eunuchorum studiosis venderent, patribus interfectis, ne ob filiorum orbitatem aliquid molirentur contra ipsos. Cuspinianus in Leone III. ex Zonara. Accusationis effugiendae. Anno 1553. in Iunio, quidam monachus Hermannvs Vuolfractgen: custos templi in monasterio Cruciferorum Duseldorpij, vbi societatis venereae cum muliere nupta insimularetur à monachis, & hinc actionem aduersus se coram Generali, grauiter timeret, morbum fingit, nimirum rupturam in vmbilico. Accitur Engelbertus Holter Cliuensis principis chirurgus, malum hoc curaturus. Huic detecto figmento animi morbum insinuat Hermannus, meditatur???ue quibus rationibus collegarum manus euitare possit. Priori à chirurgo persuadetur, rupturam non posse restitui, nisi aegrotus apud se aliquandiu decumberet, ac interea temporis vterque illi testis execetur: vt se in iuuentute fuisse castratum, & propterea impotentem, falso???ue accusari, quandocunque eo nomine iudicio coram Generali sisteretur, conuinceret. Inducitur Prior ab Engelberto, vt secum ille transigat de mercede. Inde Hermanno volenti vtrunq; testem clàm domi execuit Engelbertus. Vierus lib. 3. cap. 18. de Praestig. daem. Vlcera. Galerivm Maximianum Imp. foedissimus inuasit morbus: quippe ortum circa pudenda vlcus instrumenta libidinis eius tabefecit, vermibus???; ex putrefactione contractis malum insanabile factum. Ex quo in eum furorem adactus est, vt medicis etiam intulerit manus tam ijs, qui de salute desperauerunt, quàm qui rem aggressi promissa non praestiterunt. Denique veritum, se propter iniustas Christianorum vexationes à Deo iustè affligi, grauis poenitentia subijt, atque edictum suo & Constantininomine edidit, vt Christianis posthac parceretur, ac templa conuentus???; darentur, simul orans, vt ipsi solennes pro Imperatore preces effunderent. Nec multò pòst obijt. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Hvldricvs Leodiensis episcopus, cùm circa anum cancro laboraret, nullam???; medici salutem sponderent, iussit se in Turones ad beati Martini fanum deferri. Illic cùm septimum diem inter lacrymas gemitus???ue iuxta aram ageret, & fessus in somnum incidisset, visus est videre Martinum Briccium???; simul de ipsius morbo loquentes: atque Martinum crucis signo frontem eius notare, ac pedo morbosam co̅tingere partem. Iraq; à somno experrectus, liber à morbo inuentus est, sola cicatricis parua nota, vbi cancer erat, relicta. Fulgos. libro primo, capite quinto. Recenset Io. Langius lib. 1. Epist. medic. epist. 38. historiam de quadam Mvliere, quae, cùm is Bononiae rei medicae operam nauaret, circa pudenda vlcere sanioso, meliceride scilicet, laborabat: simulatque verò spem consolidationis maximè laeto chirurgo oste̅taret, tum repentè nouus ichor humor melli simillimus vbertim erumpebat: donec daemon, quo obsidebatur, deprecationibus diuinis expelleretur: tum eadem nocte, nullo relicto cicatricis vestigio, vlcus sua sponte consolidatum fuit. Priapismvs. Baccho dicatum poëma est simul & celebritas Phallophororum (qui phallos ferentes eundo canebant. Ithyphalli verò ebriorum persona, & coronati stantes pronunciabant) propterea quòd ex oppido Bartiae, cui nomen erat [Greek words], Pegasus quidam mysteria detulit Athenas, vnà cum Liberi patris signo. Quod populus cùm segnius accepisset, eius contemptionis poenas dedit: cotreptae namque sunt morbo pudoris partes. Multis ergo frustra tentatis remedijs, ex oraculo [Greek words], hoc est, perticas, atque in earum fastigio coriaceum genitale, tum publicè tum priuatis in aedibus erexerunt. Simile quiddam legimus in historia Palaestinorum. Scaliger lib. 1. Poëtices, cap. 10. Nimirum religio talis, in qua impium quàm pium esse multò sit praestabilius. Tvmor vteri. Boëthi viri consularis Vxor Romae, cùm venter ei tumuisset, & in muliebrem fluorem aquosum incidisset, obstetricibus optimis vsa primùm, deinde etiam praecipuis medicis, sed frustra. Tandem Galeno soli curatio est demandata. Petierat autem is dies decem sibi dari, & intra eos si quid proficeret, alios totidem addi. Cum???ue iam mense transacto & bene colorata esset mulier, adeò vt ad naturalem habitum nihil penitùs desiderari posset, nec ampliùs fluoris in dicium superesset vllum, aureos quadringentos ad eum Boëthus misit (quae summa, vt Gemusaeus computauit, valet aureis Rhenensibus plus 1300. vel vt Lacuna, mille coronatis solaribus) & nobilium medicorum inuidiam auxit. Gal. de Praecognit. ad Posthumum, cap. 8. Gonorrhoea. Visa in quiete venerea, sponte naturae erumpentia, vsq; in morbi genus, plumbeis laminis Calvvs orator cohibuisse traditur, vires???ue corporis studiorum labori custodisse. Plin. libro 34. capite 14. Cvlenvs Scotorum rex veneris ac vini abusu viribus eneruatis, seminis profluuio correptus est: sic vt exanime cadauer, ambesa carne, cute vix ossibus haerente, etiam aulicis haberetur derisui, & quod infelicis superfuit vitae, cum summa transigeret ignominia. Boëthius lib. 11. Flvxvs mvliebris. Christus Mvlierem haemorrhoissam, quae XII. annis sanguinis fluxum passa fuerat, & fimbriam vestimenti illius tetigerat, curauit. Matthaei 9. Aliam simili affectam malo curauit Iesus. Marci 5. Lucae 8. In Abderis, inquit Hippocrates, Phaetvsa, Pytheae vxor, &c. fol. 579. Fluxus muliebris affectus est curatu difficilis, fol. 579. Partvs difficilis. A quam consecratam pariendi difficultate laboranti Cvidam mulieri propinante D. Bernardo, foetus statim in lucem prodijt. Auctor vitae lib. 4. cap. 4. Abortitio. Abortitio huius est loci. Abortus ipse ad primum librum pertinet respectu diuerso: Foetus hîc, illic Matris, fol. 271. In vico Arcadiae Condylea dicto, fanum est priscum Condyleatidis. Cùm pueri aliquot circa templum luderent, funiculo, quem repererant, Dianae signum obligato collo per lusum trahentes, Dianam strangulari dictitabant. Eos Caphyenses ciues violati numinis crimine damnatos, lapidibus obruerunt. Vnde communis pestis feminis incessit, vt omnes quae vterum ferrent, foetus per abortum abijcerent: neque, antè malum cohiberi potuit, quàm oraculi iussu pueros sepelissent, & quotannis illis inferias mitterent, quòd insontes peremti essent. Pausanias in Arcadicis. Foetvs Immortvvs. Anno Christi m. d. xlv. Viennae Austriae Margarita Carlinia, vxor Georgij Volzeri cauponis, praegnans, doloribus partus agitata, in medijs nixibus, cùm nescio quid in ventre crepuisse sensisset, neque foetus vitales motus vlteriùs ederet, veheme̅tissimis integro quadriennio symptomatis conflictata, & iam semianimis, à medicis deplorata habebatur. Cùm natura circa vmbilicum abscessum molita, copiosum pus excreuisset, & vlcus ipsum denuò coaluisset, tande̅ anno xlix. noua materia collecta, in ipso orificio vlceris os brachij fibulare apparuit, cum summa virium deiectione. Itaque extremo morbo extremo remedio, sectione videlicet, adhibito, abdomen apertum, & foetus masculus semiputridus frustillatim extractus est, regiorum chirurgorum opera, & consisto Mathiae Cornacis, medici regij, qui libello edito historiam hanc descripsit. Vlcus feliciter ab???q; sutura coaluit, mulier probè conualuit, vt etiam de nouo conceptu spes haberetur. Mola. Molam totos septendecim annos circumtulit, Vxor Guillelmi Rogerij vasorum stanneorum figuli in S. Victoris vico: quam quinquagenariam & mortuam dissecuimus. Vide fol. 331. PODICIS AFFECTVS. Haemorrhoides. Azotii Palaestini grauissimo podicis morbo & dysentericis passionibus affecti, ob arcam Domini in aedem Dagonis illatam, arcam Gethaeis transmittere cogebantur. 1. Reg. 6. & 7. item 2. Reg. 6. Traditur monumentis Graecorum, ob Paridis necem in orbum femineum mox Philocteten incidisse. Quo nomine is erubescens, deserta patria, ciuitatem condidit, quam ex re Malaciam dixit. De pica intelligit Caelius lib. ???. cap. 1. Antiq. Lect. Rectiùs haemorrhoides homini melancholico superuenisse suspicantur. Phil. Beroaldus grammaticus insignis saepissimè haemorrhoidum morbo infestabatur, non sine maxima sanguinis profusione. Postremò admoto igne sanatus est. Bart. Blanchinus in eius vita. Ficvs. De familia ficosa Romani cuiusdam, Martialis Epigrammatum lib. 7. sic scribit: Ficosa est vxor, ficosus & ipse maritus: Filia ficosa est, & gener atque socer. Nec dispensator, nec villicus vlcere turpi, Nec rigidus fossor, sed nec arator eget. Cùm sint ficosi pariter iuuenes???; senes???; Res mira est, ficos non habet vnus ager. Vlcera ani. Innocendivs exaduocatus vicariae praefecturae, Augustinu̅ & fratrem eius Alipium, iam Deo seruientes, vt erat cum tota domo sua religiosissimus, ex Italia venientes, Carthagine susceperat. Curahatur à medicis propter fistulas, quas numerosas atque perplexas habuit in posteriore atque ima corporis parte. Iam secuerant eum, & artis suae caetera medicamentis agebant. Passus autem fuerat in sectione illa & diuturnos & acerbos dolores. Sed vnus inter multos sinus fefellerat medicos, atque ita latuerat, vt eum non tangerent, quem ferro aperire debuerant. Deniq; sanatis omnibus, quae aperta curabant, iste remanserat solus, cui frustrà impendebatur labor. Ergo cùm etiam hunc ferro aperturi essent, pios ille viros, Saturninum Vzalensem episcopum, Gelosum presbyterum, & Diaconos Carthaginensis ecclesiae, (qui eum, sicut solebant, vesperè visitabant) rogauit, vt manè dignarentur esse praesentes suo funeri potius quàm dolori. Consolati sunt eum illi, & hortati, vt in Deo fideret, eius???; voluntatem viriliter ferret. Inde ad orationem ingressi sumus, inquit diuus Augustinus. Vbi nobis ex more genua figentibus, atq; incumbentibus terrae, ille se ita proiecit, tanquam fuisset aliquo impellente grauiter prostratus, & coepit orare ta̅to cum animi impetu & gemitu & fluuio lacrymaru̅, & singultibus succutientibus omnia membra eius, & penè intercludentibus spiritum, vt ego prorsus orare nil possem, & hoc tantummodò breuiter in corde meo dicerem: Domine, quas tuorum preces exaudis, si has non exaudis? Nihil enim mihi videbatur addi iam posse, nisi vt expiraret orando. Surreximus, & accepta ab episcopo benedictione discessimus. Cùm illuxisset, aderant serui Dei, ficut se affuturos esse promiserant. Ingressi sunt medici, parantur omnia quae hora illa poscebat. Nudatur locus, inspicit medicus, & sinum in quirit modis omnibus: inuenit firmissimam cicatricem. Iam illa laetitia & laus atque gratiarum actio misericordi & omnipotenti Deo, quae fusa est ore omnium lacrymantibus gaudijs, non est committenda meis verbis: cogitetur potius quàm dicatur. August. lib. 22. de ciuit. Dei, c. 8. Concretvs Anvs. Vaccam fuisse Perinthi, accepimus, cui cibi excrementum extenuatum per vesicam transmittebatur, dissectus???; anus denuò coalescebat properè, nec reseca̅do euinci potuit vitium. Pvervm eiusmodi natum in patria mea Ioanni Ludouico Stellae vidimus, qui dissecta parte obducta, etiamnum superstes est. Caelius lib. 4. c. 19. A. L. BRACHII, MANVVM, DIGITORVM AFFECTVS. Praecisio manvs. Digitorvm mvtilatio. Cilicon siue Achaeus, Miletum patriam prodiderat Prienensibus. Cuius perfidiam lanius quidam Theagenes sic vltus est. Cilicon adijt Theagenem in macello, empturus carnes. Lanius dissimulato odio, porrigit carnium partem veluti resecturus, quod superesset. Cilicon profert dexteram, ex aduerso retenturus carnes. Theagenes machaera sublata, proditoris manum amputauit. ac ne id videretur errore factum, addidit: Ista saltem manu posthac non proditurus es vllam ciuitatem. Applaudebatur lanio, quòd impium pro dignitate tractasset. Hinc adagium, Cilicontis exitium. Suidas. Cynegrio Atheniensi in pugna nauali ad Artemisium nauem Persicam detinenti detruncatae fuêre manus. Herod. Aeginetis pollices abscissi ab Atheniensibus, vt classe potens populus, in certamen maritimarum virium secum descendere nequiret. Valerius lib. 9. cap. 2. Quamuis Caelius libro decimoquinto, capite vigesimoseptimo, ex Aeliani lib. 2. de Varia historia, causam aliam afferat, vt ne hastam gestare possent, possent autem remis vti. Alexander Magnus octingentos Graecos, qui olim capti à Persis, & praecisis manibus mutilati erant, humanissimè excepit, & magnis muneribus consolatus est. Suidas. Exploratori Carthaginensium, qui bello Punico secundo, biennium Romae fefellerat, manus praecisae. Sabellicus libro primo Enneadis quintae. Asdrubal rex capta Sicilia bellum populo Romano denunciauit. Aduersus quem missus cum imperio Metellus, fudit eum praelio: in quo L. Glavco, vir nobilis, dum Asdrubalis nauem retinet, iacturam fecit manuum suarum: vt scribit Milesius Aristides, à quo argumentum mutuatus est Dionysius Siculus. Plut. de Graecorum & Rom. comparat. D. Marcvs Euangelista, vt sacerdotio reprobus haberetur, pollicem sibi amputasse dicitur. Marul. lib. 1. cap. 6. Anno 937. Sigebertur & Vitichindus scribunt Cvidam manum ferro praesectam, post annum dormienti restitutam fuisse, & locum coniunctionis sanguinea notatum linea. Rodolfvs Sueciae dux, aemulus imperij Henrici IV. Imper. dextra in praelio amputata perijt. Bonfinius lib. 3. Dec. 1. Moses Baiazetis Turcorum regis F. bello contra Mahometum fratrem, dum Chasanem Ianizarorum ducem, qui ad fratrem defecerat, perimit, à seruo Chasanis manu truncatus est. Calamitate ducis motus exercitus, ad Mahometum perfidè defecit. Chalcocondylas lib. 4. Lactantio Florentino, olim à secretis Clementis VII. postea verò principis Florentiae, cùm manus sinistra praecisa fuisset, & Nursiae Medico dextra, dum simul fabularentur, quisq; affirmabat in trunco brachij sensum digitorum mansisse, iuxta neruorum in digitos descendentium rationem. Et quod mirabilius est, pruritu eos neruos in memoriam quasi digitorum vexante, alterius manus digitorum corresponde̅tium scalptu cum ore pruritum in neruis cessare solitum. Cardanus de Rer. var. lib. 8. cap. 44. Anno 1498. Florentini Butrium aggressi, per deditionem oppidum cepêre: omnibus tormentorum Magistris, ne ampliùs exercere artem possent, manus dextras praeciderunt, sua???ue cuiusque collo appensa eos dimiserunt. Bembus lib. 4. histor. Ven. Horvcivs Barbarussae frater pirata, Bugeam oppugnans, tormenti ictu dextra amissa ferream sibi fieri curauit. Iouiuis lib. 33. Historiarum. Nobili cuidam, ad Druidas commisso praelio, &c. fol. 579. Tvmor. Timocrates Heracleotes, quum Ivvenis quidam ex agro non mediocre pondus in vrbe̅ dextra manu tulisset, ob eam???; causam impleta manus fuisset: iussit vt pari pondere finistrae imposito tantundem itineris conficeret: ita enim fore, vt manus tumor euanesceret. Qua re confecta, statim tumor cessauit. Oribasius lib. 8. Med. collect. c. 19. Extenvatio. Hieroboami regis manus aduersus Iadonem prophetam, eum ob idololatriam reprehendentem, extenta, arida facta, siue stupore resoluta est: sed precibus Iadonis restituta. Marul. lib. 4. cap. 4. & 3. Reg. 13. Christus Qvendam manum habentem aridam die Sabbathi in Synagoga sanitati restituit. Matthaei 12. Marci 3. Luc. 6. Pictori cuidam Constantinopolitano anno 462. Christum Iouis forma pingere auso, repentè manus exaruit. eum???; scelus suum confessum, Gennadius episcopus, qui iampridem Anatolio successerat, precatione ad Deum facta, sanauit. Sigonius lib. 14. Imp. occid. Expulsis Orthodoxis ab Hunerico Vandalorum rege Ariano in agrum Vticensem ad labores durissimos, confessori Cvidam manum habenti aridam, Christianos precibus coniunctis restitutionem impetrasse, scribit Victor libro secundo, de persecutione Vandalica. D. Bernardus Pvervlo habenti manum brachium???ue aridum ab ineunte aetate, sanitatem restituit, cùm pro illo orasset Auctor vitae. Fractvra. Cùm Russorum quidam principes Vilnam venissent ad Casimirum Polonorum regem: intromissi non sunt ad regem. Cum???; Vnvs ex ijs importuniùs vrgeret, ac digitum foribus paululùm adapertis inseruisset, ianitor eum attractis vehementiùs foribus pressit & confregit, sed facinus capite luit. Cromerus lib. 29. Debilitas. Ocatavivs Caesar dextrae manus digitum salutarem tam imbecillum interdum sentiebat, vt torpentem contractum???; frigore, vix cornei circuli supplemen scripturae admoueret. Resolvtio. Tacitus ac Suetonius affirmant, se ab ijs, qui viderunt, audiuisse, Vespasianu̅ Alexandriae in Aegypto, initio imperij, Qvendam manu ceu sidere debilitatum, pede tactum sanasse. Digiti connati. Heraiscvs fertur ex vtero matris prodijsse, indice silentij digito labijs admoto, quomodo Aegyptij fabulantur natum esse Orum: & ante Orum, Solem. Itaque cùm is digitus labijs adhaereret, sectione illi fuit opus, & labrum semper incisum permansit, conspicuum omnibus signum arcanae illius natiuitatis. Suidas. PEDVM AFFECTVS. Praecisio. Hegesistratvs Heleus aruspex captus à Lacedaemonijs, & in vincula coniectus, quum ferratis soleis vinctus esset, dimidium pedem praecidit, vt se compedibus illis eximeret: demùm subruto muro periculum effugit, deceptis excubitoribus. Herod. in Calliope. Hannibal Romanos captiuos, oneribus & itinere fessos, prima pedum parte succisa relinquebat. Val. lib. 9. cap. 2. Diviti cuidam Asiano quum pedes forent abscissi, qui frigoris nimietate computruissent per niues iter facienti, vt aliquo modo calamitatem leniret, ligneos sibi pedes conficiendos curauit, quibus subligatis interim etiam seruis innixus incederet. Sed ridiculus eo praecipuè fuit, quòd summa cura scienter polite???; confectas soleas comparabat subinde, quibus ligneos illos pedes praefulciret, veluti visenda planè res esset, lignum crepidis inductum. Caelius l. 30. c. 15. A. L. Apud Septentrionales populos si quis in castris adustione frigoris perpetuò debilitatus fuerit, ei iuxta qualitatem honoris & generis, liberale subsidium, quo in reliquum tempus commodissimè vluat, more veteris militiae deputatur à fisco: quod & Principis munificentia ampliatur. Pro remedio tamen adusti corporis in frigore, vtuntur cinere pellis leporinae. Olaus lib. 11. cap. 27. Septen. regionum. Lvxatio. Darivs rex in venatione ab equo desiliens, talum luxauit. Aegyptij medici cùm frustrà remedia adhibuissent, Democedes tandem Crotoniata eum sanauit. Herod. lib. 3. Fractvra. Monachi Malmendrenses, postquam frustrà lacrymis & precibus liberam restitutionem sui coenobij à Caesare, qui id Coloniensi antistiti subiecerat, petijssent: ossa S. Remacli Reodium deferunt, mensae???; regis couiuium agentis imponunt: quae onere fracta, crus pedes???; Viri cuiusdam nobilis contriuit, qui tamen per intercessionem Remacli, implorata Dei ope, pristinam sanitatem ita recepit, vt ne cicatricis quidem vllum remaneret vestigium. Cum???; etiam alia ad reliquias istas ederentur miracula, rex & ablata restituit, & munera monachis contulit, anno 1071, Schafnaburgensis. Vvlnera. Hercvles à vulnere in coxa sanatus, quòd in pugna priore contra Hippoco ontem acceperat, templum Cotyleo Aesculapio, in via, quae è Sparta Therapnam ducit, extruxit. Pausanias in Laconicis. Carolvs Zenus Venetorum dux contra Ligures clarissmus cùm vulnus accepisset in genu lethale, nec imposita medicamenta quicquam proficerent: ferunt Gallograecum medicum sano genu medicamentum imposuisse, ex quo conualuit. Cardanus de Rer. var. lib. 8. cap. 44. Inflammatio. Agesilavs rex Spartanorum, Megarae exercitum ex agro Thebano reducens, dum ad curiam in arcem scandit, conuulsione & ingenti cruciatu sanum crus eius correptum est, mox intumuit, & sanguine distentum apparuit, immanem???ue excitauit inflammationem. Cùm medicus quidam Syracusius venam ei secuisset sub talo, dolores sedati sunt: caeterùm copioso manente & prorumpente sanguine, qui sisti nequibat, vehemens animi defectus & praceps inde periculum circumstetit Agesilaum. Suppresso tandem sanguine delatus Lacedaemonem, perdiu imbecilla valetudine fuit. Plut. in Agesilao. ???Dolor. Vide Tit. Articularis morbi, Podagram quoque complectentis, f. 360. Vlcera. Cùm in tibia diu Qvidam vlcus haberet, vena superposita, quae varicosior erat, excisa, illicò quidem ex vlcere antiquo curatus est, sed quoniam incisione vena exemta est, vlcus insanabile permanfit. Deinde verò aliquanto post annum, cùm vnus praeceptorum Galeni, quos Pergami habuit, Stratonicus nomine, Sabini Hippocratici discipulus, venam in cubito hominis secuisset, spectasset???ue sanguinem crassum atrum???; excerni, postero die rursus paru̅ detraxit, tum tertio & quarto similiter parum. Cum???ue alijs tribus medicamine atrum humorem euocante purgasset, atque ei victum boni succi praemolitus esset ad Vlceris curationem descendit. Galenus de Atra bile libro 3. cap. 4. Tvmor. Demonacti seni crura intumuerant. Id videns quidam: Quid isthuc, inquit, mali est Demonax? Tum ille: Charon, inquit, me momordit. Pro cane dixit Charontem: innuens, senectutem morti vicinam. Eras. lib. 8. Apoph. Ioachimo Kobel Saxoni, Schueinicensi praefecto, in sinistro crure steatoma enatum vltra annum durauit, absque dolore. Illud cùm in equestri certamine grauiter offendisset, inflammatione vehemente coorta, tumor tandem apertus, lapidem auellanae magnitudine, angulosum, rotundum tamen & spadiceum, cum pellicula sanie plena exhibuit. Io. Kentmannus Calculis hum. corp. Resolvtio. Sceletyrbe. Consule Tit. Paralyseos, f. 361. Sceletyrben sub Stomacaciam superiùs retulimus, pro symptomatum diuersitate, fol. 348. Clavdicatio. Affectio. Iacobvs patriarcha fuit claudus: quoniam femur eius angelus, cum quo luctatus fuerat per totam noctem, perstrinxerat. Genes. cap. 32. Mephibosethvs Ionathani F. Sauli regis nepos, quinque annos natus, cùm à nutrice in vlnis gestaretur, illa audita clade Israëlitarum, in qua Saulus & Ionathan ceciderant, trepidantiùs fugiens, puerum cadere permiserat. Itaque ille luxatis ex casu pedibus claudus factus est. 2. Reg. 4. Thersites omnium Graecorum, qui ad Troiam nauigarunt, deformosissimus, altero pede claudus fingitur ab Homero libro 2. Iliad. Amazones bello captos trucidabant: Pvlcerrimos autem vel pede vel dextro brachio mutilabant, ne aufugerent, insidiasve molirentur. Scythis certè, illarum congressum petentibus, & mutilatos claudos???ue viros illis esse dictantibus, Antianira respondisse fertur, [Greek words], Claudus quidem est pede brachio inutilis: at in palaestra tamen lecticaria virum se praestat. Eustath. II. ???. & Strabo, & Theocriti interpres, & Caelius libro 14. capite 5. A. L. Feruntur claudi salaciores esse, quòd alimentum cruri vitiato debitum inguina ad se trahant. Medon Codri F. rex Atheniensium, claudus. Pausanias in Achaicis. Labda Amphionis Bacchia daru̅ apud Corinthios filia, clauda, Eetioni Echecratis, è Petra tribu, marito Cypselum patriae tyrannum peperit. Herod. lib. 5. Perdix caupo quispiam erat claudus, ab Aristophane locis aliquot notatus: vnde & in prouerbium abijt, [Greek words], id est, Perdicis tibia: item [Greek words], Perdicis pes. Eras. in Adag. ex Suida & Aristophane grammatico. Dorion tibicen cùm esset claudus, calceum???ue claudi pedis in symposio perdidisset: Nihil, inquit, peius in eum qui abscondit imprecabor, quàm vt eius pedi conueniat. Athen. libro octauo capite quinto. Damonides paedotriba claudus cùm crepidas furto amisisset, imprecatus est, vt furis pedibus maximè congruere̅t. Plut. libro de Audiendis poëtis. Tyrtaevs ludimagister claudus, ab Atheniensibus, Lacedaemonijs auxilia contra Messenios petentibus, irridendi causa missus est: quem hi exercitui bonis auspicijs praefecerunt: suis namque carminibus animos iuuentutis ad fortitudinem accendit. Pausanias in Messenicis. Agesilavs Archidami F. claudus. De quo tale videbatur editum oraculum Delphicum: Sparta caue, quamuis te maxima gloria tollat, Heu tibi ne claudus recti cruris noceat rex: Tunc inopinatos longum patiere labores, Lethiferi???; vndam miscentem cuncta duelli. Pausanias in Lacon. & Plut. in Agesilao. item Ath. l. 12. c. 16. Dyocevs claudus & luscus, omni???ue ex parte deformosissimus à Iustino describitur lib. 3. Androclidam Laconem legimus, debilem crure, ac inutilem, quum bellatoribus se immiscuisset: ac praestò ibide̅ fuisset, qui prohibere niteretur, quòd parum robustus videretur: intulisse grauiter ac animosè, in aciem astitui oportere, qui de praelio cogitet, non de fuga. Plut. in Laconicis. Lacaena claudum Filivm mittens in praelium, [Greek words]: Fili, inquit, per singulos gradus memento virtutis. Plut. in Laconicis. Philippvs Macedo quum in Triballis coxa esset debilior factus lanceae percussu, ac eiusmodi angeretur incommodo, Alexander Magnus: Confide (inquit) pater, ac prodi in apertum, [Greek words]. quod est, Vt per gradus singulos in virtutis memoriam redigaris. Plutarch. de Alexandri fortuna. Artemon faber machinarius, tempore Periclis, quum claudus esset, suas passim machinas circumferebat. Eras. in Chil. Horatius Cocles, quum ei cruris vitium obiectaretur: Per singulos, inquit, gradus admoneor triumphi mei. Digna vox liberatore principis terrarum populi. Quippe pertinax occupatio pontis aduersus Hetruscam vim grauius assultantem, eam illi conciliauerat calamitatem, cui tamen non defuit obtrectator. Caelius lib. 14. cap. 5. A. L. Avgvstvs Caesar coxendice, & femore, & crure sinistro, non perinde valebat, vt saepè etiam inde claudicaret: sed remedio arenarum atque arundinum confirmabatur. Suetonius. Augustus Caesar in ludicro Troiae ludo abs se instituto C. Nonivm Asprenatem lapsu debilitatum, aureo torque donauit: passus???ue est ipsum posteros???ue Torquati ferre cognomen. Suetonius. Epictetvs philosophus Hierapolitanus, claudus fuit. Vnde apud Macrobium hoc modo inducitur loquens: Seruus Epictetus genitus sum corpore claudus, Paupertate Irus, dijs at amicus ego. Demonax in Rvffinvm qendam claudum, multo tempore familiarem Peripateticis, dixit, nihil esse turpius Peripatetico claudo. Allusit huc, quòd Peripatetici dicuntur ab inambulatione, quae non conuenit claudo. Erasmus Rot. lib. 8. Apophthegmatum. In Clavdvm quendam Palladas in 2. Epig. [Greek words] Idem in Alivm: [Greek words] Tamerlanes, magnus ille Scytharum Imper. cùm priuatus adhuc latrocinia exerceret, & murum conscendisset, vt in stabulum pecoris abigendi causa sese demitteret, conspectus à pastore praecipiti saltu desiliens, crus fregit, sic vt postea claudicarit. Chalcocondylas lib. 3. Gensericvm, Vandalorum regem, Iornandes descripsit virum statura mediocrem, equi casu claudicantem, animo profundum, sermone rarum, luxuriae contemtorem, ira turbidu̅, habendi cupidum, ad solicitandas gentes prouidentissimum, semina contentionum iacere̅, odia concitare paratum. Sigonius lib. 12. Imp. occid. Hadingvs Danorum rex Asmundum Sueonum regem hasta traiecit. Asmundus inter exiguas vitae reliquias, vulneratu̅ interfectoris pedem perpetua claudicatione affecit. Saxo lib. 1. Sunt qui scribant Henricvm II. Caesarem in Italica expeditione captum ab hostibus illusisse capientibus, vt ex arce, qua teneretur, desiliens coxam laeserit: vnde per reliquu̅ tempus claudicarit. Certum est quòd Papiae grauissimum tumultum armis magno suo periculo sedarit: ibi fortè in palatio aliquandiu obsessus, crure laedi potuerit. sed quòd captus in carcere detentus & elapsus fuerit, difficile est creditu. Cranzius lib. 4. Saxoniae cap. 32. Haematites planta Indica sanguinem sistit. Cùm enim Chili, oppido S. Iacobi, horrenda fames grassaretur: captiui quidam Indi, suras sibi amputarunt, eas???ue prae fame comederunt. Huius plantae folia vulneri imposuêre, sanguinem???ue stiterunt. Ioann. Metellus. Curatio. Clavdvm, per xxxviii. annos ad piscinam Probaticam Hierosolymis decumbentem, Christus solo verbo sanauit die Sabbathi. Ioannis 5. Petrus cum Ioanne in templum ascendens, Clavdvm quedam à matris vtero, qui ad portam fani, Specio sam dictam, stipem petebatiam per XL. annos, in nomine Iesu Nazareni eleemosynae loco curauit. Actor. 3. Paulus apostolus Lystris Lycaoniae claudum Qvenbam ab vtero matris, fide illius perspecta, sanauit. Act. 14. Greg. Turon. cap. 11. de gloria Confe???narrat, Presbytero cuidam obiuam factum S. Martinum, eius pedem debilem in nomine Christi sanasse. Hunc presbyterum iussum à puero, Martini comite, extruere templum in eo ipso loco, quo S. Martinus steterat, cùm ipsius pedem restitueret: in quo paralytici & caeci sanitatem oculos???; recuperarint. D. Bernardus claudum Pvervm crucis signaculo signans curauit, cùm primùm fuisset nonnihil reluctatus, & diceret hoc esse Apostolicae, non suae virtutis. Auctor vitae l. 1. c. 12. Spirae in praesentia Conradi III. claudo Pvero & Viro ab ortu claudo vbi manum imposuisset, sanitatem reddidit. In territorio Tolosano apud Viride folium Pver mancus & claudus à prima aetate, ad cuiusdam martyris memoriam vtriusque pedis & alterius manus sanitatem acceperat. Eò cùm venisset Bernardus, alteram, manum, tanquam sibi reseruatam, benedicendo curauit. Ad Rutinense coenobium, quod in Treuerensium dioe???esi situm est, quidam Guntranus de Sura Feminam claudam reptantem offerri fecit, vbi eo tempore missam celebrabat D. Bernardus. Cum???; prae nimia hominum multitudine ipsi se sistere non posset, in media basilica repentè conualuit. Ibidem eodem die subita lux coelitùs delabi visa est, ex qua [360] Clavdae duae feminae, & caeci viri duo sanitatem receperunt. Nantonis in territorio Senonensi cuiusdam Ivvenis pedem, qui fistula laborabat, tetigit, & protinus curauit. Haec auctor vitae lib. 1. cap. 9. Alexander II. Pp. Aquinum praetergrediens, pede captam Mvlierem maxima cum astantium admiratione curauit, aqua, qua post sacrificium manus abluerat, potui ministrata. Sigon. lib. 9. regni Ital. AFFECTVS PARTIVM CORPORIS HOMOGENEARVM. Articvlorvm Dolor. Pvta Arthritis, Chiragra, Gonagra, Podagra, Ischias. Infestatio. As a Iudaeorum rex iam senex pedibus aegrotauit. Libro tertio Regum, capite 15. Agesilavs rex quum arderet podagrae doloribus, eum???ue Carneades inuisisset, atque exiret tristis: Mane, inquit, Carneade: nihil enim illinc huc peruenit: ostensis pedibus & pectore. Sentiens, pedes quidem dolere, sed animum dolore vacuum esse. Plut. in Laconicis. Ptolemaevs Philadelphus Aegypti rex, delicijs ita fuit corruptus, vt se semper victurum crederet, ac diceret se solum immortalitatis rationem inuenisse. At cùm dies nonnullos podagra infestaretur, ac postea conualuisset, vidisset???ue per clathros Aegyptios prandium apud fluuium parantes, atque vilia comedentes, fusim???ue in arena proiectos, dixit: Heu me infelicem, qui neque vnus ex ijs esse possum. Athen. lib. 12. capite decimoseptimo. Ennivs podagra vehementer laborans, de poëtico tamen studio nil intermisit. Gyraldus. Agenti Athenis L. Syllae, post deuictum Mithridatem, dolor cum grauedine torpidus decubuit in pedes, quem podagrae balbutiem Strabo ait esse. Quare Aedepsum nauigauit. Ibi aquis calidis vsus est ferians, simul???ue tempus traducens cum mimis. Plut. in Sylla. Vatinivs podagrae morbum (qui ferè omnium mos est) dissimulare nitebatur, dicens: Se iam mille passus per diem ambulare. dixerat hoc ille, forsan post hyemale solstitium. Hinc irridendi materiam Augustus arripuit: Et minus, inquit, miri est: longiusculi dies incipiunt. Macrobius libro 2. capite 4. Saturn. Galba Imp. manibus pedibus???ue articulari morbo distortissimis, vt neque calceum perpeti, neque libellos euoluere, aut tenere omnino valeret. Excreuerar etiam in dexteriore latere eius caro, propen debat???ue adeò, vt aegrè fascia substringeretur. Suetonius. Diodori podagram Martialis irridet: Litigat, & podagra Diodorus, Flacce, laborat. De Caelio, idem Epigrammatum lib. 7. Discursus varios, vagum???ue mane, Et fastus, & aue potentiorum. Cùm perferre pati???ue iam negaret, Coepit fingere Caelius podagram. Quam dum vult nimis approbare veram, Et sanas linit obligat???ue plantas, Incedit???ue gradu laborioso (Quantum cura potest, & ars doloris?) Desit fingere Caelius podagram. Severvs Imp. cùm podagra laboraret, & ob id à quibusdam irreuerenter tractaretur, qui filium eius Antoninum imperatorem dixerant, lectica se in tribunal deferri iussit: citatis???ue contemptoribus, securi percuti iussit. At cùm errati veniam petijssent: Nunc demùm intelligitis, inquit, non pedes, sed caput imperare. Fulgos. libro 2. cap. de Militari disciplina. Quum Parthos, Arabes, Adiabenos deuicisset, triumphum, quòd consistere in curru ob articularem morbum nequiret, filio concessit. Cuspinianus. Constans Imp. ob delicias articulorum dolore vexatus, diffi cilis, morosus, austerus, & tam prouincialibus grauis, quàm erga milites illiberalis factus est. Quum quaereret solatia morbi vbicunq; esset, venatibus operam dabat, cum formosis iuuenibus ludebat, cùm interim in eius necem conspirarent aliquot militares, adiutoribus Crescio & Marcellino, à quibus interfectus est, Magnentio tyrannidem arripiente. Cuspinianus. Marcellinvs Anconitanus, episcopus podagricus, in lectica incendio oblatus, solo attactu extinxit, quod nulla alia vi extingui poterat. Gregor. Turon. libro primo Dialog, capite sexto. Nicephorvs Botoniates Imp. Rom. cùm podagra vehementer laboraret, ac studijs bonarum artium vacaret, inutilis reipublicae visus est. Volater. lib. 23. Anthropologiae. Constantinvs Monomachus Imp. mirum in modum podagra laborasse fertur. Idem. Alexivs Angelus Imp. Byzantinus, morbo articulari per certa interualla laborabat, & dolore pedum in primis affligebatur. Quadam die foribus cubiculi clausis, arcanum nemini praeterquam cubicularijs indicat: & ferramentis candentibus in tibias profundè impressis, dolores animo philosophicè tulit, & contumeliosis dictis medicos repudiauit, quòd in solis purgationibus versari didicissent, neque quicquam remedij vltra euacuationes adhibere scirent. Vstionibus verò inflammatis, medici non singillatim, sed omnes simul conuocati sunt, cognatis eius metuentibus, ne decursus humorum ad crura impeditus, necem illi subitò inferret. Illi ergo curauêre, vt commotio simul & redundantia humorum egestionibus sisteretur. Nicetas libro secundo, derebus Alexij Angeli. Podagra ita Honorivs IV. Pp. laborabat, vt ei instrumentis quibusdam ad id aptè fabrefactis sacrificare necesse esset. Consilio tamen & prudentia tantùm valuit, vt non multum corporis vires in eo desiderarentur, quippe cùm solus plura propè videret, quàm omnes simul qui tum in vrbe aderant. Platina. Fridericvs Marchio Misnensis ob arthritidem repudiauit oblatum Rom. imperium. Cuspin. Cosmo Florentino podagra non parùm ad amplitudinem contulisse videtur. Nam cùm se domi contineret, non tantùm Florentinae res, sed penè Italiae totius, quae tunc in magnis erat belli ardoribus, ad eum deferebantur. Cuius domus non priuati ciuis, sed curia potius iudicari poterat: cùm interea magnificentissima templa aedificanda curaret, & libros vndique in bliothecas suas congereret, non minore diligentia quàm sumtu. Pontanus libro secundo, capite octauo, de Fort. domestica. Aeneas Syluius (qui post Pius II. Pp. fuit) in Scotiam, votis soluendis, quae inter fluctuum aestus Virgini matri nuncupauerat, initium morbi contraxit articularis, qui permansit ad vitae exitum, glacie decem millibus passuum nudis pedibus ad phanum vsque calcata, vt redire in oppidum non aliter quàm lectica potuerit. Chiragra serò offensus & rarò, Astrologas se manus habere iocabatur, quòd aequinoctium tumore praedicerent. Dolores adeò patienter tulit, vt constet legatione Germanica, impeditum grauiter podagra, tamen à collega, vt diem vnum subsisteret, adduci nequiuisse, & in aquis Patriolanis pertulisse duas in horas fistulam deuncem: Romae quoq; inter maximos calculi dolores co̅tinuasse orationem, vix obtorto leuiter ore, ac submorso paulùm labro deprehe̅sum. Campanus in eius vita. Baiazetes Turcarum Imp. propter pedum dolorem Adrianopoli & Constantinopoli mansitans, inuisus factus militibus, à Selimo filio natu minimo regno eiectus est: veneno???;, vt creditum est, extinctus. Cromerus lib. 30. Activs Vicecomes, vsqueadeò improbè, vrgente fato, articulorum doloribus assiduè lacessitus est, vt ne lodicibus quidem in lectulo sine intolerabili cruciatu integeretur. Iouius in vita eius. Petrvs Medices licet saeuissima conficeretur arthritide, potentissimam tamen coniurationem contra se Florentiae initam & consilio & armis ita oppressit, vt quem priùs haereditario iure populariter imperantem ferre non poterant, armatum victorem pati cogerentur, Anno 1466. Eodem???; morbo non ita multò pòst victus decessit. Brutus lib. 3. hist. Flor. Matthaevs Aquilanus licet pedibus & manibus captus, mirum quantum Neapolitanus in studijs profuerit, philosophiam, theologiam, naturales res assiduè docens. Pontanus lib. 2. cap. 8. de Fort. domest. Antonivs Leua Hispanus, exercitus sub Carolo V. dux clariss. podagricus fuit. Guicciard. lib. 5. & Iouius lib. 27. hist. Curatio felix. Olympiae podagricus Qvidam morbo sedato cursu vicit. Aretaeus lib. 2. cap. 12. de arthritide. Ismenias Thebanus, Antigenidis discipulus, tibicen peritissimus, Mvltos arte sua ischiadicos sanauit, seu (quod verisimilius est) animis illorum delinitis, morbi dolorem mitigasse visus est. Legimus Qvosdam morbo articulari laborantes proscriptione bonorum, ad simplicem mensam & pauperes cibos redactos, conualuisse. Caelius lib. 13. cap. 25. A. L. M. Varro tradit, Servivm Clodium equitem Romanum magnitudine doloris in podagra coactum, veneno crura perunxisse, & postea caruisse sensu omni aequè quàm dolore in ea parte corporis. Plin. lib. 25. cap. 3. M. Agrippa supremis suis annis conflictatus graui morbo pedum, cùm dolorem eum perpeti nequiret, vnius medicoru̅ portentosa scientia, ignorante diuo Augusto, tanti putauit [361] vsu pedum sensu???ue carere, dummodo & dolore ilio careret, demersis in acetu̅ calidum cruribus in acerrimo impetu morbi. Plin. lib. 23. cap. 1. Sex. Pomponius, vel Pompeius, praetorij viri pater, Hispaniae citerioris princeps, cùm horreis suis ventilandis praesideret, correptus dolore podagrae, mersit in triticum sese super genua: leuatus???ue siccatis pedibus mirabilem in modum, hoc postea remedio vsus est. Plin. lib. 22. cap. 25. Sanati sunt Calamae per Stephanum martyre̅ podagrici Dvo, vnus ciuis, peregrinus vnus: sed ciuis omnimodo, peregrinus autem per reuelationem quid adhiberet, quando doleret, audiuit: cùm hoc fecisset, dolor continuò conquieuit. August. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Medicvs podagricus Carthaginensis cùm dedisset nomen ad baptismum, & pridie quàm baptizaretur, in somnis à pueris nigris cirratis (quos intelligebat daemones esse) baptizari eodem anno prohibitus fuisset, eis???ue licet conculcantibus pedes eius non obtemperasset, in dolorem acerrimum, qualem nunquam expertus erat, incidit. Caeterùm cùm nihilominus lauacrum regenerationis, vt vouerat, non distulisset, in baptismate ipso non solùm dolore, verumetiam podagra liberatus est, nec ampliùs, cùm diu postea vixisset, doluit. Testis oculatus D. August. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Inexplicabilis nonnunquam est materia arthritica. Vide f. 579. Lanivs Budensis podagricus, vicinus habitabat coemeterio. In quo cùm aleator quidam, qui omnes pecunias, in Dei nomine ludens, amiserat, Saluatoris crufisixi imagine̅ saxo percussisset, ex qua multus sanguis profluxit, lapide vulneri inhaerente, lanius per quietem vocem incertam audit: Surgeret, & cultro proximum quemuis sibi obuiam factum confo deret. Quam vocem cùm tertiò iteraram multis cum minis instantem audiuisset, impigrè surgens. cùm antè neque pedem mouere posset, laniario cultro arrepto, in coemeterium descendens, aleatorem furibundum sibi obuiam factum cultro confixit. Hoc facto iudicis aedes accedit, somnium & caedem indicat. Cùm iam illuxisset, ad coemeterium conueniunt. Vbi daemones cum terribili vlulatu in sublime raptum cadauer ex hominum conspectu abstulerunt, eo???; ipso lanium à periculo liberauerunt. M. Fritschius in Meteoris. Apud Gellium cap. XIII. libri quarti haec leguntur. fol. 374. Curatio irrita. Polemon Laodicensis sophista, quum articuli morbo lapidescerent, medicos admonuit, vt effoderent inciderenrt???; Polemonis lapicidinas. dicebat???; (vt Herodes Atticus apud Philostratum testatur) Comedendum est, manus non habeo: ambulandum est, pedes non habeo: dolendum est, & manus & pedes habeo. Pergami in templo obdormienti apparuit Aesculapius, iubens vt à frigido abstineret. ad quem Polemon: O’ praeclare, inquit: quid autem si bouem curares? subindicans, iam diu assuetum duris, frustrà vocari ad delicias. Tandem victus doloris magnitudine, sepulcrum ingressus, inedia sibi mortem consciuit. Philostratus & Suidas. Articvlorvm lvxatio. De hac respectu Subiecti, hoc loco: respectu Formae, infrà, fol. 358. Huc Scytharum exemplum, fol. 363. Nicolaus Picardus Rvsticvm luxatum sanat. Vide fol. 579. Nervorvm Resolvtio, Paralysis. Infestatio. Quum Spevsippvs paralysi resosutus, vehiculo deportaretur in Academiam, ac Diogeni fortè obuio dixisset, ???: respondit: At non tu, qui ad istum asfectus modum, sustineas viuere. Cynicè sentiens, esse veri philosophi, spontè mortem asciscere, posteaquam desijt esse vsui ad vita̅ humanam. Id???; fecit postea Speusippus. Erasmus lib. 3. Apoph. Eundem cruribus resolutum Diogenes hortabatur, vt seipsum vita priuaret. Cui ille: Non cruribus, inquit, viuimus, sed mente. Stobaeus serm. 116. Servvlvs mendicus, vt in homelijs & in dialogis Gregorij refertur, toto vitae tempore paralysi laborauit. In doloris accessionibus Deo gratias agere, hymnos cantare, & concitatiore quodam spiritu, aliquid de Scripturis, quod audiendo didicerat, recitare solebat. Marul. lib. 5. cap. 2. Sideratvs quidam altera corporis parte ab Adriano Imperatore stipem petebat, lib. 1. Epigrammatum: H [Greek words]. Respondit Adrianus: A [Greek words]. Auicenna scribit, fuisse Qvendam, qui, quum vellet, corpus suum paralyfi oblaedebat: nec à noxis feriebatur animalibus, nisi quum ea ipse cogeret, quae tamen mox intermorerentur. Caelius lib. 20. cap. 16. A. L. Pontanus scribit Matthaevm Aquilanum pedibus & manibus captum fuisse: neque tamen à Theologiae & Philosophiae professione destitisse. Georgivs Fronspergus, Germanorum in Italia Caroli V. nomine dux, aureum laqueum, quem sinu deferebat, Pontifici, & totidem singulis Senatoribus purpureos sericos, vt se carnifice necarentur, comminatus, in paralysim incidit. Hunc Alfonsus Atestinus dux Ferrariae curandum medicis Ferraria̅ deuehi iussit, contulit???; ei liberaliter cuncta hospitalis amicitiae officia. Qua benignitate tanquam intempestiua inuidiosa???; Clemens VII. pontifex non mediocriter est offensus. Iouius in Alfonso Atestino. Curatio. Iesus Christus Centurionis Capernaitani Famvlvm paralyticum solo sanauit verbo absens, cùm Centurio indignum se fateretur, sub cuius tectum Dominus ingrederetur. Matthaei 8. Lucae 4. In vrbe Capernaum Paralyticvm per tectum domus funibus demissum Christus curauit. Marci secundo, Matthaei 9. Lucae 5. Mvlierem, quae XVIII. annis spiritum infirmitatis habuerat, & contracta erat, Christus in sy nagoga sabbatho curauit manuum impositione. Lucae 13. Paulus Apostolus Lyddae Aeneam octo iam annos in grabbato iacentem paralyticum in nomine Christi sanauit. Act. 9. Ivdaevs quidam ex multis annis paralyticus lecto decubuerat. Quem cùm nec medicorum ars, nec Iudaeorum preces subleuare valuissent: tandem ad Christianorum baptisma co̅fugit, quo tempore episcopatum Constantinopoli administrabat Atticus, Ioannis Chrysostomi successor. Qui in fide priùs Iudaeum institutum, & de spe in Christi auxilium edoctum, deportari cum lecto ad colymbethram siue baptisterium iussit: vbi baptismum sincera fide consecutus, è colymbethra baptisterij susceptus, à morbo subitò liberatus, inter sanos egit. Socrates lib. 7. cap. 4. Gazanus Maiomites haud longè à monasterio D. Hilarionis, lapides ad aedificandum de ora maris cudens, torus paralysi dissolutus, & ab operis socijs delatus ad sanctum, statim ad opus reuersus est. Hieronymus in vita Hilarionis. Quodam die Hilarion in Cypro insula solitarius viuens, egressus hortulum, vidit Hominem toto corpore paralyticu̅ iacentem ante fores: interrogauit???ue Hesychium, quisnam esset, vel quomodo fuisset adductus? At is respondens ait: procuratorem se fuisse villulae, ad cuius confinia hortulus quoque, in quo ipsi erant, pertineret. At ille collacrymans, tendens???ue ad iacentem manum: Tibi (inquit) dico, In nomine domini nostri Iesu Christi surge & ambula. Mira velocitas. Adhuc verba in ore loquentis volueba̅tur, & iam membra solidata ad standum hominem surrigebant. Hieronymus in vita Hilarionis. Ad diem festum Albini Andegauensis episcopi, cùm paralyticus Qvidam curru vectus adesset, in somnis per noctem vidit ad se venientem virum, ac dicentem: Hora tertia surge, & basilicam ingredere: futuru̅ enim est, vt ea hora Martinus cu̅ Albino ingrediatur. Si eo momento adfueris, sanitatem recuperabis. Quod ita factum esse, multis idipsum specta̅tibus, sicuti fuerat ei in somnis praedictum. Greg. Turonensis cap. 96. de gloria Confessorum confirmat. Presbyter quidam paralyticus ad Dunstani Cantuariensis archiepiscopi tumbam delatus, statim sanitati restitutus est. At cùm inter pocula id beneficij soli Dunstano adscribere nollet, pristino morbo correptus concidit, & horrendo boatu spiritum emisit. Vincentius lib. 24. cap. 95. Gandaui, anno 1010. ad corpus S. Bauonis, quod tum fortè transferebatur, Mensvvindis puella Antuerpiensis paralisi liberata est. Iacobus Meier in Chron. Flandriae. D. Bernardus ad ripa̅ Rheni, in vico qui Bobardus dicitur, Paralyticvm sibi oblatum sanitati restituit. Auctor vitae. In Hispanijs Alberto fabro, in loco cui nomen est Superadum, paralytico absens D. Bernardus opem tulit. Nam eadem hora cùm in Claraualle pro ipso orasset, conualuit. Tolosae clericum qvendam regularium S. Saturnini, paralyticum, moribundum, & iam animam agentem sanauit, vbi primùm hoc modo orasset: Quid expectas, Domine Deus? Generatio haec signa quaerit. Alioquin minus apud eos nostris verbis proficeremus, nisi abs te fuerint confirmata signis sequentitibus. Auctor vitae. Senex quidam paralyticus, homo notus & honoratus, Francoforti. à D. Bernardo Clarauallense abbate post breuissimu̅ precationis. carmen sanatus est. Illo verò validè abeunte, cùm alij quidam lectulum, in quo delatus fuerat, tollere vellent, tum reuocans eum vnus ex circumstantibus, Hugo Tullensis ecclesiae archidiaconus, euangelici paralytici recordatus: Non sic, inquit, non sic inanis abibis: tolle grabbatum tuum, &. ambula. atque imposito in humeros eius lectulo dimisit, vniuerso, qui intererat, populo acclamante, ac Deum magni [362] ficentissimis laudibus efferente. Sigonius lib. 11. regni Ital. Dolor. Carolvs Nauarrensis rex, Christi anno 1386. cum senio co̅fectus neruorum quoque dolore laboraret (Aemilius lib. 9. vt libidine exhaustum corpus reficeret) medicis ita suadentibus, assuitoto corpori linteum aqua (quae viua dicitur) perfusum iussit. Cùm autem qui linteum consuerat, candelae igne abrumpere filum peracto opere vellet, & parùm consideratè linteum lumine contigisset, statim totum concepto igne exarsit: neque antè ferre opem quisquam potuit, quàm rex combustus est: cùm pedes ac manus lintei inuolutione vinctus, vnam tantùm linguam mouere posset. Fulgosus libro nono, capite duodecimo. Tremor. Clavdio Caesari, quum improspera foret valetudine, & tremulum erat caput, tremulae item manus, quin lingua etiam titubabat, primus???ue Romanorum [Greek words] est vsus [Greek words]. Nam antea Augustus ac Tiberius in scimpodijs quando ferebantur, cuiusmodi mulieres quoque vel nunc. Scimpodion praeterea [Greek words] nominat idem historicus, in quo ex debilitate ferri solitum scribit Seuerum, Britanniam dum obiret. Caelius lib. 27. cap. 25. In vrbe regia Cappadociae Mazaca siue Caesarea, cùm matri viduae Decem liberi, septem mares, tres feminae parùm obtemperarent, ab ea diris deuoti, membrorum omnium tremore horrendo correpti, per orbem vagi: duo ex illis, Paulus & Palladia, apud monumentum S. Stephani martyris sanitatem sunt consecuti. Augustinus lib. 22. de Ciuitiate Dei, cap. 8. oculatus testis. Filivs Bernardini Komeri lignorum mercatoris Mediolani, annorum trium, cùm ex febre & conuulsione conualuisset, tanta sub femoribus distentio ac palpitatio relicta est, vt immotis pedibus corpus perpetuò resiliret: velut in circulatoribus quibusdam. Cardanus de Subtilitate, libro de hominis necess. & forma. Cvtis. Pvta Scabies. In scabiosum Polygitonem in thermarum solio constitutum Ausonius sic ludit: Principiò tremulis gannitibus aëra pulsat, Verba???; lasciuos meretricum imitantia coetus Vibrat, & obscoenae numeros pruriginis implet. Brachia deinde rotat, velut enthea daemone Maenas: Pectus, crura, latus, ventrem, femora, inguina, suras, Tergum, colla, humeros, luteae Symplegadis antrum, Tam diuersa locis vaga carnificina pererrat, Donec marcentem calidi feruore lauacri Blandus lethali soluat dulcedine morbus. Variolae. Carolvs IIX. Galliae rex, bellum in Aragonios parans, eo morbo, quas variolas nostri vocant (veteres papulas appellabant) correptus, Astae mensem vnum morari coactus est. Guicciardinus, & Iouius lib. 1. AFFECTVS PARTIVM FORMALITER considerati. Febris qvaliscvnqve. vt Infestat. tvm Qualis. Galenvs Pergamenus medicus per aestatem ardente febri laborans, & festucas atro colore ex cubili eminere, & floccos fimiliter in vestibus esse putabat: quos auferre tentans, nihil???; sub digitis eductum inueniens, accuratius vehementiúsque id efficere conabatur. Audiens autem duos ex amicis, qui tum aderant, dicentes: Vidésne hunc & floccos euellere, & festucas colligere? statim intellexit, idipsum, quod dicebant, se fecisse. & conuersus ad illos: Rectè, inquam, dicitis: proinde, ne phrenitis me arripiat, auxilio estote. Illi autem, quum idoneis rigationibus caput fouerent, tota die sequenti???; nocte, grauibus insomnijs turbatum, vt interim & clamare, & exilire videretur, postero die sanitati restituerunt. Circa Niuernam in Gallijs, quo prima in Terram sanctam suscepta est expeditio, mirabile genus morbi innotuit. Tacti homines igne inuisibili ardebant, qui facilè penetrabat praecordia. Alij pedes, alij manus ea occasione praeciderunt. Cranzius lib. 5. Saxoniae, cap. 15. Andreas Osiander, Norimbergensis theologus, cùm esset adolescens, quartana???ue laboraret, sub ipsius accessionis tempore videbatur in nemore esse, atque à feris ac serpentibus diuersi generis impeti. Cùm pater accederet, illicò menti pristinae restituebatur, agnoscebat???ue domum, cubiculum, amicos???ue assistentes, abs???ue vlla formidine. Recedente patre, dennò species illa obseruabatur oculis, redibant???ue imagines omnes, perseuerauit???ue hoc malum, donec & febris, quae diu illum afflixit. Cardanus de Subtilitate, libro de Mirabilibus. Quando. Antipater Sidonius poëta, omnibus annis, vno tantummodò die, quo genitus erat, febri implicabatur. Cum???ue ad vltimam aetatem peruenisset, natali, suo certo illo circuitu morbi consumtus est. Valerius Maximus lib. 1. cap. 8. Quandiu. C. Moecenas, dum vixit, febri laborauit, triennio???; suae vitae postremo nunquam dormiuit. Plinius lib. 7. Vidvs grammaticus Thrasimenus annis quatuor & viginti quartana febri fuit mirè infestatus. Caelius libro 22. capite octauo Antiq. Lect. Radvlfvs eremita febribus perpetuò ex voto laborauit. Gerardus à Nazareth cap. 36. & 37. Cùm quartanam & longissimè in XII. annum exte̅di Auicenna libro tertio, Fen. 1. tract. 2. cap. 61. asserat: Ioannes tamen Vierus medicus, longiorem durationem obseruatione deprehensam asserit, sequentibus exemplis. Henricvs Halsen agricola, in peninsula vulgò Steinsvuert dicta, supra Embricam ad Rhenum, XXXIII. annis quartana laborauit, & eam ob causam coelebs semper mansit. Febris quandoque dies aliquot vel paucas hebdomadas intermittebat, vt lecto non affigeretur aeger, ea tamen semper recurrebat, ita vt ea tandem extinctus fit. Comes à Morual, cùm totide̅ annis quartana fiusset exagitatus, inter aurei velleris equites cooptatus à Carolo V. post tres dies prae gaudio expirauit. Dominvs de Role, oeconomus Caesaris Maximiliani I. octodecim annis quartana laborauit. Ab ea curatus, post annum interijt, quod sibi praedictum fuisse aiebat. Haecille in libello Obseruationum medicarum. Vnde, Qua de causa. Alexander Magnus ob frigidam lotionem in Cydno Cyliciae fl. summo aestu, febre correptus fuit. Curtius. Belisarivs in defensione vrbis Romae à Totila grauiter obsessae, cùm audiuisset Isaacem fratrem ab hoste captum, ratus fuit oppidum Portuense cum vxore & liberis, ac rebus omnibus à Gothis teneri. Sed accedens ad vrbem Portuensem, cùm inuenisset omnia salua, se???ue deceptum esse animaduertisset, tantum dolorem ex hoc errore suscepit, vt in acutissimam febrim, qua diu periclitatus fuit, inciderit. Fulgos. lib. 9. cap. 9. & Io. Magnus lib. 13. ex Procopio. Godefridvs Bononiensis siue Bolionius in expugnatione Romae largo vini haustu febrem contraxit, qua non contnuè sed per interualla laborauit: donec expeditionis Hierosolymitanae se comitem fore vouit, si sanitatem reciperet. Eo enim voto statim vires recuperauit, Malmesburiensis libro 4. capite 70. Cvratvr. Cvratio Felix. Centurionis Capernaitani Servvs malè habens, & iam animam agens, à Christo absente curatur, cùm centurio seniores Iudaeorum legatos ad eum misisset. Lucae 7. Reguli Capernaitani Filivs lethali febre correptus, patre intercedente, à Christo Domino, quamuis in Cana Galilaeae absente, solo verbo sanatus est. Ioan. 4. Socrvs Simonis febri magna apprehensa, à Christo sanata, cùm apprehensa manu eius, febrem increpasset. Itaque statim surgens ministrauit illis. Marci 1. Matthaei 8. Lucae 4. Patrem Publij febribus & dysenteria laborantem, Paulus apostolus facta oratione & manuum impositione sanauit. Actor. 28. Refert Diogenes Laërtius, Evripidem Platoni comitem fuisse peregrinationis, quum Aegyptum adiret: vbi cùm morbo suo corriperetur, comitiali, ni fallor, sacerdotes Aegyptij mersione marina sanarunt hominem. Hinc postea versiculum composuisse fertur: [Greek words]. Tanquam aqua marina morbis omnibus mederetur. Erasmus in Adagijs. Q. Fabivs Maximus consul apud flumen Isaram praelio commisso aduersus Allobrogum Auernorum???ue gentes, ad VI. idus Augustas, CXXXM. perduellium caesis, febri quartana liberatus est in acie. Plin. lib. 7. cap. 50. Scribit Spartianus, ex Pannonia venisse quendam ab natali caecum ad febrientem Adrianvm: A’ quo mox contactus exuit caecitatem, ac Imperatorem reliquit febris. Caelius libro 11. cap 13. Antiquarum Lectionum. Aristaeneta Helpidij praefecti praetorij vxor, reuertens cum marito & tribus liberis à beato Antonio, Gazae propter eorum infirmitatem remorata est. Ibi enim hemitriaeo pariter arrepti omnes, à medicis pro deploratis relicti sunt. Mater cognito quòd esset monachus in vicina solitudine, oblita [363] matronalis pompae, vadit comitata ancillulis & eunuchis. Cùm ad eum peruenisset: Per ego te, ait, Iesum clementissimum Deum nostrum obtestor, per crucem & sanguinem, vt reddas mihi treis filios, & glorificetur in vrbe gentilium nomen Domini saluatoris, & ingrediatur seruus eius Gazam, & Marnas (idolum Gazensium) corruat. Renuente ilio & dicente, nunquam se egressurum de cella: nec habere consuetudinem, vt non modò ciuitatem, sed ne villul???m quidem ingrederetur: prostrauit se humi crebrò clamitans: Hilarion serue Christi, redde mihi liberos meos. Quos Antonius tenuit in Aegypto, à te seruentur in Syria. Flebant cuncti, qui aderant, sed & ipse negans fleuit. Quid multa? Non priùs mulier recessit, quàm ille pollicitus est, se post Solis occasum Gazam introiturum. Quò postquam venit, singulorum lectulos & arentia membra considerans, inuocauit Iesum. Et ô mira virtus, quasi de tribus fontibus sudor pariter erupit: eadem hora acceperunt cibos, lugentem???ue matrem cognoscentes, & benedicentes Deum, sancti manus deosculati sunt. Quod postquam auditum est, & longè late???ue percrebuit, certatim ad eum de Syria & Aegypto confluebant, ita vt multi crederent in Christum, & se monachos profiterentur. Necdum enim tunc monasteria erant in Palaestina, nec quisquam monachum ante sanctum Hilarionem in Syria nouerat. Ille fundator & eruditor huius conuersationis & studij in ea prouincia fuit. Hieronymus in vita eius. D. Bernardus Galdricvm auunculum febricitantem manu tetigit, & febrem discedere iussit. Auctor vitae cap. 10. Populus herbulas sparserat super tumulum Nicetij Lugdunensis episcopi. Aigulphus diaconus Roma veniens, de hisce herbis, sacerdote porrigente, secum asportauit, ac Febricitantibvs cum haustu aquae frigidae exhibuit, ac sanitari euestigiò restituit. Greg. Turonensis haec sua aetate facta esse, pro certo affirmat. Albanensis Episcopvs febri laborans, cùm ex patella, ex qua D. Bernardus cibum ceperat, panem & aquam gustasset, mox conualuisse dicitur. Auctor vitae lib. 2. cap. 3. Greg. Turon. de gloria Confessorum cap. 85. de Syluestri Cauillonensis episcopi lectulo funibus ligato, mira quaedam narrat. Febricitantes positi subtus hunc lectum, recreati & refocillati sunt. Multos dicit sese vidisse, qui abscissis particulis de funibus lectuli, cùm infirmos hisce tangerent, pristinae restituisse valetudini. Matrem suam ait, partincula abscissa de istis funibus, puellam febricitantem, cùm de collo suspenderet, sanasse. Adelbertvs Boëmiae episcopus, infans grauissima febre correptus, ad diuae Mariae virginis aedem perlatus, à parentibus nuncupato religionis voto, si morbo euaderet, repentè conualuit. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Ferdinandvm Daualum Piscarium Neapoli venationi & falconum aucupijs magno apparatu & incredibili patientia deditum, nec grauia saepe & palustria loca vitantem, febricula ita lentis inuasit accessibus, vt corpus per se gracile, & à naturali ignea vi facilè exustum, corrupto iam oris habitu, & tabefactis membris vix ambiguam spem salutis retineret. Sed conuersa demùm tota victus medicinae ratione, repudiatis???ue remedijs calidis, saluberrima epoti lactis &lactucae refrigeratione sanatus est. Iouius in Piscario libro primo. Irrita. In Lentinvm, Martialis Epigrammatum lib. 12. Quare tam multis à te, Lentine, diebus Non abeat febris, quaeris, & vsq; gemis. Gestatur tecum sella, pariter???; lauatur, Coenat boletos, ostrea, sumen, aprum. Ebria Setino fit saepè, & saepè Falerno, Nec nisi post niueam Caecuba potat aquam. Circumfusa rosis, & nigra recumbit amomo, Dormit & in pluma purpureo???; toro. Cùm sic tam pulcrè, tam bellè viuat apud te, Ad Dammam potius vis tua febris eat? Goar monachus ad Treuerensem episcopatum à rege Metensium Sigeberto vocatus, febricitare maluit, quàm episcopus fieri. Marulus lib. 1. cap. 6. Crassities, Obesitas. Scytharvm, qui ad Riphaeos montes habitant, formae sunt crassae & carnosae: iuncturae verò humectae & eneruatae, ventres???ue humidi omnes, maximè tamen inferior aluus: nequit enim ipsa exsiccari in huiusmodi tum regionis, tum naturae & temporis constitutione. Sed prae pinguedine & glabritie carnis etiam foris inter se sunt similes, masculi masculis, & feminae femellis. Multos proinde ipsorum, praecipuè qui Nomades sunt, reperias exustos humeros ac brachia habentes, manuum???ue iuncturas, pectora, coxas, & lumbos: nullam sanè aliam ob causam, nisi ob naturae humiditatem & mollitiem. Nam neque arcus intendere, neque telum torquere possunt prae humiditate & impotentia. Quum autem vruntur, humor ipse à iuncturis euacuatur, fiunt???ue corpora ipsorum validiora, meliùs nutriuntur, & articuli magis firmantur. Fluida verò fiunt ac vasta, primùm propterea quòd fascijs non colligantur, quemadmodum fieri solet in Aegypto. Fascijs autem communi consensu abstinent, equitationis causa, vt ad insidendum aptiores reddantur. Deinde etiam propter desidiam. Masculi enim eoru̅ priùs, quàm equos conscendere queant, plurimum temporis desident in curribus, raro???ue prodeunt vt inambulent, propter peregrinationes & itinera perpetua. Muliebrium autem corporum formae ad stuporem vsq; fluxae existunt. Hip. de Aëre, aquis, locis. Nicomacho Smyrnaeo ad tantam molem corpus increuerat, vt loco moueri non posset. Is ab Aesculapio curatus est. Gal. lib. de Differ. morb. c. 9. Dionysivs Heracleotes tyrannus fuit adeò ventricosus, & corpulentus, vt noctu dum quiesceret, cogeretur suis lateribus hirudines admouere, quae humorem superfluum paulatim exhaurirent, eo???; modo aliquid adimerent de crassitudine. Aelianus tamen lib. 9. subtiles acus per abdomen inijci solitas scribit, vt humor superfluus educeretur. Sancivs I. Asturum rex in???olerabili pinguedine aggrauatus, dictus fuit Sancius Crassus. Consilio Gorsiae Nauarrae regis auunculi sui pacem cum Abderramo principe Cordubae fecit, & Cordubam veniens ab Abderramo magnificè susceptus, opera medicorum antidoto cuiusdam herbae à grauitate pinguedinis liberatus est. Rodericus Toletanus lib. 5. rerum Hisp. cap. 10. Cardanus lib. de Subtil. de Plantis agens, semen herbae fuisse existimat, quam Linguam auis vocant: sed vel veneno adiecto, vel in contrarium mutata corporis temperie, breni pòst obijsse. Tabes, emaciatio. Oedipvs, deplorans suam miseriam, cura, dolore & senio se confectum ostendit apud Eurip. in Phoenissis: [Greek words]. Canum aëris tanquam simulacrum, aut mortuum inferum, aut volatile somnium. Alexan. Trallianus libro quinto, capite quarto, vidisse se Virvm affirmat, qui cùm tussi sicca ad tabem vsque maceraretur, diaeta conueniente vsus, oborta tandem tussi vehementiss. lapidem leuem atque durum ex pulmone reiecerit, tussi???ue leuatus fuerit. Paulus Aegineta libro 3. capite 31. historiam narrat de Qvodam, qui post sanguinem è pulmone reiectum temporis progressu maxima cum tussi & sanguinis copia calculos quatuor aut quinque, tribulis similes, magnitudine quatuor siliquarum reiecerit: inde leuatus dolore, paulò pòst tabe consumtus interierit. Dvffvs Scotorum rex nobilis, complures vagos & per insulas Hebrides debacchantes, dignis poenis affecerat. Caeteri, aut fugerunt in Hiberniam, aut manuariae arti sese addixerunt. Procerum id quidam agrè admodum ferre, rati indignum splendidis parentibus prognatos seruili opera victum quaeritare. Ergo Moraui proceres veneficorum arte regi perpetuas vigilias nocturnas cum sudore incredibili intentauêre, sic vt lenta tabe conficeretur. Militis cuiusdam indicio, cui concubina matris suae arcanum scelus detexerat, deprehensae noctu veneficae cereum regis Duffi fimulacrum ligneo affixum veru ante ignem torrere, & carminibus recitatis liquore medicato perfundere. Dum simulacrum igni adhibitum torreretur, rex in sudorem soluebatur: carminibus autem recitatis, perpetua tenebatur vigilia, & ad liquescentem ceram macie conficiebatur. Consumta cera regi mortem afferebat. Perfracto simulacro, veneficae supplicio flammae sunt affectae. Ea ipsa nocte, qua haec in Forressensi arce sunt acta, regem languore leuatum, & nocte absque sudore quieuisse: postridie???ue redeuntibus viribus, omnia promtè egisse, perinde ac si nulla aduersa valetudine fuisset detentus, memorant. H. Boëthius lib. 11. Vvlnera. vel Accepta ab Hostibus. Alexandri Magni corpus vulneribus à vertice vsque ad pedes concisum, traiectum, afflictum, & ictibus contusum hostilibus fuit: Hasta???; & gladio atq; ingenti pondere saxis. Ad Granicum dissecta capillo tenus eius galea. Apud Gazam telo percussus humerus. In Maragandis sagitta tibia, vt radij diffractum os ictus vi exiliret. Ceruix in Hyrcania saxo, vnde caligine luminibus offusa in periculo multos dies caecitatis fuit. Apud Assacanos Indico telo talus: quo tempore ad as [364] sentatores ridens ait: Nempe hic sanguis est non sanies, non ichor ille Homericus: -Dijs vt solitus manare beatis. Apud Issum femur gladio à rege Dario, qui cum eo, vt est auctor Chares, congressus erat. Ipse ingenuè & citra omnem fucum scribens ad Antipatrum Alexander: Contigit, inquit, mihi quoque ipsi pugione vulnus accipere in femore: caeterùm nihil grauius vel in praesentia vel pòst inde est secutum. Muribus. Brasidas Spartanus in carycis captum murem, morsus ab eo, missum fecit. Mox assistentibus: Nihil adeò est, inquit, pusillum, quod non sit magnum, si aduersus aggredientes defendere se audeat. Plut. in Apophthegmatibus. Agesilaus murem conspicatus ex fenestra trahi à Pvero, qui eum tenebat: vt flectens se manum momordit mus tenentis, profugit???;, ostendit id illis, qui praestò erant, ait???; Quando animal minimu̅ ita propulsat iniuriam, quid viros facere deceat, perpendite. Plutarchus in Apoph. Cvrata. Alexandro Magno in Gandridis crus, apud Mallotas telo arcu misso atque altè infixa eius cuspide pectus vulnerarum: item pistilli ictu secundùm collum vulnus accepit, quando admotae muris scalae confractae sunt. Ibi eum fortuna vnum inclusit, non claris aduersarijs, sed obscuris barbaris facinus tantum largiens. Quòd nisi pelta eum protexisset Ptolemaeus, & Limnaeus, diruissent???ue ira & vi Macedones muru̅, fuisset barbarus ille & ignobilis vicus Alexandri tumulus. Plut. in Alex. for. Telephvs Mysorum rex ab Achille vulneratus, ab eodem rubigine hastae eius, vel certè herba sideritide Achillea sanatus fuit, non autem (vt quidam somniant) secunda plaga. Aerugo plurimum exciccat, & sanguis quo???; concretus, in puluerem redactus, certa ratione praeparatus. Vide Titulum, Praedictiones sanitatis. Phormio (cuius etiam Theopompus in Philippicis mentionem facit) Crotoniata, in praelio ad Sagram vulneratus est. Vulnus autem cùm difficulter curaretur, oraculum accepit, Lacedaemonem esse eundum: eum enim eius medicum fore, qui eum primus vocaret ad coenam. Cùm ergo Spartam venisset, & è vehiculo descendisset, adolescens eum ad coenam vocauit: & coenatum rogauit, qua de causa veniret? Oraculo intellecto, abrasit hastam, & ramenta vulneri imposuit. Inde cùm à coena rediens, currum conscendere videretur, ianuam aedium suarum Crotone apprehendit. Suidas. L. Attilivs Calatinus, cum CCC. militibus eruptione facta, acriter in praelio pugnans cecidit: & semianimis demùm inuentus, sanatus est. Liuius lib. 19. Syvardvs Regneri Danorum regis F. in acie contra Haraldum tyrannum immedicabili vulnere affectus iacebat. Desperantibus medicis, quidam stupenda magnitudine aegri lectulum adire conspectus, si sibi illorum, quos armis oppressurus foret, animas dedicasset, protinus incolumitate gauisurum promisit: & se Rostarum dici subiunxit. Syuardus cupidè paruit. Tunc senex manu subitam vulneri cicatricem induxit, & oculos eius puluere aspersit, cuius vi serpentina feritas oculis eius accessit: ita quidem vt anus illi ministrans inusitata luminum acie territa, linqui animo ceperit. Inde Syuardus serpentini oculi cognomen accepit. Saxo lib. 9. Cùm Edvardvs regis Angliae primogenitus ad Domini sepulcrum transfretasset, fuisset???; in via à Mauro quodam gladio venenato percussus, in Angliam sine salutis spe est reuersus. Eius vxor, regis Hispaniae filia, plagam mariti lingua quotidie lingebat, sugebat???; humorem venenosum quidem, at coniugalis amoris melle condîtum. Sic ille rectè curatus, illa incolumis euasit. Rodericus Sancius parte prima hist. Hispan. cap. 4. Iaromirivs Boëmorum princeps sagittis confixus à Versouicensibus proditoribus in venatione, inuocato D. Ioan. Baptista, praeter expectationem incolumis euasit. Dubrauius libro sexto. Vladislaus Locticus Polonorum rex Cruciferis memorabili strage affectis, caesorum numerum recognoscens, conspicatus Florianvm Sharum, hominem equestris ordinis, multis vulneribus debilitatum, resupinato corpore iacentem, & ilia per vulnus effluentia manibus cohibentem: conuersus ad comites: Quàm magnus hic est, inquít, huius viri cruciatus. Respondet ille: Maiorem esse eius, qui in eodem pago malum vicinum habeat, qualem ipse expertus sit Rex contrà: Bono, inquit, animo es. Isthoc ego te malo liberabo, si vixeris. Itaque sublatus, curatus???ue, totum pagum amoto vicino malo regia munificentia adeptus est. Cromerus libro vndecimo. Vlcera. Sexta Aegypti plaga à Domino per Mosem immissa fuit, quando fauillam de calcaria plenis volis in aërem sparsit, quae in puluerem mutata, tam homines quàm bestias pustulis exulcerauit, ita vt ne Magi quidem prae pustulis coram Mose consistere possent. Exodi 9. Interdictum fuit Sacerdotibvs Romanis, qui vlcere laborabant, auspicio operam dare. Vtrùm haec nota est, non debere vitium habere, in animo illos, qui rebus diuinis vacant, verùm expertes esse aegritudinis? An conueniens est, si nec victima vtitur quis ad rem diuinam vlcerosa, neque ad auspicium auibus, vt multò magis in semetipsis ea vitent, mundi???; & sani atque integri ad capienda auguria ab dijs procedant? Videtur enim vlcus mutilatio corporis & pollutio esse. Plut. in quaest. Rom. Memoriam Stephani martyris, in castello Synie̅si, quod Hipponensi colo???niae vicinum est, eiusdemloci Lvcillvs episcopus, populo praecedente atque sequente portabat. Fistula ergo, qua iam laborauerat, & familiarissimi sui medici, qui eam secaret, operiebatur manus, illius piae sarcinae vectatione, repentè sanata est, sic vt deinceps eam in suo corpore non inuenerit. August. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Eskyllvs Lundensis archiepiscopus in Dania, senio iam grauis, archiepiscopatu spontè resignato, Claram vallem abiturus, igne (quem sacrum vocant) quadam corporis parte affatus abscedere maturauit, perinde ac diuinitùs iniecti sibi supplicij cruciamenta sortitus. Quem cùm Absalon, quem is sibi successorem vel inuitum designarat, Scania excedentem castelli sui hospitio excepisset, se???ue tanto pedum frigore teneri, vt noctu quietem capere non posset, conquerentem audiret, calidum laterculum cistula crebris foraminibus distincta inclusum plantis applicuit, eo???ue fomenti genere praefrigido seni patientem quietis calorem restituit. Cuius medicamenti benefi ciu̅ hoc Eskillo gratius fuit, quòd ab artificis charitate, non scientia aut professione manauit. Saxo libro decimoquarto. Dominicus Syluius Ve???etorum dux Vxorem habuit, Graeci fastus & superbiae plenam, patria Constantinopolitanam: quae, vt Damianus scripsit, adeò morosa fuit elegantia, vt communi aqua ad se lauandum nunquam vteretur, sed rore tantùm collecto: cibaria digitis non attingeret, sed aureis, furculis apprehensa ori applicaret: eius cubiculum ea odorum varietate fragrabat, vt nimia suauitate ingredientiu̅ sensus penè obrueretur. Ferunt, insolentissimum illius cultum in foetidissimam tabem se vertisse: vt quae nobilissimo elemento, quia quum alijs sibi commune cerneret, pertinaci stomacho abstinuisset, non modò non aqua, sed ne vlla quidem ope tabidi corporis saniem posset abstergere. Sab. lib. 4 Dec. 1. & Vincentius lib. 25. cap. 53. Fractvrae. Peculiaris est Alpinis maximè fluminibus Conferua appellata, à conferruminando, spongia aquarum dulcium veriùs quàm muscus aut herba, villosae densitatis atque fistulosae. Curatum ea scio, omnibus ferè ossibus confractis, prolapsum ex arbore alta Pvtatorem, circundata vniuerso corpori (aquam suam inspergentibus, quoties inaresceret, raro???ue nec nisi deficientem herbam mutationis causa resoluentibus) conualuisse vix credibili celeritate. Plinius libro 27. capite octauo. Mvtilatio. Consule Tit. Manuum & Pedum Affectus, fol. 357. & seq. Masistis fratris Xerxis Vxor ab Amestre Xerxis vxore, ob incestum mariti cum Artaynta filia Masistis (cuius illa matrem auctorem esse falsò credebat) mammillis, naribus, auribus, labris, lingua mutilata fuit. Herod. lib. 9. Phocas tyrannus ab Heraclio Imp. nauali praelio superatus, vbi in conspectum Heraclij venit, ei illicò manus & pedes, mox humeri & pudenda amputata fuêre, tandem & caput. Cedrenus. AFFECTVS CONSIDERATI RESPECTV CAVSAE MORBIFICAE. Daemoniaci. à daemonio obsessi. Savlvs rex Israëlitarum, cùm propter inobedientiam à Deo reprobatus, & Dauid Isaei F. à Samuele propheta in regem vnctus esset, Iouae spiritu (qui ad Samuelem transierat) destitutus, à malo spiritu vexari coepit. Suasu igitur amico [365] rum Dauidem fidibus doctum accersiuit, qui cithara sua eum malo spiritu correptum mitigaret. Dauidis musa allectus Saulus à patre Isaeo petijt, vt apud se maneret Dauid, armigeri loco, simul & citharoedi: hoc vt ab inuisibilibus, ilio vt à visibilibus hostibus tutior & expeditior esset. 1. Regum 16. Gvndericvs rex Vandalorum, capta Hispali, cùm impiè elatus, manus in ecclesiam ipsius ciuitatis ex???endisset, mox Dei iudicio à daemone correptus interijt. Sigeb. in Chron. Malus genius Imperatorem Michaelem Paphlagonem inuasit, neq; ante fine̅ vitae missum fecit. Qui specioso nomine malum id volebant velare, insaniam animi appellabant. Sanè neque humanum neq; diuinum auxilium miserabilibus eum istis cruciatibus ac torturis eripuit. Cedrenus. Geilana ducissa Herbipolensis daemoniaca, ob Chilianum interfectum, qui Duci suaserat, vti Geilanam, fratris priùs coniugem, dimitteret. Sigebertus. Latro Longobardus, Mennae eremitae aluearia depraedatus, contemtis viri sancti dehortationibus, ne aliena raperet, à daemone correptus. Marul. libro 1. capite 8. ex Greg. Dial. libro 4. Antonivs Burdegalensis, cuiusdam negociatoris famulus, annos natus duodecim, in cellam quandam angustam se conclusit, tenui victu contentus, degit???ue in ea annos circiter octo. Postea eum diabolus corporaliter etia̅ occupauit. Greg. Turonensis lib. 8. c. 34. Antonius Sucquetus, eques auratus, in aula Brabantica consiliarius, filium reliquit nothum, qui Brugis duxerat Vxorem. Haec paulò post nuptias à malo genio coepit vexari miserè, ita vt vbicunque locorum esset, etiam corona honestarum matronarum cincta, è coetu abriperetur, per???ue cubicula traheretur, ac saepenumerò conijceretur modò in hunc angulum, modò in alterum, etiam reluctantibus omni???ue vi illam retinere conantibus, qui illic aderant: id tamen accidit sine magna admodum laesione corporis. Persuasum omnibus erat, hoc malefica arte fieri à pellice illi inuidente maritum, cuius amore deuincta tenebatur: erat enim iuuenis forma non ineleganti. Coepit interea gestare vterum, at nihilominus aut leuius vexabatur. Tempore partus instante, cùm vna tantùm adesset mulier, ea famulam ablegante, vt obstetricem accerseret, visa est illi intrare pellex, quae ei obstetricis officium praebuit. Ipsa prae angustia in mentis concidit deliquium. Vbi ad se redijt, liberatam se sensit ab onere: at puer nusquam apparebat, mirantibus id omnibus supra modum. Accidit autem postridie, vt dum è somno expergisceretur, reperiret infantem iuxta se in lecto, fascijs inuolutum: cui & vbera semel atque iterum praebuit. Atqui non ita multò pòst, rursus illa dormiente, à latere infans abripitur, nec postea inuentus est. Aiebant nescio quas schedas cum magicis notis in ostij sera repertas. Vierus libro 2. cap. 48. de Praestigijs daemonum. Virgo sacra Ivditha nomine, haud ita pridem Busco ducis in collegio iuxta aedem D. Ioanni Baptistae dicatam, crudelissimis intorquebatur à satana conuulsionibus: eius???ue fauces, ne cibum admitterent, comprimebantur: lingua item inhibebatur quandoq;, ne proloqui posset: voces interim reddebat & ridiculas & horrendas. Vierius libro tertio, cap. 13. de Praestigijs daemonum. Quídam sacerdos in pago Durvueiss, circa Esuvueiler, puella̅ nomine Helenam diaboli obsidione pressam in Loën pago, prope Aldenhouiam sito, in Iuliae ducatu, suis execrationibus se liberare velle, elato supercilio promittebat, conuocatis ad huius miraculi spectaculum solenne aliquot Ecclesiasticis vicinis. Exorcistae huic aliquandiu suis deierationibus frustra sudanti in exturbando daemone, hic tandem ???t, se mansurum, propterea quòd circa vitrum loco illi illustrando applicatum versarentur multi eius collegae, qui ipsum confirmarent. Miser ille pastor mendaciorum auctori confisus, ad eos per vitrum expellendos conuertitur: atque vbi se operam ludere videret, indignabundus tandem in haec erupit verba: Si vllam habes potestatem transmigrandi in Chriltianum, transmigra ex illa in me. Cui incunctanter respondit diabolus: Quem pleno iure in postremo die possidebo, quid opus est illum tentare? Postea daemonis testimonium de Missa cognoscere cupiens Ioannes Sartorius parochus in Loën, materna lingua rogabat daemonium, quare puella mox ad sonum campanae, indicantem Missae actioanem celebrandam, semper ab eo cogeretur ad templum: num Missa tam esset bona, aut mala? Ad hanc quaestionem se non respondere posse, sed deliberaturum, inquit. Actus hic celebratus anno 1559. circiter 17. Augusti. Vierus lib. 4. cap. 21. de Praestigijs daemonum. Moniales Verteti occlusae in comitatu Hornensi diris modis à daemone sunt vexatae. Paupercula femina in quadragesima salis libras tres mutuò à virginibus acceperat, fere???ue duplum circa Paschae solennitatem restituerat. Hinc in dormitorio inueniebantur sphaerulae candidae, velut incrustata saccaro semina, atgustu salsae. E odem in loco obseruabatur incessus spectri ingemiscentis, audiebatur item quandoque vox, plerasque virgines vt surgerent, & ad ignem secum accederent, se aegrotam commonefaciens. Si quando in arrepta matula meiere tentarent, ea violenter erepta, lotio conspurcabant lectum. Aliquoties pedibus è lecto ad passus aliquot subtrahebantur, atque adeò sub plantis titillabantur, vt prae nimio risu modò non morerentur. Quibusdam carnis particulae euellebantur: plerisque in aduersam partem prorsus intorquebantur tibiae, brachia & facies. Quaedam sic excamificatae, licet ad dies quinquaginta duos nihil praeter raparum ius citra panem sorpsissent: attamen atri liquoris, velut atramenti scriptorij, multa vomitu reijciebatur copia: tam acris, vt etiam pelliculam ex ore abraderet Aliquae supra hominis caput euehebantur, & mox deijciebantur. Cùm aegrotas recreaturi circiter tredecim numero amici venissent, illa è mensa deorsum citra vocem & intellectum dilabebantur, nonnullae inuersis tibijs & brachijs tanquam mortuae iacebant. Vna in altum sustollebatur, & quanquam manibus iniectis obluctarentur assistentes, tamen supra eorum caput abrepta, denuò praecipitabatur. Nonnullae incedebant tibiarum extremitatibus innixae, velut ???, citra pedum vsum, qui videbantur trahi tanquam ligamentis nimiùm laxatis in sacculo penduli. Arbores quoque conscendebant vt feles, ab ijs???ue proserpebant, nulla corporis immutatione. Contigit item, vt coenobij praefectae (quam matrem vocant) in eius ambitu colloquenti cum Margarita comitissa Burensi, ex femore erueretur caro. Vulnus partim liuebat, partim nigricabat, sed curabatur. Durauit ea carnificina ad annos tres manifesta, quam postea celarunt. Vierus libro tertio, capite nono, de Praestigijs daemonum. Haud dissimilia Coloniae passae sunt Virgines religiosae in Nazareth monasterio occlusae: quibus hoc tamen accessit, quòd licet annis aliquot antea variè & multiuariam à diabolo vexarentur, torquerentur, conuellerentur???ue, tamen anno sexagesimo quarto, supra sesquimillesimum, praeter aliud spectaculum horribili modo frequenter editum, prosternebantur saepenumerò deorsum, infima corporis parte succussata ad eum modum, qui veneri solet asscribi, oculis interim clausis: qui postea cum pudore aperiebantur, quum velut à multo labore respirarent. Ansam autem huic malo dederat quaedam Gertrudis, anno aetatis suae decimoquarto monasterio inclusa, quae ludibria haec saepiùs dissoluto cachinno patiebatur in lecto, licet amasium fingulis noctibus ferè congredientem stola consecrata abigere conaretur: quam velitationem quum altera virgo in secundo decumbens lecto (hoc nomine adiuncta sociae, vt tutior esset ab amasij insultu) audire videretur, tota exhorruit, ac tandem quoque diaboli hospitium facta, miris conuulsionum generibus distrahebatur: in paroxysmo quandoque caecutiebat: ac licet mente appareret constare, varia tamen inconstanter nimis, & quae desperationem spectarent, proferebat. Itidem & aliae multae. Ita pestis haec velut contagio proserpsit, maximè quum primùm ad legitima non confugeretur consilia. Dicta verò amasia suo proco horrendas scripsit literas, postea inuentas in inquisitione à Ioanne Viero in eodem collegio facta, anno 1565. 25. Maij. Vierus lib. 3. cap. 11. de Praestigijs daemonum. Virgo nobili nata loco, cùm feruentissimè adamati iuuenis, sed ignobilioris, coniugio potiri non posset, reluctantibus parentibus, moerore confecta, daemonem sub specie amasij obuium habuit. À quo persuasa, D. Brigidae coenobium non procul à Xanctis ingreditur. Ibi furore correpta, exilibat, balabat, mugiebat, in sublime rapiebatur, strangulabatur. Id malum quodam veluti contagio in reliquas deriuatam moniales. Ex ea deinde aliò auecta prolem bis sustulit carceris custos, quoad ad se redijt. Vierus lib. 3. cap. 9. Praestigiorum. Moniales in Hessimonte Neomagi daemonium aliquot annos infestauit. Dormitorium noctu velut cum turbine ingressum, testudine cithara???ue videbatur ludere suauissimè, vt ad choreas induci potuissent virgines. Inde canis instar in vnius lectum insiliebat, in quam muti peccati, quod vocant, cadebat suspicio, Vierus ibidem. Noui aliud non ignobile Collegivm in Coloniensis prouinciae limitibus, vbi ante annos octo daemon canis specie interdiu procurrens, conscendens???ue sub interiori religiosarum virginum indumento, spurcae velitationis indicia exteriore vestium motu ostendere videbatur. Vierus lib. 3. cap. 9 de Praestigijs daemonum. Virgines in coenobio Kentorpio prope veterem Marcam, in Marchiae comitatu iuxta Hammonem, inclusae, monstrosis conuulsionibus fuerunt exagitatae. Foedissimum illae halitum ore spirabant, in ipso, & paulò post ipsum paroxysmum: qui aliàs semel interdiu, aliquando saepiùs inuadebat, aliquoties in horas aliquot multas protrahebatur. In [366] accessione mali quaedam conuulsae intelligentes crant, audiebant, astantes etiam internoscere se pleraeque postea affirmabant: at propter linguae conuulsiones, loqui minus poterant. Torquebantur aliae alijs mitiús. Sed hoc commune propè omnibus erat, vt cùm ex ijs vna agitaretur, caeterae quoque in seiunctis etiam cubiculis correptae, solùm tumultuantis strepitum audientes, simili miserrimo modo vexarentur. Prima sic affligi coepit Anna Lemgou, quum primùm, ex sinistro doleret hypochondrio, epilepsia???ue correpta putaretur. Ad ariolum itum est, is opinion em ingessit, ab Elsa Kamensi coqua (quae postea cum matre viua exusta est) cunctas maleficio laesas esse. Hinc neruum sortitus diabolus, non solùm eas multiuarijs conuulsionum generibus torquere incipit, sed incitare quoque, vt se mntuò & alios morderent, caederent???ue, subueherentur item & deijcerentur citra noxam, sicut plumae sibi visae: vnde etiam non suae potestatis se esse sentirent. Si autem à percussione vel quacunque alia violentia inhiberentur, cor afficiebatur grauiter: at suae libertati relictae, etiamsi seipsas laedere, concutere aut mordere viderentur, nihil inde sentiebant mali: at in proprium saeuire corpus, necessarium esse imaginabantur. Si quando Anna in paroxysmo loqueretur, fiebat id quasi altero inspirante & expirante: ipsa interim seipsam dum loqueretur intelligebat, sed finito sermone penitùs menti exciderant prolata verba. Nequiuit vlli rei vel bonae vel malae seriò attendere, tanquam mente stupida, sine sensu, discretione & iudicio. Si pius aliquis eam alloqueretur, tum quasi à diabolo puniri videbatur. Si quando autem huic loquerentur aliae feminae de rebus suis ludicris, mirè ijs afficiebatur, leuabatur???ue. Quum exorcisaretur, incredibilem sanguinis copiam videbatur fundere per os. Omnibus verò illis virginibus, ita à daemonio affectis, is erat cum dolore inaequaliter serpente sensus sub pedum plantis, quasi aqua illas calida combussisset. Quanquam etiam variè torquerentur, cunctis tamen aequè vigebat appetitus & nutritio. Ex iunioribus mentis impotibus frequenter & multùm loquebatur daemon: quibus se etiam forma nigra obijciebat in specie felis nigrae, vel Elsae Kamensis, aut eius matris vel fratris, vt ab ijs omnes tam crudeliter exerceri crederetur perperam. Vbi postremò Anna firmiter animo constituisset, non redire in monasterium, vnde parentum ductu cesserat, desijt calamitas: si verò solummodò à collegij praefecta ad eam epistola mitteretur, toto horrebat corpore, quasi relapsura. Postea autem viro nupsit, citra vllum eiusmodi noxae sensum. Vierus libro tertio, capite decimo, de Praestigijs daemonum. Narrat Ioannes Fernelius de Abditis rerum causis libro secundo, quòd quum non ita dudum Qvidam per aestum nocte vehementer sitiret, è somno surgens, potu non inuento, obuium malum fortè prehendit: id mandens, fauces sibi quasi manu praecludi strangulari???; sensit: simul???; à subeunte daemone iam obsessus, visus est in tenebris videre se à praegrandi nigerrimo???ue cane vorari: quae postea, restitutus integrae menti, ordine recensuit. Hunc non pauci ex pulsu, ex calore & scabritie linguae febricitare, ex vigilijs & mentis perturbatione simpliciter delirare iudicabant. Tradit idem, Ivvenem alium equestris familiae, paucis antè annis, corporis concussione, & quasi conuulsione ex temporum interuallis laborasse: qua nunc solùm sinistrum brachium, nunc dextrum, interdum etiam digitum vnicum, aliàs crus alterum, alias vtrunq; aliàs corporis truncum tanta celeritate exagitaret, vt vix à ministris quatuor decumbens cohiberetur. Caput autem inconcussum iacebat, lingua & locutio libera, mens sana, omnes???; sensus integri, vel in conuulsionis ferocia. Decies vt minimum quotidie corripiebatur: in interuallis sanus, sed labore confractus. Vera epilepsia indicari poterat, si mentis sensuum???; laesio accessisset. Peritissimi quique adhibiti medici, conuulsionem epilepsiae finitimam à maligno venenato???; humore, spinae dorsi impacto, censuerunt: è quo vapor in eos neruos emanaret, qui à spina in artus quoquouersum, non autem in cerebrum disseminantur. Haec credita causa vt summoueretur, clysteres imperantur frequentes, purgationes generis omnis & validae, cucurbitulae infiguntur neruorum initijs, fotus, vnctiones, emplastra primùm, quae discuterent, dein quae roborarent, venenatam???ue malignitatem obtererent. His parùm proficientibus, sudores proliciuntur balneis, aestuarijs, & Guaiacinae hebeni decocto: quae nihilo magis profuerunt, quoniam omnes longè aberamus à cognitione veri. Nam mense tertio primùm deprehensus daemon quidam totius mali auctor, voce insuetis???ue verbis ac sententijs tum Latinis tum Graecis (quanquam ignarus linguae Graecae laborans esset) se prodens. Is multa medicorum secreta detegebat, ridens, quòd eos magno periculo circumuenisset, quod???ue irritis pharmacis corpus hoc penè iugulassent. Quoties laborantem pater inuisebat, isprocul à conspectu inclamabat, Appellentem hunc arcete, & ab ingressione propulsate, aut torquem è ceruice detrahite: ex hoc enim, vt Gallorum torquatis equitibus in more est, diui Michaëlis imago propendebat. Simulabat astutus daemon se diui Michaëlis imaginem vereri, vt astantes falleret euidentiùs: quasi verò hic vllius exhorrescat simulacrum, qui ne quidem ipsum Christum, expressam Dei imaginem timuit, quem aggredi, assumere atque tentare ausus est: Paulum, vas electionis, colaphis caedere: Iobum iustum affligere: Euam in innocentia constitutam, vafro affatu fallere. Interrogatus porrò quis esset, aut quo modo, & qua haec potestate moliretur? dixit, multa intus esse domicilia, in quibus se recondat, & in quiete ad alios commigrare: se in hoc corpus iniectum à quodam, cuius nomen non efferret: à pedibus ingressum in regia, & à pedibus egressurum, cùm praestitutus dies aduentarit. Vierus libro tertio, capite decimoquarto, de Praestigijs daemonum. A`` Christi natiuitate 1539. in quodam Eistettensis episcopatus pago Fugestal, Vlricvs Neusesser agricola, cùm crudelibus dolorum tormentis circa alterum hypochondrium co̅ficeretur, subitò clauum ferreum sub illaesa cute manu apprehendit, quem chirurgus illic balneator nouacula exciderat: nec tamen cessarunt dolores, sed indies magis incrudesceba̅t. Quapropter cùm nec aliud doloris remedium fore miser, quàm mortem, suspicaretur, arrepto cultello, sibi guttur abscidit. Itaque dum tertio die ad sepulcrum mortuus efferretur, aderant tum Eucharius Rosenbader ex Vueissemburg, Noricorum oppido, ac Ioannes ab Ettenstet balneator, qui astante magna hominum frequentia, demortui agricolae ventriculum inciderunt, in quo lignum teres & oblongum, quatuor ex chalybe cultros, partim acutos, partim instar serrae dentatos, ac duo ferramenta aspera repererunt, quorum singula spithami longitudinem excedebant: aderat & capillorum instar globi inuolucrum. Sed quid potissimùm hîc admiraberis? an quomodo tot & tanta ferramenta in ventriculi cauitate contineri potuerint: an qua arte sint ingesta? Certè non alia, quàm daemonis astu, & dolo. Ioan. Langius lib. 1. Epist. med. 28. & Vierus libro tertio, de Praestigij??? daemonum, cap. 8. Daemoniaci cvrati. A`` qvibvs. A`` Deo. Christus in Galilaea daemoniacos Mvltos sanauit, semper tamen daemonum testimonium, filium Dei eum esse clamantium, respuit, & spiritus tacere coëgit. Matth. 8. Marci 1. Lucae 4. Daemoniacos duos saeuissimos sanauit idem in regione Gergesenorum. Daemonibus permisit, vt egressi porcorum gregem praecipitem in mare agerent. Matthaei 8. Ex Maria Magdalene septem eiecit daemonia. Ioannam vxorem Chuzae procuratoris Herodis, & Svsannam à spiritibus immundis liberauit, quae illum secutae, de facultatibus suis ei administrabant. Lucae 8. Marci 3. Daemoniacvm mutum & caecum. Matthaei 12. Lucae 8. Marci 3. In regione Gadarenorum Daemoniacvm immanissimum, qui legione daemonum obsidebatur. Egressi in porcos, eos in vicino lacu submersêre. Gadareni eum rogarunt, vti è finibus suis discederet. Marci 5. Lucae 8. Cananaeae Filiam absens à daemone liberauit. Matthaei 15. Marci 7. Daemoniacvm mutum & surdum, quem discipuli nequibant, Christus de monte Thabor descendens, curauit. Matthaei 17. Marci 9. Lucae 9. Daemoniacum mutum. Lucae undecimo. Angelis. Sara Raguelis Nephthalensis filia vnica, Ecbatanis habitans, forma & copibus clara, daemonum principe Asmodaeo obnoxia, qui eam amabat, & septem illius maritos propter incontinentiam cum ea coire vole̅tes, prima statim nocte occiderat. At Tobias iunior, angeli Raphaëlis ductu, ea vxore ducta, tribus noctibus ab ea abstinuit, precibus???ue vacauit, & corde piscis in thuribulum imposito, suffitum sub Sarae vestes fecit: quo nidore olfacto, Asmodaeus fugit ad Aegypti fines, neque vnquam postea redijt. Tobiae 3. & 6. Sanctis viris. Philippus Apostolus Samariam veniens, è Mvltis impuros eiecit spiritus. Actorum 8. Pythonissa quaedam spiritu Pythonis liberata Philippis à Paulo Apostolo, aegrè ferente laudes diabolr. Act. 16. Hilarione in Sicilia latente, Scvtarivs quidam cùm in basilica beati Petri Romae torqueretur, clamauit in eo immundus spiritus: Ante paucos dies Siciliam ingressus est Hilarion seruus Christi, & nemo eum nouit, & putat se esse secretum, ego vadam & prodam illum. Statim???ue cum seruulis suis ascensa in portu naue, appulsus est Pachynum, & deducente se daemone, vbi ante tugurium senis se prostrauit, illi [367] cò curatus est. Hoc initium fignorum eius in Sicilia, innumerabilem ad eum deinceps aegrotantium, sed & religiosorum hominum abduxit multitudinem. Hieronymus in vita Hilarionis. D. Hieronymus in vita D. Hilarionis eremitae scribit: Gazensis emporij oppido, Virginem Dei vicinus iuuenis deperibat. Qui cùm frequenter tactu, iocis, nutibus, sibilis, & caeteris huiusmodi, quae solent moriturae virginitatis esse principia, nihil profecisset, perrexit Memphim, vt confesso vulnere suo, magicis artibus rediret armatus ad virginem. Igitur post annum, doctus ab Aesculapij vatibus, subter limen domus puellae tormenta quaedam verborum, & portentosas figuras sculptas in aeris Cyprij lamina defodit. Ilicò insanire virgo, & amictu capitis abiecto, rotare crinem, stridere dentibus, inclamare nomen adolescentis: magnitudo quippe amoris eam in furorem verterat. Perducta à parentibus ad monasterium, seni traditur, vlulante statim & confitente daemone: Vim sustinui, inuitus sum abductus: quàm bene Memphis somnijs homines deludebam? O`` cruces, ô tormenta, quae patior. Exire me cogis, & ligatus subter limen teneor. Non exeo, nisi me adolescens, qui tenet, dimiserit. Tunc senex: Grandis, ait, fortitudo tua, qui licio & lamina strictus teneris. Die, quare ausus es ingredi puellam Dei? Vt seruarem, inquit, eam virginem. Tu seruares, proditor castitatis? Cur non potius in eum, qui te mittebat, es ingressus? Vt quid, respondit, intrarem in eum, qui habebat collegam meum, amoris daemonem? Noluit autem sanctus signa iubere perquiri, ne aut solutis incantationibus recessisse daemon videretur, aut ipse sermoni eius accommodasse fidem: asserens, fallaces esse daemones, & ad simulandum esse callidos. Seuerè autem reddica sanitate increpuit virginem, cur fecisset talia, per quae daemon intrare potuisset. Haec ille. D. Germanus Rauennae Acholivm ennuchum, praepositum sacri cubiculi, maligni spiritus vexatione liberauit. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Samson Dolensis archiepiscopus Evm, qui sibi veneni poculum propinauerat, spiritu immundo oppressum miseratus, Deo supplicando sanitati restituit. Marul. lib. 3. c. 3. Fridberga filia Gunzoni, Sueuorum principis, à daemone correpta, à Gallo liberata fuit. Volateranus lib. 16. Petrus de Natalibus lib. 9. cap. 72. Luitpertus Moguntinus episcopus, ex Carolo iuniore F. Ludouici Imp. qui contra patrem conspirauerat, cacodaemonem expulit, anno 873. Sigebertus. Daemonibus. Narrat Eusebius Serapin, qui Graecis Pluto dicitur, apud Aegyptios symbola dedisse, quibus daemones expellerentur: docuisse etiam, quomodo assumtis brutorum figuris insidientur hominibus daemones: quibus maximè obnoxij fiant, qui cibis subinde distendantur lautioribus. Magis. In Actis Apost. legimus duos fuisse Magos, qui malignum spiritum ex humanis corporibus tentabant eijcere, dicentes haec verba: Adiuro vos per Iesum, quem Paulus praedicat, &c. Respondens autem spiritus nequam dixit eis: Iesum noui, & Paulum scio: vos autem qui estis? & statim diabolus vtrumq; inuasit, eo dimisso, quem antè vexabat. Eleazarus Iudaeus, spectante Vespasiano, admota radice ad nares, Daemoniacvm curauit. Iosephus. Maleficij amoliendi & daemonum expellendorum superstitiosas curationes, pete ex Vieri libro quarto, capite 18. de praestigijs Daemonum. Qvomodo. Fide. Avriga quidam Gazensis in curru percussus à daemone, totus obriguit, ita vt nec manum agitare, nec ceruicem posset reflectere. Delatus ergo in lecto ad Hilarionem eremitam, cùm solam linguam moueret ad preces, audit non priùs posse sanari, quàm crederet in Iesum, & se sponderet arti pristinae renunciaturum. Credidit, spopondit, sanatus est, magis???; de animae, quàm de corporis salute exultauit. Hieronymus in vita Hilarionis. Oratione, Ieiunijs. Hilarion in Cypro insula latebat. Caeterùm vix ad plenum viginti tranfiêre dies, cùm per omnem insulam Qvicvnqve immundos habebant spiritus, clamare ceperunt, venisse Hilarionem seruum Christi, & ad eum se debere properare. Hoc Salamina, hoc Curium, hoc Lapetha, & vrbes reliquae conclamabant: plerisque asserentibus, scire se quidem Hilarionem, & verè illum esse famulum Dei, sed vbi esset ignorare. Intra triginta igitur nec multò ampliùs dies, ducenti fermè tam viri quàm mulieres ad eum congregati sunt. Quos cùm vidisset, dolens quòd se non paterentur quiescere, & quodammodo in vltionem sui saeuiens, tanta eos orationum instantia flagellauit, vt quidam statim, alij post biduum triduúmve, omnes verò intra vnam hebdomadam, curarentur. Hieronymus in vita Hilarionis. Commemorat Prosper Aquitanicus, de praedictionibus & promissionibus lib. 6. quòd suo tempore Carthagini Pvella quaedam Christiana, cùm in balneis quoddam Veneris simulacrum minus pudicè intuita esset, se???ue eidem assimilasset, mox à diabolo sit obsessa: qui gutturis meatus occuparit, vt circiter dies septuaginta, noctes???ue totidem fermè, nec cibum nec potum traijcere potuerit. Parentes, cùm nullam leuationem animaduerterent, puellam ad Ecclesiae ministrum adducunt, ei???ue rem, vt acta erat, bona fide exponunt. Vnum hoc puella confessa addidit: noctis medio videri sibi auem quanda̅ adesse, & nescio quid ori ingerere. Tandem in templum deducitur, fiunt preces: & cùm ei coena Domini porrigeretur, quam aegrè accepit, cacodaemone nimirum reluctante, liberata est. Scio (inquit D. Augustinus de Ciuit. Dei lib. 22. cap. 8.) episcopum semel pro adolescente, quem non vidit, orasse, illum???ue illicò daemone caruisse. Victoriana villa ab Hippone regio minùs triginta millibus abest. Memoria martyrum ibi est Geruasij & Protasij, non multò antè Mediolani repertorum. Portatus est die eo quidam Adolescens, qui cùm de medio tempore aestatis equum ablueret in fluminis gurgite, daemonem incurrit. Ibi cùm iaceret vel morti proximus, vel simillimus mortuo, ad vespertinos illuc hymnos & orationes eum ancillis suis & quibusdam sanctimonialibus ex more domina possessionis intrauit: atque hymnos cantare ceperunt. Qua voce ille quasi percussus excussus est: & cum terribili fremitu altare apprehensum mouere non audens, siue non valens, tanquam eo fuerit alligatus, aut fixus, tenebat: & cum grandi eiulatu parci sibi rogans, confitebatur, vbi adolescentem, & quando & quomodo inuaserit. Postremò se exiturum esse denuncians, membra eius singula nominabat, quae se amputaturum exiens minabatur: atque inter haec verba discessit ab homine. Sed oculus eius in maxillam fusus, tenui venula ab interiore quasi radice pendebat, totúmque eius medium, quod nigellum fuerat, albicabat. Quo viso, qui aderant, quamuis eum sana mente stare gauderent, rursus tamen propter oculum eius contristati, medicum quaerendum esse dicebant. Ibi maritus sororis eius, qui eum illò detulerat: Potens est, inquit, Deus sanctorum orationibus, qui fugauit daemonem, lumen ei reddere. Tunc, sicut potuit, oculum lapsum atque pendentem, locosuo reuocatum, ligauit oratio: nec nisi post septem dies putauit esse soluendu̅. Quod cùm fecisset, sanissimum inuenit. Aug. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 8. Recitat Gregorius libro primo Dialog, capite decimo: Fortunatum̅ Tudertinae ecclefiae episcopum oratione eiecisse diabolos. Norbertus apud Nigellam, Pvellam quandam à diabolo obsessam exorcizans, à daemone irrisus fuit, Cantica canticorum per os puellae ab initio vsque ad finem recitante, eáque postea Latinè & Germanicè interpretante. Sed tandem acriter episcopo instante, expulsus fuit, anno 1122. vt Sigeberti habet Continuator. Eo die quo Adelbertus Boëmorum designatus est episcopus, Qvidam à diaboli vinculis inter exorcizandum liberatus est, querula vociferante voce, non se in hoc suo theatro deinceps residere posse, quia Adelberti aduentu omnes Boëmiae regno excedere cogerentur diaboli. Bonfinius libro primo, Decadis 2. Imperio, Minis, Exorcismis. Marsitas fortissimus iuuenis de territorio Hierosolymae, tantum sibi applaudebat in viribus, vt quindecim frumenti modios diu longe???ue portaret: & hanc haberet palmam fortitudinis suae, si asinos vinceret. Hic afflictus pessimo daemone, non catenas, non compedes, non claustra ostiorum integra patiebatur: multorum nasum & aures morsibus amputauerat, horum pedes, illorum gulam fregerat, tantum???ue sui terrorem omnibus incusserat, vt oneratus catenis & funibus in diuersa nitentium, quasi ferocissimus taurus ad monasterium Hilarionis eremitae pertraheretur. Quem postquam fratres vidêre, perterriti (erat enim mirae magnitudinis) nunciauerunt patri. Ille sicut sedebat, iussit eum ad se pertrahi & dimitti: soluto???ue: Inclina, ait, caput, & veni. Tremere ille, & ceruicem flectere, nec aspicere contrà ausus: omni???ue ferocitate deposita, pedes cepit sedentis lambere. Adiuratus itaque daemon, & tortus, qui iuuenem possederat, septima die egressus est. Hieronymus in vita Hilarionis. Candidatvs Constantij Impèrat. rutila coma & candore corporis indicans prouinciam (inter Saxones quippe & A [368] lemanos gens eius non tam lata quàm valida, apud Historicos Germania, nunc verò Francia vocatur) antiquo, hoc est, ab infantia possessus à daemone, qui noctibus eum vlulare, ingemiscere, fremere dentibus compellebat, secreto ab Imperatore euectionem petijt, causam ei simpliciter indicans. Et acceptis ad consularem quoque Palaestinae literis, cum ingenti honore & comitatu Gazam deductus est. Deambulabat tunc S. Hilarion in arenis mollibus, & secum de psalmis nescio quid submurmurabat: videns???ue tantam turbam venientem, substitit: & resalutatis omnibus, manu???; eis benedicens, post horam caeteros abire praecepit, illum verò cum seruis suis & apparitoribus remanere. Ex oculis enim eius & vultu, cur venisset, agnouit. Statim ergo ad interrogationem suspensus homo, vix terram pedibus tangens, & imma???è rugiens, Syro, quo interrogatus fuerat, sermone respondit. Videres de ore Barbaro, & qui Francam tantùm & Latinam linguam nouerat, Syra ad purum verba resonare, vt non stridor, non aspiratio, non idioma aliquod Palaestini deesset eloquij. Confessus est itaque, quo in eum intrasset ordine. Et vt interpretes eius intelligerent, qui Graecam tantùm & Latinam linguam nouerant, Graecè quoque eum interrogauit. Quo similiter & in verba eadem respondente, multas???ue incantationum occasiones & necessitates magicarum artium obtendente: Non curo, ait, quomodo intraueris, sed vt exeas in nomine domini nostri Iesu Christi impero. Cum???ue curatus esset, simplicitate rustica decem auri libras offerens, hordeaceum ab eo panem accepit, audiens, quòd qui tali cibo alerentur, aurum pro luto ducerent. Hieronymus in vita Hilarionis. D. Bernardus Mediolani Mvlieri cuidam, quam spiritus nequam diuexabat, ostiam patinae imponens, eius capiti superimposuit, hisce verbis: Adest, inique spiritus, iudex tuus, adest summa potestas, iam resiste, si potes. Adest ille, qui pro salute nostra passurus inquit, Nunc princeps huius mundi eijcietur forás. In eius igitur potestate praecipio tibi, vt ab hac eius ancilla egrediaris. Auctor vitae libro secundo, capite 3. Alexander II. Pp. Cassinum reuersus Hominem daemoniacum post precationem diuinam verbo imperioso sanauit. Sigonius lib. 9. regni Ital. Manuum impositione. D. Martinus cuiusdam Tetradij Servvm manuum impositione à daemone liberauit. Vnde Tetradius, qui priùs gentilis fuerat, conuersus est. Sulpitius in eius vita. Remis Femina quaedam filium daemoniacum ad diuum Bernardum attulit, mutum, caecum & surdum, qui paulò antè matrem penè interfecerat. Quem cum primùm blandè castigasset, propterea quòd matrem ausus fuisset laedere, caput???ue demulsisset, incolumem matri restituit. Auctor vitae. Crucis signaculo. Gregorius Lingouicus episcopus, ex Energvmenis ad se adductis tantùm signo crucis iubebat daemonia discedere. Turonensis in Vitis patrum, cap. 7. Cùm ad Albinum Andegauensem episcopum Mvlier obsessa esset perducta, cepit satan supra oculum eius vesicam sanguineam ostentare. Sed ille signo crucis facto, increpauit eum, dicens: Inimice, oculum quem non dedisti, non potes auferre. Mox ea disrupta, sanguis effluxit: & satan exiuit. Vincentius lib. 23. cap. 143. Lucta. Orionvs vir primarius & ditissimus vrbis Ailae, quae mari rubro imminet, à legione possessus daemonum, ad D. Hilarionem adductus est. Manus, ceruix, latera, pedes ferro onerati erant, furoris???ue saeuitiam torui oculi minabantur. Cum???ue deambularet sanctus cum fratribus, & de scripturis nescio quid interpretaretur, erupit ille de manibus se tenentium, & amplexus eum post tergum, in sublime leuauit. Clamor ortus ab omnibus: timebant enim ne confecta ieiunijs membra collideret. Et sanctus arridens: Sinite, inquit, & mihi meum palaestritam dimittite. Ac sic reflexa super humeros manu, caput eius tetigit, apprehenso???ue crine, ante pedes adduxit, stringens è regione ambas manus eius, & plantas vtroque calcans pede, simul???ue ingeminans, Torquere daemonum turba. Cum???ue ille eiularet, & reflexa ceruice terram vertice tangeret: Domine, inquit, Iesu, solue miserum, solue captiuum. Vt vnum, ita & plures vincere tuum est. Rem loquor inauditam: ex vno hominis ore diuersae voces & quasi confusus populi clamor audiebatur. Curatus itaque, non post multum temporis cum vxore & liberis venit ad monasterium, plurima, quasi gratiam red diturus, dona afferens. Cui sanctus: Non legisti, inquit, quid Giezi, quid Simon passi sint: quorum alter accepit precium, alter obtulit: vt ille venderet gratiam Spiritus sancti, hic mercaretur? Cum???ue Orionus flens diceret: Accipe, & da pauperibus. respondit: Tu melius potes tua distribuere, qui per vrbes ambulas, & nosti pauperes. Ego qui mea reliqui, cur aliena appetam? Multis nomen pauperum, occasio auaritiae est: misericordia verò artem non habet. Nemo melius erogat, quàm qui sibi nihil reseruat. Tristi autem & in terra iacenti: Noli, inquit, contristari fili, quod facio pro me, & pro te facio. Si enim haec accepero, & ego offendam Deum, & ad te legio reuertetur. Hieronymus in vita Hilarionis. Peregrinatione sucra. Per Philippvm Vvosolichium, Coloniensem religiosum in Kuectana Abbatia, obsessum à daemone, anno mdl. daemon interroganti respondit, se Mathiae Durensis Abbatis praecedentis animam esse: eum pictori, qui Mariae virginis tam accuratam pinxerat imaginem, non soluisse mercedem: monachum verò liberationem non posse consequi, nisi religiosam profectionem Treuiros & Aquisgranum versus obiuerit. Dictum factum, religiosus morem gerens liberatus est. Haec historia Coloniae typis excusa est. Bodinus lib. 3. Daemonomaniae, cap. 6. Ioannes Vierus lib. 5. cap. 14. de Praestigijs daemon. narrat Pvellam daemoniacam à se in Germania visam, & roganti exorcistae Satanam respondisse, fore opus vt puella Marcodurum Germaniae oppidum religionis ergò petat, terno quoque passu in genua procidens, & missam in altari S. Annae celebrari curet, sic futurum vt puella liberetur: adeo???ue signum liberationis sub finem Missae venturum praedixisse. Hoc facto, sub finem Missae puellea & sacrificus albam quandam viderunt imaginem, & illa daemone soluta est. Sacris rebus, Reliquijs. Qvidam Othonis II. Imp. praefectus à diabolo obsessus, catena, qua S. Petrus vinctus dicebatur, collo circu̅datus, mox liberatur, anno 983. vt Chronicon Saxoniae habet, Vincentius lib. 24. cap. 88. Othonis primi temporibus accidisse refert: Sigebertus verò secundi. In primo Greg. dialogo legimus, Sacerdotem quendam, qui Mvlierem à diabolo occupatam animaduertebat, stolam accepisse, & imposuisse mulieri, statim???ue diabolum relicta muliere in Sacerdotem irruisse. Bodinus libro 3. Daemonomaniae, cap. 6. Chronicon Martini manuscriptu̅ refert, ossa seu reliquias Stephani à nobili quada̅ muliere ignoranter Hierosolyma Constantinopolim translatas, existimantem se ossa sui mariti habere. Accidisse verò, vt daemones in aëre vlulantes factum prodiderint: quos angeli suauiter canentes fugauerint. Filiam verò Imperatoris daemoniacam exclamasse: Si Stephanus venerit, statim sanabor. D. Bernardus Virvm praestigijs diabolicis ab vxore impudica emaciatim, superposito capiti eius vasculo Eucharistiam continente, à daemone liberauit, in monasterio Clareuallis. Pvellam item Mediolani inter sacra impositione patinae, calicis, adhibitione hostiae, guttae instillatione, sanitati restituit, sic vt daemon cum vomitu egrederetur. Pver quidam daemoniacus, cùm ad pedes eius diu quasi mortuus iacuisset, baculo eius tactus, & cruce in tergo signatus, infremuit, & in eos, qui eius curam agebant, saeuijt. Tandem in Bernardi lectum delato, aqua benedicta in os per vim infusa est. Qua recepta, daemon euolauit. Auctor vitae. In Dania Monachvs quidam, cùm pro anima nobilis cuiusdam adolescentis, in agone iam existentis, sacra faceret, subitò furore correptus est à satana, vt non tantùm horribilem ederet rugitum, sed etiam sua & astantium membra impeteret atque morderet. Loquebatur quidem articulatas voces, sed quas circumstantes minimè intelligebant. Omnibus consternatis, vni eorum in mentem venit de reliquijs, quas anno praeterito Aeschillus archiepiscopus recondiderat de capillis & barba D. Bernardi, eius???ue dentem vnum. Adferuntur solenniter, pectori furiosi superimponuntur. Quo facto, lingua Germanica exclamauit furiosus monachus: Tollite, tollite, amouete Bernardum. Item: Heu quàm ponderosus factus es Bernarde, quàm grauis, quàm intolerabilis factus es mihi. Et protinus liberatus est. Auctor vitae. In monasterio Bellaualle Daemoniacvs erat, ad quem Pontius eius loci abbas stolam, qua inter sacra vsus fuerat D. Bernardus, detulit, vt ea daemonium fugarat. Vix limen attigit cellae, in qua obseruabatur daemoniacus, exclamauit nequam spiritus: En egredior, recedo protinus, manere vltrà non possum. Atque dicente Pontio: Per nomen Domini & ipsius beati viri meritum, cuius haec stola fuit, tibi praecipio. exi citiùs, ne moreris, exiuit protinus. Auctor vitae libro quarto, capite septimo. Potu. Mvlierem quandam ab immundo spiritu exagitatam, Bru [369] no Cassinensis abbas aqua, vnde manus ipse lauerat, mulieri in potum data, praemissis priùs precibus, curauit. Chronicon Cassinense lib. 4. cap. 47. Inunctione. Hipponensem quandam Virginem scio (inquit D. August, lib. 22. de Ciuit. Dei cap. 8.) cùm se oleo perunxisset, cui pro illa orans presbyter instillauerat lacrymas suas, mox à daemonio fuisse sanatam. Amuletis. Papiae ad D. Bernardum Daemoniaca adducta fuit. Eam illam ad ecclesiam S. Syri remisit. Redit obsessa ad Bernardi hospitium, multum garriens: Non me Syrulus eijciet, non expellet Bernardus porculos ede̅s, & brassicas deuorans. Tum ille: Non te Syrus, non Bernardus, sed dominus Iesus Christus eijciet. Respondit spiritus: Quàm libe̅s egrederer, si possem, sed nondum vult magnus dominus. Cui Bernardus: Quis ille? Iesus Nazarenus. Vnde eum nosti, an vnquam vidisti etiam? Vidi, & quidem in gloria, vnde vnà cum Lucifero decidi. An' ne eam rursus tibi reddi gloriam cuperes? Hoc, inquit, nimis nunc serò est. His dictis, exire se simulauit, sed mox eam more pristino occupauit. Rursus igitur Cremonam ad Bernardum adducta est. Ille vbi tota nocte orasset, sanitatem ei impetrauit, iussit chartam haec verba continentem collo eius appendi, In nomine Domini nostri Iesu Christi praecipio tibi daemon, ne hanc amodò mulierem praesumas contingere. Ab eo tempore nunquam postea aliquid mali perpessa est. Auctor vitae lib. 2. cap. 4. In confinio Biturigum & Turonum Claudiomagus vicus est, Celebris quoque ibi ecclesia, in cuius secretario S. Martinus quandoque peregrinando permansit, & in stramento requieuit. Eo abeunte sacerdotes ac virgines stramentum ex deuotione patiuntur. Quod cùm ad Cvivsdam ceruicem suspendissent, qui daemonio agitabatur, citiùs dicto conualuit. Bonfinius lib. 5. Decad. 1. Medicamentis. Pvella quaedam in Burgo melancholica, se Virgilij spiritu obsessam esse fatebatur, diu coniurata: quod creditum est faciliùs, quia puella simplex, admodum pia, & quae semper domi latuerat, Hetrusca affectaret, exprimeret???ue Mantuanum, hoc est, Longobardicum idioma, vt subinde Latinum aliquid sonaret. Cùm nihil proficerent coniuratores, medicus ex arte adhibitis melanagogis primùm, & deinde alijs roborantibus, illam restituit. Vierus libro quarto, capite 23. de Praestigijs daemonum. Flagellis. Ad Monachvm quendam nouitium à diabolo obsessum, aqua benedicta, crux & corpus Dominicum adferuntur: verùm diabolo recedere detrectante, frater ille scutica caesus tandem liberatus est. Gerardus à Nazareth cap. 20. de Conuersatione seruorum Dei. Daemoniaci non Cvrati. Adductus erat ad discipulos Daemoniacvs, mutum habens spiritum, dum Iesus cum tribus discipulis in monte commoraretur: quem illi eijcere nequiuerunt. Eum autem descendens Christus de monte liberauit. Interrogatus causam, cur ipsi eum expellere nequiuissent, respondit Dominus: Hoc genus nulla re eijci potest: nisi precibus & ieiunijs. Marci 9. Gregorius lib. 1. Dialog. cap. 10. narrat Magum quendam à Pvella obsessa diabolum voluisse hac ratione propulsare, quòd eam ductam ad fluuium immersit, & incantationes quasdam recitauit: sed postea pluribus est puella correpta & occupata daemonijs. In vita Remigij, quae Hincmaro auctori adscribitur, narratur, quòd Benedictus quidam celebris vitae sanctimonia, daemonem à Pvella eijcere tentarit ieiunijs & orationibus, sed non potuerit, exorcismis tamen validis & frequentibus ad respondendum coëgerit: sed eundem spiritum tamen postea Remigium tantùm verbis imperiosis expulisse. Pestilentiae Cvratio. Pestis grassatur necando. Eapropter ex loco Mortis exempla petenda. Hîc solius Curationis habenda ratio, fol. 524. A`` Qvibvs cvrata. A`` Deo. Ecbertvs adolescens peste in Scotia grassante, solus cum Edilo in monasterio relictus, cùm & ipse cum sodale suo eo morbo corriperetur, à Deo obnixè petijt, ne sineret se extingui pruìs, quàm praeteritas negligentias, quas in pueritia sua commiserat, perfectiùs castigaret, & in bonis openbus abundantius se exerceret. Vouit etiam votum, quòd nunquam in insulam, in qua natus erat, vellet reuerti: & quòd quotidie totum Psalterium in gloriam Dei esset decantaturus, nisi impediretur aduersa valetudine: & quòd in omni septimana diem cum nocte esset ieiunus exacturus. Impetrauit id à Domino, & conualuit, & mortuo Edilo, ipse in suo voto seruando multos labores & molestias cepit. Beda libro 3. capite 27. Eccles. hist. Sanctis. Rochvs Narbonensis prouinciae nobilis iuuenis, cuius pater erat dominus oppidi Agathopolis, in locuplete haereditate relictus à parentibus, anno aetatis duodecimo patriam patruo permisit gubernandam, ipse Italiam petijt, peregrinatus pro Christo. Vidit plagam crebrescentem pestilentiae, & misertus laborantium, crucis impressione multos liberauit Romae, Aquapendente. Cesenae notior factus, aufugit. Placentiam quoque vrbem adijt. ibi quum multos curasset orationis impendio, ipse quoque percussus est eodem morbo, velut ardente sagitta in coxam eius emissa. illicò vrbe eijcitur, ab insultantibus: En qui alios curare praersumit, ipse aegrotat. In nemore, solitae precis praesidio, integram recepit sanitatem. Tum in Gallias reuersus, patriam inuenit bellis tumultuantem. Eò quum concessisset, à lictoribus capitur, tanquam explorator: in carcerem conijcitur, vbi quinquennium egit in summa patientia. Demùm laxatus, domum patrui, mendicantis habitu, coluit. Anno aetatis trigesimo secundo aegrotus, sacramentis ecclesiae munitus, migrauit ad Dominum. Inuenta est tabula ad latus demortui his verbis scripta: Peste laborantes ad Rochi patrocinium confugientes, contagionem illam truculentissimam euasuros significo. Ea res ad patruum eius vrbis principem perlata, fecit attonitum. Vbi diligentiùs rem explorat, vidit ex fratre nepotem. Tum terrefactus, soluitur in lacrymas: sacellum ei dedicat, vbi miraculis fulgescit. Venit deinde in obliuionem Rochi nomen: sed anno Christi circiter mccccxv. cùm Concilium Constantiae ageretur, ibi???ue pestis desaeuiret, ex Germanis cepit Italis nomen eius insigne fieri. Anno octogesimo quinto Venetias corpus eius deportatum, dicato sacello coli ceptum. Eius festum decima sexta Calendas Septembris. Cranzius lib. 9. Metropoleos cap. 25. Magis. Iachen Aegyptius, sub Senye rege Aegyptiorum, amuletis & carminibus medens, in doloribus & morbis summus artifex, pestilentiam ab Aegyptiis repulit, & sub Caniculae ortum aestiuum ardores mitigauit. Itaque sumtuosè est sepultus. Quòd si quando publicus morbus inualescebat, ad fanum huius accedentes sacerdores, & sacris ritè peractis, ex ara eius igne perito, & pyris in vrbe incensis, luem igni extinxerunt. Suidas. Qvomodo. Precibus. Ezechias rex Iudaeorum, pestilentia laborans, precibus ad Deum conuersus, ab Esaia propheta consolationem accepit, simul & emplastru̅ ex ficubus, quod vlceri imposuit, & trium dierum spacio conualuit. 4. Regum 20. Gregorius Turonensis libro quarto, capite quinto annotat, Gallum Auernae episcopum, ardenti ad Deum oratione obtinuisse, ne pestis vel lues illa quam Inguinariam vocant (quae non solùm Galliam, sed alias quoque orbis partes infestabat) Auernam vrbem deuastaret. Apud Euagrium libro quarto, capite vigesimonono, prolixa extat huius pestiserae luis, vtpote quae ipsius tempore contigit, & annos totos quinquaginta durauit, descriptio. Expiatione locorum. Anno secundo belli Peloponnesiaci coorta grauis pestilentia. Eam ex Aethiopia primò egressam, Aegyptu̅, mox & Libyam corripuisse memorant. In Lemnum inde & loca finitima, demùm Athenas transgressam. Credidêre ab initio Athenie̅ses, puteos hostium fraude veneno corruptos. Vulgato morbo tanta funerum frequentia secuta est, quanta nunquam antea hominum memoria. Multos aegrotantium traditum est, vltrò semetipsos in puteos fontes???ue praecipitasse, conatos eo remedio flammam intus faeuientem praecordia???ue conficientem restinguere. Athenienses tantae calamitatis causam ad deos religionem???; retulêre, & Delon insulam lustrari iussêre, quae polluta violata???ue idcirco putabatur, quòd ad sepelienda expirantium cadauera per nefas vsurpari cepta esset. Nam ex vetere religionis praescripto, in Apollinis & Dianae honorem, nulli hominum neq; nasci neque mori in Delo licebat. Apertis itaq; cunctis in Delo sepulcris, vrnas omnes in insulam Delo proximam, cognomento Rheniam transtulêre: tum lege cauerunt, ne cui párere sepulcrúmve fodere in Delo liceret: ludos item & festa Deliorum prisca instau [370] rauêre, quae longo iam tempore obsoleuerant. Diodorus libro 12. Supplicationibus. Cùm pestilentia toto terrarum orbe grassaretur, Apolline̅ tam Barbaris quàm Graecis consulentibus, oraculum respondit: Oportere à populo Atheniensi vota fieri pro omnibus. Multarum igitur gentium legatis ad eos proficiscentibus etiam Abarim Seuthae F. Scytham, vatem, Hyperboreorum nomine legatum venisse aiunt. Tempus aduentus illius controuersum est. nam Hippostratus eum tertia Olympiade aduenisse dicit: Pindarus tempore Croesi Lydorum regis: alij xxi, Olympiade. Suidas. Sacris, Victimis. Orion Hyriei F. in Boeotia, filias habuit Metioeham & Menippam Hae, quo tempore patrem Diana ex hominibus sustulit, apud matrem educabantur. Minerua porrò texendi artem eas docuit, Venus pulcritudine donauit. Cùm autem totam Aoniam inuasisset pestis, multi???ue exanimarentur: missi sunt, qui Apollinis Gortynij oraculum consulerent. Iis praecepit deus, vt duo Eriunios deos demulceant: ac iram deûm placatum iri, si duae virgines ijs immolarentur. In ciuitate nulla virginum se ad satisfaciendum oraculo obtulit, donec ancilla id Orionis filiabus exposuit, ad telam sedentibus. Eae oraculo cognito, sponte sua pro omnibus mortem oppetere, priusquam popularis lues ipsas interficeret, delegerunt. Propterea cùm manes ter inuocassent, professae se ipsis vltrò offerre vistimae loco, radio clauiculas percusserunt, rupto???ue iugulo in terram corruerunt. At Proserpina & Pluto miserati, virginum corpora è medio abstulerunt, & eorum loco stellas de terra excitarunt: quae cùm apparuissent, in coelum euaserunt, eos???ue Cometas. appellant. Caeterùm apud Orchomenum Boeotiae vrbem omnes Aones illustre his virginibus templum dedicarunt, ijs???ue quotannis pueri & puellae sacra placandi causa offerunt dona: atque etiamnum ab Aeolensibus eae Coronides virgines nominantur. Antoninus Liberalis ex Nicandri lib. 4. Alteratorum, & Corinnae libro 1. Mutationum. Cleonaei cùm pestilentia laborassent, oraculi moniti. Sole primùm oriente caprum immolarunt, ac deinde lue sedata aeneum caprum Apollini Delphos miserunt. Pausanias in Phocicis. Aristaeus Apollinis & Cyrenes F. pestilentia per Graeciam grassante, in Chio sacris factis, Sirij canis ardores mitigauit, & Etesiarum flatu impetrato Graecos liberauit: qui filium Actaeonem, quo minus à canibus laceraretur, tueri non potuit. Diod. lib. 4. cap. 14. Cùm seueris legibus Pontifici Hadriano VI. Germano natione, minimè pestilentia coërcenda videretur, contactu aegrorum vehementer exarsit. Ibi tum Graeculus quidam, nomine Demetrivs Spartanus (nemine propter plebis, quam dementarat, applausum superstitionem vetare auso) ferum taurum, cui dimidium cornu dissecarat, magico carmine dextram in aurem prolato, repentè ita mansuefactum reddidit, vt iniecto tenui filo ad integrum cornu, quò vellet perducens, pestilentiae placando numini ad amphitheatrum immolarit. Nec credulae multitudinis spem ex toto fefellit, cùm ab ea inanis sacrificij prospera litatione, mitescere morbus cepisset. Iouius lib. 21. Hist. De ea re, & obseruatione & animaduersione digna, sic scribit Cognatus. Anno Christi 1522. grauiss. pestilentia Romam inuaserat. Ibi tum Graecus quidam promissa barba, aspectu tetrico, [Greek words] se fore professus est, si xxx. aurei numi sibi posteris???ue in singulos menses constituerentur. Romani conditionem acceptant. Is nigrum taurum adduci, fontem in suburbio nouum reperire iubet. Nocte intempesta ad radices Marij montis profectus, quo in loco & taurum paratum & fontem inuenerat, funem texere aggressus est, texendo???; nunc alta voce, nunc submissa nescio quid Graecè immurmurabat, sonitumvocis multis, qui spectatum conuenerant, audientibus. Post haec coniecto in ceruicem tauri fune, ferunt illum repentè mansuefactum ter circa fontem perduxisse. Deinde prostratum nulla vi, ter dextro pede calcasse, atque illi demùm minimè reluctanti cornua absecuisse: quibus peractis, taurum per septem vrbis portas, & per septem celebres vias à pastoribus deduci iussisse: postea dimitti, vt in campos & ad pascua nota regrederetur. Aiunt, qui interfuerunt, quà ille hora attollens in coelum oculos, nescio quid insusurrabat, visa fuisse decidentia sidera, & innumerabiles canum, Iuporum, atq; id genus animalium imagines passim volitare. His in hunc modum confectis, magus in vrbem reuersus, egit cum Romanis magistratibus, vt publico edicto caueretur, ne quis in triduum quadrupede̅ bestiam mactaret. Antistites, qui tum vrbe aberant. Graecum impostorem comprehendi, & in carcerem duci iussêre. Aegrè populi minis dimissus, sed aeterno multatus exilio: liber magicus, quo vtebatur, publicè exustus est. Gilbertus Cognatus libro octauo Narrationum. Culturerum sacrarum. Octauo anno regni Numae, pestilentia, quae per Italiam vulgabatur, vrbem quoque Romanam vastabat. Perculsis ciuibus, tradunt peltam aeneam in manus Numae coelitùs delapsam: de hac mira praedicasse regem ex Aegeria se & Camaenis accepisse: esse ea arma ad salutem vrbis missa, & seruanda cum vndecim alijs, que pari figura, amplitudine & forma facienda erant, ne quis fur commodè propter similitudine̅ interuertere coelestia valeret: Camaenis item eum co̅secrandum campum, & circumiecta prata, vbi plerunq; cum ipso congrediebantur: fontem, quo irrigatur campus, sacrandum virginibus Vestalibus, cuius aqua lustrarent & aspergerent quotidie penetralia. His fidem factam narrant ex eo, quòd morbus statim conquieuerit. Eam peltam obtulit Numa artificibus, excitauit???ue eos ad similes effingendas. Torpentibus caeteris, Veturium Mamurium insignem opificem ira expressisse effigiem, & imaginem eius repraesentasse, vt ne ipse quidem dinoscere vltra Numa posset. Horum custodes & ministros Salios constituit. Dicti autem Salij sunt, ab ipso tripudio, quod saltando obeunt, cùm mense Martio sacras peltas per vrbem ferunt trabeati, baltheis latis succincti aeneis, galeas???ue aeneas in capite gerentes, ac minutis pugionibus ad peltas concrepantes. Saltatus huius tripudij pedibus efficitur: motus enim edunt in gyrum haud inconcinnos & varios, modulis citatis & frequentibus cum robore & agilitate. Eas peltas ancilia ex figura vocant: neque enim circulus est, neque peltae orbem, sed habent incisuram lineae tortuosae, cuius reflexi saepiùs apices, recurrentes???ue continenter in se mutuo, [Greek words], id est, curuam figuram reddunt: aut à cubito, quem [Greek words] [Greek words] Graeci vocant, quo gestant ancilia. Plutarchus in Numa. Iuo in Chronico, & Paulus Diac. lib. 6. cap. 2. de Gestis Longobardorum, narrant: quòd cùm tempore Constantini, circa annum Domini 682, per tres menses, Iulium, Augustum & Septembrem, pestis Ticinvm adeò depopulata esset, vt ciuibus inde fugientibus herbae & fruticeta enascere̅tur in plateis: reuelatum esse quibusdam viris, non priùs pestem abituram, quàm Sebastiani martyris altare in basilica Petri construeretur: atque euentum correspondisse. Reliquijs enim Sebastiani Roma Ticinum translatis, altari extructo, lues illa quieuit. Atq; hinc persuasio de Sebastiani contra pestem praesidio vulgi animos occupauit. Anno 932. dira Lombardiam pestilentiae inuasit lues. Papienses praeter caeteros grauissimè conflictati, remedijs omnibus alijs desperatis, diuinas ad preces versi, corpora sanctorum martyrum Synesij & Theopontij. Nonantulano in monasterio condita, ac miraculis ea tempestate fulgentia, ad se deferri curarunt: ea???; Adeleide regina in primis hortante suppliciter venerati, tristi mox aegritudine leuati sunt. Sigonius lib. 6. regni Ital. Anno 1006. rei frumentariae inopiam grauis vsqueadeò pestilentia in Lombardia excepit, vt sepeliendi taedio affecti adhuc spiritum ducentes obruerentur cum mortuis. Eo tempore Synesij & Theopontij martyrum corpora in aede Nonantulana recondita, Mutinensis ac Bononiensis populi precibus per vtriusque ciuitatis agros atque castra à monachis circumlata, salutem aegris corporibus attulerunt. Sigonius lib. 8. reg. Ital. Ludis. Cùm regnante Tarquinio Superbo, ob esum carnium tauroru̅ pestifer annus grauidas mulieres Romae affecisset: in deorum inferorum placamenta ludos celebrarunt, qui Taurij dicti sunt: quòd ob taurinae carnis morbum inuenti primùm, concelebrati???ue sint. Alex. lib. 6. cap. 19. & Poyd. lib. 4. de Inuent. ex Val. Max. lib. 2. cap. 1. Initiatione. Scribit Pollux Onomastici 5. lib. apud Athenienses [Greek words] virgines dici, hoc est, Dianae, priusquam tempus appetat nuptiarum, consecrari initiarive. Decreto namque sancitum Atheniensium erat, ne qua viro puella traderetur, [Greek words], id est, nisi sacra obijsset Dianae. Quod mense Ianuario fieri consuêsse, indicat Libanius in Oratione, quam de Dianae laudibus dixit. Induebantur autem veste, quam Crocotam nominant, nec decimo aetatis anno gramdiores, nec quinto inferiores. Ijs autem placari credebatur Diana, quae causa eiusmodi indignationem concepisse videatur. Ferunt quandoque vrsam feram in Attica ita cicurem factam, vt homines nihil auersaretur omnino, sed compasceretur, multa???; licentia huc illuc, nemine impedimentum inferente, peruagaretur. Contigit, puellam quandam lasciuiusculè cu̅ bellua colludere: quae irritata, puellam facto impetu proscidit. At fratres vrsam iaculis impetitam necarunt. Inde pestilens morbus latiùs per regionem grassari cepit. Consultis oraculis, respondit deus, mali non defuturum finem nisi virginum no̅nullas compellerent [Greek words], id est, [371] vrsae peremtae honori Dianae dicari. Nam & puellae sic vocabantur arcti, id est, vrsae. Caelius lib. 26. c. 19. A. L. Arietis gestatione. Apud Tanagraeos Boeotos est templum Mercurij Criophori dicti, eò quòd pestilentiam Mercurius auerterit, circu̅lato in murorum ambitu ariete, ob eam???ue rem Mercurium Tanagraeis Calamis fecit arietem humeris portantem. Qui sanè puberibus caeteris forma praestare iudicatus fuerit, is festo Mercurij die agnum humeris portans muros circumambulat. Pausanias in Boeoticis. Clauo fixo. C. Genutio & L. Aemilio Mamerco consulibus, quum vulgò morbi corpora afficerent, Dictator figendi claui gratia dictus est L. Manlius, cognomento Imperiosus. Repetitum erat memoria, clauo aliquando à Dictatore fixo, pestilentiam in vrbe sedatam. Sed figendi claui ratio aliunde sumta. Quu̅ perrarae ea tempestate literae essent, lex scripta fuit, vt qui Praetor maximus in vrbe esset, idibus Septembris clauum figeret, vt nota illa velut annorum esset. Lex ipsa idcirco in Mineruae templo creditur dicata, quia numerus ipsius sit deae inuentum. Fixus est clauus dextero lateri in aede Iouis, qua parte Mineruae templum proximum illi fuit. Primùm id consules factitarunt, ad Dictatores inde est id munus translatu̅, quia maius esset Imperium: potest???; ex hoc intelligi, Praetoris appellatione consularem etiam & dictatoriam dignitatem veteres accepisse. Volscinijs in templo Nortiae deae Hetruscae clauos annorum indices figi solitos tradidit Cincius. Sabellicus lib. 3. En. 4. Loci mutatione. Tradunt Indorum eruditissimi, priscis temporibus, cùm adhuc homines dispersi per vicos habitarent, venisse ad Indos cum exercitu Bacchum, omnem???ue peragrasse Indiam, nullis adhuc praeclaris constitutis vrbibus, quae ei obsisterent. Cùm verò ob ingentes aestus Exercitvs eius peste interiret, vt dux prudens in montes ex locis planis milites traduxit. Vbi cùm venti frigidi afflarent, & aquae potu vterentur, quae pura ex fontibus manabat, à morbo sunt liberati. Locum montanum, in quo exercitus à peste euasit, Femur appellauit. Vnde & Graecos tradidisse de eo deo posteris ferunt, in Iouis femore Bacchum esse nutritum. Diodorus libro 2. cap. 10. & Philostratus. C. Iul. Caesaris Exercitvm in Epiro fames, & ex fame lues infestabat. At postquam mutatis castris Gomphos Thessaliae vrbem cepit: non modò aluit exercitum, verùm etiam morbo mira ratione explicauit. Quippe illic cùm magnum numerum vini inuenissent, eo largiùs hausto comessabundi inde & bacchabundi in via ex crapula propulsauerunt alterauerunt???; morbum, conuersi in diuersam corporis habitudinem. Plutarchus in Caesare. Cadaueris exustione. In Malleo maleficarum legitur, pestem de Vico Germaniae in agro Constantiensi non abiuisse, donec Sagam quandam humo eruissent, & in cinerem redegissent corpus. Bodinus libro 4. Daemon. cap. 5. Hydrops. Hydrope affecti. Hydropici. Hyrodes Parthorum rex hydrope laborans, aconito potionatus est à Phraate F. Id cum morbus vicisset, & vnà cum eo esset expulsum, Phraates expeditissima via eum suffocauit. Plutarchus in Crasso. Heraclitvs philosophus hydropisi labora̅s vti noluit medicis, sed totum se fimo bubulo perunxit. Suidas, & Laërt. Metrodorvs philosophus, Epicuri socius, laborauit tympanite. Laërtius. Aristarchvs grammaticus Alexandrinus (qui floruit sub Ptolemaeo Philometore) hydropicus fuit. Beniamin anachoreta (qui annis 80. durauit in eremo) hydrope tandem perijt. Eos, qui sui miserabantur, rogare solebat, ne corporis, sed animae curam haberent, veniam???; à Domino sibi exorarent peccatorum, quae dum sanus esset, commisisset. Marul. lib. 5. c. 2. Vendelinvs presbyter Schliengensis in Marchionatu Bafileae vicino, hydropicus homo festiuissimus, praesente Ioan. Hubero Basiliensi medico: An verò non indignum hoc est, exclamauit, me qui tot expeditionibus, sacerdotis cum dignitate interfuerim, in hac postrema aetate ad tympanistae officium non tam abiectum quàm inuisum cogi? Ibi cùm plerique adstantium emotae mentis hoc indicium esse arbitrarentur, Medicus, qui nasum illius satis perspectum habebat. Minimè verò, inquit: nam quò maior hic est, cuius nunc castra sequi cogitas, Imperator, eò etiam munus hoc licet infimum, altero illo vel honestissimo splendidius erit, te???ue dignius. Ergo, respondit Vendelinus, ad vasa & arma excitandi mihi estis. Mox???; reiecto tegmine, ambabus manibus ventrem veluti tympanum feriens, inquit: Sequimini vole̅tes, nolentes sequemini. Paucis???; pòst diebus obijt. Cvrati ab Hydrope. Christus hydropicum Qvendam sabbatho in aedibus Pharisaei cuiusdam sanauit. Lucae 14. Eques Romanus Ivlivs Viator, è Vocontiorum gente foederata, in pupillaribus annis, aquae subter cutem fusae morbo, prohibitus humore à medicis, naturam fecit consuetudine, atque in senecta caruit potu. Plinius lib. 7. c. 18. De primoribus Qvidam tumens morbo intercutis, eodem die quo ad Hilarionem in Siciliam venerat, curatus est: qui postea offerens ei infinita munera, audiuit dictum Saluatoris ad discipulos: Gratis accepistis, gratis date. Hieronymus in vita Hilarionis. Romanvs Argyropolus Imp. iam senex incidit in hydropem, tumefacta???; est illi facies, cum vehementi admodum & difficili anhelitu, vt mortuo haud multum absimilis esset, quòd nudata capitis densitate capilli defluerent: attamen medicamentis sedulò curatus est. Cuspinianus. Ex Musseia villa venit ad D. Bernardum Hydropicvs ad Claramuallem. Cui cùm manus imposuisset, & orasset, proprio illum cingulo cinxit, mandans, vt postquam conualuisset, cingulum restitueret. Redijt homo circa diem vicesimum postea sanus, & gracilis corpore, reportans cum gratiarum actione cingulum. Auctor vitae. Hydropicus Qvidam Romae decumbens ab vxore impensarum pertaesa bufonis in olla vsti puluere potionatus, copiosum reddidit lotium. Denuò eodem puluere exhibito multo vberiore, exonerata per vesicam saburra aquea, co̅ualuit praeter coniugis expectationem. Nam bufo etiam certae alicui particulae applicitus, hydropicorum aquas per meatum vrinariu̅ expellit. Vierus lib. 2. c. 50. de Praestigijs daemonum, ex relatione Gisberti Hoestij. Lepra, Elephantiasis. Leprae. Possesio. Leprosi qui. Gihezis famulus Elisaei, cu̅ omni sua progenie leprae morbo affectus, propter accepta à Naamane Syro munera. 4. Reg. 5. Azarias siue Ozias Iudaeorum rex, cùm in Iouae templum ad suffiendum ingressus esset (quod tamen munus sacerdotibus solis à Domino commissum fuerat) ab Azaria pontifice cum 80. sacerdotibus reprehensus, indignè id tulit. Interim terraemotus vehemens exortus, & mons prope Enrogen scissus, & splendor insolitus templum repleuit, ipfis???ue spectantibus lepra in fronte percussus rex, templo???ue exturbatus, ad mortem vsque leprosus fuit, & seorsim habitauit, Iothamo F. res omnes procurante. 2. Paralip. 26. & Iosephus libro nono Antiquitatum, cap. 11. & Hieronymus in Amos, cap. 1. Leprosi quatuor Israëlitae, ante portam Samariae degentes, cùm illa obsideretur à Syris, famis causa ad Syros transfugere statuerant, vt vel occiderentur, vel suscepti alerentur. Noctu ad castra transgressi, Syros omnes panico terrore diuinitus incusso fugisse co̅pererunt. Itaq; ad praeda̅ conuersi, multa abstulerunt & absconderunt. Rem inde Ioramo regi indicarunt, qui Syros in insidijs latentes suspicatus, posteaquam reuerà eos fugisse comperit, castra eorum inuasit & diripuit. 4. Regum 7. Manethon, Chaerephon & Lysimachus historici, multa nugantur de exitu Israelitarvm ex Aegypto: colluuiem nimirum eam fuisse leprosorum & scabiosorum, qui regio edicto finibus excedere iussi, Pastoribus (qui tyrannidem occuparant) se coniunxerint, & annis 13. pòst magno labore ex Aegypto pulfi in Iudaeam venerint. Quorum tamen errores & mendacia Iosephus libro primo contra Manethonem pulcrè confutat. Apud Persas si quis è ciuibus psora aut lepra infectus sit, in ciuitatem non admittitur: quoniam dicunt, hunc morbum illi immissum, eò quòd contra Solem aliquid deliquerit. Herodotus lib. 1. Evnomivs praesul Cyzicenus, Arianae haereseos sectator sub Valente Imperatore, lepra & morbo regio laborauit. Rauis. Habent Avstrales ex atra bile, quòd lepra laborant: qui propterea morbus Punicus à veteribus appellatur: non propter ruborem (cùm Australis lepra iudicio Mosis & Plinij nihil habeat ruboris) sed quoniam illinc originem habet. Illinc etiam morbus Arabum, qui [Greek words] à quibusdam, ab alijs [Greek words] & vitiligo appellatur. Nam ante Pompeium Magnum nullos Italia, teste Plinio, viderat leprosos, quem morbum Aegypti peculiare̅ esse tradit. Argumento sit, quòd Moses omnium antiquissimus scriptor, leges de leprosis infinitas, Graeci ac Romani nullas tuleru̅t. Et quidem in eo consentiunt Leo Afer & Aluaresius: nam alter aedes infinitas in vtra [372] que Mauritania leprosis constitui: alter leprosos Abissinorum cum populo versari scribit, vt vulgaris morbus esse videatur. Io. Bodinus c. 5. Meth. hist. Froilla II. Alfonsi Magni filius, Ordonij fratris liberis exclusis, in se principatum Asturum transtulit. Sed vno pòst anno duobus???; mensibus, leprae morbo correptus interijt. Tarapha de regib. Hispan. Genovefam Parisiensium praesidem, Volaterranus ait, ob vitae abstinentiam, multis annis ex lepra laborasse. Rauisius. Anno sal. 615. Augusto mense, indictione tertia, terra ingenti motu contremuit. Terraemotum foedissima lues est consequuta. Hoc erat scabiei genus, Elephantiae nomine appellatum, quod affectorum ora adeò lacerabat, vt viuentes, ne dum mortui, haud possent dignosci. Quo tempore Bonifacius IV. Pp. Rom. cùm obuio elephantiaco homini osculum obtulisset, extemplò pristinae illum sanitati restituit. Sigonius lib. 2. reg. Ital. Sub Phoca Imp. & pontificatu Deusdedit, terraemotus accidit: & scabies elephantiae similis passim grassata est. Platina, Liber pontificalis, Luitprandus. Baldvinvs Almerici F. rex Hierosolymorum, etsi lepra ac quidem vehementi laborauit, regnum tamen constantissimè ac prudentissimè administrauit. Platina. Hvrcatvs Aethiopum rex, cùm Iphigeniam Christo dedicatam virginem nulla ratione in matrimonium suum pertrahere posset: monasterium, in quo habitabat, cremari praecepit. Sed flammae statim in eius palatium conuersae totum absumserunt. Demùm horrida lepra percussus, cùm nulla foret medendi occasio, sese mucrone proprio interemit. Guido Bitur. Qvidam prouinciae Narbonensis accolae, lepra correpti, regnante rege Philippo Pulcri F. deprehensi sunt, sanie è suis corporibus manante, alia???ue tabe clàm puteos inficere: vt ad vniuersum populum, qua ipsi laborabant, lepra transiret: id???; Iudaeorum impulsu factum esset. Sed re patefacta omnes viui in suis domibus combusti fuerunt. Fulgos. lib. 9. c. 12. Cvratio. Maria soror Mosis, cùm fratrem ob ductam vxorem Aethiopissam acerbiùs reprehendisset, à Domino ad oraculi tabernaculum euocata & reprehensa, post illius digressum leprosa apparuit, niui???; similis. Intercedente autem Mose, post septem dies, quibus castris exclusa fuit, sanitati restituta est. Numeri 12. Naaman dux exercitus Benadadi Syriae regis, leprosus erat: & cùm à puella Israëlitide serua audiuisset, Samariae prophetam esse, à quo curari posset, cum magnis muneribus eò venit. Elisaeus eum se septies in Iordane fluuio immergere praecipit. Naaman ridere primò, sed tandem persuasus amicorum precibus paruit, se???; septies in Iordane mersit, & sanitati restitutus est. Magna inde Elisaeo munera obtulit, at propheta respuit. Ergo Naaman terrae duorum mulorum onus sibi concedi petijt: neq; enim vllis se dijs, nisi Iouae, rem diuinam facturum: petijt???; veniam, quòd cum rege suo in aedem Remmonis ire, & dum rex manui suae inniteretur, ipse se submittere cogeretur. 4. Reg. 5. Christus Iesus Leprosvm, de monte descendens, in Galilaea curauit. Matthaei 8. Lucae 4. Leprosum Alivm manu extensa mundauit: praecepit tamen ei, ne cuiquam hoc diceret. Matthaei 9. & Lucae 5. Per Galilaeam & Samariam iter facie̅s, Decem leprosos supplices ad sacerdotem misit. Illi in itinere se mundatos cognouêre. Et nouem quidem, qui Iudaei erant, ad Christum non redierunt, sed sacerdoti se ostensum profecti sunt: decimus verò Samaritanus, citato cursu ad Christum redijt, & in faciem ad pedes eius procidens, gratias ei submissè egit. Lucae 17. D. Marcus, Petri Apostoli socius, quum Romae ageret, missus fuit ab eo Aquileiam, celeberrimam Venetiae vrbem, quam Romani multò antè coloniam deduxerant. Quò quum ille venisset, Christo praecipuo auctore spei bonae plenus, sub ipsum ingressum vrbis Athavlpho cuidam adolescenti nobili lepra infecto occurrit: quem blandè primùm appellatum interrogasse fertur, An eo morbo solui cuperet? Quod adolescens primò admiratus, mox pollicentis Marci constantiam complexus animo, ad patrem Vlphium omnem rem detulit. Is verò statim ad Diuum Marcum aduolauit, vtpote salutis filij cupidus. A`` quo admonitus, vnum tantùm esse mali remedium, si Christum ducem sequeretur, relicto???ue idolorum cultu sacra baptismatis aqua lustraretur: accepta conditione, continuò lepra solutus est. Quod miraculum per vniuersam vrbem vulgatum effecit, vt omnis Aquileia in vnum Marcum oculos mentem???ue conuerteret. Egnatius lib. 1. cap. 6. Constantinvs Magnus, deuicto Maxentio, crucis sibi coelitùs ostensae symbolo, cùm Maximinum quoque Christianis infestum opprimere cogitaret, subitò elepha̅tiasi corripitur. Medicis omnibus desperantibus, tandem ad sunt Graeci, qui in Capitolio lacum ex puerorum sanguine fieri oportere asserunt: in quo si se Imperator ablueret, certò valetudinem pristinam recuperaret. (Id remedij genus Aegyptiorum regibus familiare esse, scribit Plin. lib. 26. cap. 1.) Conuocantur pueri, carnifices adsunt, edictum expectant. Non tulit matrum lacrymas humanissimus Imperator, & pueros suis matribus saluos & incolumes donauit. Nocte proxima Petrum & Paulum diuos ad se venientes conspicit, & vt Romanum antistitem Syluestrem adeat, atque ex ea piscina (quam ei monstraturus esset) se lauaret, monetur. Paret, & septem dierum ieiunio indicto, à Syluestro sacro baptismate abluitur cum filio Crispo, sacro priùs oleo vnctus. Lux interim clarissima locum illustrat, & sonus suauissimus exauditur. Constantinus ipse diuinae cuiusdam manus attactum sentiens, ex labro sanus atque saluus egreditur. Nicephorus lib. 7. cap. 33. & Cedrenus. Cùm templum in honorem diuorum Dionysij, Rustici & Eleutherij, à Dagoberto extructum, consecrandum esset, Cvidam leproso in eo pernoctanti, visus est Christus cum Petro & Paulo, Dionysio, Rustico & Eleutherio per fenestram in basilicam descendere, eam???; consecrare: & quòd mandarit, vt diceret sacerdotibus, non opus esse alia dedicatione: ac in eius rei testimonium lepram ab homine isto sustulerit, & lapidi cuidam agglutinarit, vt ab alijs spectaretur. Rob. Gaguinus lib. 3. Deusdedit I. Pontifex sub Heraclio Qvendam obuium elephantiae morbo laborantem, osculo suo à lepra statim liberauit. Platina. Agatho Papa Leprosvm osculando sanitati pristinae restituit: vt Martinus narrat in Chronico, & Platina. Normanni adiunctis fibi Dacis omnem fermè Galliam vastabant. Metu incursionis beati Martini corpus Turone Altisiodorum deportatum est, & in basilica sancti Germani collocatum. Accidisse miraculum tum ferunt, orta inter monachos discordia, cui potissimùm sancto nomen basilicae adscriberetur. Leprosvs in medio vtriusque sancti collocatus, ea parte sanatur, quae ad Martinum vergebat: conuersus deinde in alteram partem, virtute beati Martini, integer omnino redditus est. Hoc totum à Germano hospiti suo tributum creditur, ne de sanctitate eius ob translationem quicquam diminutum videretur. Platina. Fasciculus Temporum pro Germano Liborium habet: auditam???ue fuisse è Martini arca vocem: Iam te ex vna corporis parte mundo, reliquum fratri meo Liborio relinquo: semper enim sunt hospites honorandi. Andragasina virgo, à patre desponsata Ausberto cuidam, qui domesticus erat Vandegisilli comitis Palatini, pro tutanda virginitate Deum orauit: atque hinc leprae morbo deformatam exhorruit sponsus, qui sanam antè adamauerat, intactam???ue repudiauit. Neque illa quicquam pensi fecit tam acre malum, dum multò mallet castè viuere, quàm sana. Ne autem morbi huius causa in ambiguo esset, vt primùm professa est religionem, sana euasit. Ita palàm factum est, ideo fuisse leprosam, ne esset corrupta. Marulus libro 5. capite 4. In Eleorum agro, non longè à flumine Alcidante, grauiter olente, antrum est, Anigridum nympharum incolae appellant. Huc Qvi vitiata aliquo vitiliginis genere cute intrauit, vbi primùm nymphis ritè imploratis, nuncupatis???ue votis, deinde amne nando transmisso, laborantes corporis partes defricuerit, foeditatem eam oris in aquis relinquere creditur, atque inde nitidus ac tersus discedere. Pausanias in Eliacis prioribus. Elephantiasis ante Pompeij Magni aetatem non accidit in Italia, & ipsa à facie saepiùs incipiens: in nare primò veluti lenticula: mox inualescente per totum corpus, maculosa, varijs coloribus, & inaequali cute, alibi crassa, alibi tenui, dura, ceu scabie aspera: ad postremum verò nigrescente, & ad ossa carnes apprimente, intumescentibus digitis in pedibus manibus???ue. Aegypti peculiare hoc malum, & cùm in Reges incidisset, populis funebre: quippe in balineis solia temperabantur humano sanguine ad medicinam eam. Qui tamen morbus celeriter in Italia restinctus est. Plinius libro 26. cap. 1. Mentastri folijs commanducatis & impositis sanari elephantiasin, Magni Pompeij aetate, fortuito Cvivsdam experimento propter pudorem facie illita compertum est. Plinius libro 20. cap. 14. Galenus li. 11. de Simplicibus med. & cap. 12. de Opt. secta empirica, scribit, in Asia contigisse, vti quandoque messoribus afferretur vas odorati vini. Id temerè positum arrepens vipera quum intrasset, ac vino distenta perisset, accesserunt mox & rustici sitim expleturi: visa autem mortua vipera, rem auersati, vinum Cvidam in proximo elephantia iam computrescenti sunt elargiti, conclamatam esse hominis vitam arbitrati. At is nil eorum quum rescîsset, ita sese vino proluit haustu frequenti, vt morbi atro citatem protinus euaserit, cutis modò decussa superficie, pellicula eiusmodi subsi [373] stente, qualem in cancris visimus, testa excussa. Idipsum & prope Pergamum euenisse iterum, prodit idem auctor. Cael. lib. 6. cap. 16. A. L. Animales morbi. Puta Pedicvlorvm. Phthiriasis. Vide Tit. Phthiriasi mortui. Illic mors, heic morbus, f. 525. Acridophagi Aethiopiae populi, deserto contermini. Veris tempore, flante Zephyro & Libyco, locustas permagnas artificiosè capiunt, quas sale superinfuso, diutiùs seruant: hic est solus eorum per omne tempus locustarum victus. Neq; enim pecora nutriunt, neq; pisces edunt, procul à mari positi, neque vllum aliud vitae adminiculum habent. Corpore leues sunt, veloces cursu, & vitae breuis, vt qui longissimè viuunt, quadragesimum non excedant annum. Finis eorum non solùm mirabilis est, sed etiam incredibilis. Nam propinquante senecta, pediculi alati, non solùm visu varij, sed specie horridi ac turpes, in corporibus nati, ventrem primò, tum pectus, deinde totum corpus paruo tempore exedunt. Qui morbum patitur, primùm veluti scabiei cuiusdam pruritu allectus, corpus scalpit, voluptate simul & dolore perceptis. Deinde exorientibus pediculis, simul effluente sanie, morbi acerbitate ac dolore percitus, vnguibus corpus magno cum gemitu lacerat. Tanta verò vermium copia effluit, alijs super alios tanquam ex perforato vase scaturientibus, vt deleri nequeant. Et hoc pacto siue cibi, siue aëris causa, miserum sortiuntur vitae finem. Diodorus Sicul. lib. 3. cap. 3. de Rebus antiquis. Draconvm. Maris rubri Accolae ex morbo, vt Agatharchidas scriptum reliquit, cùm alijs incommodis afflictati fuerunt nouis & inauditis, tum dracones exiles, qui suras eorum depascere̅tur & brachia, emicuerunt: ac si attingeret quis, refugiebant rursus intrò, inflammationes???; inuolutando se in partibus musculosis intolerandas creabant. Quam pestem, neque viderat vllus antè neq; post alios: sed illos solos tentauit. Plutarchus lib. 8. Conu. quaest. 9. Veneni cvra. Cvivs. Puta Canis rabidi. Plinij aetate Miles quida̅ in Lacetania à cane rabido demorsus, matris absentis somnio remedium inuenit. Haec enim in quiete vidit, vt radicem syluestris rosae, quam cynorhodon vocant, blanditam sibi aspectu pridie in fruteto, mitteret filio bibendam in lacte. Quo remedio misso seruatus est ex insperato filius, & postea quisquis auxilium simile tentauit. Plin. lib. 25. cap. 2. In morsu canis rabidi excellit theriaca, in aqua vitae, vel vino generoso dissoluta, durius???ue parti affricta, sic vt cruore manet, impositis, illo oeterso, linamentis eodem medicamento imbutis, mox???; superpositis allijs vel cepis co̅munibus cu̅ sale vulgari & terebinthina intritis. Hoc solo remedio Vnam ex filiabus nobilis dominae Gron à rabiei symptomatibus impressis in sura̅ dextri cruris virule̅tis dentibus, canis rabiosus momordisset, testatur Amb. Pareus lib. 20. Chirurgiae, cap. 14. Serpentum. Philoctetes à serpente ictus, seu potius Herculea sagitta Hydrae lerneae tabo infecta, in pede vulneratus à Vulcani sacerdotibus in Lemno sanitati restitutus fuit. Homerus Iliad. ß. & Eustathius. Aegypti praefectus quosdam Noxios feris obijcere decreuerat. Iis in theatrum ingressuris caupona quada̅ mulier oleum, quod prae manibus habebat, in via tradidit, quae priùs citrium comederat. Hi postea aspidibus obiecti, nihil passi sunt. Praefect??? à custode exquirit, num quid edissent vel bibissent. Vt verò citrium illis datum eode̅ die cognouit, huic citrium postero die dari, illi nequaquam iussit. Is qui citrium comederat, nihil passus est: alter verò morsus statim interijt. Hoc cùm multis in rebus expertum esset, inuentum est deniq;, citrium omnibus venenis mederi. Si quis totu̅ citrium in melle Attico cu̅ semine coctum dissoluat, & ex eo manè ad duos vel tres digitos sumat, nihil prorsus à venenis patietur. Athen. lib. 3. cap. 5. Nesciêre medici, quantu̅ contra aspidas polleret acetu̅. Nuper ab aspide calcata percussus Qvidam vtrem aceti ferens, quoties deposuisset, sentiebat ictum, aliàs illaeso similis. Intellectu̅ ibi remedium est, potu???; succursum. Plin. lib. 23. cap. 1. Coqvvs dominae à Castroperseo, cùm lupulum in sepibus legeret, ictus manum à colubro, ipsa statim ori admota, vulnus suxit, saniei expressione dolorem, vt putabat, leuaturus. Sed extemplo sic ei lingua intumuit, vt quae sentiret proloqui non posset: brachium praeterea totum ad scapulam vsq; simpliciter in altum tumorem sublatum, tam acres ei dolorum cruciatus mouit, vt bis syncope prehe̅sus corruerit, facie flauescente & liuida, mortuo similis. A. Pareus lauit illi os theriaca in vino albo dissoluta, eadem???; addita aqua vitae potionauit. Tumidum brachium multiplici & profundo scarificatu aperuit, quâ maximè parte morsus inflictus esset, sanguinem, qui totus serosus erat, fluere copiosiùs permisit, plagas theriaca & mithridatio in aqua vitae dissolutis lauit, aegrum deinde in lecto calidissimè statuit, sudore procurato, & vigilijs iugibus imperatis, ne somnus veneni ad viscera faceret euocationem. Itaque iam desperatus sanitati restitutus fuit, Molinis Galliae. Testis Pareus libro vigesimo Chirurgiae, cap. 22. Ant. Pareus cùm Carolum IX. regem in Montempessulum comitaretur, in officina Fargij pharmacopolae, vbi theriaca magno splendido???; apparatu conficiebatur, no̅ contentus intueri & circumspicere viperas, quae eam compositionem subiturae, multae in ampulla vitrea habebantur, vna̅ tractare manu placuit. Sed dum eius dentes, qui in maxilla superiore sunt, membranula tanqua̅ vagina veneni asseruatrice inclusi, curiosiùs & incautiùs tractat, fera extremum indicem, qua inter vnguem carnem???; hiat, morsu illi prehendit: vnde statim subortus est acer dolor, tum partis exquisitissimo sensu praeditae, tum veneni efferi occasione. E' vestigio digitum supra vulnus arctissimè contrinxit, vt sanguinem venenum???ue, ne se latius in corpus effunderet, exprimeret: Theriacam antiqua̅ in aqua vitae dissoluit, ex qua intinctum imbutum???; bombacem vulneri imposuit, atque intra paucos dies hoc vno remedio planè conualuit. Testis ipsemet lib. 20. Chirurgiae, cap. 16. Plantarum. Louanij anno 1549. Pver Seruatij Sasseni bibliopolae mirandis symptomatibus correptus fuit, ex esu vnius baccae fabae inuersae (herbam bella donna Itali vocant) quam imprudens ex horto Gemmae Phrysij vicini sui (qui tum eam plantam praegnantem cu̅ aliquot alijs exoticis herbis alebat) legerat, deuorarat???;, cerasium existere arbitratus. Primùm cepit furiosè agere, nec vllum parentem interstinguere, animo & corpore languere. Vocatus Hieremias Brachelius medicus ad consiliu̅ & curationem, tam subita symptomata grauia miratur: statim???; concepta suspicione assumti alicuius veneni maniaci, sciscitatur vbínam puer fuerit, quid egerit? Eum in Gemmae horto lusisse narrant, visum???ue versari circa dictam plantam, eius???; decerpere baccas. Sed priusquam hoc innotuisset, incidit puer in somnum profundum, vt excitari nequiret: is durauit ad horas vigintiquatuor. Tum puer spo̅tè euigilans, agnouit primùm patrem, deinde alios, sed stupidior: pòst restitutus est. Vierus lib. 2. cap. 34. de Praestigijs daemonum. Qvomodo, Qvo Instrumento. Puta Medicamento. Alicubi periclitatum in India Alexandri Magni Exercitvm, prodit historia, imbutis virulenta sanie gladijs, vt ictu vel leuissimo interirent percussi: quanqua̅ mox per quietem herba Alexandro monstrata, quae remedio praesta̅tissimo tantae cladi obuiam iret. Cael. lib. 23. cap. 10. Ant. Lect. ex Curtio & Plut. Vomitu. Alberto I. Imp. Conradus Saleburgensis episcopus hostis venenum propinari curarat. Medici regem in caput inuerterunt, machina ad hoc ingeniosè fabrefacta, vt continuò vomeret, non tamen suffocaretur. Exclusum est itaq; venenum per os, per nares, per oculos: vis???; eius tanta fuit, vt alteru̅ illi oculum corruperit. Vnde Monoculus rex dictus est. Cuspinianus. At Stumpfius Albertum veneno potionatum, consilio Medicorum oculum sibi exculpi curasse, scribit, vt per vulnus venenum euacuaretur. Venceslavs Imp. ignauissimus aliquoties tentatus veneno, semper illud superauit, vomitus beneficio. Cranzius lib. 9. Vandaliae, cap. 6. Balneo frigido. Adrianvs Cardinalis Cornetanus, in cuius villa Alexander VI. pont. eius???, F. Caesar venenu̅, quod alijs propinaturi erant, hauserant, dixit, se eodem mortifero poculo petitum, ita exarsisse ex subito viscerum feruore, vt obortae caligines oppressis sensibus sibi rationem excuterent, sese???ue in solium frigida plenum mergere cogeretur: neq; priùs perustis interaneis ad vitam redijsse, quàm ei extrema cutis in exuuias abiens toto corpore decideret. Iouius in Consaluo. Mulo. Ladislavs Vngariae rex veneno hausto, exenteratis mulis se includens, mortem euasit. Volat. lib. 22. Anthrop. Lves venerea. Morbvs gallicvs. Eodem tempore, quo Carolus IIX. Galliae rex exercitum in Italiam aduersus Aragonios duceret, morbus qui Gallis Neapolitanus, Italis passim Gallicus, Scaligero Indicus, Indis Pua dicitur, principium habuit. Nam Galli ea lue, dum Neapoli agerent, correpti, eam pòst in patriam redeuntes, per Italiam vniuersam diffuderunt. Qui quidem morbus, siue nouus omnino, siue in hoc nostro orbe ignoratus, per multos annos fuit horribilis. Nam cùm sese vel pustulis foedissimis, quae saepenumerò vlcera agebant, vsqueadeò malefica, vt omnem curatio [374] nem respuerent: vel doloribus in ipsis totius corporis articulis & neruis, acerbissimis proderet, nec per medicos accommodata remedia, sed non rarò prorsus contraria, ac talia quibus is morbus potius irritaretur, adhiberentur, complures mortales, nec aetati nec sexui parcens, vita priuauit: plures aspectu penitùs deformatos, inutiles, & cruciatibus ferè perpetuis obnoxios reliquit: quin & bona eorum pars, qui sanati videbantur, breui temporis interuallo in eandem miseriam recideba̅t. Post autem aliquot annorum curricula, siue coelestium sideru̅, vnde ortum habuerat, diro aspectu mitigato: fine longa experientia remedijs opportunis ad eius curam inue̅tis, multò mitior esse cepit: in plures etiam species, atq; à prima diuersas, suapte natura commutatus. Guicciard. lib. 2. & Bembus lib. 3. hist. Ven. & Sab. lib. 9. En. 10. Bernardvs Valdaura morbo gallico miserrimè affectus, ab vxore iuuencula humanissimè curatus memoratur à Lud. Viue de Christiana femina lib. 2. Casvs ex alto cvra. Syrna Cariae ciuitas memoratur, à Podalirio condita: qui quum in Caria à caprarum pastore seruatus, ad Damaethum regem foret perductus, eius filiam nomine Syrnam tecto delapsam, misso ex vtroq; brachio sanguine, persanauit. quod rexadmiratus, generum sibi optauit, Chersonneso illi tradita: in qua Podalirius mox duas condiderit ciuitates: de vxoris nomenclatura alteram Syrnem, reliquam verò de pastoris, à quo fuisset incolumis factus. Gentile inde nomen Syrnius. Caelius lib. 14. cap. 13. A. L. Arcis absoluta Propylaea intra quinquennium fuerunt, architecto Mneficle, Periclis auspicijs. Mirifica verò fortuna, quae in hac aedificatione accidit, significauit non inuita dea, sed propitia & secunda perpetratam. Promptissimus enim & maximè sedulus Artifex cùm offendisset, delapsus ex alto est: itaq; fuit afflictus, vt haberetur à medicis pro deplorato. Inopi co̅silij Minerua in somnio se Pericli offerens praescripsit medicinam, qua vsus ille hominem citò & facilè curauit. Quamobrem Salutaris Mineruae signum aereum in arce posuit iuxta aram, quam antè memorant ibi fuisse. Plutarch. in Pericle. Alitar Plinius: Vernvla charus, inquit, Pericli Atheniensium principi, cùm is in arce templum aedificaret, repsisset???; super altitudinem fastigij, & inde cecidisset, herba Parthenio dicitur sanatus, monstrata Pericli somnio à Minerua. Quare Parthenium vocari cepta est, assignatur???; ei deae. Hic est Vernula, cuius effigies ex aere fusa est, & nobilis ille Splanchnoptes. Plin. lib. 22. cap. 17. D. Martino è scalarum casu multis vulneribus affecto, insequenti mox nocte angelus contusi corporis ita liuores salubri vnguento deliniuit, vt postero die nil sentiret incommodi. Bonfinius lib. 5. Dec. 1. Res qvaevis corpvs subingressae. Hirvdines. Si in ventriculo aut intestinis haereant, per secessum pelluntur, muriae exhibitione. Si in faucibus haereant, aeger in solio calido ad mentum vsq; demersus, frigidam ore copiosam continet, cuius illecebra hirudo allecta, calorem fugiens, egrediatur. Atgineta lib. 5. cap. 36. & Aetius Tetrabib. 4. serm. 1. cap. 56. Serpentes. Cura ipsa Medicorum est. Huc exempla tantùm referenda, si quae occurrent. Acvs. Virgo quaedam Veneta crinalem acum quatuor digitorum longitudine, quam inter dentes dormitura continebat, incaute???; in somno deglutierat, per vrinam post me̅ses decem maximis emisit crucitatibus: quoniam in vesica collectis viscosis humoribus lapis circum acum coaluerat, gallinacei oui magnitudine. Cuius exemplum plurimos dissectionis ignaros commouit, qui eam per venas mesaraicas à stomacho ad iecur, ac per venam maiorem ad renum angustias, inde ad vesicam penetrasse arbitrantur, ora fibrarum in viuentibus patentiora esse ad acum suscipiendam putantes. Reuera autem acus sua acie paulatim multo???; tempore per intestina penetrauit (si quidem viam sibi facit, quod à natura propèllitur) hinc per vesicam, qua parte carnosa est, inde per vrinarium meatum excerni potuit. Alex. Benedictus lib. 2. Anat. cap. 9. Scribit Ant. Beneuenius cap. 20. de Abd. morb. caufis, Mvlierem acu deglutita per incuriam, maximos ventriculi dolores sensisse per decennium. Donec acus perforato ventriculo se prodidit, prodijt???; absq; noxa in posterum. Io. Vierus lib. 3. cap. 2. de Praest. daem. elegantem curationem affert Helvichae Geldricae matronae, quae cùm duas aciculas infantem curatura ex metu deglutiuisset Duseldorpij, à Viero sanitati restituta est, expulsis altero die per secessum aciculis, anno Christi M. D. LXIII. Acies cvltri. Alexander Benedictus lib. 3. Anatom. cap. 9. inquit: Acies scalpelli fracta, dum venam imprudens chirurgus cuidam incautè secaret, meatus penetrauit diuersos, postquam aure̅ constitit, vbi continuis ferè punctionibus sentiebatur: qua molestia saepe à nobis leuari voluit. Sagitta. Cùm in Creta essemus, inquit Alex. Benedictus lib. 3. Anat. cap. 9. Rvsticvs in quodam tumultu seditioso sagitta circa dorsum impacta vulneratus fuit: euulsa sagitta, ferrum in thorace relinquebatur, ac vulnus, perquisita frustra cuspide ferrea, chirurgus sanauit. At post biennium per inferna ea excidit: quae miraculi gratia barbatae figurae duorum digitorum latitudinis ostentabatur. Secundùm enim diaphragma priùs mucrone penetrauit, vbi pars carnosior est: deinde secundùm intestina delapsa, iuxta aluum sensim podicem secuit, viam???; sibi ad exitum fecit semiexesa: qua de re magna medicorum fuit concertatio. Spinae. Superstitiosam spinae vel ossis vel boli asperi atq; duri faucibus impacti extractionem Aetius Tetrab. 2. Serm. 4. cap. 50. docet, inquiens: Statim te ad aegrum desidentem conuerte, ipsum???; tibi attendere iube, ac dic: Egredere os (si tamen os, aut quicquid tandem ex istis) quemadmodum Iesus Christus ex sepulcro Lazarum eduxit, & quemadmodum Ionam ex ceto. Atq; apprehenso aegri gutture dic: Blasius martyr & seruus Christi dicit, Aut ascende aut descende. Fernelius 5. Morborum 2. Catalepsi laborantes duos referam, ait, quorum animaduersio in caeterorum cognitionem adducat. Vnus dum literis & chartis sedulò inuigilaret, repentè hoc vitio perculsus, ita quide̅ obriguit, vt sedens, calamúmque digitis premens, oculis in libros defixis, putaretur in eorum studia incumbere, donec vocatus, & impulsus, deprehensus est omni sensu, motu???ue carere. Alterum mortui ritu iacentem inuisi, qui neque cernebat, neque audiebat, neque compunctus sentiebat quicquam: facilis tamen inerat spiratio, & quicquid in os inserebatur, promptè vorabat. E' lectulo sublatus solus consistebat, impulsus???; incedebat, & quocunque vel manus vel brachium, vel crus inflecteretur, illic quasi fixum & stabile permanebat. Expressam quandam dixisses laruam, aut arte progredientem statuam. Ad fol. 351. Apud Gellium cap. XIII. libri quarti haec leguntur: Creditum hoc à plerisque est, & memoriae mandatum, Ischiaci cùm maximè doleant, tum si modulis lenibus tibicen incinat, minui dolores. Ego nuperrimè in libro Theophrasti scriptum inueni, viperarum morsibus tibicinem scitè modulate???ue adhibitum mederi. Quod autem hic subijcit, ait Muretus, de morsu viperarum, vereor nenon de viperis scripserit Theophrastus, sed de ijs phalangijs, quae hodie vulgò Tarantolae vocantur, quarum morsus hic Romae, quòd sciam, innoxius, in Appulia si negligatur, lethalis est: neque aliud mali vsitatius, aut exploratius remedium, quàm in citharoedis & tibicinibus: quibus auditis, velut è graui somno excitatus, qui morsus est, attonitus & extra se positus saltaro ac tripudiare incipit, neque vnquam desinit, dumne illi quidem intermittant, donec delassatus, ac sudore fluens, propè exanimis concidat. Hoc quidem & certissimum & notissimum est, & à praestanti medico Mattheolo literis proditum. Ant. Muretus l. 14. Var. Lect. 6. cap. Ad fol. 321. & 361.

LIBRI QVINTI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? ??? ??? ??? ??? Voluminis Secundi Liber V. De Actionibvs & Passionib. Corporeis. Actiones à Facultatib. animae pendent, adstipulante interim corporis Temperie & Constitutione. Et quia in sensum maximè incurrunt, plera??? exempla Facultatum (exceptis Animalibus internis, quas Volumine primo exequi placuit) sub Actionum titulis sequentibus complecti voluimus. Illic Efficientis principis, hîc Instrumenti potißimùm ratio habetur. VISIO, VEL Acvta, Valida. Respectu Obiecti, vel Minuti. Ilias Homeri in membranam adeò co̅cisè & minutim à Qyodam olim fertur notata, vt testa nucis includeretur, teste Cic. Plin. lib. 7. cap. 21. Myrmecides quidam quadrigam ex ebore fecit, quam musca alis tegeret: & nauim, quae apiculae alis abscondi posset. Callicrates formicas & alia minuta animalia in ebore sculpsit, quorum partes quaedam ab alijs cerni nequibant. Solinus cap. 6. Plin. lib. 7. cap. 21. Tacitvs Imp. etia̅ senex minutulas literas ad stuporem legebat. Cuspinianus. Francisco Petrarchae adeò firma & acris oculorum acies, vt sexagenarius literas etiam minutissimas legeret, nullo vitreorum praersidio. Hieron. Squarzaficus in eius vita. Leo X. Pp. habuit oculos extantes, conuolutos???; & hebetes: verùm si ad pupillam inspicienda propiùs admoueret, supra fide̅ acutissimos: supplices enim libellos, vel minutissimis literis, & crebris syllabaru̅ co̅pendijs properanter exaratos celerrimè & distinctissimè lectitabat: admota autem crystallo concaua, oculorum aciem in venationibus & aucupijs adeò latè extendere erat solitus, vt non modò spacijs & finibus, sed ipsa etiam discernendi felicitate cunctos anteiret. Iouius in Leone X. lib. 4. Longinqui. E`` Lilybaeo Siciliae breuissimus in Libyam cursus centum & viginti septem milibus passuum à Carthagine distat. Varro tradit, ex hoc promontorio Strabonem quendam bello Punico primo solitum naues perspicere, quae ex portu Carthaginis proficiscerentur, ita vt & numerum exponeret. Sabellicus lib. 9. En. 4. ex Plin. lib. 7. cap. 21. Strabo lib. 6. interuallum scribit m. d. stadiorum, neq; nomen apponit. Val. Max. lib. 1. cap. 8. Lyncevm hunc vocat: vnde quoq; prouerb. Lynceo perspicacior. Aelianus lib. 11. de Var. hist. Splendidi. Gymnosophistae Indoru̅ philosophi ab exortu ad occasum persta̅t co̅tuentes sole̅ immobilibus oculis atq; etia̅ ferue̅tibus arenis toto die alternis pedibus insistu̅t. Plin. lib. 7. cap. 2. Medii, vel Corpulenti. Lyncevs frater Idae, filius Apharei regis Messeniorum, tanta videndi excellentia, [Greek words], vt etiam per quercuu̅ stipites cerneret. Cael. lib. 11. cap. 13. ex Pausaniae Messenicis. Apollonius in Argonauticis scribit terra̅ ipsam oculorum acie penetrasse, quae???; apud inferos fierent, peruidisse. [Greek words] Plutarch. aduersus Stoicos asserit, fama̅ fuisse de Lynceo, quòd saxa quoq; & arbores oculorum acie penetraret. Pindarus in Nemeis hymno decimo, meminit Lyncei, qui ex Taygeto mo̅te viderit Castorem & Pollucem sub quercus trunco latitantes, & horum alterum iaculo vulnerasse. Plin. lib. 2. cap. 17. nouissimam, inquit, lunam, primam???; , eade̅ die vel nocte, nullo alio signo, quàm in Ariete co̅spici: id quod paucis mortalium contigit Et inde fabula cernendi Lynceo. Sunt qui tradunt, Lynceum primu̅ reperisse fodinas metaliorum, aeris, argenti, auri. & hinc vulgò natam fabulam, quòd ea quoq; videret, quae sub terra forent. Ex Lycophronis interprete. Tenebricosi. Tiberio Caesari ea fuit oculorum natura, vt expergefactus noctu paulisper haud alio modo quàm luce clara contueretur omnia, paulatim tenebris sese obducentibus. Suet. Id ipsum & sibi quandoq; obtigisse Caelivs testatur lib. 15. cap. 2. Hieronymvs Cardanus prima iuuenta cu̅ Tiberio hoc co̅mune habuit, vt experrectus in maximis tenebris omnia iustraret. Paulò pòst tamen vis illa euanescebat. Causam esse ait cerebri caliditatem, spirituum tenuitatem, & imaginatricis vim. Testatur ipsemet cap. 43. lib. 8. de rerum Var. Terrifica. Olo Syuardi F. Noruegus, ex Haraldi Danorum regis sorore editus, adeò visu efferus erat, vt quod alij armis, ipse oculis in hostem ageret, ac fortissimum quemq; vibrante luminum acritate terreret. Saxo lib. 7. Insolita. Aristot. 3. de Coelo, & 3. Meteor. c. 11. affirmat quendam, qui hebeti oculorum acie premebatur, nec acutè videbat, semper suijpsius simulacrum praecedere vidisse cùm ambularet, quod tamen conuersum ipsum spectaret, cuiusmodi è speculis imagines redduntur. Alexander Aphrodisiensis narrat alijs in libris Aristotelem nomine ipsum appellasse Antipherontem Oritem seu Tarentinum. Quod nomen inuenitur in libro de Memoria: sed ibi loquitur Aristoteles de ipso, vt de insano, & qui ea, quae visa forent, facta ob furorem illum putaret. Victorius lib. 25. Var. lect. cap. 22. Vitellio Opticorum scriptor refert idem accidisse Stvdioso cuidam amico suo, qui cùm noctes aliquot insomnes duxisset, ac peregrè proficisci cogeretur, per fluminis crepidinem ob equitans, vbi aër densus & caliginosus erat, alterum equitem vidit sibi praeeuntem, atq; omnia planè facientem, quae ipse faceret. Quod cùm ad Vitellionem detulisset, ab eo intellexit, se sibi terrori fuisse: nec aliud quic quam vidisse, quàm suijpsius simulacrum ab aëre denso reflexum. Debilis, Remissa. Consule Tit. Luscorum, Coclitum. Illic Morbus, hîc Actio laesa consideratur, f. 341. Albaniae in vltima terra incolae, propter debilem visum noctu tantùm cernunt: interdiu debile lumen à fulgore diei disijcitur. Gell. lib. 9. cap. 4. In Cvmana regione Peru litorali, homines paru̅ vident: nebulae enim in eoru̅ oculis genera̅tur, seu ex fluminis natura, seu ciboru̅ quibus vescu̅tur. Cardanus de Rerum var. lib. 1. cap. 4. De Aspero Martialis Epigram. lib. 8. Formosam planè, sed caecus diligit Asper: Plus ergo, vt res est, quàm videt, Asper amat. Philippvs Vicecomes, princeps Mediolanensis, secreto cubiculo maximè gaudebat, & in id paucissimos admittere, arcere salutantes, negotia tractare per interpretem, & deniq; reformidare coetus hominu̅ solebat. Hebetata enim oculoru̅ acie, quòd adeuntium facies no̅ planè discerneret, assiduo nomenclatore & monitore dissimula̅ter vtebatur, ne omnino captus, oculis à minus familiaribus putaretur. Iouius in vita Philippi. Theodorvs Bibliander Theologiae professor apud Tigurinos, vir ingenio summus, ex nimijs studijs in [Greek words] inciderat. Diluculò surgen, in hypocaustum ingressus, cùm feles domestica mensae insidens more suo gesticularetur, ille ancillam esse opinatus, faustum diem Elsae precatus est. Feles dominum, qua potuit, voce resalutauit. Conr. Lycosthenis acroama. Valentinvs Bolzius Rubeacensis, Ecclesiastes, naturâ luscus, manè ad solita exurgens studia, candelam accensurus, taedam sulfure illitam oculis felis, foco assidentis, carbonum instar lucentibus, admouit. Feles cum stridore resiliens, tantum misero terrorem incussit, vt tanquam spectro conspecto in cubiculum tremebundus fugeret, & vix tandem errorem suum multo cum risu dilueret. Amissa. Vid Tit. Caecoru̅, vbi de Oculorum affectibus agitur, f. 343. AVDITIO. Valida. Respectu Loci. Histiaevs Milesius tyrannus, cùm ratem in Istro cum reliquis Ionibus contra Scythas in Darij gratiam tueretur, eam tamen soluisset, quantum scilicet, ne Scytharum sagittis socij infestarentur, satis erat: cùm Darius rex fugiens ad Istrum nocte venisset intempesta, & quendam Aegyptium alta voce Histiaeum clamare iussisset, primam statim vocem exaudiuit Histiaeus: siue, quia prae caeteris vigilabat: siue, qui auditus erat acutissimi. Rate nauibus coniuncta, Darium cum exercitu è Scytharum eripuit manibus. Herod. lib. 5. Debilis. Huc Surdastri, qui audiunt quidem, sed debiliter, f. 350. Amissa. Vide Tit. Surdorum, inter Aurium affectus, f. 350. Vazvl patruelis Stephani Vngariae regis, excaecatus, & plumbo in aures infuso surdus redditus, à Sebo Budae F. id???; Gyslae reginae instinctu, ne Stephano successor in imperio substitui posset. Bonfin. lib. 1. Dec. 2. VOX, PRONVNCIATIO. Consule locum Rhetoricae pronunciationis, f. 1111. item Musicorum, f. 1287. in Musicorum titulo. Qvantitas. Vox Magna. Homerus Heroibvs fortissimis epitheton hoc tribuit, quòd sint, [Greek words]. Nam vbi magna est & clara vox, etiam thorax est magnus: ergo (vt medici docent) cor quoque calidum, vnde animositas: & cerebrum robustum, vnde robur corporis prouenit. Stentoris meminit Homerus Iliad. ???. ei???; ferream, hoc est, inuictam attribuit vocem: [Greek words] Erasmus in Adagijs. Thrasybvlvs dux classis superauit vocis magnitudine omnes Athenie̅ses sua tempestate. Hic auctor fuit, vt militari suffragio Alcibiades ab exilio reuocaretur. Sab. lib. 8. En. 3. Carneadem Cyrenensem philosophum & dialecticum insignem Plutarchus scribit fuisse [Greek words], id est, maximae ac sona̅tissimae vocis, adeò vt gymnasij princeps eum monere cogeretur, ne tantopere clamaret. At ille: Da ergo mihi vocis modum. Respondit Gymnasiarcha: Modum habes, auditores tuos. Laërt. lib. 4. Antipater Stoicus eam vocis Magnitudinem quum nec posset, nec vellet assequi, aggressus Antilogiarum concinnare libros, cognominatus est [Greek words], calamo vociferans. Cael. lib. 19. cap. 15. Parua, Exilis. Chaerephontem Socratis perfamiliarem fuisse tradunt [Greek words]. Caelius lib. 13. cap. 1. A. L. Basilivs Magnus, Caesariensis episcopus, debili & exili voce fuit, atq; difficili. Sed ad extremum, priusquam expiraret, vocalior est factus: & cygnorum instar, cu̅ verbis obdormiuit veritatis. vt Nazianzenus in oratione de Basilio testatur. Carolvs Magnus voce quidem virili & clara fuit, sed quae corporis formae seu proceritati non responderet. Cranzius lib. 2. Saxoniae, cap. 7. Qvalitas. Vox Acuta, Alta. Inter conuicia, quibus Aeschines lapidat Demosthenem, etiam illud obiecit, quòd Boeotorum more vociferaretur immodicè & indecorè: [Greek words]. id est, Haec meloquente vehementer exclamat Demosthenes, quemadmodum sciunt omnes qui nobis in ea legatione fuêre collegae. Nam praeter alia mala, etiam boeotissat. Erasmus in Adagijs. Cùm Darius è Scythia fugeret, & ad pontem in Istro venisset quem Iones propter Scythas interruperant, penè concidit, quòd se proditum suspicabatur. Mox Aegyptivm quendam, omnium hominum vocalissimum, supra ripam Istri positum, iussit inclamare Histiaeum Milesium. Histiaeus eum saepiùs inclamantem, ad primam inclamationem exaudiuit. Herod. lib 4. Ficta. [Greek words] Graecis dicuntur, qui non loquuntur naturali modo, sed dilatato gutture effundunt immanem vocem. Quemadmodum & canunt nonnulli. Hoc vitium Demosthenes obiecit Aeschini, quòd non ex animo loquens vocem praeter naturam intenderet. Erasmus in Adagijs. Qvidam voces auium pecorum???; , & aliorum quorumlibet hominu̅ sic imita̅tur atq; exprimunt, vt nisi videantur, discerni omnino non possint. Aug. lib. 4. de Ciu. Dei, cap. 23. In Qvendam vocis absonae, Ausonius sic ludit: Latratus catulorum, hinnitus fingis equorum, Caprigenum???; pecus, lanigeros???; greges Balatu assimilas: asinos quoq; rudere dicas, Quamuis Arcadicum fingere turpe pecus. Gallorum cantus, & ouantes gutture coruos, Et quicquid vocum bellua felis habet. Omnia cùm simules ita verè, vt ficta negentur, Non potes humanae vocis habere sonum. Clara, Sonora. Aeschines Tragicus, qui puer literas cum patre docuit, quum esset [Greek words], hoc est, vocis sonantioris, postmodum tragoedum egit, teste Plutarch. in Vitis decem Rhetorum: vt verò Demosthenes ait, scribae histrionis???ue munere fungens apud Aristodemum agebat in Dionysijs. Caelius lib. 19. cap. 21. Quum M. Caelivs, qui credebatur à parentibus non liberis, natus, epistolam apud Senatum clara firma???; voce recitasset: Ne miremini, inquit Cicero. nam hic vnus ex his est, qui proclamarunt significans, illum fuisse praeconem, & hoc vsu contigisse, vt esset vocalis. Solent autem serui venales voce praeconis commendari. Erasm. lib. 4. Apoph. Pescennivm Nigrum Impe. legimus voce adeò fuisse canora, vti in campo loquens per mille passus audiretur, ni obniteretur ventus. Caelius lib. 19. cap. 12. A. L. Erico II. Danoru̅ regi robustissimo & admodum procero vox tam sonora fuit, vt in actionibus non solùm à praesentibus, sed etiam à remotiss. liquidò exaudiretur. Saxo lib. 12. Rauca, Obscura. [Greek words]. id est, Cyclobori vox. de ijs dicebatur, quibus vox esset vitiosa rauca???; . Est enim Cycloborus Atticae torre̅s, ingenti strepitu defluens. Aristophanes in Equitibus: [Greek words]: Clamosus, auidus, voce Cyclobori obstrepens. Erasmus in Adagijs. Aspera. [Greek words]. id est, Phicidissare, dicebantur vulgo, puerorum obscenis amoribus dediti. Quidam malunt ad eos referre, qui litera ??? immodicè & ad fastidium vsq; consueuerint vti. Siquidem ea gens litera ??? solita est in ??? commutare. Quo quide̅ vitio notantur & Eretrienses: attestante prouerbio, [Greek words]. Eretriensium rho. Hodie iocus est vulgi in Picardos: cùm Lutetianae feminae ob linguae delicias, ??? vertant in ???. Masia sonantes pro Maria. Erasmus in Adagijs. Haerens, Impedita, Tarda. Balbi, Blaesi. Atypvs, [Greek words], qui non habet in lingua explanatam vocum impressionem: vt qui lingua sunt paulò crassiore. Hot. de Verb. iuris. [Greek words] dicebantur vulgò, qui balbutire̅t, quibus???; haesitans esset & impedita lingua, quod Graeci [Greek words] appellant. Quodvitium ab humore immodico nasci docet Hippocrates: [383] vnde in pueris ac temulentis ferè accidit. Fit potissimùm in ??? & ???. pro quibus sonant ???. vnde fit vt aegre suum ipsorum vitium pronuncient, [Greek words]. Aristoteles Sectionis xi. problemate 30. distinguit [Greek words] & [Greek words]. Traulosin definit, quum quis literam quampiam non potest exprimere, non quamlibet, sed certam aliquam: hanc Theodorus vertit blesitatem. [Greek words] verò, quum litera quaepiam aut syllaba supprimitur, veluti quum [Greek words] dicitur pro [Greek words]: hanc Theodorus vertit balbutiem. [Greek words] verò, quum no̅ valent expeditè syllabam syllabae contexere pronunciando: quam Theodoras vertit linguae haesitantiam. Batto cuidam Thebano vox fuit exilis, lingua???; parum articulata. Cui Pythia dixit, [Greek words]. id est, Batte ad vocem venisti. Hesychius, Erasmus. Moses cùm à Deo mitteretur ad liberandum populum à tyrannide Pharaonis, excusauit se ob oris & linguae tarditatem. Ei igitur Dominus adiunxit Aaronem Leuitam fratrem, hominem dicendi peritum, cui Moses esset pro Deo, ipse verò Mosi pro ore. Exodi 4. Apud Rom. in consecrando templo consecrationis verba ritè concipi oportebat, ne syllaba vel verbo cadant. Quare Metellvm pontificem aedem dedicaturum, quum balbus esset, multùm laborasse ferunt, vt verbum Opiferae ritè exprimere, & sine offensione posset. Plin. lib. 11. cap. 37. Demosthenes quia blaesus erat, in exprimendo ??? literam multùm laborasse dicitur, pro qua ??? proferebat. Alexand. lib. 6. cap. 14. Cicero iii. Philip. scribit, M. Fvndanivm nescio quem cognominatum Bambalionem, ab haesitantia linguae. Verba illius haec sunt: Tuae coniugis, bonae foeminae, locupletis quidem certè, Bambalio quidam pater, homo nullo numero: nihil illo contemptius, qui propter haesitantiam linguae stuporem???; cordis, cognomen ex contumelia traxerit. Graeci grammatici tradunt [Greek words] valere tremere corpore propter frigus, atq; horrere: huiuscemodi???; aliquem dentium tremorem ostendere arbitrantur voluisse Homerum, cùm in ???. Iliadis de Dolone iam capto cecinit, [Greek words]. tanquam metu ille impeditam linguam haberet, & cùm vellet loqui, esprimere verba no̅ posset, sed balbutiret. Victorius lib. 17. Var. lect. cap. 14. Herodotus in Melpomene ait, Battvm Polymnesti inter Theraeos opulenti, & Phronimae filium, balbum fuisse & vocis exilis, inde???; Battum fuisse appellatum. Herod. lib. 4. T. Manlivs Torquatus ob ingenij & linguae tarditatem à patre rus relegatus est. Liuius lib. 9. Dec. 1. Valer. Max. lib. 6. cap. 9. Plin. de Viris illust. cap. 28. Michael Balbus Imp. adeò in literis componendis tardus erat, & syllabis conficiendis, vt librum alius faciliùs perlegeret, quàm ipse sui nominis elementa recenseret. Cedrenus. Lvdovicvs III. Caroli Calui ex Hirmentrude filius, quòd impeditioris & tardioris linguae esset, Balbus est cognominatus. Cuspinianus. Gvlielmvs Ruffus Anglorum rex habuit linguam nequaquam expeditam, quae haesitaret, praesertim intumescente ira. Polydorus lib. 20. Aetas. Vox Praecox. Infantes locuti. Ex loco Diuinationis, exempla aliquot oraculorum ab infantibus editorum petenda, f. 1375. Semestris locutus est Croesi Filivs in crepundijs: quo prodigio totum concidit Lydorum regnum. Plin. lib. 11. cap. 51. Cùm Sigebertvs infans, filius Dagoberti, die quadragesimo à natiuitate, à sancto Amando baptizaretur, respondit clara voce, Amen. Sigebertus in Chronico, anno Domini 633. Idem Regino asserit; & Robertus Ganguinus. Anno 1117. apud Cremonam quidam Infantvlvs in cunis iacens, matrem cibum familiae parantem compellauit, vt à ve̅tris cura cessaret, Deum enim grauibus poenis peruersam hominum vita̅ vlcisci co̅stituisse: sed Dei genitrice̅, ante tribunal Christl astantem, instantissimis precibus obstaret. Haec cùm dixisset, iterum co̅ticuit. Dodechinus in Appendice Mar. Scot. Philippvs Alsaticus vel Landgrauius Alsatiae, comes Flandriae & Veromanduorum, post tertium quo editus fuit diem exclamasse fertur: Vacuate mihi domum: Flandriae comitatum à patre accipiens, seditiones, latrocinia, & homicidia sustulit. H. Henninges in Geneal. Comit. Fland. Serotina. Maximilianvs filius Friderici III. Imperatoris ac Leonorae Eduardi regis Portugalliae filiae, in noua ciuitate Austriae genitus, ab infantia penè in nonum aetatis annum elinguis, vt plerisq; mutus iudicaretur: tanta difficultate orimum verba enunciabat, non sine matris ingenti dolore. Sed vt difficultas illa loquendi in pueritia fuit plerisque molesta, ita in perfecta eius aerate, facundia omnibus etiam externis fuit admirabilis, quum supra patriam linguam, Latinè, Gallicè, & Italicè, eleganter loqueretur. Cùm Francofordiae in Regem Rom. eligeretur, collaudantibus eum certatim principibus coram Friderico Imperatore, & potissimùm quòd expeditè Latinè loqueretur & legeret, respondit, Fridericus astantibus: Nescio, inquit, quo pacto vel legat, vel loquatur: hoc mihi certè constat, quòd cùm duodecimum aetatis ageret annu̅, subuerebar ipsum aut stultum futurum aut mutum. Cuspinianus ??? Cvltvs. Vocis Stvdivm, Cvra. Est in Africa fons Zame, ex quo canoras effici voces M. Varro prodidit. Cael. lib. 19. cap. 15. A. L. Graeci vocale putant adiumentum, si ficis abstineamus: quòd Hegesianax Alexandrinus historicus tragoediam optimè credatur egisse, quoniam annis duodeuiginti ficos in cibum non admisisset. Cael. lib. 19. cap. 14. Antiquarum Lect. ex Athen. lib. 3. cap. 3. Porrò sectiuo auctoritatem dedit princeps Nero, vocis gratia, ex oleo statis mensium omnium diebus, nihil???; aliud, ac ne pane quidem, vescendo. Plin. lib. 19. cap. 6. ROBVSTI IN GENERE. Consule Tit. Luctatorum, f. 400. Pugilum, f. 402. Athletarum, f. 3096. Gigantum, f. 274. item Fortium militum, f. 2103. ducum, f. 2080. quatenus animi robur comitatur robur corporis. Nemrodvs filius Chusi, nepos Chami, primus fuit in terris fortissimus: adeò vt ab eo prouerbium manarit, Vt Nembrodus fortis venator. Rex fuit primus Babyloniorum. Gen. 20. Samson Manoae F. è tribu Dania, qui 20. annis Israëlitas rexit, vir fortissimus, Nazaraeus Domino deuotus, in Thamnathae vinetis sola manu leonem rugientem discerpsit, perinde ac si hoedum discerperet. Aliquanto pòst cùm ad visendum leonis cadauer deflexisset, vidit in eius corpore examen apum cum melle. In nuptijs proposuit 30. iuuenibus Thamnatensibus aenigma: Ex edace cibus, ex feroci dulcedo, quod nisi septem diebus conuiuij exactis explicassent, triginta lintea cum totidem vestibus elegantibus sibi darent. Sin verò, totidem à se acciperent. Accepta conditione, iuuenes illi septimo die animi dubij, à sponsa Samsonis petunt, vt callidè expiscetur aenigmatis sensum à viro. Quod nisi fecerit, sese eam cum domo paterna igni absumpturos. Illa metu territa, fletu suo à Samsone id impetrauit, & popularibus suis clam indicauit. Qui Samsoni septimo die responderunt: Quid melle dulcius, quid leone ferocius? At ille: Nisi vitula mea arauissetis, meum aenigma non peruestigassetis. Descendit postea Ascalonem, caesis???ue 30. viris, eorum arma abstulit, elegantes vestes aenigmatis interpretibus dedit, & patriam repetijt. Vxor interea alteri nupsit, qui Samsoni affinitatis huius conciliator fuerat. Samson iniuria offensus, trecentis vulpibus captis, & earum caudis inter sese obuersis, singulas faces binis caudis interponit, ijs???ue incensis, vulpes in Palae stinorum segetes laxat: atq; ita & metas, & segetes, & vineta & oliueta combussit. Palaestini cùm Samsonem id ob ereptam ei à patre puellam fecisse comperissent, mulierem eius???; patrem igni combusserunt. Hinc cùm graui clade Palaestinos affecisset, & illi expeditionem contra Israëlitas suscepissent: Iudaeorum tria millia Samsonem in rupe Etami comprehensum loris???; vinctum, Palaestinis tradiderunt. At ille ruptis vinculis, maxilla asini, quam humi repererat, mille viros prostrauit, ea???ue abiecta, locum Maxillae iactum denominauit. Siti affectus, Dominum implorauit, qui fisso maxillae dente molari, aquam inde elicuit, qui Fons inuocantis dicitur. Gazam veniens, ad meretricem introgressus, cùm ciues vrbem insidijs cinxissent, ipse media nocte surgens, portae vrbis fores cum repagulis auulsas, suis humeris in montis cacumen, è regione Hebronis exportauit. Amauit postea Dalilam meretricem, apud fluuium Sorec. Quae cùm blanditijs suis omnia secreta ab eo expiscata fuisset, eam nimirum tanti roboris causam esse, quòd à ventre matris Deo deuotus; nunquam capiti suo nouaculam admouisset: illa Samsonem in sinu suo consopiuit, vocato???ue homine quodam, septem cincinnos capitis detonderi curauit. Itaque à Palaestinis captus, & effossis oculis Gazam perductus, duabus???ue cathenis vinctus, in ergastulum ad molendum fuit detrusus. Renascente autem ei post tonsuram caesarie, conuenêre Palaestini proceres ad ingens sacrificium deo suo Dagoni faciendum, & Samsoni illudendum. Ille Dei nomine inuocato, columnas duas medianas, quibus domus fulciebatur, manibus complexus, & ita prolocutus: Volo ex vita cum Palaestinis discedere, eas [384] tanta vi impulit, vt collapse sint aedes, & plures morien quàm viuens interfecerit. Ad tria enim millia virorum atque mulierum ex principibus Palaestini eo loco conuenerant. illu̅. deinde fratres & cognati sublatum sepelierunt inter Saroam & Estaol??? sepulcro patrio. Iudicum capite decimotertio, vsque ad decimumseptimum. Telamon Aeaci F. propter insignem fortitudinem Herculis socius habitus est, & Ilio expugnato Laomedontis regis F. Hesionem possidere meruit. Verg. lib. 8. Aen. singit Herilvm tres animas habuisse, ter letho sternendum fuisse, non aliam ob causam (vt conijcere est) quàm propter inusitatas & portentosas hominis vires. Sic loquitur Euander: Et regem hac Herilum dextra sub tartara misi: Nascenti cui tres animas Feronia mater (Horrendum dictu) dederat: terna arma mouenda, Ter letho sternendus erat. cui tunc tamen omnes Abstulit haec animas dextra, & totidem exuit armis. Milonem Crotoniatam dum peruncto disco institisset, nemo vestigio educebat: malum tenenti, nemo digitis poterat extorquere. In Olympia bouem per stadium retento anhelitu portauit, eundem???; ictu pugni interfecit, & vno die integrum deuo rauit. Caput neruo non aliter quàm redimiculo aut corona incingebat: intercluso deinde, quanta maxima vi poterat, compressis labijs spiritu, cùm venae capitis sanguine plurimo intumuissent, neruum rumpebat. Idem vbi porrecta dextera cubitum lateri admouisset, sublato???; pollice reliquos digitos iunctim intendisset, minimum nemo erat qui vllo nisu posset à caeteris abiungere. Iam senex conspicatus hiantem immissis cuneis quercum, in Crotoniatarum finibus, robore suo pristino fretus, truncum illum manibus dicitur rescindere conatus. Ibi cùm relaxatis cuneis, comprehe̅sus manibus Milo detineretur, à lupis (quae fera frequens est in Crotoniatarum agro) discerptus est. Sic fuit illi fatalis virium suarum fiducia. Pausanias lib. 76. Plin. lib. 7. cap. 20. & lib. 10. cap. 37. Solinus cap. 4. Herod. lib. 3. Strabo lib. 6. Val. Max. lib. 9. cap. 12. Suidas, Gel. lib. 15. cap. 16. Ael. lib. 2. de Var. hist. Titormvs bubulcus Aetolus, cum Milone Crotoniata certate ausus. Abiecta veste, ex Eueno maximae molis lapidem primùm quidem ad se traxit, deinde remisit: & hoc bis aut ter: tum eum vsque ad genua sustulit, atque postremò sublatum in humeros, vsque ad octo orgias portauit, atque abiecit, quem Milo vix mouere loco potuit. Ad gregem deinde abijt, & stans in medio, maximum fortissimum???; taurum pede prehendit: qui cùm vellet effugere, non valebat. Alium item accedentem, attractum pede similiter tenuit. Quo viso, Milo palmas ad coelum extendit: O`` Iupiter, inquiens, num hunc alterum Herculem nobis dedisti? Vnde prouerbium natum est, Alter Hercules. Aelian. lib. 12. de Var. hist. & Cael. lib. 21. cap. 36. A. L. ex Athenaeo. Polydamas Niciae F. è Scotussa Thessaliae vrbe, omnium hominum sua aetate statura corporis maximus fuit, & pancratio nobilissimus, cuius statua è celsa pila, Lysippi opus, in Alti Olympiae conspiciebatur olim. Eum ferunt in monte Olympo prorsus inermem, Herculis aemulatione (qui in Nemea leone̅ strauisse dicitur) leonem praeferocem confecisse. Apprehensum è grege medio maximum & ferocissimum taurum pedibus posterioribus resilientem, & contranitentem, tam obnixè detinuit, vt vix, & relictis quidem vngulis, effugere potuerit. Aiunt eundem, in citante equos auriga, altera tantùm manu retractos, à tergo currus sistere solitum. Hac fama impulsus Darius Artaxerxis ex pallaca filius (is qui multitudinis Persarum studijs fretus Isogaeum legitimum Artaxerxis filium regno expulit) Polydamantem magnis per legatos donis & promissis inuitatum, Susa ad se euocauit. Quò cum venisset, vnus ex prouocatione tris de cohorte regia, qui Immortales vocabantur, occidit. Idem, cùm per aestatem speluncam intrasset cum aliquot socijs in opaco accubiturus, fors minus aequa ita tulit, vt superior speluncae pars latè fatisceret. Polydamas caeteris imminentis periculi metu dilapsis, quasi vnus tantam labem sustinere posset, sublatis manibus montem fulcire conatus, ruinae mole oppressus est. Pausanias lib. 6. & Suidas. Porvs rex Indorum, viribus corporis fortissimus, statura quatuor cubitorum & palmae fuit. Pugnans aduersus Alexandrum, cùm victus esset, & Alexander eum interrogasset, quid ita ausus fuisset belli secum fortunam experiri? respondit: Quòd neminem me fortiorem esse censebam. Plut. in Alexandro. Tavrea Iubellius Campanus vir fuit memoranda fortitudine, qui in castris Annibalis Claudium Asellium Romanum ingenti hominem robore ad duellum prouocauit. Idem capta à Fuluio Capua, vxorem, liberos, ac se postremò ante pedes Imperatoris gladio confodit. Liuius lib. 2. Apud Latinos Rvticello cuidam, prodigiosis viribus, Herculis nomen attributum. Is mulum suum tollebat, vt scribit M. Varro, citante Plinio lib. 7. Erasmus in Adagijs. A. Ivnivs Valens, qui sub Augusto centurionis locum tenuit, vtribus onustum plaustrum solus, dum deponeretur onus, sustinebat, currum???ue magna equorum vi tractum manu vna retinebat. Quae fortitudinis exempla, cùm multis alijs, illius monumento insculpta fuêre. Plin. lib. 7. cap. 20. Sabel. lib. 10. cap. 9. C. Iunium vocat. Maximinvs Thrax, qui postea ad imperium venit, Seuero ab initio est conciliatus campestri certamine, quo lixas sedecim, vnum post alium prostrauit, cum quibus ob ignobilitatem est primò luctari iussus: mox altero sudore totidem milites. Quare aureo torque ab Imperatore donatus, accitúsque inter laterum stipatores, ac tum demùm illustrari coeptus est, corporis vastitate & candore insigni, oculis???ue vegetis sua sponte conspicuis. Miratur Capitolinus ipsum saepe vno die bibisse vini amphoram. Comedit & libras carnis quadraginta. Cordus sexaginta scripsit. Sudorem sui corporis vbertim fluentem calice excipiebat: vt interdum ex eo tres impleuerit sextarios. Tyronum legionem, quam sub Germanico bello accepit instruendam, quotidie exercuit, vna???ue ipse exercebatur. Quinos senósve milites quotidie sternebat. Tum tribunorum vnus, vir spectatae virtutis, cauillabundus: Quid mirum, inquit, si tribunus milites vincit? Hunc ex prouocatione congressum primo impulsu ad terram deiecit, exclamans: Date alium, sed tribunum, Fuit octonis pedibus, atq; vno digito maior: pollice tanto, vt vxoris dextrocherio pro anulo vteretur: vi tanta, vt equum pugno percussum nudaret dentibus crura calce perfringeret, Topazios lapides fricaret digitis, maiusculas???; arbores dimidiaret. Quae virium multiplex experientia effecit, vt Antheum quidam eum vocarent, alij Herculem, Milonem Crotoniatem, Achillem, Aiacem. Capitolinus. Fl. Clavdivs Imp. fuit digitis vsq; adeò fortibus, vt saepe equis ac mulis ictu pugni dentes excusserit. Militauit sub Decio, & inter fortissimos pugiles in Martiali iudicio, dum luctarentur milites, numeratus est: armillis, torquibus???; donatus. Et cùm quondam adolescens, qui cu̅ eo luctabatur, genitalia ei attigisset, omnes ei dentes vno pugno excussit: tantae erat verecundiae ac pudoris. Cuspinianus. Martianvs Imp. Rom. in digitis neruos habuisse dicitur, non venas: tanta vi, vt nullius manus ad scribendum aut impellendum praestantior tradatur. Quippe venientia carra salutari obnoxius repulit: fortissimum quemque vno sic demùm digito afflixit, vt perinde ac claua ferro???; icti torquerentur. Hic est, qui ferrarij traditur fabri filius: propterea in concione, Ars mihi obijciatur ferraria, dum me ferrum tractasse suis sentiant cladibus exterae gentes, quae populum Romanum ferratam gentem putent. Caelius lib. 4. cap. 3. Antiquarum Lect. Ericvs II. Danorum rex, vt corpore nullum, ita nec robore parem habuit, cum staturae laude egregia quoque vigoris ornamenta sortitus. Hastae aut lapidis iactu sedens stantes vincebat. Eodem corporis situ ex robustissimis duos lucta aggrediebatur, dum???ue alterum attrectaret, alterum genibus compressum vrgebat: nec antè desistebat, quàm priùs hunc, deinde illum pedibus subijciendo, amborum manus post??? terga vinciret. Nec minori robore funiculorum certamen exhibuit, quippe vnum dextra, alterum sinistra continens, eorum extrema quatuor praestantibus robore ex aduerso distrahenda commisit. Quibus eum nequicquam sede sua detrahere laborantibus, ipse funem vtrinq; modò dextra, modò laeua corripiens, ingenti fortitudine effecit, vt aut tenentibus restim excuteret, aut eosdem ad se magnopere renitente, pertraheret. Saxo lib. 12. Starchatervs Helsingus siue Suecus natione, patre Storuercho, paulò post Christum natum, ccc. annos vixit, giga̅ tea mole & robore, in omnibus Aquilonaribus regionibus trophaea etexit. Vicharum Noruegiae rege̅, Visinnium latrone̅ Rutenum, Tannam Byzantinum pugile̅, Viliscum Polonum, Hamam athletam Saxone̅ interfecit. Diei noctis???; spatio iter equestre xii. dierum confecit, & Helgone̅ Noruegiae rege̅ defendens, xii. athletas simul certamine singulari necauit. Bellica gloria insignis, victu crudo, ceruisia sola vtebatur. Veneris expers. Patrio sermone disertus, & non malus poëta. Tandem aetate fessus, ne senij vitio pristinum gloriae decus amitteret, voluntarium sibi consciuit exitum. Olim nanq; rei bellicae deditis morbo oppetere probrosum erat. Quocirca aurum librarum centum & viginti, quod iam pridem pro Olonis tyranni interfecti caede meruerat collo appendit, emendi in se percussoris gratia: nihil aptius ratus, quàm auru̅, quod pro aliena clade tulerat, damno propriae salutis impendere. Itaq; Hatherum splendido loco natum, cuius olim patrem occiderat, obuium nactus, hortatus est, ne à parentis sui interfectore poenas exigere vereretur, tanto praesertim praemio proposito. Ergo Hatherus obsequuturum se precibus spopondit. Cui Starchaterus cupidè ense praebito, nudam ceruicem exhibuit: ne timidè percussoris opus exequeretur, aut ferro muliebriter vteretur hortatus, praefatus???ue, quòd si peracta caede ante cadaueris lapsum caput ac truncum medius intersi [385] liret, armis insuperabilis redderetur. Igitur caput decussum morsu terram petiuit, ferocitatem retinens viuentis. Percussor fraudem subesse veritus, saltu abstinuit: quem si temerè peregisset, fortè nunquam ampliùs salijsset. Haec ex Saxone Grammatico Io. Magnus lib. 50. recenset. Vbbo Fresicus, Haraldi regis miles, praeter vndecim, quos in acie vulnerârat, viginti quinq; delectorum pugilum interfecit. Idem nemine propiùs cum ipso congredi audente, sagittis impetitus, 144. ictibus priùs perforatus est, quàm lapsis corporis viribus genua reclinaret. Saxo Gram. Haldanvs Borchari Nouegiani F. Sueonum & Danorum rex, Giurithae Danae virginis nuptias ambiens, à xii. athletis, reginae thalamum custodientibus impetitus, quercu succisa loco clauae vsus, omnes interfecit. Hildigerum, septuaginta pugilum oppressorem, gladio panniculis, ne carminibus hebetaretur, obducto, occidit. Deinde Siuarum Saxonicum, quòd nuptialibus triumphis sponsam Guiritham abducere vellet, celeri in Daniam emenso regressu inter co̅uiuantes oppressit: sponsa???; potitus, ex ea genuit Haraldum Hildetan. A`` Veseo insigni pugile, in Sialandia pro patria pugnans, occiditur. Olaus lib. 5. cap. 11. Septent. reg. Olo Vegetus Noruegiorum regis F. adolescens etiamnum comite cane vno Gunnonem latronem cum suis occidit, xii. pugiles regis Trondorum filiam rapturos confecit. lxx reges maritimis praelijs sustulit. Ringoni Suetiae regi militans, Danorum classem superauit. Scathum & Hiallum Noruegios pugiles Olai Vermorum regis filiam ad stuprum petentes necauit, & ex ea in vxorem ducta filium sustulit Odmundum. Olaus lib. 5. cap. 12. Arvarodvs Noruegiensis pirata naues refecturus, cùm gubernaculum è sylua rude ad litus deferret, à xii filijs Arngrimi ex insidijs impetitus, gubernaculi vnico ictu duodecim illos interfecit. Olaus lib. 5. cap. 14. ex Saxone. Magnvs Sfortia ea erat agilitate, vt nullo adiutante, ac impellente, quum sinistrum pedem hemicyclo ferreo, quem stapedem vocant, induisset, vel omnibus contectus armis, & galeatus, in ephippij sellam eleganter insiliret, progrederetur???ue saepe ad multa passuum millia cataphractus, duratis scilicet membris ad omnes vel iniqui laboris exercitationes, frigus???ue praesertim. Neque enim in tota vita peregrinis pellibus est vsus, quibus aduersus algoris iniuriam vestes fulcirentur. Iouius in vita eius. Philippvs Comes à Kirchberg, postremus in hac familia, bellator strenuus, singulari animi fortitudine praeditus, & tanto membrorum corporis robore, vt vnico digito clauum ferreum ligneo parieti potuerit infigere. Obijt. 13. Cal. vii bris. A. C. 1510. H. Henninges in Geneal. ROBVR PARTIS ALICVIVS. Frontis. Milo Crotoniates frontem vinciebat corda, quasi tenia aut corona, & spiritu intra labia contento, & venis capitis sanguine repletis, robore venarum cordam tanquam papyrum disrumpebat. Pausanias lib. 6. & Suidas. Avrivm. Scribit Augustinus lib. 14. de Ciuit. Dei, cap. 23. fuisse Qvosdam, qui aures pro arbitrio mouerent, vel singulas, vel ambas simul. Item qui totam caesariem capite immoto, quantum capissi occupant, ob cutis laxitatem & robur deponere̅t ad frontem, reuocarent???; quum vellent. Caelius lib. 20. cap. 16. A. L. & Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. Vesalius narrat se vidisse Patauij iurisconsultum Clavdivm Simeonium Foroiuliensem virum facetum & Petrvm Rauascherium Genuensem virum forte̅ & strenuum, qui aures pro arbitrio mouere poterant. Cardanus de Rerum varietate, lib. 8. cap. 40. Brachiorvm. Paulus Diaconus in histor. Longob. lib. 5. cap. 40. Cvnipertvm Regem Longobardorum tanta brachiorum fortitudine praeditum fuisse scribit, vt cùm puer esset, duos verueces mirae magnitudinis, lana dorsotenus in singulas manus apprehensos, à terra leuarit: cuius exempli nullum inuenit imitatorem. Manvvm, Digitorvm Agilitas Manvs Virius???. Ambidextri. In ambidextris, qui ex aequo ad omnia munia vtraque manu possunt vti, consuetudo plurimùm potest: interim tamen robur plurimum adesse verisimile est, quod efficit, vt virtus motiua aequè in sinistra, atque in dextra manu vigeat. Gabaenses septingenti lectissimi, scaeuae omnes, qui manu sinistra pro dextra vtebantur. Iud. 19. & 20. Aioth ambidexter Israëlitarum dux, eos in libertatem vindicauit, cùm Eglon regi Moabitarum octodecim annis seruissent. Marulus lib. 4. cap. 9. Indacvs ambidexter, sub Leone Marciani Imp. successore floruit, homo audacissima, & pedibus valentissima: tamen laeua robustior fuit. Suidas. Theophilus Imp. Agarenos multos in captiuitatem redegit. Inter quos Agarenvs quidam erat ambidexter, scholae gladiatoriae princeps, duabus hastis ex equo pugnans, quem secum Imperator in triumphum duxit. Cuspinianus. Alterutrius. Tiberivs Imp. sinistra manu agilior, articulis???ue adeò robustis, vt recens malum digito terebraret, consauciaret???ue adolescentis caput talitro. Sab. lib. 1. En. 7. ex Suetonio. Robvr. Artaxerxi Longimano Persarum regi laudem peperit insignem decentissima corporis amplitudo, quam belli decora non pauca augustiorem fecêre. Tenet fama, non serè inter Persas compertu̅ manu fortiorem. Primus venationis legem sanxisse narratur, vt quibus affatim vires praestò forent ac voluntas, iactu primum in feras assultarent, quod Graeci [Greek words] dicunt. Caelius lib. 12. cap. 20. A. L. Polocova generosus Polonus, tanti roboris fuit, vt equorum soleas ferreas, etiam recentes, nullo negotio, manibus instar chartae vel alterius rei fragilis rumperet. Hieron. Henninges in Geneal. Turc. Imp. Digito indice vel salutari Martivm, Septimum, qui ex fabro ferrario imperium tenuit, tantum valuisse dicunt, vt currus ex aduerso nitentes repulerit, & fortissimum quenque colliserit. Quod de Clavdio secundo Caesare traditur, qui digitis ita validis fuit, vt ictu digitorum aut pugno, saepe equi dentes excusserit. Alex. lib. 4. cap. 26. Georgivs Fronsbergius Baro robustus, vide folio 578. Debilitas. Avgvstvs dextrae manus digitum salutarem tam imbecillum interdum sentiebat, vt torpentem contractum???; frigore, vix cornei circuli supplemento scripturae admoueret. Suetonius. Pedvm. Ex Tit. Cursorum aliquot exempla petantur, quatenus scilicet pernicitas robori attestatur, f. 388. Democrates pugil cùm laboraret ex pedibus, ad certamina venit: & consistens in stadio, descripsit sibi circum, & iubebat aduersarios, vt se expellerent extra lineam. At illi victi sunt ab aegroto: & ipse cùm bene & fortiter in statione sua perstitisset, cororiam deportauit. Aelianus. lib. 4. de Varia histor. ROBVR CONSIDERATVM PER ACCIDENS. RESPECTV Aetatis. pvta Senes Robusti. Consule Tit. Longaeuorum, quatenus robur senio iungitur, fol 307. Apud Homerum quum poculum plenum caeteri vix tollerent à mensa, solus Nestor facile nullo???ue negotio sustulit, quum esset admodum senex, & viribus multis inferior: verùm hoc illi dabat vsus & exercitatio. Nam Homerus facit Nestorem [Greek words]. Homeri carmen sic habet: [Greek words] [Greek words]. id est. Vix alij poclum poterant sustollere mensa Plenu̅, at grandaeuus Nestor facilè ab stulit illud. Erasm. Starchatervs iam senex, gemino cinctus ense, totidem baculis infirmam sanectutem iuuabat. Cui quum popularium quidam illudens, inutilem & superuacuum dixisset gladiorum vsum, ac propterea alterum sibi donari per ludibrium petijsset, iussum accedere spe petitionis Starchaterus gladio transuerberauit. Ad cuius facti vltionem, quum duo Hatheri milites magno equorum co̅cursu aduolassent, vtrumq; occidit. Facti causam percontanti Hathero, respondit, se semper poenas ab irrisoribus exigere solitum, nec vnquam impunè sibi à procacibus insultatum. Saxo Gram. Debiles. Milonem Crotoniatem, memoriae proditu̅ est, quum iam senex esset, athletas???ue se in curriculo exercentes spectaret, suos lacertos ampliùs intueri coepisse, illacry ma̅tem???; dixisse: At hi [386] quidem iam mortui sunt. Verùm, inquit Cicero, non tam isti, quàm tu ipse nugator: neque enim ex te vnquam es nobilitatus, sed ex lateribus & lacertis tuis. Et post multos item versus: Ista ipsa, inquit, defectio virium, adolescentiae vitijs efficitur saepiùs, quàm senectutis: libidinosa enim & intemperata adolescentia esfoetum corpus tradit senectuti. Caelius libro 19. cap. 20. Timanthes Cleonaeus athleta, quum senio confectus, arcum non posset complicare, quem intendebat iuuenis, dolore animi in furorem lapsus est, ac propterea viuum se exussit. Pausanias lib. 6. Senex apud Plautum in Menaechmis Act. 5. sc. 2. sic de seipso loquitur: -consitus sum senectute: onustum gero (go. Corpus, vires reliquêre. Vt aetas mala est merx! Mala est erNam res plurimas pessumas, cùm aduenit, adfert: quas si autumem Omneis, nimis longus sermo est-. Sexvs. Robvstae mvlieres. Consule Tit. Mulierum bellica fortitudine illistrium, fol. 2073. 3795. Cimburga Alexij Massouiae ducis F. vxor Ernesti ducis Austriae, mater Friderici III. Imp. mulier religiosissima fuit, & supra muliebrem sexüm fortis, quae digito saepe auellanam & iuglandem fregit, ac clauum parieti impegit. Cuspinianus. AGILITAS, PROMTITVDO IN MOTV. Huc confer Tit. Scurrarum & Praestigiatorum, qui agilitate corporis freti admir anda quaedam & praestigijs similia faciunt, fol. 2984. Saltando. Sunt Lapones staturae modicae, & corpore vsqueadeò agili, vt accincti pharetra & arcu, trasmittant saltu sese per circulum diametri cubitalis. Iac. Zieglerus in Scandia. Pvgnando, Fvgiendo, Insectando. Lvsitani mobili corpore, leui???;, vt facilè & fugiant hostem, & insequantur. In pace choreas leui saltu exercent, cum quadam crurum agilitate. Bella ad numerum aggrediuntur, Paeana, cùm hosti obuiant, cantando. Diod. lib. 5. cap. 9. Finni lubricorum stipitum celeri allapsu cursum intendere soliti, arbitraria velocitatis potentia rapiuntur, promtissimam???; propinquitatis vel absentiae facultatem obtinere creduntur. Mox enim vt hostem laeserint, eadem celeritate qua subierunt auolant, nec procursu languidiùs reditum tentant. Itaq; & vehiculorum & corporum agilitate instandi fugiendi???; expertissimam obtinent potestaté. Hac ratione victorem Regneri Danorum regis exercitum homines imbelles & vilissimi diu eluserunt potiùs quàm sustinuerunt. Saxo lib. 9. Bello Sclauico, quod Valdemarus Danorum rex & Henricus Saxoniae dux sociatis viribus gesserunt, Eskyllvs nobilissimus eques Danus militaribus armis onustus, vnum ex Sclauis inermem per palustria loca citato cursu fugientem pedibus insecutus, illius vest igijs limi mollitie subsidentibus, ipse nec voraginum illuuie, nec armorum onere depressus, occupatum barbarum capite truncauit: ac ne plantis quidem coeno infectis, solidam hu mum repetijt. Quod factum potius coelesti, miraculo, quàm humanae virtuti imputandum fuit. Saxo lib. 14. Discvrrendo. Orion Neptuni filius ex Euryale Minois filia natus fuit, cui concessum est, vt super fluctus curreret, perinde ac in terra super aristas ferretur, nec eas comminueret. Hyginus. Iphiclvs, inquit Apollonij interpres, Phylaci creditur & Clymenes filius. Eum cecinit Hesiodus tanta fuisse corporis agilitate, ac pedum celeritate, vt curreret [Greek words], hoc est, super triticeas aristas, nec oblaederet. Demaratus verò etiam per mare incessisse prodidit. Inde natum adagium, vt Iphicli agilitatem, pro celeri, inexsuperabili???ue vsurpemus Inditum creditur nomen ex currendi potestate. Caelius lib. 5, cap. 5. Antiq. Lect. Camilla, regina Volscorum, si Vergilio credimus, Illaesis segetibus super spicas currebat, & mare superabat nullis corporis partibus aqua tactis praeter plantam pedum. Athen. lib. 7. Ladas cursor Alexandri velocissimus, vt arenis pendentibus nulla pedum vestigia extarent, saepe???; visum falleret. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 21. Martialis saepe eius meminit, lib. 2. & 11. Iuuèn. Satyr. 13. Solinus cap. 6. Eius statua Argis in templo Apollinis Lycij posita. Pausanias in Corinth. & Laconicis. Haraldvs Hybernus, Noruagiae rex, excepta liberalitate nullam ferè virtutem adeptus, corporis viribus fretus, apud Helsyngam oppidum pignore cum Erico iii. Danorum rege posito, cum lectissimis eius equis cursu contendit, & duobus in certamen admissis vtroq; metam prior tenuit. Geminis siquidem inter currendum bacillis innixus, crebris corpus saltibus concitabat. Saepe etiam inter nauigandum è puppi exiliens, in proram per exerta remorum capita decucurrit, inde???; cursu in aliud nauigij latus reflexo, per reliquos remorum ordines locum, quo excesserat, repetiuit. Qui si parem animi virtutem à natura traxisset, nequaqua̅ se inter amplexus pellicis obtruncandum dedisset. Saxo lib. 14. Eqvitando. Totilas Gothorum rex ad Apenninum cum Narsete eunucho praelio decertaturus, in quo etiam perijt, cupiens se hostibus ostentare, qualis quantus???; esset, armis auro caelatis indutus, equo???ue insignis magnitudinis, & magnificè phalerato vectus, & purpurea regia???; veste ornatus processit. In medio autem campo vt artem equestre̅ ostentaret, equum vario modo calcaribus co̅citando in orbem freno agiliter egit, obequitando???; telum in auras aptè diuerberauit, & ipsum id rursum ad terram delatum, momento???; temporis exceptum vibrauit, & idem alternatim per manus transtulit, & se super equu̅ supinauit, & vicissim ad terram, & in latera inclinauit, atq; haec ludicra peragendo à prima luce ad multum diei dedita opera tempus extraxit, donec equitum duo millia venerunt, quae. expectabat. Sigonius lib. 19. Imp occid. VOLATVS. PER AERA VECTI. ai???pobatai. Poëtae fabulantur, Daedalvm inclusum Labyrintho, propter liberatum Theseum, quum iudicium capitis expauesceret, alas sibi confinxisse, eo???; remigio vnà cum filio Icaro periculum euasisse. Vergilius lib. 6. Aeneidos: Daedalus (vt fama est) fugiens Minoia regna, Praepetibus pennis ausus se credere coelo, Insuetum per iter gelidas enauit ad Arctos. Persevs in Medusam certaturus, accepit à Mercurio talaria & ensem, quibus adminiculis per aërem ferebatur. Abaris Scytha [Greek words] dictus, quòd emissa sagitta, quam ab Apolline acceperat, cum ea vnà ferretur. Herodotus & Iamblichus. Mvsaevs poëta, Boreae dono volitasse perhibetur. Pausanias in Atticis. Romae sub Caesaribus inter spectacula populo exhibita productus est, Qvi per aduersum parietem felis modo reptando scanderet: & qui fabrefactis sibi alis, altiusculè terra volans, per aërem auis modo veheretur. Sabel. lib. 10. cap. 9. NATATIO. NATANDI STVDIVM, VSVS. Peritia Natandi. Acqvisita, vel Natura. Eo s, qui sub Piscium astro, certo cursu stationibus???; sideribus constitutis, editi essent, na̅do plurimu̅ valuisse, naturalium, rerum perscrutatores tradiderunt. Ijsdem quoque lienis defectus plurimùm prodesse creditur. Alexan. lib. 2. cap. 21. Arte, Institutione. Graeci cùm suos ad olescentes in omni disciplinarum genere liberaliter erudirent, non minore etiam studio primae adolescentiae iuuenes imbuebant gymnasticis disciplinis, iuxta Aristotelis praeceptum: quo ad reliqua munia firmiores essent, & etiam natare discerent. Alex. ab Alex. cap. 25. In pugna nauali ad Salamine̅ contra Xerxem, Graecorum pauci periêre. Quippe qui periti natandi, cùm suae naues corruptae essent, atq; in pugna perîssent, ad Salaminem enatabant: cuius rei quia imperiti erant, Barbarorum pleriq; in mari periêre. Herodotus lib. 8. Romana iuuentus, quae ad belli destinabatur munera, inter alias exercitationes bellicas, quibus aptiores & agiliores reddebantur tyrones, nandi quoq; studio summopere opera̅ dedit. Alex. ab Alex. lib. 1. cap. 20. Hinc prouerbium in adolescentem nullius frugis, Neq; natare neq; literas didicit. Octauius Augustus Caivm & Lvcivm, quos sibi filios asciuerat, scientissimè post literas natare docuit. Alexan. ab Alexandro libro 2. cap. 25. Possessa. Natatores, Vrinatores. Fuit Glavcvs vrinator Boeotus, Anthedonius, gui spectan [387] tibus Anthedonijs è portu enatans, & sub aqua latens, in locum lo̅ginquum peruenit, vnde à nemine ampliùs videri posset: ibi aliquot dies commoratus, multis spectantibus ad certum diem natans in portum redijt, cùm diceret se tandiu sub vndis degisse. Accedebat ad hoc miraculum, quòd hyeme, quum nihil caperent piscatores, ad ciues suos, quoscunque illi pisces poposcissent, continuò apportabat, quos ille multum antè in hunc vsum reseruauerat. Tandem à bellua marina necatus est. Gustata quadam herba deus marinus factus narratur. Alij dixerunt Glaucum vitae pertaesum se in mare praecipitasse, alij ob amorem Palaemonis, qui cùm non ampliùs visus fuerit, à bellua aliqua marina fortasse discerptus, creditus est in deorum mariorum numerum recessisse. Natalis Comes Mythol. lib. 8. cap. 5. Cùm Thesevs Minois, amore Periboeae capti, libidini aduersaretur: Minos praeter alia conuitia, etiam eum Neptuni sobolem esse negauit, quòd quam habebat celatam gemmam in mare si abiecisset, non esset ad se reportaturus. Vix ea locutus, gemmam dicitur Minos abiecisse. Theseum verò memorant, cum ea & corona, quam ab Amphitritae dono acceperat, è mari emersisse. Pausanias in Atticis. Scyllias quidam Scionaeus, in castris Xerxis contra Graecos omnium ea tempestate hominum optimus vrinator fuit: & in naufragio Persarum ad Pelium facto, multam pecuniam Persis seruauit, multam sibi lucratus. Hic iampridem in animo habuerat ad Graecos transire: sed cùm ad eam diem non fuisset nactus occasionem, apud Aphetas, vbi Persarum classis erat, mare subijt, neq; priùs emersit, quàm ad Artemisium peruenit, octoginta fermè maris stadia emensus. Herodotus tamen lib. 8. putat eum nauigio ad Artemisium per???enisse. Is vbi eò peruenit, Graecos certiores fecit & naufragij ad Pelion facti, & nauium ad circumeun dam Euboeam dimissarum. De eodem Pausanias in Phocicis in hunc modum scribit: Scionaeus Scyllis, homo vrinandi peritia clarus, artem natandi subter altissimas aquas, Cyanam filiam edocuerat. Ambo itaque cùm circa Pelion vehemens tempestas Xerxis classem oppressiset, anchoris, & alijs (siqua fortè fuerant infra aquas) nauium retinaculis abscissis, perniciem triremibus apportarunt. Eius Graecos vniuersos meriti memoriam, patri & filiae statuis positis, extare Amphictyones volueru̅t in Delphico fano. Aristippus philosophus, cùm Qvendam sibi vehementer placentem audiuisset, eò quòd gregiè sciret natare, irrisit hominem, dicens: Non te pudet, tam insolenter de his rebus iactare te, quae & delphinum & ranarum sunt propria? Laërt. libro 2. cap. 8. & Eras. lib. 3. Apoph. Phocevm quendam Lucanus commendat, lib. 3. Pharsaliae: -pugna fuit vnus in illa Eximius Phoceus animam seruare sub vndis, Scrutari???ue fretum-. Batavi olim Rhenum, qui apud eos latissimus est fluuius, armati tranabant. Quorum locum Traiectenses tenent, viri bellaces, & nandi peritiores quàm caeteri Rheni accolae. Acneas Syluius libro secundo Commentariorum de rebus gestis Alphonsi. Cola Catanensis, cognomento Piscis, arte piscator, haud secus quàm marina bellua, maxima pelagi interualla spacia???ue vtpote d. & vltra stadia, foeda tempestate & reluctantibus aquis excellenti vi & velocitate natando conficiebat: saepissimè ab Enaria (quae inter Pythecusas è conspectu Neapolis insula sita est) Prochytam vsq;, quod intermedij pelagi est stadiorum ferè L. tempore anni difficillimo emensus, eodem???ue die reuersus. Verùm cùm semel in portu Messanae experiri vellet, quantum natando posset, dum pateram auream, munus natantibus in annuo festo tunc à rege in mare deiectam, ab imo eripere conatur: nunquam emersit, nec postea inuentus apparuit. De quo multò plura leges apud Alexan. ab. Alexandro, lib. 2. cap. 21. qui ex Iouiano Pontano oculato teste haec scribit. Viues lib. 1. de Verit. fidei, ex Volaterrano hoc ipsum confirmat, & corrupta voce Colam, pro Nicolao dictum ait. Vsvrpata. Natationis vsvs. Petrvs Apostolus, à resurrectione Christi, cùm in mari Tiberiadis piscaretur, & Dominum in litore stantem vidisset, tunica se succinxit, & sese in mare misit, cùm discipuli reliqui nauigio veherentur, trahentes rete plenum 153. piscibus. Ioann. 21. Horativs Cocles in ponte sublicio solus Hetrusci Porsenae exercitum sustinuit, dum à tergo pons solueretur: mox armatus in Tiberim prosiliens, ad suos tranauit. Florus, Gellius, Plinius. Q. Sertorivs bello Cimbrico grauiter vulneratus, equum amisit, indutus thorace, scutum atque arma tenens, Rhodanum fluuium rapacissimum per aduersos fluctus nando traiecit, & non sine magna hostium admiratione ad suos peruenit. Plutarchus in Sertorio. Suetonius C. Ivlivm Caesarem testatur nando transnatasse flumina, velinnixum inflatis vtribus ea velocitate vsum fuisse, vt saepe nuntios de se praeuenerit. Alexandriae circa oppugnationem pontis eruptione hostium subita compulsus, in scapham pluribus eodem praecipitantibus, cùm desilijsset in mare, nando per 200. passus euasit ad proximam nauem, elata laeua, ne libelli, quos tenebat, madefierent, paludamentum mordicus trahens, ne spolio potiretur hostis. Plutarchus in eius vita. M. Scaeva centurio sub C. Iul. Caesare in Britannia hostium multitudine circumuentus, in profundum pelagi se deiecit, duabus???ue loricis, & graui scuto onustus, ad Caesarem nando peruasit: à quo laudatus pro concione, & ex gregario milite centurio factus, vitis honore donatus est. Val. libro tertio, capite secundo. Sivvardvs è proceribus Noruagiae, qui Magni regis partes fouens Haraldo Hybernensi semper obluctatus fuerat, insidijs interceptus, cùm procul à litore mergendus duceretur, à vectoribus inebriatis, extremi beneficij loco impetrauit, vt clauum sibi gubernandum breuissimo permitterent momento. Eo impetraco, nautas remis incumbere hortatus, quum concitatissimum nauigij cursum animaduerteret, praeceps in vndas insilijt, & priùs quàm nauis impetum suum correxisset, ad litus enatauit. Haraldum, noctu castris egressum, in amplexu pellicis interfecit: & vt iustum belli titulum haberet, Magnum protinus è coenobio eductum regno restituit. Ac Hugo, Sivuardus & Estenus Haraldi silij, paternu̅ regnum vindicare conati, aduersus Magni defensores, nauale praelium iniuerunt. Sivuardus solus aliquandiu nauigium suum ab hostibus tutatus, postquam se circumuentum videt, quanquam hybernum tempus esset, armis militaribus tectus, profundo se credidit. Postea loricam cum reliqua armatura sub vndis sibi detratxit: inde etiam tunicam (qua se prodi putabat) sub aquis deposuit. Sed quum ne sic quidem latere posset, suprema etiam se veste nudauit. Mortis inde simulatione in profundo diutiùs immorans, insidiatoribus an viueret dubium reliquit. Sed respirationis necessitate, cuiusdam nauigij gubernaculum apprendit: ei???ue aliquandiu tacitus inhaesit. Frigore torpidus tandem intercipitur, & in concionem pertrahitur. Ad mortem raptus, oratione in Deum nunquam abstinuit, etiam quum acerrimis supplicijs torqueretur. Psalterium & quicquid ex sacris precibus meminisset, secum repetens, talem se gessit in tormentis, ac si vacaret delicijs. Distentus in tabulam malleis contusus fuit. Cranzius libro quinto Noruagiae, capite octauo. Olavvs Noruagiorum rex nauali praelio victus à Suenone Danorum rege, ne viuus in hostium manus veniret, armis onustus praecipiti saltu profundum petijt. Saxo lib. 10. Quum Henricus III. Rom. Imp. Petri Vngarorum regis ab Andrea excaecati mortem vlturus Pisonium obsideret, vir quidam inter Vngaros nandi peritissimus, cui Zothmvndo nomen erat, intempesta nocte praefecti iussu nando clàm hostium naues subit, sensim eas tenui terebro perfodit, vt secunda ac tertia hora diei imo desidere ceperint. Et hac quidem arte Alemannorum vires fractae obsidio???ue soluta est. Bonfin. lib. 2. Dec. 2. Cùm Alfonsus Siciliae & Aragonum rex Bonifaciam vrbem in Corsica insula Genuensium coloniam obsidione premeret: & in primis nauis vna, Caput rotundum dicta, arcis instar in nauali praelio Genuensibus plurimum negocij exhiberet: Andreas Mergus Genuensis, vrinator, Ioannis Campofulgosi ducis iussu, in medio pugnae ardore, galea tectus & breui cultro accinctus, clàm se in mare praecipitem dedit, & ima petens, illius nauis funes anchorarios nullo negocio precidit. Ita vasta illa moles fluitare primùm, deinde proram aliò vertere, postremò semel mota alias quoq; naues secum trahere coepit: vt Alfonsus retrocederet, & Genuenses Bonifaciam tutò ingrederentur. Iacobus Bracellus lib. 1. belli Hispanici, & Fulgos. lib. 7. cap. 4. Imperitia natandi. C. Caesar Caligvla, ad caetera ludicra docilis, natare nescijt, Suetonius. INCESSVS. MAGNVS. Magni corporis magnus quoque motus. Eapropter Homerus in Necyomantia Achillis manibus motus granditatem vel ipso numero tribuit: [Greek words] Tardvs. Anvs Plautina, tarditatem incessus excusans, ait se graue pondus gestare: Tantum, inquit, hoc oneris, quod fero. Quid oneris? Annos septuaginta & quatuor. Erasmus in Adagijs. Alexis comoediarum scriptor iam extremae senectutis, quum lento incessu inambula̅s rogaretur à quodam, quid ageret? [388] [Greek words], inquit, [Greek words], id est, pedetentim morior. Idem. Repetitvs. Deambvlatio. Vettones Hispaniae populi barbari, cùm primùm Romanorum castra intuentes, quosdam Centvriones deambulationis causa in via progredientes reflecti cernerent, insanire homines suspicati sunt. Itaque eis viam ad tabernacula commonstrabant, quasi semper aut quiescere aut pugnare necessarium arbitrarentur. Strabo lib. 3 Noctvrnvs. Spartanis non permittitur à coena redeuntibus domum vel aliàs ad lumen incedere, quo discant in tenebris & nocte commeare confidenter & intrepidé. Plut. in Lycurgo. Glacialis. Aeneas Syluius, qui postea Pius II. pontifex dictus est, Iegatus ab Eugenio IV. in Scotiam missus, & graui iactatus tempestate, ex votis persoluendis, quae inter fluctuum aestus Virgini matri nuncupauerat, initium eius morbi contraxit, qui dolore articulorum permasit ad vitae exitum, glacie decem millibus passuum nudis pedibus ad phanum vsque calcata, vt redire in oppidum non aliter quam lectica potuerit. Ioannes Antonius Campanus in eus vita. CVRSVS. CVRSORES. Veloces, expediti. Velocitatem cursus hîc simpliciter intellgimus. Eam verò, quae cum alijs certat, paulò post sub catalogo Cursorum in stadio referemus. f. 399. Astrologi notarunt Illos, qui sub delphini sidere in lucem editi fuissent, petaminarios esse, hoc est, praecipua pedum pernicitate valere prorsus vt admirabile videatur, quàm pernici cursu, & quàm volucri meatu magna spacia terrarum breui interuallo emensi fuerint. Quamuis pleriq; physici rerum non ignari, quòd his splen deficiat, propterea cursu valere contendant. Constat enim, quantò minor in corporibus splen foret, tantò perniciores homines esse. AIex. lib. 2. cap. 21. Asael Asaris F. ex Saruia sorore Dauidis regis, pedum velocitate syluestribus capris par erat. Ab Abnere polemarcho Isbosethi filij Sauli regis, quem persequebatur, interfectus est. 2. Regum 2. Troglodytae Aethiopum omnium, quos fando cognouimus, pernicissimis pedibus sunt, serpentibus, lacertis???; & alijs id genus reptilibus vescentes: lingua nulli alteri simili vtentes, sed vespertilionum more stridentes. Herod. lib. 4. & Plin. lib. 7. cap. 2. ex Crate Pergameno. Therothoae gens Troglodytica à venatu dicta, mirae velocitatis. Plin. lib. 6. cap. 29. Marsi populi, praecipua pedum leuitate caeteris praestantiores sunt. Alex. ab. Alex. lib. 2. cap. 21. In Libya ij, qui caeteris cursitando praestantiores essent, reges eligebantur. Alex. lib. 2. cap. 23. Monomeri populi sunt septentrionales, singulis cruribus sultuatim currentes, viuacissimae pernicitatis. Gellius. Hylophagi Aethiopes agillimi sunt. Herodotus & Stobaeus. Atalanta Schoenei F. hominum consortium fugiens, solitudine, montibus & syluis delectata, tanta praedita fuit celeritate, vt neque fera cursu euadere, neque homines insidiantes, si se in fugam coniecisset, eam consequi possent. Aelian. libro 13. de Varia historia. Achillem Pelei F. cuius encomium Homerus scripsit, & passim vocat [Greek words], pedibus celerem, candem ob causam in Thetidis epithalamio commendat Catullus: Nascetur nobis expers terroris Achilles, Qui persaepe vago victor certamine cursus Flammea praeuertet celeris vestigia ceruae. Claruit Opheltes nauta cursu apud Sidonium: Qui vigor in pedibus frustra tibi natus Ophelte Sicaniam tribuit palmam, plantas???; superbas. Pegaso insidentem volasse Persevm, quòd pedum celeritate excelleret, fingunt poëtae. Primum ex hominibus cursu feras assecutum, de Venatione lib. 2. commemorat Oppianus. Ioan. Brodaeus in Epigram. Mermeros Centaurus pedum leuitate praestantissimus. Ouid. libro 12. Metam. Qui???; pedum nuper certamine vicerat omnes Mermeros, accepto tum vulnere tardior ibat. Pyrrhvs Achillis F. à pedum ignea celeritate dictus videtur. Quo argumento etiam Cinesias dictus est. Caelius libro 5. cap. 3. Antiq. Lect. [Greek words], id est, Citius vsura quam Heraclitus celerrimus currit. Sumptum prouerbium ab Heraclito quodam, celeritate currendi praeter caeteros exmio atque excellenti. Erasmus. Clytonevs Phaeacum velocissimus celebratur ab Homero lib. 8. Odyss. & Alexan. ab Alexan. lib. 5. cap. 8. Thalvs fuit quispiam, quem Iupiter aereis pedibus sinxisse dicitur, custodem???; Europae adhibuisse, ac celeritate ter quotidie Cretam obiuisse. De quo nonnulli volunt Catullum intellexisse illo carmine: Non custos si ego fingar ille Cretum. Quamuis alij ad Daedalum referant. Atas puer, siue Addas (vt Martialis libro 4.) Romae Fontei??? & Vipsanio Coss. à meridie ad vesperum confecit lxxv. m. passuum, perpetuo cursu, cùm vix nonum excessiset annum. Plin. libro 7. cap. 20. Maximinvs Thrax Seuerum Imp. equo currentem comitari, interdum quoq; anteuertere potuit. Capitolinus. Indaacvs sub Leone Marciani Imp. successore floruit, homo audacissimus, & pedibus valentissimus, Iaeua manu robustior, Euchide, & Asopo, & Chrysomazo, & Euchione, & si quis alius celeritate pedu̅ celebratur, velocior. In eundo co̅spiciebatur, & rursus euanescebat, fulguris instar, per praecipitia, non currenti magis quàm volanti similis. Quam enim viam homo equis mutatis vno die conficere non poterat, eam hic peragebat. Nam à castello Chereo vno die Antiochiam perueniebat, & postridie in idem castellum reuertebatur: exeo???ue denuò, quiete nulla interposita, vno die Neapolim Isauriae proficiscebatur. Suidas. Canuto II. in regno Anglorum filius Heraldvs successit, cui cognomentum Hairfut, à pedum leporina velocitate. H. Boëthius lib. 12. Starchatervs Suecus gigas fortiss. corporis viribus excellens, praecipua???; pedum pernicitate, vt vno die è superiori Suetia in Daniam cucurrerit: quod iter alij vixxii. diebus equo peregerant. Olaus lib. 5. cap. 7. Sept. reg. Tradunt Ethvm Scotorum regem tanta fuisse pedum velocitate, vt penè ceruos & venaticos canes cursu aequaret: propterea alipedem vocitatum vulgó. ineptum interim ad publicum regimen, imbellem, voluptatis mancipium. H. Boëthius li. 10. Lvponvs Hispanus cursu & viribus tantum valebat, vt ariet etiam humeris imposito velocissimi cuiusque cursum adaequaret. Iouius in Piscario lib. 22. Tardi, ignavi. Lucianus in voracem Qvendam & ignauum cursorem, sic lusit in secundo Epigram. Graecorum: [Greek words] In Marcvm quendam pigerrimum Lucillius in secundo Epigramm. [Greek words], sic ludit: [Greek words] De Eodem idem: [Greek words] De Pantaeneto idem: [Greek words] MOTVS GLACIALIS. Nartae sunt ligneae quaedam & oblongae soleae, duorum triúmve cubitorum longitudine, quibus irt pedes inductis, baculo oblongo cum cuspide suffulti, Moschi celerrimè feruntur, adeò vt nullo modo equi eos cursu assequi possint, quibus asperitas niuis, montes, caetera???ue viae obstacula, impedimento sunt. In nartarum autem instrumentis current???, colles, truncos, foueas???ue facillimè transiliunt, hoc???ue modo feras omnis generis apprendere & capere telis configendo solent. Guagninus in descriptione Moschouiae. SALTVS. SALTV QVI VALVERE. A`` Graecorum quibusdam cymbe dicitur caput. Vnde Cymbachvs nuncupatur is, qui in caput saliens, crura tenet surrecta. Caelius lib. 3. cap. 23. Antiq. Lect. Haraldvs pugil geminis baculis inter currendum innitens, crebris saltibus corpus concitabat, sic vt equos velocissimos cursu praeteriret. Saxo Grammaticus. SALTATIO. SALTATORES. Saltatio si per se consideretur, partim ad Animi habitus theoricos, ad Histrioniam scilicet, in imitando positam, reserri debet, ad titulum Mimorum & Pantomimorum, fol. 1166. partim ad Corporis motum & exercitationem, f. 230. Sinper accidens, propter coniunctam voluptatem agendi spectandi??? ad locum Vrbanitatis: propter comitantem pietatem, ad lustitiam religiosam pertinet. Caeterùm quia qualiscun??? sit, motum corporis coniunctum habet, ea propter hoc potißimùm loco de Saltatione agere voluimus: è quo ad reliquos titulos commodè traduci queant exempla. Qvae, Qvalis. Scaliger lib. 1. Poëticae, c. 18. de Saltationis speciebus ex Athen. lib. 14. c. 12. & alijs sic scribit: Saltatio quaedam sine cantu fuit: ea???; verustissima. Deinde cantus additus, quam postea [Greek words] appellarunt, [Greek words]. Ita Chorus apud Aristophanem agebat, cùm canebat, [Greek words]. saltabat enim tunc, [Greek words]. Postremò adiuncta instrumenta. Saltationis differentiae summae duae, Statarta, & Motoria: pro argumentis Fabularum: non quòd non vtraque moueatur, sed quòd haec magis. A`` quibus species illae deductae, contentae, remissae, seriae, molles, ridiculae. Alia verò nomina vel ab regionibus, [Greek words]: vel ab inuentoribus, [Greek words]: vel ab argumento subiecto, Achilles: vel à corporis partibus vel à modo motionis, [Greek words]: vel ab imitatione, [Greek words]: vel ab instrumentis, [Greek words]: ab habitu, [Greek words], cum thyrso, calatho, hasta, aratro, abaco, olla. Summa aute̅ genera, ab vsu & loco, duo. Vulgaris, quae coniugijs ac sacrificijs adhibebatur, & Theatralis. Huius species tres, pro modo, numero, genere fabularum. Vna in Tragoedia, quam vocarunt [Greek words]: grauis ea, & composita: quemadmodum vox ipsa quoque declarat. Altera in Comoedia, solutiore licentia, [Greek words] dicta. Tertia lasciua, inconstans, in Satyris appellata [Greek words], cuius etiam meminit Euripides. Idem. Scribit Plut. lib. 9. Con. quaest. 15. Saltationis esse partes tres, [Greek words], lationem, schema, demonstrationem. Siquidem consurgit saltatio ex motibus & habitibus: sicuti melos ex phthongis & diastematibus, hoc est, ex sonis & interuallis. Hîc verò mansiones motuum fines sunt. Ergo [Greek words] vocant motus: schemata verò habitus, vbi Apollinis, aut Panos, aut cuiuspiam figuram & modum effingentes, graphicè formam seruant. [Greek words] non imitationem habet, sed rerum subiectarum demonstrationem. Ec quidem schema figuras & simulacra adumbrat. Phora motum aliquem animi vel actionem vel facultatem exprimit. D???xi propriè ipsas ostendunt res, terram, coelum, ipsos assistentes: quod ordine quodam & numero efficitur, arq; affine est appellationibus in arte poëtica propriè cum elegantia quadam & nitore prolatis. Veteres saltationem per genera & modos distinxerunt: vt Podismus, & Siphismus modus, Comus, & Tetracomus, in hostium congressu fierent. Colabrismus, Phalicus, Bactriasmus, Strobilus, Apocinus, & Aposisis, alia???; saltationum genera, diuerso quaeque gestu & modo, erant in quotidiano magis vsu frequentia. Alex. lib. 2. cap. 25. Iulius Pollux lib. 4. capite 14. inter varia saltationum genera commemorat [Greek words] tragicorum, [Greek words] comicorum, [Greek words] satyricorum, [Greek words], quas [Greek words] vocat, quòd armati saltare̅t. vnde [Greek words] dictum indicat, quòd gladijs perageretur, & [Greek words], quòd mira pedum celeritate corpus circumagerent. Idem commemorat & alia saltationum genera, quae belli habebant imaginem, [Greek words], quam ait Herculi fuisse sacram. Rursus aliam, quam [Greek words] dixêre, quae & ipsa armis peragebatur. Plato de Legibus septimo, docet duo potissimùm saltationis genera fuisse, alterum bellicum ac tumultuosum, quod Pyrriche dicebatur, alterum moderatius, quod [Greek words]. Et scholiastes in Iliados Homericae [Greek words]. commemorat tria saltationum genera, Pyrrhichen, Sicinnin quae pertinet ad sacra, & Scordacismum, qui sit indecorus & prophanis conueniens. Pyrrhiche nomen sumsit vel à Pyrrho Achillis filio, quod Plinius lib. 7. capite 56. sentire videtur, scribens, Armatam saltationem Curetes docuêre, pyrrhichen Pyrrhus, vtranque in Creta. Vel, vt putat Athenaeus, à Pyrrhicho quodam Lacedaemonio: sunt enim bellacissimi Lacones, apud quos peculiaris erat haec saltatio, quam mox à quinto anno pueri discebant, quod illi vocant [Greek words], & Pyrrhichistae dicuntur hoc genus exercentes. Tranquillus ludu̅ ipsum Pyrrhichen Troiam vocari scribit. Festus lusum equestrem puerorum vocat. Vergilius libro 5. Aen. Troia???; nunc pueris Troianum dicitur agmen. Haec ex Platonis loco citato vitationes omnium plagarum ac iaculorum deflexione corporum, omni???ue cedendi ratione, submissione ac subsultibus in altum, imitatur. Rursum his contrarios gestus, qui conducunt ad corporis motus, agilitati parandae idoneos, qui tum marcuum iaculationibus, tum in hastilium missionibus, denique in omnium plagarum impetitionibus simulacra pugnae student imitari. In quibus illud rectum, quando robustorum corporum & magnorum animorum fit imitatio, quae adhibita plerunque confert ad corporis membrorum firmitatem: quod autem his contrarium est, vt non rectum improbatur. Pyrrhichae pugnae genus eleganter depingitur ex Xenophonte apud Athenaeum libro 1. in conuiuio Seuthae Thracum regis, quando inquit: Thraces ad tibiam saltabant, subsiliebant???ue in altum, id???ue leuiter, interim vtentes gladijs. Tandem alter alterum feriebat, sic vt omnibus videretur hominem percussisse. Ille verò artificio quodam cadebat, mox???ue omnes exclamabant. Tum is qui percussisse videbatur, cùm alterum armis spoliasset, exibat, canens Sitalcam. Porrò caeteri Thraces, alterum efferebant veluti mortuum, quum nullo esset affectus malo. Ascoliasmvs saltatio erat Bacchi dicata festis, quae vocant Ascolia, quòd theatri medio vtres, quos vocant [Greek words], inflatos obunctos???ue, vno tantùm insilirent pede, vt delabentes risum excitarent. Hoc agere apud Graecos dicitur [Greek words]. Ad quod apertissimè Virgilius respexit Georgicôn secundo, illo versu: Mollibus in pratis vnctos saliêre per vtres. Caelius libro quinto, capite tertio. Castorivm vocatum tripudium in honorem Castoris à Lynceo caesi fuit institutum, de quo meminit Pindarus in Pythijs in Hierone. In eo armati iuuenes tripudiabant. Alij dixerunt ab Dioscuris post victos gigantes id tripudium fuisse excogitatum: atque Palladem legem Enopliam cecinisse, quam postea Lacones cum tibijs in acie instructi aduersus hostes vsurparunt. Nonnulli à Curetibus inuentum inquiunt. Natalis Comes Mythol. lib. 8. cap. 9. Proditur memoriae, Thesevm in Delum insulam appulsum ex Creta, inibi saltationem inisse cum pueris, quae Labyrinthi praeferret errores, orbibus orbes impediens, apud aram [Greek words], ex sinistris modò compactam cornibus. Cael. lib. 5. cap. 3. Antiq. Lectionum. Sunt qui putent, duo saltatorum genera Homerum nouisse, Cybisteras, & Sphaeristas, qui sphaera vterentur siue pila, vnde & Sphaeristica dicatur. Huius inuentionem Anagallis Corcyrea grammatica Nausicae ascribit, ad ciuis fortasse gratiam: at Dicaearchus eas Sicyonijs attribuit. Hippasus verò Lacedaemonios & hanc exercitationem, & alias primos inuenisse affirmat, quam solam inter heroicas se circumuoluentem Homerus inducit. Athen. lib. 1. cap. 8. Aristonicum Carystium Alexandri fuisse sphaeristen, prodit historia quem ob artis excellentiam ciuitate donarint Athenienses statua quoque erecta. Cybisteres videntur esse, qui in caput saltant, quòd [Greek words] dicunt, in caput mittere. Caelius libro quinto, capite tertio Antiq. Lect. Cognouit etiam Homerus eam, quae fit ad cantum, saltationem. Nam Demodoco canente iuuenes pubescentes saltabant, atq; in armis. Significatur autem hic saltandi mos, qui Pindari & Xenodemi temporibus floruit: ea imitans, quae in ipsis verbis interpretatis continentur: quam factam fuisse in conuiuio Seuthae Thracis Xenophon in Ascensu describit. Gentiles sunt saltationes, Laconicae, Troezeniorum, Creticae, Ioniae, & Mantineae, quas omnibus alijs Aristo xenus praeponit. Athen. lib. 1. cap. 16. Lacones Tyrtaei poëmata in bello co̅memorantes concinnam faciunt motione̅. Scribit Philochorus, quòd cùm Lacedaemonij Messenios vicissent, Tyrtaei poëmatis inflammati, consuetudine̅ cam obseruaru̅t, vt si coenas essent facturi, ac Paeana cantaturi, Tyrtaei poëmata canere̅t. Imperator exercitus dijudicabat, carnem???; dabat praemium victori. Athen. lib. 14. c. 12. Lacedaemonij Trichoria vtebantur saltatione, ex instituto Lycurgi. Plutarchus com. de Laude suijpsius, & Diogenianus in Graecorum adagiorum collectaneis. Constabat autem ea saltatio triplici choro, senum, puerorum, iuuenum. Senum prima erat cantio: A [Greek words]. id est, Nos fuimus olim strenui iuuenculi. Secunda puerorum: A [Greek words]. id est. Praestantiores nos futuri olim sumus. Tertia iuuenum: A [Greek words]. id est. At nos sumus: vel experire, si velis. Hunc chorum instituit Tyrtaeus, iuxta triplex aetatum discrimen. Nam pueritia ingressus est vitae, virilis aetas progressus, senecta exitus. Erasmus ex Iulio Polluce, & Plur. Lycurg. Ijdem saltationem Bibasim dictam, ta̅quam ad bella vtilem, vt gressu composito incederent, inter quotidianas discilinas habuerunt: & vt concinna fieret motio in aggrediendis hostibus, pueri nudi saltare didicerunt. Proponebantur praemia non puetis modò, sed puellis quoque. Saltu erat opus, interim???; nates pedibus contingere. Caelius lib. s. cap. 3. & Alex. lib. 2. cap. 25. ex Quintil. lib. 1. Instit. orat. Ante aulas Septentrionalium Principum hyeme ignes maximi ex abietinis lignis fiunt. Quorum fragore ceu tympanis excitati Satellites & Avlici, circum ignem choreas tanto impetu in gyrum ducunt, vt necesse sit postremum quenque in ignem praecipitari. Inde extractus, in sublimi throno positus, ob ignis regij violationem cyathum ceruisiae generosioris ebibit. Olaus lib. 15. cap. 27. Qvi. Pueri. Cretensivm pueri simul congregantur, educantur???ue duriter, venationes & cursus accliues pedibus nudis conficiunt, & Pyrricham in armis saltant, quam primus inuenit Pyrrichus quidam Cydoniates, Cretensis genere. Nicol. de Moribus gent. Stob. Sermon. 42. Inter eos maximè nobilitate praecellentes, summo studio saltationes exercentes, praestantissimi saltatores reddebantur, non tantùm homines priuati, & humili loco orti, sed nobiliores quoque, & regij sanguinis, & primates in populo. Lucianus de Saltatione. C. Iocvndi pueri saltatoris epitaphium Romae extare scribit Victorius lib. 37. Var. hist. cap. 8. tale D. M. C. Iocundo C. F. exq. qui xii. ann. vixit, & septies, spect antibus Impp. Ser. Galba, Othone Siluio, A. Vitellio & populo R. saltauit, cantauit & placuit. Pro iocis, quibus cunctos oblectabat, si quid oblectamenti apud vos est, manes, insontem reficite animulam. Faustus nunc infaustus, pater filio & sibi fecit. Antipoli, coloniae Massiliensium, Septentrionis, tale apud eundem extat. D. M. Pueri Septentrionis, qui annorum xii. Antipoli in Theatro biduo saltauit & placuit. In prisca illa seuera acque aspera pyrrhichia saltatione puelli Lacones sese exercebant, tecti perfecta integra???ue armatura, quam propterea [Greek words] alij, ipsi [Greek words] nominabant. Hanc Ivlivs Caesar Scaliger (vir nobilitate stemmatis clarus, sed ingenio clarior: illa principibus par, aut etiam minor, hoc verò multis parasangis maior) & saepe & diu coram Diuo Maximiliano, iussu Bonifacij patrui, non fine stupore totius Germaniae repraesentauit. Quo tempore aliquando vox illa Imperatoris: Hic puer aut thoracem pro pelle, aut pro cunis habuit. Testis ipsemet libro primo Poëtices capite 18. Viri. Saltatores. Aegyptus saltationis mirata exeellentiam, sub fabellae inuolucro Protea illum, in varias se demutantem rerum facies, non ferè alium, intelligunt, quàm saltatorem eximium, ad effingendum in primis docilem, vt nunc humectam liquidámque exprimeret aquae vim, nunc ignis celeritatem motus vehementia, nunc leonis feritatem, aut etiam pardalis impetum, furorémve, postremò etiam virgulti flexum, & quicquid omnino collibuisset, veluti Empusa quaedam, cuius ipsius decantantur à poëtis deformationes. Caelius libro quinto, cap. Antiq. Lect. Aristonicvm Carystium Alexandri fuisse sphaeristem, prodit historia, quem ob artis excellentiam ciuitate donârint Athenienses, statua quoq; erecta. Caelius lib. cap. 8. A. L. Famosi saltatores fuerunt apud Cratinum & Calliam, Bolbvs: apud Ctesiam Zeno Cretensis, Artaxerxi regi gratissimus. Alexander in ea epistola, quam misit ad Philoxenum, meminit de Theodoro & Chrysippo saltatoribus. Athen. libro 1. cap. 16. Mulieres. Saltatricula. Socrates dicebat, muliebrem sexum virili non minus esse docilem, & ad disciplinas, & ad omnem virtutem, etiam fortitudinem (quae ta̅quam viris propria, Graecis à viro dicitur [Greek words]) si diligenter instituatur. Id collegit ex puella Saltatricvla, quae inducta in conuiuium, mira arte trochos duodecim in altum proiectos excipiebat, ita temperato altitudinis spacio, numeris???; pedum, vt nunquam falleret: eadem???; interacutissimos gladios, non sine horrore spectantium, impauida saltaret. Eras. 3. Apoph. ex Xenoph. Memorab. Pharsalia saltatrix Thessalica cùm à Philomelo Phocensiu̅ duce, spoliato phano Delphico, auream coronam Daphnes (Lampsacenorum donarium) accepisset, à Daphnes vatibus ad insaniam redactis in foro discerpta est. Athen. lib. 3. c. 28. Senes. Cùm aliquando Romae in ipsa ludorum Circensium celebratione Hannibal nuntiatus esset circa portam Collinam adesse, omnes raptis armis occurrerunt. Solus senex quidam saltationem sacram continuauit. Hoc videntes reuersi ciues, prouerbium inde duxeru̅t. Salua res saltante sene. Serrius C. Pomponivm libertinum hominem grandem natu hunc saltatorem vocat. Erasmus. In ludis à Nerone institutis Aelia Catula, xxc. annos nata, nobiliss. & ditissima saltauit. Xiphilinus. Reges. Philippvs Macedo recenti exultans victoria ad Chaeroneam de Graecis parta, & vino grauis, cadaueribus insultans, initium cecinit Demosthenis plebisciti, ad pedem attollens vocem & supplodens: Demosthenes Demosthenis sic censuit Paeaniensis. At Demades orator eum liberè admonuit: Quum, ô rex, fortuna tibi Agamemnonis personam imposuerit, non pudet te factis agere Thersiten? Proinde discussa crapula, cùm magnitudinem secum reputasset propositi periculi, horror eum perstrinxit eloquentiae & neruorum illius oratoris: qui diei momento vnius, aleam ipsum iacere de imperio & vita compulisset. Plutarchus in Demosthene. Erasmus in Apoph. Demetrius Scepsius l. 12. Troici ornatus haec scribit. Apud Antiochvm regem, qui Magnus dicebatur, non amici solùm regis in armis tripudiabant in coenis, sed ipse etiam rex. Cùm verò ad Hegesianactem Alexandrum ex Troade oriundum, qui historias conscripsit, choreae ordo peruenisset, assurgens haec dixit: Nunquid, ô rex, me malè tripudiantem mauis aspicere, an potiùs mea quaedam propria poëmata bene pronunciantem audire? Qui cùm dicere iussus esset, ita regi placuit, vt dignus, qui amaretur, vnus esse ex amicis regis fuerit iudicatus. Athen. lib. 4. cap. 17. C. Caligvla Imp. saltatores vrbe à Tiberio exactos non tantùm reuocauit, sed ipse etiam plurimùm saltauit: & cùm aliquando de nocte accersiri diligenter principes senatus iussisset, tanquam de rebus necessarijs ab ijs esset consilium capturus, postquam conuenerunt, nihil aliud quàm saltationem instituit. Dion in eius vita. Duces. Merionem Cretensem Homerus honestare volens, [Greek words], id est, saltatorem nuncupauit. Qua in re is adeò celebre iam indeptus erat nomen, vt non Graecis modò nota forent ea, sed & Troianis hostibus: fortè quia inter bellandum non tacita quaedam agilitas & concinnitas, quae ex huius artis peritia inoleuerat, sese subinde ostentabat. Homerica carmina haec sunt: M [Greek words] [Greek words] Caelius lib. 5. cap. 3. ex Luciano de Saltatione. Pyrrhvs Achillis filius, celebratus saltationis artificio vsque adeò est, vt quum speciem illi pulcerrimam adiecisset, Pyrrhichium sit ab eo nuncupatum. Cael. 5. cap. 3. ex Luciano de Saltatione. Epaminondas dux Thebanus bellicosissimus, probè saltasse & cantasse saepe dicitur: existimans nimirum, saltatione homines agiliores fieri, vt si quando seriò pugnandum esset, eò promtiores forent. Alex. lib. 2. cap. 25. Duris Samius lib. 17. Historiarum Polysperchontem Macedonem scribit, cùm bibisset, quamuis esset senex, nullo???ue vel militari scientia, vel dignitate inferior, tripudiare solitum, ipsum???; crocotum indutum, Sicyonijs???ue calciatum, choreis indulsisse. Athen. lib. 4. cap. 17. Politici viri. Appivs Claudius vir triumphalis, qui Salius ad vsque senectutem fuit, pro gloria obtinuit, quòd inter collegas optimè saltitabat. Ac vno eodem???ue tempore, tribus nobilissimis ciuibus, non modò studium saltandi, sed etiam (si dijs placet) peritia, qua gloriarentur, fuit, Gabinio consulari Ciceronis inimico (quod ei & Cicero non dissimulanter obiecit) & M. Caelio noto inter turbas viro, quem idem Cicero defendit, & Licinio Crasso, Crassi eius, qui apud Parthos extinctus est, filio. Macrob. lib. 3. cap. 14. Sat. Docti, Philosophi, Poëtae. Saltationis Memphidis dictae, studiosus fuit etiam Socrates philosophus, & saepiùs saltare est deprensus, vt Xenophon testatur: & suis etiam familiaribus dicere consueuerat, omnium membrorum exercitationem esse hanc saltationem. Athen. libro 1. cap. 16. Plurimum namque tribuebat venustae concinnitati & elegantiae, tum apto motui, neque non mouentis affirmationi. Nec veritus est, iam natu grandior, saltationem inter serias habere disciplinas. Lucianus de Saltatione ex Pythio. Sophocles tragoedus praeter id, quòd apta aetate pulcer fuit, didicerat & saltationem & musicam ex Lampro, cùm esset adhuc puer. Hic post bellum nauale nudus in Salamine vnctus saltauit circa trophaeum cum lyra: sunt qui vestitum dicant: [391] atque Thamyrim cùm doceret, ipse citharam pulsabat. Athen. lib. 1. cap. 16. Quum Dionysius tyrannus Syracusanorum in conuiuio iussisset, vt singuli in veste purpurea saltarent (purpura verò tum regum erat gestamen, nunc sutoribus etiam communis) id Plato facere recusauit, his trimetris, è fabula quapiam: [Greek words] [Greek words]. id est, Muliebri ego haudquaquam indui queam stola, Vir natus ipse, & ex virili germine. Caeterùm Aristippvs philosophus indutus purpura saltaturus, hos versus recitauit extemporè: [Greek words] [Greek words]. id est, Nam in Liberi patris sacris, Mens quae pudica est, nesciet corrumpier. Laërtius lib. 2. cap. 8. Proci. Hippoclides erat Tisandri filius, qui cum multis alijs iuuenibus Clisthenis Sicyonij filiam ambiebat. Verùm cùm Clisthenes procos toto anno probaret, & Hippoclides in conuiuio indecoram quandam saltationem edidisset, sublatis in altum pedibus, pater offensus inhonesto iuuenis lusu, ait: [Greek words], id est, Fili Tisandri, à nuptijs tua saltatione excidisti. At ille protinus respondit, [Greek words], id est, Haud curat Hippoclides. Ea vox, vt testatur Herodotus in Erato, in prouerbium abijt. Cvr. Vsvs Saltationis. Religiosus, Superstitiosus. Moses videns canentes & saltantes Ivdaeos prope vitulum, iratus proiecit tabulas, in quas Dominus praecepta & leges scripserat. Exodi 34. David rex cùm arcam Domini à Gabaa vrbe Hierosolymam inferret, ta̅to zelo tenebatur, vt ephodo linteo amictus, citharam pulsans, coram arca saltaret. Id conspicata Michol vxor, Sauli F. aegrè tulit, à maiestate regia id alienum esse existimans: & Dauidem quoque ob id factum obiurgauit, quòd sese seruis & ancillis irridendum proposuisset. At Dauid respondit: Coram Domino Deo meo, qui regnum patri tuo, eius???; stirpi ereptum mihi tradidit, humilis serui: apud ancillas verò & seruos meos domini imperiosi personam sustinebo. Deo grata est mea deuotio. 2. Regum 6. Ivditha, occiso Oloferne, & profligatis Assyrijs carmen triu̅phale Domino cecinit, oleae ramo coronata, thyrsum gestans, & chorum mulierum praecedens saltando. Iudithae 15. Saltationis rationem non fuisse Veteribvs vulgarem, argumento esse multa possunt: id verò in primis, ceremonias nullas, aut teletas, paulò antiquiores fuisse, quibus non adhiberetur saltatio. Quam rem eò grauiorem animaduertimus, quòd à magnis profecta auctoribus videtur, Orpheo videlicet, ac Musaeo: teste Luciano de Saltatione, qui vt honestissimum quiddam sanxisse traduntur, cum rhythmo initiari, & saltatione. Quo factum est, vt qui mysteria prodidissent, eos dictitarent plerique [Greek words], id est, desaltasse. In Delo sacrum obibant nullum absque saltatione, ac musica. Prodibant autem puerorum chori, tibijs ac cithara praecinentibus, è quibus selecti peritissimus quisque saltabant. Eorum autem cantilenae, ab saltationis vsu dicebantur [Greek words]. Erant autem hymnorum genera tria, prosodion, hyporchema, stasimon. Prosodion, [Greek words] siue supplicatio, dicebatur cum hymno, vbi deos adirent, ac sacrificium ad altare proferrent. Hyporchemata verò concinebant saltantes in altaris ambitu, vbi iam igni admora forent sacra. Dici hyporchemata putant, quòd inter saltandum ferè generosum quiddam seruarent, ac virile. Mox autem, quum quiescentes canerent, vocabantur stasima. Caeterùm vbi aram saltantes obibant, ita more condito seruabant, vt ab sinistris dextrorsum pergerent priùs, zodiaci quadam imagine, cuius motus coelo diuersus appareat, ab occasu ad exortum: inde à dextris laeuorsum, pro ratione coelestis vertiginis. Sic Aeneidos quarto: -Delon maternam inuisit Apollo, Instaurat???; choros, mixti???; altaria circùm Cretes???; Dryopes???; fremunt, picti???; Agathyrsi. Caelius libro 5. cap. 3. Antiq. Lect. Apud Arrianum inuenimus Indorvm gentem, quibus orientem Solem venerari consuetum est, non arbitrari plenam perfectam???ue esse numinis consalutationem, ni ad bibita saltatio fuerit: quod & suprema tempestate facere, instituti veteris fuerat: sed cum taciturnitate, dei, vt opinantur ipsi, effingere conabantur choream. Caelius libro quinto, capite tertio, ex Luciano. Tvrci in festiuitate, quam Machia vocant, vel propter vota populi, vel ad assequendam pluuium, screnitatem, victoriam, congregantur finitimi vnius regionis, occidentes, si habent, animalia: sin minus, ex leguminibus & oryza coenam instituunt. Refectione peracta, qui primus inter eos est, tympano accepto modulatur: caeteri surgentes, ordine ludunt regulata quadam totius corporis agitatione, motibus honestis omnium membrorum & valde decentibus, secundum modulationem instrumenti musici. Tum in modu̅ vertiginis, quoda̅ motu velocissimo, circulari rotatione, ac corporis reuolutione (in qua vis ludi consistit) ita celeriter reuoluuntur, vt homône sit, an statua, haud facilè discernas: osten de̅tes in hoc quasi supernaturalem corporum agilitatem. Cuspinianus. Bellicus. Pyrrhiche Cretensivm erat, & in armis peragebatur. Vnde Homerus Merionem virum in belli munijs agilem intelligi volens, saltatorem appellat, [Greek words]. Aethiopes cùm iam cecinêre classicum, inferu̅t signa, saltan??? venerabundi: nec apud illos citra saltatione̅ excuteret aliquis sagittam. Tela aute̅ capitipro pharetra, instar radiorum circumponere, gentium illarum mos est. Eo namq; modo inijcere sese hosti formidinem opinantur. Lucianus. Sicut equitare, ita tripudiare Persae discunt, cùm motum huiusce actionis non parum ad roboris concinnam exercitationem conferre arbitrentur. Athen. lib. 10. cap. 11. Socrates scitè tripudiantes, maximè esse idoneos rebus belliciscriptum reliquit in poëmatis, vbi ita inquit: Qui rectè sciuêre choris decorare deos, hi Optimi & in bello-. Nam quasi armorum erat instructio ipsa saltatio, ac neq; solùm compositionis reliquae argumentum, sed cestissimum etiam corporum diligentiae. Athen. lib. 14. cap. 12. Conuiuialis. Testatur Alexis in Tarentinis, Athenienses in symposijs tripudiare etiam consueuisse. Athen. lib. 4. cap. 3. Theatralis. Apud Xenophontem in Ascensu, vbi conuiuium Seuthae regis Thracum describitur, posteaquam foedera percussissent, & cantibus celebrassent, surrexerunt primi Thraces, & ad tibiam cum armis saltarunt, simul???ue altè & leuiter tripudiarunt, ensibus???ue vtebantur: alter denique alterum ita percutiebat, vt omnibus is vulnerari videretur, atque is consultò cadebat, quò efficiebatur, vt omnes exclamarent. Tunc victor eum armis spolians, Sitalcam???ue canens, abibat: alij ex Thracibus, alterum tanquam mortuum auferebant, cùm tamen nihil mali passus esset. Postea Aenianes surrexerunt, & Magnetes, qui etiam Carpeam saltationem dictam in armis tripudiarunt, cuius huiusmodi erat consuetudo. Quidam arma deponens seminat, boues???ue agit: saepe quasi magnoperè timeat se conuertens. Mox latro quispiam accedit, quem ille videns statim arma arripit, & ante boues cum concinnitate pugnat ad tibiam. Hunc posteaquam latro ligauit, abigit boues: sed furem aliquando bubulcus ipse ad boues ligatum, ambabus etiam à tergo reuinctis manibus exagitat. Arcades praeterea armati, ad armorum rhythmum tibiarum carmina canebant, & saltabant. Athen. lib. 1. cap. 8. Apud Spartianum Adrianvs Imp. militares pyrrhicas populo frequenter exhibuit. Pius. Rheam aiunt, in Phrygia quidem Corybantas, in Creta verò Cvretas saltare iussisse. Haec illi ratio Iouem praestitit incolumem. proinde???ue is arti praestantissimae [Greek words] debet, id est, salutis contributae praemium: sic enim paternos euasit dentes. Ea saltatio armata fuit, quam à Curetibus excogitatam primò, Eusebij quoque tempora testatissimum faciunt. Erat verò gladiorum cum scutis collisio, saltabant???ue bellicum quiddam & entheon. Caelius lib. 5. cap. 3. ex Luciano de Saltatione. Stvdivm Saltationis. Apud Lacedaemonios, qui inter Graecos diu habiti praestantissimi sunt, saltandi studium non erat incelebre, quando ephebi non accuratiùs [Greek words], quàm saltationem perdiscebant. Ab Castore verò ac Polluce acceperant [Greek words], id est, caryatissare. Species verò ea saltationis erat, vocabolo à Caryis ducto, quae est in Laconia ciuitas, vbi maximè exerceretur. Eiusdem rei studium eò vsque progressum in Thessalia legimus, vt strenuos viros, & in dimicando principes, quos vocant [Greek words], illi [Greek words] appellarent, hoc est, planipedes primos. Manifestum id ex statuarum item titulis: quas ijs, quorum strenua fuisser opera, excitabant, [Greek words]. Et alibi: [Greek words]. Caelius lib. 5. cap. 3. Antiq. Lect. ex Luciano de Saltatione. Romani eo tempore, quod alioquisuit optimis moribus in [392] ter duo bella Punica, saltationi ita studebant, vt & ingenui pueri, & Senatorum filij in ludum saltatorium commearent, & illic crotala gestantes saltare discerent. Ipsae quinetiam matronae & nobilium filiae saltationi operam dabant, vti ex oratione Scipionis Aemiliani contra legem iudiciariam Tib. Gracchi cognoscere licet. Docent, inquit, praestigias inhonestas: cum cinaedulis, & sambuca, psalterio???; eunt in ludum histrionum, discunt cantare, quae maiores nostri ingenuis probro ducier voluerunt. Eunt, inquam, in ludum saltatorium inter cinaedos, & virgines, pueri???; ingenui. Haec cùm mihi quisquam narrabat, non poteram animum inducere, ea liberos suos nobiles homines docere. Sed cùm ductus sum in ludum saltatorium, plus mediusfidius in eo ludo vidi pueris virginibus???ue quingentis. In his vnum (quo me Reipub. maximè misertum est) puerum bullatum, petitoris filium, non minorem annis duodecim, cum crotal???s saltare, quam saltationem impudicus seruulus honestè sal??? are non posset. Macrob. libro 3. cap. 14. Saturn. In ludis à Nerone crudelissimo Imperatore Romae institutis, Aelia Catula, femina nobilissima atq; ditissima, aciam grandis natu (nata autem erat annos octoginta) saltauit: & caeteri quoq;, qui propter senectutem, & morbos praecipuè nihil poterant facere, choreas canebant. Se enim exercebat vnusquisque vt poterat: erant???; ob eas res scholae constitutae, quas frequentabant clarissimi viri, mulieres, puellae, adolesce̅tuli, vetulae, senes. Quòd si quis non posset aliter spectaculum praebere, ad choreas ibat: cum???; multi pudore adducti ea facerent personati, Nero, petente populo, ab eis personas auferebat, eos???ue patefaciebat hominibus, apud quos ipsi paulò antè magistratus gesserant. Xiphilinus in vita Neronis. ROBVR ET AGILITAS IN ALIENO CORPORE non REPVGNANTE mouendo. Tum Attollendo, Svblevando. Fabulantur Iudaei, filijs Iacob patrem suum ad sepulcrum portantibus, filios Esau similiter suum patrem ad sepulcrum deferentes, cum magno comitatu eis occurrisse. Cum???ue vtrinque magnus esset exercitus, & singulae partes sepulcrum sibi vendicare vellent, filium Dan montem ascendisse dicunt, & tantae magnitudinis praescidisse lapidem, quanta multitudo esse poterat totius exercitus Esau, ipsam???; mole̅ capiti impositam attulisse, vt super hostium cuneum eum proijciens, omnes vno prosterneret ictu. Cum???ue adueniens iam ambos cuneos concordes inuenisset, molem, quam attulerat, in mare proiecit: cuius magnitudine aqua maris terminos suos excedens, duas ciuitates sui effusione subuertit: & ipsae sunt, quas longo tempore pòst Pharao rex Aegypti filios Israël aedificare praecepit. Petrus Alphons. tit. 1. contra Iud. Ex eorundem figmento, Og rex Basan, videns ingentem exercitum Israël, sexcenta scilicet millia, & quatuor millia, & D. viros, à XX. annis & supra, 'exceptis mulieribus & paruulis, molem inauditae magnitudinis capiti suo imposuit, & cum ea expeditionem tetam prosternere voluit. Sed vpupa auis minima moli ipsi insedit, & tam diu rostro suo eam contudit, donec foramine magno iuxta quantitatem capitis eiusdem regis peracto, moles caput transiliens, in eiusdem humeris subsedit. Capite autem sano, & toto corpore incolumi, fortassis adhuc à collo subleuasset, nisi id auctorum subitò dentium quantitas impediuisset. Mox enim vt lapis in collum descendit, dentes illi repentè ita sunt adaucti, quòd cùm voluit eum subleuare, minime potuit. Quod Moses intuens (cuius corpus decem cubitos habuit, & totidem eius virgulae) se super terram in modum salientis decem cubitos erexit, vt eum in aliquo corporis loco cum virga percuteret. Cùm in tantum erectus esset Moses, virgae tamen summitas, qua eum percutere intendebat, nequaquam vlteriùs attingere potuit, quàm ad eum nodum, quo sura iungitur pedi, quae vulgò cauilla vocatur. In quo quidem cùm eum percussisset, continuò cadens expirauit. Ibidem. Alcionevs gigas Hercvlem, ad Isthmum Corinthi boues agentem, saxo petijt è mari Rubro sumto, quod vix duodecim plaustra loco mouere potuissent. At illud Hercules claua repulit, & illum occidit. Saxum decidens XXIIII. homines oppressit, in Isthmo, vbi agebantur certamina. Natalis Comes lib. 7. c. 1. Mythologiae. Thesevs deposita àpatre Aegeo indicia (ensem videlicet & calceos, quae Aethrae Pitthei Troezeniorum regis F. ex se praegnanti reliquerat, & ingenti saxo abdiderat, hac lege, vt si filium ex se edidisset, & in virilem aetatem adultus saxum valeret attollere & auferre relicta, eum ad se clàm mitteret cum depositis) saxo remoto, sustulit, se???ue dignum Aegeo patre F. ostendit. Hinc nomen habuit, vt [Greek words] diceretur. Plutarchus in Theseo. Biton, cùm pompa Nemeorum Ioui ab Argiuis traduceretur, sublatum humeris bouem portauit. Eapropter statua ei dicata in templo Apollinis Lycij Argis, vir humeris taurum portans. Pausanias in Corinthiacis. Rvsticellvs, Hercules appellatus, mulum suum tollebat. Varro testis apud Plin. Lib. 7. cap. 20. Paulus Diaconus scribit, Amelongvm, Romualdi Longobardorum regis militem, quendam Graecum equitantem ictu baculi sella excussisse, & in aëra supra caput suum leuasse. Portando. Samson Israëlitarum Iudex, hostili vrbe deprehensus, vbi sub noctem vim sensit aduersus se parari, demolitus est portas vrbis Gazae, auulsas???ue postibus, in iugum montis detulit, quòd hostili vrbi imminebat: statuit???; in conspectu attonitae ciuitatis, ludibrium verius quàm trophaeum. Sab. lib. 1. c. 5. Suam ipsius statuam dicitur Milo Crotoniates intra Altin suis humeris deportasse. Pausanias in Eliacis. Item bouem per Olympia deportasse, mactasse, comedisse. Eythymvs pugil Locrensis, ex Italia, saxum mirae magnitudinis allatum humeris ante portam Locrensium statuit, quòd miraculi gratia visebatur. Aelianus de Varia histor. lib. 8. Plinius, & Pausanias. Theagenes robustissimus athleta, etiamnum puer annorum nouem, dum è ludo domum rediret, aeneam statuam, cuius pulcritudine alliciebatur, è sede sua auulsit, & alteri humero impositam, domum portauit. Pausanias in Eliacis lib. 6. A. Ivnivs Valens centurio sub Augusto, vtribus onustum plaustrum solus, dum deponeretur onus, sustinere poterat. Plinius lib. 7. cap. 20. Plinius libro 7. capite 20. ait, se vidisse Athanatvm quendam prodigiosae ostentationis, quinquagenario thorace indutum, cothurnis???ue quingentorum pondo calciatum, per scenam ingredi. Fvsivs Saluius duo centenario pondera pedibus, totidem manibus, & ducenaria duobus humeris contra scalas ferebat. Plinius lib. 7. cap. 20. Promovendo Navim, Cvrrvm. Maximinvs Thrax Imp. saepe onustum plaustrum solus loco mouit. Capitolinus. Deiiciendo, Frangendo, Incvrvando. Samson captus, apprehendens ambas columnas, quibus tota domus innitebatur, domum ruina dissipauit, in qua circiter tria millia vtriusq; sexus principum Palaestinorum erant. Mortalium namque omnium fuit fortissimus: & quod magis mireris, fuit robur illud homini in capillis: quibus desectis, vinctus est, & illusus ab ijs, quibus terrori fuerat, ac saepiùs exitio. Sab. lib. 7. c. 4. ex Iudicum 4. Cleomenes Astypalensis, cùm circa Epidaurum pugilem interfecisset, erepto victoriae praemio, ludum puerorum ingressus, apprehensam manu columnam, quae tectum sustentabat, concutiens, mediam fregit, & tectum deiecit. Suidas, Plutarchus, Sabellicus lib. 1. c. 6. Maximinvs Imp. tophaceos lapides forabat digitis, diuidebat maiusculas arbores manibus. Sabellicus lib. 10. cap. 9. & Fulgosus lib. 3. cap. 6. Leone Philosopho imperante, Asotes vir celebris ferebatur, virgam ferream, manibus extrema tenens, confringere ac flectere posse, duricie ferri manuum robori cedente. Cedrenus. Vffo maiore erat corpore, quàm vt armis vti posset alienis. Oblatis compluribus gladijs, manu capulum stringens, frustillatim singulos agitando comminuit. Nec erat tanti rigorigladius, quem non, ad primae concussionis motum, in varias partes frangeret. Saxo Gram. lib. 4. Matthaevs Magnus Vicecomes, tanto corporis robore praeditus fuit, vt soleas equorum ferreas disrumperet. Arlunus historiae Mediolanensis sect. 1. Cimbvrga mater Friderici III. Imp. ea digitorum firmitate, vt saepe digito vno iuglandem vel ponticam nucem frangeret. Cuspinianus. Emittendo, Propellendo. Puta Pilam. Pilae ludus apud veteres saltationis genus erat. Consule T???. Saltationis species, fol. 389. item Tit. Pilae certamin???, fol. 404. Nos heic solum motum in alieno corpore mouendo spectamus. Saxum, Lignum. Iacoevs patriarcha solus saxum ab ore putei auoluere potuit (quod alioqui non nisi coactis omnibus eius regionis pastoribus amoueri poterat) quando in Mesopotamiam ad auunculum Labanem profectus fuit. Gen. 29. Athenis Apollinis aedes est, quam Delphinium appellant. Ea cùm ad fastigium perducta iam esset, aiunt in cognitum adhuc Thesevm vrbem introijsse talari palla, & coma eleganter composita. Atq; vt primùm ad Delphinij accessit, rogatum per illufionem ab ijs, qui fastigium erigebant, quid ita nubilis virgo sola erraret? eum???; nihil aliud respondisse: sed disiunctis à plaustro, quod in proximo erat, bobus, culmen templi altiùs, quàm fabri statuerant, proiecisse. Pausanias in Atticis. Monychvs Centaurus, arbores & saxa pro telis iaculabatur. Lucan. libro 6. Ouidius in Ibin. Idem fingitur de Rhoeto. Lucanus: Te???; sub Oeteo torquentem vertice vulsas Rhoete ferox, quas vix Boreas inuerteret ornos. Tvrnvs singulari certamine Saxum antiquum ingens (campis quod fortè iacebat Limes) in Aeneam contorsit, apud Maronem in Aeneide: Vix illud lecti bis sex ceruice subirent, Qualia nunc hominum producit corpora tellus. Iacula. Iaculatores boni. Lycia regio minoris Asiae, populos habuit peritos iaculandi. Vnde Vergilius Lycias vocat sagittas, lib. 8. Aen. Gymnetae Aethiopiae populi iaculatores optimi euadunt, vrgente fame. Impuberes enim pueros exercent ad certum signum iácere, solis cibum praebentes ijs, qui signum tetigêre. Diodorus Sic. lib. 3. c. 4. de Rebus antiquis. Mazaces populus prope Namasones, peritissimus iaculandi. Lucanus libro 4. -aequaturus???; sagittas Medorum, tremulum quod torsit missile Mazax. Ilerdes etiam volucres in medio aere percutiebat. Syllius: -volucres???; vagas dependere nube Assuetus iaculis idem & bellator Ilerdes, Cui ludus nullam cursu non tollere damam. Cyrvs, apud Astyagem auum puer equum agere, & conclusas horto feras iaculo ferire doctus, postqua̅ adoleuit, aut aprum, aut leonem in syluis petebat. Xenophon. Romani cùm iuuentutem varijs exercitijs ad bellicam disciplinam exercerent, praecipuè tamen iaculandi peritia excellere voluerunt. Alex. lib. 1. c. 20. Teridates Parthorum rex à Nerone Imperatore victus, in ijs spectaculis, quae apud Puteolanos à Nerone in eius victoriae gloriam facta sunt, de superiore loco, in quo sedebat, belluas iaculo traiecit, duos???ue tauros vno ictu confecit. Xiphilinus & Dion in Nerone. Commodvs Imp. Faustinae & M. Antonini filius, centum ictibus in arena totidem strauit leones: & tam validis fuit viribus, vt elephantem hasta & orygis cornu transfigeret, vt plures feras interdum vno conficeret ictu: adeò certa illi manus, vt quicquid oculo destinasset, iaculo & sagitta contingeret. Gladiatores, retiarios???ue circiter mille aut vicit, aut occidit, trecenties sexagies quinquies viuo adhuc patre in id certamen descendit. Semper penes se, vt Herodianus scribit, Mauros iaculatores habuit, & Scythas sagittarios. Adeò certa fuit illi manus, vt quicquid oculo destinasset, sagitta contingeret. Sabellicus libro 5. Ennead. 7. & libro 10. capite 11. Exemplorum. Constantivs Imperator tam certus iaculator, quàm bonus eques fuit. Arcu, Balista insignes. Sagittarij boni. Etsi maiorem rationem artis & peritiae, quàm roboris, Sagittarij & Tormentarij habent, eam???ue ob causam ad locum Mechanicorum exercitiorum potius referri debent: eos tamen ??? causa hoc etiam loco complecit voluimus. Ismael Abrahami F. ex ancilla Aegyptia Hagare, syluestrem egit vitam, & sagittarius fuit in solitudine Marane. Genes. 21. Gabaensesdcc. sagittarij peritissimi. Iudicum cap. 20. Evrytvs rex Oechaliae, pater Ioles, Herculem sagittandi artem docuit. Hercvles Centaurum Nessum, quamuis in vlteriore ripa Acheloi remotum, & ceruam aeripedem certo traiecit ictu, Harpyias???; volucres in medio confecit aëre. Philoctetes sagittarius optimus. Homerus Iliad. ß. & Eustathius. Acastvs venator sagittis clarus, qui cum Meleagro ad occidendum aprum (qui Calydona vastabat) profectus est. Ouidius lib. 8. Metamorph. Paris Achillem solo talo vulnerabilem interfecit. Hint ille de se apud Ouidium ad Helenam Néve putes non me nisi cominus esse timendum, Figitur in iusso nostra sagitta loco. Traditur à quibusdam habere maritimos Aethiopas, Nisicastes, Nisitas, quod significat, ternum & quaternum oculorum viros: no̅ quia sic sint; sed quia sagittis praecipua contemplatione vtantur. Plinius lib. 6. c. 30. Erythrae; siue Erythra, Asiae ciuitas, arte sagittandi clara. Sidonius: Fortè sagittiferas Euan populatus Erythras. Parthi & Persae Orientales populi, fugientes à tergo iaculati auersi???ue sequentes hostes laedebant, perinde ac aduersi: qui mos Tvrcis & Moschis & Tartaris etia̅ num hodie frequens. Ithera seu Ithura, vrbs est in Tauro monte Parthiam versus, cuius habitatores Ithvraei, arcu & sagittis claruerunt. Hinc arcum poëtae vocant Ithuraeum, sagittas Parthicas, neruos Geticos, pharetras Sarmaticas. Tela, quae Indvs excutiat sagittator, esse Arrianus scribit trium propè cubitorum, ferri???ue tanta vi, vt non clypeus, non thorax, non aliud quicquam summae firmitudinis & quàm validum obsistere obluctarive queat. Q. Curtius duorum modò cubitorum sagittas facit. Caelius libro 23. capite 9. Antiq. Lect. Cretenses sagittarij olim scientissimi. De Dictaeis Syllius libro decimotertio: -dictaea per auras Tranat, & in medium perlabitur vrbis arundo. A`` Cydone Cretae oppido, tela Cydonia dicuntur, quòd eius loci incolae periti fuerint sagittarij. Vergilius: Ire libet, Partho torquere Cydonia cornu Spicula, tanquam haec sit nostri medicina doloris. De Gnoso & Gortyna vrbibus Cretae, Lucanus: -Gnosos???; agitare pharetras Docta, nec Eois peior Gortyna sagittis. Nomen Scythiae non semper fuit proprium Aquilonarium terrarum, sed à prima originè Ouim, teste Iordane, dicebantur. Deinde ab assidua exercitatione sagittandi dicti sunt Scythae, quod lingua Gothica sagittariae artis peritum designat. At Berosus Scythiam à Scytha Noë nepote appellatam scribit. Ioann. Magnus lib. 1. capite 27. Ouidius libro 5. Tristium: Sarmaticae maior Geticae???; frequentia gentis Per medias in equis it???; redit???; vias: In quibus est nemo, qui non coryton & arcum. Tela???ue vipereo lurida felle gerat. Paulus Diaconus ait, Gothorvm gentem nullo armorum genere magis quàm arcubus vti consuêsse. Ne Gothorum & Sueonum pueri otio torpescant, aut damnatis artibus annos transigant, diuersis exercitijs praecipuè instruuntur, ita quidem vt non priùs panis pueris exhibeatur, quàm sagitta tetigerint metam. Reperiuntur itaque pueri vix XII. annum egressi, tanta peritia sagittandi instructi, vt iussi telo traijcere caput, pectus, pedes???ue minimarum auium, à longè positarum, infallibiliter tangant: nec minus senes, oculorum aciem adhuc retinentes. Olaus libro decimoquinto, capite primo. Lapones pedestres pugnant arcu armati, vt ferè Tartari. Artem iaculandi docentur à pueris: vt???ue antiquitùs apud Baleares, sic apud Lapones aetate nostra, puero non datur cibus, priusquam attigerit sagitta propositum signum. Iac. Zieglerus in Scondia. A Sarmatis Scythiae populis doctissimis??? iaculorum, arcus vocatur Sarmaticus. Ouid. lib. 1. de Ponto. Arimaspi, populi iuxta Riphaeos, in torquendis sagittis (quarum sunt peritissimi) alterum inflectunt oculum, vt altero meliùs cernant. Hinc & nomen traxerunt. Nam Ari Scythicè vnu̅, & Maspos oculum significat. Alconis Cretensis filium quum rapuisset draco, illaeso filio, draconem sagitta confecit. Valerius Flac. lib. 1. Argon. Cambyses rex Persarum quamuis temulentus, Prexaspis filio, in vestibulo regiae constituto, medium cor sagitta transfixit. Herodotus lib. 3. Smerdes frater Cambysis, regis Persarum, solus ex omnibus Persis arcum ab Aethiopum rege missum ad duos vsque digitos trahere potuit. Eius robori inuidens Cambyses, ex Aegypto in Persas remisit, nec multò pòst interfecit. Herodotus lib. 3. Aster Olynthius, Philippo Macedonum regi, Methonem & Olynthum obsidenti, telum in oculum immisit, his verbis inscriptum: Aster Philippo mortiferum mittit telum, Plutarchus in Philippo. Catenes miles ictibus adeò certis destinata feriebat, vt aues quoque ab ipsis nubibus exciperet. Curtius libro 6. de gestis Alexandri. Indvs quidam (de quo percrebuerat fama, sagittas ab eo tan [394] ta peritia dirigi, vti vel per anulum transirent) ad Alexandrum Magnum captiuus est perductus, cupientem se praesente ostentari artem. Renuit ille. Indignatus Alexander eum iussit interimi. Dum verò ad supplicium duceretur, conuersus ad milites: Ego (inquit) per multos dies artem excutiendi sagittas desieram, nec minimum quidem in eo exercebar: proinde veritus, ne ob insuetudinem voto exciderem, recusaui quod iniunxerat Imperator. Quum Alexandro nunciata forent ea, mitti hominem euestigio iussit, multis???; etiamnum donis affecit, animi altitu dinem miratus, mori praeoptantis, quàm videri opinione minorem. Plutarchus in regum Apophtheg. Domitianvm Imp. centenas varij generis feras saepe in Albano secessu conficientem spectauêre plerique: atque etiam ex industria ita quarundam capita fige̅tem, vt duobus ictibus quasi cornua effingeret. Nonnunquam in pueri proculstantis, praebentis???ue pro scopulo dispansam dextrae manus palmam, sagittas tanta arte direxit, vt omnes per interualla digitorum innocuè euaderent. Suetonius. De Gratiano Imp. Ausonius in Panegyrico dixit: Nemo abductiùs iacula contorsit, nemo spicula crebriùs iecit, aut certiùs destinata percussit. & alibi, de leone ab Imperatore occiso: Quòd leo tam tenui patitur sub arundine lethum, Non vires ferri, sed ferientis agunt. Tocho Gothus miles, auctore Saxone, sermone inter conuiuas habito, iactauit se exiguum quodlibet pomum, baculo procul superpositum, prima sagitta deiecturum. Eius vel iactantiam poena, vel peritiam praemio dignam iudicans Haraldus rex, filium eius loco scopi, imposito capiti eius pomo, statui imperauit: cui, nisi promissionis auctorprimo sagittae conatu pomum impositum excussisset, proprio capite poenas lueret. Tacho in arcto positus, vultum filij, ne viso telo terreretur, auertit: monuit???ue, vt capite erecto & immoto strepitum iaculi venientis exciperet. Tribus deinde sagittis è pharetra depromtis, scopum tetigit prima. Interrogatus à rege, cur plures sagittas depromsisset, cùm fortunam arcus semel duntaxat experiri debuisset? Vt in te, inquit, primae errorem reliquarum acumine vindicarem. Olaus libro 15. cap. 4. Septent. regionum. Bello Noruegio, quod Fridleuus II. Danorum rex gessit, Avo quidam Noruegus, cognomento Sagittarius, Frid leuum regem ad monomachiam prouocauit. Locum regis Biorno equestris ordinis vir subijt. Vbi ad certamen ventum, Auo vt Biornonem à dimicando ab sterreret, neque tamen eminus conficeret, quem cominus superare poterat, dum Biorno neruo sagittam aptat, subitò emissa sagitta nerui ipsius summa transfixit. Altera mox sagitta medijs digitorum conclusis impacta successit. Tertia superueniens, in applicatam neruo sagittam incidit. At Biorno constantimente & vultu discrimen inijt, ita vt nec Auonis quicquam ingenio deferre, neque ex consueta aliquid fortitudine deponere videretur. Commisso duello vtetq; saucius excessit. Eos tandem Fridleuus saepius ex prouocatione congressos in gratiam reduxit, ijsdem???ue filium Olauum, tres annos natum, erudiendum concessit. Pellicem verò Iuritham, eandem???ue Olaui matrem, recepto in commilitium Auoni, matrimonio copulauit. Saxo libro sexto. Aligernes Gothus (cuius sagittae tanta vi ferebantur, vt si in lapidem aliquem, aut aliquid aliud durum & solidum incidissent, id omne vi impetus rumperetur) Romanum quendam thoracatum conspicatus, è superiore loco telo coniecto, statim virum cum ipso thorace & scuto transfixit. Suidas ex Agathia. Quidam Biarmensis Senex, in vltima regione Arctico polo subiecta, tensa fortissima balista, denos neruo calamos rectissimè dirigere poterat. Olaus lib. 15. cap. 3. Saxo Grammaticus scribit, Enarvm tanto rigore arcum intendisse, vt excussum ab eo iaculum corpora vel durissima penetraret. Alfonsvs senior Calabriae dux, Alfonsi iunioris auus, bellicosissimus, meridianis horis arcu se cum iuuenibus exercuisse dicitur. Pontanus de Principe. Alphonsvs Aragonum rex, ia ciebat interdum manu balistae sagittas quatuor, passibus quadraginta: refixas in suum qua̅que foramen iterum iaciens remittebat: easdem confixas tertiò iaciens sigillatim in postremam partem feriendo distinguebat, Panormita lib. 4. de rebus gest. Alfonsi. Gvlielmvs Tellus Suitensis patria, Heluetiae libertatis primordia balista sua iecit. Stumpfius. Funda. Funditores periti, robusti, boni David funda Goliathum Palaestinum occidit. Apud Cadvrcos, Acarnanes, atque Aethiopes vsum vetustissimum inualuisse legimus, vt saxa ingentia fundis intorquere, aut sagittas aut iacula ingentis pondéris vibrare à teneris ediscerent. Alex. lib. 2. cap. 25. Insulae Iberiae oppositae, à Graecis Gymnesiae, ab incolarum nuditate, qui aestatis tempore absque vestibus incedunt: ab accolis verò ac Romanis Baleares, à fundae iactu, qua rectiùs, quàm reliqui, lapides iaciunt, appellatae. Id eis continuus à pueritia vsus praebet, à matribus ad id certamen coactis. Imponunt enim supra erectum lignum panem, signum, quod iactu petant: neque antè cibum capiunt, quàm panem lapide deiectum pro cibo sumant permissu matris. Diodorus libro quinto, capite sexto. Quocirca Metellus Balearicus propiùs insulas adnauigans, pelles nauium tectis praetendit, vt aduersus fundarum iactus tegmina essent. Strabo lib. 3. Verg. lib. 1. Georg. Stuppea torquentur Balearis verbera fundae. Bombarda. Sclopeto ferire periti. Sclopetarij boni. Non sagittandi peritia in Andrea Agidario (quando sagittarum vsus Italiae non ad modum frequens) sed tormento aeneo vtendi, quemà sonitu (vt arbitror) Sclopetum appellant, commen dari potest. Nihil hic, quamuis exiguum, dum modò oculo consequi possit, non assequitur: vt quam Domitianus & Commodus Imperatores iaculando industriam ostendêre, hic facilè praestare tormento hoc valeat. Sabellicus lib. 10. cap. 11. Percvtiendo, Feriendo. Glavcvs Carystius puer etiamnum in agro colendo vomerem (qui ab aratro casu exciderat) manu loco mallei in suum locum restituit. Ductus postea à patre in Olympiam, quum ab aduersario conficeretur plagis, & iam succumbens deficeret, inclamauit prosiliens pater: Percute quâ aratrum. Quo ille stimulo concitatus, irruens???ue violentiùs, velut impetu capto, aduersarium vicit, statuam???ue meruit. Pausanias libro 6. Tiberivs Caesar erat articulis ita firmis, vt rece̅s & integrum malum digito terebraret: caput pueri, vel etiam adolescentis, talitro vulneraret. Suetonius. Cimberga mater Friderici III. Imp. pugno clauos parieti infigere interdum citra offensam consueuerat. Cuspinianus. ROBVR ET AGILITAS IN MOVENDO ALIEno corpore repugnante: illud vel Retinendo, Addvcendo. Puta Taurum. Poëtae scribunt, Cacvm immanem fuisse latronem, Vulcani filium, ignes & flammas ore vomentem, qui boues cauda captos inuersis vestigijs, causa tegendi furti, in speluncam traxerit. Neq; id mirum, cùm cauernam suam obice montis praestruxerit. Ouid. lib. 1. Fast. Polydamas athleta maximum & ferocissimum taurum posterioribus pedibus prehendit: summa???; vngula ita tenuit, vt eam taurus saliens in manu eius relinqueret. Paus. lib. 6. Aegon pugil in Zacyntho insula taurum ferum calcibus prehensum è monte in vrbem pertractum Amaryllidi donauit, & xxc. placentas solus comedit. Sic de eo Theocritus Eidyllio 4. [Greek words] Selevcvs Nicanor Syriae rex, taurum syluestrem in Alexandri sacrificio elapsum, sese opponens, vtraq; manu tenuit. Arbores. Scinis latro prope Corinthum, summas arbores in terram complicabat, his???; alligatos homines discerpebat, truncis cu̅ magno impetu in aëra laxatis. Ouid. in Metam. Occidit ille Scinis magnis malè viribus vsus, Qui poterat curuare trabes, & agebat ab alto Ad terram latè sparsuras corpora pinus, Nauem. Cynegirvs Atheniensis, in pugna nauali contra Persas ad Artemisium nauem onustam dextera manu tenuit: ea amputata sinistram iniecit: quam & ipsam quum amisisset, nauem mordicùs arripuit, morsu???ue retinuit, furenti similis. Trogus. & Herodotus. Currum. Polydamas athleta currum agitatum sese opponendo, altera manu apprehen sum, ex cursu retrahebat: in equos???; insiliebat, deiecto auriga. Pausanias lib. 6. A. Ivnivs Valens centurio Augusti Imp. currum magna equorum vi tractum manu vna retinebat. Plin. lib. 7. cap. 20. Arcum. Penelope telae commento elusis diu procis, tandem quoq; arcu proposito Vlyssis, ei se nupturam professa est, qui Vlyssis imitatione illum intendens, & per 12. secures directè mittens, dignum se Vlysseo ostenderet coniugio. Frustrà laborantibus procis, Vlysses tandem, sub mendici persona, arreptu̅ sine negotio tete̅dit, & scopum scientissimè assecutus est. Sic de illo Homerus Odysseae ???. [Greek words] Smerdes frater Cambysis, solus arcum ad duos digitos adducebat, quem nemo Persarum poterat incuruare. Herod li. 3. Timanthes Cleonaeus, quò vires pristinas exercitationibus tueretur, magnum & robustum quotidie arcum intendebat. Verùm cùm peregrè profectus consuetudinem intermisisset, eam reuersus domum voluit repetere. Sed enim cùm sensisset non satis iam ad arcum tendendum virium sibi superesse, rogo extructo seipsum in ignem coniecit. Pausanias libro 6. & Suidas. Funem. Gratianvs ignobili loco apud Cibalas in Pannonia ortus, robore admirando praeditus, Funarius est dictus, quòd funem venalitium portanti quinq; milites extorquere nequiuissent. Eo merito in militiam ascitus, praeturam praetorianam obtinuit, & mox eius filius Valentinianus à Praetorianis Imperator factus est. Paulus Diaconus, & Sex. Aurelius. Moderando, Regendo. Vtputa Equos. Equorum domitores. Equites boni, periti. Equites in domandis equis mechaenicum subeunt laborem. Robur & Agilitas, corporis bona sunt, quorum heic solùm rationem habemus. Quidam Thessalus rex bobus oestro exagitatis, satellites suos ad eos reuocandos ire cùm iussisset, illi???; cursu non sufficerent, ascenderunt equos, & eorum velocitate boues sequuti, eos stimulis ad tecta reuocarunt. Sed hi visi, aut cùm irent velociter, aut eorum equi cùm circa flumen Peneon potarent capitibus inclinatis, locum fabulae dederunt, vt Centavri esse crederentur. Dicti???ue sunt Centauri, [Greek words]. Seruius in 3. Georgicorum. At Palaephatus refert: Quum tauri praeferoces Larissam & eam Thessaliae regionem vastarent, Ixion rex praemium proposuit ijs, qui tauros arcerent. ???uuenes è Nephele pago cùm equos mansuefactos & edoctos conscendissent (nam priùs curribus modò vtebantur) tauros abegerunt. Accepta ab hoc pecunia, insolentiores facti, iniurijs affecerunt & ipsum Ixiona, & Lariflaeos, qui tum Lapithae dicebantur, ita vt inuitati ad nuptias Pirithoi mulieres eorum raperent. Quae res praebuit occasionem fabulae, quòd Centauri dicantur, quòd semiequi, quòd filij Ixionis (quia ab eo missi & donati) quòd ex nubibus: nam Nephele est nubes. Lud. Viues in lib. 18. August. de Ciuit. Dei, cap. 13. Q. Curtius gestorum Alexandri lib. 3. Thessalos equites, Acarnanas, & Aetolos inuictam esse dicit bello manum. Et in Menone Plato Thessalos scribit inter Graecos fuisse illustres tum equitatu, tum diuitijs. Polybius quoque Thessalicos equites conferto praelio insuperabiles esse confirmat. Quos tamen si per partes attentaueris, lacerare carp???ere???; facillimum sit. Caelius lib. 9. cap. 22. A. L. Magnetes populi Thessaliae, optimi equorum domitores. Lucanus: Et Magnetes equis, Minyae gens cognita remis. Massylli & Nvmidae populi Libyae, equos virga, non freno gubernant. Lucanus lib. 4. Et gens quae nudo residens Massyllia dorso, Ora leui flectit, frenorum nescia, virga. Hinc Verg. infrenos vocat Numidas. Syllius: Hîc passim exultant Numidae, gens inscia freni: Queis inter geminas per ludum mobilis aures Quadrupedem flectit non cedens virga lupatis. Colophonii aliquando nauales opes satis amplas habuêre, & equestribus tantum excelluerunt, vt vbicumque difficulter bella componi poterant, Colophonij equitatus auxilio dirimerentur. Qua ex re ductum est prouerbium, Colophonem addidit, cùm summa operi manus imponitur. Strabo libro 14. Proprium hoc habent Celtiberi in pugna, vt cùm pedites suos laborare viderint, ex equis descendentes in aciem, equos ordine stantes relinquant. Extremis enim de loris equorum paruos clauos suspendunt, eos???; studiosè desigunt, ita???; parére docent equos, & ordine stare, dum reuersi clauos reuellerint. Suidas in dictione, [Greek words]. Parthi equis omni tempore vehuntur: his petunt bella, his conuiuia adeunt, mercantur, colloquuntur, omnia???; publica & priuata obeunt munia equo sedentes. Atq; singulare illud inter ordines discrimen, quòd seruilis fortunae viri pedibus commeant, ingenui equis vehuntur. Sab. lib. 6. En. 6. Castor Pollucis frater, equis clarus. Eapropter poëta vocat; K [Greek words]. Picvm equorum domitorem facit Vergilius, Idem de Mesapo lib. 7. Aeneidos: At Mesapus equûm domitor, Neptunia proles. Cyrvs, apud Astyagem auum Medorum rege̅, puer equum agere, & conclusas horto feras venari doctus est. Quin equita̅di causa apud Medos remansit, neq; cum Mandane matre in Persidem redire voluit. Xenophon primo Paediae. Plato in Menone scribit: Audistin Themistoclem filium suum. Cleophantvm in equestri facultate strenuum effecisse? adeò vt equis rectus insisteret, rectus???; ex equo iacularetur, eaetera???; permulta perficeret stupenda, in quibus ille diligenter erudiri curauit, sapientem???; in singulis quae prae ceptores eruditi callebant effecit. Caelius lib. 14. c. 12. A. L. Alexander Magnus, adolescens adhuc, Bucephalum equum insignem à patre nuperrimè emtum, cùm à nullo subigi posset, vt equitem pateretur, primus indomitae peruicaciae domandae rationem ostendit. Mox praeter omnium opinionem, quadrupedem ascendit, & citro vltro???; effusis aperto campo habenis ad lassitudinem agitauit. Sab. lib. 1. cap. 4. Mithridates rex Ponti, natus ex septem illis Persis, qui Magos interfecerunt (vt apud Herodotum lib. 3. & Iustinum lib. 1. legimus) sexiuges equos regere poterat. Plinius de Viris illustribus. C. Ivl. Caefar equitandi habuit à puero procliuem vsum. Assuefactus enim erat reductis retrò manibus, atq; in tergo complicatis, incitatissimè equum permittere. Plut. in Caesare. Procopius lib. 3. de agilitate Totilae Gothorum regis, eo ipso die, quo cum Graecis acie dimicaturus erat, inquit: Armis indutus processerat auro abundè caelatis, & ex equo vt ornatissimis phaleris, ita & pilo ac lancea noscitabatur, purpureáque & regia veste, & ex praedicto equo praecipuè, quo ille mirae magnitudinis vehebatur. In medio autem campo vt bellicae artis peritus ac ludibundus processerat, equum diuersim calcaribus concitando in orbem frenis agiliter agere, obequitando???; telum in auras sursum versus aptè diuerberare, & ipsum id rursum ad terram delatum impigrè per manus translatum, gloriae id artis plurimum ducere, supinando???; se desuper equum, inclinando???; vtrinq; ad terram, & vicissim in latera, vt qui à puero fuisset desultandi ac tripudiandi artem edoctus, & ludicra peragendi. Haec Gothis exercitia iam inde à prima esse iuuenta, scribit Olaus lib. 8. c. 15. Sept. reg. Tempore Romani III. Imp. quida̅ Philoraevs nomine, iniecta veste equo celerrimo, ei insistebat rectus, gladium manibus gestans, quem equo concitatissimè currente rotans, euripum Circi percurrebat, gladium sursum deorsum???; versans, & ne minimum quidem vestigio suo elabans. Cedrenus. Tartarorvm equi statura non magni, sed corpore validi, impetu acres, leuitate veloces, quibus vt mitioribus commodioribus???ue vtantur, exceptis admissarijs passim illos castrant, singuli???ue binos in praelia trahunt, & alternatim ex vno in alterum, mira celeritate inter ipsum etiam cursum transsultant, acinace, more Persarum, arcu???ue & sagittis armati, nisi quòd Tartari illas sanie viperina, cum sanguine humano commixta, plerumq; tingunt, irremediabili scelere. Dubrauius lib. 16. Hormyrivs à Creuomislio Boëmorum principe falso incendij crimine damnatus, post damnationem egit cum principe, vt sibi ante supplicium liceret inscendere equum, & in arce occlusa obequitare. Consentit princeps. Hormyrius sternens equum, verba quaedam ei ceu intelligenti ad aurem dicit. Mox illo inscenso, saltu à porta vsque ad portam, & ab illa per muros & slumen transuolauit, & in altera Vultauiae ripa incolumis constitit in pago Zlychovv, è regione arcis Vicegrade̅sis, sic ab aspersione cognominato: quum idem eques ad alteram ripam, aqua conspersus, hoc verbo Zlychovv, vsus fuisset. Dubrauius lib. 2. Galeacivs Bardassimus eques Siculus sub Alfonso seniore Neapolitanorum rege persaepe armis tectus, ephippio inter coxas accepto, ingentem equum crinib. apprehensis saltu conscendit, statim???ue nullis firmato vinculis ephippio, eum [396] ad cursum adegit, coxarum ac crurum firmitate pro cingulis vsus. Fulgosus lib. 3. cap. 2. Carolo V. Caesari crura erant, venustissimè extantibus toris, trunci proportione directa. Quod tum maximè apparebat, quum equo veheretur. Tanta enim ei inerat cum dignitate equitandi peritia, vt nullus eo armato, atque equum incitante & in gyrum reflectente, vel pulcrior, vel viuidior, vel in ferendo armorum pondere patientior eques reperiri posse videretur. Iouius lib. 27. Currus. Nauem. Consule Titulum Aurigarum, fol. 405. 3684. Miltiades Cimonis F. ex Eleunte Chersonnesi Thraciae (quae tunc Atheniensium ditionis erat) in Lemnum vno die delatus, insulam Atheniensibus adiecit, quòd Pelasgi, qui insulam incolebant, ita demùm se imperata facturos multò antè dixissent, si nauis vento Aquilone acta, vno die ex Attica in Lemnum perueniret, quod fieri non posse sciebant, quum Attica Australior multò sit quàm Lemnus. Herod. lib. 6. Apud Siginnos, qui Persicè viuunt, quadrigas agitare, erat puellare studium. Nondum enim adulta virgo, quadrigas flectere & circumagere magna facilitate callebat: quibus hoc erat priuilegio datum, vt quem vellet ex iuuentute in virum deligere liceret. Alex. lib. 2. cap. 25. Agesilaus animaduertens ciuium nonnullos in equis alendis totos esse, sorori Cyniscae persuasit, vt conscenso curru certaret in Olympijs. Hoc pacto Graecis ostendere cupiens, id genus exercitamenta nullius esse verae virtutis, nihil???; aliud habere quàm opum & impendiorum ostentatione̅, eo???; feminis esse digmora quàm viris. Plutarchus in Laconicis apophtheg. Deiiciendo Homines. Consule Tit. Luctatorum, quatenus aduersarium renitentem deijciunt, f. 400. Tritanvs Samius gladiator omnes aduersarios leui tantùm tactu prosternebat. Solinus cap. 4. Polyhist. & Plinius libro 7. capite 20. Belluas. Moscovitae cum vrsis indomitis & efferis absq; armis, solis viribus confisi congredi audent, vrsum???; per aures arreptum tam diu fatigant, donec prorsus debilitatum prosternant. Guagninus in descriptione Moschoniae, c. 3. Feriendo. Ex Tit. Pugilum, qui [Greek words], pugno feriunt aduersarium, petantur exempla, fol. 402. Repellendo. Martianvm, qui ex fabro ferrario imperium tenuit, tam robustum fuisse ferunt, vt currus ex aduerso nitentes vno tantùm digito repulerit, & fortissimum quemq; colliserit. Alexander ab Alexandro lib. 4. cap. 26. ROBORIS CORPOREI CERTAMINA, in genere. De Certaminibus veterum & Graecorum simul & Latinorum, hîc solius roboris causa agimus. Quòd si oblectationem consideres, & ludum ipsum, ad Vrbanitatem: si sumtum, ad Magnificentiam & Prodigalitatem: sireligionem, ad Iustitiam religiosam. De ijs proinde in Politicis & Ecclesiacticis rectiús. De Gymnactica arte, nullius vestigia secutus, nostra aetate scripsit doctißimè Hier. Mercurialis, medicus & philosophus summus, professor Patauinus. Cuius eruditis laboribus nostra haec & dirigi & confirmari & corrigi possunt. Materia. Qvae Certamina. Multa Lvdorvm genera ad summa duo reducuntur. Vtrumq; positum est in motu naturali, addita postea arte. Verùm alterum simplex est, alterum cum aemulatione. Nam per initia vbi coissent temerè pastores, aliquid agebant saltu aut cursu. Tandem verò redijt res ad obtrectationem, atq; inde ad certamen quum alius alij praestare videretur. Certamen tametsi est plurium: tamen aliquod videtur quodammodo vnius corporis, vt cursus: aliquod duorum, vt lucta. Ratio est, propterea quòd currere solus quis potest, pugnare non potest. Vtrumque erat aut nudorum, aut tectorum. A'nudis dicta Gymnasia. Certarunt Athletae, oleo vncti, & puluere aut arena conspersi. Quapropter Augustus vetuit eiusmodi spectaculis feminas interesse. Thucydides in primo Historiarum, Athletas olim fibulatis campestribus certasse, memoriae prodidit: nudos autem sua tempestate. Quo tamen tempore à Barbaris in Asia veterem modestiam seruatam scribit. Tecti verò aut veste (vt est apud Hippocratem) vel etiam armis. Vnde [Greek words], quum in armis currerent. Aucta etiam exercitatio adiuncto instrumento, eo?f??ue multiplici, praeter discum ac iaculum, etiam equo, aut curru, aut caestu, illis quasi socijs, hoc quasi solo. Itaque quinque certaminum prima genera, cursus, saltus, lucta, pugilatus, iactus disci, saxi, iaculi. Ex lucta & pugilatu Pancratium componitur. Qui quinque his vicisset, Pentathlus dicebatur. Opibus inde crescentibus, creuit etiam luxus. Ergo equos primùm cursores adhibuêre, mox etia̅ ad currum bijuges & quadrijuges iunxêre. Scaliger lib. 1. Poëtices, cap. 22. Gymnastarum differentiae variae. Alij namque exercentur certaminis vno genere, alij pluribus. Qui vno genere, vel absq; instrumento, vel cum instrumento. Absq; instrumento obeunt illud nu̅c Nudi (vnde Gymnasia & Gymnica certamina) nunc Tecti veste armisve. Sic rursus exercitatio vel videtur esse Vnius, quia solus quis saltare potest vel currere (talis est Cursus & Saltus) vel Duorum: is???ue rursus vel Simplex, in aduersario quidem Retinendo, Lucta: in eodem Feriendo, Pugilatus: vel composita ex retentione & percussione, Pancratium. Quod verò certamen cum instrumento obitur, fit vel tanquam cum Telo, vt Iactus Disci & Iaculi. vel tanquam cum Socio, vtputa Equo aut Curru. Qui multis certaminis generibus exercentur, dicuntur Pentathli, Quinquertiones, cursu scilicet, saltu, lucta, pugilatu, atque iactu. Forma Certaminis. Vel Certa. Lege constans. Ex Tit. Monomachiae ex prouocatione, huc quaedam, f. 2111. Lucianus Athletarum & Pancratiastarum sortitionem describens: In argenteam (inquit) calpin, id est, vrnam conijciebantur minutulae sortes, faba non ampliores: eo semper ordine seruato, vt binis eadem inscriberetur elementi nota: pro athletarum numero sortibus item auctoribus. Quum impenderet certandi tempus, prodibant ex athletis singuli sortem educturi: nec inspectandi productam ius erat, quando id prohiberet assistens mastigophorus. Peracto autem orbe, ambiens Alytarches inspectabat sortes, atq; ita dispensabat, vt qui alpha esset sortitus, cum eo componeretur, qui eandem eduxisset literam: atque ita deinceps homogrammi certaturi prodiba̅t. Fieri vero̅ sic moris erat, si certaturi pares fuissent. (Aegles Samius athlera cùm sortitione facta, sorte̅ nominis falsam subijci animaduertisser, qui mutus priùs fuerat repentè in eum, qui id faciebat, sese videre quid faceret, alta voce clamauit, & inde per omne vitae tempus vocem retinuit. Gellius lib. 5. cap. 6. & Val. lib. 1. cap. 8.) Quòd si quinq; aut septem, conijciebatur in vrnam solitaria litera, quae antigraphon siue antigramma non haberet. Qui verò eam eduxisset, residebat expectans quamdiu certarent alij, congressurus nox cum fatigatis vigens ipse atq; integer viribus. Quòd sanè vel felicissimum ce̅sebatur. Dicebatur verò hic [Greek words]: quae vox apud Sophoclem in Aiace mastigophoro, indicat nouissimum. Caelius lib. 22. cap. 18. A. L. Incerta, Inconstans. Incertam voco, quando inter se fortuitò congrediuntur, nulla priùs certaminis lege dicta. Quod saepe etiam in Monomachia vsuuenit, fol. 1041. 2111. 4347. Efficiens. Qvi. Athletae, Palaestritae, Gymnici. Quicorporis robur cum alijs certando ostentant, pro diuersitate exercitij varias sortiuntur appellationes: ingenere tamen Palaestritae (speciei voce ad genus traducta: [Greek words] enim lucta est propriè) & à fine exercitij, [Greek words], à praemio honorario, Athletae, Graecis pariter & Latinis dicuntur. Eosdem quoq; Pugiles interdum appellare consueuerunt, no̅ tam à pugnis, sic enim Pyctis propriè conuenit, quàm à pugnando. Nos in genere exempla Athletarum connumeremus, qui vel varijs exercitijs innotuerunt, propter quae singillatim ad alios atq; alios titulos pertineant: vel salte̅ palaestra excelluisse memorantur, omisso interim exercitij genere. Consule Tit. Robustorum, f. 383. Populi. Strabo libro Geographiae suae sexto, prouerbium, [Greek words], ait ortum ob insigne̅ Crotoniatarvm praestantiam in certaminibus Graecanicis. Plurimos enim egregios athletas protulit ea ciuitas, adeò, vt in vno certamine Olympico septem viri, qui reliquos virtute praecesserant, omnes pariter fuerint Crotoniatae. Hu [397] ius gentis praecipuum decus Milo, literis omnium celebratus, qui septies continenter vicit Olympia. Est haec res haud minus quàm alia quaeuis admirationi, quòd eadem fermè fortuna Messeniis, & patriam, & Olympicorum ludorum gloriam eripuerit. Neque enim postquam è Pelopenneso eiecti sunt, aut è Sicilia, aut ex Naupacto (praeter Leontiscum & Symmachum freti accolas, quos tamen Siculi non Messenios, sed Zanclaeos priscos fuisse contendunt) victor quisquam declaratus est. At vbi primùm in Peloponnesum rediere, pristinam, hac etiam in parte, quasi postliminiò fortunam recepêre: vicit???ue vno posteaquam restituta est Messene anno Damiscus stadio pueros, annos natus XII. Pausanias lib. 6. Priuati quiuis, sed illustres. Pellene vrbe Achaiae in gymnasio posita statua est Promacho Pellenaeo Dryonis filio, vna ex Olympicis, trib. ab Isthmicis, duabus è Nemeis ludis de pancratio palmis reportatis. Vnam ei sui ciues ex aere Olympiae, alteram è marmore, in gymnasio statuam dedicarunt. Hunc Promachum, bello quod inter Pellenaeros & Corinthios gestum est, vnum hostes quamplurimos pugnantem occidisse, memoriae proditum. Ab eodem etiam Olympiae superatum Polydamantem Scotussaeum, quo tempore à Persarum rege in patriam restitutus Polydamas, in Olympicum certamen iterum descendit. Pellenenses magno Promachum honore prosequuntur, duas???ue eius de lucta ad Chaeroneam, quatuor Olympiae acceptas palmas praedicant: Nominare tamen eum respuunt: ob eam causam credo, quòd Pellenensium rempublicam sustulerit. Corruptus enim ab Alexandro Philippi filio, inuidiosissimo dominationis munere se patriae suae tyrannu̅ imponi facilè passus est. Pausanias in Achaicis. Theagenes Thasius in certaminibus athleticis omnes sua aetate vicit, & coronas quadringentas tulit. Pausanias lib. 6. Nicon, pugnis, & lucta, & pancratio, & cursu, & alijs certaminibus in Olympijs, & Nemeis, & Isthmijs, & alibi victor: accepit coronas, vt aiunt, mille quadringentas. Cùm verò è viuis excessisset, quidam accessit ad statua̅ eius, quasi viueret, & flagellis eam cecîdit: in quem illa collapsa, hominem contumeliosum vlta est. Interfecti autem filij, caedis ream egerunt statuam. Thasij itaque eam in mare abiecerunt, secu̅dum legem Draconis Atheniensis, qui etiam inanimata ob caedem factam in exilium agit. Pythia verò Thasios, calamitate conflictantes, eam statuam restituere iussit. Qui cùm dubitarent, quo pacto illa è mari extrahenda esset: piscatores retia cùm laxassent, vt pisces caperent, eam extraxerunt, quamThasij in pristinum locum restituerunt. Suidas. At haec Theageni tribuit Pausanias. Apud Magnesios, qui ad Lethaeum sunt, quidam fuit Protophanes, qui de pancratio & lucta eadem die in Olympia victor renunciatus fuit. In huius sepulcrum aliquando latrones praedae spe ducti penetrarunt, post illos alij multi, vt cadauer duntaxat spectare̅t. Eius certè costae, non ita, vt caeterorum hominum, discretae fuerunt, sed pro illis continens os habuit ab humeris ad eas costas, quae mendosae siue nothae à Medicis appellantur. Pausanias in Atticis. Ictys Tarentinus luctas exercuit, sobriè per vniuersum tempus viuendo, moderatè cibis vescendo, & à venere omni abstinendo. Aelianus lib. 11. de Varia historia. Pausanias vocat Iccum, Nicolaidae F. Clitomachvs Thebanus, Hermocratis F. ad Isthmum viros palaestritas perculit, eodem???ue die de pugilatu palmam tulit, & eos, qui in pancratium descenderant, luctando vicit. De pancratio Pythicae eius palmae fuêre numero tres. In Olympia secu̅dus hic Clitomachus Thasio Theageni, de pancratio & pugilatu victor renunciatus est. Et pancratij quidem palmam centesima & quad ragesima Olympiade est adeptus: nam ea, quae consecuta est, pancratio & caestibus depugnauit. Prodijt eodem die Eleus Caper, palaestram & pancratium professus. Delata verò iam Capro de palaestra palma, docuit Clitomachus ludorum praefectos, ius esse, pancratium committi integris corporibus, priusquam vulnus vllum ex pugilatu acciperetur. Quo facto, in pancratio quidem Capro succubuit: contra pugiles verò, summa animi praesentia, & corpore vsus est firmissimo. Pausanias lib. 6. Nicostratvm athletam adhuc penè infantem, neque obscuro loco natum, è Prymnesso Phrygiae vrbe praedones abduxerunt, eum???ue ad Aegeas, incertum cui, vendiderunt. Cùm iam adoleuisset, visus est per somnium videre ante fulcra lecti, in quo cubabat, humi stratum leonem. Post id visum multas de pancratio & lucta palmas ex Olympia abstulit. Pausanias libro quinto. Evthymvs Locrensis, omnium Italiae pugilatorum princeps, corporis robore incredibili & immenso admirabilis fuisse creditur. Locri enim lapidem ostendunt magnitudine maximum, quem portauit, & ante fores posuit, atque Themesensi heroi, qui tributum ab accolis exigebat, hanc potestatem eripuit. Accedens enim in delubrum eius (quod vulgo inaccessum erat) cum ipso certamen iniuit, coëgit???ue multò plura, quàm praedatus fuerat, rependere. Vnde etiam prouerbium manauit, quod de ijs, qui inutiliter lucrantur, dicitur, Venturum ad eos Temesensem heroa. Aelianus libro octauo, de Varia historia. Paulò aliter de eo scribit Pausanias, inquiens: Euthymus post multas victorias in Italiam reuertens Olymp. LXXXVII. Temeseum genium loci (quem comitem Vlyssis fuisse, ab oppidanis???ue, quia virginem stuprasset, interemtum ferebant, & ob id vagari laruas eius, & nifi placaretur quotannis oblata virgine, grassari solitas) interfecit, & liberatam virginem in matrimonium duxit. Pindarus ode 13. Olympiorum laudat Xenophontem Corinthium stadij cursorem, qui vno die geminam victoriam, alteram quinquatrij, alteram stadij adeptus est: eum etiam à multis victorijs effert, Delphicis, Argiuis, Thebanis, Arcadicis, Pellenaeis, Aeginetis, Sicyonijs, Megarensibus, Eleusinijs, Marathonicis, Aetnaeis, & Euboeis. Denique addit, sexagies suauisonam boni praeconis vocem insonuisse, hoc est, sexagies victorem per Hellanodicem proclamatum esse. Idem in Isthmijs encomio quinto, laudans Lamponem quendam inter fortes fortissimum, qualis est Naxiacos inter reliquas, inquit: [Greek words]. id est, Diceres sanè eum virum inter athletas esse Naxiam in caeteris saxis ferri???ue domitricem cotem. Erasmus in Adagijs. Glyconis athletae inuicti, Horat. in Epistolis meminit. Reges. Androgevs Minois F. cùm Aegeo regnante Athenas consensu omnium Atheniensium concessisset, in certaminibus athletas omnes superauit. Diod. lib. 4. cap. 5. Tydevs, Oenei Calydoniae regis filius, quum Mycenis moraretur, neminem sibi viribus conferendum reperit. Missus ad Eteoclem legatus, Thebanos ad quodlibet certaminis genus prouocauit, omnium???; euasit victor. Quod quum aegrè ferrent, insidias in opportuno loco tetenderunt. Constituerunt enim iuuenes omnium fortissimos, qui transeuntem illac Tydeum interciperent, & obtruncarent. Quos omnes tamen interfecit. Tortellius lib. 6. Duces. Phayllvs Crotoniata, nullam obtinuit Olympica̅ palmam: Pythicis verò ludis de quinquertio duas, de stadio tertiam tulit. Idem nauali praelio cum Persis conflixit, cùm propriam nauem aedificasset, & in eam Crotoniatas omnes, qui fortè in Graecia tunc peregrinabantur, imposuisset. Huic Delphis statua posita fuit. Pausanias in Phocicis. Aratvs Sicyonius Cliniae F. puer septennis Abantidae tyrannidem fugiens, cùm ingenuè educaretur Argis in hospitum & amicorum paternorum contubernio, corpus???; insurgere in bonum habitum & proceritate̅ videret, ad meditationem co̅tulit se palaestrae. Itaque quinquertionem certauit, coronásque obtinuit. Elucet nimirum & in simulacris eius figura athletica: vultus???, grauis & maiestatis plenus non diffitetur athleticam voracitatem & ligonem. Vnde minus forsitan, quàm in viro in republ. versaturo requirebatur, ad dicendum incubuit. Plut. in Arato. Evalcidas Eretriaeorum dux, donatus laurea in certaminibus, & à Simonide Ceo maiorem in modum celebratus, à Persis Ephesi interfectus est, quando Iones à Dario defecerant. Herodotus lib. 5. Politici. Gorgvs Messenius, nulli ciuium opibus & nobilitate secundus, adulta aetate pugil celeberrimus euasit. Nam & splendore, & vitae instituto, atque etiam numero coronarum, nemini suae aetatis cedebat. Idem gymnicis certaminibus relictis, cùm ad Rempublicam gerendam & patriae negotia procura̅da se contulisset, in eo quoque genere gloriam non minorem illa vetere est consecutus, Nam & plurimum abesse à stupore, pugilibus alioqui & athletis vulgò inesse solito, & summa industria prudentia???ue praeditus esse in publicis negocijs administrandis putabatur. Suidas. Docti homines. Pomponivs Marullus grammaticus, pugil fortissimus fuit, vt Asinij Galli in eum epigramma ostendit: Qui caput ad laenam didicit, glossemata nobis Praecipit: os nullum, vel potiùs pugilis. Tranquillus de illustribus Grammaticis. Pueri Puerorum certamina nullo veteris memoriae exemplo Elei in Olympicis ludis instituerunt. De cursu & lucta, trigesimase [398] prima Olympiade Hipposthenes Lacon luctae, Polynices Eleus cursus palmam accepit. At Olympiade quadragesimaprima, in caestuum pugna Philetas Sybaritanus vicit. Olympiade octuagesimasexta Pantarces Eleus de lucta. Olymp. 145. pancratio reuocato vicit Phaedimvs Aeolensis, cùm priùs 38. Olymp. quinquertio vicisset Evtelidas Lacon. Virgines. Spartanis virginibus magis palaestricus puluis, venaticus labor, & militia in studio fuit, quàm fertilitas filiorum. Cic. lib. 2. Tusc. quaest. Cursu, palaestra, disco, iaculo, exercebantur, vt otio & muliebribus delicijs sublatis, robustiores ad tolerandos partus fierent. Nudae, vt pueri, in aperto versari, saltare, & cantare in sacris quibusdam, praesentibus spectantibus???ue iuuenibus. Nudatio illa nihil turpe habuit: aderat namque verecundia, petulantia omnis aberat. Hinc illa indoles tempestiua???; in Laconicis feminis ad omnia promtitudo. Sabell. lib. 1. Enneadis 2. Qvo Stvdio. Multo. Plato in Theaeteto fignificat apud Lacedaemonios hunc fuisse morem, vt in publicis certaminibus neminem cogerent ad congressum, sed legem edicebant, [Greek words], id est, Aut abire, aut exui. Graecis autem [Greek words] dicuntur, qui se parant certamini, quòd campestriati luctarentur olim, caetera nudi. Erasmus in Adagijs. Decertantium in Olympijs corpora oleo perfundi, & nudati, primi edocuêre. Vnde primus fuit, qui corpus suum in certamine nudauit, Acanthus Lacedaemonius, cùm antea pudor corpora nudari prohibuisset. [Greek words]: id est, Samium comatum, dicebant eum, qui antè ignauus habitus, praeclariùs expectatione sese gessisset in negotio. Aiunt Pvgilem quempiam apud Samios fuisse, qui cùm ab aduersarijs haberetur ludibrio, quòd comatus esset, commissus cum illis, vicit. Vnde in prouerbium abijt, quoties quis certamen suscipit cum ijs, quos praeter opinionem experitur sese viribus superiores. Recensetur in Plutarchi Collectaneis. Erasmus. Aegles Samius athleta mutus, cùm ei victoriae, quam adeptus erat, titulus & praemium eriperetur, indignatione accensus, vocalis euasit. Val. lib. 1. cap. 8. & Gell. lib. 5. cap. 9. Nullo. Philopoemenes Megalopolitanus dux oderat athleticas exercitationes, quòd audiret athleticum corpus cum militari omnibus partibus pugnare, & viuendi atque exercendi ratio alia esset. Plut. in Philopoemene. Finis. Athleticae finis praecipuus est [Greek words], praemium ipsum, corona oleagina, vel quercina, vel quaeuis alia. Itag; Xerxe in Graeciam irrumpente, cùm Graeci otiosi Olympia spectarent, & victoriae praemium non precio, sed honore tantùm constare Artabanus audiuisset, ad Mardonium conuersus, inquit, Et quae te ergo mala mens induxit, vt expeditionis suscipiendae auctor regie esses contra eos, quibus non vtilitatis, sed virtutis certamina sunt proposita? Per accidens verò finem quoque habere potest sanitatem. At Gymnastica sanitatem per se, praemium per accidens. Straton Choragi F. ex splene laborans, valetudinis causa gymnicis operam dedit: & tantum breui profecit, vt pancratiastes euaserit nobiliss. Aelian. lib. 4. Var. hist. Hysmon Eleus, puer adhuc, ob neruorum imbecillitatem ad quinquertium anumum adiecit: ea???; occasione athleta factus est clarissimus. Pausanias lib. 6. Locvs. Gymnasia Corporum Generatim. Athenis tria gymnasia extra vrbem fuêre, duo liberorum, Academia (ab Academo heroë dicta) & Lycevm, vel à Pisistrato, vt Theopompus, vel vt Philochorus Pericle curante factum, vbi ante bellum exercebantur, & lustrabantur. Suidas. Tertium Spuriorum, Cynosarges. Nam cùm olim Diomus quidam Atheniensis, auctore Stephano (Suidas Didymum ponit) sacrificaret Herculi, canis quidam albus, aut, vt alij dicunt, velox aquila, victimae partem abreptam in locum quendam deposuit. Quo prodigio territus, cùm deum consuluisset, responsum est, vt eo in loco Herculi sacellum extrueret, in quem victima deportata fuisset: nam eum Herculi placere. Porrò, quoniam Hercules nothus fuit, vtpote ex aclultera natus, & tamen virtute sua dijs aequum honorem assecutus: idcirco visum est, vt inibi qui spurij fuissent, & neque patris neque matris nomine ciues, exercerentur. Huc Themistocles adhuc adolescens arte pelliciebat etiam ingenuos aliquot adolescentes, quo paulatim tolleret nothorum & legitimorum discrimen. Plut in Themistocle, & Eras. in Adag. [Greek words]. Speciatim. Gymnasia antiquorum primò pro corporis exercitijs ([Greek words]) instituta fuêre, pòst etiam animorum exercitio inseruierunt. Quandoquidem enim eò confluebant iuuenes, Sophistae primùm eos ibi captare & venati cepêre (sic in Sophista Plato, Sophistam definit venatorem [Greek words]) mox etiam philosophi. Constat etiam Cleanthem Assium Athenas pugilem profectum, in gymnasio philosophiae captum amore, primùm Cratetis Cynici, dein Zenonis Cittiaei Stoici discipulum, eidem in schola successisse. Hinc etiam prouerb. Discum quàm philosophu̅ audire malunt. Et Laërtius ait Arist. cum discipulis philosophari solitum vsque ad vngendi tempus. Gymnasiorum loca varia, alia exercitijs Animi, alia Corporis destinata. Animi loca primùm tecta contra iniurias aëris, Porticus variae, in quibus exedrae erant, philosophis & rhetoribus datae, vbi sedere licebat & ambulare. Loca aperta, tempore sereno, tum aestate, tum hyeme, in quibus deambulabant: puta in Vijs, quae inter porticus & muros erant sitae, ad subministrandam porticibus ac cellis lucem: in Xystis item siue Peridromidibus (Plato [Greek words]) arena conspersis. Erant autem, teste Vitruuio, subdiales ambulationes, vbi hyeme tempestate leni vel aestate semper deambulabant è porticu prodeuntes, & vel Nudae illae, vel Platanis aliisve arboribus consitae. Corporis verò exercitjs tum praeparandis, tum obeundis, loca in Gymnasijs destinata fuerunt. Praeparationi primùm ea, in quibus conueniebant & deliberabant, quid acturi, quid exercitaturi, Ephebaeum. tum ea, in quibus accingebant se ad corporis exercitium vel cultum, non vnius generis. Etenim in alio loco Vestes ponebant, [Greek words] (Mercurialis putat hoc fuisse Coriceu̅ Vitruuij. An fortè & nudationi & tonsurae suffecit, & Coriceum quasi Couriceum, hoc est, Tonstrina dicitur, à digniori nomen trahens?) in alio verò Vngebantur ([Greek words], Vnctuarium) ante exercitationes (inde statim puluere aspergebatur in altero loco, quem [Greek words] dixêre) Post etiam exercitationes, defricabantur, & iterum vngebantur, interdum à mediastinis & reunctoribus. Post balnea itidem vngebantur. Et haec loca praeparationi inseruiebant. At loca exercitijs corporis obeundis commodantia alia ad execitium, alia ad cultum faciebant. Ad exercitium quidem vel communia omnibus, vel propria athletis. Communia omnibus qui exerceri vellent, sanitatis vel voluptatis causa, Lucta, Pugillatu, Disco, Cursu, Saltu, (ad quae reliqua, vt Hastae, Iaculi, Pilae, Follis, referuntur. Pancratium ex lucta & pugilatu componitur.) Ex his alia locum peculiarem requirebant, vt Lucta & Pugilatus Palaestram (vbi etiam Pancratiastae) Pila, Sphaeristerivm (ibi etiam fortè Discus & Follis) alia non requirebant, vt Cursus & Saltus, cùm fieri possent tum in Viis, tum in Xystis, vel nudis, vel arboribus consitis. Athletarum verò, qui praemij causa decertabant, propria erant loca aëre sereno, sub dio Stadium: turbido autem, Xystus tectus siue Arena. Haec ex Vitruuio, & H. Mercurialis Gymnasticis. Xysti fuêre longae porticus, ampla latitudine, & gymnasia, vbi ambulationes essent, & arbores plerunque digestae: in quibus athletae hybernis saepe temporibus luctabantur: quas Graeci hypaethras seu paradromidas dicunt. Alexand. libro tertio, capite nono. Ex Plinij & aliorum auctoritatibus compertum est, Sphaeristerivm locum fuisse circularem, qui plures capiebat circulos, & spacia varijs lusibus distincta, à sphaerica figura dictum, demulcendi laxandi???; corporis, & animi remittendi cuasa, à summis viris, & magnis honoribus functis intra aedes, nonnunquam in thermis extructum. Erant enim loca deambulationi, quieti, & cursui, tum luctae, iaculationi & palaestrae accommoda. Sicut Trigon locus triquetro similis, vbi pila exercebatur & ludo, Graecis frequens erat. In hoc enim ad valetudinem tuendam Vespasianum Imp. remisso à negotijs animo, membra defricare solitum, Suetoniua memorat: & Alexandrum Seuerum, teste Lampridio, in sphaeristerio luctari, & currere, ac molliter exerceri accepimus. Alex. lib. 3. cap. 14. Tempvs. Quotidie Graecos in gymnasijs exercerisolitos co̅stat, tum valetudinis causa, tum verò vt in sacris ludis Olympiorum, quolibet quinquennio celebrari solitorum, ad Iouis Olympij, qui Elide est, templum, virium specimen in totius Graeciae oculis ederent: tanto cum omnium applausu, vt ab hac ipsa panegyri Olympica annorum deinceps seriem deducere Graeci instituerint. CVRSVS CERTAMINA. CVRSORES ATHLETICI. Qvi. Puta Pueri. Polymnestor Milesius puer, capras pascens, ludicro léporem consecutus est: & ob id statim productus a gregis domino, Olympiade 46. in stadio meruit coronam. Solinus capite sexto. Damiscvs Messenius annos natus duodecim, vno posteaquam Messene restituta est anno, ludos Eleis facientibus, pueros de stadio vicit. Et quinque post hanc ei partim Nemeae, partim verò Isthmicae victoriae obtigêre. Messenij ei statuam in Alti posuêre. Pausanias lib. 6. Sostratvs Pellenaeus pueros in stadio cursu vicit. Pausanias in Achaicis. Alcinous Eleus Dinolochvm, Troilum atque Pyrrhum habuit filios, Olympicis palmis celebres. Vxor Alcinoi per quietem videre sibi visa est, filium Dinomachum se coronatum in complexum suum recepisse. Eo somnio monitus puer, strenuè se ad gymnicorum certamnia exercuit. Cùm autem pueros competitores cursu anteuertisset, ei statuam posuêre in Alti, quam fecit Cleon Sicyonius. Pausanias lib. 6. Viri. In ludis exequialibus (quos in Sicilia ad Anchisae tumulum celebrauit Aeneas) stadiodromi seu decursores in stadio fuerunt Evryalvs, Nysvs, Diores, Salius, Patron, Helymus, & Panopes. Aeneid. 7. Coroebvs Eleus primus, post restitutos ab Iphito ludos Olympicos, cursu vicit. Extat eius sepulcrum in Eleorum finibus. Pausanias lib. 5. Grauioris armaturae peditum cursus in Olympium stadium cum plausu receptus est 65. Olymp. Qui cum scutis decurrerunt, eos primus vicit Demaratvs Heraeensis. Pausanias libro quinto. Hypenvs athleta primus diaulo vicit. Pausanias. Sotades longioris curriculi victor Olympiade 99. Cretensis, vti fuit, renunciatus est. Ea verò, quae consecuta est Olympiade, accepta publice ab Ephesijs pecunia, Ephesium se prodimaluit. Quo crimine ei exilij poena est à Cretensibus inflicta. Pausanias lib. 6. Asbylvs Crotoniata, vt ait Pausanias, victor Olympiae ter, continua serie, stadio ac diaulo. Huius Plato meminit lib. de Repub. vbi eum castitate perpetua ob cursus studium praeditum commemorat. Philinvs Hegepolidis F. de cursu Olympicas quinque Pythicas quatuor, Nemeorum totidem, ab Isthmo vnam ampliùs quam decem palmas abstulit. Ei igitur Coi in Olympia statuam posuêre. Pausanias lib. 6. Astylvs Crotoniata, Olympicas tris de cursu repetito siue diaulo palmas tulit. Is Hieronis Dinomenis filij studio adductus, Syracusanum se renunciandum curauit. Crotoniatae infamiae causa eius domum ad publici carceris vsum destinarunt, & statuam in Lacedaemoniae Iunonis fano dedicatam euerterunt. Pausanias lib. 6. In Laconia ad Eurotam amnem Ladae monimentum est, qui pedum celeritate suos omnes aequales vicit. Is in Olympicis ludis de longiore curriculo est coronatus. Atque inde, post victoriam huc reportatus, cùm diem suum obîsset, supra militarem viam humatus est. Pausanias in Laconicis. Extat in eum tale Epigramma in 4. Epigrammatum: [Greek words]. Evpolemvs Eleus vicit in stadio ludis Olympicis viros: è Pythicis verò Coronas duas, vnam è Nemeis reportauit. De eo proditus est sermo, cùm ad curriculi metam aediles tres assedissent, ex ijs duos palmam Eupolemo dedisse, tertium Leonti Ambraciotae. Leontem eorum vtrumque, quorum sententia inferior discesserat, cùm ad Olympicum senatum prouocasset, aere graui condemnasse. Pausanias lib. 6. Dicon Callibroti filius, quinque è Pythico curriculo, tres ab Isthmico, quatuor è Nemeis, vnam de pueris, duas de viris, ex Olympicis palmas tulit. Atque ei quidem totidem statuae, quot victoriae fuêre, erectae sunt in Olympia. Et puer sanè Caulonates (sicuti fuit. oppidum id est Italiae, Achaeorum colonia) renunciatus est. At vir iam factus, Syracusanus vt nominaretur, precio obtinuit. Pausanias lib. 6. Ergoteles Philanoris filius, qui duas longioris curticuli in Olympia, totidem in Isthmicis, Pythicis, Nemeis palmas est adeptus, non Himeraeus fuit (quod inscriptio statuae in Olympia indicat) sed Cretensis è Gnosso, vnde seditione pulsus, ab Himeraeis, ad quos profugerat, est in ciuitatem receptus, & alijs item honorib??? affectus. Quare merito victor Himerae adscribitur. Pausanias libro sexto. Extat in hunc Pindari hymnus. In Dymaeorum (qui Achaei sunt) finibus Oebotae cursoris victoriae monimentum extat: qui cùm primus ex Achaeis Olympiae coronam meruisset, neque vllum apud ciues suos eo nomine praecipuum honorem esset adeptus, imprecatum Achaeis aiunt, ne quis ipsorum vnquam palmam Olympicam ferret. Achaei mirantes se Olympicarum palmarum compotes fieri nunquam ampliùs potuisse, Delphos ad oraculu̅ miserunt. Et tunc quidem cùm & alia in Oebotae honorem institussent, viri???; statuam in Olympiam misissent, mox Sostratvs Pellenaeus in stadio pueros vicit. Et hac etiamnum aetate Achaeis athletis solenne, vt priusquam in certamen descendant, Oebotae parentent, eius???; statuae victores coronam imponant. Paus. in Achaicis. Stymphalius Dromevs, congruenti sanè cum exercitatione nomine, de longiore curriculo Olympicas duas, totidem Pythicas, Isthmiacas tres, quinque Nemeacas meruit. Primùm carnibus vesci coepisse ferunt, cùm athletae ante ipsum caseo è fiscellis alerentur. Paus. lib. 6. Evbotas Cyrenaeus, cùm ei Ammonis oraculum, victoriam è curriculo praedixisset, statuam antè ipsi faciundam sibi curauit, eam???ue, quo die palmam est adeptus, in Olympia dedicauit. Vicisse eundem etiam curruli certamine ea ipsa Olympiade memorant. Pausanias lib. 6. Polis è Ceramo Thraciae oppido, omnem in Olympia pernicitatis laudem est meritus. Quod enim curriculi spacium antè lentiùs multo confici solitum fuerat, ad summam ipse breuitatem & celeritatem temporis contulit: eodem???; die de longiore curriculo, de???ue stadio & repetito cursu coronam cepit: & alterum quidem iterum curriculum ingressus. Neq; enim vniuersos, sed quatuor, vt quibusque primis sors obtigerit, è carceribus emittunt: qui???ue ex ordinibus singulis vicerint, ijs rursus, cum aliorum ordinum victoribus, de eodem praemio decertandum. Quo fit, vt cui fuerit corona decreta, is palmam duplicem auferat. In eo cursus genere excelluit Leonidas Rhodius: is enim est quatuor Olympiadum praemia consecutus: nempe qui, cùm nulli aduersariorum succubuisset, duodecim palmas vnus abstulerit. Pausanias libro sexto. Plin. lib. 7. cap. 20. suo tempore Qvosdam incirco CLXM. passuum tolerasse scribit. De Phaedimo & Dimante, Statius lib. 6. Theb. Et bis in Isthmiaca victor clamatus arena Phaedimus, alipedum???; fugam praegressus equorum Antè Dimas-. Lasthenes Thebanus ab Choromo Thebas vsq; cum equo contendit, & victor fuit. Alexander ab Alexandro libro secundo, capite 21. Haraldvs Hybernus, Noruagiae rex, pignore deposito cursu audebat contendere cum citatissimis equis. Vtrique enim brachio bacillum subijciens, tanta celeritate se promouebat, vt equi illum aequare non possent. Idem inter nauigandum à prora, per remorum capita in puppim currens, inde vicissim in proram redibat. Cranzius libro quinto. Noruagiae cap. 6. & Saxo lib. 14. Virgines. Virgines quoque cursu in Elide certare posterioribus temporibus consueuisse, memoriae proditum. Atalanta venatrix Arcadica velocissima, cum procis cursu certabat, victos trucidabat. Astutè tandem ab Hippomene vincitur. Vide fabulam apud Ouidium 10. Metamorph. & Statium lib. 6. Thebaid. & Sidonium. Memoriae proditum est, Chloridem Amphionis filiam, solam cum vnico de marium fratrum numero superstitem è tota sobole, de virginum cursu Olympiae in ludis Heraeis palmam tulisse. Pausanias lib. 5. Qvomodo. Cvrsvs differentiae. Cursus olim à quantitate variatus. Minimus fuit stadij vnius, quod CCXXV. passus capiebat. Duplex stadium erat in longum [Greek words]: id quod vox ipsa declarat. Quum verò decursum relegerent stadium sine intermissione recurrendo, [Greek words] nominabant. Apud Platonem in octauo de Legibus [Greek words] maioris esse laboris, quàm [Greek words], scriptum est. Scaliger libro primo, capite vigesimosecundo. Diavlvm intelligebant, cursum duplicem, obeundi scilicet stadium, ac mox regrediendi. Proinde Aristophanis interpres locum, qui stadia contineat duo, nomine eo intelligit, aut mensuram cubibitorum ???, id est, ducentorum. Dolichvs verò saepiùs est, repetitus cursus, aut vbi septem currunt. Nam stadiodromi duo tantùm erant. Hoplitem cursum intelligimus armatum. Cael. lib. 13. cap. 30. A. L. Cursorum alij Stadiodromi vocabantur, qui stadium percurrebant, & quiescebant in limite. Alij Diavlodromi, qui peracta meta eò demùm reuertebantur, vnde cursum inierant. Dolichodrom sexies stadium curriculo obibant, & perpetuo impetu duodecim stadia decurrebant. Hemerodromi, qui totum diem à mane vsque ad vespetam citra respirationem currebant. [Greek words] apud Graecos dicebatur cursor, quum in plethro, id est, sexta parte stadij, quis prorsum retrorsum???; vicissim, id???ue saepe in vtranque partem sine flexu cursitans, vnoquoque cursu de spacio demit, quoad denique in gressu vno constiterit. At [Greek words], quum quis summis pedibus ingrediens, tensas in sublime manus, hanc antrorsum, illam retrorsum motat celerrimè ante parietem, vt si quando aberret, facilè apprehenso surrigatur pariete. Caelius libro 11. capite sexto Antiq. Lect. Olmi Pveri cursu certantes clamare solebant, Occupet extremum scabies: adhortantes hac voce singulos ad cursum, ac malè precantes ei, qui esset omnium postremus. Id deductum est in adagium, quo vtebantur, qui significarent sese quocunque modo velle vincere, neque commissuros vt inter postremos fint. Erasm. in Adag. Orsippvs cùm veteri athletarum more cum subligaculo gymnicos ludos obire consuêsset, in Olympico tamen curriculo nudus vicit. Videtur autem de industria potiùs, quàm casu subligaculum cadere permisisse, vt sine quo multò ad cursum expeditior esset. Pausanias in Atticis. QVANDO. Promethea erant ludi, in quibus currentes in palaestra taedam ardentem gestabant: eam???; defatigatus proximo is???ue postea defessus alteri, & deinceps aluis alij tradebant, donec metam pertingerent. Alexander ab Alexandro libro quinto, capite octauo. Athenaeus lib. 11. cap. 15. commemorat poculi genus, quod olim [Greek words] dicebatur, quod in publicis ludis adhibebatur. Ephebi quidam cursu contendebant Athenis. Currebant autem gestantes viteum ramum onustum fructu, qui dicebatur [Greek words]. Initium cursus erat à templo Bacchi vsque ad templum Palladis, cui cognomen [Greek words]. Victor in eo certamine capiebat calicem dictum [Greek words]: atque ita tripudiabat in chorea. Nomen inditum calici, quòd in eo quinque rerum species essent commixtae, vinum, mel, caseus, farina, & paululum olei. Erasm. in Adag. Vbi. Locvs. Stadia in quibus currendi certamina peragebantur, oleis per seriem positis vtrinque sepiebantur, quas praeterire non licebat: proinde qui praeterijsset oleas, extra stadium currere videbatur. Erasm. in Adag. Vetetes metam ducta linea signabant, in qua praemium propositum erat, quod auferret victor. Ducebatur autem & altera linea pro carceribus, vnde cursus erat initium. Igitur vtraque linea prouerbij ministrauit occasionem, [Greek words], id est, ab inso initio, & [Greek words], id est, Ne moueas metam. Significar autem non esse mutandas leges, neque praetereundos fines rerum praescriptos. Erasm. in Adag. Cvr. Causa Coniugij. Icarium aiunt Penelopes patrem cursus certamen Procis proposuisse. In ijs ludis Vlysses victor extitit, siquidem supra Bidiaeorum praetorium Spartae in Mineruae aede signum deae dedicauit, & Celeutheam appellauit. Missi verò sunt in curriculum Spartae per Aphetaidem viam, [Greek words] dictam. Atque in hoc Danaum imitatus esse videtur. Siquidem Danaus, cùm siliabus maritos nancisci non posset, parricidio patruelium pollutis, cursus certamine proposito, ei qui caeteros superasset, quam ille maluisset, secundo alteram, eodem???ue modo caeteras vsque ad extremam locauit, nullum à maritis sponsalium nomine munus reposcens. Iam verò quae viros nactae non essent, expectare iubebat, vsque dum noui proci in cursus certamen descenderent. Paus. in Lac. Coronae. Huc Cursorum in stadio Olympico, Isthmio, & reliquis, exempla, f. 399. Qvi Saltv Certant. Partem vnde prosiliebant, [Greek words] vocant, id est, batera. Saltandi mensura dicebatur canon: terminum autem nuncupabant [Greek words], id valet, ac si effossa dicas. Vnde & in eos qui metam transiliunt, co̅cinnatur adagium, [Greek words], id est, saltu sulcum transmittere. Caelius libro decimotertio, capite 30. A. L. Vetustissimi ludi apud Romanos Cousvalia in honorem Neptuni, quem Consum vocabant. Festus auctor est, in Consualibus Quirites sese Quirites sese cernuos iactasse. Fuit & ille peruetis, quum per vtres vncti saliebant. Scaliger lib. 1. Poëtices, c. 22. Pompeivs Columna Cardinalis iuuenis adhuc apud Federicum regem Neapolitanum inter charissimos est habitus: quum fortè spectante rege nobilissimi iuuenes triplicato saltu decertarent, ipse???ue productus in stadium, caeteros omnes cum multo spectantium plausu superasset. Iouius in Pompeio Columna. SALTATIONIS CERTAMINA. Ptolemaevs Auletes Aegypti rex, praeter alia flagitia etiam choraulam exercuit: & adeò in ea gloriabatur, vt non cunctaretur certamina in regia celebrare, ad quae & ipse cum alijs concertaturus prodibat. Strabo lib. 17. LVCTATORVM CERTAMINA Institvta. A'quibus. [Greek words], lucta: vnde [Greek words], luctator, qui aduersarium premere ac retinere valet. Inuenta à Phorbante paedotriba Thesei Athenis, vel ab ipsomet Theseo, Cael. lib. 13. A. L. Hercvles Idaeus Olympicos ludos instituit: quum???ue in palaestram multos prolectaret, nec auderet tamen aliquis, luctatorem assimulans Iupiter illi se obtulit: quum???ue nutans diu stetisset victoria, filio demùm se aperuuit pater. Hinc Lycophron in Alexandra Palaesten vocauit Iouen. Quinque diebus celebrabantur Olympia, post lunae vndetimam quintadecima tenus: verùm praeludia erant diebus triginta. Caelius lib. 13. cap. 17. A. L. Luctae certamen, quod iam Olympi Ae exoleuerat, Olymp. 18. restitutum. Vicit in eo Eurybatus Lacon. Pausanias lib. 5. Auctore Thucydide scimus, omnium primos Lacedaemonios corpora in gymnasio nudasse, atque oleo perfudisse. Et M. Tullius lib. 2. de Oratore scriptum reliquit, Gymnasia delectationis & exercitationis gratia primùm ab Graecis instituta. Cael. lib. 7. cap. 26. A. L. Quomodo. Dicta à pale palaestra, non qui antiquior alijs fit, caeterum quòd ex certaminum generibus argillam, quae [Greek words] Graecè dicitur, puluerem, & ceroma requirat. Neque enim cursum vel pugilatum in palaestris excolunt, sed luctam & pancratium, quatenus in volutationibus consistunt. Nam temperatum pancratium ex pugilatu esse & lucta liquet. Alijs [Greek words], id est, lucta, ex [Greek words], id est, astutia & dolo sternere, dicta est. Alijs à paleste, id est, palma: quòd hac parte manuum agant praecipuè luctatores: vt pugiles vice versa pugno: quapropter haec exercitatio [Greek words]. illa appelata est [Greek words]. Sed & quia [Greek words], id est, luctari dicunt poëtae, quod agere potissimùm conspicimus luctatores, huic etiam accommodare nominis explicationem licebit. Cursores laborant, vt plurimum à tergo relinquant, & quàm longissimo absint: Pugiles, quamuis id maximè affectent, non sinunt curatores ludorum manus conserete. Solos luctatores vlnis stringentes & complectentes videmus. Iam quia pleraequo luctationes, ceu aggressiones, interiectae inuasiones, congressiones, & applicationes contrahunt eos & committunt inter se: non est obscurum, dictam [Greek words], id est, ex appropinquare & propiore suggressu. Plut. 2. Con. quest. 4. Luctam Graeci [Greek words], à concussione, Latini à motu, vnde luxare. Haud vno modo luctamur: aliquando amplexu mutuo ab ilijs & humeris: interdum consertis brachijs manu apprehensis. In pugna solis pugnis pugili vti licebat: in lucta impulsu tantùm, & tractu, & pressione, & supplantatione, vt non caederetur concertator, sed prosterneretur. Scaliger lib. primo Poëtices cap. 22. Luctaturi ceromate inungebantur, oleo & cera mixtis: ministri Ceromatistae appellati sunt. Mox puluere aspergebantur (quem [Greek words] vocabant.) vt corpora ceromate & sudore lubrica, mutuas luctantium prehensiones admitterent. Eapropter poëtae liquidam, madidam, vnctam, sordidam???ue palaestram dixêre. Rauisius. Patrobivs libertus Neronis, arenam à Nilo vsque iubebat sibi afferri in theatrum, qua spargeretur. Quin & Leonato & Cratero ac Meleagro Alexandri Magni ducibus sabulum hoc portari cum reliquis militaribus commercijs solitum, historiae tradunt. Plin. lib. 35. cap. 13. Obita. sive Extra Palaestram. Iacobvs patriarcha in Cananaeam reuersus, pertotam noctem cum angelo luctatus fuit. Qui cùm videret eum à se non posse superari, eius femur perstrinxit, ita vt claudicarit postea semper. Geneseos 32. Hercvles cum Antaeo Terrae F. luctatus eum interfecit in sublime elatum, cùm alioqui, quoties Terram matrem attingeret, vires recuperaret. Lucanus libro 4. Pharsaliae, & Philostratus Imaginum 2. Cercyon in Eleusinio agro in omnes hospites immanis fuit, maximè verò in eos, qui in luctae certamen descendere noluissent. Omnes autem, qui secum pugnarunt, occidit, excepto Theseo, à quo luctandi imprimis arte est superatus. Palaestricen enim Theseus primus inuenit, & ab eo profecta palaestritarum disciplina, ab eius rei magistris celebrari coepta, cùm antè sola corporis magnitudine & robore in lucta certarentur. Pausanias in Atticis. Spartiatas perhibent in Leuctris à Thebanis peritis luctatoribus fuisse stratos. Hinc apud Aeschylum bellicosus quidam nominatur grauis in armis luctator. In Palaestra. À Viris. Androgevs, Minois regis Cretae filius, cùm omnes palaestra superaret, ab Atheniensibus & Megare̅sibus, hanc ei gloriam inuidentibus, interfectus est. Cuius mortem Minos pater vltus est bello. Plutarchus in Theseo. Milo Crotoniates Olympicas palmas adeptus est sex, de lucta omnes, ex ijs puerilem vnam: sex Pythicas è virorum, vnam è puerorum certamine. Cùm septimùm in Olympiam luctaturus venisset, cum Timasitheo ille quidem, quòd ciuis erat, & peradolesce̅s, ac certamen recusabat, no̅ est congressus. Pausanias libro 6. Alectorias vocant in ventriculis gallinaceorum inuentas, cristallina specie, magnitudine fabae: quibus Milonem Crotoniensem vsum in certaminibus, inuictum fuisse videri volunt. Plin. lib. 37. cap. 10. Accidit, vt cùm nemo contra illum progredi auderet ad coronam accipiendam, à designatore euocatus, in crus allaberetur. Hîc cùm spectatores clamarent, indignum esse corona, qui solus existens cecidisset, exurgens per iocum dixisse fertur: - [Greek words]. An non tribus partibus constiti (duabus scilicet manibus & pede altero) altero lapso & veluti deiecto? Quòd si qui volet progrediatur, & reliquas partes luctando deijciat. Lucillius in 2. Epigram. Spartae ad Iunonis Hypercheriae fanum tumuli Etoemoclis est effigies. Huic & eius patri Hippostheni euenit, vt victores de lucta in Olympicis ludis declararentur, ad palmam vndecimam, vna tamen fuit pater filio superior. Pausanias in Laconicis. Hyllvs Rhodius annum duodeuicesimum natus, reiectus est, quo minus in Olympicis ludis, cum pueris lucta congrederetur: verùm de viris palmam adeptus. Idem???ue postea acceptis Nemeorum & Isthmiorum coronis, annum cùm ageret vicesimum, praepropera ereptus est morte, priusquam patriam Rhodum, & penates suos reuiseret. Pausanias libro sexto. Artemidorvs Trallianus eodem die & eos, quos in Olympia aduersarios habuerat, & in puerili ludicro quos imberbes appellabant, & iam tertio loco virorum optimum Olympiade 212. quenque superauit. Et impuberum quidem in certamen, ex gymnici hominis prouocatione, in virorum autem, conuitio pancratiastae lacessitum, descendisse ferunt. Idem ibidem. Pherias Aegineta octaua supra septuagesimam Olympiade, quòd erat adulescentulus, neque in luctandi certamine videbatur vllo pacto par aduersario fore, de medio est iussus recedere. Anno deinde insequenti admissus, pueros in lucta vicit. Pausanias lib. 6. Evanoridas Elaeus puerilis luctae victoriam adeptus, cùm vnus de ludorum praefectis esset, ipse etiam eorum omnium, qui ludis Olympiae vicerant, commentarium conscripsit. Pausanias libro sexto. A'Chemone Argiuo in lucta stratum Tavrosthenem Aeginetam memorant. Ipsum tamen Taurosthenem insequenti Olympiade omnes deiecisse, qui in luctae certamen descenderant. Eodem, quo coronatus est, die spectrum Taurostheni persimile, Aeginae victoriam eius nunciasse dicitur. Idem. Leontiscvs palaestrita Siciliensis, è Messana, quae ad fretum est, coronam ab Amphyctionibus Elaeis accepit: qui in lucta haud alio more quàm Sostratus in pancratio, aduersarios percellebat. Neque enim colluctantes sternebat, sed victoriam summis digitis collidendis extorquebat. Statuam ei in Alti fecit Pythagoras Rheginus, fingendi peritia solers haud minus, quàm quiuis alius. Pausanias lib. 6. Cratinvs ex Aegira Achaici co̅uentus ciuitate, cùm sui temporis omnium esset formosissimus, luctandi etiam arte longo interuallo omnes vicit. Is pueris in palaestra deiectis, obtinuit ab Elaeis, vt ludicrae exercitationis magister proximo sibi loco statueretur. Statuam eius in Alti fecit Sicyonius Cantharus Alexide genitus, artem ab Eutychide edoctus. Pausanias lib. 6. Chilon Achaeus Patrensis Olympicis duabus de lucta virorum, Delphita vna, quatuor Isthmicis, tribus Nemiacis nobilitatu estcoronis. Sepulcrum ei publica impensa Achaei erexêre. Et pnaelians quidem mortem oppetijt. Testata res his versibus: Solum lucta virum bis Olympia, Pythia???; ornat, Ter Nemea, atq; Isthmus me quater vndisonus Chilonem. Patria est Patrae: virtutis Achiui, Caesum acie, memores, hoc posuêre loco. Ex aetate Lysippi, qui statuam eius fecit, co̅ijcitur, vel ad Chaeroneam in acie stetisse cum Achaeis omnibus, vel solum prae cunctis Achaeis praelio ei interfuisse, quod ad Lamiam in Thessalia cum Antipatri Macedonum regis exercitu commissum est. Pausanias lib. 6. Topsias luctator, frater Dionis Alexandrini. Erasmus in Adagijs, ex Suida. Pyraechmen luctator Aetolus, Degmenum Epeum singulari certamine vicit. Herodotus lib. 6. Coricvs luctator, quum neminem reperiret priorem, aut parem, cuius viribus succumberet, etiam adagio fecit locum, Luctari cum Corico: de his, qui aliquid supra vires audaciùs moliuntur. Sostratvs Sicyonius, cognomento Acrochersites, arreptis extremis aduersarij manibus, eas frangebat: nec priùs dimittebat, quàm sensisset eum deficere. Fuit & Leontiscvs Messenius Siculus, qui eodem modo, quo Sostratus, certauit. Nam quod ille in pancratio, hoc Leontiscus in lucta faciebat. Tradunt eum institutum fuisse à Clearcho, discipulo Euchiri Corinthij, & Chilonis Paterensis. Suidas. Clitomachvm palaestritam non tam commendant vires, quàm pudicitia: quòd etiam coëuntes canes sine horrore non posset aspicere, aut in conuiuijs aliquid impudicum permittere. Aelianus apud Volat. Pindarus Aeginetam Alcimidam iuuenem, sexto hymno Nemeo euehit à luctae victoria, à maioribus, auo scilicet suo Praxidamante, qui nouies victor coronatus fuit, semel in Olympijs, quinquies in Isthmiijs, & ter in Nemeis. Maximinvs Thrax, qui Alexandro Mammeae filio successit, & cum Maximino filio postea imperauit, cùm adhuc priuatus in adolescentia ludos spectaret, natalitio Getae die editos, à Seuero Imperatore lude̅di potestatem petijt. Cui, quòd barbarus erat, cùm ludendi cum equite negata esset facultas, permissum fuit, vt cum gregarijs luctaretur. Ex horum numero, sexdecim ad terram prostratis, parto???ue praemio, quod victori paratum erat: cùm Seuerus etiam grauiori in re virtutem eius experiri vellet, adhibitum inter eos, qui pedibus officium equo insidenti praestabant, longo cursu, magnis???ue circuitionibus equum priùs, quàm Maximinum, defatigauit. Ad eum???; non sine admiratione conuersus, petijt, An adhuc luctari vellet? Qui nulla lassitudine ostensa, cùm adhuc luctandi conditionem accepisset, septem equites validos viros prostrauit. Conciliatus ob idipsum Imper. cùm iam ordines duceret, exercebat lucta milites suos, multos ad terram prosternens. Itaque cunctis inuidentibus, tribunus quidam vasti corporis, notae???; virtutis, atque ob hoc ferocior, dixit: Quid magni facies, si tribunus tuos milites vincis? Tum Maximinus: Visne congrediamur? Quum prodisset, palma pectori impacta supinum reiecit, continuo???; dixit: Date alium, sed tribunum. Capitolinus. Maximianus Imp. crudeliss. cùm Thessalonicae, capto Demetrio praefecto vrbis propter Christum, equestres ludos exhiberet, atque in ijs luctatorem nobilem & inuictum Lyaevm produxisset, nec quisquam cum ilio congredi auderet: Nestor Thessalonicensis iuuenis Christianus Demetrium accedit, & ab eo petit, vt permittat sibi cum pugile congredi, sed oratione sua robur vires???ue sibi augeat. Tum Demetrius: Vinces Lyaeum, simul???ue pro Christo martyrium sustinebis. Ille in certamen progressus, Lyaeum in mucrones erectos prostratum occidit, & mox ipse iussu Imp. quòd clarissimum pugilem occidisset, cum Demetrio interficitur. Nicephorus libro 7. capite 15. Mulieribus. Spartanorum Virgines nondum adultae, palaestra exercebantur nudae. Quod studium Plato nequaquam improbauit: censuit???ue vt non modò puellae, sed & anus luctarentur cum viris, vt patientes laborum facilè res arduas subirent. Quorum studio in posterum adeò affecti sunt, vt gymnasia & [402] palaestras ita occupasse animos eorum tradant, vt pro fortibuss militibus se bonos palaestritas & athletas dici potius exoptarint. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 25. In Chio insula in gymnasia cursus???, accedere suauissimum est, iuuenes???ue luctantes cum puellis intueri. Athenaeus libro 13. capite septimo. PVGILES. PVGILVM CERTAMINA. Pugil, [Greek words], qui pugno plagas impingere potest, & solo percussu aduersarium prosternere. Hinc [Greek words], percussor, abvsu percutiendi, dicitur Arist. & Polluci. Primum certamen olim pugnis nudis factum est, itaque [Greek words] Graecis, & [Greek words] pugil: Latinis Pugna inde, atque etiam Pugnus: quoniam manus, quae erat antea passa, & [Greek words], vnde nomen habet, claussis digitis effecta est [Greek words], densa. Pugnis ad dita lora ad munimentum: propterea quòd nudi quum ferirent, saepè plus damini acciperent quàm facerent. Ea lora Graeco vocabulo Cestus dicti ([Greek words] enim cingulum) breuia initiò: mox, ne excussa exuerentur in ictibus, tum cubito tum humero alliga bantur. Postremò ferrum plumbum???ue assutum est, saeuissimo spectaculo. Cerebrum enim ac guttur facillimè elidebant. Idcirco aurium munimenta induebant, [Greek words]. Pilae plumbeae Sphaerae dicuntur, vnde [Greek words] & [Greek words]. Tota ars, ictum vitare, non fuga, sed corporis inclinationibus & flexionibus. Tum autem excipere ictum ictu, si sit fortior. Postremò ne inferre ictum frustrà: concidebant enim plumbi onere praecipites acti, si impensiùs niterentur verberare. Scaliger lib. 1. poëtices, cap. 22. & Cael. lib. 13. Antiquarum Lectionum. Hercvles rediens ex Hispania, cùm per Italiam ad mare descendisset, apprimè angustum, vtpote tredecim stadijs latum, sicut Timaeus asserit, boues quidem nando in Siciliam appulêre, ipse cornu bouis innixus mare traiecit. Cupiens autem circumire Siciliam, à Peloro ad Erycem cùm peruenisset, perambulanti litus, ferunt Nymphas ei calidas aquas in requiem corporis parasse. Appropinquantem suae ditionis locis Herculem, ad palaestram prouocauit Eryx, Veneris ac Butae eius orae regis filius. Orta praemij contentione, cùm Eryx patriam, Hercules praemium certaminis boues offerret: indignatus primùm Eryx dicitur, boues minoris aestimationis suae regioni comparari: Herculem verò, respondisse, boues sibi pluris esse: quibus si priuaretur, immortalitatem esset amissurus. His acquiescens Etyx, in eo certamine victus, patria spoliatus est. Eam postmodum incolis liberam ea conditione dedit, vt fructibus illius fruerentur, quoad aliquis ex suis posteris ad ea loca transiret. Quod & ita contigit. Multis enim postea seculis Dorieus Lacedaemonius ad Siciliam nauigans, ea regione recepta, Heracleam vrbem condidit Quae cùm breui creuisset opibus, Carthaginenses tum inuidia, tum timore, ne quando viribus aucta, Poenorum imperium deleret, magnis copijs à se obsessam captam???ue euertêre. Diodorus libro 4. capite tertio. Caestuum ludicrum Olympiade vigesimatertia restitutum Elide. In quo vicit Onomastvs Smyrnaeus. Paufanias libro quinto. Ex duobus Tyndaridis Castor suit equitatu clarus, Pollvx pugillatu. Ouidius: Tyndaridae fratres, hic eques, ille pugil. & Horatius: Castor gaudet equis, ouo prognatus eodem Pugnis. Amycvs Bebryciorum rex, filius Neptuni, caestibus clarus, quem occidit Pollux. Sidonius: Sparta Therapnaea pugilem cum gymnade pinguem Stratum Bebrycijs Amycum suspexit arenis. Bvtes Amyci filius, & Eryx Butae, illustres pugiles. Butem Dares intetfecit. Eryx magister fuit Entelli, cuius caestus Entellus ipse in Dareta certaturus protulit. Vergilius libro quinto Aeneidos. In Nemeis ludis cùm Crevgas Dyrrachinus pugil, & Damoxenvs Syracusanus diem pugilatu ad vesperum exemissent, inter eos ita conuenerat, cuncta audiente spectatoru̅ corona, vt vicissim alter, in quam iussus esset corporis partem, singulas alterius plagas acciperet. Non dum instituerant pugiles caestus, attenuato in acutum loro, ad vtriusque manus articulum, quem Graeci [Greek words] vocant, religare: sed è crudo bouis corio, implicatis arte quadam vetere inter se torulis (Melichas appellabant) & ad volas reuinctis depugnabant. Quo fiebat, vt digiti nudi relinquerentur. Tunc quidem Creugas prior Damoxeno in caput plagam inflixit. Iussit hic illum manum immotam sustinere. Quod cùm ille fecisset, Damoxenus infestis digitis partem alui petijt, quae infra costas est. Ea verò fuit cùm vnguium duritia, tum incursionis impetus, vt immissis vtrinque manibus viscera apprehenderit, ea???ue dilaniata extraxerit. Expirauit statim Creugas. Argiui Damoxenum, quòd pactis non stetisset, quippe qui non vno, sed pluribus vulneribus aduersarium confecisset, exilio multarunt: Creugae iam mortuo palmam detulerunt, eidémque statuam Argis posuerunt, quae ad Pausaniae vsque aetatem in Lycij Apollinis fuit. Pausanias in Arcadicis. Cleomedes Astypalaeus Iccum Epidaurium pugilem armatum vnico ictu inermis occidit, occisi latera aperuit, & iniecta manu eduxit intestina. Ob quam feritatem, quum à iudicibus in ius vocaretur, per forum abiens, columnam (qua ludi literarij domus fulciebatur) disiecit, ea???ue ruina pueros omnes adobruit. Alij dicunt, fugientem in Mineruae templo arcam ingressum, operculo se obtexisse, vbi nusquam repertus sit. Plutarchus in vita Romuli: & Pausanias libro sexto. Bycellvs primus è cunctis Sicyonijs Olympiae pueros in pugilatu vicit. Pausanias lib. 6. Glavcvs Carystius, ex Anthedone Boeotiorum (oriundum à Glauco marino deo memorant) patrem habuit Carystium Demylum. In agro verò colendo à puero versatum tradunt. Cum???ue fortè refixum vomerem manu pro malleo vsus restituisset in pristinum aratri locum, patrem, cùm id animaduertisset, puerum in Olympicum pugilatum deduxisse. Vbi cùm Glaucus ab aduersarijs malè multaretur, quippe qui prorsus erat artis eius inscius: cum???ue congressus cum eo, cui extrema obtigerat sors certaminis, vulneribus iam propè co̅fectus succumberet, inclamasse dicitur pater, Illam fili, ab aratro. Ea itaque voce puerum excitatum, acri plaga aduersario pulso mox victorem iudicatum. Coronas idem cepisse dicitur Pythiorum duas, octonas Nemeorum, & Isthmiorum. Glaucco filius statuam posuit, opifex fuit Glaucias Aegineta. Vmbratilis pugnae habitumprae se fert, quòd omnium suae eatatis manus ad certam legem mouerit aptissimé. Cùm decessisset, à Carystijs in insula sepultum tradunt, quae ab eo Glauci nomen habuit. Pausanias lib. 6. Evrydamas Cyrenaeus, quum in caestuum pugna victoriam adeptus esset, in ea ipsa pugna den???es ab aduersario decussos absorpsit, ne qui contrà luctaretur animaduerteret. Aelianus lib. 10. de Varia historia. Hippomachvs Elaeus, Machaonis F. pueros caestu vicit in Olympia, tres???; aduersarios perculit, neque plaga neque vulnere in vlla corporis parte accepto. Pausanias lib. 6. Ferunt Heraclidem fuisse pugilem, infiniti propè cibi potus???ue capacem. Non reperiebatur illi par in potando. Alios ad ientaculum inuitabat, alios ad prandium, ad coenam alios, postremos ad comessationem. Recedentibus primis iungebantur secundi, omnibus???ue sufficiebat solus. Caelius lib. 16. capite 16. Nicodorvs Mantinaeus pugil nobilis, simul & philosophus, quantum gloriae in certaminibus patriae attulit, tantum, aetateiam prouecta certare desinens, legibus & institutis consuluit. Aelianus lib. 2. de Varia historia. Demarchvs Parrhasius Arcas, pugil in Olympia vicit. Hunc in Iouis Lycaei sacris in lupum se vertere, ac decimo rursus anno pristinam recipere hominis figuram, fabulati sunt. Pausanias lib. 6. Archippvs Mitylenaeus, caestibus illustris, Coronas Olympicas, Pythicas & Isthmicas cepit, cùm annum nondum excessisset vicesimum. Pausanias lib. 6. Epitherses Metrodori filius, ex Erythris Ioniae, nobilis pugil, in quatuor certaminibus victor. Pausanias. Alcoenetvs Lepreates, Theanthi F. puerilem coronam, mox etiam viririlem è caestuum certamine, Olympiae retulit. Eius filij Hellanicus 89. mox Theanthus nonagesima Olympiade, de puerili pugilatu victores sunt renunciati. Pausanias libro sexto. Diagoras pugil, cum Acvsilao F. & tota prole statuas habent Olympiae in Alti, Iouis luco pofitas. Pausanias libro sexto. Dioxippvs Atheniensis pugil Horatam Macedonem ex inuidia se ad singulare certamen prouocantem, varij???ue maledictis insectantem, primo congressu superauit. Diodorus libro 17. & Sabellicus libro sexto Enneadis quartae, & Aelianus libro decimo. Suidas Mvrem ait, athletam quondam, seu pugilem Tarentinum, in Olympiacis certaminibus apub Pisam semel duntaxat victorem discessisse, id??? Plurimis acceptis plagis: atque inde natum prouerbium, Quanta mus apud Pisam. subaudi, tulit. Etasmus in Adagijs. HOPLOMACHI. GLADIATORES. Armorum appellatione intelligimus ea, quae punctim, caesim've aduersarij manu corporis vnitatem soluunt, & vulnus inferunt. extra Theatrvm. Consule Titulum Monomachiae, f. 1041. Apud Nasomones, à virginibus quotannis ad Tritonidis paludem certamen edi, memoriae proditum est: quo non cursu, sed pugnis & fustibus certabant. Ex quibus si quae ictu concidisset, falsa censebatur virgo: victrix verò armata vectabatur curru. Alexander ab Alexandro libro quinto, capite 8. ex Herodoto. Phrynonem ducem Atheniensium clarissimum Pittacus Mitylenaeus singulari contendens certamine, reti sub clypeo latente inuoluit, atque hoc modo superauit. Herodotus. Aristomenes Messenius solus trecentos Lacedaemonas occidit. Tandem vulneratus & captus, mortem per cuniculos subterraneas???ue cauernas effugit. Iterum captus, custodibus somno sepultis, accessit ad ignem, & lora combussit. Tertio captum quum Spartani dissecuissent, introspexissent???ue qualis esset, repertus est hirsuto corde. Plinius libro vndecimo, capite 37. M. Servilivs, vir consularis, tricies & vigesies in singulari certamine pugnauit, ac semper trucidauit hostem. Plutarchus in Aemilio. Aemilivs Lepidus puer adhuc in aciem progressus, hostem interemit, & ciuem seruauit: cui propter id Romae in Capitolio posita est statua bullata. in Theatro, spectantibus alijs. Sic armati congrediuntur. Pedites, Gladiatores, Xystici. Xystici sunt dicti, quòd in xystis & longis porticibus exercebantur: velà Graeco verbo [Greek words], quod est hasta, quòd hastis depugnarent velut gladiatores. Hinc xystarchus, qui gymnasio praesset. Alex. lib. 3. cap. 9. Gladiatorvm genera sunt Retiarij, Secutores, Mirmillones, Hoplomachi, Thraces. Horum magistri dicuntur Lanistae, qui gladiaturam domi exercebant, instituebant???ue tyrones, quos vendebant munerarijs. Erant Munerarij spectaculorum exhibitores, qui ludos gladiatorios populo exhibebant, Graecis Agonothetae. Retiarij pugnabant in Mirmillonem, vocabulo à rete deducto, quod sub scuto ferebant, vt inuoluerent inimicum. Mirmillones nomen habuerunt à Mirmillonio genere armaturae Gallicae, quo vtebantur. Retiarij tunica vtebantur, & fuscina. Suetonius: Retiarij, inquit, tunicati quinque numero gregatim dimicantes sine certamine vllo, totidem secutoribus succubuerant: quum occidi iubere̅tur, vnus resumta fuscina, omnes interemit. Secutor galeam ferebat, & clypeum falcem???; supinam: Retiarius galerum tan tùm. Iuuenalis Satyra 8: Nec galea frontem abscondit, mouet ecce tridentem. Nicolaus Damascenus Peripateticus, historia CX. de Romanis sic scribit: Gladiatorum spectacula non in conuentibus solùm, aut in theatris Romani exhibebant, quam consuetudinem primùm acceperant à Tyrrhenis, verùm etiam in priuatis conuiuijs. Multi siquidem saepiùs amicos ad coenam inuitarunt cùm alijs de causis, tum vt duo vel tria gladiatorum paria cernerent. Posteà cùm vino iam & cibo saturati essent, gladiatores intrò aduocabant: qui dum alter eorum iugularetur, quasi magnoperè delectati, applaudebant: vsqueadeò vt in testamento etiam quidam reliquerit, vt formosissimae mulieres, quas possidebat, digladiarentur: alius impuberes pueros, qui illum amauerant, huic sorti exposuerit. quam tamen iniuriam populus abrogauit: Eratosthenes libro primo Rerum Olympicarum: Tyrrhenos, inquit, pugnis ad tibiam decertare solitos. At Posidonius libro Historiarum vigesimotertio: Celtas ait inter coenandum singulari certamine pugnare, vt nisi prasentes eos distraherent, ad interitum vsque pugnaretur. Multis animalium membris appositis, partem is, qui fortissimus esset, capiebat. Si quis autem eum prohibere voluisset, insurgeba̅t ad mortem vsque singulari certamine dimicantes. Athenaeus libro quarto, capite decimoseptimo. Polydamantis athletae fama permotus rex Darius, Artoxerxis filius, magnae mercedis pactione Susa pellicuit. Eò quu̅ venisset Polydamas, tres omnium Persarum fortissimos (qui vnà ex prouocatione arma susceperant in aduersarium) solus contrucidauit. Suidas. Dioxippvs miles Alexandri Magni, mira fortitudine prouocatus à Corrhago milite Macedone, claua eum occidit. Aelianus & Q. Curtius. Alij ob regis interuentum hosti iam resupinato pepercisse scribunt. Posteaquam Cassander ex Boeotia rediens regem sepeliuit Aegis, reginam???ue, & vnà cum illis Cynnam Eurydices matre̅, reliquos???ue honores, quibus decorare conueniebat, instituit, monomachiae certamen addidit, ad quod quatuor Milites accesserunt. Athenaeus lib. 4. cap. 17. Tritanvs gladiator (quem patria Samnitem fuisse, Varro in relatione prodigiosae fortitudinis affirmat) tantùm rectis & transuersis neruis ca̅cellatis no̅ modò in crate pectoris, sed & in manibus & brachijs praeditus, omnes aduersarios leui tactu, ac penè securis congressionibus vicit. Solinus cap. 4. Polyhist. & Plinius lib. 7. cap. 20. Eius Filivm militem patri similem sub Cn. Pompeij patre meruisse aiunt: hostem ita spreuisse, vt inermi dextra eum vno digito superarit, & captum in castra sui imperatoris reportarit. Solinus capite 4. Polyhist. & Plinius libro septimo, capite vigesimo. Spartacvs gladiator, Thrax genere, vnà cum Chryso & Oenomato, effracto Lentuli ludo gladiatorio, Capua erupit cum LXX. gladiatoribus: collecto???; exulum & fugitiuoru̅ non paruo exercitu, bellum ingens concitauit. Vide Tit. Serui perfidi erga dominos. Sabinvs gladiator ob insigne robur ad Tribunatu̅ euectus, & Germanis Caij Imp. satellitibus praefectus fuit. Iosephus lib. 19. cap. 1. Ersenivs & Pacidianvs gladiatores nobilissimi. A'quibus natum adagium: Ersenius cum Pacidiano. Cicero de perfecto Oratore: A'me autem (quo maximis minima co̅feram) gladiatorum par nobilissimu̅ inducitur. Aeschines tanquam Ersenius, non spurcus homo, sed doctus & acer, cum Pacidiano hîc componitur, optimus longè post homines natos. Horatius Veianii gladiatoris meminit in principio Epistolarum: -Veianius armis Herculis adpostem fixis latet abditus agro, Ne populum extrema toties exoret arena. Spicvlvm gladiatorem Romani Neronis statuis subiectum in foro perdiderunt. Plutarchus. Bithvs & Bacchivs gladiatores pares arte & audacia. Hinc adagium: Bithus contra Bacchium, quum duo aequaliter improbi contendunt inter sese. Nam quum multos interfecissent, tandem congressi mutuis vulneribus se confoderunt. Gracchvs retiarius apud Iuuenal. Satyra 8: Nec clypeo Gracchum pugnantem, aut falce supina: Damnat enim tales habitus, & damnat & odit. Tvrbo gladiator apud Horat. lib. 2. Serm. Corpore maiorem rides Turbonis in armis. Bato gladiator cum tribus Caracallae Imperatoris iussu vno die congressus, duos quidem gladio interfecit, à posteriore verò occisus, Caesaris iussu magnifica sepultura ornatus. Dion Nicaeus. Hama apud Saxones gymnicis palmis clarissimus habitus est, adeò vt magno militaris pompae tripudio ductus sit ad conflictum, & Starchatero inter Danos fortissimo, sed capulari, oppositus. Quum in conflictum ambo descendissent, astarent???; hinc & inde numerosi spectatores, vt suae partis victori gratularentur: Starchaterus primo quidem insultu propter inualidas vires penè resupinatus est: verùm vbi pudore resumpsit vires, & se libi restituit, medium Hamae corpus dissecuit. Saxo lib. 6. Equites. Equestres concursus, Pugnae. Troia, equestris pugnae nomen. Tranquillus in Caesare: Circensibus, inquit, spacio Circi ab vtraq; parte producto in gyrum, Euripo addito, quadrigas, bigas, & equos desultorios agitauerunt nobilissimi iuuenes. Troiam lusit turma duplex maiorum & minorum puerorum. Troia autem erat equestre simulacrum, sed vmbratica equitu̅ pugna, in qua equi in orbe se inuicem petebant. Huius ludi originem Vergilius lib. 5. Aeneidos describit. Andronicvs Imperator nato filio Ioanne, duo certamina celebrauit, Olympicorum imitatione. Quorum alterum duelli speciem prae se ferens, Cintzustra dicitur (An hinc Italorum Giostra?) Diuiduntur secundùm tribus, municipia, curias. Deinde vtraque pars armatur, singuli contra singulos, qui volunt, & ab omni parte armis teguntur. Mox vtrique hastis veruto praefixo acceptis, impetu concurrunt, & alij alios fortiter vrgent: qui equo alium deiecerit, corolla ornatur. Alterum certamen Torne appellatum (An hinc Germanorum Tornier?) sic se habet: Diuiduntur & hîc secundùm tribus, municipia & curias, & simul omnes armantur. Deinde duobus principibus sorte delectis, inter sese concurrut. Post certaminis huius finem, vtraque pars ducem suum secuta est, atque inter caeteros eorum Imperator etiam [404] subditi ordinem non deserens, cum honorifica pompa & ordine in suum diuersorium deducunt. Vbi ille cuique vini craterem propinans, & dexteram porrigens, omnes domum redire iubet. Gregoras lib. 10. CERTAMINA CIRCA INANIMATA CORPORA. QVI CERTANT Pila. Sphaeristae. Sphaeristica saltationis species est. At nos hic respectu corporis alieni quod mouetur, pilae ludum per se consideramus. [Greek words]: id est, Rex aut asinus. hoc est, aut victor, aut victus. Simile illi, [Greek words], Aut ter sex, aut tres tali. Eustathius Odysseae sextum enarrans librum, ostendit metaphoram ductam ab his qui ludunt sphaera: quibus qui vicisset, rex appellabatur: qui victus fuisset, huic afino nomen erat. Plato in Theaeteto: [Greek words]. id est, Qui aberrarit, is desidebit, quemadmodum dicunt ij, qui sphaera ludunt, asinus: qui verò nihil aberrans vicerit, rex noster esto. Iulius Pollux lib. de Rerum vocabulis 9. Sphaera ludendi quatuor modos commemorat, quorum primus appellatur [Greek words], alter [Greek words], seu [Greek words], tertius [Greek words], quartus [Greek words]. Quorum postremum (namis ad prouerbium propriè facit) describit his verbis: Aliquis resupinans sese, sphaeram in coelum mittit: reliquis autem certamen erat, vt eam priùs, quàm in terram recideret, raperent: id quod in Phaeacibus significare videtur Homerus. Sanè verò, cùm aduersus parietem sphaeram misissent, numerus subsultuum censebatur: & qui victus fuisset, is asinus appellabatur: & quicquid imperatum esset, faciebat: rursus qui vicisset, is & rex erat, & imperabat. Erasmus in Adagijs. Ludebat pila no̅ insuauiter Ctesibivs Chalcidensis philosophus: & alij complures Antigoni regis amici simul vestes exuebant. Scripsit de ludo pilae Timocrates Laconicus??? Famosissimus fuit Demoteles, Theognidis Chij sapientis frater in ludo pilae, & Chaesephanes quidam. Athenaeus lib. 1. cap. 8. Pilae inuentio Navsicaae tribuitur ab Agallide Corcyrea grammatica, Sicyonijs à Dicaercho: alij verò Lacedaemonijs, quibus & gymnasia ascribuntur primis. Ex Athenaeo Caelius lib. 20. cap. 14. Antiq. Lect. Aristonico Carystio, Alexandri regis sphaeristae, statuam ob artificem ludendi modum Athenienses erexisse, proditum est monumentis. Apud Homerum non viri modò, sed & mulieres pila oblectantur. Caelius lib. 20. cap. 14. Antiq. Lect. ex Athenaei lib. 1. cap. 13. DISCO. CERTAMINA DISCI. Persevs disci inuentor, Acrisium Argiuorum regem, anum suum, à quo fuerat expositus, dum artem disci Larislae ostentat, casu interuenientem disci impetu occidit. Pausanias in Corinthiacis. Iacvlo. Iacvli Certamina. Hippocoon, Mnestheus, Eurytion, sagittarij fuerunt: qui, teste Vergilio, contenderunt de palma in ludis illis exequialibus, quos Aeneas ad tumulum patris Anchisae celebrauit, quum relicta Africa in Italiam nauigaturus redit per Siciliam. PANCRATIASTAE. PANCRATII CERTAMEN. Pancratium ex lucta & pugilatu constate, Gregoras in libro Synefij de Insomnijs testatur. Licebat enim & luctae & pugillatus legibus vti. Idem Plutar. lib. 2. Sympos. & Philostratus Iconum 2. in Arrichione. Proinde reprehendit Brodeus in pri mum Epigram. Volaterranum & Hermolaum Barbarum, qui Pancratiasten eundem cum Pentathlo volunt esse. [Greek words] corporis totius conatu, pugnis, calcibus, genubus, den tibus, omni???ue virium contentione insurgit in pugnam. Eapropter [Greek words] quoque dicitur. Ad pugnam vocatus, Gellio teste, proiectis altè brachijs consistit, caput???ue & os suum manibus oppositis, quasi vallo praemunit: congressus inde, partim apprehendendo luctari, partim feriendo pugilem videtur agere. Theseus hoc genus inuenisse creditur, quando in Creta absque gladio Minotaurum aggressus est. Caelius libro 13. Antiq. Lect. Pancratij ludicrum Olymp. 28. introductu̅. In quo vicit Lygdamis Syracusanus, qui magnitudine corporis Herculi The bano par fuit. Eius sepulcrum Syracusis prope Latomias extat. At Olymp. 77. Callias Atheniensis. Pausanias libro 5. De eode̅ paulò diuersa alij: nempe quòd Lygdamus 33. Olym piade primus ex Olympico certamine pancratij coronam reportauit. Eius ossa medullam non habentia deprehensa sunt. Maximam virium substantiam neruos facere, certissimum est: quanto???ue fuerint densiores, tantò propensiùs augescere firmitatem. Plinius libro 7. capite 20. & Solinus capite quarto Polyhistor. Straton Choragi filius, pancratiastes, non ante corporis exercitia vsurpauit, quàm ex splene laborare cepit. Tu̅c enim primùm ad recuperandam valetudinem ijs vsus est. At cùm egregièin hac arte profecisset, & iam specimen eius ederet in ludis Olympicis, vna die vicit luctam & pancratium, & sequenti Olympiade etiam Nemea, Isthmica, & Pythica. Aelianus de Var. hist. lib. 4. Avtolycvs nobilis fuit pancratiastes, cui statua posita est in Prytaneo: is erat locus Athenis in arce dignissimus, vbi iudices de negotijs reipubl. pertractabant. Pausanias. Theagenes Thasius, de pancratio victor Olympiae, item de pugilatu, Euthymo Locrense superato. Adeptus praeterea de pugilatu Pythicas coronas tres, Nemiacas nouem. De mixtis pugilatus & pancratij certaminibus in Isthmo decem. Phthiae verò in Thessalis, omisso pancratij studio, in longiore etiam curriculo competitores vicit: Achillem aemulatus, in cuius patria se victorem cursus declarari concupiuit. Fuerunt numero coronae eius omnes quadringentae, Pausanias lib. 6. Antiochvs Lepreates, in omnium membrorum, quod pancratium appellant, palaestra, viros in Olympia semel in Isthmicis & Nemeis bis eode̅ certamine superauit. Pausanias libro sexto. Pytheam Aeginetam Lamponis filium, pancratiasten laudat à victoria pancratij, Pindarus Ode 5. Nemeorum, quam iuuenis adhuc & imberbis vicit: [Greek words]. cùm nondum genae eius autumnum, teneram vindemiae matrem, ostenderent. Polydamas Niciae F. ex Scotussa Thessàliae vrbe, pancratiastes robustissimus, omnium hominum sua aetate statura corporis maximus fuit, cuius statua è celsa pila Lysippi opus in Alti Olympiae conspiciebatur olim. Pausanias lib. 6. & Suidas. Sostratvs Sicyonius nobilis pancratiastes, Olympiade 104. claruit, cui cognomen fuit Acrochersites, quòd aduersariorum summas manus tam fortiter apprehendebat, vt non priùs eos dimitteret, quàm elisis digitis dolore confectos intelligeret. Duodecim ei partim Nemeorum, partim verò Isthmiorum palmae datae sunt, Pythicae duae, Olympicae tres. Pausanias lib. 6. Arrhachion Phigalensis ex Arcadia, tulit è pancratio palmas duas è superioribus Olympiadibus, & quarta supra quinquagesimam, tam iusta eorum, qui ludis praesidebant, sententia, quàm, virtute sua, oppidò quàm insignem meruit. Cùm enim victis alijs aduersarijs, vnus, quo cum de oleastro certaret relictus esset, ille eodem impetu & pedibus Arrhachionem incinxit, & manibus collum obstrinxit. Eius digitum Arrhachion pedis infregit, & dum strangulatus iam animam ageret, prae digiti dolore aduersarius eodem temporis momento corruit. Elaei itaque Arrhachionis cadaueri victoriam praeconis voce adiudicarunt. Statuam ei in foro Phigalenses posuêre. Pausanias in Arcadicis. Timoni de quinquertio ludis Graeciae omnibus delatae sunt palmae: Isthmicis tamen exceptis, quibus ei, sicut caeteris Elaeis, interdictum fuit. Pausanias lib. 6. Dorievs, Diagorae Rhodij pugilis clarissimi filius, natu minimus, tres Olympicas palmas continuas de pancratio tulit: csto continuatas Isthmicas, vna pauciores è Nemeis: Pythicam etiam intacto puluere coronam cepit. Hic Rhodo pulsus, & postlimi???o reuersus, omnium apertissimè Lacedaemoniorum studia professus est, & proprijs triremibus nauali bello cum Atheniensibus pugnans, captus, & Athenas pertractus, simulatque in concionem captiui habitu productus est, tanti viri, cuius???ue nomen tam insigni gloria fuisset, miseratione adducti Athenienses, eum incolume̅ dimisêre. Pausanias lib. 6. Timanthes Cleonaeus, virilem pancratij coronam Olympicis ludis tulit. Is abiunxerat se aetatis causa ab athletarum certaminibus. Quò vires tamen pristinas exercitationibus tueretur, magnum & robustum quotidie arcum intendebat. Verùm cùm peregrè profectus consuetudinem intermisisset, eam, reuersus domum, voluit repetere. Sed enim cùm sensisset non satis iam ad arcum tendendum virium sibi su [405] peresse, rogo extructo seipsum in ignem coniecit. Pausanias lib. 6. & Suidas. Timasithevs Delphus duas Olympicas de pancratio, tres Pythicas palmas abstulit. Eiusdem fuit & belli gloria insignis, tum virtute, tum felicitate. Extremi tamen praelij, fatalis ei fuit conatus. Cùm enim Isagoras Atheniensis ipsam Athenarum arcem dominandi cupiditate in citatus occupasset, particeps fuit eius facinoris Timasitheus. Quare ijs oppressis, qui se in arcem concluserant, capitis damnatus, Atheniensibus iniuriae poenas dedit. Pausanias lib. 6. EQVORVM CERTAMINA. CELITES. Cursu, saltu, lucta, pugilatu, iactu sese olim exercebant viri, & praeter haec compositis pancratio & pentathlo. Opibus deinde obtinuit luxus, vt etiam equos alerent cursores. Qui priuis equis currerent, [Greek words] vocati: vnde & priscum Celetis nomen. Sic enim Equites sub Romulo dicti, qui postea Trossuli ab oppidi nomine, quod sua ipsi opera sine peditaru expugnassent. Scaliger libro primo Poëtices, capite vigesimosecundo. Equorum integra aetate cursus in Olympia introductus Olymp. 25. In quo vicit Dagondas Thebanus. Pausanias libro quinto. Hermogenes Xanthius, Lycius homo, ludis trinis Olympiacum oleastrum octies abstulit. Quare Equi cognomento à Graecis celebratus est. Pausanias lib. 6. Iasivs Tegeates in Olympia equo vicit, quo primùm tempore Thebanus Hercules Olympiorum conuentum in stituit. Ei Tegeae in foro statua posita. Pausanias in Arcadicis. Omnium Graecorum, qui equorum alendi studio clari fuêre, primus Cleosthenes Pontius ex Epidamno statuam Olympiae posuit, Olympiade 66. Pausanias lib. 6. Phidolae Corinthij equa in curriculo Olympico ab ipsis statim carceribus, sessore suo collapso, & cursum pristinum aequè acsi rectorem haberet retinuit, & circa metam se conuertit. Audito verò tubae sonitu concitata est vehementiùs: cúmque ad ludorum praefectos anteuertisset, iam victoriae se quasi compotem intelligens constitit. Elei Phidola victore renunciato, ei, vt equae simulacrum dedicaret, concesseru̅t. Pausanias libro 6. Callias Phaenippi F. Atheniensis Olympiae in equorum cursu palmam obtinuit, & in quadrigario fuit secundus: & in ludis Pythijs cùm primas obtinuisset, in vniuersos Graecos sumptuosissimus extitit. Herod. lib. 6. Apud veteres Gothos mos erat, circa finem Decembris (dum lacus omnes glacie constringere̅tur) optimos quosq; equos, in singulis prouin cijs ad edenda publica spectacula colligere: vt quem celeriore cursu reliquis omnibus praecellere viderent, hunc sacrificio numinum velut munus preciosum ad aram mactandum comburendúmve offerrent: opinantes eo dono cunctis hostibus sese fore superiores: prout Herodotus libro primo tradit de Massagetis, & Strabo libro decimo, qui Solem Deumputant, & eidem equum mactant. Simul etiam vt regi velocissimos equos offerrent, quibus contra hostiles motus exploratores vterentur. Olaus Magnus libro primo, capite vigesimoquarto. AVRIGARVM CERTAMINA. Institvta. Crescentibus opibus, creuit etiam luxus. Ergo non contenti equorum cursu solo, iuncti sunt etiam bini ad currum, & bijugi dicti: quaterni, quadrigae. A'Graecis illi [Greek words]: hi [Greek words] & [Greek words]. Iunctae etiam mulae carrucis, quas [Greek words] Graeci nominant. Scaliger lib. 1. Poët. cap. 22. Circenses ludi ab Argiuis apud Elidem (autore Oenomao) in honorem Iouis Olympici primùm inuenti & instituti sunt. In Elide enim iuxta fluminis ripam angusto tramite, altero latere vrgente flumine: altero positis gladijs, vt vtrinque praesens exitium esset, bigarum cursu certabatur, dimicatione perniciosa, adeò vt intra praescriptum illas coërere necesse foret: vnde & Circenses dicti, quasi circumenses. Horum duo genera apud Romanos erant. Patricij per patres, Plebeij per plebem agebantur, stato die, mense Nouembri, quos Claudius Imperator saepe celebrauit. Alexander libro 6. capite 19. Obita. tvm Qvomodo. Equis, Carpentis, Mula, Rhedis. Olympiade 70. rhedam & carpentum in curriculum receperu̅t. Rheda vicit Thersivs Thessalus, carpento Pataecvs Achaeus. Rhedam trahebant muli iugales bini, carpentum masculi equi. Pausanias lib. 5. Canibus. A. Fabricivs praetor, cùm equos co̅ducere commodè nequiret, canes doctos currus agere pro equis introduxit, magna omnium spectatorum admiratione. Xiphilin. in Nerone. Qvi. Viri. Aurigarum exempla aliquot sub Olympionicis & Pythionicis. Agitatorvm nomina pete ex Epigram. lib. 5. quo in loco inscriptiones statuarum, quae in hippodromo Byzantino extabant, leges. Demaratvs Aristonis regis, vel potiùs Astrobaci herois filius, rex Lacedaemoniorum, primus ex regibus Spartanis Olympiadem palmam quadrijugo certamine reportauit. Herodotus libro 6. Cimon Stesagorae F. Atheniensis, Pisistratum tyrannum fugerat: fugiens, Olympiadem palmam quadrijugo certamine obtinuit, quam victoriam muneris gratia transtulit in Miltiadem ex matre germanum: proxima???ue Olympiade eisdem equabus aliam Olympiadem cùm vicisset, à filijs Pisistrati interfectus est (non iam viuo Pisistrato) ad Prytaneum, noctu summissis percussoribus: sepultus???ue ante vrbem trans viam, quae vocatur Diacoele: & è regione sepultae sunt equae illae, quae treis Olympicas victorias reportarant. Idem quod istae, iam aliae equae fecerunt, quae fuerunt Evagorae Laconis. Aliae praeterea nullae. Herod. lib. 6. Mulieres. Bigarum palmam 28. Olympiade tulit Belistiche femina maritima Macedoniae ora. Pausanias lib. 5. Habuit Archidamus rex Spartanorum praeter Agidem & Agesilaum filiam Cyniscam nomine, quae ad Olympicas victorias virili propemodum animo aspirauit. Prima haec feminarum omnium equos aluit: prima Olympicam palmam quadriga tulit. S. pulcrum eius ad platanetum Spartae conspicitur. Post eam & aliae, in primis verò è Macedonia nonnullae sunt victrices in Olympicis renunciatae, quibus tame̅ illa longè gloria praestitit. Spartani verò & poëticen, & omnem quae ex ea hominibus contingere possit gloriam omnium minimè admirati mihi videntur. Nisi enim in Cyniscam epigramma fecisset Simonides, qui & antè tripodem inscripsit, quem Pausanias Delphis dedicauit, nihil omninò, quod Lacedaemoniorum reges gessissent, fuisset poëtae cuiusquam carminibus celebratum. Pausanias in Laconicis. Qvo stvdio. Lacedaemonii post irruptionem Persarum in Graeciam Graecis omnibus equos alendi studio praestitêre. Quare & Olympicis ludis saepè victores extitêre, eorum???ue statuae ibi visuntur intra Altim. Caeterùm hi propemodum è Spartanis equis alendis nobilitati sunt: Xenarges, Lycinus, Arcesilaus, & Arcesilai filius Lichas. Et Xenarges quidem Delphica, post hanc Argolica, & Corinthiaca victoria claruit. Lycinus cùm ad ludos ad Olympiam pullos adduxisset, & eorum vnus deterior visus esset, ad equorum iam adultorum curationem animum adiecit, & per eos victoriam est adeptus. Lichas, cùm Lacedaemonijs ludorum aditu interdictum esset, Thebaninomine currum introduxit, victorem???ue aurigam sua ipse manu taenia redimiuit. Eius temeritatis flagris caesus, aedilibus poenas luit. Et ea quide̅ belli inter Lacedaemonios & Eleos causa extitit, quo bello intra Altin praelium commissum est. Positis autem armis, eo in loco statuam Lichas posuit. Indicant Eleorum literae, non Lichae, sed Thebano populo eam palmam decretam. Pausanias lib. 6. Quatuor fuerunt agitatorum factiones, insania Romani populi vnà cum imperio etiam reliquis communicata gentibus. Veneta aut Caerulea: Albata aut alba: Rosea, russata, rubra vel rubens: Prasina, quae & viridis & virens. Domitianus, teste Suetonio, ad has quatuor, alias aurati purpurei???ue panni addidit. Alciatus, Pomponius Laetus, & Domitius horum ludorum praemium mappam fuisse existimant. Coracis aurigae capiti vt victoris coronam imponit Aminianus Marcellinus lib. 14. Historiarum. Circensibus signum dari per mappam solitum, tali casu (vti testatur Cassiodorus libro Variarum tertio) fluxit in morem. Cùm Nero prandium protenderet, & celeritatem, vt assolet, auidiùs spectandi populus flagitaret: ille mappam, qua tergendis manibus vtebatur, iussit abijci per fenestram. Hinc tractum est, vt ostensa mappa, certa videatur esse promissio Circensium futurorum. Martialis libro 12. Cretatam praetor cùm vellet mittere mappam. Iuuenalis: Interea Megalesiacae spectacula mappae. Tranquillus in Nerone: Aliquo seruo mittere mappam. Brodaeus lib. 5. Epigram. Byzantinvs populus in Venetam & Prafinam factiones [406] diuisus, maximis seditionibus agitatus est. teste Procopio. Qvo eventv. Claudij Caesaris secularium ludorum Circensibus excusso in carceribus Avriga, albati Equi palmam occupauêre, primatum obtinuêre, opposita effundentes, omnia quae contra aemulos debuissent, peritissimo auriga insistente, facientes: cùm puderet hominum artes ab equi vinci, peracto legitimo cursu ad metam stetêre. Maius augurium apud priscos, plebeis Circensibus excusso Avriga, ita vt si staret, in Capitolium cucurrisse equos, sedem???ue ter lustrasse: maximum verò, eodem peruenisse ab Veijs cu̅ palma & corona, effuso Ratvmena, qui ibi vicerat: vnde postea nomen portae est. Plinius libro 8. capite 42. PENTATHLI QVINQVERTIONES. Pentathlvm, ait Festus, antiqui quinquatrum dixerunt. Id autem genus exercitationis his quinque actibus constat, iactu disci, cursu, saltu, iaculatione, luctatione. Budaeus in Pandectas disci & iaculi loco, pugilatum & Pancratium statuit, ex auctoritate Festi. Ea in sententia vide an sit Aristoteles Rhetor. ???. cum Suida in verbo [Greek words], & Aristophanis enarratore in Auibus, qui cùm octo certationes enumeret (quae tamen in pauciores recidunt) discum & iaculum praeterit. Nam dolichus, diaulus, hoplites, vel hoplitodromus, ad cursum pertinent. Brodeus in primum Epigramm. A`` Latinis sunt Quinquertiones appellati: quoniam vox haec Ars prima sua origine robur ac fortitudinem designauit. Scaliger lib. 1. Poët. capite 22. eum qui cursu, saltu, lucta, pugilatu, iactu disci iaculive vicisset, Pentathlum propriè dici probabiliter autumat. Pentathli siue Quinquertij certamen, quod iam exoleuerat, Olymp. 18. restitutum fuit, in quo vicit Lampis Lacedaemonius. Pausanias lib. 5. Iccvs Nicolaidae F. Tarentinus Olympicam coronam'de quinquertio cepit: ac deinde in sequentibus athletarum fuit magister sui temporis praestantissimus. Pausanias lib. 6. Phayllvs quidam pentathlus Opuntius, vel Crotoniata, tu̅ saltu, tum disco mirum in modum valuisse legitur. Haec fermè Suidas. Extat & inscriptio statuae illius huiusmodi: [Greek words] [Greek words]. id est, Quinque supra quinquaginta pedes salijt Phayllus: discum autem iacit centum, exceptis quinque. Erasmus in Adag. Hysmon Eleus cùm ad quinquertij certamen venisset, Olympicis vnam, Nemeis alteram palmam tulit. Ab Isthmicis certè aequè hic, atque alij Elei, exclusus est. Hic cùm puer adhuc neruorum imbecillitate tentaretur, ad quinquertium animum adiecit. E' qua exercitatione cùm morbum depulisset, multas exin in eo certamine & insignes accepit coronas. Statua eins in Alti Cleonis opus est, & halteres, qui salientium libramenta sunt, tenet. Pausanias lib. 6. ATHLETARVM DIFFERENTIAE RATIONE LOCI. Ex praecedentibus Titulis locus iste illustrari potest. Hîc eorum tantùm mentionem facimus, qui vicerunt Olympiae, in Isthmo, ad Pythium, ad Nemeam, vel diuerso genere certaminis, vel certè non expresso certaminis genere. Vt, Quatuor olim certamina sacra suêre, sic quoque Victores sacri quadruplices. Olympiorvm. Olympionicae. Olympionicae Pindari carminibus celebrati: Hiero Syracusiorum tyrannus equo Pherenico victor, ode 1. Theron Agrigentinus curru victor, ode 2. Item 3. cùm Theoxenia peragenti alteros ipsius equos vicisse nuntiaretur. Psavmis Acronis F. Camarinaeus quadriga victor ode 4. & 5. cùm iterum vicisset celere curru. Agesias Syracusanus, Sostrati F. [Greek words], id est, curru mulabus ducto victor, ode 6. Diagoras Rhodius pugil ode 7. literis aureis perscripta olim. Eodem die tres filios victores coronari vide̅s, expirauit gaudio. Gellius in Noctibus Atticis. Timosthenes & Alcimedon fratres ode 8. Epharmostvs Opuntius ode 9. Agesidamvs Locrus pugil ode 10. & 11. Hunc ab inimico propè victum, quum vnxisset Ilas socius, acrior ad conflictum rediens euasit victor. Ergoteles Himeraeus dolichodromus, ode 12. Xenophon Corinthius stadij cursor ode 13. Asopichvs Orchomenius stadij cursor ode 14. Caper Eleus Pythagorae F. palaestrae pancratij???ue eodem die palmam Olympiae cepit: & ei quidem primo omnium binae de illis certaminibus palmae eodem die euenêre: in palaestra verò Eleum Paeanivm strauit, qui superiore Olympiade victor de eadem palaestra renunciatus fuerat, idem???ue Pythicis ludis pueros in pugilatu vicerat, rursus???ue in virorum certamine eodem die caestuum palaestrae???ue coronam acceperat. Capro igitur haudquaquam paruo negotio aut labore leui suae obtigêre victoriae. Pausanias lib. 6. Amyntas Alcetae filius, Macedonum rex, adeò validus fuit corpore, vt in Olympico stadio haud vnum certaminis genus vno tempore biuerit. Sabel. lib. 7. Enn. 2. Dioxippvs Olympionices Atheniensis, cùm more pugilum Athenas introiret eques, magna???ue hominum multitudo con flueret, mulierem formosissimam videns, eius pulcritudine victus est. Aelianus lib. 12. de Varia historia. Aegles Olympionica dum in sacro certamine sortitio inter ipsum & aduersarios non bona fide fieret, repentè (quu̅ priùs esset mutus) in eum, qui id faciebat, sese videre quid faceret, magnùm inclamauit: oris???ue vinculo solutus, rectè postea semper locutus est. Gellius. Ferunt Demarchvm Parrhasium Olympionicam, gustatis pueri, qui immolabatur, extis, in lupum fuisse commutatum: decimo demu̅ post anno pristinae formae restitutum. Plinius. In fano Aesculapij in Titane monte Sicyoniae statua posita est Graniani Sicyonij, qui in Olympicis palmas tulit de quinquertio duas, de stadio vnam, de iterato stadio (diaulon dicunt) duplicem, quòd nudus & cum scuto cucurrisset. Pausanias in Corinth. Asbylvs Olympionices Crotoniata, ter in Olympia continua serie victor, quem perpetua virginitate fuisse praeditum ferunt. Cylon Olympionices Atheniensis, affectatae tyrannidis reus compertus à Megacle interficitur. Herod. lib. 5. Heraclides in Politijs, Suidas in Pericle, & Pausanias in Achaicis. Nicocles Acriates Lacon Olympionices binis ludis de cursu palmas quinque tulit. Monumentum ei erectum est Acrijs inter gymnasium, & eam murorum partem, quae cum portu coniuncta est. Pausanias in Laconicis. Antipater Milesius, victor in Olympia Clinopatri filios perculit. A`` Dionysio pater eius pecunia tentatus, vt filium Syracusanum diceret. Antipater contemtis tyranni donis, Milesium se esse, & ex Ionibus primùm suam in Olympia statuam dedicasse elogio testatus est. Pausanias lib. 6. Pythiorvm pythyonicae. Pythonicas aliquot recenset Pausanias in Phocicis. Bvthvs athleta vicit Pythijs ludis: & bouem integrum vno die deuorauit. Pythonicas Pin darus suis carminibus celebrat: Hieronem Syracusiorum tyrannum curru victorem, ode 1. & fortassis ob munus acceptum, ode 2. & 3. Arcesilavm Cyreneorum regem curru victorem, ode 4. omnium longissima & celeberrima. item ode 5. Xenocratem Agrigentinum ode 6. Megaclem Atheniensem quadriga victorem ode 7. Aristomenem Aeginetam luctatorem ode 8. Telesicratem Cyreneum ode 9. Hippocleam Thessalum, quem pater Phricias & ipse victor saepiùs coronari viderit, ode 10. Thrasidaevm Thebanum stadio victorem ode 11. Midam Agrigentinum tibicen ode 12. Isthmiorvm. Isthmios victores Pindarus canit: Herodotvm Thebanum, quem Castori & Polluci con fert, ode 1. Xenocratem Agrigentinum ode 2. Melissvm Thebanum equis vincentem ode 3. & gratitudinis ergô propter acceptum munus ode 4. Phylaciden Aeginetam pancratiasten ode 5. Phylaciden, Pytheam, & auunculum horum Evthymenem pancratiastas ode 6. Strepsiadem Thebanum pancratiasten ode 7. Cleandrvm Aeginetam pancratiasten ode 8. Nemeorvm. Nemeorum victores celebrat Pindarus: Chromivm Aetnaeum ode 1. & 9. curru victorem. Timodemvm Atheniensem pancratiasten ode 2. Aristoclidem Aeginetam pancratiasten ode 3. Timasarchvm Aeginetam luctatorem 4. Pytheam Lamponis F. pancratistan ode 5. Alcimidam Aeginetam luctatorem ode 6. cuius auus Praxidamas nouies victor coronatus fuit. Sogenem Aeginetam pentathlum ode 7. Diniam Aeginetam cursorem ode 8. Thiaevm Argiuum palaestritam ode 10. Aristagoram, Tenedi insulae praesidem, luctatorem & pancratiasten sedecim victorijs clarum, ode 11. ALIMENTI APPETITIO. In Genere. Acqvisita. Socrates cùm ad vesperam vsque deambulasset strenuè, interrogatus cur id faceret? respondit: Quò meliùs coenem. Cicero 5. Tusc. quaest. Ptolemaevs nunquam esuriens comederat. Cui cùm peragranti Aegyptum, comitibus non consecutis, sordidus panis datus esset, nihil est visum illo pane suauius. Platina lib. 2. de Optimo ciue. Quum in Phiditijs apud Lacedaemonios tyrannus coenauisset Dionysius, negauit se iure illo nigro, quod coenae caput erat, delectatum. Tum is, qui illud coxerat: Minimè mirum, inquit: condimenta enim defuerunt. Quae tandem, inquit ille? Labor in venatu, sudor, cursus ab Eurota, fames, sitis. His enim rebus Lacedaemoniorvm epulae co̅diuntur. Quanquam haec fabula secus narratur apud Plutarchum in coronide, quam adiectam videmus apophthegmatis Laconicis, de Lycurgi institutis. Eras. in Adag. Gnefactvs Aegyptiorum rex, cùm in Arabiam cum magno exercitu profectus esset, & deficiente commeatu in desertis ac asperis locis cibum vilem sumere cogeretur, fassus est, nullum cibum magis iucundum vnquam fuisse: proinde omnem luxum damnauit, & huius frugalitatis tabulam Thebis in templo Iouis poni voluit. Diod. Sic. lib. 2. cap. 1. de Reb. antiquis Possessa. Multa Appetitio valida, Voracitas. Huc voracitas, quatenus corporis potius affectus, quàm animi vitium est (nam hoc respectu ad intempera̅tiam referenda venit.) Consule item locos Famis atque Sitis, quae vti per se sunt Pasßiones corporis, sic etiam illices actionis appetitricis vehementis, f. 418. f. 695. Creditur Nero polyphago cuidam Aegyptio crudam carnem & quidquid daretur mandere assueto, concupisse viuos homines laniandos absumendos???ue obijcere. Suetonius in Nerone. Pauca. Optimum condimentum fames, inter apophthegmata Socratica celebratur. Irridebat hoc dicto luxu̅ Atheniensivm, qui varijs cupedijs & operosis condituris conarentur efficere, vt cibus saperet palato, cùm id optimè praestet fames, condimentum vt optimum, ita & vilissimum. Nihil enim suauius edi, quàm quòd editur ab esuriente. Erasmus in Adag. Dionysio tyranno fastidienti nigrum ius quod in Phiditijs apponebatur, coquus respondit, non esse mirum, cùm deessent condimenta: de palaestra, cursu???ue ante coenam sentiens. Erasmus in Adagijs. Absurda. Mvlieres praegnantes multarum rerum desiderijs tenentur: saepe carbones appetu̅t & cineres. Vidi (inquit Viues in librum 12. de Ciuitate Dei, cap. 25.) quae morsum ceruicis iuuenis cuiusdam appetebat, & correpta magnis doloribus abortum fecisset, ni momordisset, exanimato penè iuuene, tam auidè infixis dentibus. Depvlsa. Abactio Famis. Fames inter Fortuita mala connumeratur: eiusdem depulsio inter bona. At hîc non externam copiam vel inopiam, sed Appetitionis mitigationem consideramus, f. 1677. 3295. In eo praelio, quo Cosroës Persarum regnu̅ ope Mauritij Imp. recuperauit, capti sunt cum Persis & Tvrci, quorum tunc nomen primùm auditum est. Interrogati cur sub Baran (qui Cosroëm expulerat) militassent: responderunt, fame se patria abactos. Et cùm quidam in fronte inustam crucis figuram atramento haberent, confessi sunt se à Christianis edoctos, vt hoc amuleto famem repellerent. Cuspinianus. Sitis. Vt Paßio est, sequenti libro enarrabitur, f. 430. Vt verò Appetitio, sic hîc tum vt acquiritur, tum vt poßidetur, tum vt depellitur & abigitur vel potu, vel alia ratione, f. 1678. Darivs rex Persarum multis anteà epulis & poculis fastiditis, cùm aquam turbidam & cadaueribus in quinatam in fuga bibisset, negauit vnquam se bibisse iucundiùs: nunquam enim sitiens biberat. Platina lib. 2. de Optimo ciue. Magnvs Sfortia torquebatur facilè siti, quum in magnis aestatis feruoribus equitarepugnare???; oporteret, adeò vt se armatum, siti potiùs quàm ferro confici diceret: atque id mortis genus maximè vereretur. Qua de causa armigerum pueru̅ instituerat, qui lagenas aquae vini???; , & alia ex saccaro sitis subsidia, valido equo praeferret, nec à se vnquam vel in extremis pugnae periculis diuelleretur. Iouius in vita eius. In Specie. Appetere Carnes. Isaacvs patriarcha, cùm ferina delectaretur, Esaum venatorem prae Iacobo adamabat. Genes. 25. Hercvles cum bouinis carnibus ficus virides comedebat. Athenaeus lib. 7. cap. 1. P. Syrvs momographus nullam coenam sine abdomine suillo sumebat, & primus etiam Suminis nomen imposuit. Plinius testis. Plinius libro 28. capite 9. scribit léporem in cibis sumtum gratiam corporis in septem dies conseruare. Vnde illud Catulli in Lesbiam epigramma. Lampridius scribit, poëtam quendam in Alexandrvm Seuerum Imp. quòd quotidie vesceretur leporina, ita lusisse: Pulcrum quòd vides esse nostrum regem, Quem Syrum sua detulit propago, Venatus facit & lepus comesus. Ex quo continuum capit leporem. Hos versus quum quidam ex amicis ad Alexandrum detulisset, respondisse fertur in hanc sententiam: Pulcrum quòd putas esse vestrum regem, Vulgari miserande de fabella, Si verum putas esse, non irascor: Tantùm tu comedas velim lepusclos, Vt fias animi malis repulsis Pulcer, ne inuideas liuore mentis. Erasmus in Adagijs, & Caelius lib. 26. cap. 30. Antiq. Lect. Pisces. Antipater Tarsensis Stoicus libro Superstitionis 4. famam esse dicit apud nonnullos, quòd Gatis Syrorum regina ita fuit obsoniorum studiosa, vt per praeconem fieri edictum iusserit, ne quis pisce sine Gatide vesceretur: atque idcircò ob inscitiam Atergatidem à nonnullis fuisse vocatam, no̅ autem quòd à piscibus abstinuerit. Mnaseas idem narrat lib. 2. de Asia, & addit, moris esse, cùm deam precantur, aureos pisces vel argenteos deponere, sacerdotes???ue per totum diem veros pisces in mensa obsonia parantes deponere, assatos ac elixos: quos ipsi postea deae sacerdotes comedunt. Cùm Atergatis, vt auctor est Xanthus Lydus, à Mopso Ly do capta fuisset cu̅ Pisce filio, in Ascalonis stagno immersa fuit per iniuriam, & à piscibus deuorata. Athen. lib. 8. cap. 6. Philoxenvs Cytherius parasitus à piscibus Philichthys est cognominatus. Athen. lib. 7. cap. 1. Callimedon rhetor Demosthenis aetate Carabi nomen est assecutus, quòd pisce isto supra modum delectaretur. Caelius lib. 13. cap. 25. A. L. ex Athen. lib. 7. cap. 1. Olera. Polemon in libro de Samothracia Latonam, cùm vtero gestaret Apollinem, narrat porrum capitatum cupijsse. Quare ita statutum est apud Delphos in Deorum omnium festo, vt qui maximum porrum capitatum Latonae attulerit, partem capiat ex mensa. Athen. lib. 9. cap. 3. Radices. Fertur in templo Apollinis Delphis adeò caeteris cibis praelatus raphanus, vt ex auro dicaretur, beta ex argento, rapum è plumbo. Scires non ibi genitum Manium Cvrivm imperatorem, quem Samnitium legatis aurum repudiaturo afferentibus, rapum torrentem in foco inuentum annales Rom. prodidêre. Scripsit & Moschion Graecus vnum de raphano vo lumen. Plin. lib. 19. cap. 5. Siser Tiberivs princeps nobilitauit, flagitans omnibus annis à Germania. Gelduba appellatur castellum Rheno impositu̅, vbi generositas praecipua. Plinius lib. 19. cap. 5. Lvdovicvs XI. Caroli VII. patris metu apud Burgundos exulans, saltuarij cuiusdam Cononis familiaritate se oblectabat. Ad regnum euecto, Conon simplex homo rapa aliquot ab vxore accepta, quibus Ludouicum post venationis laborem auidè vesci viderat, oblaturus, Parisios proficiscitur. In itinere fame vrgente, omnes rapas, grandissima excepta, deuorauit, eam???ue regi dono dedit. Rex hominis simplicitate delectatus, mille donauit aureis, & rapa̅ inter thesauros suos collocari iussit. Nobilis, quidam obseruata hac liberalitate, beneficium foeneraturus, generosum equum regi dono dedit. Hilari eum animo rex suscepit, & rapam sindoni inuolutam ex aerario depromptam homini dari iussit. Explicato munere indignabundo nobili, & se delusum conquerenti: Quae verò haec ludificatio, subintulit rex, mille emptam aureis rapam equo centum aureoru̅ precium vix aequanti opposuisse. Aegid. Corrozetus de Dictis & factis memorab. Horarios fructus. Ita magno studio caricae apud homines omnes dignae putabantur, vt Amitrochates Indoru̅ rex ad Antiochum scripserit, vt caricas, passum, sapientem???ue obsonatorem ad se mitteret. Rescripsit ad eum Antiochus, vt testatur Hegesander: Caricas ac passum ad te quidem mittemus: sapiente̅ vendere, non est legibus permissum apud Graecos. Athenaeus libro 14. capite 23. Philosycos dicitur, cui plurimùm arrident fici, quas arbitrantur nonnulli velut duces purioris vitae mansuetioris???; , quando [Greek words] Athenienses nuncupant, id est, ficum sacram, locum innuentes (vt putant aliqui) vbi ea sit nata primúm. Sed & fructum [Greek words] vocant, quia primus hic cibus mansuetus videtur fuisse. Quin & veterem primum???ue fuisse Atheniensibus cibum inde, scribit Aelianus: sicuti Arcadibus glande vesci, antiquissimum fuit. Sycophantae inde dicti, delatores eorum, qui ex Attica ficus exportarent. Caelius lib. 18. cap. 9. Antiq. Lect. ex Athen. lib. 3. cap. 3. Plato Philosycus dictus, quòd sicubus impensè delectaretur. Athen. lib. 7. cap. 1. Arcesilavs philosophus vuis summoperè delectabatur. Athen. lib. 7. cap. 1. Philippvs Macedo, & Alexander eius F. Philomeli dicti sunt. Quin inuentis propè Babylonem optimis pomis, edita ab Alexandro melomachia est, onustis nauibus. Ex Athenaeo lib. 7. cap. 1. Caelius lib. 13. cap. 15. A. L. Cucumis mira voluptate Tiberio principi expetitus est. Nullo quippe non die contigit ei, pensiles eorum hortos promouentibus in Solem rotis olitoribus: rursus???ue hybernis diebus intra specularium munimenta reuocantibus. Plinius libro 19. capite 5. Iason Maynus I. C. clarissimus, rubro melone, quem Sicomarius ager prope Ticinum profert, sic delectabatur, vt diceret: Si in paradiso essem, ac melone vesci prohiberer, in discrimen fortasse transgressionis Adae exemplo deducerer. Bern. Saccus lib. 4. Ticinensis hist. Legumina. Camathervs Logotheta apud Manuelem Comnenum Imp. viridibus fabis impensè delectabatur, earum???; tota arua consumebat. Aliquando igitur in castris, quum trans flumen fabis consitum agellum conspexisset, statim exutis vestibus tranauit: nec maximam partem deuorasse contentus, reliquias in fa sciculos collectas, & humeris impositas abstulit: & in tabernaculo suo sedens, fabas suauiter absumsit, quasi longo tempore ieiunasset. Nicetas lib. 3. de rebus Manuelis. Panem. Antoninvs Pius Imper. panem siccum frequenter comedit ad sustentandas vires in senio, antequam salutatores venire̅t. Cuspinianus. Aquam. Vide Tit. Abstemiorum, f. 408. Vinum. Vide Tit. Ebriosorum, f. 2227. 2240. Avgvstvs Caesar Rhetico vino maximè delectatus est. Suet. Lac. Tartaris lactis equini potus gratissimus est, vt legatis Tartaricis, atque etiam veredarijs tributum à Moschis petentibus, vel alia de causa venientibus, cùm equis veherentur, dux ipse Moschorum pedester obuiam prodiret, & lactis equini poculum venerabundus porrigeret: si qua gutta inde in iubam equi destillasset, eam lamberet. Cromerus libro 29. ALIMENTI AVERSATIO. Tit. eorum, qui Cibo & Potu penitùs abstinuêre, tanquam ab effectu posteriore, quaedam huc transferri possunt, f. 2216. & seqq. In Genere. Hîc solius Appetitus auersantis natiui, vel etiam symptomatici rationem habemus. Qui veb religionis, vel frugali tatis nomine abstinent ad alios titulos pertinet, f. 2220. 3061. In Specie. Auersari Poma. Constantivm Imp. Marcellinus scribit nunquam gustasse pomum. Vladislavs Iagello Polonorum rex, sic à malis abhorruit, vt ne odorem quidem eorum ferret. Cromerus lib. 20. Vinum Abstemij. Pythermus vnum ex ijs tyrannis, qui Athenis imperarunt, scribit Glavconem abstemium fuisse. Hegesander Delphus Anchimolvm & Moscvm in Helide philosophantes donec vixerunt semper aquam bibisse, taestatur: atque cùm solis ficubus vescerentur, nihilominùs corporibus fuisse robustis: at eorum sudorem ita fuisse grauem, vt omnes odorem vitarent in balneis. Matris vir Atheniensis donec vixit, vel nihil, vel certè parum praeter myrti fructum comedit: à vino & ab alijs omnibus abstinuit, praeter quàm ab aqua. Abstemius fuit etiam Lamprvs musicus. Phrynichus laros conquesto esse dicit ijs diebus, quibus mortuus est Lamprus vir aquae po tor, sonorus, ac valdè sapiens. Meminit & Macho comicus Moscionis abstemij. Athen. lib. 2. cap. 2. Demosthenem, oratorum omnium qui vnquam fuerunt, principem abstemium fuisse, memoriae prodiderunt. Cuius exemplo & argumento, eos acrioribus ingenijs homines pronunciarunt, qui vino non vtuntur. Caelius Rhodiginus libro 28. capite 36. Sigismvndvs I. Polonoru̅ rex ab infantia quidem ad senectutem vsque, patris aui???; instituto, planè abstemius, & aquae potor fuit: ingrauescente verò aetate, medicorum suasu vinum bibere didicit: sed ita tamen, vt nunquam eum quisquam ebrium viderit. Cromerus. Vladislavs Iagello Polonorum rex abstemius fuit in omni vita. Vti & frater ipsius Vitoldvs dux Lituaniae, & filius eius Vladislavs iunior, Vngariae & Poloniae rex. Cromerus lib. 20 & 21. Leonora Augusta, Friderici III. abstemia. Aeneas Syluius lib. 2. Com. in Panorm. Petrvs Ramus Veromanduus, infans adhuc in cellam vinariam clàm parentibus irrepsit, & mero copiosè hausto iuxta dolium mortuo similis concidit. Ab eo tempore sic deinceps vinum abhorruit, vt per viginti & ampliùs annos eo abstinuerit, quoad eum sanitatis ergô Medici vino vt iussêre. CONCOCTIO ALIMENTI. Fortis. Consule Tit. Helluonum, quatenus copiosum alimentum concoquere possunt, f. 2237. Pandarevs (vt est apud Boeum in Ornithogonia) in agro Ephesio habitauit, quo loco nunc iuxta vrbem est Prion. Huic Ceres id largita est beneficij, vt venter eius cibis nunqua̅ grauaretur, quantum cunque ingessisset. Ant. Liberalis. Debilis. Aristoteles in Politicis [Greek words] appellat Athletarvm diaetam viuendi???ue rationem, velut necessariam ingurgitationem, quòd continuè tumoris molem corpori adijcere studeant, vti Galenus insinuat. Philostratus de Rvfo Perinthio sophista loquens, dictit illum durasse corpus, perpetua sagina illud roborando: cuius verba sunt: [Greek words]. id est, Dictus fuit consueuisse corpus roborare gymnastico exercitio, semper illud explendo, & non aliter, quàm solent luctatores, fatigando. Hadrianus Iunius Cent. 7. Adag. FOECVNDITAS. ???OA???TEKNIA. Multos habere liberos, partim Foecunditatis corporeae argumentum est, & huius propriè loci: partim fortuitae, hoc est, diuinae benedictionis: & inter Fortuita bona cunnumerari debet. Popvlorvm. Vnius Iacobi proles annis ducentis in legiones innumerabiles excreuit. Io. Bodinus Method. hist. cap. 9. Australes omnibus voluptatibus ac veneri maximè deditos, Scythas verò negat Hippocrates ad venerem aptos esse, ob nimiam, vt ipse scribit, ventris frigiditatem ac humiditatem, tum etiam ob equitationem, ac propterea infoecundos esse: & cùm frustrà venerem tentauerint, odio veneris seipsos castrare. Castrationem vocat alibi venae cephalicae, quae sub auribus latet, sectionem, qua his quoque temporibus vti quosdam accepimus. Haec tamen omnibus ferè historicis repugna̅t. Nam Gothorum, Scytharum & Germanorum tanta foecunditas est, vt non modò Septentrionis vastas solitudines ac syluas maximis vrbibus decorarint, sed etiam in vniuersam Europam colonias miserint: non tantùm Germani vltra Danubium, verùm etiam Scandi in extremis Scythiae finibus positi: illinc Methodius & Paulus Diaconus, exercitus quasi apum examina erumpere consueuisse tradunt. Iornandes verò & Olaus appellant hominum officina̅: quòd inde Gothi, Gepidae, Hunni, Cimbri, Longobardi, Alani, Burgundi, Normani, Picti, Heruli, Sueui, Sclaui, Suiceri, Rugi originem traxerunt. Cùm autem Scythae calidi sint & humidi, vnde foecunditas ingeneratur, dubium non est, quin omnium populorum foecundissimi sint. Et quidem ad venerem in vniuersum Australes salaciores: Septe̅trionales verò magis sunt idonei. Id summa Dei prouidentia factum est, quòd ijs, qui satis habent ad gignendum facultatis, voluptas non magnopere esset necessaria: ijs verò, qui minus habent humoris & caloris, maiores stimulos voluptatis optima parens natura dedit: alioqui nec suum genus propagare, nec societatem colere vellent. Ioan. Bodinus Methodi hist. cap. 5. Vna legio Tvrcarvm, quam Persae aduersus Arabes euocarant, repentè in tantam hominum multitudinem aucta est, vt Arabes eos eijcere frustra conati, fasces ei & imperium summiserint. Io. Bodinus Meth. hist. cap. 9. Virorvm. Qvi Mvltos svscepere Liberos. Adamvs protoplastus praeter Sethum, Abelem & Cainum, habuit xxx. liberos. Gedeon Ioae F. qui & Ierobaal, dux fortiss. filios habuit septuaginta ex multis vxoribus. Item ex concubina, quae Sichemae degebat, Abimelechum sustulit, qui patre mortuo tyrannidem inuasit, & fratres suos lxx. vno in saxo peremit, excepto Iothamo natu minimo. Iudicum cap. 8. & 9. Iair Galaadites, Israëlitas rexit annis 22. Is triginta filios habuit, in totidem equis equitantes, totidem???ue oppida tenentes, qui Iairis vici vocantur, in Galaatide. Iudicum cap. 10. Abesan Bethlehemites, Israëlitarum iudex annis septem, triginta filios habuit, toridem???; filias, totidem nurus, totidém???ue generos. Iudicum cap. 12. Abdon Hellelis F. Pharathonita, filios xl. habuit, & nepotes triginta, in 70. equis equitantes: qui Israëlitarum iudex fuit annis 8. post Elonem. Ibidem. David rex filios habuit ex legitimis vxoribus nouem decim. praeter eos, quos ex concubinis, & Thamarem filiam. 1. Paralipomenon 3. Roboamvs Solomonis F. Iudaeoru̅ rex, duxit vxores iixx. & concubinas lx. Ex ijs genuit filios xxiix. & filias lx. 2. Paral. 12. & Iosephus lib. 8. Antiq. c. 10. Achabvs Israëlitarum rex lxx. filios habuit, quorum Ioramus natu maximus patri in regno successit. Omnes vno die, iussu Iehu, occisi. 4. Reg. 10. Iobvs septem filios & tres filias conuiuantes, ruina domus oppressos, amiserat. Postea cùm Deus patientia illius satis explorata omnia conduplicasset, septem filios ei dedit, & filias tres, Iemimam, Cassiam & Querenappucam, pulcerrimas totius orbis. Causa affertur: liberos non conduplicauit, quoniam decem illos, qui obierant, habebat adhuc in altero seculo: itaque decem alios tantùm in hoc seculo superaddidit. Iobi cap. 1. & vlt. Endymion Aethlij filius, secundus Eleorum rex, à Luna adamatus, ex ea filias quinquaginta suscepisse fingitur. Pausanias lib. 5. Moses propheta dum vagum per deserta populum traxit, Aegyptus, vnde Israëlitas eduxerat, quum ad id tempus Aeria dicta esset, ab regis nomine, Aegyptus est cepta nominari. Fuit Aegyptvs Beli filius, qui superiorem Aegypti partem regia potestate aliquandiu tenuit. Fama est, hunc quinquaginta masculae stirpis liberos ex Europa Nili F. habuisse: quod in barbaro homine, quorum proprium fuit, siue procreationis, siue voluptatis causa pluribus mulieribus misceri, haud fabulosum dixerim. Erat illi frater Danavs nomine, cui par fuit natarum numerus ex Euryopa, Nili itidem F. Is à fratre qui plus poterat natorum fiducia, ex Aegypto pulsus, in Peloponnesum est oneraria naui delatus: vbi Gelanore à suis per id tempus eiecto, facilè est Argiuorum regno potitus. Ac tum primùm ferunt onerariam nauim in Graecia conspectam. Aqua etiam in visceribus terrae abstrusa, puteis ab eo altiùs effossis, deprehendi cepta est. Danaus quia oraculo acceperat, futurum vt à genero interficeretur, cùm filias suas filijs Aegypti dare cogeretur, omnes prima nocte maritos suos interficere curauit. Sola Hypermnestra Lino pepercit, à quo postea Danaus occisus est. Sab. lib. 4. En. 1. Phlegon Trallianus de Mirabilibus & longaeuis. Lycaon Pelasgi F. Arcadiae rex, antequam in lupum verteretur, ex Atlantis filia legitima vxore, & nonnullis alijs, supra quinquaginta liberos suscepit. Natalis Comes lib. 9. capite 9. Mythologiae. Thespis Atheniensis Erechthei regis filius, è pluribus feminis filias L. genuit, cum quibus vocatis ad epulas Hercules sigillatim vna nocte concubuit: suscepit???; totidem liberos mares, qui Thespiadae dicti sunt. Diod. lib. 5. & Suidas. Hercvles inter lxii. liberos vnicam tantùm filia̅ habuit. Antigonus in Mir. nar. ex Arist. Priamvs ex Hecuba coniuge habuit xix. liberos: ex alijs pellicibus 31. Hinc Maro: Quinquaginta illi thalami, spes magna nepotum. Artaxerxes Xerxis filius, Persarum rex, habuit ex pellicibus cx. liberos, ex iusto matrimonio iii. Scylvrvm Chersonnesi dominum ac Scyluri liberos in captiuis habuit Mithridates Eupator. Eos quinquaginta fuisse, Posidonius scribit, cùm Apollonides octoginta affirmet. Strabo lib. 7. Arabum regi Herotimo Trogus Pompeius auctor est, sexcentos ex numeroso pellicatu filios fuisse, per quos variè bella administrabantur. Huiusmodi praesidio fretus, Syriae fuit & Aegypto infestus, Syllanis temporibus. Sab. lib. 3. En. 6. Masinissa rex Numidiae, xliv. filios habuit, auctore Eutropio. Atila Hunnorum rex, lx. liberis insignis. Carolvs Magnus Imp. ex multis coniugibus & concubinis, multos etiam liberos habuit: nimirum ex Hildegarda Sueua Carolum, Pipinum, Lotharium & Ludouicum: filias autem Ruthrudem, Bertam, Gislam, Hildengardam, Adelheydam, Bellixandam, Immam, Gertrudim. Tum ex concubinis, Gersuinda, Adeltrudem, Reginam, Drogonem & Hugonem: Adelinda, Theodoricum: Himmeltrude, Pipinum, in patrem seditiosum: Rothilde, Adelroden, Roynam, Adelindam. Tres filias ex Fastrada Franca suscepit, Theodoretam, Hiltrudim & Rothaydem. Et ita viginti tres liberos genuit. Hedio in Chron. German. & Bruschius in German. monasterijs. Babo ab Abensperg & Roer, Comes, Babonis Schiroru̅ principis F. vrbis Ratisponensis praefectus, ex duabus legitimis vxoribus triginta & duos filios atque octo filias tulit, educauit???ue: tot???; simul liberos viuos superstites reliquit. Eum Henricus II. Imp. tum Ratisponae habitans, secum venatum cum paucis proficisci iussit. Babo sperans se tempus opportunum nactum, quo tantam sobolem Caesari commendaret, iuuenes iam puberes, scitos admodum & elegantes, cultu quoque & arte ornat, vnicuique comitem adiungit: cum tali prolis globo venatum procedit ad Imp. ille visa tanta multitudine Babonem accersit, sciscitatur???ue, cur cum paucis aduenire iussus, tot equites adduxerit? Babo respondet, Cum vno equidem duntaxat famulo praestò sum. Qui igitur alij sunt? inquit Caesar. Excipit Babo: Et tui, inquit, famuli filij mei, quos tuae maiestati exhibeo, committo, quod bonum, faustum felix???ue siet, talem electorum iuuenum & fratrum cohortem, in pace decus, in bello praesidium dono do, vt ingenuam decet sobolem, maxima cura tibi educaui. Gratissimum munus tale iuuenum fratrum examen Augusto fuit, dextra & osculo excipit, filios nominas: secum???; in aula consistere iussos, praefecturis, vicis, praedijs stipendiarijs, castellis???ue locupletauit. Ab his plurimi comites, nobiles???ue Nariscorum, Vindelieorum, Noricorum, Charionum, Boiorum & Francorum genus trahunt. Vtputa Comites & Liberi Barones de Ror, Rietenburg, Stephaning, Raning, Lengfeld, Calmuntz, Bogen, Roteneck, & alij quidam. Auentinus lib. 5. Annalium Boiorum, & Hieron. Zieglerus in Historia illustrium virorum Germ. Anno 1485. Nicolaus huius familiae vltimus, à Christophoro Bauariae duce, quòd partes fratris fouisset, interfectus est. Rodolphvs Habspurgensis Imp. ex Anna Comitissa de Hohenberg in Sueuia, suscepit septem filios, totidem???ue filias. Ex quibus postea innumeri principes, reges & imperatores prodiêre. Cuspinianus. Albertvs I. Rodolfi Imp. F. primus Austriae dux, & caeso' Adolso Imperator, ex Elizabetha F. Meinardi Comitis Tyrolensis viginti & vnum liberos suscepit. Quibus vti prospiceret, ad regionem per fas & nefas ampliandam, in Heluetia praesertim, animum adiecit. Horum vndecim iustam assequuti sunt aetatem, caeteri in pueritia mortui. Stumpfius & Cuspinianus. Barrabas Vicecomes, Mediolanensis dux, xxxix. liberos suscepit, & per eosdem nobilissmis Christiani orbis principum familijs sese inseruit. Conradvs Moscouiae dux, xxc. liberos habuit, ex quibus quatuor tantùm legitimi fuerunt. Mvliervm. Qvae Peperere simul multos. Vt Gemimos, Trigeminos. Thamar ex Iuda socero, habitu meretricio occultata, concepit: quoniam liberos omnino habere cupiebat. Exactis ad pariendum mensibus, geminos in vtero ferebat. Atque in ipso partu alter manum protulit, quam prehensam obstetrix cocco alligauit, dicens priorem exiturum. Sed cùm is manum reduxisset, & eius frater emergeret, obstetrix dixit: Quare obiectum tibi interstitium interrupisti? eo???ue Phares appellatus est. Deinde exijt alter, is qui coccum in manu habebat, qui Zara nominatus est. Gen. 28. Rebecca Isaaci vxor, cùm sterilis esset, concepit tandem gemellos, qui in eius vtero conflictabantur, & matrem miserè cruciabant. Consulto Iouae oraculo, responsum est, duas ge̅tes in vtero illius esse: duos???; populos inde orituros, minori tamen seruiturum maiorem. Peperit inde priorem Esaum, rufum totum, & villosi centonis instar: postea Esai calcem manu tenens, exijt Iacobus. Gen. 25. Mnemosyne Eleutheris imperans, in Pieria Iouis concubitu vsa nouem noctibus, anno vertente totidem filias edidit, Musas dictas: [Greek words] (vt inquit Hesiodus in Theogonia) [Greek words] Mystica interpretatio alterrius est loci. Aegyptia quaedam vno partu quinque pueros enixa est, teste Aristotele. Gell. lib. 10. cap. 2. Mulierem non vltra quinque vno partu edere, tradit Arist. memoriae???; fuisse proditum, Antigonus in Mir. nar. scribit, Alexandriae Mvlierem quandam quatuor partub. xx. foetus edidisse, quorum maior pars enutrita sit. Eadem???ue in vrbe Alia mulier quinque infantes vnà peperit, tres masculos, duas feminas, quos suis sumtibus ali iussit Traianus imperator. Eadem???; mulier circumacto exinde anno, tres infantes peperit. Phlegon de Mirab. & longaeuis. Annis supremis Augusti, Favsta quaeda̅ è plebe, Ostiae duos mares, totidem feminas enixa, famen, quae consecuta est, portendit hauddubié. Reperitur & in Peloponneso Mvlier quinos quater enixa, maiorem???ue partem ex omni eius vixisse partu. Et in Aegypto septenos vno vtero simul gigni, auctor est Trogus, vbi foetifer potu est Nilus. Plin. lib. 7. c. 3. Ancilla quae dam Augusti Imp. in agro Laurente vno partu quinq; enixa est filios. Eam Augustus in via Laurentina honorificè sepeliri curauit cum ipsis pueris, & sepulcri inscriptione. Gell. lib. 10. Noct. Att. Proconnesia è duplici adulterio geminos edidisse fertur, vtrumq; patri suo similem. Solinus Polyhist. c. 4. Serapiam Alexandrinam, scribit Caius Digestorum libro tricesimoquarto quinque liberos vno enixam partu. Caelius lip. 4. 23. A. L. Lampridius scribit, Favstinam Pij F. M. Philosophi vxore̅, vno partu enixam geminos, Commodum scilicet & Antoninum, qui quadrimus elatus est, quem parem astrorum cursu Commodo Mathematici promittebant. Cùm Faustina esset praegnans, visa est in somnis ferpentes pátere, sed ex his vnum ferociorem. Cuspinianus. Lamissij Longobardorum regis Mater, septem vno partu edens filios, eos in piscinam quandam proiecit. Quos cùm Agelmundus primus Longobardorum rex post Ibor & Agion, iter faciens hasta reuolueret, Lamissius hastam eius firmiter tenuit. Ab eo igitur nutritus postmodum, & regni haeres factus est. Sigebertus in Chron. Sub Zenone imp. Mvlier quaedam septem liberos vno enixa est partu, quos in piscina crudelis abiecit. Sigebertus, matrem eam fuisse indicat Agelmundi regis Longobardorum: Paulus Diaconus verò libro de gestis Longobardorum primo, cap. 10. meretricem. Mvlieris meminit Auicenna, quae duos & viginti abortiuos ediderit. Rauisius. Eo anno, quo Henricus II. Rom. Imperator mortuus est, Altaic hij, inferioris Boiariae monasterio, mulier Qvaedam quinque filios simul est enixa. Auentinus libro quinto, Annalium Boiorum. Comitissa quaedam Querfurtensis, vno partu fertur edidisse nouem infantulos, quos omnes ad vnum vsque voluit interimere: sed patre fortè fortunà aduentante, conseruati sunt. Brotuffus libro quarto, capite quarto histor. Anhalti nensium principum. Machtildis Comitissa ab Hennenberg, filia Florentij IV. Bathauini comitis, soror Gulielmi regis Rom. sub Friderico II. Imp. mille quingentos, quatuordecim pueros simul genuit: qui in malluuio ab Othone Traiectensi episcopo auunculo eius sacra aqua lustrati sunt, & pòst mortui. Auentinus lib. 7. Annalium. Cuspinianus cccl. pueros habet. Anno Christi 1313. Margarita comitissa Holsteinij, imperante Henrico VII. vno partu tot edidit infantulos, quot anni sunt dies, trecentos sexaginta quatuor, omnes maturae aetatis & humanae formae: omnes etiam viui baptizati sunt. Annales Brunsuicensium, Albertus Cranzius in Vandalia, Ernestus Brotuffus lib. 4. c. 4. historiae principum Anhaltinensium. Fulg. lib. 1. cap. 6. Albertus Magnus scribit, quandam fuisse Mvlierem in Germania, quae lx. filios peperit, quolibet partu quinq; , quorum nullus ad dimidium annum peruenerit. Aliam quandam in Germania, configuratis conformatis???ue iam in vtero duoru̅ & viginti infantium corpusculis, abortum fecisse: aliam verò etiam septuaginta: imò, vt ampliùs increscat admiratio, aliam etiamnum eiecisse in peluim embryunculorum auricularis digiti magnitudine corpuscula centum & quinquaginta. Cuius rei facta fides est, tuniculis, quibus obuoluebantur, conscissis. Addit quoque, pluribus eorum affuisse dilatationis & constrictionis motum, & signa alia vitae complura, oculis tamen imperfectioribus. Manuum verò & pedum digitos fuisse capillares. Caelius lib. 4. c. 23. A. L. Isenbertus Comes de Altorf, vxore̅ habuit Irmentrvdim. Haec cùm pauperculam feminam eodem partu liberos mares enixam vidisset, & tanquam impudicam reprehendisset, quòd ex eodem viro tres simul filios suscipere, impossibile videretur: ipsa post annum (Deo sic eius superbum iudicium confutante) absente viro xii. mares enixa est. Perterrita eo casu, quòd iam de sua quoque pudicitia dubitari posse arbitraretur, obstetrici vndecim in proximo torrente Schercio mergendos committit, vnicum illa seruat. Paret obstetrix. Obuius fit illi Comes, & quid velatum gestet interrogat. Illa Vuelfos (sic enim lingua sua catulos vocaba̅t) deformes submersuram sese asserit. Mox ille: At permitte, inquit, vt videam, sint' ne aliqui qui venationi nobis inseruire possint. Repugnat illa. Tandem coacta, infantes xi. ostendit, & negotium Comiti ita, vt gestum erat, natrat. Imperat ergo Comes, vt factum apud vxorem suam dissimulet, & filios educari praecipit. Exacto iam sexennio, cùm omnes viuerent, in arcem adduci iubet, atque illic coram omnibus amicis imprudentia vxoris detecta, veniam illi dedit, & filios porrò duodecim aequali iure suos esse voluit: statuit???ue vt non Comites de Altorf, sed ex vetulae obstetricis ominosa voce, quae vitam illis xi. dederat, Vuelsi vocarentur: & gratitudinis ergô pro diuinitùs seruata tam numerosa prole, in ipso Altorfensi oppidulo coenobium monialium construxit. Hanc istius monastici loci originem esse, ex multorum senu̅, qui eadem sese àsuis parentibus & maioribus audiuisse narrabant, testimonio scribit Bruschius, de monasterio Vinearum. Helionora Saluiata, Bartholomaei Friscobaldi Florentini ciuis vxor, duos & quinquaginta liberos enixa est, nunquam pauciores tribus vno partu. Iacobus Capellus in Fragmentis. Anno 1270. in Cracouiensi regione honesta quaedam matrona Margarita, Virboslai Comitis vxor, trigintasex pueros viuos vno partu edidit, vicesima die mensis Ian. Cromerus lib. 9. & Guagninus in vita Boleslai V. Mathias Golanceuius episcopus Vladislauie̅sis Polonia fuit sub Vladislao Loctico rege. Eius Matrem ferunt duodecim filios vno partu edidisse: verùm ex ijs vnum illum vixisse, reliquis mox, vt nati erant, mortuis. Cromerus lib: 11. Rvstica in pago Keßwyt prope Acronium lacum, A. D. 1535. quatuor pueros mares vno partu incolumes edidit, non diu tamen superstites. Stumpsius. Ioannis Gislingeri Tigurini, sacri oratoris in Bernensium ditione Vxor, circa annum Sal. 1553. cùm gemellos edidisset, anno nondum elapso quinq; simul peperit, tres filios ac duas filias. Lycosthenes de Prodigijs. Dorothea quaedam Germana in Italia gemino patu xx. filios edidit. Fr. Picus Mirand. in secundum hymnum suum. Saepius. Lia Labanis F. lippis oculis deformis, Iacobo patriarchae in coniugium data, quamuis inscio, cùm à viro parum curaretur, foecunditate tamen à Deo fuit donata, ita vt primùm quatuor filios, Rubenem, Simeonem, Leuim & Iudam ei pepererit: deinde cùm Zilpam ancillam ei subiecisset, Gadum & Aserem obtinuit. Tandem ipsa rursus peperit Issacharem & Zabulonem, & filiam Dinam. Rachel econtrà sterilis diu, ex Bala ancilla, quam Iacobo subiecerat, suscepit pro suis Danem & Nephthalim: multò pòst peperit ipsa Iosephum & Beniaminem, Genes. cap. 30. Ivdaei stolidissimi promissionem Abrahae factam de multiplicando semine eius sicuti stellas coeli, & arenam maris, referunt ad tempus cùm Messias venerit, & eos in terram Sanctam reduxerit. Tunc enim quamlibet mulierem quolibet die filium parituram. Petrus Cluniacensis lib. 2. contra Iudaeos, cap. 5. Veteres scriptores de numero filiorum Niobes non videntur consentire. Homerus sex numerat, & totidem filias. Lasus verò & Euripides bis septem dicit. Hesiodus nouendecim: nisi verò non sunt Hesiodi illa carmina, sicut multa quoque alia falsò ipsi attribuuntur. Alcman decem ponit. Mimnermus, Pindarus, Bacchylides XX, Sappho XIIX. Aelianus lib. 12. de Varia historia. [Greek words], id est, Tanquam Chalcidice peperit nobis vxor. De ea dicebatur, quae liberos quàm plurimos peperisset. Tradunt heroinam quampiam fuisse nomine Comben, cui cognomen fuerit Chalcidi, quòd prima arma aerea confecerit. Ea viro coniuncta centum liberos enixa dicitur. Sicuti proditum est in Euboicis annalibus, & attestatur Aristus Salaminius. Erasmus. Acca Laure̅tia XII. filios mares habuit, & ex ijs vnicum tantùm amisit, cuius locum Romulus subijt. Hi XII. fratres Aruales dicti. Pompeius Magnus in ornamentis theatri mirabiles fama posuit effigies, ob id diligentiùs magnorum artifi cum ingenijs elaboratas: inter quas legitur Evtyche, à XX. liberis rogo illata Trallibus, enixa XXX. partus. Plin. lib. 7. c. 3. Clodia Ofilij CXV. annis vixit, enixa quindecies. Plinius lib. 7. cap. 48. Gracchorum mater Cornelia duodecies partu̅ alternauit, Agrippina Germanici nouies. Plin. lib. 7. c. 12. Magno Sfortiae mater fuit Elisa, virilis animi mulier, ex Petracina factiosa gente: feruidis asperis???ue moribus, sed pudicitia mirabili. Peperit alterum & viginti liberos, quos veluti ad arma natos ita educauit, vt facilè comtiora indumenta, exquisitas???; epulas, & mollia strata contemnerent: verterentur autem robusto quodam corporis atque animi vigore ad tuendum familiae decus. Iouius in vita Sfor. Victoria mater Aeneae Syluij, qui postea ad Pontificatum euectus Pij II. nomen obtinuit, duodeuiginti, & ex his gemellos aliquot puerperijs edidit. Ioann. Antonius Campanus in vita Pij. STERILITAS, INFOECVNDITAS. Acqvisita. Vnde, qvomodo orta. Cavsa Sterilitatis. Ira diuina. Michol Sauli filia, Dauidis regis vxor, quia Dauidem regem coram arca Domini, quae à Philistaeis reducebatur, saltantem irriserat, scurrilitatis suae poenas, perpetuae sterilitatis damno, luit. Marul. lib. 3. c. 1. ex 2. Reg. 6. Abimelechi Gerarorum regis Familia sterilitate fuit punita, eò quòd rex Saram Abrahami vxore̅ rapuisset. Eam simul ac restituit viro, Dominus iram suam remisit. Genes. 20. Oedipvs interfecto patre Laio Thebanorum rege, matrem Iocastam in vxorem duxit, filios verò nullos omnino ex ea genuit, dijs incestum hunc detestantibus, & facinus nefandum abolere volentibus. Eteoclem & Polynicem cum duabus filiabus Euryganea Hyperphantis filia illi peperit. Pausanias in Boeoticis. Lemnii propter occisas vxores & liberos, sterilitate damna̅tur. Vide Tit. Prudentiae in conseruanda libertate. In Salomone rege Vngariae & Davide illius fratre Andreae regis stirps defecit, diuina vindicta: eò quòd cum Leuenta fratre in Vngariam reuersus, Vngaris Christianorum interitum, ac fidei sacrosanctae abrogationem permiserit, & Vatham idololatram principem in pontifices & sacerdotes saeuire passus sit. Contrà Geysa patruelis pius Colomannum genuit, & Almum, filias quoque nonnullas, à quibus regum Vngariae seminarium promanauit. Bonfinius lib. 3. Dec. 2. Dyscrasia naturalis. Avgvstvs Caesar & Livia priuata quadam corporum dissociatione steriles inter se fuerunt: cum alijs, foecundi. Plinius lib. 7. cap. 12. Aetas. Romanus Argyropolus Imp. summo prolis desiderio tenebatur. Sed vxor eius Zoe effoeta & sterilis erat, vtpote quinquagenaria, licet vnguentis quibusdam vsus Imperator, lapillos etiam illi ad conceptionem efficaces appendisset, sic vt nec ab incantationibus & carminibus abstinuerit. At cùm omnia frustrà intellexit fieri, à coitu abstinuit, iam aetate segnior. Ergo regina tum mariti odio, tum libidine, quaesiuit alium quo se oblectaret, Michaëlem cubicularium, cui post Romani obitum nupsit. Cuspinianus. Medicamenta. Roberti secundi Flandriae Comitis clarissimi vxor, Clementia Burgunda, Calixti II. Pontif. Rom. soror (quum intra tres annos & eò minus tres filios enixa esset) sterilitatem fertur accersisse, ne sobole numerosa grauaretur. Quae res illi malè vertit, quum filijs omnibus superstes grauiter defleret, alios quàm suos liberos Flandris imperare. Iacobus Marchantius de rebus Flandriae. Coitus immaturus. Triballorum princeps Crales quadragenario maior, cu̅ puella Simonide Andronici Palaeologi Imp. ex Irene F. octo annos nata congressus, matricem eius laesit, vt foetum nullum edere posset. Gregoras lib. 7. Casus. Imperatrix Irene, vxor Ioannis Ducae, cùm filium Theodorum peperisset, accidit, cùm spectandae venationis causa cum marito Imperatore exijsset, vt equo excussa, per longum spacium ab eo traheretur. Vnde laesa matrice, párere desijt. Gregoras lib. 2. Possessa. Qvi Sterilitate laborârint. Scytharvm gens foecunda non est, quum viri minimè cupidi sint cum feminis commisceri, ob nimiam corporis humiditatem, ventris???ue mollitiem ac frigiditatem: vnde viros minimè ad coitum aptos reddi verisimile est. Accedit quinetiam lassitudo ex continua equitatione contracta, quae cos ad commistionem reddit impotentiores. Mulieres verò pinguedo carnis & humiditas steriles facit, eò quòd vteri genitale semen nequeant ad se rapere. Menstruae enim purgationes eis non succedunt, quemadmodum oportebat, sed parciùs & per longius tempus. Ipsum quinetiam vteri os prae pinguedine concluditur, vt nequeat semen suscipere. Sunt enim otiosae & pingues, ventres???ue earum frigidi & molles. Cuius rei famulae earum manifestum indicium exhibent. Etiamsi enim neque ipsae viros appetant, cum viris tamen congressae facilè concipiunt, propter exercitium frequens, carnis???ue gracilitatem. Hip. de Aëre, aquis, locis. At ipsa experientia contrarium docet. Cambyses rex Persarum, cùm septem regnasset annos, menses quinque, obijt in Ecbatanis Syriae, suo ipsius gladio saucius, nulla vnquam prole suscepta. Eapropter Croesus eum Cyro patre inferiorem esse iudicauit, quia talem non reliquisset filium, qualem Cyrus. Herod. lib. 3. Ariston rex Spartiatarum infoecundus, cùm è duabus vxoribus liberos non susciperet, Ageti Alcidis F. vxorem astu singulari duxit, ex qua septimo mense Demaratum progenuit. Herod. lib. 6. Sp. Carbilius sterilitatis causa Vxorem, carissimam alioqui, primus apud Rom. repudiauit. Dionysius Halicar. lib. 2. Val. Max. lib. 2. cap. 7. Gell. lib. 4. cap. 3. Plutarchus in Comparatione Numae & Lycurgi. Stratonica Deiotari Galatarum regis vxor, cùm sterilis esset, ad virum deduxit Electram seruam, moribus atq; forma insignem: ex qua Deiotarus aliquot filios procreauit, quos Stratonica, post viri mortem, amanter non secus ac suos aluit, atque in regno succedere permisit. Plutarchus de Mulierum virtut. C. Ivl. Caesarex quatuor vxoribus nullos suscepit liberos. Itaque C. Octauium, ex sorore nepotem, testamento haeredem instituit, in familiam???ue ac nomen adoptauit. Cuspinianus. Evsebia Constantij Imp. vxor sterilis, Helenae mariti sorori, Iuliano Apostatae nuptae, ob foecunditatem inuidebat, sic vt medicame̅tis per dolum abortire illam cogeret. Marcellinus. Lvcardis à Praemisso Polonorum duce repudiata ob steriliratem, & à pedissequis tandem iugulata fuit. Cromerus libro 10. & 11. Casimirvs II. Polonorum rex sine filijs maribus obijt. Cromerus lib. 12. & 13. Abacta. Facti ex Sterilibus Foecundi. Qui. Vxor Manoae diu sterilis, tandem Samsonem virum fortiss. Israëlitarum iudicem peperit. Iudicum cap. 13. Anna Elcanae vxor sterilis, Samuelis prophetae mater fit, exaudita à Domino. 1. Sam. 1. Elizabetha Zachariae sacerdotis vxor sterilis fuit, quoad Gabrielis angeli nuncio Ioannem praecursorem Domini peperit. Lucae cap. 1. Labda vxor Eetionis, sterilis, Cypselum tandem Corinthiorum tyrannum peperit. Herodotus lib. 5. Anaxandridae vxor sterilis primò, mox tres filios edidit, Dorieum, Leonidem, & Cleombrotum. Idem. Mortuo patre Ariamme, Cappadocum rege, Ariarathes filius solus regnauit: & è vita discedens, regnum filio suo puero admodum reliquit. Hic duxit in matrimonium filiam Antiochi Magni, nomine Antiochidem, versutam admodum. Hanc, cùm liberos non gigneret, supposuisse ferunt sibi filios duos, ignorante viro, videlicet Ariarathem & Olophernem. Aliquanto pòst tempore praeter spem peperit filias duas, & vnum filium nomine Mithridatem. Tunc virum de subiectitijs docuit, & effecit, vt grandior cum mediocribus facultatibus Romam mitteretur, & iunior in Ioniam, ne de regno cum germano filio contenderent. Diodorus libro 31. Quomodo. Erat persuasum mulieribus Rom. prodesse ad foecunditatem caedi scuticis pellium caprarum immolatarum Lupercalibus. Ideo Lupercis currentibus offerente se, manus tendebant, vt ferirentur. VENVS. COITVS. Appetitio. Consule Locum, Intemperantiae circa venerea. illic moris, heic naturae habetur ratio, fol. 2274. & seqq. Matthaevs II. Vicecomes princeps Insubrum libidinosiss. mulieribus locis vnguenta peregrina instillare solebat, quibus intermortuae veneris segnities prodigiosa titillatione suscitaretur. Iouius in eius vita, ex Corio. Non multis ab hinc annis vixisse Qvendam in venereis ingenij stupendi maximè, compertum est: qui quò pluribus affectus fuisset plagis, eò impetuosiùs in concubitum ferebatur. Proinde magnis se precibus difflagellari exposcebat, pridie quàm id pateretur, flagello aceti asperitate obdurato. Quòd si conuerberator lentiùs agere foret visus, velut exstimulante rabie, conuicijs incessebat: nec factum sibi satis arbitrabatur, ni inter caedendum sanguis sese ostendisset. Vnus, opinor, mortalium inuentus, qui eodem impetu in supplicium ferretur, ac delicias: qui???ue inter tormenta sensuum titillationes ac aestuantem pruritum vel expleret vel incenderet. Quod???ue nec mirum minus est, non latebat hominem flagitij inusitata species, se???ue in eo execrabatur, ac sibi ipsi erat infestus. Caeterùm consuetudine deprauata ampliùs praeualente, vtebatur vitio, & improbabat. Irroboraret verò ea, radices???; egerat altiùs, quòd ita foret assuetus puer, communicata stupri foeditate inter aequales plagarum allectatione. Documento inde praesigni, quantum moribus inolescendis educationis possit ratio. Caelius lib. 11. cap. 15. A. L. ex Io. Pici Mirandulae lib. 3. contra Astrologos. Actvs. Veneris Potentia. Amazones seruis in bello captis, aut etiam Pveris masculis crus brachiúmve frangebant, non modò vt & ad fugiendum & insidiandum inepri essent, verumetiam vt [Greek words] & in venere eò potentiores. Nam & ipsae dextram inurebant femellis mammam, vt brachium dextrum copiosiore alimento affluente robustius redderetur: & pari ratione debilitato membro extremo, siue brachio siue pede, potissimùm verò pede, genitales vires augeri credebant, quod Arist. sect. 10. problem. 36. docet. Hinc exprobrantibus Scythis claudicationem seruoru̅, Antianira respondit, [Greek words], Claudus viri officio praeclarè fungitur. Eustath. Iliad. [Greek words]. Esse herbas, Theophrastus scribit, & repetit Athenaeus lib. 1. c. 11. quae vel ad septuagesimum coitum vim praestent: sed ita, vt demùm secernatur sanguis. & Phylarchus ab Indorum rege Sandrocotto missa Seleuco scribit, quae mirè coitum prouocarent, vel etiam sedarent. Caelius lib. 14. c. 3. A. L. Spongias excogitauerunt sibi supponere olim, quas maximè ad res venereas inducere existimârunt. Athen. lib. 1. c. 11. Mahometvs Saracenorum pseudopropheta libidinibus adeò indulsit, vt diceret sibi à Deo datum, vt plus quàm quadraginta viri in coitu praestaret. Vxores quadraginta habuit. Gigas. Azoara 43. fingit Deum sibi facere potestatem singularem exercendi libidines: Tibi quidem, ô Propheta, mulieres omnes, quibus donando dederis, & omnes tuae manui per emtionem suppositas, & amitae tuae materterae???; filias: omnes item bonas mulieres, tibi volenti gratis succumbere cupientes (hoc???; tibi soli permittitur) licitas constituimus. In Carentana Rugianovum vrbe Mares cum feminis in concubitum adcitis, canum exemplo cohaerere solebant, nec ab ipsis diuelli poterant. Interdum vtrique perticis ediuerso appensi, inusitato nexu ridiculum populo spectaculum praebebant. Ea miraculi foeditate solennis ignobilibus statuis Rugiaeuiti, Poreuiti, & Porenutij, cultus accessit, creditum???; est earum viribus effectum, quod daemonum erat praestigijs adumbratum. Quas statuas Valdemarus tandem Danorum rex euertit. Saxo libro 14. Impotentia. Ex Tit. Eunuchorum buc pleraq;, Illic Membri desectus, heic Functiones priuatio consideratur, fol. 354. Noachvm à filio Chamo magicis artibus impotentem factum quidam scribunt, & sic ebrij patris genitalium nudatorum irrisionem interpretantur. Legitur apud Callimachum, quòd Venus Adonim inter lactucas absconderit, poëtas allegoriam huiusmodi sumsisse, quòd ij, Qvi saepiùs lactucis vtuntur, minus idonei fiunt ad res venereas. Athen. lib. 2. cap. 32. Solonis lex ridicula videtur, quae puellae opulentae orbae gratiam facit, si ille, qui eam vendicauit ex lege & obtinuit, ad complexum sit impotens, proximis viri se substernere. Atqui aiunt nonnulli, fuisse id constitutum rectè in Eos, qui inhabiles ad venerem cùm sint, pecuniae causa tamen diuites illas orbas iungunt sibi matrimonio, inferunt???ue ob legis prilegium vim naturae. Cùm enim cernunt licere puellae orbae, quem libeat, admittere: vel abstinebunt ab ijs nuptijs, vel retinebunt eas cum macula, auaritiae & improbitaris poenam dantes. Sed & non quemlibet, sed quem velit ex viri necessarijs admittat orba: quo proles de familia sit & de stirpe eius. Plutarchus in Solone. Hieronymus in Epistolis dixisse Theophrastum, scribit, quòd non bene dispositus ad rem veneream erat Alexander Magnus ob ebrietatem. Olympias Callixenam formosissima̅ amicam ei miserat, conscio etiam Philippo: verebantur enim, ne euiratus esset. Athen. lib. 10. c. 11. A' captiuarum congressu pertinacissimè abstinuit, tantùm dicere solitus, Persicas puelas dolores esse oculorum. Ad Parmenionem scripsit, in sopore & coitu se mortalitatem intelligere. Sab. lib. 4. En. 4. Antigonus in libro de Dionysio, cognomento Heracleote, Dionysivm scribit cum familiaribus festum agere solitum Choum: qui cùm amica, quam sibi elegerant, frui non posset ob senectutem, conuiuis concedebat. Athen. lib. 10. c. 12. Erat Dionysivs à iuuentute rei venereae valde auidus, vt Nicias Nicaeus scribit in Successoribus, atque ad populares puellas, nulla habita differentia, accedebat. Athenaeus libro decimo, capite 12. Lanuuinos, testiculos vocarunt antiqui. De quibus arbitror Propertivm intellexisse quadam vltimi libri Elegia, his versiculis: Cantabant surdo, nudabant pectora caeco, Lanuuij ad portas, hei mihi, solus eram. Caelius lib. 4. cap. 7. Antiq. Lect. Antoninvs Caracalla Imp. ex morbo impotens, cùm virginem Vestalem Clodiam Laetam stuprasse diceretur, & illa viua sepelienda esset, clamauit, ipsum Antoninum scire se virginem esse, quod???; propter impotentiam virum se praestare non potuerit. Xiphilinus in Antonino. Constantivs Imp. natura fuit segnis ad coitum, spadonum amori deditus: inde ad vxores conuerso animo, Eusebiam potissimùm dilexit, Eusebij & Hypatij virorum consularium sororem, quae tamen ob mariti impotentiam priùs ad tabem redacta, pòst vteri suffocatione perijt. Habuit dehinc Faustinam, quam vxorem sibi copulauit, postquam à militibus Iulianus est Augustus appellatus, eam???ue praegnantem reliquit: vnde edita posthuma Constantia, cùm adoleuisset, copulata fuit Gratiano. Cuspinianus. Methodivs de stupro accusatus, purgauit sese monstratis virilibus exiccatis. Interrogatus de causa, narrabat, se, cu̅ Romae fuisset, nimio veneris aestu concitatum, orasse Petrum & Paulum, vt sibi adessent, ne de castitate periclitaretur: ac noctu eos comparuisse, & attrectatis pudendis, omnem libidinis appetentiam sustulisse. Zonaras tomo 3. Henricvs rex Castulonensis impotens, ex sororis obtrectatione Hispano cuidam iuueni vxorem supposuit, ex qua postmodum filiam habuit, magnorum motuum causam in regno Castulonensi. Fulg. lib. 9. c. 3. Carolvs Crassus Imp. impotens vxorem Richardem, regis Scotiae filiam, sanctimonia vitae insignem, adulterij cum Luituualdo Vercellensi episcopo insimulauit. Casta femina, quae impotentiam viri tot annis celauerat, integritatem suam obstetricibus & mulieribus honestis explorandam, insuper quoque ignitis vomeribus contestandam spontè obtulit: rei???ue indignitate permota, dissidio facto à marito, in Alsatiam concessit, ibi???ue extructo monasterio sacrarum virginum, quod hodie Andalauu appellatur, vitae dies transegit. Cuspinianus. Ciricvs seu Chericus Ioannis Iberorum regis ex filia regis Portugalliae F. matrimonium contraxit cum Granatae regis [413] filia: quam, quia non poterat cum ea concumbere, repudiatam dimisit. Chalcocondylas lib. 5. Martinvs Aragonum rex, amisso Martino F. vnico, Siciliae rege, suasu procerum, & liberorum cupiditate, quamuis senex, obesus, & quartanae obnoxius, vxorem iuuenculam duxit Margaritam, Petri comitis Pratensis filiam. At nullo pacto nec medicorum arte, nec multiuarijs machinis potuit vel concumbere cum muliere, vel puellae virginitatem demetere: licet mater aliae???; matronae velut ministrae puellae adessent, licet viri quoque aliquot auxilio regi essent, qui ventre quasi appe̅sum per fascias à lacunari pendentes, quibus tumor proni ventris cohiberetur, demitterent eum sensim in gremium puellae ac sustinerent. Quinetiam mulieres quotidie, nescientibus medicis, cibaria ad venerem quàm ad salutem aptiora offerebant, vnguentis???ue oblinebant. Pridie certè eius diei quàm perijt, anserem saginatum opiparè concinnatum assum???ue ei porrexêre: de quo vbi comedit, statim vehementi dolore stomachi conflictari cepit, & ardentiss. febri insecuta, maculis superuenientibus extinctus est, omnium Aragoniae regum potentiss. nam nullus ante eum Siciliam tenuerat. Anno Sal. 1410. Laur. Valla lib. 2. Historiarum. Tempvs. Clinias interrogatus: Quando congrediendum cum feminis esset? Quandocunque, respondit, maximè cupis laedi. Plutarchus lib. 3. Quaest. conuiual. 6. VIRORVM CIRCA GENERATIONEM MIracula. Vtputa Viri Qvi peperervnt. Calliphanes supra Nasamonas credidit Machlyes habitare, androgynos???ue esse, ytriusq; videlicet naturae, vicibus???ue inter se coire. Aristoteles adijcit, dextram his mammam virilem esse, laeuam muliebrem. Sab. lib. 4. En. 1. Prodit Dion, Psyllos esse omnes viros: neq; enim compertam esse Psyllam feminam: [Greek words], inquit, [Greek words]. Natos experiundi gratia serpentibus obiectant. Hinc doctè ad modum & scitè Psylleos nuncupamus, qui Psyllos agu̅t quodammodo, obtrectatorum occursantes veneno. Caelius lib. 4. cap. 23. Antiq. Lect. Apud Gymnosophistas Indorum, quasi per manus huius opinionis auctoritas traditur, Bvddam principem dogmatis eorum è latere suo virginem generasse. Caelius libro 14. capite 1. Antiq. Lect. Dorotheus medicus in commentarios suos retulit, Alexandriae in Aegypto Cinaedvm peperisse: foetum conditum miraculi causa asseruari. In Germania in exercitu Romano quem T. Curtilius Mancias duxit, Servvs militis peperit, Q. Volusio Saturnino, & P. Corn. Scipione Coss. Phlegon Trallianus de Mirabilibus & longaecuis. Aetate ad gignendvm inepta qvi genvervnt. Nimirum vel Pueri. Craterus, Antigoni regis frater, nouisse se scribit Qvendam hominem, qui spacio septennij & puer fuerit, & adolescens, & vir, & senex, & vxorem duxerit, & progenerata prole mortuus. Phlego de Mirabil. Hercvles puer L. virgines, Thespij vel Thestij Atheniensis filias, vna nocte grauidas reddidit: ex quibus L. geniti mares, communi nomine Thespiadae dicti sunt. Diodorus libro quarto, capite tertio. D. Hieronymus hanc recenset historiam: Audiui (inquit) Domino teste, non mentior. Quaedam muliercula, quum infantem nutriret expositum, & stillaret cibos, ac nutricis fungeretur officio, cubaret???ue cum ea Parvvlvs, qui vsque ad decimum annum iam peruenerat: accidit, vt plus quàm pudicitia patitur se mero ingurgitauerit, accensa???; libidine obscenis motibus infantem ad libidinem duxerit. Prima ebrietas alterius noctis, & caeterarum deinceps consuetudinem fecit, necdum menses duo fuerant euoluti, & ecce feminae intumuit vterus. Caelius lib. 14. cap. 8. A. L. Senes. Consule Titulum, Longaeuorum. Abrahamvs, iam octogenarius, ex Agare ancilla Aegyptij generis, filium genuit Ismaëlem: vnde Ismaëlitarum genus, qui demùm Agareni dicti sunt, vt Eusebio placet, ad postremum Saraceni. Centum natus annos, ex Sara nonagenaria coniuge, quae priùs fuerat sterilis, Isaacum sustulit. Guido Bituricenfis. M. Cato Censorius, octogenarius tam viuida senecta, vt ne consenuisse quidem. videretur, filium genuit, è filia Salonij clientis sui. Qua de causa aliorum eius liberorum propago Liciniani sunt cognominati, hi Saloniani: ex quibus Vticensis fuit. Plin. lib. 7. c. 14. Sexaginta regnauit annos Masinissa rex, populi Romani amicissimus: nonagenarius sine ephippijs equum ascendit, nudo capite pedibus???ue iter fecit. Roboris eius maximu̅ hoc argumentum est, cùm multi ei filij & nascerentur & morerentur, quòd nunquam pauciores decem habuit, & puerum quadrimum nonagenarius reliquit. Diod. lib. 32. Val. lib. 4. cap. 14. filium vocat Methymatum, Suidas verò Stembam. Solinus cap. 4. Plinius lib. 1. cap. 14. Sigismvndvs Polcastrus medicus & philosophus Patauinus, qui supra L. an. docuit, in senectute quatuor filijs breui tempore orbatus, septuagenarius ad suscitandam sibi prolem, vxorem secu̅dam duxit, ex qua ei tres filij nati sunt: quorum primogenitum Antonium doctrinae infulis vtriusq; iuris censurae vidit de more ab eius praeceptoribus decorari. Hieronymum verò ipsemet philosophica laurea cum summo gaudio tremulis prae senectute manibus exornauit, & obortis prae laetitia lacrymis tenerrimè exosculatus est. Post haec autem non diu superuixit, annos natus nonaginta quatuor. Bern. Scard. lib. 2. classe 9. hist. Pat. CONCEPTVS MVLIERVM ADMIRABILIS. Qvae vel virgines, vel absqve viri congressv conceperunt. Verum exemplum vnicum. Virginis sacrosanctae Mariae puerperium, Prophetitum carmen, Sibyllinae voces, Ethnica oracula, tam manifesto praedixerunt euentu, vt in nouo & incredibili penè mysterio, cuius ne humana quidem mens sit capax, nihil sit eorum, quae fide continentur, cui libentiùs accedat humana pietas. Sabellicus lib. 1. cap. 1. Mendacia exempla. Scriptum reliquit Homerus in hymno in Apollinem, Ivnonem aegrè ferentem, quòd Iupiter sine se ex capite Mineruam peperisset, coelum ac terram precatam fuisse, omnes???ue deos superos & inferos, vt posset & ipsa sine maris congressu párere. Cùm ergo manu humum percussisset, natus est inde Typhon, qui dracaenae educandus traditus est. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 22. Filia amnis Sangarij amygdali fructibus grauida facta in fabulis narratur. Fabulosum est, quod de Perictione Platonis matre circumferunt, Apollinis compressu grauidam, cùm virgo esset, peperisse. Fabulosum, inquam, hoc est atque etiam impium. Nemo de virgine nascitur verus homo, nisi qui vi diuinitatis corpus in omnem animae nutum obediens efficere potest. Caelius libro decimoquarto, capiteprimo A. L. Ex Rachele matre adhuc virgine se natum fuisse, iactabat mendaciter Simon magus, vt deum se mentiretur. Clemens lib. 2. Recognit. Qvae attractione seminis forinsecvs. Scribit Auerrois, nouisse Feminam in vicinia cohabitantem, probis moribus & fidei integrae, quae iureiurando confirmaret, co̅cepisse infantem semine ex balneo attracto, quod profudisset lasciuiens masturbator. Caelius libro quarto, capite decimo Antiq. Lect. Qvae svperfoetarvnt. Praeter mulierem, pauca animalia coitum nouêre grauida. Vnum quidem omnino aut alterum superfoetat. Extat in monumentis etiam medicorum, & quibus talia consectari curae fuit, Vno abortu 12. puerperia egesta. Sed vbi paululum temporis inter duos conceptus intercessit, vterque perfertur: vt in Hercule Alcmenae F. & Iphiclo fratre eius apparuit, & in ea, quae gemino partu, alterum marito similem, alterum adultero genuit: item in Proconnesia ancilla, quae eiusdem diei coitu alterum domino fimilem, alterum procuratori eius: & in Alia, quae vnum iusto partu, quinque mensium alterum aedidit: rursus in Alia, quae septem mensium aedito puerperio, insecutis mensibus geminos e [414] nixa est. Plinius libro septimo, capite vndecimo. Qvae promtè concepervnt. Thestiades (alijs Thespiades) sorores L. ab Hercule vna nocte compressae, omnes conceperunt mares: maxima item & natu minima gemellos. Ex quibus duo Thebis mansêre, quorum progenies in honore fuit: septem Thespijs, quos Demuchos appellant. Diod. lib. 4. c. 3. Herodotus autem septem diebus, non vna nocte, mulieres redditas scribit. Cùm Hercules Eleos vicisset, & Augeam rege̅ (qui pro repurgatis agris precium negabat) imperata facere coëgisset, Eleorum Feminae viduatam viris patriam videntes, vota Palladi nuncuparunt, si grauidae ad primos virorum co̅gressus fierent. Voti compotes, templum Palladi extruerunt: is???; locus, in quo primus congressus factus est, Badyn nomen obtinuit, atq; etiam flumen vicinum. Pausanias lib. 5. Qvae aetate inhabili peperervnt. Vtputa vel Puellae. Megasthenes auctor est, mulieres Palaeae habitantes, sex annos natas párere. Phlegon de Mirab. & longaeuis. Vetulae. Sara iam nonagenaria Abrahamo centesimum annum agenti Isascum peperit. Gen. 21. Intempestiuus Elizabethae matris vterus, faustum Ioannis Zachariae filij, salutarem???ue terris despondit ortum. Nihil Deus non mirificè & vtiliter operatur. Mulier quae dum per aetatem mater fieri potuit, sterilis fuerat, iam grandis natu & decrepita, praegnans facta est. Sabellicus lib. 1. cap. 1. ex Lucae. 1. cap. Cornelia ex Scipionum gente (diuersa à Gracchorum matre) post sexagesimum secundum annum, ex L. Volusio Saturnino, in praefectura vrbis extincto, genuit Volusium Saturninum, qui postea consul fuit. Plinius lib. 7. cap. 14. & Sabellicus lib. 3. Enn. 6. Vidisse se refert Albertus Mvlierem in Germania, cuius primogenitus vltimum quadraginta annis superabat. Fieri potest, quandoquidem ad sexagesimum vsq; párere possit mulier. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. Henrico VI. Imp. Constantiam Celestinus III. Pp. è coenobio exemtam despondit, & dotis. nomine Siciliae & Neapolis regna, pro ea quam à Petro habebat potestate, tribuit. Illa iam quinquagenaria cùm vterum praeter spem ferre deprehensa esset, & Abbas Ioachimus fatidico spiritu Imperatorem confirmasset, ne quis fraudi aut suspicioni locus relinqueretur, instante partus tempore in vrbe (Iesi) foro medio tentorium erigi, & quotquot vellent viros & mulieres spectatores esse permisit. Peperit igitur Fridericuin II. eum???ue ducissae Spoletanae alendum commisit, anno Salutis 1194. Collenucius lib. 4. hist. Neapol. Cuspinianus in tentorijs in pratis Panormi, multis vtriusque sexus astantibus, Fridericum peperisse scribit, nec multò pòst peperisse etiam filiam Mariam, quae Conrado duci Boëmiae ac Marchioni Morauiae nupsit. PARTVS MVLIERVM. RESPECTV Modi. qvae pepererunt Sine dolore. Vnicum exemplum est Mariae virginis benedictae, quae cùm ante, in & post parcu̅ intemerata virgo, illaesis pudicitiae claustris permanserit, nemo sanae mentis eam in partu dolores persensisse dixerit. Potuit enim diuinitas ipsa corpus per medias dimensiones absque labore traducere, quae eidem super aquas ambulanti pondus adimere potuit. Cvm dolore. Paruo. Helvia mater M. Tullij Cic. tertio non. Ian. absque dolore eum peperisse fertur. Plut. in Cicerone. Magno, Multo. Consule Titulum, Mortuae ex partu, fol. 490. Scriptum reliquit Pausanias in Boeoticis, Iunonem odio pellicis Alcmenae commotam, cùm sciret instare tempus pariendi, mulieres venesicas immisisse, quae partum impedirent. Fertur eo tempore Historis Tiresiae filia (alij Galanthide̅ ancillam malu̅t) veneficas illas astutia elusisse: nam è loco quodam, vnde illae facilè audire possent, exclamauit, Alcmenam peperisse. Ea voce illae territae abierunt: Alcmena illicò enixa est. Alij diuersam ab hac ratione tradiderunt. Cùm nonum mensem ageret Hercules in vtero matris, & septimum Eurystheus Stheneli filius, fama est iurasse Iouem, alterum horum alteri imperaturum: atque ad illum pertinere imperium, qui prior natus eodem die fuisset. Id cùm sensisset Iuno, septimestrem Eurystheum ex vtero matris exire fecit, ac Herculi ortum in primum diem mensis X. vsq; prorogauit, vt ait Theocritus in paruo Hercule. Caelius libro 17. capite 12. & Natalis Comes libro 7. capite 1. Stratonicus cùm Timothei Atheniensium ducis clarissimi Vxoris dolorem partus audiuisset: Si operarium, inquit, ac non deum peperisset, quales voces emisisset? Athenaeus lib. 8. cap. 7. Irrisit vir sapientissimus hominum stultitiam, qui regibus ac potentiotibus diuinos ascribu̅t honores: cùm ex commun???illa natiuitate appareat, aequè hommes esse, vt nos, qui infima sorte viuimus. Erasmus in Apoph. Callae Suessionensi villa, tribus hebdomadibus laborans Mvlier è partu, persuasa à vicinis, voto se obstrinxit, quòd nudis pedibus ad sanctam Mariam itura esset. Ergo statim doloribus leuata est. Primò autem peperit tres lapides, vnum magnitudine oui anserini, alterum gallinacei, tertium nucis. Hos secutus est infans, qui baptismate tinctus, paucos vixit dies. Chronicon Antonini, circa annum 1070. Elfreda Aluuredi Anglorum regis filia, cuidam Ethelredo inter Mercios principi viro locata, cùm pariendo vehementer laborasset, perpetuò in posterum viri complexum abhorruit: dictitans, stultissimum esse, eiusmodi voluptati indulgere, aut operam dare, quae tantum doloris factura esset. Polydorus lib. 5. Laeta è Petrarcho Florentino susceptum Fran. Petrarcham poëtam eximium, anno 1304 XIII. Kal. Sext. Aretij ta̅to labore edidit, vt vel Medicorum iudicio deplorata videretur. Hier. Squarzaficus in eius vita. Tempvs. Qvae partum ediderunt Perfectum. De hoc etiam primo libro huius Voluminis egimus, respectu Foetus, fol. 270. At heic respectus Matris foetum parientis maturè vel immaturè: pro expultricis & retentricis facultatis. Generatrici famulantis, varia affectione. Imperfectum, Abortiuum. Psaltria quaedam insignis vtero conceperat. Hera eius, ne vitiata voce quaestus sibi periret, Hippocratem seu Polybum eius discipulum iussit vt abortum procuraret. Praecepit ille, vt in terram desiliret. Illa septies ferè id fecit, & genitura non sine strepitu in terram defluxit, sexto die à conceptu. Haec auctor libri de Natura pueri, & Gal. ca. 1. de Formatione foetus. Veterib. licebat seruos occidere, pueros exponere, ea???; propter licuit etiam tum Hippocrati siue Polybo, petente id domina, abortum procurare. Christianis non licet. Eusebia Constantij Imp. vxor sterilis, inuidens Helenae Iuliani Apostatae, Constantini Magni F. foecunditatem, veneno per fraudem dato effecit, vt quotiescunq; concepisset immaturum foetum eijceret. Marcellinus. Terraemotu vehemente concussis Venetijs sub annum Christi 1342. per dies XV. omnes ferè grauidae Mvlieres, quae tum in vrbe era̅t, abortu̅ fecêre. Sab. lib. 8. En. 9. & lib. 3. Decadis 2. ACTIONES QVAEDAM PROPRIAE, A' MAGICA facultate naturali prouenientes, agente in Morbos. Pyrrhi regis Epirotarum pollicem in dextro pede, cuius tactu lienosis medebatur, cremari cum reliquo corpore no̅ potuisse tradunt, conditum???; loculo in templo. Plin. lib. 7. c. 2. Venena. Crates Pergamenus, & Strabo lib. 13. in Hellesponto circa Parium, genus hominum fuisse tradit, quos Ophiogenes vocat, serpentum ictus contactu leuare solitos, & manu imposita venena extrahere corpori. Varro etiam nunc esse paucos ibi, quorum saliuae contra ictus serpentum medeantur. Similis & in Africa gens Psyllorvm fuit, vt Agatharchides scribit, à Psyllo rege dicta, cuius sepulcrum in parte Syrtium maiorum est. Horum corpori ingenitu̅ fuit virus exitiale serpentibus, vt cuius odore sopirent eas. Mos verò, liberos genitos protinus obijciendi saeuissimis earum, eo???ue genere pudicitiam coniugum experiundi, non profugientibus adulterino sanguine natos serpentibus. Haec gens ipsa quidem prope internecione sublata est à Nasamonibus, qui nunc eas tenent sedes: genus tamen hominum ex his, qui profugerant, aut cùm pugnatum est, abfuerant, hodie???; remanet in paucis. Simile & in Italia Marsorvm genus durat, quos à Circes [415] filio ortos ferunt, & ideò inesse ijs vim naturalem eam. Et tamen omnibus hominibus contra serpentes inest venenum: ferunt???; ictos saliua, vt feruentis aquae contactum fugere: quòd si in fauces penetrauerit, etiam mori: id???; maximè humani ieiuni oris. Plin. lib. 7. cap. 2. Syllius lib. 8. -Marsica pubes, Etbellare manu, & chelydris cantare soporem, Vipereum???; herbis hebetare & carmine dentem. Gellius lib. 16. cap. 11. Priscianus haec ipsa citat è Varronis lib. 1. Rerum humanarum, de Parijs, qui vocantur [Greek words], & in Africa Psyllis. Vitam. Venefici natvra. De ijs, qui Venefici nascuntur, consule Tit. Magorum, fol. 1329. quo in loco Electionis secundùm naturam agentis ratio habetur: hic solius Naturae. Minos Cretae rex, veneficus naturâ, cuius è concubitu mulieres moriebantur, cùm serpentes & scorpios & scolopendras párerent, quibus cum rem habebat. Antoninus Liberalis in Metamorphosi. Plutarch. in Paral. Apollonides perhibet, in Scythia foeminas nasci, quae Bythiae vocantur: has???; oculis pupillas binas habere, & perimere visu, si quem fortè iratae aspexerint. Hae sunt & in Sardinia. Solinus cap. 6. Plin. lib. 7. cap. 2. Sub Clemente VII inter Romana prostibula erat Qvaedam insigni forma, cum qua si qui rem habuissent, liuente pustula sta???m glans illorum corripiebatur: qua paucis horis pudendum totum ita arrodebatur, vt amputatione tantùm veretri & vstione ex multis pauci curarentur. Sic Zacheus Caesarino Cardinali à Secretis cauda plus quàm media multatus à Iacobo Perusino chirurgo pontificio feliciss. euasit. Romanis medicis mulieris inspiciundae negocium datum. Cúmque ij nihil in formosissimo corpore labis deprehen dissent, natiua quadam intemperie id accidere argumentati, quòd simile quid de puella napello nutrita Arabum commentarijs referrent: clementiss. Pontifex sola relegatione in illam animaduertere fuit contentus. Andreae Petri Perusini, Iacobi discipuli, hypomnema. PASSIONES CORPORIS. Somni acqvisitio. Vigiliarum depulsionem Somm acquisitio comitatur. Nam contrariorum contrariae affectiones aequipollent. Vide Tit. Vigiliae depulsae, fol. 417. 1716. Avgvstvs Caesar noctu si interruptum somnum recuperare non posset, lectoribus, aut fabulatoribus accersitis, resumebat, producebat???; vltra primam saepe lucem. Nec in tenebris vigilauit vnquam, nisi assidente aliquo. Suetonius. Somnvs svpra natvram, monstrosvs. Endymion puer formosus, à Luna adamatus. Cui illa à patre Ioue precibus impetrauit, vt quicquid optasset, id ferret. Optauit is, vt perpetuum dormiret somnum in Latmo monte Cariae, [Greek words], Immortalis perseuerans, & expers senij. Hinc adagium natum, Endymionis somnum dormire. Cicero lib. 1. Quaest. Tusculan. & Plinius lib. 7. c. 32. Epimenides Cretensis Gnosius, theologus, à patre Bolo vel Argisarcho (temporibus Pythagorae) missus, vt ouem rure deduceret, aestu meridiano diuertit in specum: vbi somno captus, 77. annos, vel 40. vt Pausanias voluit: vel 47. vt Eudemus: vel 57. vt Plinius & Apollonius: vel 75. vel vt alij, sex tantúm dormiuit. Experrectus ouem quaerebat: qua non inuenta, domum redijt, & omnia immutata conspicatus, stupido similis domum paternam est ingressus: & vix tandem à fratre iuniore (qui iam consenuerat) agnitus est. Qua re per Graeciam vulgata, Epimenidem tanquam deorum amicum in precio habere coeperunt. Vixit annos 150. Plinius lib. 7. cap. 52. Apollonius in Hist. mirab. ex Theopompo, & Apuleius lib. 2. Floridorum, & Laërt. lib. 1. cap. 11. & Gellius. Maximianvs, Malchvs, Martinianvs, Dionysivs, Ioannes, Serapion & Constantinvs, Septem dormientes (vt vulgò vocant) socij, apud Ephesum Decij insectationem in vicinum montem Coelium fugientes, ac sub cauerna quadam latitantes, quanqua̅ diligenter quaesiti, nunquam inuenti sunt. Demùm martyrium ferre animati, post cibum Dei prouidentia sopiti, vsque ad annum XXX. Theodosij Iunioris, annis CXCVI. dormiuerunt. Eo tandem tempore die Resurrectionis excitati, tanquam hesterna die obdormiuissent, ad vrbem (vti solebant) accesserunt: vbi rem prodidit noui hominum habitus, sermo, & numi aliter signati. Volat. lib. 19. Anthrop. Sigebertus in Chronicis, anno post natum Christum 447. In extremis Circium versus Aquilonaris Germaniae finibus, in ipso Oceani litore, antrum sub eminenti rupe conspici, Paulus Diaconus in principio histor. Longobardorum, & Methodius testantur, vbi septem Viri (incertum quo tempore) longo sopore sopiti quiescunt, ita illaesis non solùm corporibus, sed etiam vestimentis, vt ex hoc ipso à Barbaris colantur. Hi quantum ad habitum spectat, Romani esse cernuntur: è quibus dum vnum quida̅ curiosa cupiditate stimulatus vellet exuere, mox eius (vt dicitur) brachia aruerunt: poena???ue vnius caeteros perterruit, ne quis eos vlteriùs contingere auderet. Olaus Magnus lib. 1. cap. 3. M. Damascenus scribit, suo tempore in Germania defessum Rvsticvm sub foeni cumulo per totum autumnum sequentem???ue hyemem continuò dormiuisse, donec foeno depasto experrectus est tanquam semimortuus, totus???ue extra se positus. Carolo IV. imperante Ivvenis scholasticis disciplinis Lubecae deditus, vt sine interpellatione dormiret, se inclusit nemine sciente in armario cubiculi. Transierant iam septem anni, cùm forte fortuna quidam curiosè scrutans quid concameratio muri contineret, vidit iuuenem dormientem, & quum ignotus illi esset, grauiter concussum excitauit. Tum reuocare ceperunt domestici in memoriam ante septennium disparuisse iuuenem: eundem???;, non mutata facie, esse iudicarunt. Stupor apprehendit omnes. Ille stuper cum stupentibus: neque enim quid aliud sibi passus videbatur, quàm solent homines profundo somno oppressi. Cranzius libro 8. Vandaliae, cap. 39. Somnvs secvndvm naturam. Respectu Qvantitatis. Moderatus. Plato tantum duntaxat cibi per omnem vitam sumpsit, quantum satis esset ad vitae necessitatem. Quem victum quantum somni sequi verisimile est, tantum dormire solitus, scilicet non plus quàm quod satis esset ad euitandam ex nimia vigilia malam valetudinem. Caeteros etiam, quod ex primo libro de Legibus pater, solebat admonere, vt nocte surgerent ad res tum publicas tum priuatas obeundas. Somnum enim immodicum & corpori & animo obesse dicebat, parum???ue inter mortuum & dormientem interesse. Coelius libro 30. cap. 9. Antiq. Lect. Avgvstvs Caesar à coena se in lecticulam lucubratoriam recipiebat. Ibi donec residua diurni actus, aut omnia, aut ex maxima parte conficeret, ad multam noctem permanebat. In lectum inde transgressus, non ampliùs cùm plurimum, quàm septem horas, dormiebat: ac ne eas quidem continuas, sed vt in illo temporis spacio ter aut quater expergisceretur. Suetonius. Multus. Longus. Smindyrides Sybarita dicebat, se nec orientem vidisse solem, nec occidentem, annis plus minus viginti. Quod etiam de se praedicabat Ponticus Histiaevs. Athenaeus. P. Scipio somno nimiùm deditus fuisse traditur, adeò quidem, vt populus Romanus somnolentiam ei exprobrarit. Plutarchus in Politicis. Ivvenes quidam Athenis in Apaturiorum celebritate ebrij facti, per quatuor eius celebritatis dies dormiuisse dicuntur. Recitat ex Eudemo Simplicius. Breuis. Hîc sola Somni breuitas consideratur. De Vigilantia. subsequente, panlò pòst agetur. Clavdivs Caesar somni erat breuissimi, nam ante mediam noctem plerunq; vigilabat. Suetonius. Arsenivs Arcadij & Honorij Impp. praeceptor, monachus factus, tam breui quidem somno naturae satisfecit, vt etiam dicere solitus sit, Monacho satis esse, si horam vnam dormierit. Marul. lib. 1. cap. 10. Georgivs Castriotus, Scanderbechus dictus, qui ab Amupathe Turcorum tyranno deficiens, Epiri regnum occupauit, breuissimi somni fuit, adeò vt quo tempore Epirum recepit, duabus horis tantùm per singulas noctes somno indulsisse feratur. Marinus Barletius in eius vita. Qvalitatis. Suauis, Lenis. Consule Tit. Temperantiae & Intemperantiae circa qui??? tem corporis quamcunq;, quatenus illic mollis durive strati mentio fit, fol. 1716. 2337. 2342. H[Greek words], id est, Herculani lecti, dicebantur molles [416] ac delicati. Testis est Athenaeus lib. 12. quod distu mirum est, quum Cynici sibi vindicent Hercvlem. Sed is, qui haec loquitur apud Athenaeum, hoc agit, vt persuadeat Herculem mollem ac voluptariam egisse vitam: caeterùm quae de illius laboribus feruntur apud poëtas, mera esse figmenta. Sic homines blandiuntur suis vitijs. Erasmus in Adagijs. Durus. Ioannes Andreae Iurisperitus, per viginti annos pelle tectus vrsina, citra lecti delicias, noctibus cubabat, frequentibus???ue vigilijs seipsum macerabat. Volaterranus libro vigesimoprimo Anthrop. Turbatus. Lenis. De hoc sub loco Imaginationis dormientium, quae per Insomnia vel placida vel turbida exercetur, fol. 21. Cum stertore. D. Bernardus, si quem ex Fratribvs stertentem persensisset, parum religiosè illum dormire aiebat: modum modestiam???ue ab eis exigens, sicuti caeteris in rebus, ita etiam in dormiendo. Marulus lib. 1. cap. 10. Cum Motu corporis. Dormientes qui ambulant. Theon Stoicus, dormiens passim ambulabat. Quo etia̅ morbo laborauit Servvs Periclis, adeò vt dormiens in summa testa reperet. Rauisius. Galenvs Pergamenus nostu aliquando iter faciens, obdormiuit inter eundum, & stadium fermè integrum dormiendo peregit, somnia videns: nec priùs excitatus est, quàm in lapidem pede impegisset. Lib. 2. de Motu mus. c. 4. Pharmacopoei Famvlvs singulis noctibus dormiens surgebat, vt attem gladiatoriam exerceret, Alter circa mediam noctem tabernam aperiebat & adornabat, mox lectum repetebat. Parisiensis quidam gladio cinctus Sequanam tranauit, eum???ue dormiens interfecit, quem vigilans constituerat, patrato???ue scelere domum in lectum redijt. Ioannes Alemaus in Hip. de Flatibus. Fuit Vir, qui dormiens noctu obambulabat, quem socius, qui cum ipso cubabat, prosequens, cùm in profluentem ire animaduerteret, non processit quidem vlterius, sed ne ille procederet nomine appellauit: sic ille repentè corruit dormiens & submersus est. Bodinus lib. 3. Daemon. c. 6. Cum Iactatione corporis. Huius quoq; exempla ex Tit. Imaginationis dormientium pecenda, quatenus animi motum corporis quoq; motio comitatur, fol. 21. Cubando. Samson in Dalilae scorti sinu recumbens, & caesariem & libertatem dormiens amisit. Sedendo. Traditum est, in ea eremo, cui Euagrius abbas praefuit, fuisse Monachos, qui sedendo somnum caperent, non iacendo, magis repugnantes sopori quàm dormientes. Marul. libro 1. cap. 10. & Sab. lib. 2. cap. 3. Temporis. Matutinus. Avgvstvs Caesar matutina vigilia offendebatur: ac fi vel officij, vel sacri causa maturius vigilandum esset, ne id contra commodum faceret, in proximo cuiuscunq; domesticorum coenaculo manebat. Sic quoque saepe indigens somni, & dum per vicos deportaretur, & deposita lectica, inter aliquas moras condormiebat. Suetonius. Meridianus. Proci Penelopes ab Homero luxuriosissimi introducuntur. Inter caetera somno quoq; meridiano indulgent. Hoc enim innuere videtur Poëta, Odysseae [Greek words]. quando inquit: [Greek words]. [Greek words]. Philippvs Macedonum rex quum interdiu dormiret, Graeci???, ad fores co̅uenientes criminarentur illum: Nolite admirari, Parmenio inquit, si nunc Philippus dormit. nam quando vos dormiebatis, ille vigilabat. Plutarchus. Vulgari ioco Fvres dicti videntur [Greek words], quòd interdiu dormiant, noctu vigilent. Sic enim Hesiodus in Operibus ac Diebus: [Greek words]. id est, Ne solitus dormire die tua tollere possit. Eras. in Prou. L. Lvcvllvs somnum captans meridianum, Olchaci infidias effugit. Hic enim, qui in praesidiarijs Mithridatis Dardariorum dynastes erat, vir in bellicis rebus valdè promtus & audax, Mithridati recepit se Lucullum interfecturum, equóque accepto ad Lucullum transfugit: à quo benignè receptus est, ita vt eum subinde &consilio & mensae suae adhibuerit. Dardarius commoditatem suam obseruans, militibus meridiantibus & quiescentibus ad praetorium, ad imperatorem liberè iugredi volens, & facinus conceptum exequi, à Menedemo cubiculario prohibetur, quòd modò imperator quieti se tradidisset. Olthacus verò cùm inuito cubiculario ingressurus esset tanquam rem ad eum relaturus magnam. Menedemus contrà, nihil esse tanti, ait, ac Luculli salutem, hominem???ue ambabus manibus repulit. Quare metuens ille subduxit se ex castris, atq; conscenso equo in castra Mithridatis re infecta profugit. Plut. in vita Luculli. Avgvstvs Caesar post cibum meridianum ita vt vestitus calceatus???ue erat, retectis pedibus, paulisper conquiescebat, opposita ad oculos manu. Suetonius. Intempestiuus. Vlysses Odyss. ???. à Phaeacensibus dormiens in Ithacam exponitur cum muneribus, quas ei Phaeacum praestantissimi dederant. Quidam certè veram historiam esse opinantur: somniculosum enim Vlyssem fuisse, & propterea difficiliùs à multis conueniri potuisse, id???ue Tyrrhenorum testimonio. Alij verò Vlyssem se dormire simulasse. Nam si vigilasset, necesse habuisset Phaeacenses deductores suos xenijs prosequi, & ita fortassis magno suo cum periculo à procis agnitus fuisset. Ergo somnum simulans, dormiens in litus expositus, & ingratitudinis crimen & vitae periculum effugit. Plutarchus in libro de Audiendis poëtis. C. Caligula profusionibus exhaustus, auctione proposita, reliquias omnium spectaculorum subiecit & venditauit: exquirens per se precia, & vsque eò extendens, vt quidam immenso coacti quaedam emere, ac bonis exuti, venas sibi inciderent. Nota res est, Aponio Saturnino inter subsellia dormitante, monitum à Caio praeconem, ne praetorium virum crebro capitis motu sibi nutantem praeteriret: nec licendi fine̅ factum, quoad XIII. gladiatores LLS. nonagies ignoranti addicerentur. Suetonius in Caligula. Clavdivs Caesar nostu somni breuissimi erat: at interdiu nonnunquam in iure dicendo obdormiscebat, vix???ue ab aduocatis de industria voce̅ augentibus excitabatur. Suetonius. Loci vniversalis. Somnvs svb Dio. Iacobvs Patriarcha recedens à parentibus suis, & inuisere volens socerum suum Labanem, in itinere quiescens, post Solis occubitum, lapides supposuit capiti suo, & dormiuit. Geneseos cap. 28. Tecto. Loci Particvlaris. Humi. M. Antoninvs Philosophus Imp. annos duodecim habitu philosophi in pallio vixit, ac humi cubitauit. Volaterranus lib. 23. Anthrop. Stramen. Petrvs Ramus Veromanduus, praeceptor olim noster, cuius vigiliae contra pseudoaristoteleos magno applausu nostra aetate sunt exceptae, ab ineunte adolescentia ad senectutem vsque stramentis vice lectuli vsus est. Pelles. Atalanta venatrix pulcerrima strati loco vtebatur ferinis pellibus. Aelianus lib. 13. Var. hist. M. Cato Censorius, pellib. hoedinis ??? stragulis est vsus. Plut. Vtres. In Babylonia coelum fama est adeò torrens esse & graue, vt plerique diuitum in impletis aqua vtribus captandi frigoris gratia cubent. Plut. lib. 3. Quaest. con. 2. Retia. Americae incolas pensilibus lectis ex reticulis confectis vti, Hispanorum nauigationes nostro aeuo explorârunt, quòd hac vna ratione culicum infestationem eludere experientia didicerint. Vigiliae Acqvisitae. Persarvm regem quolibet mane cubicularius his verbis expergefaciebat: [Greek words]. Id est, Surge rex, ac negotia cura, quae te Mesoromasdes curare iussit, Plutarchus Aduersus ducem imperitum. Vigiliae obitae. Qvi vigilarint. Reges. Darivs rex somni per noctem expers, problema proposuit suis satellitibus, quisnam eorum de fortissima re existenti sapientissimam proferret sententiam. 3. Esdr. 3. & 4. Artaxerxes vigilans noctu, ne tempus frustrà perderet, commentarios rerum gestarum sui temporis excutit. Esterae 2. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Monachi. D. Bernardus abbas Clarauallensis, dicere solebat: Dormientem Monachvm Deo mortuum esse, nec sibi nec vlli [417] vtilem. Ex lege igitur contrariorum, Vigilantem monachum Deo viuere, nec non & sibi & alijs villi esse dicemus. Marul, lib. 1. cap. 10. & Sab. lib. 2. cap. 3. Cur. Ob Religionem. Arsenivs Arcadij & Honorij Impp. praeceptor, surrepenti somno obnixè repugnans, illum improbum seruum appellabat, quoniam non vocatus sese ingereret, & vel inuitum traheret ad quiescendum. Sabbathis omnibus hoc diligentissimè obseruauit, vt cùm occidente sole orare coepisset, non nisi exoriente cessaret. Itaq; Semper sic cum somno pugnauit, vt sabbathorum noctibus nihil ei cederet: alijs tam parùm, vt etiam naturam vicisse videretur. Marul. libro primo, cap. 10. & Sabell. lib. 2. cap. 3. Bernardinvs de collegio Minorum, etiam antequam religionem profiteretur, religiosi vitam vixit. Ad offere̅dum Deo laudis sacrificium noctu consurgens, ne quiete occuparetur, contemtis lecti stratis, super pauimento vestitus iacere consueuerat. Cum hoc vigiliarum praeludio ad monasterium venit. Quod noctu didicerat vigilando, hoc die alios docuit praedicando: multos???; qui peccatorum oppressi veterno, in morte dormiebant, excitauit ad salutem. Nisi somni semper parcissimus fuisset, nunquam tantùm in Dei seruitio profecisset. Marul. lib. 1. cap. 10. & Sabell. lib. 2. cap. 3. Non mediocre ordinis Praedicatoru̅ ornamentum Vincentivs, diem penè torum sermonibus ad populum faciendis, noctem multam obsecrationibus lectionibus???ue, partem cius minimam somno dicitur impendisse. Cubitasse autem, cùm durius, sarmentis substratis: cùm mollius, paleis: cùm honestius, sacco. Marul. lib. 1. cap. 10. & Sabel. lib. 2. cap. 3. qui Innocentium vocat. Petrvs eiusdem & ordinis & sanctitatis vir, dum etiam ipse interdiu praedicando excubat, & noctu deprecando, psallendo, legendo???; vigilat, ad martyrij vsque palmam peruenit: & quia per omnia sanctorum apostolorum vitam expresserat, ad eorum prouectus est & gloriam. Ibidem. Studiae. Consule Tit. Studiorum causa vigilias perferre, f. 259. Endymionis in Latmo pernox cura, dum Lunae motum curiosè inuestigat, poëtarum fabulis adumbrata fuit. Sabellicus lib. 2. cap. 3. Curas publicas. Agamemnonem, caeteris dormientibus, solum vigilantem facit Homerus Iliados [Greek words]. his verbis: [Greek words], [Greek words]. id est, At reliqui Danaûm proceres noctem vsq; per omnem Dormibant, placido correpti membra sopore: At non Atriden pastorem Agamemnona plebis Somnus habet dulcis, versantem pectore multa. Aeneam suum Vergilius Homerica imitatione alijs dormientibus aut vigilantem facit, aut excitat, fingit???; cogitabundum & sobrium, & de futuris agitantem animo. Epaminondas dux Thebanus, cùm Thebani ciues festis quibusdam diebus solutiùs compotationibus indulgerent, ille solus vigil ac sobrius vrbis moenia perlustrabat. Rogatus verò cur id faceret? Respondit, se [Greek words]. id est, Sobrium esse se ac vigilare, quò reliquis liceret temulentis esse, ac dormire. Plutarchus in lib. Aduersus ducem imperitum. P. Scipio Africanus antelucanis horis adolescens Capitolium asce̅debat, assidebat???; solus Ioui, futuras hostium strages & excidium Carthaginis animo versans. Sabell. lib. 2. c. 3. Moerorem. C. Mecoenas Terentiae vxoris amores (nam & Augustus ceam deperisse fertur, & ipsa forma cum Liuia Augusta certare voluit) aegrè ferens, cùm nec mero nec aquarum fragoribus somnum allicere posset, toto triennio vigilauit: & vix tandem per symphoniarum cantum ex longinquo lene resonantium sopitus est. Seneca in lib. de Prouidentia. Vigiliae depvlsae. Somni conciliationem Vigiliarum depulsio praecedit. Anacreon Lyricus cùm dono accepisset à Polycrate Samiorum tyranno quinq; talenta, solicitus???; insomnes egisset propter illa duas noctes ea reddidit, dicens: non se ea aestimare precio sollicitudinis, qua ipsorum causa afficeretur. Maximus serm. 12. Antonius in Melissa, par. 1. serm. 29. Sigismvndo Imper. cùm quadraginta millia numûm aureorum ex Vngaria allata essent & is sollicitè per noctem cogitaret, in quos vsus conuerteret, ocyùs consiliarios omnes ac militum duces ad se vocauit per cubicularios, & aperta arca: Ecce, inquit, crudelissimi hi hostes ac carnifices (numos ostendens) somnum mihi eripuerunt; accipite, ac inter vos diuidite, vt mihi tranquillè dormire liceat. Cuspinianus, & Aen. Syluis lib. 4. Comm. in Alfonsum. Dolor qvilibet. Dolorem praecedente libro inter Affectiones corporis connumerauimus, eundem???; pro Partium affectarum diuersitate diuisimus. At hic non Insalubritate̅, sed ipsam, vt ita loquar, Passibitate̅ à qualicunq; obiecto quomodocu̅q; corpori impressam consideramus. Paulò pòst ipsam Tolerantiam doloris perpendemus, f. 420. À Qvo. À Morbo. M. Agrippa supremis suis annis conflictatus graui morbo pedum, tanti putauit vsu pedum sensu???; carere, dummodo dolore illo careret, demersis in acetum calidum cruribus in acerrimo impetu morbi. Plin. lib. 23. c. 1. Nat. hist. Ictu. Consule Tit. Vulneru̅, fol. 363. & Mortuorum vulnere f. 524. Morsu. Parmenio Macedo suae contra cimices pugnae in Graecis meminit Epigrammatis: [Greek words]. Vectio de loco in locvm. Per Aëra vecti. De volatu, superiore loco, eoru̅, qui propria vi artéve hoc agunt. Itaq; Actio est. Hic de ijs, qui aliena vi Proinde inter passiones connumerari debet. In Euangelio dicitur spiritus Christum in cacumen templi, ac deinde montis transtulisse. Pleriq; Theologi sentiunt corpore & animo verè Christum exportatum esse. Abacuc item prophetam fate̅tur & corpore & animo tràslatum fuisse in Babyloniam, similiter???; Philippum Apostolu̅. Ex quibus Thomas Aquinas eruit, si id in vno potuit, in alijs eiusdem naturae & ponderis fieri potuisse. hoc illius argumentum in caput matthaei quartum. Bodinus lib. 2. Daemon. c. 4. Habacvcvs vates in Iudaea cùm edulium quoddam, quod intrito in catinum pane parauerat, rus portaret messoribus, ab angelo vertice prehensus, & capitis coma sublatus, Babylonem deportatus est, vt Danieli prophetae inter medios leones esurienti cibus afferret. Et mox eodem angelo ductore in Iudaeam redijt. Danielis 14. Theophrastus Paracelsus, Magos, qui Christum adoraturi venêre, ex India daemone vectore vsos tantum itineris tam exiguo tempore emensos cribit. Sed mendacium hoc esse, sacra dictat historia: nec vnqua̅ Christus ad gloriam suam manifestandam diaboli ministerio vti voluit. Philippvs Apostolus cùm Samariae euangelizaret, angeli iussi meridie sublatus, & in eam viam demissus, quae Hierosolyma Gazam ducit, eunuchum Candaces Aethiopum reginae obuium habuit, eundem???e conuertit & baptizauit. Mox vbi ex aqua egressi sunt, rapuit iterum spiritus Domini Philippu̅, & Azotum perduxit, nec ab eunucho ampliùs conspectus est. Actorum 8. Antidivs Turonensis episcopus, cacodaemonem laetum ac gestientem videns, quòd Zozimum summem pontificem septennio laccessitum, ta̅dem ad stuprum committendum se impulisse deceret: haud cunctatus, illi prae cepit, vti se eadem celeritate, qua venerat, Romam perferret. Die altero pontificem adit, relatis???; quae de illo deamon iactauerat, ruborom ei pauorem???; iniecit: & confitentem protinus ad poenitentiam co̅uertit: eodem???; vectore vsus, diei spacio Turonum redijt. Marul. lib. 3. cap. 2. Natum Persevm cum Danaë matre Acrisius scrinio inclusum in mare abiecit, quòd oraculo acceperat, sibi à nepote exitium imminere. Porrò scrinio fortè fortuna ad Seriphum insulam delato, Dictys receptum se Perseum aluit. Polydectes autem, Dictys frater, qui Seriphijs imperitabat, Danaën amare coepit. Verùm Perseo iam adulto, non potuit ea potiri. Proinde conuocatis amicis, & inter hos Perseo, ait se velle certamen edicere super Hippodamiae Oenomai filiae nuptijs. Perseus existimans si cum Gorgonis capite pugnaret, neminem posse obsistere, praeter alia postulauit equos, ductu???ue Mercurij ac Palladis, peruenit ad Phorci filias, Memphedem, Ennyo & Dyno. Has autem statim natas anus fuisse aiunt, tum vnicum duntaxat oculum habuisse, vnicum item dentem: his vicissim inter se treis vtebantur. Haec cùm Perseus abstulisset, reposcentibus illis, ait, redditurum sese, si viam commonstrassent, quae ad Nymphas duceret. Erant his nymphis alata talaria, & cibisis quaepiam, quam arculam seu peram putant fuisse. Habebant & Plutonis galeam, quam qui gestaret, is quoscunque voluisset videbat, ipse nemini conspicuus. His igitur instructus Perseus, ad Gorgonas deuolauit. Erant autem Gorgones tres sorores, Eurya [418] le, Sthenò, Medusa. Erant his capita, draconum squamis obsita, praeterea dentes maximi, suum instar, ad haec manus & alae, quibus per aëra ferebantur. Aderat insuper ea vis, vt obtuentes sese, in saxa verterent. Porrò sola Medusa è tribus mortalis erat. Hancigitur impetit Perseus. Et oculis defixis in clypeum aereum (per quem tame̅ ipsam Gorgonis imaginem aspiciebat) manum porrigens, quam Pallas in Medusam dirigebat, caput Medusae desecuit. Aduolantes reliquae duae sorores, Perseum quidem insequebantur: verùm cùm illum ob galeam Plutonis videre non quirent. retrò abiêre. Itaq; Perseus reuersus in Seriphum, Polydecten aggressus est, amicoru̅ auxilium implorantem. Quibas ad regiam concurrentibus, Perseus Gorgonis ostenso capite, quotquot obtuerentur, in saxa vertit. Sublato igitur Polydecta, & Dicty in fratris locü substituto, Gorgonis caput Palladi dedit, galea̅ Mercurio, cum???; hac peram ac talaria: ille rursum nymphis restituit. Zenodotus. In prouerbio, Orcigalea, Erasmus. Pythagoram vno momento & in Thurijs & in Metapontijs fuisse: Apollonivm adhaec Tyanaeum è Smyrna celerrimè Ephesum verbo dicto translatum esse, tradit Philostratus. Vierus lib. 2. cap. 7. de Praestigijs. Religiosus Qvidam, Hesdinensis pagi incola, in Leodiensi agro, cùm religionis gratia Hierosolymam perrexisset, post comites Hierosolymis substitit, vt Paschatis die diuina illic celebrari, quae alij omittebant, audiret. Veritas autem postea, ne traijciendi in Europam facultatem ob eam moram amitteret, Ioppen ad mare properabat. Itaque defessus in itinere, equitem offendit: qui misericordia se motum ostendens, eum in equi tergum accepit. Ergo eo ipso die, magna omnium suorum admiratione, in pagum suum Hesdinü perductus fuit. Ibi re exposita, vt contigerat, cùm accolae aberrare eum à recta mente putarent, in Hispaniam ad sancti Iacobi fanum profectus, atque inde reuersus est, priusquam ab Hierosolymis comites in patriam regrederentur. Ab eis cùm esset affirmatum, post ipsos eum Hierosolymis substitisse, tüc quod ille de reditus. celeritate narrauerat, fidem coepit habere. Fulgosus lib. 1. cap. 6. Boccatius refert fabellam de nobili Lombardo, qui Hierosolymitanae militiae nomen dederat, ad occupandam terram Sanctam: discedens???; coniugi suae partem anuli signatorij reliquerat, cum hoc pacto, vt si intra triennium ab ea die non rediret, vxori liberum foret, arra hac & symbolo neglecto, alteri marito nubere. In Iudaea captus, ac in Aegyptum abductus, Sultano (quem iam olim in Europa peregrinantem, attamen ignotum, hospitio receperat pater eius) propter parentis hospitalitatem, viri???ue prudentiam ac dignitatem, mox adeò placuit, vt probatis diutiua familiaritate eius moribus, eum omnibus rebus suis praefecerit. Vertente triennio in extremam incidit tristitiam. Cuius causam Sultanus expiscatus, magum aduocauit, qui illum in lectulo precioso consopitum, & magna auri gemmarum???; vi onustum, postrema trium annorum noste Papiam in summum templü deferendum curauit. Aedituus eo conspecto trepidus fugit: ac dum aliis de spectro narraret Aegyptio, obuiam eum habuit ad aedes vxoris properantem, iam ab alio sponso vesperi domum ducendae. In ergastulo detentus Lotharingvs quidam Constantinopoli, tam robustus erat, vt Turcae, veriti ne catenas ac vincula disrumperet, torquem eius collo ferreum applicarent, quinq; digitorum crassitudine latum, ac trium crassum, ferreis catenis innexum. Huic cùm in memoriam rediret sanctus patriae suae Nicolaus, eum comprecatus, vt intercederet pro se apud Deum, obdormiuit. Postero mane cùm pagi aedituus templü reseraret, captiuum hunc in vinculis dormientem ad fores offendit. Ille è somno excitatus, in fano S. Nicolai de Varenguille (duobus à Nanceo milliaribus distante) quem inuocarat pridie, se esse agnouit. Re peruulgata, populus accurrit: & post aliquot Alleluia decantata à sacrificis, quatuor accersiri iussit fabros ferrarios, qui vinculis eum liberarent. Quae cùm nulla viderentur humana vi posse dissolui, ecce in conspectu omnium torques dissilijt. Vierus lib. 2. cap. 29. de Praestig. daemon. ex libello de Galliae sanctuarijs. Incrementvm corporis. Mvltvm. Vide Tit. Procerorum, fol. 274. & Obesorum, fol. 278. Totius corporis. Nicomacho Smyrnaeo cùm vniuersum corpus ita excreuisset, vt semetipsum mouere ampliùs non posset, ab Aesculapio curatus fertur. Gal. de Diff. morborum cap. 9. Ioan. Vierus medicus in libro Obseruationum medicinalium scribit, vidisse se Virginem gigantea proceritate, quae ex parentibus mediocris staturae nata, cùm vsque ad annum aetatis XII. paruae staturae vulgaris fuisset, eodem tempore quartana correpta fuit. Qua cum mensibus aliquot luctata, ea???ue tandem remittente, coepit in eam corporis excrescere molem, cunctis membris aequa dimensione in magnitudine debita respondentibus, vt nihil à iusta proportione appareret alienum. Annum agebat aetatis XXV, cùm eam inspexit, quo nondum menstruae fluxionis senserat euocationem. Bona interim fruebatur valetudine, forma non venusta, colore subobscuro, ingenio simplici & stupido, ac toto corpore torpido. Cum matre stipis à spectatoribus exigendae gratia oberrabat. Partis. Galenus Cvivsdam linguam absq; vllo doloris sensu supra modum excreuisse scribit lib. de Diff. morb. cap. 9. quae neque prementi manu cederet, vt oedema, nec resisteret, vt scirrhus, nec doleret, vt phlegmone. Pavcvm. Vide Tit. Paruorum, Macilentorum, f. 277. 279. Velox. Inuenimus in monumentis, inquit Plinius, Salamine Euthyme nis Filivm, in tria cubita trie̅nio adoleuisse, incessu tardum, sensu hebetem: & iam puberem factum, voce robusta, absumtum contractione membrorum subita, triennio circumacto. Ipsi nos pridem vidimus eadem fermè omnia, praeter pubertatem, in Filio Cornelij Taciti, equitis Romani, Belgicae Galliae rationes procurantis. Ectrapelos Graeci vocant eos: in Latino non habent nomen. Plin. lib. 7. c. 16. Fames natvralis. Vt tristis Sensus suctionis ob alimenti defectum in ventriculo percipitur, huius loci est. Vt verò hu̅c sensum tristem sequitur alimëti Appetitio, inter Actiones referri debet, f. 407. Consule Tit. Fames memorabilis, f. 659. Illic alimëtorum Defectus fortuitus, hic Sensus ex defectu proueniens perpenditur. Constantinvs Imp. superat??? à Persis, frusto panis à quadam vetula porrecto, inediam repulit. Marcellinus. Sitis natvralis. Hîc pariter solam Sensationem tristem consideramus, Ipsa Appetitio subsequens alterius est loci, f. 407. De Parthis vetere prouerbio dictum est, quò plus biberint, eò plus sitire. Erasmus in Adagijs. Hercvli sitienti, cùm boues Geryonis per Italiae agros duceret, femina aquam se non posse praestare respondit, quòd Feminarum deae celebraretur dies, nec ex eo apparatu viris gustare fas esset. Propter quod Hercules facturus sacrum detestatus est praesentiam feminarum. Macrob. lib. 1. c. 12. Artaxerxi regi Persarum in praelio contra Cyrum fratrem vulnerato tantùm siti non enecto eunuchus Satibarzanes circumcursitans potum inuestigauit. Tandem incidit in vnum ex Caunijs Caribus egenis, qui sordido in vtriculo aquam putridam & vitiosam habeabat. Hunc arripit, atq; ad regem portat. Eum???; totum cùm exhausisset rex, per deos iurauit, nec vinum iucundius vnquam se potasse, nec aquam vel leuissima̅ & limpidissimam. Plut. in Artaxerxe. Darivm ad Gaugamela ab Alexandro victum, & Ecbatana fugientem, Bessus Bactrianorum & Nabarzanes Dracarum satrapae, vt Alexandri gratiam mererentur, aureis compedibus vinctum, pòst etiam iaculis in curru co̅fecerunt. Equi sine rectore aberrantes in conuallem quandam decesserant, vbi non procul fons erat. Ad quem cùm Polystratus Macedo siti confectus bibendi causa venisset, vidisset???ue Darium extremum trahentem spiritum, aqua eum galea hausta ori???e admota refecit. Vt frigidam hausit: illum, qui porrexerat, Polystratum militem Alexandri affatus est: Hic mihi terminus, quicunque es, omnis est felicitatis, quòd beneficium acceptum nequeam rependere. Verùm referet Alexander tibi gratiam, Alexa̅dro dij immortales, quòd tam humanus in genitricem, vxorem & liberos meos fuerit: cui hanc d extram te interprete porrigo. Ita fatus, apprehensa Polystrati manu expirauit. Plut. in Alexandro. Dionysius tyrannus Crotoniatas, Elori duce ipsorum occiso, deuicerat. Qui superfuêre ad collem quendam confugêre, munitum quidem, sed aqua prorsus destitutum. Hunc Dionysius obsidione cinxit. Illi missa legatione, vt armis depositis, seipsos sibi tanquam victori supplices dedant. Quod licet inuitè facerent, metuentes eius tyrannidem, ipse tamen eos absq; omni redemtionis precio immunes dimisit. Diodorus libro 14. C. Marius cùm castra sua Teutonum castris contulisset, loco qui angustam habebat aquatinem: Militibvs siti laborare se dicentibus monstrauit manu, qui sub hostium castris decurrebat, fluuium, atq;: Inde vobis, inquit, potus sanguine venalis est. Illi duceret conclamauerunt, dum liquidum sanguinem haberent, neq; omnem dum ex siti concretum. Plutarchus in Apophthegmatis. C. Ivlivs Caesar siti magna in expeditione Hispanica con [419] fectus, à milite gregario aquam in galea apportante reficitur. P. Acrodius ex Senecae lib. 5. de Beneficijs. Pivs II. Pont. Max. porrigente pastore cymbium lactis ori ad mouit, quanquam admodum sordidum. Ridentibus qui aderant: Et hoc, inquit, dulcius, quàm Artaxerxis poculum. Qui sitit, vitro non eget. Io. Antonius Campanus in eius vita. Odor corporis. De hoc libro secundo superiore egimus, pertinente ad totius corporis Qualitatem, fol. 281. Hic tanquam Paßio repeti potest. Cardanus inquit, foetere malignos spiritus, & locu̅ quem frequentauerint. Qua ex re factum arbitror, vt veteribus Faetentes, & Vasconibus Fetilleres Magae dicerentur, à foetore, que̅ illae (opinor) ex consortio diabolorum contrahunt, suspensorum fortasse corpora aut eiusmodi alia ad venereas & corporales actiones mutuantiu̅. Vierus item foetere daemoniacos annotauit, & Hippocrates (qui tamen daemoniacos ex morbo sacro putauit laborare) eos foetere dicit. Quibus ex reb. iudicari potest mulieres, quae spirant suauiùs à natura quàm viri, consortio Satanae praeter naturam, horrentes, tetras, deformes, putidas???; effici. Bodinus lib. 3. Daemon. cap. 3. Svdor totivs corporis. Copiosus. Imperator Maximinvs, qui quandoq; vno sudore lixas sedecim vicerat, item ex militibus septe̅ superârat fortissimos, sudores saepe suos excipiebat in calicem missos, vt sextarios implerent duos: nonnunquam & tres. Cael. lib. 6. cap. 4. A. L. Facilis. D. Augustinus lib. 14. de Ciu. Dei. c. 23. nouisse se Hominem testatur, qui, quotiescunq; vellet, sudare sponte posset. Lvd. Viues cùm Brugis tertianis teneretur febribus, quoties salutiferum dicebat medicus futurum sudorem, compresso paulisper spiritu, stragulis opertus sudabat. Testis ipsemet in locum illum Augustini. Foetidus. Anchimolvm & Moschvm sophistas apud Elidem, tota fuisse vita hydropotas legimus, ac ficis modò solitos vesci, nec tamen alijs imbecilliores habitos. Caeterùm aspernabilis adeò è corpore promanabat sudor, vt certatim in balneis ab omnibus declinarentur. Caelius lib. 6. A. L. cap. 4. Sternvtamenta. Tiberivs Casar, tristissimus alioqui, in vehiculo tamen ad sternutamenta salutari exegit. Plinius lib. 28. cap. 2. Mvccvs. Multus. Apud Platonem libro de Rep. primo, Thrasymachus Socrati stuporem obijciens, optar illi nutricem, quae muccum è naribus exprimat, [Greek words]. id est, Quoniam, inquit, te muccosum negligit, nec emungit, cùm ea tibi sit opus. Erasmus in Adagijs. Nullus. Constantivs Imperator nunquam nares in publico extersit, nunquam spuit. Marcellinus. Lacrymae. De Lacrymis, quatenus Animi affectuum notae sunt & indices, lib. III. primi Voluminis egimus, fol. 236. At hic vt Corporis paßiones quaedam sunt, ab Expultrice facultate prouenientes. Notum est, Qvosdam flere cùm volunt, atque vbertim lacrymas fundere. Aug. lib. 14. de Ciuit. Dei, cap 23. Anhelitvs. Anima Suaueolens. Galenvs Pergamenus medicus vt integra vixit valetudine, & victus ratione vsus est probatissima, ita quoque odoriferum semper anhelitum spirauit. Caelius libro 30. capite 12. Antiquarum Lectionum. Sanciuit Solon, vt adeso Sponsa malo cydonio conclaue ingrederetur, vt minus esset molestus & ingratus complexus. Plut. in quaest. Rom. Grauis, Foetens. Foetorem quendam animae, qui non vitio aliquo oris prouenit, sed in omnibus ferè est, qui nihil gustarint, Graeci significare volentes, [Greek words], quasi ieiunium olere, dicebant. Hoc testatus est Aristoteles in quaestione quadam. Hunc autem ingratum oris odorem signifi cauit Caecilius comicus, cuius haec verba leguntur apud Nonium, edita (vt apparet) ab eo, qui Vxoris parum acceptae, odiosam comitatem, blanditias???ue accusaret. Quae mihi, vbi domum adueni, assedi, extemplò Sauium dat, ieiuna anima. Victor. lib. 4. Var. lect. c. 2. Parthorvm populis oris graueolentia peculiaris, iam inde à iuuenta, propter indiscretos cibos: namque & vino foetent ora nimio. Sed sibi proceres medentur, grano Assyrij mali, in esculenta addito. Plin. lib. 11. cap. 53. Dignum scitu est, Evripidem oris graueolentia laborasse plurimùm, quam Graeci vocant [Greek words]. Id ei obiectum quandoque à Decamnicho Archelai aulico. Exca̅duit poëta maledicto grauiùs, quàm opinaretur quispiam. Sed est genus irritabile vatum, Querelas apud regem deposuit. Is verò, vt qui Euripidem ampliùs amaret, illi???ue afficeretur plurimùm, Decamnichum permisit, in quem pro arbitrio plagis desaeuiret. Qua tam insigni iniuria accepta, Decamnichus in Archelaum grassantibus ducem se praebuit, ac necis illius causa extitit grauissima. Arist. in 5. Polit. Caelius lib. 24. cap. 10. Antiq. Lect. Hieroni Syracusiorum tyranno quidam exprobrarat oris graueolentiam. At ille cum vxore expostulauit, quòd id sibi nunquam indicasset. Tum illa: Putabam, inquit, viros omnes ad eundem olere modum. Eximium pudicitiae argumentum, quae nulli viro tam vicina fuerit, vt oris halitum sentire posset, praeterquam vni marito. Plut. in Regum apoph. In graueolentiam oris Nicarchus in secundo Graecorum Epigram matum: [Greek words]. [Greek words]. Ibidem Lucianus sic de quodam Mago: [Greek words]; [Greek words]. Cn. Dvellivs, qui primus Romae è nauasi pugna triumphum obtinuit, iam senex tremulo???; corpore, m iurgio quodam audiuit exprobrari sibi graueolentiam oris: redijt domum tristis, & expostulauit cum Bilia vxore, quam virginem duxerat, Cur huius vitij nunquam admonuisset, quò licuisset mederi? Admonuissem, inquit illa, nisi putassem omnibus viris ad eundem modum olere animam. Si Bilia verè sensit, quod dixit, argumentum est insignis pudicitiae: sin finxit, magna est ciuilitas erga maritum: magna item colerantia, quae tamdiu pertulerit hoc incommodum absq; fastidio. Erasmus lib. 8. Apophtheg. Tiberivm fratrem Caius Caesar immisso repentè tribuno militum interemit, quòd antidotum oboluisset, quasi ad praecauenda venena sua sumtum. illud itidem ingeminans, Antidotum aduersus Caesarem? Etsi reuera propter assiduam & ingrauescentem tussim eo vsus esset. Suetonius. In Posthvmvm, Martialis Epigrammatum lib. 2. Esse quid hoc dicam, quòd olent tua basia myrrham, Quod???; tibi est nunquam non alienus odor? Hoc mihi suspectu̅ est quòd oles bene Posthume semper, Posthume, non bene olet, qui bene semper olet. In Hermvm, idem Epigram. lib. 2. Quòd nulli calicem tuum propinas, Humanè facis Herme, non superbé. In Philaenim, Martialis Epigram. lib. 10. Cur spleniato saepe prodeam mento, Albáve pictus sana labra cerusa, Philaeni quaeris? basiare te nolo. Medicvs quidam anhe litum natura foetidum habens, ad aegros accessurus, manè in os odorati quid sumens, huic symtomati medebatur. Gal. lib. 6. Epidem. com. 4. aphor. 9. Spvtvm. Expvitio. De Expuitione & Desputatione lib. III. Voluminis primi egimus, quatenus Affectuum animi index est, f. 240. Hic solius Paßionis corporeae ration habetur. Crebra. Antimachvs poëta quidam melicus (non Colophonius ille) Psecas cognominatus est, quòd sputo eos, quibus cum loqueretur, perfunderet. Est enim Graecis [Greek words], leuis illa aspersio. Gyrald. in 3. dialogo Hist. poët. ex Suida. Catulli versibus Acmi decoctoris Amica Formiani inclaruit, cui praeter turpiculum nasum, & breues digitos, etiam os non siccum obijcit, nempe quòd frequenter spuere soleret. Nulla, Rara. Antonia Drusi nunquam in vita expuisse dicitur. Plinius lib. 7. cap. 19. Constantivs Caesar nunquam quoad vixit in publico spuisse visus est. Marcellinus lib. 21. Rvctvs nvllvs. Pomponivs Consularis poëta nunquam ructauit. Plin. lib. 7. cap. 19. & Solinus cap. 4. Polyhist. Vomitvs. Cibi & Potus. Chii quum apud Lacedaemonios peregrinarentur, post coenam vomuerunt in curia Ephororum, quoru̅ apud eam gen [420] tem erat summa auctoritas, quin & in horum cathedras in quibus sedere consueuerunt, incacarunt. Ac primùm quidem diligenter inquisitio facta est, quinam hoc designasset scelus, seueriter animaduersuris, si quis ciuium hoc perpetrasset. Vbi senserunt id à Chijs factum, per praeconem edixerunt, Chijs permissum esse intemperanter agere. Erasmus in Adagijs, ex Plut. Apophth. Lacon. Scribit Augustinus lib. 14. de Ciuit. Dei, cap. 23. Qvosdam repertos, qui eorum, quae deglutissent incredibiliter plurima & varia, paulatim contrectatis praecordijs, tanquam de sacculo, quod placuisset, integerrimum proferrent. M. Antonivs IIIvir cùm ad Hippiae mimae nuptias inuitatus totam noctem perpotasset, manè autem à populo accitus in forum esset, adhuc cibo plenus progressus, vomuit, excipiente amico quodam toga sua. Plut. in Antonio, & Sabell. lib. 8. Ennead. 6. Clavdivs Caesar prae crapula saepe vomebat. Suetonius. Vitellivs Imp. quum diei ac noctis plurimùm voracitati impenderet, mox vt nouis epulis locum vacuefaceret, vomitu redundans ac permolestum onus leuabat. Dion. Caelius lib. 13. cap. 25. A. L. Nerva Imp. ob debilitatem stomachi cibum saepe reiectabat. Cuspinianus. Sanguinis. Vomitus sanguinis hîc tanquam Paßio consideratur. Respectu Expultricis facultatis inter Actiones referri posset. Vti respectu Causae, ex sanguinis in ventriculum à liene & mesaraicis regurgitatione, ad locum Symptomatum Morborum. Cleomenes Leonidae F. Spartanorum rex, victis ad Dymaeorum vrbem Achaeis. ijs???ue imperata facere volentibus, dum agmine raptim acto Lernam tendit, aqua intempestiuè hausta vim sanguinis reiecit, sic vt vox ei fuerit interclusa. Ea res non parùm impedimenti ei attulit, quò minus Peloponnesum in pristinam restitueret libertatem. Plut. in Cleom. Sanguinis profluuium per os stato tempore accidisse Macrino Visco viro praetorio, & omnibus annis Volvsio Saturnino vrbis praefecto, qui nonagesimum etiam excessit annum, tradit Plinius lib. 11. cap. 38. D. Gregorius Pp. Mariniano Rauennae episcopo propter vomitum sanguinis ieiunia & vigilias prohibet, quinetiam preces & conciones paschales interdicit, medicorum consilio in his vsus, lib. 9. Epist. cap. 28. Humorum quorumuis aliorum. Aegyptii singulis mensibus per triduum se vomitu purgare consueuerunt, valetudinis causa. Herod. lib. 2. Alexander Seuerus Imp. si iniquos iudices casu aliquo videret, commotione animi choleram stomacho euomebat, toto vultu inardescente. Lampridius. Seminis excretio. Athenis scimus Ephebvm copiosa cum genitura bestiolam villosam frequentibus???ue pedibus currentem eiecisse. Plut. lib. 8. Quaest. conuiual. 9. Vrina. Apud Aegyptios feminae stantes mingunt, viri sedentes. Herodotus libro 2. Sic Hesiodus libro 2. [Greek words], Ne soli obuersus erectus meito: [Greek words], [Greek words]. Cùm vrinae difficultate Qvidam fuisset per diu tentatus. culmum reddidit hordeaceum geniculatum. Plut. lib. 8. Quaest. con. 9. Crepitvs ventris. Notum est prouerbium, [Greek words], de ijs, Qvi crepitum ventris tussi oblinere conantur. De Bassa, Martialis Epigram, lib. 4. Infantem secum semper tua Bassa, Fabulle, Collocat, & lusus delicias???; vocat: Et quod mireris magis, infantaria non est. Ergò quid in causa est? pedere Bassa solet. De Aethonte, idem Epigrammatum lib. 12. Multis dum precibus Iouem salutat Stans summos resupinus vsque in vngueis Aethon, in Capitolio pepedit. Riserunt comites, sed ipse diuûm Offensus genitor, trinoctiali Affecit domicoenio clientem. Post hoc flagitium misellus Aethon Cùm vult in Capitolium venire, Sellas antè petit patroclianas, Et pedit decies???; vicies???;. Sed quamuis sibi cauerit crepando, Compressis natibus Iouem salutat. De Eodem idem Epigrammatum lib. 12. Ante Iouis statuam crepuit satur histrio. Poenam Iuppiter indixit, viuere de proprio. Cùm Gangulpho funus fieret, & multi ex contactu feretri sanarentur, ancilla???ue ad Vxorem eius impiam id retulisset, respondit illa, Maritus ita miracula facit, sicut meus podex cantat. Factum autem est, vt quoties illa deinceps per totam suam vitam verbum ore ederet, toties etiam crepitum ex ano cum foetore emitteret. Martinus in Chronico feria sexta id maximè fieri solitum ait, qua maritus eius martyr effectus erat: & Pipinum, accersita muliere, in maiorem gloria̅ Gangulphi martyris, verum id esse deprehendisse. Erphordiensis cap. 67. & Vincentius lib. 23. cap. 159. Nonnvlli ab imo sine pudore ita numerosos pro arbitrio sonitus edunt, vt ex illa etiam parte cantare videantur. August. lib. 14. de Ciuit. Dei, cap. 23. Talis fuit memoria nostra (inquit Viues in com. in August.) in hac terra Germanvs quidam in comitatu Maximiliani Caesaris, & Philippi eius filij: nullum erat carmen, quod non ille crepitibus podicis redderet. Oratoris cuiusdam ad Germanum principem, cùm prae consternatione crepitum ventris emisisset, dicterium pete ex lib. III. Voluminis primi, de Notis affectuum à naturali facultate mutuatis, fol. 241. Stercoris excretio. Copiosa. Cita. Eos. qui cita sunt aluo, Nonius Foriolos appellat. Protas Rhetor Pergamenus pyris & pomis adstringentibus in vltima mensa vsus, praesertim cùm debilioris esset stomachi, copiosè per aluum deijciebat. Idem ijsdem suasu Gal. in prima mensa vsus, minimè deiecit. Gal. 2. de Alim. fac. 22. Rubra. Amphiretvs Acanthius, captus à piratis, in Lemnum deductus, in vinculis asseruabatur, praedonibus magnam pecuniae vim redemtitiam sperantibus. Ille à cibo abstinens. rubricam aqua salsa mixtam bibit. Cùm igitur aluum vacuaret, praedones existimantes eum in sangumis fluxum incidisse, vinculis soluerunt, ne ob morbum è vita discederet. Ille solutus noctu aufugit, conscensa???; naui piscatoria, Acanthum peruenit. Polyaenus lib. 6. Intempestiua. Aratvs Sicyonius instante praelio prae timore excrementa emittere solebat, teste Plut. in eius vita. Videtur Proclides politicus fuisse, & eloquens: sed foedasse lectum. Qua de causa [Greek words], id est, Cacator dicebatur. Suidas in voce, [Greek words]. Clavdivs Imp. moriens, cùm maiorem sonitum emisisset illa parte, qua faciliùs loquebatur, vltimam hanc vocem inter homines reddidit, Vae me, puto, concaui. Et certè omnia concauit. Seneca in ludo de morte Claudij. Nerva Imp. cùm ab eo poscerentur ad exitium Domitiani percussores, tantum conterritus fuit, vt neque vomitum, neque impetum ventris posset differre. Cuspinianus. Circiter XVI. Honorij annum Thrasimundus rex cupiens Arianismum propagare, Pvellam quandam nobilem, miris blanditijs ad rebaptisandum inuitabat. Verùm ipsa infracto animo id recusans, iubetur spoliari omnibus facultatibus & torqueri. Tandem per vim in colymbethram immergitur, in qua tamen clara voce fidem suam proclamauit, Patrem cum filio & Spiritu sancto vnius credo & confiteor substantiae essentiae???ue. haec???ue vociferando, digno chrismate lauacrum consecrauit, ventris excrementis aquas polluens. Turonensis lib. 2. cap. 2. Constantinvs V. Graecorum Imp. sacrum fontem faecibus dum puer baptizatur inquinauit. vnde Copronymi cognomem meruit. Zonaras. Diaconus lib. 21. Ethelredvs Anglorum rex similiter. Ranulfus lib. 6. c. 13. Venceslavs Rom. Imp. Boëmiae rex, similiter: non obscuro omine religionis sub illius principatu affligendae, sub quo primùm emersêre Hussitae. Cuspinianus, & Dubrauius. TOLERANTIA VEL MOLLITIES PASSIONVM Corporis. Tolerantia Dolorum, Laborum, Aestus, Frigoris, Vulnerum, sihabitum animi spectes, ad Fortitudinem pertinent, fol. 2156. sin, vt hoc loco, corporis firmitatem, inter corporeareferri debent. Idem de contraria Mollitie iudicium esto. LABORIS IN GENERE. Tolerantia. Consule Tit. Exercitationum corporis, quatenus exercendo se laborem perfert, & agendo patitur, f. 384. 442. 3788. item, Sanitatis conseruandae studium per laborem & exercitationem, f. 336. 3852. item Milites suo exemplo ad laborem traducere, f. 1770. 1785. Scoti veteres nudis semper capitibus & tonsis, relicta modò in fronte veteri Hispanorum more tortula capillorum ac cirrho quodam, nisi aegritudo obstaret, incedeba̅t. Hinc nullus, propter continuam capitis tonsuram, caluus olim apud eos visus est. Pedibus verò aut nudis, aut in calciame̅tis de industria humefactis. id???; potissimu̅ hyemè, vt caluaria ad solem indurata, & pedibus ad niues, & caloris & frigoris vbiq; patientes essent. H. Boëthius in Scotia. Phormio dux quispiam, in perferendis militiae incommodis notae patientiae. Hinc natum adagium ab Erasmo positum, Phormionis thori: de stratis minimè delicatis. Laërtius Cleanthem philosophum alteru̅ Herculem vulgò dictum fuisse tradit, quòd esset omnium laborum patientissimus, adeò vt noctu hauriendo è puteo aquam victum diurnum pararet. vnde & [Greek words] dictus pro Cleanthe. Cùm in Liburniam venisset M. Varro, vidit Matresfamilias eorum afferre ligna, & simul pueros, quos alerent, alias singulos, alias binos, quae ostenderent, foetas Italicas, quae in conopeis iacent dies aliquot, esse luridas, mucidas ac contemnendas. Testis ipsemet lib. 2. c. 10. de Re rust. M. Cato, qui Vticensis cognomen tulit, adolescens adhuc per integrum diem sermone nihil intermisso locutus est: calores & niues nudo capite tolerauit, iter pedibus fecit, amicis equo sedentibus. Quoties à febre laborauit, solus esse voluit, nec quenquam admisit nisi morbo leuatus. Per haec virtus illa adoleuit, qua̅ postea ciuili bello reipub. praestitit. Septem co̅tinuos dies per loca serpentibus infesta ductauit exercitum, non equo, non vehiculo vectus, sed pedibus, & in primo agmine iter faciens. nunquam sedens, nisi cùm cibum aut quietem caperet. Sabell. lib. 2. c. 10. Masinissa rex Numidarum erat corporis firmitate praestans, & duritiei ac laboribus à pueritia assuetus. Etenim stans in vestigijs totum diem manebat immotus, & sedens non surgebat vsque ad noctem: in equo continenter per diem & noctem sedens, & equitationibus vtens, non defatigabatur. Diod. Siculus libro 32. Vespasianvs Imp. valetudinem & abstinentia & frictione tuebatur. Militiae acer, agmen anteire, & locum castris capere, & noctu diu???; consilio, ac, si res posceret, manu hostibus obsistere solebat, cibo fortuito, vesto habitu???; vix à gregario milite discrepans. Cuspinianus. Galenvs in libro (qui ad Thrasybulum de arte Sanitatis tuendae tractat) scribit, se plerunque multis athletis, qui praestantissimi esse videbantur, qui???; multas in certaminibus coronas meriti erant, seipsum valentiorem esse expertum: qua̅ doquidem illi (inquit) in omnibus itineribus faciendis, in militaribus actionibus, magis praeterea in ciuilibus atq; rusticis negotijs, inutiles prorsus reperiebantur. Maximilianvs. I. Imp. erat laborum patientissimus, adeò vt in multam noctem crebrò scriberet, consuleret, res magnas ageret, saepe etiam arma tractaret, hastis co̅curreret cum Principib. in ludis, & seriò cum hostibus: aestum ac frigus, inediam & commeatus penuriam iuxtà ferret. Cuspinianus. Mollities. Dionysius Phocensium dux Ionvm multitudinem ad bellica munia inexercitatam videns, auctor illis fuit atque ductor, vt quotidie insimulata pugna exercerentur. Pertulêre eos labores ad septimum vsque diem. Sed pòst vel laboris taedio vel mollitie victi, defixis in insula vmbraculis naues ingredi neglexerunt, neque multò pòst sublatis velis recesserunt, Graecos contra Persarum classem numerosiss. ad Lada̅ prope Miletum pugnaturos deserentes. Herod. lib. 6. Sybarita quispiam iter faciens per agros, quum videret quosdam fodientes, dixit, Se spectando illos fodientes rupturam capere. Ad hanc vocem auditam, agricola per iocum respondit: At mihi multò iustiùs te audienti latus dolet. Tanta erat Sybaritarum mollities, vt nullum opificium in ciuitatem admitterent, quod cum strepitu exerceretur: quod genus sunt fabrorum ferrariorum & lignariorum. Atq; adeò ne gallum quidem gallinaceum in ciuitate fas erat alere, ne quid esset, quod illis somnum interrumperet. Athenaeus libr. duodecimo. Ex ijs Qvidam, quum Spartam veniens Lacedaemoniorum duros mores aspexisset: Non mirum, inquit, prodigos tam miserae vitae Lacedaemonios esse, & in bello fortiter mortem appetere. Sonos. Ferre. Qvi Nili Catadupa accolu̅t, vorticosi amnis ex altissimis scopulis in praeceps ruentis fragoribus assiduis ita percelluntur, vt auditum amittant, seu potiùs ita firmantur, vt quosuis alijs intolerabiles sonos pati queant, nec nisi altissimè inclamantes audiant. Quod Molitoribus quoq; perpetuo molarum strepitu obduratis contingere vulgò videmus. Nonferre. Venceslavs III. Boëmorum rex campanarum sonitum aegrè adeò ferebat, vt statim ad tinnitum illarum ambas aures ambabus manibus obstrueret. Quare necesse fuit, Rege Pragae commorante, à pulsu illarum, quae maiores essent, temperare. Dubrauius lib. 16. Petrvs Carrera Hispanus, vide fol. 424. Odores. Non ferre. Animalium. Cùm Germanus Qvidam hyemis tempore nobiscum coenaturus, inquit Matthiolus, in hypocaustum intrasset, quo plurium amicorum sodalitas conuenerat, mulier quaedam huius viri naturae conscia, ne is viso felis catulo, quem educauerat, iratus discederet, illum in arcula quadam in eodem coenaculo co̅cluserat. Sed quamuis nec vidisset ille, nec audiuisset catulum, cùm pauco pòst tempore acrem felis halitum inspirasset, irritata statim ea temperame̅ti qualitate felium inimica, prorumpente sudore, pallida admodum facie, omnibus admirantibus, conclamare coepit tremebu̅dus: Hîc aliquo in angulo latet felis. nec nisi fele foràs elato sibi restitui potuit. A. Pareus lib. 20. Operum, de Venenis. Hominum. Persas ne [Greek words] quidem suum laturos (cùm ad Granicum contra Darium Alexander Magnus pugnaturus esset) Macedonas per iocum singulari confidentia affirmasse, scriptores Graeci tradunt. Est au̅t [Greek words], hircinus ille odor, qui maximè sub alis latet. Etsi hoc non magis ad Corporis quàm Animi mollitiem referri debet. Rosarum. Franciscvs Venerius Venetorum dux, festo die sacra auditurus, sacellani opera recentes rosas illatas properè auferri iussit, ne, quod sibi priuato saepe acciderat, in animi defectum incideret. [Greek words] Francisci sacerdotis. Aeris calidi frigidi've. Tolerantia. Missus Mnesarchus ab Alexandro ad Gymnosophistas, in patentem campum perductus, nudos homines offendit, feruenti arena sese exercentes. Horum alij alio statu coeli & loci intemperiem ferre: hic vestigio nixus stabat, ille immotis oculis solem ex aduerso intueri: sedebant nonnulli lapidibus & scopulis immoti: alij in arenis iaceba̅t, hic in faciem, ille supinus: omnes tamen ad tolerantiam & labores perferendos, velut ad primariam quandam virtutem, exercebantur. Sab. lib. 2. c. 10. & Plin lib. 7. c. 21. Agesilavs rex Laedae moniorum iam senex, persaepe sine calceis & tunica prodibat in publicum, cum lacera veste, id???; matutino tempore hyemis. Cùm autem quidam eum obiurgaret, quòd pueriliùs ageret, quàm aetatem illam deceret, respondit: Verùm, inquit, iuniores ciuium, quasi muli, si vestem virilem induam, omnes oculos in me conijciunt. Aelianus lib. 7. de Varia historia. Phocion, Atheniensium dux, ruri aut militiae nudus semper & absq; calceis incedebat, nisi frigus intolerabile incidisset: ita vt per iocum etiam milites intensum gelu significari, amicto Phocione, dicerent. Plut. in eius vita. Sinopensis Diogenes, praeter nuditate̅ corporis (solo enim pallio vsus est) nudis pedibus vixit, & capite adaperto, frigoris & caloris aequè patiens: abiecto ligneo vase cauis manibus potare solitus. Extremae vitae temporibus crudam carnem vesci conatus est, vt nihil esset, in quo ministerio alterius egeret, sobrius naturae cultor. Sab. lib. 2. c. 10. Cùm aliquando copiosa nix cecidisset, interrogauit rex Scytharum Qvendam nudum, An'ne frigeret? At is contrariò regem interrogauit, Possétne frigere frons? respondente ipso, Non posse. Quare igitur, inquit, ego frigus non tolerem, cùm totus sim nihil aliud praeter frontem? Aelianus lib. 7. de Varia historia. Socrates corporis erat patientissimi, quod ad omnem laborem occalluerat: ambulabat nudis pedibus, dormiebat humi. Hinc iocus in Socratis callum. Erasmus in Adagijs. M. Por. Cato Vticensis, tam patiens laboris & frigoris fuisse dicitur, vt nudis pedibus, aperto capite, breui toga, hyemis te̅pore in publicum prodijsse dicatur. Plutarchus. Adrianvs Imp. frigora & tempestates adeò tulit patienter, vt caput tegeret nunquam. Caelius lib. 3. cap. 23. Antiq. Lect. ex Dione. Pescennivs Niger, qui sua virtute ad imperium conscendit, militans neq; sub tecto mansit, nec tentorium aut frondea tabernacula subiuit, sed sub dio manens, alios exem [422] plo suo ad laboris patientiam hortabatur. Fulg. lib. 2. cap. 4. Severvm Imp. Herodianus scribit fuisse frigoris & aestus patientissimum: media quandoq; bruma, & agris omnibus gelu constrictis, aut niue & pruina albicantibus, in montes altissimos iuisse aperto capite, vt suo exemplo milites ad laborem & alacritatem induceret. Venceslavs, Vratislai regis Boëmorum filius, per mediam bruma̅ medias???; niues discalciatus incedere solebat. Rauisius. Diues quidam suffultus vestibus hyeme Bononiam proficisce̅s, reperto inter montana Rvstico, qui vnica tantùm, & ea co̅trita tunica indutus erat, ad miratus in tanta vi frigoris hominis patientiam, rogauit, quam ob causam non frigeret? Tum ille: Si tu omnes tuas vestes ferres, sicuti ego meas, nequaquá frigeres. Poggius in Facetijs. Mollities. Lapones quando veniunt in Sueciam pro cognitionibus dubiacum causarum, In itinere nec hospitium nec tectu̅ subeunt, sed agunt noctes sub dio, quòd sibi in concluso aëre suffocari videantur. Zieglerus in Scindia. Ignem. Tolerare. Spartiatae olim pueros suos aris ardentibus admouere solebant. Plutarchus. Alimenta Ferre Calida. Philoxenvs vs Leucadius fuit homo gulolus (vnde sunt Philoxeniae placentae) adeò quidem, vt palàm in balneis manum consuefaceret in aquam calidam immittendo, & os aqua calida eluendo, ne calidis facilè moueretur: & coquos assuefaciebat, vt cibos calidissimos apponerent. Consimilia etiam narrant de Archyta. & Crobylvs ait: Ego ad calida haec Dactylos Idaeos habeo, id est, digiti mei minimè laeduntur à calidis. Pharynga iucundissimè incendam frustis piscium. Suidas. Proaeresivs sophista tam firmo erat stomacho, vt calidae potionem nunquam sit expertus, & in Gallijs (quò Caesarem Constantem secutus fuerat) Rhenum tantùm non glaciatum biberet. Eunapius in eius vita. Multa. Consule Tit. Voracitatis, f. 407. & Ebrietatis, f. 2240. quatenus alimenta copiosè assunta citra noxam ferre possunt. Pandarevs à Cerere beneficium habuit, vt cibis ingestis non grauaretur. Boeus in Ornithogonia. Tiberivs Imp. biduum & duas noctes potu continuasse fertur, & Traianvs capacioribus scyphis, sed citra ebrietatem bibisse. Verbera, Plagas. Consule Tit. Luctatorum, fol. 400. Pancratiastarum, fol. 404. quatenus corporis robore, in perferendis aliorum ictibus, praeditos esse oportet. Spartiatae pueros suos verberib??? & virgis caedebant, quò à primis statim annis discere̅t fortes esse in rebus aduersis. Plut. in Lycurgo. Firmvm inter minutos Romanorum tyrannos connumeratum, tanta ferunt praeditum firmitate, vt superpositam pectori incudem alijs tundentibus, perferret. Caelius libro 11. capite 13. Antiq. Lect. Partvs dolorem Ferre. Virgo quaedam Spartana furtim compressa, eliso partu, tanta patientia dolores tolerauit, nulla missa voce, vt & patrem & alios, qui propè erant, peperisse falleret. Quippe molem dolorurn decori accidens dedecus superauit. Plut. in Lacaenarum Apophthegmatibus. In Illyrico praegnantem saepe, cùm venit pariendi tempus, non longè ab opere discedere, ibi???ue enixam puerum referri quem non peperisse, sed inuenisse putes, testatur Varro lib. 2. cap. 10. de Re rustica. Apud Tibarenos Asiae populos mulier partu soluta, virum in lectulo componit, eum???; tanquam pueri auctorem curat. Val. Flaccus lib. 5. Argon. -ibi deside mitra Foeta ligat, partu???; virum fouet ipsa soluto. Idem de Thracibvs, Scythis, Cantabris & Celtiberis legimus: apud quos puerperae adeò dolore partus non mouentur, vt viris loco illarum decumbentibus ministrent & famulentur. Alex. lib. 2. cap. 25. Non ferre. Vide Tit. Ex partu mortuae. f. 409. Tormenta Ferre. Vide locum Tolerantiae tormentorum. Illic Animi habitus, hîc corporis vigor in perpetiendo spectatur, fol. 216. 2182. 3029. Paulus Grillandus in tractatu de Quaestionib. q. 4. num. 14. & Hippolytus Marsilius scribunt saepe sortem silentij in Magorvm crinibus inuentam esse, qui alioqui in tormentis dormire, velut expertes omnis doloris, videbantur. Itaque Grillandus, qui multos viderat, monitus est vt diceret, Domine labia mea, aperies, &c. sic dolores sentiri, & veritatem pronunciari. Bodinus lib. Daemon. cap. 1. Inquisitor Cumanus in Varniserano agro finium Mediolanensium, vnam & 40. Sagas anno m. cccc lxxxv. ad ignem damnauit, quae omnes sine questione fuerant confessae abraso pilo & mutatis vestibus. Quod olim Domitianus Imperator Apollonio Tyaneo mago fecisse apud Philostratu̅ Lemnium legitur, eum nudari planè & abradi iubens. Nam inquisitor Sprangerus ait, si Magus penes se silentij sortem habuerit, eum ad tormenta nihil doloris experturum, nec veritatem confessurum vnquam. Idem. Non ferre. Ex Tit. Mollitiei in tormentis, huc quaedam, f. 2187. Stationem Ferre. Socrates, qui Ethice̅ induxit, perdius ac pernox à primo Solis ortu ad solem alterum orientem immobilis stare solitus est, ijsdem vestigijs atq; eodem obtutu defixus, vt ad fortuitas vices patientia assuesceret. Sab. lib. 2. c. 10. ex Platonis Symposio. Masinissa rex Numidarum stans in vestigijs totum diem manebat immotus. Diod. Sic. lib. 32. Non ferre. Severvs Imp. quum Parthos, Arabes, Adiabenos deuicisset, triumphum, quòd consistere in curru ob articularem morbum nequiret, filio concessit. Cuspinianus. Honorivs IV. Pp. podagra laborans, instrumentis quibusda̅ ad id aptè fabrefactis sacrificare cogebatur, quibus niteretur. Platina. Incessvm, ambvlationem Ferre. M. Cato Vticensis iter pedibus faciebat, amicis equo sedentibus. Plutarchus. Hadrianvs Imp. vt ex ipsius patientia ferendi laboris exemplum alij haberent, pedibus interdum viginti passuum millia peragebat. Spartianus. Herodianus scribit, Severvm Imp. iter facere solitum sine vlla intermissione, neque labores vllos curasse. Non ferre. P. Scipio Africanus à Sen. Rom. ad contemplandos regum atque populorum mores missus, Alexandriam veniens, honoris causa obuium habuit regem Ptolemaevm, pedibus aegrè incedentem, propter insuetudinem, & podagrae iugem afflictationem: adeo???ue ad Panaetium, qui eius lateri adhaerebat, conuersus, in aurem illi insusurrauit, Amplissimum certè fructum aduentus nostri percepêre Aegyptij, quòd regem suum viderunt inambulantem. Vatinivs podagrae morbum dissimulare nitebatur, dicens: Se iam mille passus per diem ambulare. Dixerat hoc ille, forsan post hyemale solstitium. Hinc irridendi materiam Augustus arripuit: Et minus, inquit, miri est: longiusculi dies incipiunt. Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturn. Aeneas Syluius (qui pòst Pius 11. Pp. fuit) in Scotiam, votis soluendis, quae inter fluctuum aestus Virgini matri nuncupauerat, initium morbi contraxit articularis, qui permansit ad vitae exitum, glacie decem millibus passuum nudis pedibus ad phanum vsq; calcata, vt redire in oppidum non aliter quàm lectica potuerit. Campanus in eius vita. Cvrsvm Ferre. Galba substitutus Getulico, praesente Caio Imp. campestrem decursionem scuto moderatus, etiam ad essedum Imperatoris per viginti passuum millia cucurrit. Suetonius. Non ferre. Siue hoc viscerum spiritalium, siue pedum vitio fiat, vt in Anhelosis & Podagricis, fol. 360. 528. Vide etiam tit. Cursu mortui, fol. 496. Eqvitationis Tolerantia. Nvnciis Persarum regum nihil pernicius transcurrit in rebus humanis. Id???; hunc in modum est à Persis excogitatum. Quot ex diebus tota via constat, totidem equos ac viros ferunt esse distinctos ad singulorum dierum iter faciendum, [423] quos neque vis niuium. neq; imber, neq; aestus, neq; nox distinet, quin propositum sibi cursum celerrimè conficiant. Quocum cursorum primus mandata tradit secundo, secundus ite̅ tertio: & ita deinceps illa mandata in alium atque alium percranseunt, quemadmodum apud Graecos fax, quam Vulcano per vices ferre cursores consueuerant. Hanc equorum cursitationem Persae Angareion appellant. Herod. lib. 8. Alani Scythae equites centum interdum millia vno cursu co̅ficiunt. tam patientes sunt laboris. Rauisius. Scytharvm tantam perpetuae sessionis in equis tolerantiam esse Hip. com. de Aëre, aquis, locis, esse scribit, vt propter hanc ipsam causam partes generationi destinatae veluti eneruentur, adeo???ue ad venerem non modò tardi, verumetiam inepti reddantur, ob assiduam quietem calore natiuo veluti suffocato. Vectionis Tolerantia. Ex loco coru̅, qui per Aëra sunt vecti, exe̅pla mutua̅da, quatenus motum hunc viole̅tum & naturae humanae penitus contrarium ferre possunt, f. 417. Tiberivs Nero vrgentibus de Druso fratre grauiter aegrotante nuncijs, tribus vehiculis ex vrbe in Germaniam festinans, nocte die???; ducenta millia passuum emensus, quantum viae nullus, quod proditum sit, quadrupedibus fecit vnquam. Plin. lib. 7. cap. 20. Palladivm scribit Cassiodorus Theodosij tempore ta̅ta fuisse & animi acrimonia & corporis firmitate, vt veredis concitatissimis triduo Romani Imperij limites contingeret ac Persarum: & rursum altero triduo Constantinopolim repeteret. Vnde inuulgatum, Romanae potentiae spacia, lata alioqui, illius pernici celeritate reddi perangusta. Caelius lib. 11. c. 13. Antiq. Lect. Sessionis. Scythas Hamaxobios ob assiduam in curribus sessionem, quibus idem currus & ortus & vitae & mortis carcerem circumscribit, corpora propter quietem vasta acquirere, eam???; ipsam ob causam ad insidendum equis apta, Hip. de Aëre, aquis, locis auctor est. Athenienses olim propter rei maritimae vsum, quòd remis addicti, sessione iugi ipsi sibijpsis nates attererent, à Comicis per iocu̅ [Greek words], hoc est, depyges & natibus carentes fuêre appellati. De Masinissa rege Numidiae memorat Diod. Sic. lib. 32. illum vt corporis quoslibet motus, sic sessionem quoq; continuam per diem integrum ferre potuisse. Alimenti inopiam vniversim Ferre. Potentiam paßiuam tolerandi famem hîc intelligimus, Nam qui fame aut siti nulla vrgentur, ad Appetitricis locu̅ pertinent. Ex Tit. Ieiunij, corum, qui volentes à cibo potúve abstinuerunt, exempla huc mutuanda, f. 2213. Qui coacsi, sub Tit. Fames memorabilis, enumerabuntur, f. 659. Socrates ad famem ac sitim tolerandam exercuerat sese. Post sudorem enim è palaestra collectum, quum alij potum vehementer appetunt, nunquam bibebat de primo cratere. Rogatus quam ob rem id faceret? Ne consuescam, inquit, obsequi affectibus. Interdum enim, licet sitias, noxium est bibere: hîc quum ratio suadet abstinentiam, affectus hortatur vt bibas, magis obtemperandum est rationi. Laërt. lib. 2. Nonferre. Mollities haec est Corporea. Quae ipsa tamen cùm mollitiem Animi accendat, ex loco Pusillanimitatis in ferenda alimenti inopia, exempla huc quoque transferri poterunt, f. 2186. Famem Ferre. Scythae quando praeuident famem tolerandam esse, fascijs ventrem strictissimè circumligant. Ea ventris compressione famem depelli posse, credunt. Hoc argumento Erasistratus in primo [Greek words] vtitur, ad ostendendum famem fieri propter inanes atque patentes ventriculi & intestinorum fibras. Gellius libro decimosexto, capite tertio. Non ferre. D. Procopivs Breunouiensis monachus in Boîmia, nihil in iuuenta aegriùs, quàm famem tolerabat. Ob quam rem praeside Breunouiensi aliquando indignante, atque id age̅te, vt abductum in agrum, ieiunare propter cibi inopiam vsq; ad horá praestitutam cogeret: Procopius famelicus conspecta arbore corno, conqueri de hyeme cepit, per quam corna esui matura nulla reperiret. Induit subitò ad suspiria eius arbor & folia & fructus, conuertit???; rei nouitate in se omnium oculos: sed & Procopium mirabantur, tam auidè in oblatos fructus inuadentem. Atq; ab eo tempore indulgentiùs in continuandis ieiunijs est habitus. Sed processu aetatis abstinentiam deinceps sic coluit, vt exemplo alijs esset. Dubr. lib. 7. Sitim Ferre. Bethvlienses Iudaei aquarum penuria, cùm Olofernes Nabucodonosoris dux omnes puteos obstruxisset, ita affligebantur, vt plurimi siti perierint: donec diuinitùs obsidio soluta est. Iudithae cap. 7. Bello Iudaico Samaritani in monte Garizimo collecti, à Cereale Tribuno Vespasiani obsidebantur. Euenit autem aquae tunc indigentibus Samaritis, etiam graues accendi aestus, adeò vt nonnulli quidem vna die siti morerentur: multi verò eiusmodi morti seruitium praeferentes, ad Romanos transfugerent. Cerealis primùm eos ad foedera hortabatur, si arma proiecissent, tutos fore promittens. At quia persuadere non poterat, occidit omnes, numero xim. dc. Iosephus lib. 3. cap. 12. belli Iudaici. Fama est Sovm inter Lycurgi maiores clarissimum, cùm in loco arido & aspero circumsideretur à Clitorijs, pactum fuisse, si ipse totus???ue exercitus suus ex propinquo fonte bibissent, agrum se, quem ijs ademerat, redditurum. Cùm esset id foedus iureiurando sancitum, concione aduocata suoru̅ pronunciasse, regnum se ei, qui non bibisset, dare. Vbi nemo se téperare potuit, sed biberunt omnes: ipsum descendisse omnium postremum: atq; cùm co̅spersisset aqua se, hostibus adhuc praesentibus, discessisse: itaq; agrum, quòd non potassent omnes, retinuisse. Plut. in Lycurgo. Bessum fugientem secuturus Alexander, relictis cum Artabazo & parte copiarum impedimentis, ipse exercitum trahens expeditum, per torridam regionem & siticulosam, noctu potius quàm interdiu iter faciebat, siti???ue interim & aestu penè ad interitum laboratum. Quo contigit, vt repertis aquis tantum humoris hauserit auidus miles, vt ad sustinenda arma penè inutilis sit factus. Fortè accidit, vt quidam vtrem aquae habens filio occurreret, ne intoleranda siti absumeretur. Is regem intuitus aestu & labore affectum, vas aquae illi obtulit. Tum rex: Cui, inquit, ope̅ ferre destinaueras? Meo, ait, filio: veritus, ne priusquam ad flumen venerit, extinguatur. Restituit Alexander illi poculum, fassus se bibere non posse, tot militibus sitientibus, quorum desideria exiguum vas aquae explere non valeret. Atque per hunc modum ad Oxum amnem non multò pòst ventum est, vbi sub noctem ignes regis iussu in edito quamplurimi excitati sunt, vt ad eos tardum agmen flecteret vestigia. Misit & qui cum vtribus fluuiali aqua plenis venientibus prodire̅t obuiam, vt siti & aestu affecta corpora potu leuarentur. Fama est, ibi aquam tam cupidè hausta̅, vt plurimi intercluso spiritu confestim exanimati sint, nec vllo vnquam loco citra pugnam maior est Macedoni clades accepta. Sab. lib. En. 4. Non ferre. Consule Tit. Pusillanimitatis, Non ferre famem, sitim, f. 2186. Lysimachvs in Thracia superatus à Dromocheta, quum ob sitis impatientiam tum se tum exercitum dedisset, posteaqua̅ bibit, iam factus captiuus: O`` dij, inquit, quàm breuis voluptatis gratia me ex rege feci seruum? Plutarchus in regum & imperat. Apoph. Reducebat exercitum è Media M. Antonius, insequentibus Parthis. Peruenit ad amnem, cuius erat gelidus & limpidus liquor, sed salsus medicatus???ue, qui haustus mox aluo concitata & inflammata siti excitabat dolores. Quod quamuis praemoneret Mardus itineris dux: nihilo minus Milites Romani repulsis, qui prohiberent, potauerunt, & perierunt. Plutarchus in Antonio. IMPASSIBILITAS CORPORIS. Causa huius vel naturae accepta ferenda, vel magiae, vel diuinae potestati. Ex loco igitur Miraculorum, tum sacrorum, tum magicorum, huc quaedam transferri poterunt, f. 1512. 1519. Aspectv. Invisibiles. Obseruatum in veteribus memorijs, Persevm ad Gorgonas profecturum ab Minerua clypeum accepisse vitreum, per quem videre, nec videri posset. Tradunt alij, galeae vim fuisse hanc à Mercurio eidem oblatam. Alij Orci galea à Nymphis accepta vsum putant, eiusdem???ue beneficio insequentes duas Gorgonas Euryclem & Sthenò, Medusae sororis caedem vlturas, elusisse & effugisse. Caelius lib. 6. cap. 11. Lect. Antiq. & Erasmus. Anulum aliquando fuisse ferunt Gygi Lydorum regi, mirandae cuiusdam & inusitatae naturae. Siquide̅ vbi eius palam, siue fundam malis fuisse (nam [Greek words] hanc Graeci voca̅t) ad pal [424] mam conuerterat, à nullo videbatur, ipse autem omnia videbat: idem rursus videbatur, quum inuertisset anulum. Itaq; hac opportunitate anuli vsus, reginae stuprum intulit, ea???; connitente, regem dominum interemit, sustulit???; quos obstare arbitrabatur, nec in ijs eum facinoribus quisquam potuit videre. Sic repentè anuli beneficio rex factus est Lydiae. Ex Platone Caelius lib. 6. c. 11. Lect. Antiq. Ab Igne. Incombvstiles. Haud procul vrbe Roma in Faliscorum agro familiae sunt paucae, quae vocantur Hirpiae: quae sacrificio annuo, quod fit ad montem Soractem Apollini, super ambustam ligni struem ambulantes non aduruntur. Et ob id perpetuo senatusconsulto militiae omnium???ue aliorum munerum vacationem habent. Plin. lib. 7. c. 2. Tvrcorvm religiosos quondam de proditione suspectos Amiras, hoc est, Rex, omnes comburi iusserat. Cùm autem senior ex illis pro excusatione multa dixisset frustrà, primus ardentem introiuit furnum intrepidus, illaesus???; manens, incendium restinxit, ac miraculo illo regis iram mitigauit, vt se suos???; à mortis redimeret periculo. Omnes illius posteri hu̅c tanquam sanctum venerantur, eius???; soleas, quae in furno cu̅ ipso intactae manserunt, pro testimonio veritatis hodie ostendunt. Cuspinianus. Ab Aqva. qvi aqva mergi nequeunt. Qvi super aquas ambulant. Aegyptia Maria Iordanem amnem sicco vestigio, neq; semel tantùm, transgressa est: qui fluuius, si sola naturae vis inspiciatur, traijci fine naui non potest. Fulg. lib. 1. c. 6. Orion Neptuni F. à patre Neptuno impetrauit, vt tam super vndas quàm super terra̅ posset incedere. Natalis Comes Mythol. lib. 8. c. 13. a`` Veneno. Anvs quaedam Atheniensis ab exigua cicutae portione auspicata, sensim progrediendo effecit, vt ea innoxiè in magna copia vteretur. Gal. lib. 3. Simpl. med. c. 18. Mithridates iunior, qui annis lvi. bellum cum Romanis varia gessit victoria, post occupatam Asiam, Q. Oppium & Aquileium in vincula coniectos, Rhodum oppugnatam, Athenas per Archelaum praefectu̅ occupatas: à Lucullo primu̅, demùm a Pompeio superatus, postremò à Pharnace filio adolescente ingratissimo (qui a patre ad Pompeium defecerat) bello petitus & obsessus venenum hausit. Quo nihil ad morté propter sumtu̅ antidotum proficiens, auxilio Galli cuiusdam militis, Vitigis nomine, se interfecit. Plin. lib. 23. c. 9. Arist. scribit, Pvellam quandam coepisse initio paulatim venenis innutriri, consuetudinem???ue in naturam abijsse, vt ijs perinde vesceretur aleretur???;, ac consuetis cibis reliqui. Adijcit, fuisse puellae cor caloris inops, praeterea meatus praetenues, ita vt digestionis vi insigniter demutaretur haustum venenum, priùs quàm cor pertingeret. Ipsam verò educationis ratione venenosam euasisse, vt sputo, ac quouis humore alio perimeret appropin quantes, euestigiò etiamnum expirantibus, qui cum ea coissent. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. Auctor Magnus Albert??? est, in Colonia Agrippina Pvellam se vidisse, quae in trimatu parietib. arreperet araneas venatura, quas voraret: eo???; cibi genere oblectata, insigniter aleretur. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. a`` Pharmaco. Theophrastus in vltimo de Stirpibus libro: Evnomvs, inquit, pharmacopola, cùm aliquot veratri potiones hausisset, non est purgatus. Et quadam die re cum idem artificium exercentibus composita, sedens in foro, ad xxii. potiones ebibit, neque tamen à suis vasis surrexit. Tum verò abijt locum atque coenatum, vti adsolebat: neque vomuit. Hoc ille faciebat, longa consuetudine ita paratus, cùm ab exiguis ad tantum esset potionum numerum progressus. Apollonius de Histor. mirab. a`` Vvlnere. Invvlnerabiles. Talvm narrant fabulae, à Vulcano ex aere fuisse fabrefactum, Minoi???ue dono missum ad Cretensis insulae tutelam. Erat autem illi vnica duntaxat vena, ea???ue à summa ceruice, ad imos vsque talos porrecta. Priusquam in Cretam perueniret, in Sardiniam accessisse: quum???; à Sardinijs in Cretam transmittere vetaretur, illum in ignem desilijsse, & Sardinios pectori suo admotos necare solitum. Emoriebantur autem velut in amplexu, ac ridentibus adsimiles, nimirum rictu incendij vi diducto. Hinc prouerbium ortum, Sardinius risus. Ter in singulos dies Cretam insulam obibat, excubias agens. Itaque & Argo nauem è Colchide cum Iasone redeuntem vetuit in portum Cretensem appellere. Sed à Medea deceptus perijt, vt nonnulli dicunt, dato veneno, quod insaniam immitteret: vt alijs placet, cùm illa pollicita se illum immortalem reddituram, clauum qui summae venae erat affixus, eduxisset, atq; ita sanguine toto???; corporis humore defluente perijt. Rursum alij tradunt interijsse percussum arcu à Paeante circa talum. Erasmus in Adagijs, ex Zenodoto. Caenevs Elati filius (siue Atracis, vt Nicander lib. 2. Altera torum scribit) Lapitharum rex, è puella Caenide conuersu est in virum, annuente Neptuno, quem ad coitum admiserat. Cui illud etiam donatum est, ne saucius vllis vulneribus fieri, ferróve occumbere posset, quemadmodum refert Ouidius xii. Transformationum libro. Ferunt hunc certasse cum Apolline. Praeterea morem huic fuisse, vt qui ad sese venirent, iuberet per suam hastam iurare. Enarrator Apollonij Argonauticôn primo, & Eustathius in primum Iliados, Fixo in medio foro iaculo, praecepit dijs, vt illud venerarentur. Qua ferocia offensus Iupiter, quum bellum gereret cum Lapithis, Lapithae quercus & abietes in eum iaculantes deiecerunt illum in terram. Iuxta fidem historiae, Caeneum Thessalum quempiam aiunt fuisse, rei bellicae cum primis peritum, adeò vt cùm multis praelijs interfuisset, nunquam vulnus acceperit. Denique cùm Lapithis auxilium ferret aduersus Centauros, deprehensus solus, ab hostium multitudine obrutus est, citra???ue corporis vulnus extinctus. Itaq; Lapithae, cadauere integro reperto, sparserunt rumorem, Caeneum in omni vita inuulnerabilem fuisse. Erasmus in Adagijs. Achillem Iouis filium, vt scribitur Iliad. 10. Thetis mater, vt à Ioue accepit, fato duplici natum, aut longa vita, sed mortali fama: aut vita futurum breui, verùm cursu gloriae sempiterno: protinus natum Stygijs demersit vndis, vt inuulnerabilis esset, praeter calcaneum, quo eum tenebat: tradidit???ue puerum fratri suo Chironi Centauro erudiendum. In eam partem Paris directa sagitta, eum inter sacra interfecit. Homerus in Iliade. Aiacem Telamonium tradunt reliquo corpore inuulnerabilem fuisse, sola axilla excepta: propterea quòd Hercules caetera corporis membra leonina pelle inuoluerit: illam verò non, quòd scilicet pharetram ibi gestaret. Suidas. Iliad. ???. Ouid. in Ibin: Mens quoq; sic furijs vaecors agitetur, vt illi, Vnum qui toto corpore vulnus habet. Haraldvs, Danorum rex, ab Othino daemone, qui Vpsalae colebatur, obtinuit vt armis inuulnerabilis esset. Ipse vicissim Othino animas eorum quos occidisset pollicitus est. Saxo libro 7. a`` Serpentibvs. Tentyritae insulam in Nilo inhabitant, statura parui, qui soli cum crocodilis congredi audent. Flumini innatant, dorso???ue equitantium modo impositi, hiantibus resupino capite ad morsum, addita in os claua, dextra ac laeua tenentes extrema eius vtrinque, vt frenis in terram agunt captiuos: ac voce etiam sola territos, cogunt euomere recentia corpora ad sepulturam. Itaque vni ei insulae crocodili non adnatant: olfactu???ue eius generis hominum, vt Psyllorum serpentes, fugantur. Plin. lib. 8. cap. 25. Cùm crocodili Romam allati essent, vt viderentur, Tentyritae eos sequebantur. Facta est illis piscina quaedam, & foramen in vno laterum, vt ex aqua in apricum egredi possent. Tentyritae aderant, qui eos interdum rete educebant ad solem, vt à spectatoribus viderentur: interdum in aquam intrantes, rursum eos in piscinam retrahebant. Strabo lib. 17. Hexagonvs legatus Ophiogenum (qui populi sunt in Cypro) quum Romam venisset, ibi???ue de herbarum viribus multa dissereret, volens coniectus est à Consulibus in dolium plenum serpentibus experimenti causa, vbi serpentes suis eum circummulsêre linguis. Plinius lib. 28. cap. 3. & lib. 7. cap. 2. Scribit Auicenna, tempestate sua vixisse Hominem, quem fugerent venenata omnia, morientibus omnibus, quae fortè mordicùs eum apprehendissent, inde nil omnino laesum. Quum verò grandior admota foret serpens, bidui quidem induxisse febrem, caeterùm defecisse ipsam. Petrvs Carrera Hispanus, Guletae Africae vrbis praeses: pulueris tormentarij nidorem ferre no̅ poterat, nec tolerare fulmina displosarum machinarum, quae quoties in hostem exonerabantur, ipse se subterraneis testudinibus, concameratis???; locis abdebat, bombace???ue suas aures obturabat. Vt Sinano Bassae eò facilior illius vrbis oppugnatio extiterit, Anno Ch. 1574. H. Henninges in Geneal. Ad dol. 421.

LIBRI SEXTI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? ??? Voluminis Secundi Liber VI. De Bonis & Malis secundarijs Corporis humani. AER. Aërem inter Sanitatis & Morborum causas suo loco retulimus, fol. 369. in pestilentiae curatione. Hîc vniuersim de eo, quatenus Corpori humano non euentilationis tantùm, sed & alimoniae spiritalis causa conducere videtur. Ea??? propter Graeci [Greek words] dixisse videntur, quasi hoc veluti fomite anima in corpore conseruetur. De Lappis & Finnis Septentrionalibus scribit Zieglerus in Scondia, aëris frigidissimi libertate non delectari tantùm, sed & iuuari, vt quandocunque in Suetiam negotiorum causa veniunt, nunquam domos intrent, sed sub dio tantùm versentur atque cubent pellibus inuoluti. ALIMENTORVM ACQVISITIO. Per Qvos. Alimenta subministrata à Deo, Angelis. Israelitae cùm in solitudine̅ inter Elimu̅ & Sina̅ peruenissent, optaba̅t se in Aegypto adhuc ollis carnium assidere. Dominus ergo eis coturnices dedit, item & rore̅ coeleste̅, qui manè humi sparsus iacebat, ad similitudinem seminis coriandri, albus, gustu placentaru̅, quae ex melle conficiuntur. Eam cùm manè conspexissent Israëlitae, inter se dicebant, Manhu, quid est hoc? Et ex eo appellationem Mannae obtinuit. Colligebant aute̅ in singula capita quotidie gomerem vnu̅: neq; ei, qui plus collegerat, supererat, neq; ei, qui minus, deerat. Quòd si quis partem in crastinu̅ reseruaret, id enatis vermib. corru̅pebatur. At 6. die duplice̅ victum colligebant, duos videlicet gomeres in singulos, vt etiam pro septimo die, Sabbathi scilicet, habere̅t, ex iussu Domini, neq; id quod reseruabatur corrumpebatur. Coquebant au̅t & elixabant rore̅ hu̅c. Hac manna per 40. annos in deserto sunt vsi Israëlitae. Praecepit aute̅ Domin??? Aharoni, vt gomeris mensuram mannae in phialam immitteret, id???; in arca foederis ad posteros custo diendum reponeret: no̅ obscura salutaris illius panis, qui de coelo descendit, significatione. Exodi 16. At postea quam traieceru̅t Iordane̅ duce Iosua, & Galgalis Pascha celebrarunt, postridie Paschae de terrae frugib. comederu̅t, ac postridie eius diei, quo terrae fruges gustaru̅t, man̅a desijt: eo???; anno Chananeae pue̅tu sunt vsi. Ios. 5. Daniel propheta propter destructa Babyloniorum idola in speluncam leonum deiectus, ab Habacuco per medium aërem è Iudaea vecto cibum accepit. Daniel 14. Lvpvs Senonu̅ archiepiscopus, cu̅ secu̅ coenantib. vinu̅ defecisset, sperare omnes in Domino iussit, nec metuere sibi quod sperassent defuturum. Vix dum sermonem finierat, cùm nunciatum est, cados vini plenos ante ianuam stare, ipso qui attulerat incognito atq; incerto. Neq; inter conuiuantes dubitatum est, quin à Deo missi fuissent. Marulus lib. 4. c. 2. Cùm Caroli Magni Exercitvs in bello Saxonico siti tridua na laboraret, & à destruendo fano Hermansaul desistere ob aquae penuria̅ cogitaret, Deus per torrentem quendam prope montem subitò aquas largiss. effudit, ad recreatione̅ militu̅: anno 772. Sigebertus, & Regino lib. 2. Adon aetate 6. Auent. lib. 4. Annalium: Annales Francorum: Aimonius lib. 4. c. 64. Daemonibus. Epimenides Crete̅sis à nymphis cibu̅ accipere solitus erat, eum???; intra bouis vngulam conditum seruans, paulatim inde sumebat, adeò vt à nullo hominum vnquam vel edere, vel feces per aluum egerere visus sit. Laërtius ex Demetrio. Quadrupedibus. Consule Tit Invita conseruati: quatenus alimenti subiectione & subministratione à feris sustentantur, f. 317. Ferunt Iovem educatum fuisse à capra, à cuius nomine dictus est Aegiochus. Politianus in Nutricia: -Cretaea fertur in Ida Capra Iouem puerum fidis aluisse papillis. Polyphemvs Cyclops nutritus est à lupa. Syllius lib. 14. Aetnaeo Polyphemus erat nutritus in antro, Atq; inde antiquae nomen feritatis amabat, Vbera praebuerat paruo lupa???. Peliam Neptuni & Tyr??? fillium, ab equa: sed & Alopes Priami???; filium Alexandrvm, ferunt à vulpe (alij ab vrsa) educatum: Aegisthvm verò Thyestae & Pelopiae filiu̅, à capra, vnde & nomen habuit. Aelianus lib. 12. de Varia hist. Aegidivs abbas ad Rhodani ostia latebram sibi elige̅s, triennio nulli cognitus, cerua lac praebente nutritus est. Postea inuentus, atq; inde eductus, praeesse monachis cepit. Marulus lib. 4. cap. 2. Auibus. Heliae post xl. dieru̅ ieiuniu̅ coruus pane̅ diuinitùs attulit. Pavlvs I. eremita spelunca̅ habe̅s in inferiore Thebaide Aegypti eremo, palmarum fructus ab initio esitauit. Deinde dimidiatum pane̅ quotidie illi coruus ministrauit. Quu̅ aute̅ èo venisset Antonius, vt Paulum ipsum videret, coruus integrum attulit panem, & propter nouum hospitem cibum duplicauit. D. Hieron. in eius vita. Erasmvs episcopus, Diocletiani persecutione̅ fugie̅s, in mo̅te Libano à coruis pascitur, ab angelis visitatur, ferae etia̅ syluestres posita ferocitate illi blandiuntur. Marulus lib. 4. c. 2. Blasivm Sebastae episcopu̅, cùm Diocletiano ecclesiam vastante ad deserta sine viatico declinasset, aues aluerunt, donec inuentus in Christi confessione vitam finiuit. Idem. Insectis. Mennae Samnitu̅ prouinciae solitario (vt Gregorius tradit) paucula tantùm apum aluearia victum suppeditabant. Quae cùm Longobardus quidam latro rapuisset, à diabolo obsessus fuit, donec eum suis precibus Menna liberauit. Marulus lib. 1. c. 8. ex Gregorij Dial. lib. 4. Regibus. Aiunt Agamemnonem & circa Aulidem. & passim in omni Graecia puteos effodisse, ne per aestu̅ aquaru̅ inopia laborari posset: sic vt in prouerbium abierint [Greek words], de operibus nouis & vtilibus. Zenodotus. Liberis. Consule Tit. Fidei Liberorum erga parentes, fol 3319. Presbyteris. Benedicto abbati, cùm in saxea rupis spelunca olim clauso panis defecisset, presbyter quida̅ diuinitùs monitus, prandiolum suum attulit: & quoniam tunc solennis Paschae dies erat, secum cibum liberiùs capere hortatus est. Deo gratias egit Benedictus, tum quòd sibi de victu in tempore prospexisset, tum quòd sacerdotem suum sibi in solitudine videndum obtulisset: tali???ue laetus hospite, gratanter ea, quae allata erant, vnà cum illo comedit. Marulus. Qvomodo. Pvta Labore. Mechanico. Consule Locum Mechanicarum artium. f. 3624. Antiqvitvs ante repertam agricolationem, agri spinis infrugiferis occupabantur, mortales???: duram quandam & agrestem agebant vitam. Deinde ostensa ratione colendi terram, mitior victus successit. Atque hinc dici coeptum prouerbio, Non enim spinae. Erasmus in Adagijs. Senis agricolae, Filios ad agri cultum exhortantis, apud Horatium versus extant: digni quos suo quisq; vitae generi, quod diuinitùs nactus est, accommodet: Viuite contenti casulis & collibus istis, O`` pueri, Marsus dicebat & Hernicus olim Vestinus???; senex: panem quaeramus aratro. Literario. Isocrates Athenie̅sis rhetor stipe̅ à discipulis laryma̅s ac [429] cipiebat, quòd artem liberalem, ob corporis necessitatem, veluti prostituere cogeretur. Quandoquidem Precium est artis non velamentum tantùm, sed & dehonestamentum. Fossione. Quia nec amnes perennes, neque lacus, neque fontes abundè suppeditant aquam regioni Atticae, verùm puteis manufactis vtuntur ferè: legem scripsit Solon, vbi puteus publicus intra hippicum esset, eo vti vt esset ius (Hippicum spacium quatuor stadiorum erat) at priuatam aquam peruestigarent, vbi maius interueniret interuallum. Quòd si fossa decem passus in altum depressa, aquam in suo non inuenissent, tu̅c vt sumerent à vicino, & sex congiorum hydriam bis die implerent. Inopiae enim subueniendum, non alendam existimabat ignauiam. Plut. in Solone. Colimoueri???ue terram, callum???; summae cutis solui, aquarum interest. Proditur certè in Creta expugnato oppido, quòd vocabatur Arcadia, cessasse fontes, amnes???ue qui in eo situ multi erant. Rursus co̅dito post sex annos emersisse, vti quaeq; cepissent partes coli. Plin. lib. 13. c. 4. Precibvs. Ex Tit. Preces exauditae, quaedam huc transferri possunt, f. 3056. Dion scribit, aduersus Quados bellum M. Antonino Philosopho gestum: in quo quum siti ac aestu praecipuè conflictarentur Romani, hostium multitudine circumsepti, nec vllum omnino effugium patêret, repentè coelitùs aquae vis magna est praecipitata. Id factum interpretatur Dion, quòd Aegyptius Arnuphis magicis excantaminibus daemones quosdam, & aërium aduocasset Mercurium. Qua in re sciens mentitur Historicus aliàs grauis. Christi namq; virtus largos effudit imbres: erat namq; in exercitu Christianorvm [Greek words], id est, legio, cuius precibus, id ipsum Imperatore exigente, aquarum effusa est copia, & crebra in hostes fulmina excussa: vnde Ceraunobolos dicta legio, M. Antonino ita sanciente. Caelius libro 21. c. 18. Antiq. Lect. Transmvtatione. Christus opt. max. vti praesentia sua nuptias in Cana Galilaeae sanctificauit, ita primo illo suo & quidem insigni miraculo, Aquae scilicet in vinum conuersione, diuinitatem suam comprobauit, & coniugalem statum inter homines euidenti benedictionis aeternae argumento confirmauit, per quem non terra tantùm, vt olim, sed & coelum repleretur. Mindensis ecclesiae pontifex Dithmarvs, multis vtens ieiunijs, die Parasceues misit quendam, qui hauriret aquam, qua sola tum vteretur in potu. Fecit ille quod iussus erat. Aqua, vbi venit in manum pontificis, vertitur in vinum. Illusum sibi arbitratur pontifex à ministro: seuerè iubet, vt aquam, non vinum, afferat. Minister sanctè testatur, no̅ vinum, sed aquam se hausisse. Iubetur iterare ministerium, accidit quod prius. Tum verò non credens fidum ministrum, cùm illo egreditur, intuitus vnde ille hauriret. Vide̅s ergo aquam esse mutatam in vinum. Dei bonitatem collaudauit, qui vetera miracula renouaret. Cranzius lib. 7. c. 18. Metropol. Liberalitaye aliena. Consule Tit. Adulatorum, quos Graeci [Greek words] propriè appella̅t, mensae alienae asseclas, & palati causa alijs assentantes, f. 2851. 2911. Item Tit. Liberalitatis in alimentis praebenalis, f. 2417. 2439. [Greek words], id est, Tibicinis vitam viuis. In eum iaciebatur, qui lautè quide̅, sed alieno viueret sumtu. Tibicines enim quoniam in sacris olim adhibebantur, adesse solent & in coenis pontificalibus, id???; immunes. Eras. in Adag. Gratiani quondam Augusti vxori, vt inquit Zosimus, Laetae, eius???ue matri Pissamenae, ex regio fisco Theodosij instituto sumtus mensae regiae Romae praebebatur. Sigonius libro 10. Imp. occid. ALIMENTORVM PENVRIA ET DEFECTVS. De Fame & Siti in superioribus egimus quatenus Appetitum naturalem alimenti absentis indicant. Hîc verò quatenus Alimenti, secundarij boni corporis, defectum continent. Sub Tit. Fames & Sitis memorabilis, vt Fortuita mala considerantur f. 659. Hîc quatenus Corpori incommodant. Respectu verò Effectus siue Euentus sub Tit. Inedia sitíve mortui, f. 504. 603. Habitus circa haec versans, sub loco Tolerantiae vel Mollitiei circa famem & sitim, f. 423. 2186. Cibi penvria. Midas Phrygiae rex, auri acquirendi cupiditate fame ferè perijt. Cùm enim à Baccho, quem hospitio benignè acceperat, optio ei data esset, petendi quicquid vellet: Midas expetiuit, vt quicquid contingeret, continuò aurum fieret. Itaque etiam cibaria, quaecunque contrectasset, in aurum conuersa fuêre, teste Ouidio lib. 11. Metamorph. Donec iterum Deum orauit, vt hoc munus à se auferret. Natalis Comes libro 9. cap. 15. Mythol. Babyloniorvm vrbem Darius Persarum rex obsidebat, à quo desciuerant, quòd insitum eis à natura in ipsum erat odiu̅. Vt autem commeatus, quos in vrbe habebant Babylonij, diutiùs extenderent, ex toto femineo sexu cùm singulas viris omnibus delegissent: reliquas, ne eis alendis illorum nutrime̅ta, per quos vrbs defendebatur, consumerentur, strangulauerunt. Fulg. lib. 7. c. 6. Cùm Cambyses Persarum rex co̅tra Aethiopes Macrobios expeditionem pararet, nondum quinta itineris parte confecta per arenas, tanta commeatus penuria Exercitvm inuasit, vt cùm herbis carerent milites, sortiti ex seipsis decimu̅ que̅que comederint. Cambyses veritus mutuam suorum depastionem, retrò redire coactus est. Herod. lib. 3. Alexandri Magni Exercitvs aduersus Bessum, Bactrianorum ducem, tanta laborauit fame, vt singulae amphorae succi ex sisama, venirent ducenis quadragenis denarijs. Singulae verò mellis amphorae denarijs 30. Amphorae vini totidem. Tritici nihil omnino aut exiguum admodum reperiebatur. Itaque frugum penuria milites herbis & piscibus famem leuabant. His demùm alimentis deficientibus, iumenta (quibus onera portabant) interfecerunt, & eorum carne traxerunt vitam. Cum???ue eos ligna deficerent, crudas carnes deuorabant. Sed tamen silphium, quod ibi multum copiosúmque erat, adiumentum ad concoctionem praestabat. Aelianus lib. 12. & Curtius lib. 6. Melvs oppidum est Thessaliae, quod Nicias Atheniensium dux expugnauit, non tam machinis bellicis, quàm fame. Hinc fames Melia, prouerbio locum fecit. L. Sylla, qui postea Romae dictator fuit, Athenas obsidente, emit misera ciuitas medimnum tritici mille drachmis: vulgò & omni ignobili multitudine graminib. circa vrbem nasce̅tibus, & calceis coctis auidiùs vescente. Venijt in eadem vrbe trecentis drachmis tritici modius, Demetrio Antimoni rege Syriae res Atticas grauiter affligente. Delapso mure è tecto, Pater cum Filio, etiam pugnis decertauit. Sabellicus lib. 10. cap. 7. Petilini, dum suam Rom. pop. fide̅ prae caeteris Brutijs aduersus Poenos probare contendunt, longa obsidione fatigati, coria ex scutis detraxêre, vt quoquo modo possent, inde sibi victum quaererent. Idem. Poenis Rom. praesidium ad Casilinvm obsidentibus, sorex trecentis est argenteis numis emtus, inuidioso precio, sed auctione magis inuidiosa: quippe quae vitam emtori tribuit, ademit institori. Idem. Calagvrivm vrbs est Hispaniae, Quintiliani patria: cuius incolae à Cn. Pompeio obsessi, vt sidem Sertorio praestarent, vxores suas ac liberos in vsum extremae dapis conuerterunt, quum nullum aliud animal in vrbe superesset. Sagvntvs vrbs Hispaniae, amicissima Romanis, longa Poenorum obsidione eò famis redacta est, vt ciues extructo in foro igni suas res omnes conijcerent, se???ue ac suos postremò liberos eodem praecipitarent, ne venirent manus inimicorum. Hinc Saguntina fames, dicitur de extrema rerum penuria. Hanc autem famem triste prius portenderat prodigium. Nam quum ferè enixa mulier eslet, infans in vterum regressus, ciuitatis excidium significauit. Eutropius. Pervsivm oppidum Ethruriae. In quo M. Antonius obsessus ab Augusto, quum extrema fame laboraret, annonae penuria coactus fuit deditionem facere. Hinc fames Perusina in prouerbium abijt. Obsessa à Tito Vespasiano Hierosolyma, praeterquam quòd Ivdaei omni immundo cibo, quin ipso quoque humano stercore vescerentur, & quotidie permultos fames absumeret: inuenta est mulier, nomine Maria, Eleazari F. quae è regione trans Iordanem Hierosolymam fugerat, genere & diuitijs nobilis, cuius bona omnia Zelotae diripuerant, quae filium trimum, occisum, igne assaret, vt eius carnibus, quem ipsa pepererat, miserandum in modum sibi vitam prorogaret. Detecta???ue res est per cos, quos stimulante fame assatarum carnium nidor ad eam traxerat: qui prae horroris magnitudine retrocesserunt, minus???ue graue sibi duxerunt fame confici, & ipsam mortem obire, quàm impio scelerato???ue cibo in eum morem vesci. Iosephus lib. 7. belli Iud. Titum hoc facinus detestatum, in sceleris tanti expiationem se vrbem ferro & igni vastaturum, interminatum scribit. Byzantivm, cùm à Scuero Romanorum Imp. obsideretur, [430] posteaquam cibus Byzantinos defecit, comedêre pelles animalium maceratas. Quibus postea consumtis, magna pars nauigauit, obseruatis procellis, caeteris???ue tempestatibus, vt nemo eis posset occurrere. Id???ue faciebant, vt vel interirent, vel commeatum compararent. Idem fecêre in agris etiam. Qui manebant in vrbe, etiam ad humanas dapes conuersi sunt. Xiphilinus in Seuero. Francisco Sfortia Mediolanvm obsidente, tritici modius vicenis aureis numis venijt. Sab. lib. 10. c. 7. Obsidebant Galli Consaluum Agidarium intra Baruli moenia (quod Apuliae oppidum est) tanta obstinatione, vt nihil omnino intra oppidum inferri posset. Quare Consaluus & reliqui Hispani, de scutis suis pelles trahere sunt coacti, quibus elixis vterentur. Egnatius lib. 7. cap. 6. & Sabellicus libro 10. cap. 7. Potvs. Hagar Aegyptia Abrahami ancilla, domo pulsa cum Ismaële filio à Sara, in desertis Bersabae siti perijsset, nifi angelus ei puteum osten disset. Genes. 21. In solitudine Raphidimi aquarum penuria Israelitas vexauit. Quas cùm per iurgium à Mose peterent, iussu Domini virga sua petram in monte Horebo percussit, & aquae fontem produxit. Locus dictus est Massa, à tentando, quòd ibi Deum tentarint, & Meriba, quòd cum Mose contenderint. Exodi 17. In solitudine Sine, ad Cadem vrbem Idumeae, aquae summa penuria fuit. Moses virga sua petram percussit, & copiosam Israëlitis aquam produxit. Numeri 20. In desertis Moabitarum Domini iussu puteum foderunt, vt aquam haberent. Tu̅c cecinerunt hoc carmen: Ascende putee: recinite eum: quem puteum fodêre principes, cauauêre populi duces, vnà cum imperatore, suis sceptris. Num. 21. Auster Psyllis Poenorum populis omnia receptacula aquarum arefecerat. Erat autem omnis eorum regio, quae intra Syrtim est, aquarum inops. Ob id isti publico colloquio atque consilio expeditionem fecêre aduersus Austrum. Eos cùm ad arenas venissent, Auster spirans illic obruit. Terram eorum Nasamones occuparunt. Herod. lib. 4. Nasamones populi, in extremis Libyae finibus Atlantem montem incolunt, serunt nihil, sed agrestium tantùm vitium fructu aluntur. Hi nullos habent amnes. Quae enim ab Atlante aqua defluit, etsi in tres alueos discedit, nunquam tamen in modum iusti fluminis excrescit, sed statim ab arena exorbetur. Neq; etiam Aethiopes flumen aliud praeter Nilum habent. Pausanias in Atticis. Xerxes Persarum rex, cùm in bello magna vini & aquarum simul penuria esset, in exercitu proclamatum est, Si quis aqua̅ ex Choaspe haberet, vt regi eam bibendam daret. Et inuentus est quidam, qui pauxillum haberet, id???; putridum. Bibit igitur illam Xerxes, & eum, 'qui dederat, benefactoris loco habuit. Aelianus lib. 12. de Var. hist. Artaxerxi Persarum regi bello contra Cyrum fratrem, iam siti deficienti, Peribarzenes eunuchus, cùm aliud non liceret, à rustico quopiam sordidum vtrem detulit, putris aquae cotylas octo continentem. Eam aquam cùm rex totam ebibisset, rogatus, Ecquid illi placuisset ille potus? Deos testatus est, se nunquam vinum potasse iucundius: nec vllam aquam, quamuis purissimam, sibi visam suauiorem. At pòst nactus eum hominem, qui eunucho aquam dederat, è paupere diuitem fecit. Erasmus. Severvs Romanorum Imp. cùm contra Osroënos, Adiabenos & Arabes duxisset, posteaquam transijt Euphratem, cùm ea regio naturâ sit in summa inopia aquae, ac tum magnis Solis ardoribus exsiccata atque arida esset, puluis tantam molestiam exhibebat, vt nec iter iam facere milites possent, nec loqui: sed hoc vnum verbum efferre poterant, Aquam, aquam. Quae vt inuenta est, Seuerus poculum plenum aquae coram omnibus exhausit. Post hunc caeteri omnes biberunt, atq; ita recreati sunt. Xiphilinus in Seuer. ALIMENTIRVM VSVS. Huc ex Tit. Fames memorabiles, eorum exempla, qui abominandis dapibus prae fame vtuntur, f. 659. Ex Tit. item Anthropophagorum, quaternus vel neceßitate preßi, vel feritate inducti, ad humanas dapes conuertuntur, f. 2939. Qvae alimenta in vsum adhibita. Consule locum Appetitionis alimentorum. Illic Functio, heic Subiectum consideratur, f. 407. In Genere. Pisces secundum cibum Aegyptiis fuisse tradunt: post primum vsum herbarum & radicum palustrium: Nilo eorum copiam, praesertim cùm decrescens in alueum, redit, ferente. Pecorum quoq; carnibus vescentes quidam eorum, pellibus pro veste vtebantur. Hac vita plurimo tempore exacta, postmodum alijs fructibus, in queis panis ex loto factus, vesci ceperunt. Diodorus libro 1. capite 4. Pane vescuntur, quem ex farre conficiunt, & Collestem nominant. Vino vtuntur facto ex hordeo: desunt enim in ea regione vites. Victitant quoque tum piscibus, partim crudis, & ad solem arefactis, partim salsugine conditis: tum auibus, sed crudis, priùs tamen sale conditis, coturnicibus, anatibus???;, atq; paruis auiculis. Caeteris autem vel volucribus, vel piscibus, quae ipsis in proximo sunt (praeter illa quae ab eis sunt recepta pro sacris) partim assis, partim elixis. Herod. lib. 2. In Specie. Aqua. Inducitur ab Herodoto libro primo Persarum Rex, ex Choaspe apud Susam fluente aquam bibens, etiam in expeditionibus, cùm plurimi currus quatuor rotarum à mulis tracti, huiusmodi aquam ferentes in vasis argenteis eum lequerentur. Ctesias Cnidius, eam & leuissimam esse inquit, & suauissimam. Secundus Aegypti rex cognomento Philadelphus, cùm filiam suam Berenicem Antiocho Assyriae regi despondisset, magnis impensis curauit, vt Nili aqua ad eam afferretur, quam solam biberet, teste Polybio. Athen, libro 2. capite 2. Darivs Persarum rex vulneribus confectus, à Polystrato Macedone extremum munus aquae haustum frigidae obtinuit. Sabellicus lib. 6. Enn. 4. Ivlianvs Imp. expeditione contra Persas grauiter vulneratus, frigidae haustu nocte mortem sibi accelerauit. Marcellinus libro 22. Manna. Manna Israelitae coelitùs in deserto alti sunt. Erat autem coriandri grano similis, specie bdellij, quam illi passim colligebant, mola???; contusam, aut in mortario distritam coquebant in ollis, & hinc panes depsititios faciebant, sapore libi oleo confecti. Exodi & Numerorum 11. Sal. Graeci ante reliquas dapes, sal velut amicitiae symbolum hospitibus apponebant: & vino madentes, oleo perungebant & sale, quod aduersus ebrietatem remedium esse putabant. Alex. lib. 5. cap. 21. Romani veteres sale pulmentarij vice sunt vsi. Esitarunt enim salem cum pane & caseo, vt prouerbio apparet. Plinius lib. 31 cap. 7. ex Varrone. Radices. In Aethiopia, quae supra Aegyptum est, iuxta fluuium, quem Astapam vocant, inhabitat gens, quam Rhizophagos vocant. Radices enim arundinum, quas ex propinquis locis effodiunt, magna cura lauantes barbari, lapidibus terunt, quoad molles factae cohaereant: deinde placentas ad modum lateris, quantum manus capit, factas, atque ad solem decoctas mandunt. Diod. lib. 3. c. 3. Delectantur allio Thraces, vt pote calido: cùm regionem incolant frigidam. Suidas. Attici, quoties nauigationem aut expeditionem adornabant, commercabantur allia, ea???; retibus imposita secum ferebant. Ite̅ in obsidionibus vrbium in precio erat alliu̅. Vnde illud citra nomenclaturam apud Suida̅, [Greek words]. id est, Perdo allia in obsidione. Eras. in Adagijs. Folia. Hylophagi Aethiopes cum filijs vxoribus???; ad loca campestria accedentes, arbores ascendunt, ac teneras ramorum summitates auferunt. Tantam autem ex continuo vsu ramos ascendendi peritiam habent omnes, vt, quod incredibile videtur, de arbore in arborem velut aues prosiliant, ascendántque tenues absque periculo ramos, macilentia leuitate???; corporis nixi. Si quando pedes labantur, manibus ramis comprehensis se à casu vindicant. Quòd si fortè deciderint, nulla in re propter leuitate̅ corporis laeduntur. Ita ramis teneriorib. dente exesis, ventre̅ farciunt. Hi semper incedu̅t nudo corpore, communes???; vxores ac liberos habent. Pugnant inuicem pro locis armati baculis aduersus alios, ac dominantes victis. Moriuntur vt plurimum fame, cùm deficiente visu corpus priuetur eo sensu quo cibum quaerebat. Diod. lib. 3. c. 3. Thraces, qui ad Strymona habitant, folijs tribuli equos saginant: ipsi nucleo viuunt, panem facientes praedulcem, & qui contrahat ventrem. Plin. lib. 22. c. 10. Herbae. Priscis victum Aegyptiis herbas ac palustres caules, radicésque, quas gustu experti co̅probassent, fuisse tradunt, ea̅???; qua̅ grame̅ dicunt, herba̅ tum preecipua dulcedine, tum hominibus [431] ac iumentis vtilis in primis vsus. Eius vtilitatis memores ad hoc vsq; tempus viri, hac manibus decerpta deos ora̅t, existimantes hominem limosum ac palustre animal esse, sumta coniectura tum ab eius humili naturali???; ortu, tu̅ quia magis humidis quàm siccis egeat cibis. Diod. lib. 1. c. 4. Aegyptiis palustribus ad victus facilitatem quaedam sunt excogitata. Siquidem cùm sluuius plenus campos inundauit, in ipsa aqua exoritur ingens vis liliorum, quae Loton Aeton Aegyptij vocant. Ea vbi demessuerunt, ad solem exiccant. Deinde quod medium loti est, papaueri assimile, postquam coxerunt, ex eo faciunt panes assos. Est autem huius loti radix quoque esculenta, etiam suauitate praestanti, orbiculata, mali magnitudine. Sunt & alia lilia rosis similia, & ipsa in flumine nascentia: quorum fructus in alio calyce germinans è terra, simillimus specie est fauo vesparum. In eo esculenta quaedam Instar nuclei oliuae coagmentata innascuntur, quae & tenera comeduntur, & arefacta. Iam verò iuncum annuum vbi è paludibus excerpserunt, superiorem eius partem amputant, qua̅ in aliud quiddam conuertunt: quod relictum est inferius longitudine cubitali, id edunt pariter, ac venundant. Eo si qui admodum suaui vti cupiunt, in luculento furno torrefactum ita comedunt. Herod. lib. 2. Aegyptiorvm mos traditur, vt in familiarib. coenis brassicam praesumant in primis: quo edulij genere, ebrietatem discuti arbitrantur. Alex. lib. 5. c. 21. Romani olim lactucae esu coenam finiebant, somni conciliandi causa. Posteriores appetitus excitandi gratia primo loco sumsêre. Hinc Martialis illud: Claudere quae coenas lactuca solebat auorum, Dic mihi cur nostras inchoëtilla dapes. Galenvs medicus Pergamenus lactuca frequenter vsus est, aetate quidem iuuenili, cùm ventriculus assidua bile turgeret, refrigerij causa: in senio verò, aduersus vigilias. Galenus lib. 2. de Alim. fac. Carduos lactucarum vice etiam in conuiuijs à Rom. apponi solere, testis est Julius Capitolinus in vita Pertinacis Imp. Plinius item lib. decimono, de carduis in hunc modum: Poterant videri dicta omnia, quae in precio sunt, nisi restaret res maximi quaestus, non sine pudore, dicenda. Certum est quippe carduos apud Carthaginem magnam, Cordubam???; praecipuè, sestertium sena millia è paruis his red dere: quoniam portenta quoq; terrarum in ganeam vertimus, etiam ea, quae refugiunt quadrupedes consciae. Fructus. In Scythiae montanis Homines quidam calui habitant, ex arborib. viuentes, quib. Ponticum nomen: magnitudo ferè eadem, quae fico, fructus fabae similis, etiam nucleo. Id vbi mite fuerit, vestibus exprimunt: & quod ab eo crassum & nigrum defluit, nomine aschy, id aut lingunt, aut lacte co̅mixtum potant. Ex ipsius quoq; crassitudinis faece massas ad esum componunt. Neq; enim multum est eis pecorum, vtpote non studiosis rei pecuariae. Herod. lib. 4. Spermophagi Aethiopes fructus, qui aestate ex arborib. decidunt colligentes, absq; labore edunt: reliquo tempore herbam in vmbrosis nascentem locis decerpunt, quae vitae subuenit egestati. Diod. lib. 3. c. 3. Nasamones Poeni sub aestatem relictis ad mare pecoribus, conscendunt ad locum Aegilem, decerpturi palmulas. Nam palmae illic & permultae sunt, & fructiferae omnes. Ex quibus vbi palmulas praematuras decerpserunt, ad solem siccantes maturefaciunt, deinde lacte maceratas sorbillant. Herodotus lib. 4. Lotophagi, Africae populi, è solo loti fructu victitant, qui 1 est instar fructus lentisci, suauitate assimilis fructui palmarum: ex quo vinum conficiunt. Herod. lib. 4. Horum meminit Homerus Odysseae lib. 9. narrans, quemadmodum Vlyssis Socii gustata apud Lotophagos populos herba loto, redire ad nauim noluerint, nisi verberibus adacti: [Greek words], [Greek words], [Greek words] [Greek words]. Plin. lib. 13. & Theoph. 4. de Plantis, cap. 9. Mosynaeorvm in Ponto opulentissimorum filij nucibus tostis aluntur. Diod. lib. 14. Veteres glandibus victitârunt. Mox inuenta est iuglans arbor, sic dicta, quasi Iouis glans, quòd suauitate saporis caeteris praestaret. Graecis [Greek words]. Macrobius lib. 3. Saturn. capite 18. Frugibus cerealibus repertis, mansuetiorem viuendi modum sunt amplexi. Ordeum primùm repertum, [Greek words]. Hinc [Greek words]. & ex specie genus, pro opum quarumlibet affluentia. Frequens & diuturnus fuit glandiu̅ cibus Arcadibvs, vt quo tempore monuit Apollo Lacedaemonios, ne Arcades bello lacesserent, hunc illis victum è glandib. hisce versib. attribuerit: Glande satur multa obsistet tibi plurimus Arcas: Nostra tuis non sunt contraria numina ceptis. Pausanias in Arcad. Mitiorem ijs victum induxisse Arcas dicitur primus, ac panis docuisse rationem, ac texendarum vestiu̅ & lanificij quoque. Caelius lib. 16. c. 3. A. L. Diogenes quum in opiparo conuiuio videret Platonem nihil attingentem lautitiarum, sed oleis duntaxat vescentem: Quid accidit, inquit, vir sapientissime, vt cùm ob huiusmodi mensas in Siciliam profectus, hic à paratis abstineas? Ad haec Plato: Ac hercle Diogenes, & in Sicilia huiusmodi ferè cibo co̅tentus eram. Quid igitur, inquit Diogenes, necesse erat Syracusas nauigare? an tum Attica non ferebat oleas? Hoc dictum quidam adscribunt Aristippo. Laërtius lib. 6. Rom. veteres coenam ab ouis auspicabantur, malis finiebant. Inde adagium, Ab ouovsq; ad mala: id est, toto colloquio, tota nauigatione, aut toto opere. Erasmus in Adagijs. Ioannes Aragonum rex 18. qui ad 80. annum integra valetudine peruenit, arborum fructib. libe̅tiùs vescebatur, quàm carnibus. Ficus virides & recentes apperebat, & eas maximè quas Aragones Buriasotas appellant, & Latini Duricorias. Marine??? lib. 12. rerum Hispan. Semina. Papaueris candidi semen tostum in secunda mensa cum melle apud Antiqvos dabatur. Hoc & panis rustici crustae inspergebatur, affuso ouo inhaerens, vbi inferiorem crustam apium gith???; cereali sapore condiunt. Plin. lib. 10. c. 8. Legumina. Galendis Maij vescuntur Romani varijs leguminum generibus simul coctis, quae Virtutes appellantur. Hinc locus cuiusdam, Nequaquam mirum videri debere, Romanos à suis maioribus tantopére degenerasse, cùm singulis annis virtutes eorum deuorent. Poggius in Facetijs. Aues. Coturnicum magnam copiam in solitudine Sina Dominus Israelitis misit. Exodus. Eudoxus Cnidius libro primo, Phoenices Hercvli coturnices facrificare, inquit: propterea quòd cùm Hercules Iouis & Aristeriae filius in Libyam prosicisceretur, ac à Typhone inceremtus fuisset, Iolaus illum coturnicis assae odore refecit. Oblectabatur enim, cùm circumuagaretur, hoc animali. Athe̅. lib. 9. cap. 15. Oenae insulae Hyrcani maris incolae ouis marinarum auium & auena sponte nascente viuunt. Aen. Syl. c. 17. hist. Asiae. Boues, Tauri, Vaccae. Regnante Tarquinio Superbo, cùm magna incidisset pestilentia in mulieres Rom. grauidas, quae fuerat facta ex carne diu vendita populo taurorum, ludi ab hoc dijs inferis instituti, Tauri sunt vocati. Festus. Caprae. Clitomachus Carthaginensis nouae Academiae sectator, dicere solitus fertur, Qvendam athletam Thebanum omnes suae aetatis viros superare, quòd caprinis carnibus vteretur, tenacibus illis & concoctu difficillimis, quarum esu olidus è corporo sudor manaret. Athen. lib. 9. c. 24. Lépores. [Greek words]: id est, In leporinis carnibus viuere dicebantur, qui lautè atque in delicijs vitam agebant. Nam leporinam olim à Rom. in delicijs habitam declarat Martialis: Inter aues turdus, si quis me iudice certet. Inter quadrupedes gloria prima lepus. Erasmus in Adagijs. Catuli. Corsicae insulae accolae cùm catulis paruis non solùm cicuribus; sed etiam agrestibus vescantur, iracundi sunt, crudeles, infidi, audaces, promti, agiles, robusti: talis enim est natura canum. Cardanus de Varietate. Equi. Germanos, caballos tum agrestes tum domesticos comedere, Gregorius tertius ad Bonifacium reprehendit, & abrogare iubet. Nauclerus generatione vigesimaquinta. Quando Reges siue Duces Tartari exercitui suo commeatu̅ distribuunt, quadraginta viris vnum equum dare solent. Quibus mactatis, milites carnes inter se partiuntur, praestantiores verò intestina tantùm, vt rem opiparam & suauiorem sumunt, quae ad ignem parum calefacta, vt videlicet adhaerentia stercora excuti possint, vnà cum cineribus & carbonibus de igne ocyùs rapta vorant. Non solùm autem digitos pinguetudino perunctos, sed etiam cultellum, lignúmve, quo stercora detergunt, suauiter lingunt, sugunt???ue. Capita equorum apud eos in delicijs habentur, insignioribus???: tantummodò apponuntur. Guagninus in descriptione Tartariae. Cùm Galli Nouariae à Veneto & Sfortiano exercitu obsiderentur, dux eorum Ludouicus Aurelianus videns milites recentium carnium desiderio teneri, eos???ue incommodè salitis vesci, praesertim quod in medijs aestatis feruoribus vino penitùs carerent, minus generosos equos occidebat, & dis [432] sectos per centurias aequa diuisione militibus largiebatur. Iouius lib. 3. Hist. Vulpes. Sarmatis, Vandalis, ac innumeris alijs, equorum & vulpium carnes solatio sunt. Cael. lib. 28. c. 2. A. L. Simiae. Zygantes Afri minio inficiuntur, ac simijs vescuntur, quaru̅ affatim gignitur ijs, qui in montibus degunt. Herod. lib. 4. Asini. Quidam conspecto asini cadauere, Scythae cuidam, qui fortè aderat, dixit, En quod coenes. Ille primùm aspernatus, atq; abominatus, postea tame̅ apparauit, coenauit???; Ita fermè Suidas & Zenodotus. Hesychius secus effert, [Greek words], Scytha asininum conuiuium appetit. Eras. in Adagijs. Testudines. In Carmaniae angulo sunt Chelonophagi, testudinum superficie casas tegentes, carne vescentes. À flumine Arbi promontorium ipsum inhabitant, praeter capita toto corpore hirti, corijs???; piscium vestiti. Plin. lib. 6. c. 24. Testa, quae concaua est, veluti cymba nauigant, pro aquae receptaculo, item pro tentorijs vtuntur. Sic cibo, vase, domo, naui, vitam illorum testudo adiuuat. Diod. lib. 3. c. 3. Lacerta. Lacertis virentibus vesci, in more Aphris est. Alexander. Locusta. Orienti & Libyae grata praecipuè locusta est: quod verum Ioannes comprobat Baptista, vti inquit Hieronymus, & probat ex Leuit. 11. lib. 2. contra Iouinianum. Caelius libro 28. capite 2. Antiq. Lect. Aethinpes Acridophagi, deserto contermini, homines paulò caeteris breuiores, macilenti, ac supra modum nigri. Veris tempore Zephyrus ac Libycus venti infinitum penè locustarum ex deserto ad eos deferunt numerum. Hae permagnae sunt, sed colore alarum turpi ac squalido. Aethiopes ad id assueti, in quandam latam longam???; multis stadijs co̅uallem plurimum materiei ex propinquis locis ingeru̅t. Cùm suo tempore locustarum tanquam nubes à ventis supra vallem defertur, materiem congestam, omnem???ue loci herbam antea succisam incendunt. Locustae desuper volantes ingenti fumo enectae, paulùm vltra vallem ad terram tanta decidunt copia, vt victum omni genti abundè praebeant. Has enim sale, quod regio plurimum fert, superinfusa, diutius seruant, cibum gustu eis suauem. Hic est solus eorum per omne tempus locustarum victus. Diod. lib. 3. c. 3. Mandi, Indorum populi, locustis victita̅t. Quadragenos tamen annos non excedunt. Serpentes. Lacedaemon ii quandoque à Pythia nuncupati sunt [Greek words]. Eius appellationis ex historia veteri hanc promunt rationem. Quadam tempestate serpentium multitudo mira in Laconia succreuit. Facta inde annonae caritas est incredibilis, coasti???; indigenae serpentes in escam humanam vertere: vnde nomen claturae nouae data occasio. Quod in Admirabilium relatione Aristoteles scribit. Caelius libro 18. capite 2. Antiq. Lect. Candei, seu Ophiophagi, vescuntur serpentibus, quorum fertilissima est eorum regio. Vermes. Phryges ac Pontici, vermes albidos obesos???ue, capiti nigricante, qui è cariosis promuntur materijs, inter delicias habe̅t: ac xylophagia comedisse, luxuria est. Caelius libro 28. cap. 2. Antiq. Lect. Plinius lib. 17. cap. 24. Vermes grandes roborum, quos Cossos vocant, in cibum delicatorum Romae receptos testatur, atq; farina saginatos altiles reddi. Pediculi. Bvdini, Scythiae populi, pediculos esitant. Sabellicus libro 6. capite 1. ex Herodoto. Pisces. Oritae, quos Arabis sluuius ab Indis disterminat, nullu̅ aliu̅ cibum nouêre quàm piscium: quos vnguibus dissectos sole torrent, atque ita panem ex his faciunt, ut refert Clitarchus. Plinius libro 7. capite 2. Apud Babylonios tres sunt familiae, quae nullo alio, nisi piscibus, victitant. Quos captos vbi arefecerunt ad solem, haec faciunt. In pilam conijciunt, ac pistillis pinsunt, deinde linteis conseruant. Inde quisquis vult, conspergit, offam???; facit: alius verò in modum panis torret. Herod. lib. 1. Sunt ex Aegyptiis palustribus, qui solùm piscibus victitant: quos ibi ceperutn, exenteratos ad solem desicca̅t, exiccatis???; deinde vescuntur. Herod. lib. 2. Ichthyophagi piscibus pro pane & obsonio utuntur, Neptuno Cereris loco victum illis subministrante. Diodorus libr. 3. cap. 3. Paeones Prasiadem paludem incole̅tes, piscibus etiam equos alunt. Herodotus. Athenaeus ex Clearchi auctoritate, Sicvlos ait dicere, apud se mare quoque dulce esse, quòd gaudeant edulljs, quae mare porrigit. Erasmus in Adagijs. In Rhodo quipisces in delicijs habet, eum populares quasi liberalem commendant. Cui verò magis arridet carnium esus, ij agrestes & ventres calumniae causa appellantur. Aelianus libro 1. de Varia historia. Mel. Fama est, Democritvm Abderitem fuisse ob senectutem penè furiosum, atque cùm vitae pertaesum esset, subtrahere sibi nutrimentum singulis diebus consueuisse. Sed cùm dies Cerealium sacrorum esset propinquus, rogantibus mulierib. ne moreretur per id tempus, vt sacra celebrare possent, paruit, & vas sibi melle plenum adferri iussit: inde ferunt hunc virum multos dies vixisse, cùm solo melle vesceretur, atq; deficie̅te melle, post hos dies mortuum fuisse. Suauissimum mel enim Democrito esse solebat, qui etiam interroganti viro, Quomodo quispiam sanus viuere posset? Si exteriora oleo, inquit, interiora melle irriget. Athen. lib. 2. c. 3. Erat Pythagoricorvm cibus, panis cum melle. Athenaeus libro 2. cap. 3. Pollionem Romulum, centesimum annum excedentem, quum interrogaret Augustus, Quánam ratione maximè vigorem illum animi corporis???; custodijsset? respondit, Intùs mulso, forìs oleo. Caelius lib. 28. c. 27. Lycus scribit, Cyrnios, id est, Corsicae insulae populos, esse [Greek words]: hoc est, de assiduo mellis vsu esse vitae diuturnioris: etiamsi ridiculum nonnullis id videtur, quando (vt ferè consentiunt poetae) mel Corsicum, auctore Diodoro, item notae censetur pessimae. Caelius lib. 28. cap. 27. ex Athen. lib. 2. c. 3. Oua. Apud Romanos coenae initia habebant oua, mala finiebant, attestante Porphyrio quoque. Vnde Horatius, Ab ouo vsque ad mala citaret, Sermonum primo. Caelius libro 27. capite 17. Antiq. Lect. Lac. Arabas nouimus camelorum lacte vesci, à carnibus suillis verò abstinere inprimis: copiae vel raritatis vtrunque ratione. At camelos detestantur in Septentrionem reiecti. Caellus lic. 28. c. 2. Antiq. Lect. Refert Aristoteles & Theophrastus Philinvm quendam nullo alio cibo per totam vitam vsum fuisse, quàm solo lacte. Athen. lib. 2. cap. 2. Menismini Aethiopiae viuunt lacte Cynocephalorum, quorum armenta pascunt, maribus interemtis, nisi sobolis causa. Byzoni mediterranei lacte bubulo victitant, nec vllo praeterea vescuntur cibo. Erasmus in Adagijs. Sanguis. Bisaltae Scythiae populi, nutriuntur equoru̅ sanguine, permixto lacte. Vergilius lib. 3. Georg. Tartari cùm aliquò proficiscuntur, & fame siti???ue cruciantur, equis, quibus insident, venas incidu̅t, hausto???; eorum sanguine sitim famem???; sedant. Equis verò huiusmodi venarum incisionem maximè prodesse puta̅t. Equarum lacte supra modum delectantur, quo robustos pin gues???; se fieri arbitrantur. Guagninus in Tartaria. Medulla. Achilles puer aprorum vrsorum???; medullis, ac leonum visceribus à Chirone fuit nutritus. Apollodorus lib. 3. Puls. Pulte non pane vixisse longo tempore Romanos, manifestum, quoniam inde pulmentaria hodie???ue dicuntur. Et Ennius antiquissimus vates obsidionis famem exprimens, offam eripuisse plorantibus liberis patres commemorat. Et hodie sacra prisca atq; natalium, pulte sitilla conficiuntur: videtur???ue tam puls ignota Graeciae fuisse, quàm Italiae polenta. Plin. lib. 18. cap. 8. Panis. De panis generibus, vide Caelium lib. 9. cap. 16. Ant. Lect. [Greek words] Graeci Mazae videntur opposuisse, sic dictum, [Greek words], quasi eleuatum vi fermenti. Album panem in delicijs fuisse, locis aliquot testatur Lucianus, nominatim in libello de Mercede seruientibus. [Greek words], id est, Ne per somnum quidem vnqua̅ albo pane saturatus. Eras. in Adagijs. Lotometrae semine, quae fit ex loto sata, fiunt panes in Aegypto à Pastoribvs, maximè aqua vel lacte subacto. Negatur quicquam illo pane salubrius esse, aut leuius, dum ca [333] leat: refrigeratus difficiliùs concoquitur, fit???ue ponderosus. Constat eos, qui illo viuant, nec dysenteria, nec tenesmo, neque alijs morbis ventris infestari. Itaq; inter remedia eorum habetur. Plin. lib. 22. cap. 20. Brasilienses frumentum minimè serunt. Pane̅ è radice vnius herbae conficiunt, portulacae magnitudine. Haec autem tam lethiferum venenum continet, vt qui illam crudam comederit, repentè moriatur. Illi verò radicem contundunt, contusam exprimunt, ne quidquam in illa succi illius venenati remaneat: tum ad solem exsiccant: molis deinde conterunt, atque farinam efficiunt. Panes ex eiusmodi farina facti non modò salubres sunt, sed etiam sciti admodum saporis. Ex ea & milio genus potionis faciunt ceruisiae persimile, quo quidem vbise ingurgitarint, quod frequenter illis euenit, tum omnes fraudes & insidias plus solito machinantur. Osorius lib. 2. rerum Emmanuelis. Gothardvs Hildesianus episcopus, cùm Meinuercum Padebornensem episcopum mortuum audisset, panem album, qui in mensa appositus erat, apprehendens: Quando te, inquit, ô beate Meinuerce, panis albus à morte no̅ potuit liberare, ipse ego deinceps album panem nunquam gustabo. Id???ue votum strictè seruauit. Cosmidromij Chronicon. Caseus. Tradunt, Zoroastrem in desertis caseo vixisse annis viginti, ita temperato, vt vetustate̅ non sentiret. Plin. lib. 11. cap. 42. Placentae. Diogenes Cynicus, quum placenta vesceretur, percontanti quid comederet, respondit se panem edere bene confectum. Erasus in Adagijs. Bellaria. De Mensis secundis consule Athen. lib. 14. cap. 17. Persae cibis vtuntur perpaucis, bellarijs permultis. Hinc est quod dicunt, Graecos etiam à cibo sumto esurire, quoniam mensis secundis parcissimè tantùm vtuntur. Herod. lib. 1. Attica bellaria fuisse traduntur lauta & eximia. Platonis bellaria fuêre, ficus, cicer, faba, myrti baccae, & ex fago glans prunis tosta. Alex. lib. 5. cap. 21. M. Terentivs Varro in illa lepidissima satyra Menippea, quae inscribitur, Nescis quid vesper serus vehat: de secunda mensa placentas remonit, his verbis: Bellaria ea maximè sunt mellita, quae mellita non sunt: [Greek words] enim & [Greek words] societas infida. Significant autem bellaria, omne mensae secundae genus. Nam quae [Greek words] Graeci, vel [Greek words] dixerunt, ea veteres nostri appellauêre bellaria. Macrob. lib. 2 cap. 8. Saturn. & Gell. lib. 13. cap. 11. Vina. Vide Tit. Vinolentorum, f. 2240. Troglodytae Aethiopes vtuntur potu, idiotae paliuri succo, potentiores verò quodam flore expresso, qui est deterrimo nostro musco persimilis. Diod. Sic. lib. 3. cap. 3. Theodatvs ignauissimus Italiae rex in summa annonae penuria, per vniuersam Italiam orta, audiens in Veronensi agro acinaticium esse vinum, saporis odoris???; suauissimi, magnam eius vim summo cum fisci impendio Romam aduehi curauit. Vinum etenim illud asserit Cassiodorus colore purpureo fuisse regium, sapore praecipuum, dulcedo cuius ineffabili suauitate sentiebatur: quum tamen interim tactus eius densitate pinguesceret, vt carneus liquor vel potio edibilis videretur. Cranzius lib. 3. Sueciae, cap. 24. À Qvibvs vsvrpata alimenta. à Philosophis. Lens philosophorum cibus, Cynicorvm praesertim. Vide eius encomium apud Athen. lib. 4. cap. 18. Pythagoreorvm cibus erat, panis cum melle. Athenaeus lib. 2. cap. 3. Athletis. Ficus siccae corpus & vires adiuuant. Ob id antè athletae hoc cibo pascebantur: Pythagoras exercitator, primus ad carnes eos transtulit. Plin. lib. 23. cap. 7. Militibus. Militvm cibus olim allia. Inde adagium, [Greek words]. id est, Ne edas allia & fabas, hoc est, ne bellis, néve iudicijs adsis. Nam in bellum inferebantur allia eommeatus militaris. In iudicijs fabas esitabant, ne obdormiscerent. Suidas. Erasmus in Adagijs. ALIMENTORVM ABSTINENTIA. Alimentum hîc tanquam bonum corporis, eiusdem??? Abstinentiam veluti accidens consideramus. Quam ipsam respectu Habitus sub loco Temperantiae quo??? perpendemus, circa subiectum Alimentum versantis, f. 2220. 2224. Eiusdem Auersationem superiùs inter Actiones Appetitricis facultatis connumerauimus, f. 408. Svbiectvm. Abstinere in Genere ab Alimento, siue semper, siue aliquandiu. Plinius Naturalis historiae lib. 7. ad extremos Indiae fines ab Oriente, circa Gangis fontem, esse Astomorvm gentem prodit, sine ore, toto hirtam corpore, quae frondium vestiatur lanugine, viuat???ue halitu tantùm & odore, quem naribus trahant: nullum illis cibum, nullum esse potum: tantùm radicum florum???ue odores varios syluestrium malorum, quae secum portant, longiore itinere, ne desit olfactus: grauiore paulo odore haud difficulter exanimari. Horum etiam Strabo ex Onesicrito mentionem facit libro decimoquinto. Cael. lib. 14. cap. 21. Antiq. Lect. Abaris Scytha, Seuthi F. legatus Athenas veniens, ad suos Hyperboreos redijt, nil comedens. Herodotus. Timonis in Cilicia Aviam (siue nutricem) tradidit memoriae Aristoteles delitescere solitam quoq; anno spacium bimestre: quam nulla re alia quàm spiratione viuere deprehenderunt. Plut. lib. 8. Quast. conuiual. 9. Olympiodorus Platonicus interpres Aristotelis scripsit, Aristotelis, qui rem vidit, testimonio, fuisse Hominem, qui donec vixit, neq; manducauit vnquam, neq; dormiuit. Caeterùm in sole manendo alimentum accepit. His in Phaedone persimilia Plato conscribit. Caelius lib. 24. cap. 21. A. L. Augustinus, cùm Casulano rescriberet, affirmauit temporibus suis Qvendam quadraginta diebus sine cibo vixisse. Alivm quoque Petrarcha ponit, Venetijs idem fecisse, à multis???ue eius rei experimentum fuisse factum. Fulgosus libro primo, capite 2. In Tullensi territorio, villa Commerciaco, Pvella duodennis, post sacram communionem in Paschate à sacerdote susceptam, primùm per decem menses pane, deinde omni cibo & potu per triennium abstinuit, & pòst ad communem hominu̅ vitam redijt. Anno Domini 823. Sigebertus in Chro???cis. Regino libro secundo. Alij ad annum Domini 1322. referunt, vt Fulgosus lib. 1. cap. 6. Martinus & alij narrant, eam studio ieiunij ita abstinuisse, & mhilominus tamen coena Domini frequenter vsam esse. Memorabile, quod in recentiore obseruatum historia est, fuisse Qvendam, qui biennio continuo nil prorsum vel comederit, vel biberit. Probabiliora faciunt haec, quod de Animalibus septimo Albertus Magnus scriptum reliquit, fuisse Feminam Coloniae in Germania sub Friderico II. quae sine cibo dies quandoque viginti transmiserit, saepe verò & triginta. Virvm quoque melancholicum se vidisse testatur, qui sine cibo septem perseuerârit hebdomadas, alternis tantùm diebus aquam exorbentem. Visam quoq; in Hispania Pvellam, grauissimi produnt auctores, quae comederet nihil, ac haustu tantùm aquae vitam confoueret, & annum iam ageret secundum ac vigesimum. Cael. lib. 13. cap. 24. A. L. Perusiae Palvmba Interamnensis, annos nata viginti, sumta sacra hostia, nullo alio sumto cibo, septem annos vixit. Id quod Innocentius octauus pontifex re quaesita diligenter inspexit. Fulg. lib. 1. cap. 2. Eugenio IIII. Pp. Gallus quidam nomine Iacobvs, in aula Romana amanuensis, graui valetudine affectus, cùm in patriam redijsset, Hierosolymitanam peregrinationem vouit. Inde Romam, Nicolao V. pont. reuersus, nec bibere, nec esse vnquam inuentus est, iure???ue iurando affirmauit, se iam biennium ita vixisse. Fulgosus lib. 1. c. 2. Neq; subitò, sed paulatim in hanc consuetudinem descendisse. Eum se familiariter nouisse, Poggius in Facetijs scribit. Cùm dies Romae multos fuisset, & admirationem sui turbis fecisset, quasi sanctus & Deo charus: postremò captus, virgis???; caesus, in exilium est actus. Suspectum est enim, quicquid prodigiosum. Aen. Syl. lib. 2. Com. in Panor. Refert Albertus, se vidisse melancholicum Qvendam, qui, cùm diebus penè quinquaginta à cibo abstinuisset, solo aquae potu interim singulis aut alternis diebus contentus erat. Cardanus de Rerum var. lib. 8. cap. 43. Anno Salutis 1460. Nicolavs Heluetius Vnderualdensis, post susceptos ex coniuge quinque liberos, cùm haud longè à pago solitariam ageret vitam, peracto XV. anno, sine vllo potu ac cibo decessit: veraq; inuenta fuerunt, quae praedicebat futura: vita???; prorsus austera fidem faciebat, nihil ab eo de cibi ac potus abstinentia fingi. Et tamen Constantiensis episcopus. in cuius dioecesi agebat, profectus ad eum ipsum locum vbi Ni [434] colaus erat, diligenter rem perquisiuit, inuenta???ue palàm literis mandauit. Qui vt ca de re certior fieret, sub obedientiae imperio recusantem parum cibi sumere coëgit: ob quam rem triduum grauiter stomachi dolore laborauit. id quod ipse vereri se, antè monuerat. Nec verò episcopo illi tantùm, verùm multis quoq; principibus Germanis, Gallis atq; Italis, qui eò profecti sunt, res haec explorata fuit. Nos quoque cum his locuti, cui viderunt, ac sermones, ni serueru̅t, rem extra ambiguum ponimus: praesertim quòd de hac cibi abstinentia diligentiùs quaesitum est, de qua ipse parcè loquebatur, rem???; non miracilo, sed naturarae tribuebat. Fulg. lib. 1. cap. 6. Apud Spirenses, in villa Rhodo dicta, anno Christi 1539. puella quaedam Margarita, patre nata Suffrido Vueis, & matre Barbara, cùm iam ferè decimu̅ aetatis suae annu̅ attigisset, capitis & ventris dolore leuiore ad festum diui Michaëlis est correpta. Cibum magis magis???; fastidire coepit. Ad Natiuitatem vsq; Dominicam, cùm adhuc comedisset, nullum planè post id tempus aut cibum assumpsit, aut per aluum excrementu̅ egessit: à potu tamen no̅ abhorrebat. Post Pascha etiam potum fastidire coepit, adeò, vt post Pentecostes festa, aestuosissimo licetanni tempore, ne biberit quidem, aut vrinam emiserit. Ferdina̅dus Rom. rex, ne quid fraudis subesset, per Medicos suos explorari curauit, vt testatur Gerardus Bucoldianus. Scotvs quidam melancholicus atq; stultus, cùm quadraginta diebus sine cibo clausus in turri Londinensi ieiunasset, lac pro primo cibo atq; potu assumsit. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. cap. 43. Sub Clemente Pont. eius nominis septimo, vir Scotvs iuuenis, pilis???; rubeis, & (vt videbatur) habitu bilioso, cùm sponte se obtulisset, diebus XI. in custodia habitus absq; cibo, alioquin assuetus vsq; ad 20. diem, & vsq; ad 30. in eadem inedia perseuerare, miraculi praemium accepit. Cardanus de Subtil. libro de Hominis necessitate & forma. Leonardvs Pistoriensis sensim eò se traduxit, vt semel tanrùm in hebdomada cibum sumeret. Cardanus ibidem. Potu. Lasyrtas Lasionius aestatis tempote per triginta dierum spacium à nulla re salsa abstinens non bibebat, & mingebat tamen: quòd si liberet, & praesertim in ferculorum varietate, etiam bibebat. Athen. lib. 2. cap. 2. Aristoteles in libro de Ebrietate: Andron, inquit, Argiuus per omne vitae suae tempus siti potu???; caruit: quanquam multis cibis & salsis & siccis vesceretur. Idem???; ad Ammonen, profectus per aquae expertem viam, sicca farina vescens, nullum adhibuit humorem. Apollonius de Hist. mirabilibus. Idem de Magone Carthaginense refert Athen. lib. 2. cap. 2. vbi Andronem vocat Archonidem, ex eodem Ariltotele. Ivlivs Viator eques Rom. in pupillaribus annis, aquae subter cutem fusae morbo, prohibitus humore à medicis, naturam fecit consuetudine, atque in senecta potu omni abstinuit. Plin. lib. 7. cap. 18. Neapoli Qvendam ex Tomacellorum gente nunquam bibisse, scribit Caelius lib. 13. cap. 24. A. L. In specie. A??? Herbis, Radicibus. Horativs ode 3. Epodon facetè & copiosè ludit in re ridicula: nam detestatur allium, tragice???; persequitur, vt virulentius quàm aut cicuta, aut viperae sanguis, aut Canidiae veneficae, aut Medeae, quo tauros sopiuit in Colcho, aut Nessi Centauri venenum, quo extinctus est Hercules. Fructibus. Demetrius Scepsius libro quintodecimo de Troico apparatu, eos bonam inquit habere vocem, qui ficu non vtuntur: ac idcirco Hegesianactem Alexandrinum historiarum scriptorem, à principio, cùm esset pauper, tragicu̅ fuisse asserit, & aptum ad fingendum, atq; sonorum, quia intra decem octo annorum spacium ficus non gustasset. Athen. lib. 3. cap. 3. Oleo. Solebat esse magnus olei vsus in Aqvilonaribvs regnis, & lucrosus quaestus mercatoribus: donec quidam nouitatis cupidi dixerunt populo, quòd Hispani lauarent suos leprosos in oleo, ideo???; nequaquam eo vescendum. Illis???; creditum est, nec quisquam ampliùs oleum ab illis emere voluit. Vtuntur eius loco in obsonijs vituli marini pinguedine. Olaus lib. 20. cap. 7. Septent. regionum. Animalibus. Atlantes Africae populi, nullo animante vescuntur. Herodotus libro quarto. [Greek words]. id est, Orphicam vitam Plato lib. de Legibus sexto dixit, à luxu sanguinolentis???; dapibus puram. Huiusmodi siquidem vitae rationem Orphevs instituisse videtur, vt non solùm sanguine pecudum non inquinarent aras deorum, verùm ne vesci quidem vllius animantis carnibus sustinerent, sed libis ac frugibus melle conspersis sacra facerent, nec alijs ipsi vescerentur. Videtur Orpheus hoc conatus apud Thraces, quod Pythagoras tentauit apud Ionios, Nvma apud Romanos. Erasmus in Adagijs. Philochorus legem apud Athenienses sancitam fuisse dicit, ne quis agnum comederet: quia animalis huiusmodi species aliquando apud eos penè defecerat. Athen. lib. 1. cap. 4. Alicubi in mensam vitulos admisisse, summum censetut scelus. Nam & Imp. Valens legem Orienti dixerat, Ne quis vitulinam esitasse carnem vellet, dum agricolationi consultum cuperet. Caelius lib. 28. cap. 2. A. L. Finis. Abstinere Volvntate, Cavsa Religionis. Vide Tit. Abstinentiae religiosae, f. 3061. item Superstitionis in cibo, f. 3139. Valetudinis. De hac sub Valetudinis cura, f. 336. Athenaeus libro octauo tradit Terpsionem primum praecepisse de gastrologia: aeditis regulis, per quas liqueret à quibus esset abstinendum, quibus contrà vescendum: inter quas erat & haec de testudine, [Greek words]. Addit, testudinis carnem, si modicè edatur, ventris tormina facere: rursum si copiosè, lenire. Officij. Card???nalibvs Pontificem in Conclaui eligentibus primis tribus diebus nulla erat cibariorum apud veteres limitatio. Quarta die ad vnam speciem redigebantur. Nona verò, sublatis alijs, solùm panis & aqua electoribus tradebatur. Clemens autem VI. vti clementia cupiens, rigorem legis sic moderatus est, vt quantum satis esset cibi cuiq; apponeretur, sed vnius tantùm generis (videlicet aut carnes tantùm, aut pisces, aut oua cum caseo) eiusdem quoq; speciei: nam qui perdicem habebat auiculis abstinere cogebatur. Aeneas Syl. lib. 2. Basil. concilij. Necessitate. vel Interna. Nempe propter Auersationem cibi. De qua sub Appetitione auersante cibos suo loco egimus, f. 236. Petrvs Aponensis, Conciliator vulgò dictus, à lacte ita abhorrebat, vt ne illud quidem comedentes sine nausea ferre posset, teste Io. Matthaeo Gradense. Bartholomaei Marantae Pater, alienissimus fuit ab esu léporis, & cuiuscunque generis volatilium. Testis Maranta lib. 3. Methodi cognos. fimpl. cap. 13. Isabella Ferdinandi Catholici, regina Hispaniae, vinum no̅ modò non bibit vnquam, sed ne gustauit quidem: & propter aquam laxantem stomachum plerumque ciborum plus capiebat. Marineus lib. 21. rer. Hispan. Conradvs Huoer rusticus Totnacensis in Turgouia, auletes insignis, à primis incunabulis ad annum aetatis LX. quo obijt, pulmentis tantùm ex farina cum lacte vel aqua confectis vsus est: si mica panis vel aliud quid pulmento clam immisceretur, per vomitum reijciebat. Abhorrebat etiam à crudo lacte. Ciborum quidem odorem ferre poterat dum ne deglutiret. Vinum autem ex vuis & pyris instar aliorum bibebat. Basilij Lucij hypomnema. Externa. Propter vim aliquam, alimenti copiam subtrahentem. Cuius exempla sub Famis Titulo non pauca erunt. f. 659. HABITATIONES VARIAE DIVERSORVM. Hîc solius defensionis contra coeli iniurias ratio habetur. Qui sumtum luxum??? considerare volet, Tit. Frugalitatis, Magnificentiae, Luxus in adificijs, consulat, f. 1683. 2397. 2534. 3408. Qvo Loco. Infra terram. In Cauernis, Speluncis. Indorvm magnapars in subterraneis aedificijs vitam degit. Dardan II, Illyriorum natio prorsus agrestis, sub fimo speluncas defossas incolunt: studio tamen capti muficae, tibias & fides, & id genus instrumenta vsurpant. Strabo lib. 7. Aethiopes in subterraneis domibus cum filijs degunt. Alexan. libro quinto, capite 25. Troglodytae specus habent pro domibus. Alexander ab [435] Alexandro libro quinto, capite vigesimoquinto. Baleares in saxis concauis & cuniculis, ad corporis magnitudinem dimensis, habitant. Mardorvm gens specus infodiunt montibus, in quos se, coniuges & liberos recipiunt. Ligvres mo̅tani speluncas & vastissimas specus incolebát. Idé. In aquis. Paeonas, Prasiadem paludem incolentes, non cepit Megabyzus Darij praefectus: tentauit tamen expugnare eos. Incolunt autem hunc in modum. In media palude compactae erant sublicae, tenuem à continente ingressum vno ponte habentes. Has sublicas tabulata sustinentes, olim communiter omnes ciues statuebant. Mox è lege hunc in modum statuendum censuerunt, vtpro singulis vxoribus, quas quisque duceret (ducunt autem singuli multas vxores) ternas defigeret sublicas è monte sumtas, cui nomen est Orbelus. Hoc habitantes modo, obtinent singuli super ea tabulata tugurium, in quo degunt, & fores inter tabulata compactas, deorsum ad paludem ferentes. Paruulos liberos per pedem reste alligant, metuentes ne illi in aquam deuoluantur. Herodotus libro 5. Ruri, In agro. In vrbe. Aesculapij delubrum extra muros erat Romae, quia commorationes rusticas vrbanis salubriores ducebant. Sic etiam Graecis in locis celsis ferè & apertis locata sunt Aesculapij fana. Plut. in quaest. Rom. In Arboribus, Syluis. Apud Aethiopes Ichthyophagos arbores quaedam iuxta litus plurimae nascuntur, imminentes mari: has frequentibus folijs, fructu verò simili nuci castaneae, simul connectentes, vmbracula sibi constituunt: vbi in litore pariter & mari commorantes, vitam agunt tum solem effugientes arborum vmbra, tum continua maris vnda, ventorum???; aura aestum mitigante. Diod. lib. 3. cap. 3. Heptacometae Barbari sunt in Ponti regione, quorum no̅nulli super arbores degunt, alij in turribus. Scythae calui sub arboribus cubant, per hyemem quidem, vbi arbore̅ pileo albo firmo???; contexerint: per aestatem verò sine hoc pileo. Herod. lib. 4. Hyperboreis nemora vel luci, aut sparsa tuguria domus sunt. Nam praealtas syluas & rupes inuias incolunt. In Curribus. Scythae Nomades, quia fusi per agros sunt, carris, quocunque sors tulit, pro tecto & lare vtuntur. Proinde ex re Hamaxobiorvm nomen traxêre. Hip. de Aëre. Lapones domos non habent, sed tabernacula quasi castrensia: mansiones???; saepe transferunt, hamaxobij sunt. Iac. Zieglerus in Scandia. E Qva Materia. Ex Arundinibus, Folijs. Aegyptii prisci domos ex arundinibus conficiebant: cuius rei vestigia penes Aegypti pastores permansêre: nulla alia nisi ex calamis facta habitacula probantibus. Diodorus libro 1. capite 4. In Meroe expalma aedes, & ex aliarum arborum ramis & folijs conficiunt. Afrorvm pastoralium domicilia sunt virgultis compacta, suspensis circa lentiscos, & ea quoquò versus versatilia. Herodotus lib. 4. Britanni & Svevi primitùs in tugurijs vnà cum armentis habitarunt. Alex. lib. 5. cap. 25. Lateribus. Athenienses, cùm antea specus & saltus incolerent, primi lateritias aedes calce & caementis construxêre. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 25. Paramedesidae, agreste hominum genus, Bactrianis ad Occidentem coniuncti sunt. Tuguria latere struunt in montibus, foramine supernè relicto, vnde lumen accipiunt. Altis praemuniuntur niuibus. Cratibus, Paleis. Gallis domicilia pluteis & cratibus intexere mos erat. Massilienses ex paleis sibi domos conficiebant. Alexander ab Alexandro. Sale. In promontorio Africae, quod porrigitur vsque ad Herculeas columnas, est effossio salis, decem dierum itinere: cuius Incolae domicilia sua faciunt ex micis salis. Isti enim iam tractus Africae vacant imbribus. nam si plueret illic, non possent manere parietes salis. Herod. lib. 4. Piscium costis. Qui sunt versus Arctum Aethiopes Ichthyophagi ex costis cetorum incuruis, quas mare plurimas effert, ex vtroq; positis latere, colligatis???;, quas maris alga operiunt, habitacula sibi extruunt, ad euitandos aestus, natura sibi artem ex necessitate ad se tuendam reperiente. Diod. lib. 3. cap. 3. Testudinibus. Chelonophagi Africae populi partim exalga, partim ex testudinum testis domos aduersus tempestates tegunt. Alex. lib. 5. cap. 25. Testis ouorum. Spithamiaei Pygmaei ex ouorum putaminibus & pennis aedificia comparant. Qvo Ordine. Sparsim. Hammonii populi Africae, dispersis tugurijs habitant. Medium nemus pro arce habent, triplici muro circundatum. Germani prisci non cohaerentibus aedificijs habitabant, sed suamquisq; domum spacio circumdabat, propter metum incendiorum. Alexander. Vicatim. Bvrgvndiones dicti sunt, quòd olim vicos habitarent, quî corum lingua Burgi vocantur. Graecis [Greek words], à communione ignis, [Greek words]. Qva Forma. Màgnifica, Sumtuosa. Medi diuersoria habent magnis recessibus circumdata, & nemoribus manu consitis. Arabes & Sabaei, limina, postes, cellas, fulcimenta, parietes, & domorum tecta habent augustissima, ex ebore, auro & argento, atque sumtuoso lapide & smaragdo, luxu ingenti, laquearia verò citro & ebore extructa, qualem Alcinoi domum Homerus tradit, auro, argento, electro atq; ebore fulgentem. Alex. lib. 5. cap. 24. In tantum magnitudinis Romae vrbis aedificia processêre olim, vt tota aedificijs exurgeret, in quatuor aut quinq; contignationes, & multa tabulata tecta excitarent, maximas???; domos maximis domibus imponerent, vt orator Aristides professus fuit. Itaq; Augusto Caesari, ne vrbs ruinis laboraret magna mole aedificiorum, ne quis supra septuaginta pedes sublimiùs aedificaret, inhibere necesse fuit, licet ipse modicas aedes incoleret, & toro modicè instrato cubaret. Quod & Nero Caesar post incensam vrbem, dime̅sis vicoru̅ ordinibus & viarum spacijs, statuit, ne vltra praescriptum aedificia tollerentur. Quare Aemylius Porcina à L. Cassio accusatus, & poena multatus fuit, quòd villam nimis sublime̅ aedificasset. Produnt Tyriosadeò editas maximis co̅tignationibus domos aliquando struxisse, vt paru̅abfuerit, quin tota terraemotu corruerit. Ide̅. Vilia, Sordida, Tenuia. Fuit institutum Lycurgi apud Spartanos, vt domorum culmina securi, ianuas verò serra discindant, ne quis insignius altero aedificaret. Quare Agesilai domus ab inopi & priuata haud dissimilis fuit, sicut Pompeij domus vsq; ad tertiu̅ triumphum. Alex. lib. 5. cap. 24. À principio vrbis Rom. tam simplex vitae cultus, vt rudi ceme̅to constructas domos, & scandulis robusteis aut stramenteis contectam vrbem annos quadringentos vsq; ad Pyrrhi bellum legamus. Idem. De Apro, Martialis Epigrammarum lib. 11. sic scribit: Aedes emit Aper, sed quas nec noctua vellet Esse suas, adeò nigra vetus???; casa est. Vicinos illi nitidus Maro possidet hortos: Coenabit bellè, non habitabit Aper. Apud Calecvtios Indos aedes regiae: solùm ex lapide structae sunt: reliquis per leges minimè licet aedificare magnificè, quamuis ditissimi sint. Osorius lib. 2. rerum Em. VESTIMENTORVM KTHCIC. Acqvisitio. Seres, gens vbi sericum nascitur, quam Graeci olim vestem Medicam appellabant. Sub Iustiniano legatos miserunt Christiani ad Aethiopes, vt sericum ex India mercati, Romanis venderent, ipsi???ue magna pecunia potirentur: & id tantum lucri Romanis conferrent, ne pecuniam suam posthac ad hostes transferre cogerentur. Suidas. Vestium quarundam vsus apud Rom. quando ceperit, pete ex Plinio libro 8. capite 48. Conservatio. Huc Vestium Integritas. Israelitae quamuis per 40. annos in vasta solitudine errarent, ductu Mosis. tamen neq; vestimenta illis obsoleuerunt, neq; calcei sunt detriti. Deuteron. 7. Miraculosum est, quod de Christi opt. max. inconsutili tunica tradunt, illam à Virgine matre contextam, puellum vestiuisse, adolescentem texisse, adulto contra coeli aërisque iniurias munimentum praebuisse, quo ad militum impiorum sorti subiecta, regij prophetae oraculum confirmauit & comprobauit. Attritio. Elevsiniis sacris obseruatum, vt quam quis, dum initiaretur, vestem fortè gestasset, eam ne vnquam exueret, donec victa tempore omnino sieret ingestabilis. Hinc datus adagio locus, Vestimenta initiatorum, de ijs, quae attrita prorsus sunt, nulla???; temporum vicissitudine variantur. Caelius lib. 16. cap. 9. ex Clemente & Arnobio. VESTITVS VSVS IN TOTO. De Vestibus ex professo Lazarus Bayfius, sed & Caelius lib. 16. cap. 10. & 11. Antiq. Lect. scripsêre. Consule Titulos Vestitus luxuriosi, prodigi, magnifici, popularis. illic Virtutis & Vitij per vestitum sese prodentis, hîc solius Vestitus, quatenus tegit corpus, ratio habetur. Quatenus verò ornat, sic inter Fortuita bona, Vestitus honoris ergô concessus Regibus, Sacerdotibus, Militibus, connumerandus erit, f. 1001. Materia. Vtputa Cortices. Massagetae ex arborum corticibus amictus intexebant. Herodotus. Folia, Iuncus. Gymnesiarvm incolae iunceo ornantur amictu. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. Coria. Geloni Scythae olim hostium caesorum corijs vestiebantur. Mavri olim & Troglodytae ex serpentum aut piscium corio vestimenta sibi consuebant. Alexander ab Alexandro lib. 5. cap. 18. Pelles. Graecorvm antiquissimos, pelles leonum pardorum???ue, ouium & caprarum, item luporum à principio induisse, Homerus auctor est. Quaedam nationes caprarum pellibus sunt vestitae, vt in Getvlia & in Sardinia. Cuius vsum apud antiquos quoque Graecos fuisse apparet, quòd in tragoedijs senes ab hac pelle vocantur [Greek words]: & in comoedijs, qui in rustico opere morantur: vt apud Caecilium in Hypobolimaeo habet adolescens, apud Terentium in Heautontimorumeno senex. Varro lib. 2. cap. 11. de Re rustica. Hyperborei septentrionales populi, excoriatas belluarum pelles habent pro vestimentis. Verg. lib. 3. Georg. Talis Hyperboreo septem subiecta Trioni, Gens effrena virûm Riphaeo tunditur Euro, Et pecudum fuluis velantur corpora setis. Scythiae magna pars tergore vulpium & murium operaincedit. Alex. lib. 5. cap. 18. Scricfinni, qui extrema Scandiae deserta incolunt, vt ait Iordanes, preciosiùs induuntur, quàm magni principes: zabellinis & hermelinis pellibus, cuiuscunque fuerint sexus, aetatis, aut ordinis. Hermelinas omnium vilissimas putant, eò quòd foedissimus sit eorum animalium coitus, lepra???ue ex earundem pellium contactu generetur. Nullum habent è terra edulium, quandoquidem nec eam colunt, sed cum vxoribus viri venationibus student. Ioannes Magnus libro octauo, capite 35. Lapones veste vtuntur stricta, & toti aptata corpori, ne quid impedimenti faciat operi. Hyeme vtuntur pellibus integris phocarum (siue vrsorum) artificiosè laboratis: eas nodo adstringunt supra caput, soli???ue oculi patent, corpore reliquo toti contecti sunt, quasi???ue in culeum insuti: nisi quòd haec expressa per membra omnia, ad commoditatem, non ad poenam, laborata est. Hinc puto temerè creditum esse, quòd sint corpore hirsuto, instar brutorum. Hisce vestibus muniti Lapones, perferunt foris hyemes, & omnem iniuriam coeli. Zieglerus in Scandia. Linum. Vestibus amiciuntur lineis Aegyptii, circa crura fimbriatis, quas Calasires appellant: super quas candida ferunt lanea amicula, tanquam superiecta. Laneae vestes neq; in aedes sacras gestantur, neq; vnà cum cadauere sepeliuntur: profanu̅ enim id est. Calceos papyraceos gestant. Herod. lib. 2. Forma. Ratione Longitudinis. Armeniacam vestem, Thessalicam dicunt, id est, longas tunicas, quas in tragoedijs Aetolicas vocant, cingunt quoque circa pectus. In praetextis etiam tragici Thessalos sunt imitati. Opus enim illis fuit, aliquo tali accommodato habitu. Thessali enim, quia longas vestes gestant, cùm inter omnes Graecos valde boreales fint, & quia frigidissima loca incolunt, aptissimam imitationem tragicorum personis praebuerunt. Equitandi studium non minùs Medi & Armenij quàm Thessali colunt, ita vt Iasonem Thessalum cumvxore Medea illis imperasse, praeter reliqua argumenta, etiam hinc colligi queat. Strabo libro 11. [Greek words]. id est, Alae Thessalicae, vestes manicatae, quas Graeci [Greek words] vocant: quo genere per luxum ac delicias vtebantur Thessali. Apud Maronem hoc amictus genus, tanquam parum virile, Troianis ab hostibus opprobatur: Et tunicae manicas, & habent redimicula mitrae. Et apud Plautum quidam cultu Punico, velut auis exotica, ridetur propter manicas aut angulos alarum instar vtrinque propendentes atq; extantes. Erasmus. Cvretas Aetoliam habitantes nomen hoc adeptos esse ferunt, quia sicuti [Greek words], hoc est, puellae, muliebres longas stolas induunt. Eiusmodi namque imitationem Graecis esse: & Iones [Greek words], id est, vestes trahentes dici. Strabo libro decimo. Tyranni Pisistratidae coëgerunt Athenienses pellibusvestiri, vsq; ad genua demissis, quò minus prae pudore in vrbem descenderent. Suidas in voce, [Greek words]. Romani olim sine tunicis, toga sola amicti fuerunt. Postea substrictas & breues tunicas citra humerum desinentes habebant, [Greek words] Graecis dictas. Crura enim atque brachia nuda conspici, virile ducebant. Feminis solis vestem longè late???ue diffusam, ad vlnas pedes???; tegendos, conuenire opinati. P. Africanus Pauli F. P. Sulpitio Gallo homini delicato inter caetera hoc quoq; obiecit, quòd tunicis vteretur manus totas operientibus. Huc allusit quoque Vergil. 4. Aen. Gell. lib. 7. cap. 12. Noct. Att. Longobardis in more erat vestimenta ferre laxa, fluitantia???ue ac linea, Saxonum & Britannorum more, quae limbo quoq; colore vario exornare solebant: item vti calceis ad pollicem vsq; fatiscentibus, eos???; ligularum multitudine obligare. Bonfinius lib. 8. Dec. 1. Mardorvm genti proprium fuit, crassiorem vestem, & non vltra genua induere, pro???; capitis ornatu fundam fronti annectere. Alexander. Coloris. Melanchlaeni Scythiae populi omnes indumenta nigra gerunt, vnde & cognomen habent: humana carne vescuntur, institutis Scythicis vtentes. Herod. lib. 4. Quum Aethiopum Macrobiorum rex, conspexisset à rege Persarvm Cambyse missam vestem purpuream, rogauit tincturae rationem. Eam quum ab Ichthyophagis dedicisset, [Greek words]: id est, Non solùm, ait, homines esse subdolos, sed & vestes illorum esse dolosas. Erasmus in Adagio, Tinctura Cyzicena, ex Herod. lib. 4. Apud Rom. Purpura patritium distinguebat ordinem ab equestri: Aurum equestrem à plebeio. Sab. lib. 1. En. 7. Purpura plebeia fusca & obsoleta erat, non murice aut cocco, sed herbarum succis infecta. Alex. lib. 5. cap. 18. De huius vsu, qua̅do & quomodo introductus fuerit atq; propagatus, multa habet. Plin. lib. 9. cap. 39. Stolas mulieres Rom. in luctu candidas vittas???ue candidas ferebant. Quomodo defuncti corpus candidis amiciunt, sic volunt propinquos. Corpus eo modo exornant, quando non possunt animum. Eum volunt lucidum purum???; prosequi, tanquam auctoratum iam decertato ingenti certamine & vario. Plut. in quaest. Rom. Figurae. [Greek words] vestis ingenuorum, manicata & manuleata, binis dependentibus manicis. [Greek words] erat seruilis, vnicam habens manicam. Caelius libro 4, cap. 3. Antiq. Lect. ex Pollucis lib. 2. & 7. Pontici populi aduersus frigoris iniuriam braccis vtebantur. Ouidius: Pollibus & laxis arcent male frigora braccis. Apud Gallos, Scythas, alios???; Barbaros, braccae lo̅gis femoralibus, auro pictae, intonsae, & varij coloris, quas Anaxyrides Graeci vocant, in vsu fuerunt. Splendoris. Consule Tit. Luxus in Vestitu, f. 1683. 2412. Omneis splendidè cultos, [Greek words] appellant Graeci. Nam Paryphis vestimenti genus est, cuius meminit Iulius Pollux libro 7. vtrinque purpuram habens assutam: quòd virgae purpureae intertextae vesti, Ionum lingua Paryphi vocantur. Idem admonet, [Greek words] nouae comoediae verbum esse. Contrà tenues & humiles, nullo cultu insignes, tunicati dicuntur. Erasmus in Adagijs. Maximinvs Iunior vestibus tam accuratus fuit, vt nulla mulier nitidior esset in mundo. Capitolinus in Maximino Iuniore. Romani olim ad coniugij & sobolis inuitamenta, inter muliebria iura, abundanti auro, mundo???ue muliebri, aureisque segmentis & purpura, omnibus???ue delinimentis vti permisêre. Quare in maximis bellis saepe matronas, auro collato, inops aerarium subleuasse, & magna reipublicae adiumenta dedisse, perspectum est. Legimus secundo Punico bello, quum res publica infestis hostibus afflictaretur, scirent???ue matronae aerarium populi Romani bello exhauriri, ipsas coetibus factis, sponte aurum & ornamenta sua in aerarium contulisse: cuius rei causa, vt festis profestis???ue diebus, dum ad sacra & ludos irent, carpento veherentur, à senatu datum est. Camilli quoque tempore, quum à Gallis populum Romanum redimere oporteret, in angustia aerarij, quicquid auri & ornamentorum erat, matronas publicè contulisse, eo???ue se populum redemisse accepimus: propterea, vt earum, sicut virorum, in funere solennis laudatio esset, senatusconsulto cautum fuit: prima???; Popilia à Crasso filio laudata fertur in funere. Alex. lib. 4. cap. 8. Personae. Vestitvs Puerorum. Iosepho filio natu minimo pater Iacobus tunicam versicolorem fecerat: eum enim prae caeteris amabat, quia senex eum genuerat. Genes. 37. Toga praetexta (cuius orae purpura intertexta) pueri Romae ad annum aetatis XVI. vtebantur: quo anno puram, quae & virilis dicebatur, sumebant. Hotoman. de Verbis iuris. Virginum. Virginibvs olim eiusmodi erat vestium vsus, quas à re ipsa [Greek words] appellabant. Quales etiam nunc spectamus in picturis Nympharum, quibus brachia detecta, femora quoque apparent. Eius vestis originem inde ductam puto, quòd per initia caprinas pelles ad lumbos vtrinque cinxerint, ab humeris nodatas corio crurum anteriorum. Scaliger libro 1. Poëtices cap. 4. Apud Laconas certè virgines eiuscemodi vtebantur veste, quibus neque in palaestra denudari rubor erat. Mulierum. Afrae mulieres super vestem amiciuntur nudis pellibus caprinis fimbriatis, ac rubrica delibutis: à quibus aegeis, id est, caprinis pellibus, Aegidas denominauêre Graeci. Herodotus libro quarto. Graecae mulieres olim Doride veste cum fibulis vtebantur. Athenienses ab Argijs victi, Doridem in Iadem & lineam mutari praeceperunt. Causam pete ex Titulo, Crudelitatis ob mortem illatam. Argiae tamen & Aeginetae Doridem adhuc seruarunt, tanta contentione, vt fibulas sescuplo maiores quàm priores facere̅t, quas deorum templis consecrare solebant, cùm nihil praeterea aliud Atticum offerrent. Vsque ad aetatem Herodoti fibulasmaiores, quàm antea, gestabant Argiae & Aeginetae, vt quantum decesserat Atheniensibus, tantum sibi accessisse hoc signo gloriarentur. Herodotus lib. 5. Prophetarum. Prophetae apud Israëlitas & Iudaeos villosa veste vtebantur, cingulo pelliceo latera cincti. Sic Elias propheta vestitus, lib. 3. Regum, & 4. Reg. 1. & Zachariae v 13. hoc velut insigne propheticum proponitur. In nouo Testamento Ioan. Baptista pelle cameli indutus fuisse legitur. Sacerdotum. Consule Tit. Insignia sacerdotum. quatenus etiam Vestitus illic mentio inijcitur, f. 704. Aegyptii sacerdotes ex Pythagorae praecepto, linteo tantùm vestimento, ex gossypio, siue è linis xylimis (teste Plin. lib. 19. cap. 1) vt purissimo mundissimo???ue in rebus diuinis vtebantur: laneum verò vt profanum vituperabant, quia ab animato decerpitur, conficitur???; ex mortali materia. Contrà linea ideo pura videbantur, & sacrificantibus accommodata, quoniam linum ex terra oritur: quaecunq; autem ex terra nascuntur, munda & pura existimarunt. Haec & id genus alia Herodotus libro 2. tradit, & apud Philostratum memorat Tyanaeus Apollonius. Iosephus lib. 6. Iudaici belli, scribit sacerdotes Ivd ae orvm ad altare templum???; accedere solitos omni vitio carentes, veste byssina, id est, linea amictos. Et Hieronymus in lib. de Veste sacerdotali ad Fabiolam, dicit tunicam poderin, hoc est, talarem, superhumerale, quod & orarium dicitur, feminalia, cingulum, & tiaram, lintea esse indumenta. Polyd. lib. 4. cap. 7. de Rerum inuent. Phaecasii Alexandrinorum atque Atheniensium sacerdotes fuêre, quibus candida solùm ferre calciamenta licebat: antistes sacrorum purpuram induit. Alexander ab Alexandro lib. 2. cap. 8. Apud Narvales iuxta Sueuos praesidebat pontifex, qui muliebri habitu semper ingrediebatur. Ibidem. Episcoporum. Sisinnivs Nouatianorum episcopus, cùm Arsacium episcopum honoris causa viseret, à quodam ex illius comitatu rogatus, Cur vestem episcopo non conuenientem ferret? & vbi scriptum esset, vt sacerdos candido amictu vteretur? Tu verò priùs, inquit, dic, vbi scriprum sit, vt nigris vestiatur episcopus. Illo???ue haesitante, subiecit: Tu quidem istud demonstrare non poteris: me autem Salomon docuit, vestime̅ta candida esse oportere: &, Seruatorem, ex Euangelijs apparet candida veste esse vsum, atq; etiam Mosen & Heliam discipulis in candidis vestibus ostendisse. Suidas. Philosophorum, Studiosorum literaturae. Cynici philosophi Herculis imitatione baculum ferebant, vti ille clauam, & humerum dextrum extra pallium nudum ostentaba̅t, sinu sub sinistram axillam reiecto. Meminit Arriani Epictetus, & item Laërtius in Diogene & Antisthene, Brodeus in lib. 2. Epigram. in Philosophos. Menedemvs Lampsacenus Cynicus, tunicam sumsit pulli coloris, baltheo puniceo strictam: pileum Arcadicum duodecim elementis intextum: tragici ad haec cothurni, virga fraxinea manibus erat, & prolixior barba: habitus (vt dicere liceat) magis superstitiosus, quàm sapientiae assectatore dignus. Sab. lib. 2. cap. 8. ex Laërtij lib. 2. cap. 18. Pythagoras Samius, alba veste amiciebatur, & gestabat coronam auream atq; anaxyrides. Aelianus lib. 12. de Varia historia, & Suidas. Empedocles Agrigentinus praeter purpuram, etiam calceamentis aereis incedebat. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. ex Aeliani lib. 12. Aristippvs Socraticus, Milesiam chlamydem, aliquando amictum viliorem induebat, caetera nudus. Alexander libro 5. capite 18. Hippiam & Gorgiam purpureis vestibus amictos, in publico versatos esse, fama est. Aelian. lib. 12. de Varia hist. Dion Prusiaeus sophista, pelle leonis vestitus in publicum processisse dicitur. Volat. lib. 15. Anthrop. Apollonivs Tyanaeus linteis vestimentis corpus suum munire consueuerat, interdum etiam purpura. Philostratus. Agatho Atheniensis lupina pelle indutus fuit. Philostratus in vita Herodis. Ferdinandus & Isabella Hispaniae reges Ivvenibvs, qui literarum studijs operam dabant, vsum longarum & sericarum vestium, promissorum???ue capillorum, ademerunt. Marineus lib. 19. rerum Hispan. Medicorum. Hippocrates Cous medicus in multis imaginibus velato capite pingitur, vt quidam aiunt, pileo, quod nobilitati signum est (nam hoc modo etiam Vlysses pileatus cernitur) alij autem pallio velatum dicunt. Atque ex his aliqui decoris gratia id fieri asserunt, quandoquidem caluus erat: aliqui verò ob capitis imbecillitatem id fieri perhibent: aliqui autem significanter id ab eo factum volunt, nimirum quòd principem rationalis animae sedem probè munitam & contectam esse oporteat. Alij signum peregrinationes amantis esse ferunt: alij verò rursus obscuritatem scriptorum ipsius per hoc significari contendunt. Alij postremùm in testificationem id fieri volunt, quòd etiam sanitatis tempore ea, quae laedere possunt, cauere debeamus. Quanquam quidam affirment, quòd in administratione rerum gerendarum, ne quid à circumfluo pallio manus ipfius impedirentur, idipsum complicatum in caput reijcere consueuerit, Soranus Cous in eius vita. Rusticorum. Pollux tradit ornatum fuisse agricolarum Graecorvm manticam, pedum, & pelliceam vestem: & non rusticorum hominum solùm, sed etiam pauperum omnium ac miserorum, vt Philoctetae, & Telephi, quae tragicae personae erant, postquam spoliati regno & fortunis suis amplioribus forent. [438] Eas pelles [Greek words] appellabant: & ijs cinctus [Greek words]. Victorius lib. 26. Var. lect. cap. 23. Pictorum. Parrhasivs pictor purpuream vestem, & coronam auream in capite gestare solebat. Clearchus in Vitis. Athen. lib. 12. c. 21. Regum, Principum. Ex Tit. Imperij & Regni insignia, huc transferantur exempla. f. 705. Cleomenes Spartanorum rex saepiùs breui tunica amictus apparuit. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. Abolla externorum Regvm fertur, sicut Romanorvm trabea: magni tamen splendoris, qua rarenter Romanos vsos inuenimus: nam soli reges aut co̅sules, trabeati incessêre. tametsi militarem, nonnulli senatorium amictum, abollam fuisse dicant. Primus Romulus trabea vsus fuit, quae triplicis generis erat. Namq; vmun dijs consecratum, sola purpura intexebatur: aliud regium ex purpura, immixto albo, quam reges consulésve induebant: tertia auguralis fuit, quae ex purpura fiebat & cocco: quo genere augures vti assuerant, dum auguria captant. Saepiùs tamen sub regmine punico, alterno rextu purpura distinguebatur. Alex. lib. 5. cap. 16. C. Ivlivm Caesarem ferunt vsum lato clauo ad manus fimbriato, nec vt vnquam aliter quàm super eum cingeretur, & quidem fluxiore cinctura. Vnde emanasse Syllae dictum constat, optimates saepiùs admonentis, vt malè cinctum puerum cauerent. Suetonius. M. Antonivm Triumuirum tunica ad coxam cincta, villosa chlamyde vsum, ferunt. Alex. lib. 5. cap. 18. Avgvstvm Imp. quaternis tunicis, togis???;, nec restrictis nec fusis, cu̅ thorace laneo, femoralibus???; & tibialibus incessisse memoriae proditum est. Calceamentis altiusculis vtebatur, vt procerior, quàm erat, videretur. Suetonius. Nero Imp. citharoedi habitu interdum in scenam est progressus, interdu̅ parua tunica indutus, ea???; floribus ornata: ac linteum circum collu̅ habens, senatores salutauit, interdu̅ etiam discinctis tunicis per vrbem ambulauit. Eundem nullam veste̅ bis induisse, saepiusque in ornatu tragico cum cothurnis prodijsse, testantur Dion & Suetonius. Domitianvs Caesar praesedit certamini, in stadio, crepidatus, purpurea amictus toga Graecanica, capite gestans coronam auream cum effigie Iouis, Iunonis & Mineruae, assidente Diali & collegio Fluuialium sacerdotum. Pontanus cap. 4. de Splendore, ex Dione. Ducum bel???i. Alexander Magnus, cùm regio habitu, tum Siculo amiculo & lineo thorace auro gemmis???; ornatus, semper bella gessit. Eius cassidem cristata iub & pennae candidissimae circumcingebant. Alex. lib. 1. cap. 20. Agis Lacedaemoniorum rex bellicosissimus habitu gregarij militis semper vsus est. Agesilavs rex cùm semper haberet exercitum nontam armis quàm vestimentis optimè ornatum, ipse tamen vilissimo corporis cultu vtebatur, Gylippvs Spartanus sordida veste semilacera, & cultu neglecto, cùm aduersus hostes pugnandum esset, induebatur. Alexander lib. 1. cap. 10. L. Scipionis statuam chlamydatam & crepidatam in Capitolio cernimus: quo habitu videlicet quia aliquando vsus erat, effigiem suam formatam poni voluit. Valer. Max. lib. 2. cap. 6. L. Sylla, cùm Imperator esset, chlamydato sibi & crepidato Neapoli ambulare, deforme non duxit. L. Lvcvllvm cum thorace squamoso & amictu purpureo praelia inijsse, compertum ex Romanorum historijs est. Alex. lib. 3. cap. 18. Viriatvm Lusitanum, cibum vestitum???ue, quibus pastor & venator vti consueuerat, nunquam deseruisse aiunt: licet imperator & victor, per 14. annos co̅tinuos, consules exercitus???; Romanos attriuisset. Panormita lib. 1. de Rebus gestis Alphonsi, cap. 42. C. Ivl. Caesar, vt in conflictu bellorum cunctis innotesceret, ad prima signa nouo colore amictus, & diuerso armorum habitu insignis prodijsse traditur. Alex. lib. 1. cap. 20. Consulum. Tunica palmata, & palmata toga, triumphalis, & toga picta, quas Consvles, & hi, qui deuictis hostibus triumpharunt, veluti augustas atque illustri & excelso honori debitas, accipiunt, praecipui cultus ornatus???ue fuêre: in quibus decus totius imperij, ingentis???ue virtutis specimen noscebatur. Palmata vestis in pace, consulis: victoria verò parta, triumphantis indumentum erat: quae quidem purpureae, auro intextae erant: & nisi triumphalibus viris, atque ex Capitolio & Palatio haud aliter dari solitae, eò quòd essen, Iouis tunicae per quàm similes: tametsi scutulatam, phrygiatam, surculatam quoque, vngulatam, & clauatam, inter triumphales aliqui annotarint Et quidem scutulatam Galli primùm intexuerunt, sicut phrygiatam Phryges. Fertur tamen Gordianus tunicam & togam pictam primus ex Caesaribus, dum priuatus ageret propriam induisse: neq; ex Capitolio (vt moris erat) publicam desumsisse. Alex. lib. 5. cap. 16. Tribunorum. Penulis vti Tribvnos pluuiae tempore, scribit in Adriano Aelius Spartianus, Imperatores autem nunquam. Nam & in Caligula Tranquillus, vt probrum refert, pictas gemmatas???; penulas solitum gestare. Quo nomine factum Adriano imperij omen, prodit Spartianus idem, quòd tribunus penulam amisisset. Cael. lib. 16. cap. 10. A. L. Praetorum. Asconius in Orat. pro Scauro, & Val. Max. lib. 3. cap. 6. aiunt C. Catonem Praetorem iudicium Scauri, quia aestate agebatur, fine tunica exercuisse campestri, sub toga cinctum, in forum quoq; sic descendisse, ius???; dixisse, id???; reperisse ex vetere consuetudine, secundùm quam & Romuli aetatis statuae in Capitolio, & in Rostris Camilli fuerunt, togatae, sine tunicis. Hotom. de Verbis iuris. Candidatorum. Plutarchus in vita Coriolani & in Problem. Catonem tradit scriptum reliquisse, fuisse in more, vt candidati Romae sine tunica (veste. s. breuiore & interiore, cui toga superimponebatur) venirent ad supplicandu̅ populo, sola toga candida, ea???; recincta, induti. Hotoman. de Verbis iuris. Petrvs Sabaudiae comes ab Othone IV. Imp. inuestituram petiturus suarum regionum, veste aurea parte dextra, sinistra verò lorica indutus venerat. Nouitatem rei admirante Imp. Altera ornor, inquit, tuo beneficio, Imperator, altera defendar contra hostes meos. Aegidius Corrozetus de Dictis & factis memorabilibus. Ciuium. Toga ciuium erat Romanorvm, & honoris gratia sumebatur ab ijs, qui iam excessissent è pueritia, deposita praetexta, ipso cultu virilem animum ac mores profitentibus, vnde & virilis toga dicebatur. Hinc illud Ciceronis in Philip. Sumsisti virilem togam, quam statim muliebrem stolam reddîsti. Quin & pacis tempore gestabatur, quemadmodum sagum in bello. Vnde M. Tul. in Philip. subinde iubet, depositis togis saga sumere. Hinc prouerbium, Saltantis personam in toga inducere, est quippiam facere neutiquam decorum: vt si senex aut theologus ineptiat: aut si quis serijs misceat ludicra. Erasm. in Adagijs. Avgvstvs Caesar, habitum vestitum???; pristinum reducere studuit. Ac visa quondam pro concione pullatorum turba, indinabundus & clamitans: En, ait, Romanos rerum dominos, gentem???; togatam. Negotium Aedilibus dedit, ne quem posthac paterentur in foro circóve, nisi politis lacernis, togatum consistere. Suetonius. Vtebantur Florentini olim populariter purpurea togula, cuiusmodi ferè atram hoc tempore eos habere in vsu videmus. Itaque amico consulenti, quibus vsus rationibus & institutis fibi à populo delatam praefeduram ex sua & Reipub. dignitate administraret? Perbreue esse, inquit, Cosmvs Medices, quod eum admonitum vellet: purpuram indueret, panca loqueretur. Aemulo item obijcienti, quòd potentiae suae stabiliendae causa ciuitatem in bellum Lucense difficillimum coniecisset: respondit, Septenis aut octonis purpurae vlnis quotidie ciues permultos fieri posse. Brutus lib. 2. Hist. Florent. Seruorum. Mansit diu Romae constitutum, vt serui ingenuorum veste no̅ vterentur: quippe, qui nec colobia, nec calceos habebant, quae liberis dabantur. Crepidis quoq; aut mulleis vti seruos aut plebeios, erat lege vetitum. Alex. lib. 5. cap. 18. Nobilium, Ignobilium. Gallis nobilioribus tinctas gestare vestes, aut saga hirsutae virgata: hyeme verò crassiora, aestate subtiliora, longis villis, mos fuit. Belg ae hirsuto sagulo corpora munire solent. Alex. lib. 5. cap. 10. Apud Moschovitas omnes suae conditioni conuenientibus vestibus ex praescripto magni Ducis vtutur. Si aliquem humilioris familiae elegantiùs vestitum conspiciunt, proditorem appellant, dicentes: Perside vnde tibi talis vestitus? cur more dominorum (sic Polonos & Lituanos appellant) vestiris, num ad eos deficere moliris? Statim ergo accusatus, grauissimè punitur. Guagninus in descriptione Moschouiae, cap. 4. Militum. Ex loco Stratagematum huc quaeda̅ de Militari vestitu, f. 1814. Parthorvm mos fuit, leonum pellibus ornari, vt non tantu̅ armorum strepitu, sed corporis quoq; aspectu hostibus terrori essent. Alex. lib. 1. cap. 20. Cydones fortissimi, vt Homerus inquit, habebant arcus, caprinis pellibus amicti. Idem. Aphris, Cavnis, Nvmidis & Massagetis in bellum profecturis, russatas vel puniceas ferre vestes moris erat, vt eo [439] argumento vulnera & sanguinem effusum non internoscerent, confidentius???; & sine pauore dimicarent. Idem. Aristophanis interpres indicat Laced ae monios puniceis tunicis vti solitos, ne ab hoste sentirentur vulnerati, ob coloris similitudinem. Aelianus lib. 6. de Varia historia. Artaxerxes Persarum rex, ducturus contra Cyrum fratrem exercirtum, rubro milites sagulo ornauit, Cyrus albo. C. Gracchus legem tulit ad populum, de vestibus publicè Militibvs Rom. dandis, sine stipendiorum diminutione: & inde institutum, vt singulis militibus saga togae???ue in hybernis dentur. Alex. lib. 1. cap. 20. Avxiliarii apud Romanos milites, praeter saga togas???; & rectam tunicam, album & rubrum paludamentum, quo socios ab hostibus internoscerent, habebant. Alex. lib. 1. cap. 20. VESTITVS VSVS IN PARTE. Capitis. In eo praelio, quo Cambyses Persarum rex Psammenitum regem Aegypti superauit, ossa eorum, qui in acie ceciderunt, cùm iacerent fusa, vt ab initio distincta fuerant, sursum erant Persarum, deorsum Aegyptiorum. Sed Persarum capita adeò fragilia sunt, vt si velis ferire, vel solo calculo perforare possis: Aegyptiorum autem ita firma, vt ea vix ictu lapidis elidas. Cuius rei causa haec est, quòd Aegyptij statim à pueris radere capita incipiunt, & os capitis ad solem redditur compactum. Quae eadem causa est non caluescendi: nam ex omnibus hominibus paucissimos Aegyptios caluos videas. At Persis fragilia sunt capita, quoniam prima infantia assuescunt operire capita, gestantes pilea tiaras???;. Herod. lib. 3. Veteres omnino caput non velabant, sicuti testantur numismata, vel ipsae statuae, sed omnino C. Caesaris exemplo significantius. Is enim, auctore Tranquillo, quum caluitij deformitatem iniquissimè ferret, obtrectatorum saepe iocis propositam, deficientem capillum reuocare à vertice consueuit, vt illa̅ obtegeret. Quod ab eo fieri subabsurdum fuisset, si more patrio commodius decentius???; caput, hoc est, dehonestamentu̅ illud caluitij obnubere potuisset. Ergo recens inuentum operimentum capitis, quo nunc passim vtimur: auctor tame̅ ignoratur. Polyd. lib. 3. cap. vlt. de Rerum inuent. Seruius in Aeneidos octauum, refert Feroniam Servorvm deam haberi, in cuius templo capite raso soliti sunt pileum accipere. Videtur autem pileum priscis insigne fuisse virtutis spectatae, vt hinc fluxerit mos, vt qui magistri doctoris???; titulo decorantur, pileum accipiant. Erasmus in Adagijs. Auctor Artemidorus est, Iberorvm mulieribus monilia ferrea gestare consuetum, è quibus in verticem surrectos coruos itidem ferreos decumbere in frontem longiùs, vt propendens inde velum vmbellae vice̅ praestet defende̅do Soli. Mundus hic summè illis preciosus: apicem aliae pedali mensu protollunt, comam???; aptè circumnectunt, galericulo atri coloris superiecto. Cael. lib. 18. c. 22. A. L. & Marineus lib. 4. reru̅ Hisp. Hyrcani, Zagataiae???; gentes, perpetuo odio à Persis disside̅tes, Bacepae à viridi capitum integumento vocantur: sicuti Persae ab initio ciuilis discordiae, propter nouae superstitionis causam, Guselbasae, hoc est, rubra capita appellari consueuerant. Iouius lib. 33. Hist. Ventris. Zona. Zona mulieres olim induebantur. Vnde [Greek words] dicuntur à poe̅tis. Virgines quide̅ tanquam propugnaculo & tegmine pudoris vtebantur: vnde Soluere zonam, pro eo quod est, virginitatem eripere. Matronae verò etsi zonam solutam habebant à marito, tamen vt pudicitiam suam caeteris omnibus inaccessam ostenderent, zona non minus quàm virgines oruaba̅tur. Pedvm. Calcei. Indi ex arborum corticibus calceos faciunt, & nonnunquam soleas pedibus addunt. Alex. lib. 5. cap. 18. Pers ae calceo vtuntur alto & duplo, vt proceri appareant: quemadmodum Assyrii paruo, Babylonii soleis Thebanis simillimo, Cretenses militari, Nabathei sandalio. Alex. lib. 5. cap. 18. Apud Achaeos calcei foeminarum fuêre albi & tenues. Alex. lib. 5. cap. 18. Hispani è Sparto, Ligvres Cantabrico, Galli agrestes perone incedebant calceo. Alex. lib. 5. cap. 18. Genialium dierum. [Greek words],id est, Colophonium calceamentum, dicebatur cauum. Nam antiqui ferè soleis vtebantur, quae infimam pedum partem tantum munirent. Erasmns in Adag. Athenienses elaboratae artis calceos habebant, qui Iphicratides dicti sunt. Alex. lib. 5. cap. 18. [Greek words], Lupipedes vocabant ryrannorum Satellites (robustos enim seruos custodiae corporum adhibebant) quòd pedes lupinis pellibus perpetuò tectos haberent, ne ab aëre adurerentur, vel quòd in clypeis insignia lupini haberent. Suidas. Antigenides Thebanus musicus, primus calciamentis Milesijs lasciuioribus vsus dicitur. Suidas. Demetrivs Antigoni eò vanitatis processit, vt aureo calceo vteretur. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 18. C. Caligvla Imp. socco muliebri pro calceis vsus est. Alex. lib. 5. cap. 18. Carinvs Imp. calceos gemmatis fibulis ornatos habebat. Diocletianvs Caesar calceis ge̅matis in publicu̅ saepe processisse dicitur. Heliogabalvs, cùm vulgare calceamentorum genus contemneret, gemmato calceo vsus est. Ibidem. VESTITVS INSOLITVS. Vestitus mutatio si Nouitatis causa fiat at??? cultus, ad Luxum in vestitu propriè pertinet, & ad Inconstantiam: sin Fallendi causa, vt alius quàm sis esse videaris, ad Prudentiam tam castrensem quàm vrbanam, saepe etiam ad Calliditatem. Consule locos Stratagematum. f. 1814. 4339. Hîc vestitum perse, vt Corporis tegumentum est perpendimus: cui accidit, vt insolens sit. Qvi vestitvm mvtarint. Qvo ad Gentem. Populi qui patrium habitum mutarunt. Andronico Iuniore imperante vestitus mutatio tanta fuit in aula Constantin opolitana, vt non Graecorum ampliùs co̅uentus, sed Latinorum, Mysiorum, Triballorum, Syrorum, Phoenicum colluuies esse videretur: prudentiores???ue non obscurum omen vel mutandi vel affligendi imperij inde conciperent. Gregoras lib. 2. Quòd si epilogismo vtendum est, ne hoc ipsum & Germanis Turcorum, & Hèlvetiis Gallorum & Hispanorum tyrannidem minetur, Deus optimus maximus assiduè rogandus est. Sexum. Viri muliebrem, Mulieres virilem. Levcippvs amore Daphnes insaniens, & muliebrem habitum induens, cu̅ ea venabatur. Sed cùm ei per vim vestes exuerentur, virginu̅ sagittis confixus est. Parthenius de Amat. cap. 15. ex Theodoro Elaite in Elegijs, & Phylarchi lib. 15. Phocionis vxor vestem mariti gestabat, neque opus habebat vel croco, vel taratino, vel anabola, vel encyclio, vel peplo, vel tinctis coloratis tunicis. Aelianus libro septimo de Varia historia. Hypsicratea Mithridatis regis vxor, Persico, virili habitu induta, tonsis capillis, victum à Cn. Pompeio Mithridatem per efferatas gentes fugientem, animo pariter & corpore infatigabili secuta est. Plut. in Mithridate. Ioannes Anglicus, pontifex, vir nomine videbatur, sexu tamen femina fuit: cuius inaudita temeritas orbi notissima est. Sunt qui dicant, Gilibertam nominatam virginem, eam???ue à scholastico iuuene adamatam: quae virum simulans, in Papam electa est: mox???ue clàm grauida facta, cùm praeter spem propinquior esset termino, ex Ianiculo amburbiale sacrum celebrans, publicè in omnium conspectu peperit. Volaterranus in Vitis pontificum. Sigebertus in Chronicis, Boccacius de Claris mulieribus, cap. 99. Conditionem. Vlysses simul atq; pannos, in quibus mendicum apud procos egerat, exutus, magnificis vestibus ornatus esset, repentè visus est alius. Erasmus in Adagijs ex Plutarcho. Claudius Imp. Qvendam peregrinitatis reum orta inter aduocatos leui contentione, togatúmve an palliatum dicere causam oporteret: quasi aequitatem integram ostentans, mutare habitum, prout accusaretur defenderetúrve, iussit. Sueton. Evsebivs Samosatenus, episcopus orthodoxus, à Valente Imp. Ariano in Thraciam relegatus, assumto militari habitu circumijt Syriam, Phoeniciam & Palaestinam, Ecclesias consirmans, & episcopos constituens. Tandem sub Gratiano Samosatam redijt. Socrates lib. 3. cap. 25. Familiam. Cethegos apud Rom. amictus diuersus à caeteris distinguebat, quos Cinctutos vocat Horatius. Siue habitus, siue pallium ad cinctum reductum fuerit, constat eos exerto brachio procedere solitos. Lucanus: -exerti???ue manus vesana Cethegi. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. Serra???ae Romanorum familiae gentilitium fuit, feminas [440] linea veste non vti. Plinius libro decimonono, cap. 1. Cvr. Cavsa Eruditionis. Evclides Megaricus, quum Socraticae disciplinae cupidissimus esset, neque tame̅ auderet Athenas ire (vbi docebat Socrates) quòd capitale foret, si quis Atheniensium Megaris, aut Megarensium Athenis, propter mutuum vtriusq; vrbis odiu̅, deprehenderetur: muliebri veste indutus ad audiendum philosophum sub ipsam noctem ititabat, ac demùm ipso aurorae diluculo reuertebatur. Gell. cap. 10. lib. 16. Dicaearchus apud Caelium testis est, Lasteniam Mantineam, & Axiotheam Phliasiam, Platone vsas praeceptore, ornatu virili auditorium nonnunquam intrasse. Explorandi. Ex Tit. Explorare, Inuestigare, Inquirere visitatione occulta, huc pertinent exempla regum aliquot, dißimulato habitu res regni sui explorantium, f. 160. Hipparinvs tyrannus veste & lingua simulata, ab Achaeo amasio, cuius pudicitiae periculum simulata persona volebat facere, interfectus est. Parthenius in Erot. cap. 24. Amoris. Hercvles monstrorum domitor, amorem vincere non potuit. sed puellari habitu Omphale reginae seruiuit, eiusdem???ue iussu fusos & lanas attrectauit. Deianira apud Ouidium: Crassa???; robusto deducis pollice fila, Aequa???ue formosae pensa rependis heraae. Item apud Propertium sic loquitur: Idem ego Sidonia feciseruilia palla Officia, & Lyda pensa diurna colo: Mollis & hirsutum cepit mihi fascia pectus, Et manibus duris apta puella fui. P. Clodivs, inimicus Ciceronis, vt omnibus vitijs inuolutus, ita quoq; moechus nouissimus fuit. Ille vt suo furori atq; libidini satisfaceret, indutus vestimentis muliebribus, sacris Bonae deae interfuit: & Pompeiam, Q. Pompeij filiam, Syllae neptem, ac Caesaris vxorem, corrupit. Testis est oratio Ciceronis pro Milone, & Asconius Pedianus. Pudoris. Theodora virgo Antiochena, & martyr, in patria sub Diocletiano ad lupanar ducta, cum milite quodam pio, qui priùs ad stuprum putabatur ingressus, amictum mutauit: ille pro virgine remansit, illa pro milite discessit. Quum???. alter item ad stuprum ingressus virum pro virgine inuenisset, credita magicis hoc carminibus facere, capite miles damnatur. At tum illa accurrens, sese ostendit, vt illum seruaret. Vterque igitur caesus. Ambrosius lib. 2. de Virginibus. Luxus. Assyriorum rex Sardanapalvs eò illecebrarum se demisit, vt abiecta imperij maiestate, positis masculi sexus indumentis, mentitus sit foeminam, inter???ue puellas & eunuchos euiratior spadone delituerit. Quae fuit causa, vt ab Arbace praefecto lasciuiam tam corruptam peroso, ad incendium domus (in quam victus se receperat) & voluntariam mortem sit coaactus. Diod. Sic. Clistenes malè audijt, & poëtarum laceratus est satyris, quòd parum vir haberetur, se???; cultu indecoro in feminam transfiguraret. Vnde adagia nata, Clisthene̅ video, & Clisthene intemperantior. Eadem nota inuritur Cleocrito, quòd ad maiorem lasciuiam tunicis & vestibus foeminam mentiretur. Erasmus. Dinocrates Messenius in conuiuio temulentus, muliebri habitu choreas duxisse scribitur. Volat. lib. 15. Anthrop. Alexander Macedo deuictis Parthis vestem barbaricam sumsit. Incertum, vt accommodaret se incolarum moribus, multum existimans valiturum ad mansuefaciendos homines, si consuetudinem & patrios mores eorum vsurparet an tentare hac re Macedonas, atq; ad adorandum se traducere, morum???; patriorum ferre conuersionem & transitum in alios, voluit assuefacere. Habitum Medicum tamen quòd prorsus barbaricus esset & alienus repudiauit. Sed medium inter Persicum & Medicum & scitè temperauit. Plut. in Alexand. Spectaculorum. Berenice (quam Graeci Pherenicem appellant) filia, mater & soror Olympionicarum, vt ait Plinius, habitu virili ludis interfuit. Pausanias in Eliacis. Aelianus de Varia historia, & Valerius. Luctus. Sic inter Notas affectuum, Vestitus mutatus, suo loco relatus est, f. 256. Antiochvs Hierax, Syriae rex, cùm de regno cum fratre Seleuco contenderet, atque eum à Gallograecis praelio victum caesum???ue fuisse accepisset, plus fraterno amore, quàm bello quod cum fratre gerebat motus, abiecta purpura, atram inter lacrymas sumsit vestem. Nec multò pòst, cùm resciuisset falsum se de eius morte nuncium accepisse, pro eius salute in vniuerso regno sacra fieri, & dijs immortalibus gratias agi, festos???ue ludos fieri iussit. Plutarch. inregum Apoph. Ioci. M. Antonivs Triumuir veste famuli (cùm fama esset, Caesarem in Hispania esse mortuum) noctu ad Fuluiam vxorem venit, dixit???; se à M. Antonio tabellarium missum esse. Illa rogat, an valeret Antonius? Ipse nihil. Cum???; epistolam legeret (erat enim scripta amatoriè) protinus in collum eius prae amoris impotentia inuasit. Cicero in Philippicis. Religionis. Evphrosyna apud Alexandriam virgo nobilis, nuptias fugiens, in quodda̅ coenobium, vbi pater degebat, aufugit, ignota habitu virili, in quo sub nomine Smaragdi perseuerauit vsq; ad extremu̅, annos videlicet XXXVI. & in morte patri se manifestauit. Volat. lib. 15. Anthrop. Pelagia Antiochena meretrix nulli rei attentiùs vacans, quàm corpori comendo: tandem meliore ducta spiritu, vbi aspernari coepit, quod pridem amabat maximè, virum se finxit. Et ne rediuiuus aliquis pristinae vanitatis fomes denuò repullularet, relictis hominum colloquijs, secessit in solitarias nemorum latebras, vbi ad mortem perseuerauit constantissimé. Marulus. Evgenia filia cuiusdam Philippi, inter Romanos potentissimi, virum mentita est in coenobio, quo se inclusit, vt Domino commodiùs seruiret. Marul. lib. 1. cap. 7. Marina virgo, natione Graeca, sexum dissimulauit, vt admitteretur in coenobium quoddam, in quo soli viri recipiebantur, vbi ad mortum vsque sanctissimè vixit nomine Marini. Vol. lib. 17. In Attide viri ornatu muliebri, mulieres verò virili, Veneri rem diuinam faciebant. Alex. lib. 2. cap. 8. Apud Coos sacerdos muliebri veste amictus, & mitra, cuput ornatus, Herculi sacrum faciebat. Alex. lib. 2. cap. 8. Narvalis iuxta Sueuos praesidebat pontifex, qui muliebri ornatu semper ingrediebatur. Alexander ab Alexandro libro secundo, capite 8. Salutis suae. In expeditione contra Syros suscepta, Achabvs Israëlitarum & Iosaphatvs Iudaeorum reges habitum mutarunt. Metuebat enim Achabus Micheae prophetae vaticinium, & sciebat Syros sibi infensissimos esse, ea???; propter Iosaphato potiùs quàm sibi periculum imminere volebat. Caeterùm cùm Iosaphatum tanquam Achabum vrgerent Syri (Achabus enim priuati habitum sumpserat) ex clamore errorem suum agnoscentes, eum persequi destiterunt. Achabus sagitta fortuitò ictus occubuit. 3. Regum 22. Graecis ad Troiam proficiscentibus, quum Thetis praeuideret Achillem filium ibidem interfectum iri, eum ex antro Chironis dormientem rapuit, & puellaribus tunicis indutum, praemonitum???ue, ne se masculum cuipiam proderet, inter filias Lycomedis regis occuluit. Quarum vnam Deidamiam grauidam fecit, Pyrrhum???; ex ea suscepit. Verùm quum Graeci oraculo didicissent, Troiam sine Achille capi non posse: missus est Vlysses, vt Graecorum omnium astutissimus: ad explorandam rei veritatem: quoniam iam facti suspicio & rumor ferebatur. Vt ergo proderet Achillem, mercatoris habitu fusos, acus, monilia, & caetera id genus, quae puellam decent, cum arcu & sagittis in gynaeceum intulit. Ibi tum Achilles puellaribus instramentis contemtis, arrepto arcu vires suas & sexum prodidit. Statius lib. 4. & Ouid. lib. 1. de Arte: Turpe, nisi hoc matris precibus tribuisset Achilles, Veste virum longa dissimulatus erat. Theopompvs rex Spartanorum captus, & permutato cum vxore habitu, ex custodia venit vt mulier. Quintil. lib. 2. Instit. Parisades rex Ponti, aliam vestem habere solebat, cùm militum inspectionem faceret: aliam, cùm periculum aduersus hostes subiret: in alia, si quando fugam tempus postularet, fugiebat. Nam ordines instruens, ab omnibus cognosci: periclitans, nemini hostium notus esse: fugiens autem, neq; suos neque hostes scire quis esset, voluit. Polyaen. lib. 7. Fridericvs Barbarossa Imp. ex Italia fugit in Burgundiam, equisonis habitu, ne agnosceretur ab hostibus. Hedio in Chro nico Germaniae. Alexander III. pont. max. Venetias habitu serui fugiens, manus Friderici Imp. effugit. Salutis alienae. Tlepolemo ad Troiam occiso, vxor Polyxò mortem mariti in Helena vlcisci volens, cùm eam cum Menelao ad Rhodum appellere audiuisset, cum Rhodijs vniuersis, viris & mulieribus ferentibus ignem & lapides, ad naues impetum fecit. At cùm Menelaus ob ventorum asperitatem Helenam in cauam quercum abscondisset, ornamentis verò eius & diademate Famvlam omnium formosissimam exornasset: illi credentes Helenam esse, lapidibus & igni in eam iniectis interficiunt, [441] & quasi bene confecta domum redeunt. Polyaenus lib. 1. Mortis propriae. Rex Atheniensium Codrvs, cùm ingenti hostium exercitu Attica regio debilitata ferro igni???ue vastaretur, diffidentia humani auxilij ad Apollinis Delphici oraculum co̅fugit: per???; legatos sciscitatus est, quónam illud tam graue bellum discuti posset? Respondit Deus: ita illi finem fore, si ipse hostili manu occidisset. Quod quidem non solùm totis Atheniensium castris, sed etiam contrarijs percrebuit. eo???ue factum est, vt ediceretur, ne quis Codri corpus vulneraret. Id postquàm cognouit, depositis insignibus imperij, familiarem cultu̅ induit, ac palantium hostium globo sese obiecit, vnum???; ex his falce percussum, in caedem suam compulit. Cuius interitu, ne Athenae occiderent, effectum est. Val. lib. 5. cap. 6. Insidiandi alijs. Vlysses post euersionem Troiae, caeteris Graecis patriam repetentibus, post longos errores tandem in Ithacam, ab Alcinoo rege Phaeacum naue donata, veniens, mendici habitu domum suam ingressus, à nemine cognitus est. Homerus in Odyssea. Cephaleniae regnum gessit filius Pronnesi, homo summae inclementiae, qui non vltra duo festa suis concessit, neque plus decem in mense diebus in vrbe conuiuium agitare, omnes???ue virgines ante connubium ipse cognouit. Eum Antenor, arrepto ense, muliebribus???ue vestimentis amictus, in lecto trucidauit. Quem ob eam causam populus summis honoribus ornauit, atque ducem elegit: & puella, cuius nomine ipse fuerat ingressus, ad magnam gloriam dignitatem???ue peruenit. Heraclides in Politijs. Athenodorvs Augusti Caesaris amicus, cùm admonere ipsum vellet, vt ab insidiatoribus sibi caueret, muliebri ornatu in cubiculum Caesaris, in lectica pro muliere vectus est. Cùm ad eum Caesar accessisset, tenens pugionem Athenodorus in manu, de lectica prosilijt, atque Caesarem in haec verba increpauit: Annon times, Caesar, ne te aliquis eodem modo ingressus interficiat? Cui Augustus non tantùm non iratus fuit, sed ingenteis gratias etiam egit. Dion in Augusto. Imperij. Semiramis Assyriorum regina, cùm certò intelligeret, graue esse populo feminam pati principantem, mortuo marito virum mentita est: vt tantisper imperaret, dum filius Ninus adolesceret, regno???ue fieret idoneus. Iustinus lib. 1. Diodorus lib. 3. Sabell. lib. 1. Ennead. 1. VESTITVS INSOLENS REPVDIATVS. VESTITVS patrius nonimmutatus. Qvi habitum patrium retinuêre. Vestem lana simul & lino textam ne induerent, Israelitis praecepit Dominus. Deuteron. 22. Moses Domini iussu Israelitis interdicit, ne viri ornatum mulier ferat, néve muliebrem vestem vir induat: nam Iouae Deo inuisus est, quisquis istud facit. Deuteron. 22. Lvdovicvs Germaniae rex, externos habitus edicto prohibuit. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Otho I. Imper. patriam habitum nunquam in peregrinum conuertit. Henricus Schmedenstadius in oratione de Othone. VESTIMENTORVM VSVS NVLLVS. In Genere. Qvi nvdi degvnt. Baleares insulae duae contra Hispaniam parùm inter se distantes, quas Graeci ab eo, quòd aestate ibi incolae nudis agerent corporibus, Gymnesias appellarunt. Sunt & Baleares dictae. Dubium à teli missu, quia sundae vsus apud eos esset frequens & vt quidam tradunt, ipsius etiam gentis inuentum: an à Baleo Herculis comite ibi relicto, quum Hercules ad Geryonem nauigaret. Sabell. lib. 1. Enneadis 6. Gymnites Aethiopiae nudi degunt. Britanni reliqua nudi, ventrem & ceruicem ferro cingebant. Alexander libro quinto, capite primo. Hercvlem Alcmenae filium, Nemeae leonis amictum exuuijs, caetera nudum egisse, vetus Graecia fabulata est. Italia quoque Graecos imitata, id vnum tegumenti genus illi assignat: nec (vt videre est) in vno Hercule figurando id faciunt, sed in caeteris quoque heroibus. At Nessi tunica, qua ille consumtus est, & Homeri carmen de ijs, qui ad Troiam militarunt, receptae opinionis fidem eleuat. Sabellicus lib. 2. cap. 8. Exemplorum. Brasilienses nullis vestibus vulgò teguntur. Qui tamen inter eos nobilitate praestant, vestes induunt è psittacorum & aliarum auium variorum colorum plumis confectas. Et hi pileis ex eisdem plumis contextis caput ornant, & brachijs armillas ex plumis similiter factas inducunt. Vestes autem ab vmbilico ad genua tantùm demissas gerunt. Osorius libro secundo rerum Emmanuelis. In Specie Nvdi Pedes. Calceis nullis vsi. Apud Aegyptios innuptas puellas calceis vti non licet vt euagandi licentia cohiberetur: cùm nudo pede extra septa prodire, nefas foret. Alexander libro quinto, capite 18. ex Plutarcho. Lycurgus pro calceame̅tis pedum nuditatem Spartanis instituit. Censebat enim huiusmodi exercitatione longè faciliùs & locum accliuem ascendere quempiam posse, & tutius decliuem descendere, & saltare, & resilire, & celeriùs discalciatu̅ currere, si pedes exercuerit, quàm calceatum. Xenophon in Laconum Repub. Stobaeus serm. 42. Phocion, Aristodemvs, Socrates, in medijs frigoribus nudi incessisse dicuntur. Alexander libro 5. capite 18. Genialium dierum. Discalciati & in templis & in mensa sedent Tvrci. Inhonestu̅ enim videtur, si sedeat aliquis calceatus. Vtuntur ergo genere solearum (quas planellas dicimus), ipsi sua lingua bathmag vocant: his feminae praecipuè vtuntur. Vbi verò sedent, tapetibus loca sternunt, vel laneis, vel scirpeis, vel iuncinis. Exigente tamen necessitate ob humiditatem vel immunditiam, tabulata à terra parùm eleuata ponunt. Cuspinianus. VESTITVS LOCORVM PROPTER CORPORA. Huc pertinent Tegvmenta Parietvm. Avlaea. Pyrrhvm Epirotarum regem aulaeris vsum ex ea, quam in C. Fabricio Plutarchus recenset, historia notum esse potest. Rex enim explorandae Fabricij fortitudinis ergô, post aulaea occultatum elephantum in media oratione ex improuiso barritum edere fecit. At Fabricius nihil eo territus, id solùm subridens dixit: Neq; aurum tuum me heri, ô rex, nec hodie elephas tuus perterrefecit. Lvdovicvs XI. Gallorum rex Ludouici Lucemburgij equitum magistri legatum Ludouicum Creuillanum audiens, post aulaea Caroli Burgundi ducis legatos abscondi fecit, qui omnia ea, quae à Creuillano recitarentur, audirent, ea???ue duci suo (cum quo rex in caput Lucemburgij foedus icerat) renunciare possent. Aemilius lib. 10. Pavimentorvm. Apud Septentrionales pelles vrsorum, praesertim alborum, scabellis sacrorum altarium, ne frigus sacerdotibus noceat, substernuntur. Olaus lib. 4. cap. 15. Lectorvm. De his sub loco Somni, cuti inseruiunt. At hî vt inter Corporis bona Secundaria recensentur, f. 416. PHARMACA, MEDICAMENTA, VENENA. Medicamentorum vsus salutaris, [Greek words], Remedium Latinis: insalubris at??? noxius, [Greek words], Veneni appellationem meretur. Ex loco proinde Sanitatis tuendae, f. 310. 317. 1716. & Morborum curatorum, f. 1522. exempla Remediorum huc varia afferri possunt: vti vicißim ex loco Veneno potionatorum, f. 3589. & Veneno sublatorum, f. 505. contraria: sed & ex Medicorum titulo in vtran??? partem huic loco quaedam accommodari, quatenus inter bona & mala Secundaria corporis recensenda veniunt. EXERCITIA OBITA. ANIMI. De his sub loco Affectuum per se, hic verò quatenus corpus vnà afficiunt & perturbant, vnde Notae perturbationum, de quibus lib. III. primi Voluminis egimus, f. 224. Hoc ipso nomine Graecis [Greek words], latinis Affectus & Perturbationes dicuntur. & Corporis. Exempla petantur ex Actionibus motiuis, lib. praecedente descriptis, f. 383. & seqq. Illic respectu Facultatis, cuius Functiones sunt corporeae: hic craßiore minerua, vt eiusdem cum Alimentis & Medicamentis speciei esse videntur. In Genere. Germani & Cretenses laboriosis exercitationibus, currendo, algendo, aestuando, arduas difficiles???; vias peragrando, exercuerunt iuuentutem: item pugnae quoq; simulacris. Alex. lib. 2. cap. 25. Gymnosophistae adolescentes nequaquam ad cibum potúmve admittebant, nisi priùs quid ea luce laboratum, quid???; effectum esset, coram senioribus bona fide indicassent. Alex. ab Alex. lib. 5. cap. 21. Lycvrgvs Lace daemonum legislator, pueros impuberes non in forum, sed in agrum deduci praecepit, vt primos annos non in luxuria, sed in opere & laboribus agerent: nihil somni causa substernere, vitam???; sine pulmento degere: neque priùs in vrbem redire, quàm viri facti essent. Iustin. lib. 3. Lacedaemonii infantes suos non otio & ignauia, sed labore assiduo, iuxta Lycurgi leges educabant. Quare & prouerbio increbuit, solas Lacaenas viros párere. Eorum virgines nondum adultae, in discorum iactu, cursibus & palaestra exercebantur nudae. Id quod etiam Plato probauit, vt non modò puellae, sed & anus luctarentur. Plutarchus in Laconicis. Cyrvs Persarum rex ad prandium aut ad coenam se non conferebat, nisi antea ex multo labore & exercitatione corporis sudasset. Idem voluit vt milites semper opus in castris facere̅t: nec vnquam iuuentus, nisi sudore praeuio, cibum sumeret. Xenophon in Paedia. In Specie. Vox, Vociferatio, Clamor, Declamatio. Disputatio, quae voce peragitur quotidie, mirifica est palaestra, non ad sanitatem tantùm, sed & ad valetudinem, non illam quidem palaestricam, eam???ue quae vestiat carne incrustet???ue aedificij more cutem: verùm vitalibus maximè & principibus partibus robur verum & solidam firmitatem conciliet. Nam vires à spiritu confirmari ostendunt aliptae, qui athletis iubent, vt renitantur frictionibus, eas???ue obiter interpellent, atque animum adhibeant semper ijs corporis partibus, quae emolliuntur & contrestantur. Quippe vox, quae spiritus motio est, non in superficie, verùm quasi in fontibus inualescens, circa viscera calorem alit, extenuat sanguinem, venam omnem repurgat, omnem arteriam aperit, cogi & coagulari non permittit humorem superfluum sicut fecem in vasis, quae alimentum recipiunt & conficiunt. Debemus igitur imprimis amare hoc exercitium, atque ei assiduè dicendo assuescere: sin autem suspectes aliquo modo corpus minus firmum aut defatigatum esse, legendo vel declamando. Quod enim gestatio ad exercitationem, hoc ad disputationem est lectio, quae tanquam in vehiculo alieno in sermone agitat molliter & portat leniter vocem. Disputatio verò conspirante cum animo corpore contentionem & ardorem addit. Vociferationes sunt tamen declinandae nimis commotae & asperae. Efficit enim spiritus impetus & contentio inaequalis rupturas & conuulsiones. Plut. Praecept. sal. Deambulatio. Socrates cùm saepiùs ante domum summo vespere deambularet, interrogantibus, Quid istic agis? cespondere solebat: Obsonium ad coenam comparo. Athenaeus libro 4. cap. 18. & Cic. 5. Tuscul. Cùm nunciatum esset Ephoris Spartanos, qui Deceleiam tenebant, deambulationibus vti pomeridianis, miserunt ad eos qui monerent, Non oportere Lacedaemonios deambulationibus aut inertia, sed exercitio corporis bonam valetudine̅ parare, & tueri. Aelianus lib. 2. de Varia historia. Chrysanthivs Sardianus pontifex & philosophus à studio surgens animum recreabat prodeambulando in viam publicam & militarem, spacia???; longa, sed ociosè lente???; instar podagrici, emetiebatur: tantopere deliniebatur animus narrandi suauitate. Eunapius eius discipulus. Saltatio. Socrates sufficere dicebat ei, qui saltando mouet se, septem lectorum capacem ad se exercendum domu̅. Plut. Praecept. sal. Cursus. Amasis regis edicto non priùs cibum capiebat Aegyptiaca iuuentus, quàm 180. stadia percurrissent. Diodorus Siculus. Militaris exercitatio. Apud Baleares insulas, matres pueros à prima stati m infantia hoc labore assuefaciebant, vt nisi oblatum cibum baculo aut funda priùs attigissent, eo vesci prohiberent. Alexan. lib. 2. cap. 25. Apud Cadvrcos, Acarnanes & Aethiopes saxa ingentia fundis intorquere, aut sagittas & iacula ingentis ponderis vibrare, à teneris assuescunt. Alex. lib. 2. cap. 25. Avrelianvs Caesar nullum reliquit vacuum diem, quin se pilo, sagittis & armis exerceret. Alex. lib. 1. cap. 20. Antoninvs Caracalla Imp. praeterquam quòd se cum militibus exercebat, iter semper onustus armis pedes fecit. Alexander ab Alexandro lib. 1. cap. 20. Agricultura. Consule Tit. Agriculturae studium. Illic Mechanici habitus, hîc Corporis sola spectatur exercutatio, f. 3634. Nvma Pompilius, ne populus otio marcesceret, agros diuisit, Terminum agrorum fines separantem deum adiunxit: sigillatim, qui obseruarent, qui???; agros circumirent, statuit, ex operibus ciuium mores coniectans. Plut. in Numa. Venatio. Ex Tit. Venatorum, & Venationis studij huc quaedam, f. 3635. 3672. Lvcani filijs suis nullum alium cibum apponebant, nisi que̅ è venatione domum reportassent. Alex. ab Alex. lib. 2. cap. 25. EXERCITIA INTERMISSA, NEGLECTA. Qvae. Gymnica. Aegyptii palaestrae non vacant: existimantes quotidianum illius exercitium iunioribus non sanitatem allaturum esse, sed breue robur, & omnino periculosum. Diod. lib. 1. cap. 6. Asclepiades, cui accedit ferè Erasistratvs, tollit exercitationes, ac liquidò damnat: caeteris medicae scientiae peritissimis mirificè approbantibus, Caelius lib. 11. cap. 3. Antiq. Lect. ex Galeno. Mechanica. Socrates dicebat, sororem libertatis esse pigritiam. Etenim Indos & Persas propter libertatem segnissimos esse ad laborandum: Phrygas verò & Lydos seruitute pressos promtissimos. Aelianus de Varia historia lib. 10. Cvr. Cavsa Religionis. Conditor rerum omnium Deus, in hebdomada septimu̅ quiescere Mortales diem iussit: vt eo exemplo doceret, post certa spacia, animi atque corporis in labore interlaxamentum quaerendum esse: ob id praecipuè, vt cùm eius cultui operam dantes agendarum pro tot eius meritis gratiarum non immemores simus: tum postea, vt etiam salutari hoc exemplo doceamur, longos labores, vt leuiores fiant, intermissione aliquando oportere leniri: ve per hunc modum instauratis viribus, promtiores animo corpore???; ad nouos perferendos labores reddamur. Militaris disciplinae. Lacedaemonii, Persae, Indi, & quaeuis aliae gentes, quamprimum bellicis victorijs clarescere ceperunt, ab exercitijs mechanicis ad militares exercitationes, earundem???; veluti praeludia gymnicas, sese contulêre. Luxus. Sybaritae eò vsque prouecti sunt mollitiei, vt non modò strepitum artificum, quo somnus matutinus interrumperetur, ferre nollent, eo???ue mechanicos omnes vrbe eijcerent: verumetiam neque aspectum eorum, qui opus facerent, tolerare possent, vt saltem se absque molestia intueri non posse simularent: indigni, qui alimentis sudore rustico comparatis fruerentur.

LIBRI SEPTIMI TITVLORVM DISPOSITIO.

??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? Voluminis Secundi Liber VII. De Morte eius???ue Accidentibus. TRANSFORMATIO HOMINVM IN QVASVIS ALIAS RES. Cùm vita humana in corporis & animae humanae coniunctione posita, per sunctiones similes sese exerat: siquando corpus non dissolutum in elementa, sed in alia corpora transformatum, ad animae humanae exercitia ineptum redditur, mortis quandam speciem repraesentare videtur, sed diuersae ab ea, de qua in sequentibus, quae corruptionem corporis, hoc est, dissolutionem in sua principia praesupponit. Eo??? consilio hîc de Metamorphosi Hominis tanquam entis perfectioris in minus perfecta agere voluimus, sub loco Mortis: vti Metamorphoseos entium imperfectorum in hominem sub loco Ortus egimus. Nudam alioqui mutatae formae considerationem superiùs etiam libro Secundo instituimus, fol. 281. IN ANIMALIA BRVTA. Pvta in Aues. Daulide vrbe Phocidis Tereo filium epulandum apposuisse feminae dicuntur, quod fuit pollutarum mensarum hominibus exordium. In vpupam mutatus dicitur Tereus, Progne vxor in hirundinem, Philomela soror in lusciniam. Dignum illud ad miratione, quòd intra huius terrae fines, hirundines neque pariunt, neque ex ouis pullos excludunt, nec omnino tectorum laquearibus vllos affi gunt nidos. De Philomela verò Phocenses dicunt, etiam auem factam, Terei perculsam terrore, extra eius patriae fines euolasse. Pausanias in Phocicis. Vide Tit. Incestus cum sorore vxoris. Polyphon te Martis & Terduae filia, ex vrso grauida, duos filios robustissimos peperit, Agrium & Oreium: qui cùm deorum hominum???ue contemtores essent, à Ioue Mercurius missus est, vt eos interficeret. At Martis benefico in aues mater cum filijs conuersa fuit: mater in stygem nocturnam auem, Oreius in leporem semper mali ominis auem, Agrius in vulturem. Ant. Liberalis ex Boei Ornithog. Molossorum rex fuit Munichus, Dryantis F. vates egregius, idem???ue vir iustus. Isè Lelanta filios habuit, Alcandrvm, qui vaticinio patri praestabat: Megaletorem, Philaevm, filiam???; Hyperippam. Eos omnes ob probitatem dij dilexerunt. Quadam nocte eos latrones subitò in agris circumuenerunt: cum???ue pugnae impares de turribus se defenderent, ignem???ue latrones domibus inijcerent: Iupiter habita eorum pietatis ratione, miserrima morte perire non est passus, sed in aues transmutauit. Et Hyperippa quidem, quoniam ignem fugiens, aquam subijt, facta est fulica. Caeteri ex igne euolarunt. Munichus buteo, Alcander orchilus factus: Megaletor & Philaeus, quòd ignem fugientes per parietem ad terram se demisissent, in exiguas auiculas abierunt: hic in eam, quae canis dicitur, ille in ichneumonem: mater in piponem, quae culices muliones legit. Cum hac bellum est aquilae & erodio, quorum oua confringit, dum quercum caedit propter culices. Viuunt???ue vnà reliqui in syluis & latebris, fulica ad lacus & mare obuersante. Anton. Liberalis ex lib. 2. Nicandri Alteratorum. Aesacvs Priami filius, aegrè ferens Hesperiam puellam (quam fugientem insequebatur) morsu colubri in herba latentis fuisse interfectam, in aquas se demisit: mutatus postea in mergum, vt poëtae fabulantur. Ouid. libro duodecimo, Metamorph. Ceyx Alcyones maritus, ad oraculum nauigans, naufragium [455] fecit, & obrutus est aquis. Quod indignanter ferens Alcyone, mortem mariti secuta, in mare se deturbauit, & in auem sui nominis mutata est. Ouid. Alcyones, Alcyonei gigantis filiae, cùm se ob patris obitum ex Pallenes promontorio in mare praecipites dedissent, in aues mutatae sunt ab Amphitrite. Caelius lib. 14. cap. 11. A. L. ex Lycophrone. Ceyx, rex Trachiniorum, cùm se ob nobilitatem & formam corporis Iouem, & vxorem Halcyonem Iunonem appellasset: Inpiter eum naufragio perire siuit. Cadauer inlitus eiectum. Eo cùm viso Halcyone seipsam in mare praecipitasset: haec in auem sui nominis, ille in cerylum mutatus fuit. Natal. Comes Mythol. lib. 8. cap. 16. Iynx Echus filia aut [Greek words], quae veneficijs praepeditum Iouem in Iûs desideria coniecit: ab irata Iunone est in auitium sui nominis transmutata. Caelius libro decimosexto, capite vlt. Antiq. Lect. Harpalice Clymeni F. eiusdem???ue vxor, in chalcidem auem mutata. Parthenius de Amat. capite decimotertio, ex Euphorione. Alectryon iuuenis in gallum mutatus à Marte, quòd in excubijs positus, ne Martis cum Venere concubitus à Sole Vulcano proderetur, ille verò idipsum somno sopitus neglexisset, ita vtambo à Soleproditi, à Vulcano illaqueati, reliquis dijs ludibrio fuerint. Caelius libro decimosexto, capite 13. Antiq. Lect. Cygnvs Apollinis F. in auem sui nominis mutatus ab Apolline, cùm seipsum in Canopam lacum abiecisset. Liberalis ex Nicandri lib. 3. Alteratorum, & Areo. Cùm Aegypivs Anthei F. à Timandra vidua pecunia data impetrasset, vt ipsi ad se domum ventitanti corporis sui potestatem faceret: Neophron Timandrae F. id aegrè ferens, Aegypij aequalis, multis donis Bvlidem Aegypij matrem pellexit, vt cum ea domum suam deducta rem haberet. Horam deinde maturè cognoscens, qua ad Timandram erat Aegypius venturus, suam matrem domo emisit, in???ue eius locum matrem Aegypij introduxit, sead eam rediturum simulans. Aegypius nihil eorum, quae machinatus erat Neophron, cognoscens, cum matre corpus miscuit, Timandrae nomine. Eum somno iam captum Bulis agnouit, arrepto???; gladio oculos fillo eruere, & seipsam necare statuit. Apollinis interim voluntate somno Aegypius soluitur: intellectis???ue Neophronis insidijs, in coelum sublatis oculis, omnia secum aboleri optauit. Iupiter porrò eos in aues mutauit: facti???ue sunt Aegypius & Neophron, aegypij, h. e. vultures. Bulis in mergum abijt. Tima̅dra in parum est mutata. Antonius Liberalis in Transform. Ctesylla Alcidamantis filia, Hermochari à patre quidem iureiurando promissa, at pòst alteri desponsata, cùm clam pare̅te Hermochari nupsisset, in partu, propter patris periurium, decessit. Caeterùm, cùm cadauerad sepulturam efferretur, columba è sandapila euolauit, corpus???; mortuae nuspiam apparuit. Anton. Liberalis ex Transform. Nicandri lib. 3. Terambvs pastor ob contemtum Pana & conuitijs affectas Nymphas in cerambicem auem mutatus. Anton. Liberal. ex Nicandi lib. de Immutatis 1. Hierax ob missa alimenta Teucris, fame à Neptuno, cui sacra non persoluerant, punitis, in accipitrem à Neptuno mutatus est. Anton. Liberalis ex Boei Ornithogonia. Pandarevs & Aedon vxor commiseratione Iouis in aues haliaetum & alcyonem transformati sunt. Antoninus Liberalis ex Boei Ornithogonia. Levcippa, Arsippa, & Alcathoë in aues, vespertilionem, vlulam & byzam à Mercurio sunt commutatae. Idem. Diomedis Socii in aues conuersi à Venere, seu quòd eimaledixisset Agmon Diomedis socius, vt ait Ouid. 4. Metam. seu quòd ipsa Venus & Mars sauciati essent ad Troiam à Diomede: quod videtur verisimilius, & congruentius sententiae Homeri Iliad. ???. OEnoe puella Pygmaea, moribus inuenustis & superbis, ob contemtum Iunonis & Dianae in gruem mutata. Antonius Liberalis ex Boei lib. 2. Ornithogoniae. Laivs, Celevs, Cerbervs, & Aegolivs, ob ingressum in antrum Iouis apibus sacrum in Creta, & mellis furtum, à Ioue in aues mutati. Idem. Cleinis Baby lonius ab Apolline cum filijs in aues mutatus ob asinorum oblationem. Idem, ex Boei Ornithogonia & Simmia Rhodio. Meleagri Sorores ob defletam fratris mortem, à Diana in aues mutatae. Idem, ex tertio libro Nicandri de Mutationibus. Periphas Atticus terrigena, antequam Terrae filius Cecrops existeret, regnum in priscos homines iustè obtinuit, & templa plurima condidit Apollini. Ob excellentiam factorum eius, honores Ioui debitos homines ad Periphantem transtulesunt, Iouis???ue Seruatoris, Inspectoris, & Benigni nomine coluerunt. Itaque Iupiter succensens, statuit totam eius domum fulmine comburere. Apolline autem deprecante, in domum Periphantis venit, eum???ue cum vxore versantem offendens, vtraque manu pressum in aquilam commutauit: vxorem???ue eius orantem, vt se quoque in auem Periphantis consuetudine vtentem verteret, phanam, id est, fulicam fecit. Periphanti porrò ob pieratem, qua inter homines praestiterat, hoc honoris tribuit, vt rex omnium auium esset, sacri???ue custos fulminis, & ad suum adiret solium: vxori autem Periphantis, vt auis ea ad omnes actiones hominibus secunda appareret. Antoninus Liberalis ex Boei Ornithogonia. Quadrupeda. Io à Ioue in vaccam mutata, ne à Iunone agnosci posset, eorum???ue adulterium patefieret. Natalis Comes Mythologiae libro 8. cap. 18. Lycaon Arcadiae rex in Iupum mutatus dicitur, quia hospites mactasset. Alij Lycaonem lycanthropia morbo correptum, fabulae locum dedisse autumant: quo affecti, Februario mense noctu exeunt, in cunctis imitati Iupos. Callisto, Lycaonis Arcadum regis filia vnica, cùm fratres haberet 26. à Ioue compressa, à Iunone in vrsam conuersa fuit, & tandem sagittis à Diana confixa, cùm puerum Arcadem peperisset, à quo Arcadia regio dicta, quae priùs Pelasgia. Pausanias in Arcadicis. Hecvba Priami regis vxor, euersa Troia captiua abducta, in canem mutata fingitur. Extat adhuc tumulus illius, Cynosema dictus, siue ex figura canis, siue ex fortuna humili, in quam deciderat, nomine accepto. Mela. Ouid. Metamorphos. 6. Calaber 1. & 14. Gellius libro vigesimo, capite sexto. Euripides in Hecuba. Palaephatus in Niobe. Plautus Hecubam canem propter maledicentiam appellatam autumat. Atalanta & Hippomenes in leones mutati ob concubitum in templo Magnae matris. Natalis Comes Mythol. lib. 1. c. 8. ex lib. 10. Metam. Ouidij. Teridates Armeniae princeps, Gregorium Magnum post multa tormenta in antrum coenosum & obscurum per annos 14. inclusit, tempore Co̅stantini. Tandem verò cum suis optimatibus in porcos mutatus, se mutuò deuorarunt. Nicephorus libro 8. cap. 35. Pisces. Apollonius Rhodius seu Naucratites in Naueratis comparatione, Pompilvm scribit hominem primum fuisse, ac propter quendam Apollinis amorem in piscem fuisse mutatum. Ocyrrhoën enim Samiam virginem Apollinem aiunt rapere conatum fuisse. Quae cùm per festum quoddam Dianae in Miletum aufugisset, ac ibi esset rapienda, Pompilum quendam piscatorem patrium amicum orauit, vt patriam eam tutam reduceret. Pollicitus est ille: & vbi eam ad litus deduxit, Apollinem apparuisse ferunt, puellam???ue rapuisse, nauim???ue in Iapidem vertisse, & Pompilum in piscem transmutasse, comitem marinum velocium nauium. Athen. libro septimo, capite sexto. Semiramidem deae cuiusdam Dercetvs fuisse filiam, fabulosa prodit historia. Eius templum fuerat ad Ascalonem Syriae ciuitatem, apud stagnum piscibus plenum. Eandem Plinius prodigiosam vocat Atergatin, quòd esset facie hominis, at corporis reliqua in piscem desinerent. Ferunt, Venerem factam deae illi obuiam quandoque, adolescentis speciosi amorem iniecisse: cui permixta Derceto filiam conceperit: quam pudore ducta mater, in desertis locis, vbiaues forent plurimae, exposuerit: quae connutrita puella, causam etiam nomini fecerint: quippe Syrorum lingua, Semiramis auitium signat. At enim dolore percita Derceto ex facti turpitudine, in lacum se praecipitem dedit, deformata???ue in piscem est: quo nomine piscitij abstinentia sanctissimè à populis illis colebatur. Et hinc Atergatis quoque nuncupata, quoniam illarum gentium vocabulis, ater priuationem dicat, & gatis piscem. Nam & libro sextodecimo Strabo auctor est, Atergatin à Barbaris dici, quae sit Athara, quam???ue Ctesias vocarit Derceto. At Cornutus eandem cum Rhea esse putat. Caelius libro vigesimotertio cap. 5. Antiq. Lect. Latona cùm in Asteria insula Apollinem & Dianam peperisset, in Lyciam venit, infantes ad lauacra Xanthi apportans. Et primùm in Melitem fontem incidit: statuit???ue ibi abluere infantes, antequam ad Xanthum pertigisset. Sed pulsa fuit inde à Pastoribvs, qui eò potum boues egerant. Reuersa autem à Xantho, cùm adhuc pastores ad fontem inuenisset, vniuersos in ránas conuertit. Antoninus Liberalis ex Menecratis Xanthij Lyciacis, & Nicandro. Ouidius in Metamorphosi Rvsticos Latonam irridentes in ranas conuersos scribit. Serpentes. Cadmvs post multas filiarum nepotum???ue suorum calamitates, lubrogato in regnum Pentheo A???aues & Echionis fi [456] lio, relictis Thebis, ad Enchelienses cum Harmonia coniuge commigrauit. Illi cùm ab Illyrijs bello infestarentur, responsum tulerunt, futuram penes ipsos victoriam, si Cadmum & Harmoniam duces haberent: nam Cadmus & Harmonia apud Drilonis ripas habitabant, qui Illyrios à Liburnis disterminat. Igitur Cadmus Illyriorum regno potitus, aliquandiu feliciter egit: deinde paulò pòst in draconem & ipse & vxor mutati, à Ioue in campos Elysios dimissi sunt. Dionysius in lib. de situ Orbis. Natalis Comes Mythol. lib. 9. cap. 14. Nicandri interpres tradit Abantem, Metanirae F. à Cerere in lacertam, seu ascalabum, seu ascalabotem, ab Attícis galeotem dictum, conuersum esse, quòd à matre susceptam hospitio molestè tulisset, & rem diuinam honori illius institutam irrisisset. Caelius lib. 19. cap. 4. A. L. Insecta. Aurora Tithono Laomedontis F. rapto, à Parcis immortalitatem impetrauit: Sed cùm oblita fuisset petere etiam ne senesceret, Tithonus ad tantam venisse senectutem dicitur, vt infantulorum more in cunis agitatus quiesceret. Tandem in cicadam conuersus: quae mutatis prioribus exuuijs. licet senio confectae, non occidunt, sed iuuenescunt. Hanc fabulam attigit Horatius lib. 2. Carminum: Longa Tithonum minuit seneslnis. Illud autem passus creditur propter dolorem, quem audita Memnonis filij morte percepit: nam tanquam euolaturus ad videndum filium brachia concussit, atq; alae tum primùm illi natae dicuntur. Hanc rem qui ad historiam traducere conantur, dicunt Tithonum ex Oriente vxorem duxisse: è qua cùm praedictos suscepisset filios, ad tantam peruenit senectutem, vt in cunis agitaretur domi infantum more. Datus???; est sabulae locus, quòd Aurora illum amauerit, ob temperiem Orientalium locorum, qui illum & maritum & immortalem propè fecerunt. Quòd in cicadam fuerit co̅uersus, quid aliud est, quàm senilis garrulitas & loquacitas? Cùm enim morosi sint senes, tum gloriosi, & temporis praeteriti semper laudatores, contemtores???; praesentis, cuiusmodi Nestorem finxit Homerus. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 4 Fertur natis Musis, cantu???ue monstrato, Qvosdam homines voluptate cantus vsqueadeò delinitos fuisse, vt canentes cibum potum???ue negligentes imprudenter perierint: ex quibus deinceps cicadarum genus sit propagatum: munus hoc nactum à Musis, vt alimonia non indigeat, sed absq; cibo & potu semper viuat, postea verò ad Musas proficiscatur, quàm quis hîc Musam colat, renunciaturum. Caelius lib. 17. c. 6. A. L. IN Vegetantia. Mentham, siue mintham, tradit Oppiani interpres [Greek words] tertio, à Mintha, quae Nympha fuerit, appellatam videri, Cocyti filia: quae vbi inaudisset amari à Plutone Proserpinam, indignata eo nomine, constanter illi se praeponere ausa est: dictita̅s, si inferos peteret, inimiciter infestaturam. Quo puellae tumore commotior Ceres, Persephones mater, Mintham exculcans, [Greek words], id est, in malam deformauit herbam huiusmodi. Ex qua fabella Oppianus mintham vocauit [Greek words]. Caelius lib. 10. capite 22. Antiquarum Lectionum. Pveri Messapiorum ob contemtas Nympharum Epimelidum choreas, in arbores à nymphis mutati sunt. Antoninus Liberalis ex lib. 2. Alteratorum Nicandri. Daphne apud poëtas in laurum, Myrrha in arborem sibi cognominem. Pityn puellam scribunt Graeci à Borea saxo allisam, quòd in amorem Panos foret procliuior, terra???; miserante in arborem sui nominis deformatam. Proinde Pana hinc coronam gestare, quin afflante Borea etiam flere. Id quod Georgicôn vndecimo comperias. Caelius lib. 25. cap. 2. Eteoclis fabulantur Filias, in dearum honorem saltantes, in puteum prolapsas, ab terra miserante in cupressos conuersas esse. Caelius lib. 25. cap. 2. A. L. Smyrna, Theiantis F. cùm ob ignis metum abortum, quem ex patre subornante nutrice clàm conceperat, edidisset, sublatis???; manibus optasset, vt neq; viuis neq; mortuis sibi interesse dareturà Ioue in arborem mutata est cognominem. Antoninus Liberalis in Metamorph. Ouid. lib. 10. Metamorph. & Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 16. Tryphon lib. Historiarum secundo, Dorionem scribit in Georgicis causam ficus appellationis reddere, qui Syceam quendam ex Titanibus commemorat, Iouis insequentis iras fugientem, à Terra matrefuisse receptum: quae plantam postea in pueri memoriam emisit: vnde & ciuitas quaedam Ciliciae Sycea nuncupatur. At eam Pherenicus poëta à Syce Oxyli sorore appellatam fuisse contendit: nam Oxylum Orij filium cum Hamadryade sorore concubuisse scribit, quae inter alia nucem, glandem, cornum, oream, alnum, vlmum, vitem, ficum???ue peperit: haec???ue omnia postea Hamadryadas nominauit, à quibus multae arbores nomen assumserunt. Hinc etiam Hipponax nigram ficum viti esse sororem dixit. Athenaeus lib. 3. cap. 3. In Inanimata. In Flumina. Selemnvs adolescens amabatur ab Argyra nympha, dum formae durabat elegantia, cum quo è mari nympha subnatans in fluminis alueo cubare solebat. At deflorescente forma, accessus etiam virginis desijt. Vnde contabuisse puerum aiunt, & à Venere in amnem mutatum. Pausan. in Achaicis. Ferunt cùm Alphevs venator Arethvsae amore captus esset, & illa nuptias eius auersata in Siciliam fugisset, ambos in aquam commutatos esse. Pausanias lib. 5. Fontes. Pyrene nympha ob nimium luctum in fontem sui nominis conuersa fingitur. Montes. Cùm Perseus abscissum Medusae caput reportaret, peteret???; ab Atlante hospitium, reiectus fuit ab eo. Perseus ostenso ipsi Medusae capite, Atlantem in montem sui nominis mutauit. Natalis Come. Mythol. lib. 4. cap. 7. Saxa. Niobe, Amphionis Thebaniregis vxor, xiv. liberis superbiens, se???ue numero filiorum Latonae praeferens, ira Latonae omnes liberos amisit, & tandem prae moerore in saxum commutata. Ouid. lib. 6. Metamorph. & Erasmus in Adagio, Niobes dolores. Cragalevs Dryopis F. ob Ambraciam vrbem Herculi aduersus Apollinem & Dianam adiudicatam, in saxum mutarus est. Anton. Liberalis in Metamorphosi. Memoriae proditum est, Iodamian, Mineruae Itoniae in Boeotia sacerdotium gerentem, noctu intra sacrum templi septum venisse: Mineruam se ei obtulisse cum palla, in qua Medusae Gergonis caput inerat. Eo conspecto, statim Iodamiam in lapidem obriguisse: eam???; ob rem mulierem quotidie ad Iodamiae aram ignem apponentem, ter Boeotorum voce effari, Iodamen viuere, ignem sibi deposcere. Pausan. in Boeoticis. Venus dijs irata, quòd passi fuissent ipsam cum Marte à Vulcano in rete ligari, in syluas Caucasias se abdidit ob pudorem. Dij omnes cùm frustrà eam diu quaesijssent, Anvs locum, vbi latebat Venus, à deo interrogata indicauit. Quare illam Venus in saxum mutauit. Lycophron: [Greek words] Anum???; factam marmor ipsam frigidum. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 13. Pandarevs Meropis F. ob furatu̅ è templo Cretensi aureum canem, à Ioue in saxo mutatus fuit. Ant. Liberalis in Meta. Dyctem piscatorem Seriphium arcam adduxisse retibus tradu̅t, in qua Perseus cu̅ matre Danaë expositus tenebatur, cùm pater Danaës Acrisius vtrumq; abiecisset in mare. Ista insula educatus fuit Perseus, qui cùm caput Gorgonis allatum Seriphiis ostendisset, vniuersos mutauit in lapides, id???; in matris vltionem, quia illis adiutoribus Seriphi rex Polydectes per vim illam in vxorem acceperat. Fabulae locum dedit insula saxosa existens. Strabo lib. 10. Cùm Mercurius aliquot armenta boum Apollini abegisset, & accepto silentij iurame̅to à Batto, in spelunca Prionis ad Coryphasium abdidisset: ad Battum mutata forma reuertitur, periculum facturus, an ipse iuramentu̅ seruaturus esset. Data ergo mercedis loco chlaena, percontantur ánne furtiuas boues praeteragi vidisset? Ibi Battus chlaena accepta indicium facit de bobus. Mercurius bilinguem eum esse indignè ferens, adacto baculo in saxum commutat. Antonius Liberalis ex Hesiodi magnis Eoeis, & Didymarchi lib. Metam. 3. Arsinoe Nicocreotis Salaminiorum regis F. in saxum mutata ob inhumanitatem. Vide Tit. Procorum. Statuas salis. Lothi vxor, conflagrantis patriae commiseratione respectans, contra angelorum edictum, in statuam salis conuersa est. Genesis cap. 19. Anno 1348. octauo calendas Februarij, in Norico, quâ Pannoniae, Illyrico, Dalmatiae, Carnis, Histriae???; continuatur, maximus terraemotus exortus, continuè durabat, nec ante dies quadraginta sistebatur, varie???; terra quatiebatur, mira???ue edebantur opera. Morauia, Bauaria superior sensit: sex atq; viginti vrbes & castella prostrata esse, in acta eius anni relatum est. Homines cu̅ pecoribus interierunt, moenia, templa, aedes subuersae sunt, totae vrbes cortuerunt, montes abrupti cladem insuper eam auxêre. Nam duo montes concurrerunt, vrbibus deuoratis, agrorum???; tractu hausto, villae elisae, animalia permulta, quae intra fuerant, exanimata sunt. Hiatus subsecutus partim remansit, partim cuncta sorbuit, ita inducto solo, vt nulla vestigia extarent. Quinquaginta ampliùs Homines, Rvsticas item mulgentes, cum vaccis extinctas diriguisse, & corpora à spiritu terreno in salarias statuas reda [457] ctas, apud Charinos: haec???; simulacra sibi & cancellario Austriaco conspecta esse, refert Conradus de Meidenburg, eius tempestatis insignis philosophus & mathematicus. Auentinus Annalium Boiorum lib. 7. QVI DISPARVER VNT CORPORE. Vere. Enoch, qui cum Deo ambulasse perhibetur, in coelum raptus subitò disparuit. Marulus lib. 5. cap. 10. ex Genes. 5. Elias propheta curru & igneis equis sublimis assumtus ex ho minum oculis euanuit: nec in terris est ab vllo ampliùs visus, praeterquam in Christi congressu. Viuit adhuc vitam, &, vt fides recepra est, humanis gentibus testis olim & vindex futurus. Sabel. lib. 1. cap. 8. ex 4. Reg. 2. Sed quantò Illi beatiores eru̅t, qui resumto corpore obuiam Christo in aëra rapiendi sunt: nec vt illi per turbinem, sed per resurrectionis gloriam: nec vt illi in coelum, sed supra coelum: nec ideò beati futuri, quia ad inferna no̅ descendent, sed quia diuino semper fruentur conspectu. Vis nosse quantum inter se differant? Etiam ipsi Heliae in fine moriendum est, Antichristo perimente: deinde resurgendum, Christo resuscitante, vt ad solidam hanc (de qua loquimur) consummatam???ue perueniat felicitatem. Marul. lib. 6. cap. 16. Ioannes apostolus iam ferè centenarius senex, cu̅ supremus vitae dies vrgeret, sepulturam sibi in templo Ephesino Traiano imperante, parari iussit: quam dum palàm intrat, ingenti lumine diuinitus operitur. Lux recessit, sed ipse non comparuit. Locus, in quo se animam red diturus collocauerat, manna adhuc scaturire cernitur. Illum itaque cum corpore ad coelum assumtum credimus. Nam quemadmodum beata virgo carne & spiritu sanctificata, post filium, quem genuit, supra coelum ascendit: sic decuit, vt etiam iste ad optiuus filius, carne & spiritu sanctifi catus, sanctam sequeretur matrem, & integer eò perueniret, quò ipsa, cui commendatus fuerat, integra abijt. Tulit Deus cum corpore Enoch, tulit Heliam: sed vt differret mortem eorum, non vt auferret. Ioannes verò ita sublatus est, vt ampliùs mori non possit. Illi futuram in fine corporum resurrectionem expectant: hic multò antè praeuenit, priùs resurgens, quàm esset sepultus: priùs coelum penetrans, quàm putaretur mortuus. Nec mirum, si feruens oleum membris illius nocere non potuit, quae tanto priuilegio mox donanda erant. Adijcitur miraculo, fontem oleo scatentem, ibi repentè ortum, qui iam inde arcano sacro???ue liquore tam longo aeuo manare non desijt. Sabel. lib. 1. cap. 8. Exempl. & lib. 4. Ennead. 7. & Fulg. lib. 9. cap. 12. Fabvlosé. Diomedes à capta Troia, cùm venisset Argos, Aegialea vxore ob adulterium reprehensa, Calydonem Aetoliae vrbem abit. ibi interfecto cum liberis Agrio, auo suo, regnum Oeneo reddit. Rursum inde Argos nauiga̅s, tempestate in Ionium mare eijcitur. Eò allatum agnoscens Dauniorum rex Daunius, orat, vt sibi bellum in Messapios gerenti, socium se praebeat: promifsa in matrimonium filia, & ditionis parte. Accipit conditionem Diomedes, cum???ue praelio fusis Messapijs agrum esset consecutus, Doriensibus eum, quos secum habebat, diuidit, ipse ex filia Daunij, filios duos procreat, Diomedem & Amphinomum. Senectute consumtum, vita???ue functum Diomedem apud Daunios, in insula tumulant Dorienses: & ab eo Diomedeam nominant. Proinde agros à rege ipsis datos colunt, & (quòd essent rusticorum operum periti) plurimum ex ijs fructuum percipiunt. Mortuo Daunio, Illyrij barbari Doriensibvs, quibus terra̅ istam inuidere̅t, insidias struu̅t, in???ue insula sacris operantes vniuersos, subitò adorti, trucidant. Eorum corpora Iouis nutu nuspiam visa sunt, animae in aues abierunt. Atque etiam hodie cùm Graeca nauis appellit, aues eae accedunt: Illyricam autem fugiunt, vniuersae???ue ex insula abeunt. Antonius Liberalis in Metamorph. Diomedeas volucres (in quit D. Augustinus capite 26. de Spiritu & anima) quando quidem genus earum per successionem propaginis durare perhibetur, non mutatis hominibus factas, sed subtractis credo fuisse suppositas: sicut cerua pro Iphigenia regis Agamemnonis filia. Neque enim daemonibus, iudicio Dei permissis, huiusmodi praestigiae difficiles esse possunt. Sed quia illa virgo postea viua reperta est, suppositam pro illa ceruam esse, facilè cognitum est. Socij verò Diomedis, quia nusquam subitò comparuerunt, & postea nullo loco apparuerunt, perdentibus eos vltoribus angelis, & pro eis aues ocultè ex alijs locis, vbi est hoc genus auium, ad ea loca perductae sunt, ac repentè suppositae, ideò creduntur esse conuersi. Quòd autem in templum Diomedis aquam rostris afferunt & aspergunt, & quòd blandiuntur Graecigenis, atq; alienigenas persequuntur, mirandum non est fieri daemonum instinctu, quorum interest, id est, ad quos persuadere pertinet, deum factum esse Diomedem, ad decipiendos homines, vt falsos deos cum veri Dei iniuria multos colant: & hominibus mortuis, qui nec quum viuerent, verè vixerunt, templis, altaribus, sacerdotibus (quae omnia quum recta sunt, non nisi vni Deo viuo & vero debentur) inseruiant. Semiramis Assyriorum regina, cùm mortem instare oraculo cognouisset, filio omnibus praefectis parére iussis, repentè disparuit. Diod. lib. 2. cap. 5. Cleomedes Astypalaeensis Olympiae in pugilatu Iccum Epidaurium interemit: eo???ue crimine damnatus ab agonothetis. Astypalaeam reuersus, cùm in ludum literarium introisset, in quo pueri era̅t fermè sexaginta, columnam, qua tectum fulciebatur, deiecit. Oppressis ruina pueris, cùm ciues ipsum lapidibus insectarentur, confugit in Mineruae, mox???ue se in arcam, quae in templo erat, conclusit. Eius arcae operculum Astypalaeenses frustrà tollere conati, arcam postremò effregerunt. Cleomedes neque viuus, neque mortuus intus visus. Missis ad Delphicum oraculum de rei miraculo consultoribus, his versibus responsum redditum: Vltimus heroum Cleomedes Astypalensis, Quem iam immortalem superûm dignamini honore. Itaque Cleomedi insequentibus deinceps temporibus Astypalaeenses tanquam heroi honores habuêre. Pausanias lib. 6. Plutarchus in Romulo. Epidivm quendam olim in Sarni fluenta praecipitatum, mox cum cornibus extitisse, proditum annalibus est, ac momento euanuisse, sed & numinis vice cultum. Caelius libro 3. cap. 23. Antiq. Lect. Evthymvs Locrensis athleta fortissimus, longaeuus valdè fuit, neque morte, sed alio quodam modo in humanis esse desijt. Pausanias lib. 6. Anno Vrbis conditae xxxvii. quinto die mensis Iulij, quem nunc Nonas Capratinas vocant, sacrificium Romvlvs publicum extra vrbem ad Caprae paludem, quam vocant, faciebat. Adera̅t senatus & freque̅s populus. Ibi atrox subitò coorta tompestas, caligo???; cum procella & fragore ex aëre in terram delata, caerteram turbam perculsam in fugam disiecit. Romulus aurem est ex oculis elapsus, nec deinceps vel ipse vel corpus est defuncti visum. Vnde atroci suspicione Patres contacti, ac manauit vulgò fama, iam pridem regnu̅ exosos, quo eius vim sui iuris facerent, regem interemisse. iam enim asperiùs cum ijs atque imperiosiùs videbatur egisse. At eam opinionem decretis ei diuinis honoribus discusserunt, quasi non mortuus Romulus, sed supra sorte̅ humana̅ foret. Iulius enim Proculus, nobilis vir, vidisse sublimem se cum armis raptum Romulum, adiurauit, vocem???ue audiuisse; Quirinum appellari se iubentis. Plutarchus in Numa, & Romulo. Vt D. Augustinus in libro Ciuitatis diuinae vigesimo scribit, plerique Neronem minimè occisum arbitrantur, sed subtractum, & viuum occultari in vigore ipsius aetatis, in qua fuit, cùm crederetur extinctus, donec suo tempore reueletur, & restituatur in regnum. Vnde nonnulli Neronem futurum Antichristum suspicati sunt. Cuspinianus. À SEIPSIS INTERFECTI. Efficientis tantùm ratio hîc habetur. Ipsum mortis genus ad suos peculiares titulos referri debet. Consule Titulum, Deuoti pro patria fol. 3594. item Declinatio mortis nimia, fol. 2058. QVI Nolentes et Casv sese peremervnt. Cambyses Rex, audita Smerdis Magi, qui regnum in Perside occuparat, rebellione, & agnosce̅s sine causa fratris sui Smerdis interemtorem se fuisse, deflebat Smerdem. Mox (vt erat omni clade afflictus) in equum insilijt, vt celerrimè Susa versus exercitum duceret in Magum. Insilienti in equum vagina gladij excidit: vnde nudatus gladius perstrinxit eius femur, in ea scilicet parte, in qua priùs ipse tanquam opportuna ad fe riendum percusserat Apim Aegyptiorum deum. Vulneratus Cambyses, quódnam illi oppido nomen esset, interrogauit. Illi aiunt, Ecbatana. Sed cùm fuisset iam anteà Cambysi redditum ex vrbe Buti oraculum, eum in Ecbatanis decessurum: ipse interpretabatur se in Ecbatanis Mediae, vbi res eius om [458] nis erat, senem vita functurum: at oraculum in Ecbatanis Syriae loquebatur. Obstupuit igitur, oppidi nomen audiens: tum Magi iniuria perculsus, tum vulnere: verba???ue oraculi expendens: Hoc in loco, inquit, fatale est Cambysem Cyri decedere. Herod. lib. 3. Caloioannes (qui Maurus dicebatur) Imperator Constan tinopolitanus, in Cilicia aduersus aprum pugnans adeò magnis viribus arcum intendit, vt sagitta manum, qua tenebat ar cum, traijceret. Quae cùm veneno, vt in venatione moris est, ferrum illitu̅ haberet, paucis diebus interijt: relicto Emanuele filio, imperij successore, Christi anno centesimo ac trigesimo post mille. Fulgosus lib. 9. cap. 12. QVI Spontè et Volentes sibijpsis manus intulerunt. [Greek words] Vocabant tempus illud Graeci, cùm afferre sibi manus sine reprehensione quis posset, [Greek words]: quod valet, Adeptum esse causam iustam mortem sibi consciscendi. [Greek words] enim [Greek words] significat educere se ex hac vita tanquam è custodia: vt Plato quoque locutus est in Phaedone. Victorius libro 6. Var. lect. cap. 11. Immortalitatis stvdio. Lactantius lib. 3. de Falsa sapientia, cap. 18. inquit: Multi ex his, qui aeternas esse animas suspicabantur, tanquam in coelum mi graturi essent, sibijpsis manus intulerunt: vt Cleanthes & Chrysippvs, vt Zeno & Empedocles, quise in ardentis Aetnae specum intempesta nocte deiecit, vt cùm repentè no̅ apparuisset, abijsse ad deos crederetur. Cleombrotvs seu Theombrotus ex Ambracia, quum legisset opus Platonis de animarum immortalitate, Phaedonem dictum, spontè se praecipitauit. Ouid. in Ibin: Vel de praecipiti venias in Tartara saxo, Vt qui Socraticum de noce legit opus. Lactantius: Quid (inquit) Ambraciotes ille, qui quu̅ eundem librum perlegisset, praecipitem se dedit, nullam aliam ob causam, nisi quòd Platoni credidit? Quòd si scisset Plato, ac docuisset, à quo, & quo modo, & quibus, & quae ob facta, & quo tempore immortalitas tribuatur, nec Cleombrotum impegisset in mortem, nec Catonem. Cic. lib. 1. Quaest. Tusc. Callimachi, epigramma in Cleombrotum extare scribit, qui è muro se in mare abiecerit lecto Platonis libro. Legvm observantia. Charondas Tyrius quum legem tulisset, ne quis armatus veniret in concionem: & tamen ipse rure veniens, praeter spem aliter fecisset: monitus legis ab eo qui proximè sedebat, vitam spontè reliquit, & gladio suo incubuit: quum tamen culpam dissimulare potuisset, aut defendere. Valerius Ma ximus de Iustitia. Castitatis conservandae ergo. Sophronia matrona Romana, altera Lucretia Christiana, cùm vim Decij principis metueret, consentiente marito, arrepto gladio seipsam transfixit. Eusebius in historia Ecclesiastica. Amore patriae. Vide Titulum, Fidei erga patriam, f. 3286. Argiuis Thebas obsidentibus, quum Tiresias vates praedixisset Thebanos expugnatum iri, si eorum (qui serpentinis dentibus prognati fuerant) aliquis se morti deuoueret: Menoecevs vt patriae saluti consuleret, in ipsis Thebarum moenibus gladio se confodit, confossum corpus ad hostes deturbauit. Quo viso, protinùs abierunt Argiui. Statius libro primo Thebaidos. Otho Syluius Imp. ab A. Vitellij militibus pressus, intentus???ue iam morti, ne sua causa florentissimas populi Romani legiones in discrimen adduceret: tumultu inter moras exorto, vt eos, qui discedere & abire coeptabant, corripi quasi desertores, detineri???ue sensit: Adijciamus, inquit, vitae & hanc noctem: vetuit???ue vim cuiquam fieri: & in serum vsque patente cubiculo, si quis adire vellet, potestatem sui praebuit. Post haec sedata siti gelidae aquae potione, arripuit duos pugiones, & explorata vtriusque acie, cùm alterum puluino subdidisset, foribus adapertis arctissimo somno qiueuit. Et circa lucem demùm expergefactus, vno se traiecit ictu infra laeuam papillam. Irrumpentibus???ue ad primum gemitum, modò caelans, modò detegens plagam, exanimatus est: & celeriter apud Veliternam (ita praeceperat) funeratus trigesimo & octauo aetatis anno, & nonagesimo, & quinto Imperij die. Suetonius, & Dion, & Plutarchus. Amore dvcvm, principvm. In grauissima illa inter Othonem & Vitellium de imperio contentione, quae in bellum ciuile excreuerat, superatis iam Othonianis, Vnvs ex equitibus cladem Othoni nunciauit. Cui cùm fidem non haberet, eum???ue fugitiuum atque hostem appellaret: Vtinam, inquit, haec falsa essent, Imperator: libenter enim te victore mortem occumberem: nunc autem, vtcunque sit, moriar, re videar salutis meae causa fugisse. Atque haec cùm dixisset, manus in omnium conspectu sibi intulit. Xiphil. & Plutar. in Othone. Fide conivgali. Alcestis filia Perilai, seipsam interfecit, vt vmbra sua contenti manes, Acasto aegroto marito parcerent. Euripides Alcestide. Seneca in Medea: Coniugis fatum redimens Pheraei, Vxor impendit animam marito. Aria mater (nam fuit eiusdem nominis filia) damnato Paeto marito, confodit corpus gladio: quem vulnere educens, ipsi Paeto quaerenti dedit, vt idem faceret. Martialis lib. 1. Casta suo gladium quum traderet Aria Parto, Quem de visceribus traxerat ipsa suis: Si qua fides, vulnus quod feci non dolet, inquit: Sed quod tu facies, hoc mihi, Paete, dolet. Amore dominorvm. Mithridates à Pompeio superatus, filiam nomine Diraptim Me nophilo Eunucho seruandam commisit in castello quodam, Sinthorio nomine. Quod quum Manlius Priscus obsedisset, defensores???ue deditionem parantes Menophilvs sentiret, gladium in viscera sua adegit, veritus ne captiua puella violaretur. Ammianus Marcellinus lib. 16. Neaera & Charmione, Cleopatrae ancillae, spontaneam dominae mortem imitatae, ac semiuiuae repertae, reginae iam mortuae coronam capite delapsam reposuêre. Plutarchus in Antonio. Odio conivgali. Sabina Imperatrix, Adriani vxor, seruilibus propè iniurijs ab eo asfecta, ad mortem cucurrit voluntariam: quòd tam immane ingenium, humani???ue generis perniciem pertulisset. Aurelius. Zelotypia. Vide Tit. Zelotyporum, f. 113. Laboris odio. Romana plebs laboris cloacarum aedisi candarum taedio sub Tarquinio Superbo rege necem sibi consciuit. Plinius libro 36. capite 15. Morbi impatientia. Sesostris Aegyptiorum rex, seu senio, seu morbo, siue alia fortuna, oculis captus, seipsum interfecit. Timanthes Cleonaeus, pancratiastes aegrè ferens, vires sibi per aetatem defecisse, rogo extructo seipsum in ignem coniecit. Vide Tit. Pancratiastarum. M. Portivm Latronem, declamatorem insignem, & praestanti virum memoria, duplicis quartanae taedio manum sibi admouisse, atque ita functum fato, Chronographi testantur. Dion prodit Evphratem philosophum spontè de vita excessisse, quòd veniam esset impartitus Adrianus, vt id citra ignominiam liceret, ac infamiam, quia esset annis fessus, & morbo diuexaretur: quibus malis cicutae haustu est occursum. At Martianus Digestis de Bonis eorum, qui sibi manum consciuerunt: Qui sibi manum (inquit) inferre voluit, nec perfecit, puniendus est: nisi taedio vitae, vel doloris impatientia id agere est coactus, qui sibi non pepercit, multò minùs alijs parceret. Caelius lib. 23. cap. 18. A. L. Syllivs Italicus poëta, incurabilis morbi taedio, voluntariam oppetijt mortem, annos natus septuagintaquinque. Bolitianus in Nutricia: Ipse obijt plenus???ue aeui, nato???ue superstes, Aspera congenito fixus vestigia clauo. Fvrore, Amentia. Virgines Milesiae repentè sine vlla euidenti causa, voluntatem ceperant obeundae mortis, plurimae???ue iam suspendio vitam amiserant. Quare Milesij suasu cuiusdam matronae decreuerunt, vt quae virgines corporibus suspensis mortuae deprehenderentur, hae post hanc legem, cum eodem laqueo, quo praeuinctae & alligatae essent, nudae tota via publica ad sepulturam efferrentur. Post quod decretum virgines à spontanea morte pudore solo deterritae fuerunt. Gellius lib. 15. cap. 10. & Plutarchus [Greek words], & Polyaenus lib. 8. Cùm Cleomenis Spartanorum regis perfidiam erga Demaratum collegam (quem falsis criminibus regno priuarat) Lacedaemonij cognouissent, & is exul Arcades contra Spartam sollicitaret, Spartani timentes sibijpsis, Spartam eum reuocarunt ad pristinam dignitatem. Sed eum reuersum statim morbus insaniae cepit, & iam anteà subinsanu̅. Nam vt cuique Spar tiatarum obuius erat, in eius faciem infligebat sceptrum. Haec illum facientem, ac desipiscentem, propinqui soleis ligneis illigauerunt. Qui custodem digressis elijs solum remansisse [459] cernens, petijt ab eo gladium. Custode abnuente dare, comminabatur, donec minis territus custos (erat enim seruus quidam) gladium tradidit. Eo accepto, Cleomenes à suris incipiens, sese detruncabat. In longum namque discindens carnes, è tibijs ad femora processit, è femoribus ad coxarum vertebras, atque ilia, quousque peruenit ad abdomen, in quo rescindendo expirauit: vt plerique Graecorum memorant, quia Pythiam corruperat ad ea dicenda, quae circa Demaratum acta sunt: vt soli Athenienses, quòd adortus Eleusinam, fanum deorum fuerat depopulatus: vt Argij, quia eos qui è pugna fugera̅t Argios, ex Argi templo abductos obtruncarat, & ipsum lucum, quem in Argia occupasset, incenderat: vt Spartani, ex ebrietate, cui conuersatione Scytharum assueuerat. Herodotus libro 6. Macho seruus in lectum Iouis Capitolini conscendens, multa, & ea quidem grauia vaticinatus, catellum, quem secum attulerat, occidit, & mox seipsum interfecit. Xiphilinus in Caligula. Lvcretivs poëta physicus, sumto amatorio poculo, eò furoris raptus est, vt manum sibi intulerit, natus annos plus pau lò quadraginta. Quinetiam eo, priusquam moreretur, delirio diu antè fertur laborasse: neque ad scribendum carmen animum appulisse, nisi intersecta interuallata???ue insania. Eusebius & Volater. lib. 16. Vrb. comment. Ambitione. Peregrinvs philosophus Cynicus, gloriae causa in pyram ardentem Olympiae sese coniecit. Lucianus. Pudore. Athenienses & Lacedaemonij, quum de Tyreatium agro inter se contenderent, tandem ita pepigerunt, vt trecentis militibus summam rei committerent, qui sua pugna omnium litem dirimerent. Ibi omnes interfecti sunt, praeter vnu̅ Orthryadem Lacedaemonium: qui spoliatis priùs hostium corporibus, & ad sua castra relatis armis, deinde in scuto sanguine suo, Vici, inscripto, cùm puderet Spartam reuerti ob socios interfectos, sibi mortem consciuit. Plutarchus, Valer. Max. Ouidius in Fastis, & Volat. lib. 17. Lvcretia rarum Romanae castitatis lumen, aegrè ferens suae pudicitiae florem à Sexto Tarquinio, Tarquinij Superbi Romanorum regum vltimi filio, corruptum, coram marito & cognatis culpam fassa, gladio, quem sinu abdiderat, semetipsam occidit. M. Aemylii Scauri filius, cùm ideò quòd in saltu Tridentino hostibus loco cesserat, in patris conspectum venire non auderet, verecundiae ignominia pressus, mortem sibi co̅sciuit. Caecilius, & Front. lib. 4. Sceleris conscientia. Pontivm Pilatum, patria Lugdunensem, ferunt nefariae in Christum sententiae meritas dedisse poenas, sibi???ue mortem intulisse. Gregorius Turonensis. Aeolus rex Ventorum, audito Canaces filiae cum Macareo fratre incestu, ad eam gladium mifit, vt scelus voluntaria mor te dilueret. Plutar. & Ouid. in Epist. Cyane puella à patre Cyanippo incognito per vim stuprata, vbi tandem auctorem sceleris agnouit: illum priùs, demùm seipsam interfecit. Plutarchus, ex Dositheo libro tertio rerum Sicularum. Biblis Mileti filia ex Cyane, quum fratrem Caunum miserè deperiret, neque eius concubitum posset assequi, se occidit, & in fontem posteà Naiadum beneficio mutata est. Ouidius libro I. de Arte: Biblida quid referam, vetiro quae fratris amore Arsit, & est laqueo fortiter vlta nefas? Terevm regem Thraciae ferunt perpetrato in Philomelam vxoris Prognes sororem scelere, sibi mortem Megaris consciuisse: mortuo???; sacra instituta anniuersaria, in quibus ordei loco calculis vteba̅tur. Atque eo quidem in loco primùm vpupam, in quam mutatus fertur, visam memorant. Pausanias in Atticis. Papyrivs Romanus, quum sororem Canusiam grauidam fecisset, & illa gladio à patre misso sibi corpus confodisset, seipsum quoque mortuae sorori dedit comitem. Chrysippus lib. 1. Rer. Ital. apud Plutarch. in Parallelis. Bysaltia puella à Calphurnio Crasso (cui patrem prodiderat) relicta, sibi ferro iugulum transuerberauit. Metv vel Paupertatis. Apicivs Romanus, pronus in omnem luxuriam, cùm iniret secum rationem, quantos sumtus fecisset, & quantum restaret, cognouisset???; sibi reliqua esse aureorum centena millia, hoc est 250. myriades drachmarum, timens ne fame mori cogeretur, sibijpsi manus intulit. Dion Nicaeus in Tiberio. Ignominiae. Sophocles vltimae iam senectutis, cùm in certamen tragoediam dimisisset, ancipiti sententiarum euentu diu sollicitus, aliquantò tamen vna sententia victor, causam mortis gladium habuit. Val. Max. lib. 9. cap. 12. Cleopatra Aegypti regina mortuo Antonio marito, vbi intellexit se ab Augusto in triumphum reseruari, causa declinandae eius ignominiae, brachium aspidi mordendum praebuit: Caesare Psyllos veneficos, qui serpentis venenum è vulneribus haustu reuocarent, & exugerent, frustrà admouente. Plutarchus scribit, ex alioru̅ sententia eam habuisse venenum in acu crinali, quod hauserit. Nam neque corpus deformatu̅, nec aliud vllum apparuisse veneti signum: nec aspidem ab vllo conspectam, sed tractus duntaxat visos: ipsius???; brachium duas notas habuisse leuiter impressas, & humidas: Caesar in triumpho Cleopatrae imaginem tulit, cum aspide mordicùs affixa. Plinius lib. 21. cap. 3. Condemnationis. Archias stipulatus à Demetrio quingenta auri talenta, vt Cyprum proderet, re deprehensa, arrepto fune ex his, quibus ten duntur tentoria, suspendit sese, Erasmus in Adag. ex collect. Graec. Cleomenes Spartanorum rex, Alexandriae exul, conspiratione contra Ptolemaeum Philopatorem facta, cùm ea malè processisset, sibijpsi cum socijs manus intulit. Ptolemaeus verò etiam cadauer Cleomenis imperauit excoriatum in crucem agi, necari insuper liberos eius, matrem, & feminas eius comites. Plutar. in Cleomene. Appivs Claudius Regillanus, Decemuir, eò quòd Virginiam, Virginij Centurionis filiam, inhonesto amore incensus perfas nefas???ue stuprare vellet, in carcere sibi manus intulit. Liuius. Oppia & Ploronia Vestales, stupri compertae, sibi mortem intulére, grauioris supplicij metu, ne viuae sub terra defoderentur. Volat. lib. 2. Anthrop. Fannivs Cepio, deprehensus in coniuratione aduersus Augustum, sibi mortem consciuit. Martialis libro secundo Epigrammatum: Hostem quum fugeret, se Fannius ipse peremit. Hic, rogo, non furor est, ne moriare, mori? Cor. Gallvs, poëta elegiographus, Virgilij amicus, & coaetaneus, ab Augusto praefectus Aegypti designatus, Thebarum ciuitate spoliata, quum repetundarum postularetur, furti???; & populatae accusaretur prouinciae, sibi mortem intulit, anno suae aetatis xliii. Marcell. lib. 17. Ouid. lib. 3. Eleg. Alij motum volunt, quòd Augusti domo ei fuisset interdictum, vt scribit Tranquillus. Alij ob linguam nimis effrenem. Quod & Ouidius videtur probasse, vbi ait: Non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo, Sed linguam nimio non tenuisse mero. De eo sic Dion in Augusto: Cornelius Gallus ab Octauio Caesare in Aegyptum missus, suas statuas in omnibus ferè Aegypti partibus collocauit, & res à se gestas in pyramidibus inscribi curauit. Vnde à Largo accusatus, & magno dedecore affectus, mortem sibi ipsi consciuit. Phoebe Iuliae liberta, atque libidinis socia, mortem sibi voluntariam post multis prostitutam pudicitiam consciuit: & ob eam rem plurimùm ab Augusto laudata est, qui Iuliam filiam ob nocturnas cum scortatoribus comessationes relegauerat. Dion in Augusto. Cn. Corbanvs victus à Sylla, exulauit apud Rhodios, vbi comprehensus, seipsum interemit. Liuius lib. 89. C. Rvffvs Geminius, impietatis in Tiberium accusatus, tabulas testamenti sui attulit in Senatum, in quibus filios suos & Tiberium haeredes faciebat ex aequis partibus. Tamen accusatus per inuidiam à Tiberio, qui malè ei volebat, nulla̅ aliam ob causam, quàm quòd mollis & effeminatus esset, domum reuertit, antequam aliquid decerneretur. Pòst vbi intellexit quaestorem adesse ad renunciandam sententiam, qua fuerat condemnatus, se ipse percussit, ac vulnere quaestori demonstrato: Refer, inquit, ad Senatum, fortes viros hoc modo mor tem oppetere. Dion in Tiberio. Pvblia Prisca, C. Ruffi Geminij vxor, rea, in Senatum venit: ibi???ue pugione, quem sub veste condiderat, se ipsa interemit. Dion in Tiberio. Piso homicidij reus factus, introductus???ue in Senatum, ac in eo paululùm commoratus, mortem sibi consciuit. Dion in Tiberio. Asiaticvs apud Claudium Caesarem accusatus atque condemnatus mortem sibijpsi consciuit. Dion in Claudio. Nero hostis patriae à Senatu iudicatus, vrbem egressus, seque̅tibus libertis semet ictu gladij transegit, ad quartu̅ vrbis miliarium, adiuuante trepidantem manum impuro eunucho Sporo, vel Epaphrodito à libellis. Perijt anno aetatis suae trigesimosecundo. Ausonius: Matricida Nero proprij vim pertulit ensis. Suetotonius, Eutropius. Dvo ad bestias damnati, vt se ea crudelitate ludibrio???ue redi [460] merent, quem ad modum Seneca scriptum reliquit, cùm curru ad theatrum deportare̅tur, alter ipsorum cùm dormire se fingeret, adeò caput inclinauit, vt inter rotae radios illud inuolueret, rota???ue vertendo collum eius frangeret. Alter autem cùm obtinuisset, vt è curru leuandi ventris gratia desce̅deret, spongiam, quae in publicis latrinis ad purgandum anum ligno affixa manebat, gutturi tanta vi inseruit, vt confestim praeclusa anima periret. Fulg. lib. 9. cap. 12. Interfecto Galba, qui Tigillinum Neronis magistrum à morte seruauerat, torquebat plebem, quòd Solem adhuc aspiceret Tigillinvs, postquam tot & tales viri eius causa lumen illius non aspiciebant. Misit igitur in eum Otho ad villam ipsius apud Sinuessam. Illic agebat paratis ibi nauibus, quibus profugeret. Eum, qui missus fuit ad ipsum, magna vi auri molitus est, vt se missum faceret, inducere. Postquam id frustra fuit, aequè dedit ei munera: orauit autem, vt sustineret, dum barbam rasisset: accepto???ue cultro tonsorio, fauces sibi ipse praescidit. Plutarchus in Othone. Hostium. Zambris tyrannus Israëlitarum, cùm Elam regem interfecisset, & Thersam se recepisset, videret???ue se ab vniuerso exercitu ad supplicium exposci, septimo die cu̅ regia semetipsum concremauit. 3. Reg. 16. Hircanvs II. Iudaeorum princeps cùm Tyrum in Arabia mu nitissimum locum aedifi casset contra vim fratrum, & Arabum incursiones, metuens, ne in manus Antiochi Epiphanis, qui Seleuco Soteri fratri in regno successerat, incideret, sibijpsi manus intulit. Iosephus lib. 12. cap. 4. & 5. Antiq. Superatis ab Alexandro Magno Atheniensibus, Democrates Atheniensis (qui Macedonum opibus semper obstiterat) venia desperata, gladio se transfixit. Curtius lib. 5. Dinocrates dux Messenius, victus ab exercitu Achaeorum, vrbe???ue amissa, ne veniret in inimicorum manus, sibijpsi mor tem consciuit. Plutarchus in Philopoemene. Diaevs Megalopolitanus, Achaeorum praetor, cùm efferata animi rabie Romanis obsisteret, à L. Mummio victus, Megalopolim turpiter fugit, & manu sua vxore, ne in hostium potestatem veniret, occisa, hausto veneno occubuit. Pausanias in Achaicis. Petronivs, qui Q. Aelij siue Caelij beneficio ex humili loco ad equestrem peruenerat ordinem, cùm Aelius placentiae praeesser, ne in manus hostium veniret, gladio incubuit. Val. Max. lib. 4. cap. 7. P. Crassvs L. Crassi oratoris frater, I. C. quum factionem sequeretur Marianam, ne in manus inimicorum incideret, seipsum interemit. Volaterranus. Cornelivs Merula, Lucij Cornelij consulis nepos, & flamen Dialis, partium Syllanarum, ingresso vrbem Mario, in Iouis aede, venis succisis se necando, mortis contumeliosae damnationem effugit: sacerdotis???ue sui sanguine foci vetustissimi maduêre. Valerius Maximus libro nono, capite duodecimo. Augustinus de Ciuitate Dei, libro 3. capite 17. Florus libro 3. capite 21. C Mari vs iunior, mortuo patre, in optimates crudelis, Praeneste à L. Sylla obsessus, vehementer???ue vitae retinendae nequicqua̅ anxius, vib euolare nequiuit, dum capitur oppidum, sibi ipse consciuit necem. Plutarchus in Mario. C. siue L. Fimbria, satelles Cinnae, Marianarum partium, occiso aduersae partis consule Val. Flacco, & susis Mithridatis du cibus in Asia, L. Syllae imminebat. At vbi castra castris apposita habens ad Tiatira, milites suos sagatos cum Syllanis congredi, eos???ue in aggere excitando adiuuare vidit, Syllam vt implacabilem metue̅s, Pergamum reuersus, in templo Aesculapij sibi manum intulit. Sed quum id vulnus minùs altè esset impressum, seruum hortatus est, vt inceptum iuuaret. Is herum primò, mox seipsum ferro transegit. Eius exercitum benignè Sylla suscepit, clementer???; sub signis habuit. Sabel. lib. 3. Enn. 6. ex Plut. Sylla. Dolabella partium Caesarianarum, cùm Trebonium vnum ex Caesaris percussoribus Smyrnae crudeliter interfecisset, ideo???ue à Senatu hostis iudicatus esset, tandem in Syria multis praelijs cum Crasso congressus, victus, sibi manus intulit. Appianus lib. 4. Bellor. ciuilium. Petreivs dux Pompeianus, à Caesare in Hispania superatus, se ferro & inedia interemit. Appianus lib. 2. Ivba rex Mauritaniae à Caesare victus sibi mortem consciuit. Eius filius puer Romam in triumphum ductus, literis claruit. M. Antonivs Triumuir, cùm ad Actium nauali praelio ab Augusto superatus esset, Alexandriae ab eodem obsessus, gladio spontè incubuit. Plutarc hus in eius vita. Decebalvs Dacorum rex, à Traiano Imp. victus, ne caperetur, manus sibi ipsi intulit. Eius caput Romam perlatum est. Dion in vita Traiani. Albinvs à Seuero Imp. victus, in aedem quandam ad Rhodanum confugiens, mortem sibi consciuit. Xiphil. in Seuero. Arbogastes quum Valentinianum iuniorem apud Viennam dolo strangulasset, vt eidem in imperio succederet, à Theodosio mortem eius vlciscente superatus, sua se manu peremit. Paulus Diaconus. Magnentivs tyrannus à Constantio Imp. victus Lugdunu̅ aufugit. Victori vt comites gratulare̅tur, consilium ineunt tyrannum capere, & Augusto tradere. Ille verò sentiens se custodiri, deesse???; locum fugae, furorem simulat: fratri Defiderio vulnera infert, non tamen lethalia, tum quosdam amicos interficit. Pòst coangustatus, gladio occultè accepto, ictum pulsu parietis iuuans (vt erat vasti corporis) naribus atque ore cruorem effundens, expirauit, mense imperij xlii. anno aetatis xl. Eius morte audita Decentivs frater, qui Gallias tuebatur, sibi metuens, laqueo fasciae, ad collum posito, apud Senonas vitam finiuit. Alter verò frater Desiderius accessit ad Constantium, à quo liberaliter acceptus est. Cuspinianus. Gerontivs dux, qui Maximo tyrannidem in Hispania, pulso Constante Constantini Galliarum tyranni F. conciliauerat, dum Arelate obsidet, à militibus ad Constantium Honorij Imp. ducem deficientibus desertus in Hispaniam redijt. Milites eum concursu facto domi circumsederunt, ac strenuè se cum paucis seruis defendere molientem igne tectis iniecto eò desperationis adegerunt, vt post familiarem suum Alanum, & Nonnichiam vxorem occisam, sibi manu̅ intulerit, ac pectus gladiolo hauserit. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Principum odij. M. Syllanvs, Caligulae Imp. socer, postquam sensit se propter virtutem & nobilitatem generis grauem esse Caio, mortem sibi ipsi consciuit. Dion in Caligula. Irae dominorum. Pachvs Catonis senioris seruus, cùm tres puellas è captiuis, quae sub hasta veniebant, emisset: vetitus eas ab hero domum ducere, prae moerore sibi mortem consciuit. Plutarchus in Catone. Moerore, Indignatione. Ob Consiliumspretum. Achitophel consiliarius Absalomi, vir tantae existimationis, vt omnia eius consilia pro oraculis haberentur, cùm videret Chusai Architae summi Dauidis amici consilia ab Absalomo suis praeferri, rei indignitate motus, desperatis rebus seipsum domi suae, datis familiae praeceptis, laqueo necauit, 2. Reg. 16. & 17. Patriae excidium. Aristodemvs Messeniorum rex vltimus, cùm pro salute patriae iussu oraculi filiam suam occidisset, & tamen multis alijs indicijs interitum regni instare praeuideret, cùm sex & ampliùs annos bellum contra Lacedaemonios fortissimè gessisset, 20. anno belli Messenici primi ad filiae tumulum sibijpsi ma nus intulit. Ithome arx à Spartanis capta, Messenij sub iugum missi. Pausanias in Messenicis. Cladem exercitus. Amilco dux Carthaginensis cùm pestilentia oppressum exer citum ferè totum amisisset, moestam???ue ciuitatem & vlulatibus plenam audiuisset: ipsos diuos suam???ue incusans fortunam, clausis foribus sibi mortem consciuit. Trogus lib. 19. Victoriam hostium. Savlvs rex praelio vltimo, quod aduersus Philistaeos in monte Gelboë gessit, sagittis grauiter vulneratus, ne in hostium potestate̅ veniret, armigero imperans, vt se stricto ense transigeret, eo recusante, ipsemet gladio suo incubuit. 1. Reg. 28. 31. Tavrea Iubellius Campanus, memoranda vir fortitudine, à Fuluio Capua capta, manu propria coniuge liberis???ue interfectis, se postremò ante pedes Imperatoris gladio transfixit. Liuius lib. 2. M. Cato Vticensis minor, grauatè ferens Pompeium (cuius partes fouebat) à Caesare superatum, suo gladio incubuit, lecto priùs Platonis Phaedone de Animae immortalitare. Cuius audita morte Caesarem dixisse ferunt, & se Catonis inuidere gloriae, & suae Catonem inuidisse. Sic autem abijt de vita, vt testimonio Ciceronis, causam moriendi nactum se esse gauderet plurimum. Dictus est Vticensis ab Vtica vrbe Africae, in qua se occidit. Plinius lib. 5. & Gellius lib. 13. Lactantius Catonem in omni vita Socraticae vanitatis imitatorem, homicidam suiipsius extitisse scribit. M. Brvtvs, vnus ex his, qui Caesarem xxii. vulneribus in Senatu confoderunt, ab Augusto & Antonio apud Philippos victus, manum sibi intulit, iuuante Stratone rhetore. Plutarchus in Bruto. C. Cassivs post interfectu̅ Caesarem, ab Antonio & Augusto bello petitus, castra cum Bibulo iunxit apud Philippos. Veru̅ quu̅ inclinatam videret aciem, vltrò sibi morte̅ intulit, eodem pugione, quo in Caesarem vsus fuerat, auctore Plutarcho: vel (vt alij malunt) Pindaro liberto iugulandum se praebuit. Labeo Marsus in calamitate Macedonica (quum hostis premeret) se???ue natum???; gladio traiecit, ne victoris Octauij vultum sustineret. Pontanus de Fortitudine bellica. X. Antonivs victus Alexandriae ab Octauio, & à suis desertus, fugiebat. Cleopatra cùm iram eius & desperationem formidaret: confugit ad monumentum, cataractas???ue demisit claustris & repagulis firmatas, ac misit ad Antonium nunciatum defunctam se esse. Id credens ille, & secum locutus: Quid vltrà moraris Antoni? vnicam fortuna & reliquam eripuit tibi trahendi spiritus causam. cubiculum ingreditur, laxans???ue & aperiens loricam: Non crucior, in quit, Cleopatra, quia te sum orbatus: mox enim istuc adero: sed quòd tantus Imperator superari animi celsitudine depreliensus sim à femina. Erat seruus ei fidus Eros nomine. Hunc iampridem orauerat, si res postularet, vt interficeret ipsum. Tunc exegit promissa. Ille districtum ensem extulit illum quasi icturus, verum auerso vultu interemit semetipsum. Quo adpedes suos collapsus Antonius: Macte Eros, inquit, qui, quod non sustinuisti mihi ipse facere, quid faciundum sit, doces. Ita ventrem fodit, atque in lectulum demisit se. Ictus non fuit is, qui maturaret mortem. Vnde cursu sanguinis, postquàm decubuit, inhibito refocillatus, orauit assistentes, vt se confoderent. Illi eiecerunt se ex cubiculo, vociferante & discruciante se Antonio, dum Diomedes scriba venit à Cleopatra, iussus eum in monumentum ad illam deportare. Quam vt cognouit vinere, seruis imperauit ardenter, vt tollerent se: ac ma nibus ad ianuam aedificij est gestatus. Non reserauit Cleopatra fores, sed ex fenestris spectans, restes & funiculos demisit. His annexum Antonium traxit in altum ipsa & duae mulieres, quas in monumentum solas secum duxerat. Vt eum hoc modo accepit, & deposuit in lectum, pepla eum lamentans dilacerauit: pectus???ue suum percutiens & lanians maninibus, cruorem???ue facie abstergens, dominum, virum, imperatorem appellauit, ac suorum penè malorum est illius miseratione oblita. Lenito Antonius eius dolore, vini haustum po poscit: vel quòd sitiret, vel quòd celeriùs ita expiraturum se speraret. Postquam bibit, monuit eam, vt rerum suarum, si absque turpitudine liceret, consuleret incolumitati, ac praecipuè inter amicos Caesaris fidem adiungeret Proculeio. Se verò ob nouissimam rerum conuersionem ne lamentaretur: sed gratularetur ob bona, quae fuerat consecutus: quòd omnium hominum fuisset clarissimus, & plurimùm potuisset: atque eo tempore non ignauiter esset Romanus à Romano superatus. Plutarchus in Antonio. Imperij repulsam. Martivs, illius filius, qui Numam Pompilium ad regnu̅ Romanum vocauit, ordine senatorio ornatus, cùm post obitum Numae in regni disceptationem cum Hostilio venisset, repulsam passus, vita se priuauit. Plutarchus in Numa Repulsam amatoriam. Mallonia Romana nobiliss. à Tiberio Imp. delatoribus falsò obiecta, ecquid poeniteret, interrogata: obscenitatem oris hirsuto atque olido seni exprobrauit, domum???ue relicto iudicio se abripiens ferro seipsam transegit. Suetonius. Praemiorum repulsam. Aiax Telamonis filius, aegrè ferens mortui Achillis arma (quae supra modum appetebat) Vlyssi data fuisse, in rabiem conuersus mortem sibi intulit. Ouid. lib. 11. Metam. Hectora qui solus, qui ferrum, ignem???que, Iouem???ue Sustinuit toties, vnam non sustinet iram, Inuictum???ue virum vicit dolor. Arripit ensem: Et meus hic certè est. an & hunc sibi poscit Vlysses? Hoc, ait, vtendum est in me, mihi, qui???ue cruore Saepè Phrygum maduit, domini nunc caede madebit, Ne quisquam Aiacem possit superare, nisi Aiax. Dixit, & in pectus tum demùm vulnera passum, Qua patuit ferro, lethalem condidit ensem. Nec valuêre manus infixum educere telum: Expulit ipse cruor, rubefacta???ue sanguine tellus Purpureum viridi genuit de cespite florem. Coniugem ereptam. L. Syllanvs, Claudij principis gener, erepta sibi Octauia, data???ue Neroni, prae dolore gladio suo incubuit: id???ue die nuptiarum, ad augendam inuidiam. Corn. Tacitus lib. 12. Iacturam. Aristides pauper rusticus, amissa oue & vacca, seipsum de tugurio suspendit. Sic Antipater in primo Epigrammatum Graecorum: [Greek words] Aes alienum. Melites diaconus, ex ambitione & sui ostenta̅di studio, contracto aere alieno, cùm soluendo non esset, nec vllum receptum haberet, abijt ac suspendit se. Pachymerius. Dignitatis priuationem. Mvraena cùm Romae Senatorum numerus ab Augusto diminueretur, dum à Caesare diminui suam dignitate̅ animaduerteret, sibijpsi, quasi coactus ab eodem, cum alijs permultis mortem intulit. Dion in Augusto. Captiuitatem. Sargapises Tomyris Scytharum reginae filius, à Cyro rege Persarum captus, dum manicas & brachiorum vincula eximi sibi impetrasset, seipsum interfecit. Herod. Nicias & Demostenes Atheniensium co̅tra Syracusanos duces, ab ijsdem capti, & in carcere̅ coniecti, sibijpsis manum intulerunt. Plutarchus. Gvaltervs Brennus ab Innoce̅tio III. aduersus Henricam VI. Imp. rex Siciliae & Neapolis declaratus, à Theobaldo comite Germano, Henrici polemarcho, in lecto captus, & in arcem Sarni deductus, vulnera suapte manu conscidit, intestina lancinauit, & medicamenta simul & alimenta omnia auersatus, quarto die pòst interijt. Collenucius lib. 4. hist. Neapol. Ezelinvs Romanus, tyrannus Patauinus, captus ad Soncinum, ipse suapte manu vulnera, quae in praelio acceperat, dilacerans, instar ferae belluae, perijt. Caedem amicorum. Adrastvs Gorgij filius, dum Atym Croesi filium suae fidei cre ditum in venatione ab apro aberrans percussisset, se super eiusdem tumulum confodit. Herod. lib. 1. Amicorum mortem. Felicis Russati aurigae rogo Qvidam fautorum sese viuum iniecit. Plin. lib. 7. cap. 53. Hadingvs rex Danorum, suspendio se vulgo spectante suffocauit, prae dolore, quem ex Hadingi Sueonum regis amicissimi morte conceperat. Saxo. Amasiorum mortem. Pyramvs & Thysbe Babyloniorum iuuenum pulcerrimus alter: Altera quas oriens tulerat praelata puellis, quum impediente parentum custodia suis votis satisfacere nequirent, pepigerunt, vt certo die in remotum locum se reciperent. Quò quum prior venisset Thysbe, metu leaenae ibidem repertae profugit in latebras, relicto capitis tegumento. Quod diripiens leaena, venienti pòst Pyramo coniecturam praebuit & argumentum deuoratae amasiae: mortem???ue is sibi proptereà consciuit. Thysbe paulò pòst reuersa, vbi mortuum amante̅ conspicata est, longioris vitae pertaesa, eidem gladio incubuit. Ouidius in Metamorph. Haemon Thebanus iuuenis, quum amore incredibili Antigonem Oedipi & Iocastae filiam deperiret, ad eius tumulum mortem sibi consciuit. Fuerat autem Antigone iussu Creontis (qui vetuerat Argiuorum cadauera inhumari) iugulata, ??? Polynicem fratrem mortuum noctu sepelire voluisset. In oppido Italiae Sybari adolescens mira specie Aemilivs venator fuit. Noua nupta alteri arbitrata eum consuescere, ingressa est saltum. Vibrantibus ramis canes eam aduolantes discerpsêre: super quam ille se confodit. Sic Clitonymus lib. 2. rer. Sybarit. Plutar. in Graec. & Rom. comparat. Mortem liberorum. Iocasta filia Creontis, & vxor Laij, regis Corinthiorum, videns filios suos Eteoclem & Polynice̅ mutuis vulneribus interfectos, mortem sibi intulit. Statius lib. 11. Theb. Amphion Iouis filius, interfectis ab Apolline quatuordecim liberis, seipsum gladio interemit. Hippo & Meletia Scedasi Boeoti filiae, à iuuenibus Spartanis stupratae, & in puteum coniectae sunt, occultandi sceleris causa. Pater domum reuersus cùm iniuriam illatam ad Ephoros frustrà detulisset, ad filiarum tumulum seipsum confecit, multis priùs diris Lacedaemonios persecutus: quae tandem ad Leuctra ratae fuêre. Plutarchus & Pausanias. Coniugum mortem. Deianira Herculis vxor, ob exustum in Oeta monte maritum sibijpsi manus intulit. Natalis Comes Mythol. lib. 7. ca. 1. Hylonome centaura interfecto à Lapithis marito Cyllaro (teste Ouid. lib. 11. Metam.) -telo, quod in haeserat illi, Incubuit, moriens???ue suum complexa maritum est. Iason ob sponsae & filiorum à Medea interfectorum mortem seipsum necauit. Diod. lib. 4. cap. 3. Dionem suo gladio incubuisse, pro comperto est: sed no̅ omnes eandem mortis causam asserunt. Scribit Ausonius (& ita se habet rei veritas) hoc ab ea factum, vt mortuo marito Sichaeo castitatem seruaret vidualem, & nuptias Iarbae Getulorum regis declinaret: Sed furias fugiens atque arma procacis Iarbae, Seruaui fateor morte pudicitiam. Ausonium sequutus Marullus, Didonem sic inducit loquente̅: Nec mihi Phryx nocuit, nec enim Phryga nouimus vllu̅: Cura sed antiqui casta tenax???ue thori: Quam ne coniugio Libyci violare tyranni Cogerer, hac cecidifortiter vsa manu. Vtrique succinit Rhemnius, seu (vt alijs placet) Priscianus, in Geographia Dionysij, de Situ orbis, dicens: Qua regnans felix Didoper secula viuit, Atque pudicitiam non perdit carmine ficto. Contrà verò Vergilius hoc ipsum ascribit impatientiae doloris, quem ex Aeneae fuga concepetrat. Eum plerique omnes poëtae Latini secuti sunt. Ouidius lib. 3. Fastor. & in Epistolis, hoc eius epitaphium facit: Praebuit Aeneas, & causam mortis & ensem, Ipsa sua Dido concidit vsa manu. Cyanippvs Pharacis F. ducta vxore Leucone, venationi plurimùm deditus erat, ita vt diurnis venationibus defatigatus, noctu saepè cum vxore nullo sermone habito in profundum somnum laberetur. Leucone exploratura, quid faceret tandem Cyanippus, clàm ministris omnibus syluam ingreditur. Canes fortè ceruum insequuti, & ob longam venationem ferociores redditi, quum puellam olfecissent, eam inuaserunt & dilaniârunt. Cyanippus superueniens, vocatis ministris illam in extructum rogu̅ composuit, & primùm quidem canes suos ad rogum mactauit, posteà verò seipsum interfecit. Parthen. in Amat. & Plutar. in Parallelis. Cùm Abradatas in Cyri exercitu aduersus Babylonios militans, caesus in praelio ab hostibus, ab vxore Panthea iuxta gentis morem deploratus ornatus???ue esset, neque aliud iam funeri nisi vt sepeliretur superesset, supra mortui viri corpus se peremit. Xenophon lib. 7. Paediae. Monima Milesia, & Veronice Chia, duae Mithridatis vxores, audita eiusdem miserabili fortuna per Bochidem eunuchum, ambae vitam spontè reliquerunt. Nam Monima ex diademata confecto laqueo primam se suspendit. Sed quum corporis grauitate confractus esset laqueus: Ò execrandum, inquit, diadema, quo neque in tam tristi ministerio vti possum. Bochidi postmodum se dedit iugulandam. Veronica verò calicem veneni hausit: quo per venas serpente, quum duriùs torqueretur & langueret, Bochidis quoque auxilio accelerauit sibi mortem. Plutarchus in Mithridate. Porcia filia Catonis, audita morte M. Bruti mariti apud Philippos interfecti, ferum poposcit ad inferendam mortem. Quod quum amici recusassent, carbones hausit, & in audito mortis genere vitam finiuit. Plutarchus, & Valerius Maximus. Martialis lib. 1. Epigram. Coniugis audisset fatum quum Porcia Bruti, Et subtracta sibi quaereret arma dolor: Nondum scitis (ait) mortem non posse negati, Credideram satis hoc vos docuisse patrem. Dixit, & ardentes auido bibit ore fauillas. Inunc, & ferrum turba molesta nega. Apicata vxor Seiani accusatione Liuillae vxoris Drusi in odium mariti perducta, audita liberorum morte, eorum???ue in scalis corpora intuita, digressa inde libellum composuit, in quo continebatur, quomodo Drusus esset interfectus, eo???ue libello ad Tiberium misso, vita seipsam priuauit. Dion libro quinqua gesimo octauo. Orestilla M. Plautium maritum in Asiam cum 60. nauibus profectum saecuta, Tarenti ex morbo decessit. Cuius dum celebrarentur exequiae, & cremaretur cadauer, Plavtivs doloris impatiens, & appetens mortis, in rogumse coniecit: quem togatum calceatum???ue corpori vxoris iunxerunt amici. Val. Max. de Amore coniugali. Mortem dominorum. P. Catienvs Philotimus, patronum adeò dilexit, vt haeres omnibus bonis institutus, in eius rogum se coniecerit. Auctor Plinius lib. 7. cap. 36. Libros exustos. Labienvs poëta videns libros suos ob nimiam carpendi libertatem publico decreto comburi, suis superuiuere monumentis renuens, spontaneam oppetijt mortem. Accusationem falsam. Dioxippvs Atheniensis surrepti inter epulas aurei poculi fal sò accusatus, dum oculorum coniectum & iniuriam ferre non posset, gladio se interemit. Accusabatur autem non sine inuidia. Nam aegrè ferebant Macedones Horratam Macedonem armatum ab eo inermi, spectante rege, duello victum, & resupinatum. Curtius lib. 8. AB ANGELIS, DAEMONIBVS RAPTI, AVECTI, INTERFECTI. Decima Aegypti plaga, à Mose iubente Deo immissa fuit, & Angelus Dominis media nocte omnes in Aegypto primogenitos tum hominum tum brutorum occidit: Israëlitis solis, quorum postes agni sanguine tincti erant, pepercit. Ea re territus Pharao, populum Israëliticum tandem vel inuitus abire permisit. Exodi 12. Daemonium occidit Septem viros Sarae, filiae Raguelis: sed fuit eiectum per boni angeli Raphaëlis aduentum. Tobiae capite 3. & 8. Aegeas proconsul post affectum martyrio D. Andream Apostolum, à malo spiritu correptus, momento expirauit. Angelum mortis Adrielem somniat Mahometus in Alcorano, pomo ex Paradiso allato, cùm nares ad olfaciendum Moses adhibuisset, animam ei per nares emunxisse. Valander Gothorum rex bello contra Rethonem piratam Rutenum suscepto, dormiens perijt. Creditum à plerisq; fuit, ipsum à daemonio, cui se ob assequendam victoriam deuouerat, suffocatum. Sunt???ue historiae, quae corpus eius apud Ostrogothos regijs exequijs tumulatum fuisse affirme̅t. Io. Magnus lib. 7. cap. 19. Othini daemonis astu, qui Brunonis cuiusdam, Haraldi Danorum regis consiliarij intimi, habitum assumserat, & vltrò citro???ue commeant, varijs suspicionibus Haraldum & Ringonem Suenonum regem repleuerat, ad apertas inimicitias deuentum, septennio integro in apparatum belli insumto. Inter Vic & Vuerundiam collatis signis Dani tandem victi sunt, amissis procerum xxx. m. Sueones victores xii. procerum millia desiderarunt. Haraldus caecus falcato curru vectus, Brunonem aurigae officio funge̅tem, qualem Ringo in centurianda acie tenorem habuerit, interrogat. Qui paulùm soluto in risum vultu, corniculata illum acie praeliatum respondit. Quo audito rex trepidare coepit, ac per summam admirationem percontari, quo doctore Ringo talem ordinandi agminis mo dum didicerit, maximè cùm Othinus disciplinae huius inuentor extiterit, nec ab ipso quispiam praeter se hoc perceperit. Ad quod silente Brunone suspicari cepit rex, hunc ipsum dissimulato habitu Othinum esse: ei proinde supplicare, vti Danis, quibus hactenus clementer affuisset, supremam quoque victoriam tribueret: eidem se ex vetere pacto prostratorum manes muneris loco dedicaturum. At Bruno nihil obsecrantis precibus motus, repentè excussum curru regem arietauit in terram, ereptam???ue cadenti clauam in ipsius caput detorsit, proprio???ue eum gestamine interfecit. Saxo lib. 8. Haqvinvs Noruagiae rex Haraldum Gunnildae F. Danorum auxilio regnum inuadentem praelio vicerat. Dum classem repetit, iaculum in medio aëre diu incerto auctore libratu̅, omnibus metu proprij periculi territis, tandem magna vi in Haquini caput deturbatum cecidit. Arbitra̅tur quidam matrem Haraldi Gunnildam procurato maleficijs spiculo victi filij poenas à victore sumsisse. Haraldus itaq; insperato hostis exitio regnum adeptus est. Saxo lib. 10. Reginhervs, qui se cum alijs ab Henrico III. Caesare incitatum precibus, praemijs & minis dixerat, vt Rudolphum Sueuiae & Bertholdum Carinthiae duces obtruncaret, ante dictum diem, quo Vlricus de Cosheim commentum monomachia amoliri proposuerat, à diabolo abreptus, horrenda morte perijt, anno 1074. Schafnaburgensis. Vltimo anno imperij sui, Heraclius, cùm contra Agarenos ex portis Caspijs eduxisset copias (de gente saeuissima, quam Alexander Magnus ob immanitatem super mare Caspium inclusisse dicitur) Angelus Domini quin quaginta duo millia de Exercitv eius concidit: quae res tantum moerorem ei conciliauit, vt eo extingueretur. Otho Phrysingensis libro quinto, capite nono: & Gotfridus Viterbiensis parte decimasexta Chronicorum. Sub annum Christi 1152. fama celebris est Gvlielmvm Cauillonensem Comitem, Ecclesijs infestum, & armis inerme sa cerdotum pecus oppugnantem, dum frequenti procerum con uiuio epularetur, ab ignoto quodam, in equo pro foribus sedente, euocatum exîsse, coactum???ue euestigiò conscendere, è conspectu procul raptum, nec deinceps vsquam comparuisse. Et Niueruensium Comitem, immunitatis Ecclesiarum hostem, obtorquente spontè se in terga vultu, obiuisse. Aemilius lib. 5. de gestis Franc. sub Ludouico iuniore. Crato, seu Craftus, episcopus Misnensis, qui vixit anno Christi 1066. dum suscepto episcopatu Goslariam venisset, post refectionem in cubiculum, vbi suos thesauros (quorum nimius amator erat) nullo conscio infoderat, quasi paululùm requiescere volens, sese inclusit. Cum???ue iam die vrgente in vesperam, praeter modum consuetudinem???; suam somno indulgere videretur, rem insolitam mirantes cubicularij pulsare ostium coeperunt. Sed nec pulsantibus, nec vociferantibus dabatur vllum responsum. Tandem effractis foribus irrumpentes, inuenerunt eum confractis ceruicibus co [463] lore tetro exanimem, ipsis thesauris suis miserè incubantem. Herueldus in gestis Germ. Ferunt in comitum Andegauensium familia, vnde Henricus II. Anglorum rex ortus est, principem quandam Feminam triuenisicam, maleficam???ue compulsam ad extremum colere & venerari eucharistiam, subitò è templo per fenestram à conspectu hominum auolasse, nec comparuisse vn quam. Polyd. libro decimotertio. Mvlier maga apud Berheliam Angliae villam, item Princeps quaedam Andegauensis, à daemonibus abreptae. Vide Tit. Magorum. Fertur, militarem peditem ante paucos annos iter per Marcha̅ fecisse: ac loculos cuidam suae hospitae, apud quam decubuit aegrotus, custodiendos tradidisse. Post dies paucos restitutus, pecuniam reposcit. Hospita se eam habere negat, iniuriarum alterum accusans. Iratus miles hospitam vicissim perfidiae insimulat. Coniugem purgat Hospes, peditem???ue ex aedibus deturbat. Hic rei indignitate permotus, extractum ensem ostio infligit: ob vim illatam in carcerem conijcitur. Iam extremus dies iudicialis aderat, ipsi???ue captiuo moriendum esse, in carcere nunciat daemon: at si se ipsi dedere vellet, vt nihil sit periculi, se facturum pollicetur. In innocentia se mori malle, respondet captiuus, quàm ea ratione liberari. Proposita denuò periculi magnitudine, vbise nihil proficere animaduertit daemon, gratis suam illi defert operam: consulit???ue, Quando iudicio sistêris, tibi patronum concedi orabis: atque me non procul stante pileo cyaneo plumis insignito, postulabis causae defensorem. Annuit captiuus, & postridie in iudicium productus, rogat sibi in extrema necessitate permitti patronum. Is conceditur. Multa disputat hic doctor iuris versutissimus, & argutè defendit, falsò accusatum esse & co̅demnari peditem: hospitem enim illi pecunia spoliato vim intulisse ostendit: rem omnem ordine quo gesta est, & vbi seposita conseruaretur pecunia, aperiens. Hospite verò audaciùs inficiante, & imprecante aliquoties, vt à daemone abriperetur, si pecuniam haberet: destitit tandem ille à defensione causae LL. doctor pileolo cyaneo ornatus, ac hospitem abreptum per forum in aërem auexit, vt vbi manserit, nemo cognouerit vnquam. Vierus lib. 3. cap. 17. de Praestigijs daem. Anno 1551. in Megalopolicis finibus, non procul à Vuildstadia, in Pentecostes ferijs, plebem cereuisiae poculis indulsisse scribitur: cui Mvlier intererat, quae saepenumerò diabolum suis immiscebat iuramentis: qui, spectantibus omnibus, eam per ostium in aërem altiùs sustulit. Reliqui perterriti insequuntur, visum quò deduceretur femina: cernunt???; eam extra pagum in aêre aliquandiu pendulam, inde in agro praecipitatam compererunt mortuam. Ibidem. Mystibogivs Gurimensis princeps, Hostiuitij Boëmorum ducis frater, à daemone humanam speciem induto discerptus est. Dubrauius lib. 3. Ioannes Ruepf, in libris de conceptu, &c. Vide fol. 626. Fernelius historiam recitat cuiusdam Magi, quem, cùm accerfiuisset daemonem, superueniens occidit daemon: roganti autem sortilego sodali istius, quare occidisset eum, id à se factu̅ respondit diabolus, propterea quòd à se nihil postulauisset. Ab hominibus enim rogari, orari, & adorari Satanas percupit, & nonunquam veritatem profert, vt mentienti sibi habeatur fides, aut si ignorat verum, ambages responsat. Bodinus lib. 2. cap. 3. Daemonomaniae. Lanij cuiusdam Servo, in venereas, &c. fol. 626. AB HOMINIBVS INTERFECTI. Consideratis respectu Volvntatis. À Volentibus. Horum exempla ex sequentibus Titulis abundè suppetent. Nolentibus. Imprudentibus. Pelei filiae, suasu Medeae (quae Aesonem Iasonis mariti patrem iuuentuti restituera) gladijs adortae dormientem patre̅, interemerunt: spe ductae, quòd à Medea denuò ad vitam iuuenilem reuocandus esset. Sed illa dolum confessa, Peliam à filiabus imprudentibus occisum reliquit. Ouid. in Metam. Menalippvs Oenei filius, dum in syluis aprum Calydoniu̅ uenaretur, à Tydeo fratre imprudente occisus est. Oedipvs cum Laio patre ignoto apud Phocidem congressus, ipsum nescius interemit: matrem Iocastam, patre interemto, vxorem duxit. Perseus, Acrisij Argiuorum regis & Abantis F. ex Danaë filia nepos, ab eodem expositus, ???diuinitùs seruatus, posteaqua̅ ad maturam aetatem peruenit, visendi aui materni, eum???; sibi conciliandi cupiditate incensus, Larissam venit, quò Acrisius concesserat. Vbi, & aetatis robore, & disci à se inuenti gloria elatus, dum artem in hominum conuentu ostentat, Acrisivm aduerso fato interuenientem, disci impetu occidit. Atque ita dati olim Acrisio responsi vocem ratam fecit: quem à fati certo euentu vindicare non potuit, vel in filiam, vel in nepotem excogitata crudelitas. Pausanias in Corinth. Hercules è Calydonia cum vxore Deianira Hylo???; F. ex ea suscepto recedens, cùm ad Euenum peruenisset flumen, Nessum centaurum reperit, precio viatores flumen transuehentem. Hunc traductam Deianiram violare conantem, muliere viri opem implorante, Hercules sagitta transfixit. Nessus verò interea coiens, & ex vulnere moriendo, pollicitus est ei amoris medicamentum, quo nullam praeter eam mulierem Hercules aliam appeteret. Iussit adeo???ue semine, quod ex eo exciderat, cum oleo & sanguine ex sagitta defluente immixto Herculis tunicam vngere. Quo dato consilio cùm expirasset, illa clàm Hercule, quod mandatum erat, assumsit. Aliquanto pòst cùm Iolem Euryti F. captiuam duxisset, in montem profectus Cineum, sacra facturus, Lycam domesticum quendam ad vxorem Deianiram in Trachinam misit, vt ei vestem, qua in sacris vti consueuerat, afferret. Haec, cùm à Lyca de amore Ioles percepisset, cupiens se omnibus in amore praeferri, tunicam iuxta Centauri consilium tinxit. Hercules medicamenti vi paulatim inualescente, torqueri maximo dolore cepit. Virus enim sagittae veneno vipereo infectae corpus conficiens, dolores ciebat immensos. Itaque Lycam vestis latorem occidit: tum morbo magis in dies ingrauescente, in Delphos Licymnium ad Iolaum misit, Apollinem morbi remedia sciscitatum. Deianira calamitate Herculis stupefacta, cùm causam tanti mali sciret à se profectam, laqueo excessit à vita. Respo̅sum Apollinis iubebat ferri cum apparatu bellico Herculem in Oetam, ibi???; prope eum ingentem struipyram: de reliquis, inquit, Ioui curam fore. Qui cum Iolao erant, iussa Apollinis exequentes, quod futurum erat suspicabantur. Hercules desperata salute, in pyram cùm ascendisset, rogabat accedentes, vt ignem subijcerent. Quod cùm nullus auderet, solus Philoctetes in gratiam sagittarum, quas ei Hercules reliquit, pyram succendit: subito???; pyra exusta est. Accedente Iolao vt ossa colligeret, cùm nullum penitùs repertum esset, credentes Hercule̅ secundùm oraculi responsa ad deos translatum, ei vt heroi sacra fecerunt. Diodorus lib. 4. c. 2. Tlepolemus Herculis F. ex Astyoche Phylantis filia, cùm videret Lycimnivm fratrem Alcmenae auiae suae iam senem negligentiùs tractari à seruo ductore, baculo arrepto seruum percussurus, cùm is ictum declinasset, Licymnium imprudens occidit. Caedis reus, ex Ephyra in Rhodum profugit, insulam???; seditionibus agitatam occupauit, & bello etiam Troiano interfuit. Iliad. ß. Quum Achilles multam ex Lesbo praedam partam ab duceret, Trambelvs Telamonis F. ab indigenis ad auxilium ferendum inductus, Achilli se opposuit. In pectore igitur vulneratus, statim concidit. Admiratus robur eius Achilles, spirantem adhuc interrogauit, Quis & vnde esset? quum???; cognouit eum Telamonis esse filium, multo luctu ei tumulum extruxit, qui adhuc hodie Heroum Trambeli appellatur. Parthen. in Erot. cap. 26. Meminit in hymnis Pindarus, quemad modum Evrytionem Iri, cui pater Actor, filium, ex Argonautis vnum, secum venantem, imprudens occiderit Peleus. Hinc videtur profectum adagium, [Greek words] de eo, qui non solùm feram ea parte non ferit, quam destinarat, verùm toto aberrat captu, ne attingens quidem quod appetebat. Eras. in Adag. Helenus Priami F. dum veneraretur, nescio qua fortuna, Chaonem fratrem, à cuius nomine Chaonia dicta est, imprudens peremit. Seruius in 3. Aeneid. Atys filius Croesi, cum Adrasto custode suo ad venationem profectus est. Lancea, quae in aprum ab Adrasto contorta fuerat, Atyn transfixit. Herod. lib. 1. & Val. lib. 1. Hesiodvs poëta Ascraeus, noctu iugulatus est ab Antipho & Crimeno fratribus: per errorem, dum illi sororis suae interfectorem eum esse putarent. Althemenes Catatrei Cretensium regis F. responsum tulit, in fatis esse, vt pater ab eo interficeretur. Euitare fata cupiens, spontè cum plurimis voluntarijs abijt in Camiros Rhodi insulae oram. Catatreus filij vnici videndi & reducendi in Cretam desiderio actus, in insulam descendit. Orta inter suos loci???ue incolas contentione ac pugna, Althemenes suis auxilio accurrens, iaculo inscius patrem occidit. Qua ex re dolore inge̅ti perculsus, incertis locis oberrans expirauit. Diod. libro quinto, capite 13. Vlysses reuersus in patriam, varijs somnijs territus, à filio sibi mortem imminere, relegato Telemacho, in loca ab dita semota???ue secessit, somniorum vim euitare conatus. Caeterùm Telegonus F. ex Circe cùm patrem reuersum esse cognouisset, eius videndi desiderio Ithacam venit, gerens manibus hastile [464] quoddam, cuius summitas, marinae turturis osse armabatur: insigne scilicet insulae eius, in qua editus erat. Sed vt suspectus quidam à Telemacho emissarius, à parentis aditu repulsus, multos custodum dolore motus interfecit. Tandem cùm etiam Vlysses ipse re cognita prodijsset, iaculum, quod manu gerebat, in iuuenem contorsit. Iuuenis ictum subterfugiens in patrem ignotum iaculo misso eum interfecit. Gratulatúsque est sibi Vlysses, quòd per vim externi hominis interemtus, parricidij scelere filium Telemachum, quem solum se habere putabat, liberasset. Dictys lib. 6. Hipparinvs Syracusanorum tyrannus, puero Achaeo, quem in delicijs habuit, hostibus irruentibus occurrens, praecepit, vt neminem in aulam suam intromitteret: sed vi irrumpentem ferro occideret. Victor reuertens tyrannus ebrius, desiderio pueri ardens, Syracusas redijt: ingressus???ue domum, quisnam esset non indicans, Thessalica simulata voce puerum adoriebatur. Puer indignatus Hipparinum in tenebris ferit, vt post triduum mortuus sit, Achaeum à caede sua immunem esse declarans. Parthenius in Amatorijs, cap. 24. Pausanias Lacedaemone proditionis reus factus, ad templum Mineruae Chalcioeci in arcem perfugit. Solus tamen ex omnibus, qui eò confugissent impunitatem mereri non potuit. Nam obstructis foribus fame eum ibi enecarunt, matris eius auctoritatem secuti, quae tacita latere in foribus deposito discesserat. Causa autem quòd in eo solo ius asyli violatum sit, ea fuit, quòd caedis piaculum eluere non potuerit. Nam cùm ad Hellespontum Spartanae & sociorum classis imperator castra haberet, virginis Byzantiae Cleonices cupiditate incensus est. Cùm verò prima nocte, quibus negotium datum erat, Cleonicen ad eum perduxissent, somnum iam capiens, repentè strepitu est excitatus. Fortè enim illa accedens accensam lucernam deiecerat. Ibi Pausanias, qui suorum de Graecia prodenda sibi consiliorum conscius, perpetua animi conturbatione & pauore agitari solitus erat, perterrefactus, virginem acinace transuerberat. Hoc illud fuit facinus, cuius fraudem nunquam effugere, nullis expiationibus, nullis Absolutori Ioui deprecationibus susceptis, cùm in Arcadiam etiam ad Lustratores eos, qui Psycagogi, id est, Animorum curatores appellantur, Phygaleam venisset, luere potuit. Dedit itaq; ille Cleonicae meritas poenas. At Lacedaemonij Delphici Apollinis iussu aeneas ei imagines posuerunt, & genium venerantur Epidoten nomine, auerti ab eo interpretantes omnem numinis offensionem, quae ex contemta Pausaniae deprecatione existere potuerit. Pausanias in Atticis à Byzantio homine haec se audiuisse scribit. Cùm Cinna & Marius infesta signa ad vrbem ducerent, quibus occurrit C. Pompeius, Magni pater, Valerius lib. 5. dicit, militem Pompeianum occidisse Fratrem, qui erat in exercitu Sertorij, & cùm spolia legeret, cognito facinore semetipsum supra cadauer fratris iugulasse. Liuius pro Sertorio Cinnam habet. Nam exercitus omnes erant Cinnae, in quatuor partes diuisi, quarum vnam Cinna ipse, alteram Marius ductabat, tertiam Q. Sertorius, quartam C. Carbo. & Orosius concurrisse cum Sertorio Pompeium scribit: qua pugna contigisse hoc de duobus fratribus refert. Lud. Viues in lib. 2. Aug. de Ciuit. Dei, cap. 25. Ivl. Mansuetus ex Hispanía, rapaci legioni additus, impuberem filium domi reliquerat. Is mox inter septimanos à Galba conscriptus, oblatum fortè patrem vulnere strauit. Quem dum semianimem scrutatur, agnoscit, exanguem amplexus, voce flebili precabatur placatos patris manes, ne se vt parricidam insectarentur. Corn. Tacitus. Leucippus Xanthii F. ex indignatione Veneris in amorem sororis incidens, à matre petijt, vt sororem sibi adiungeret. Consensit mater. Sponsus puellae, re cognita, factum Xanthio indicat. Qui cùm ad thalamum perductus esset, vbi concumbebant, puella per fores spe latendi ingredientes exilijt. At pater ipsam opinatus corruptorem esse, machaera transuerberauit. Leucippus prae mentis turbatione non praeuide̅s quem peteret, occidit parentem. Ob quam causam relicta Thessalis domi in Cretam abijt: sed ab his iteru̅ expulsus in Ephesiam peruenit, vbi Cretinaeam regionem occupauit. Captus autem est & ipse postea ex vaticinio ab his, qui missi erant ex Pheris ab Admeto. Parthen. de Amat. c. 5. Plebs Romana statim à Iulij Caesaris funere ad domum Bruti & Cassij cum facibus tentendit: atque aegrè repulsa, obuium sibi Helium Cinnam poëtam, per errorem nominis, quasi Cornelius esset is, quem grauiter pridie concionatum de Caesare requirebat, occidit: caput???; eius praefixum hastae circumtulit. Suetonius, & Plutarchus in Bruto. Gilimerem Vanda lorum regem ad Tricaranum victum à Belisario, fugientem Ioannes Belisarij dux insequutus, ac post dies decem & octo adeptus, casu ab amico, falle̅te, infestae sagittae ictu, dum auem peteret, interfectus, spacium dedit ad elabendum in montem Pupuam, in extrema Numidae. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Iulianus cognomento Hospitator, cùm summo manè domum reuersus, in suo vxoris???; cubili Parentes dormiente offendisset, putauit vxorem esse cum adultero: & educto repentè gladio, ambos transfixit. Marul. lib. 4. c. 10. & lib. 2. c. 12. & Fulgosus lib. 6. cap. 9. Carolvm Aquitaniae regem destinatum, Caroli Calui Imp. F. adolescentia ferocem, virium periculum facientem, Albinus militum fortissimus ex venatione reuersus obuium, armis & equa instructu̅, ignarus quísnam esset, tam graui ruina strauit, vt inter manus sublatus expirarit. Aemilius lib. 3. ex Reginonis lib. 2. Carolomannvs Francorum rex, quum in sylua Basin venatui indulgeret, aprum???; acriùs insectaretur: quidam è suis, Bartholdus nomine, quu̅ illi auxiliator adstaret, casu regem venabulo in tibia vulnerauit. Quo accepto vulnere, septem duntaxat diebus superuixit, atque eodem in loco defunctus est, anno aetatis suae xiix. Sepultus in ecclesia S. Dionysij martyris. Cranzius lib. 2. Noruegiae, c. 11. Andronicus Iunior Michaëlis F. Imperator, noctu ad nobilem meretricem comessatum ibat. Eam cùm adolescens quidam formosissimus deperiret, Andronicus gladiatores circa meretriculae aedes in insidijs collocauit. Intempesta nocte Manvel Despota, fratrem Imperatorem quaerens, casu quodam illac praeterijt. Spiculatores eum riualem Imp. esse putantes crebris telis impetunt. Ille ictu lethali accepto, ex equo delabitur: & concursu militum facto agnitus, semianimis in palatium aegrè delatus perijt. Gregoras lib. 8. Gualterus Tirellus, Britannus, dum venaretur, arbitratus se telo ceruum petere, Gvlielmvm Britanniae regem, cognomento Rufum, patruelem fratrem occidit. Fulg. lib. 9. c. 9. & Polyd. lib. 10. Anglorum hist. Ernestvs Austriae marchio, anno Christi 1015. aprum in syluis sectatus, telo à venatore, qui aprum figere intenderat, fortuitò traiectus est. Munst. in Cosmographia. Consilii. Cvr. Cavsa Vindictae. Consule locum Vltionis, fol. 2733. 2795. &c. Anno 656. Rodoaldvs rex à Longobardo, cuius vxori stuprum intulerat, interfectus est. Signoius libro secundo regni Italici. Carrativs, militum reip. Venetae praefectus, homo impiger egregia???ue virtute, in agro Veronensi equo insidens, ab homine ciue suo (cui iam olim maledixerat, sed interea reconciliatus fuerat) interfectus est, gladio renibus infixo. De sicario, quem Mantuanorum dux suis in finibus captum magistratui Veronensium tradiderat, poena sumta. Bembus libro septimo hist. Ven. Auaritiae. Vide locum Auaritiae [Greek words], fol. 2494. Huc ij, qui à Latronibus & Piratis spe praedae occiduntru, fol. 3565. Iorami regis Iudaeorum Filii omnes ab Arabum latronum manu, qui repentè castra inuaserant, interfecti & abducti, excepto vnico Ochozia, natu minimo, qui patri in regno successit. 2. Paralip. 22. Ibycvs poëta à latronibus correptus spe praedae, dum cultros iugulo vidit instare, praeteruolantes grues obtestatus est. Aliquanto pòst tempore, dum homicidae sederent in foro, rursum???ue grues superuo larent, per iocum inter se susurrabant in aurem: Ad sunt Ibyci vltores. Quo sermone audito, homicidij suspectos habuerunt, qui audiuerant, correptos???ue tormentis ad verum coëgerunt, & ex eo quaestionem exercuerunt, atque re comperta, scelus vlti sunt. Hinc Ausonius: Ibycus vt perijt, vindex fuit altiuolans grus. Antiochvs & Seleucus fratres, Asiae Syriae???; reges, de imperio contendebant. Victus tandem Antiochus à Seleuco fratre, dum per deuia & ignota loca salutem quaerit, à latronibus occisus fuit. Guido Bituricensis. Edmvndvs Anglorum rex fortè conspicatus ante se hominem latrocinio insignem, & ob id diu sibi antea inuisum, eum subitò inuasit, ac in terram strauit. Quem cùm ita iacentem caederet, ab eo est cultro confossus, latro verò in vestigio dilaniatus. Polyd. lib. 6. Amoris. Labeo Antistius Cinna Iurecoss. doctrina & prudentia clarus, pater Labeonis, qui propter iuris ciuilis peritiam celebratur, cùm fossam in tabernaculo suo pro corporis sui magnitudine effodisset, mandata???ue suis seruis de caeteris rebus dedisset: vxori & liberis, vt voluit, prospexit, literas???ue seruis ad eos dedit. Tum eorum fidelissimum dextra prehendit, eum???; circumegit, vt mos est Romanis manumittere, conuerso???; gladium tradidit, & iugulu̅ praebuit. Illi itaq; taberna [465] culum pro sepulcro fuit. Appianus lib. vlr. Bellorum ciuilium. Modi. Interfecti Vi aperta. Exempla horum plurima ex sequentibus Titulis mutuanda. Item fol. 3559. Dolo, Fraude. Ab Insidiatoribus, à Sicarijs interfecti. Ex loco Tyrannorum & Tyrannicidarum huc quaedam, f. 2125. 2780. Eglon, rex Moabitaru̅, obesus admodum, Iudaeos 18. annis seruitute premens, ab Aodo Gerae F. sica interficitur. Iudic. 3. Hieronymvs Syracusiorum tyrannus à Romanis ad Hannibalem desiciens, quum fortè in Leontinos venisset, ibi à co̅iuratis multis vulneribus confectus est. Sab. lib. 3. En. 5. M. Brutus & C. Cassius cum alijs coniuratis in porticu Pompeij C. Iul. Caesarem operiebantur. Senatu in curiam progresso alij sellam Caesaris circumsteterunt, simulantes appellare illum velle. Ibi Cassius dicitur ore ad statuam Pompeij verso sicut sentientis opem implorauisse. Trebonius circa fores seduxit Antonium, & sermone detinuit extra curiam. Ingredienti Caesari assurrexit senatus. Mox coniurati frequentes assidentem cinxerunt officij specie, cum Tullio Cimbro, qui erat ex ipsorum cohorte, pro fratre exule precante, omnes vnà orantes, manus???; eius tangentes, pectus & caput deosculabantur. Quo preces primùm reijciente: deinde, vbi non destiterunt, vi exurgente: Tullius ambabus manibus detraxit ei togam ex humeris. Primus Casca, qui à tergo stabat, districto pugione ferit eum secundùm humerum vulnere non alto. Corripiente capulum Caesare, atque alta voce Latinè exclamante: Sceleste Casca quid agis? Graecè ille fratrem appellauit ad opem ferendam. Cùm iam à multis peteretur, & circumferens vndique oculos repellere conaretur eos: vt Brutum vidit in se stringe̅tem gladium, manum Cascae, quam tenebat, dimisit: & toto capite obuoluto, permisit corpus percussoribus. Illi se mutuò prementes, dum certatim multis pugionibus corpus Caesaris caedunt, conuulnerarunt inter se: ac Brutus, dum participem se facit caedis, vulnus acce pit in manu, omnes???ue cruore sunt conspersi. Plutarchus in Bruto & Caesare. De insidiarum caedis???ue Domitiani Imp. genere, haec ferè diuulgata sunt. Cunctantibus conspiratis, quando & quomodo, id est, lauantem ne, an coenantem aggrederentur: Stephanvs Domicilae procurator, & tunc interceptarum pecuniarum reus, consilium operam???ue obtulit. Ac sinisteriore brachio, velut aegro, lanis fascijs???ue per aliquot dies ad euertendam suspicionem obuoluto, ad ipsam horam, dolum interiecit: professus???ue conspirationis indicium, & ob hoc admissus, legenti traditum à se libellum & attonito suffodit inguina. Saucium ac repugnantem adorti Clodianus Cornicularius, & Maximus Parthenij libertus, & Saturius Decurio cubiculariorum, & quidam è gladiatorio ludo, vulneribus septem contrucidauerunt. Suetonius. Antoninvs Caracalla Imp. cùm in Mesopotamia apud Carras vrbem, Lunae deae, vt Herodianus, vel Luni dei, vt Spartianus, templum inuiseret, & ad requisita naturae discederet, insidijs à Macrino praefecto praetorio positis, per Martialem Centurionem pugione per auersum est traiectus, dum subligacula deduceret, ventris???ue oneri subleuando intenderet: quòd literas Macrinus acceperat, quib. se intellexit propediem ab Antonino occisum iri. Fuerunt & alij conscij caedis, Nemesianus, & frater eius Apollinaris, & caeteri Martialis à custodibus corporis, dum fugam moliter, missilibus est confossus. Macrinus super cadauer multa conquestus, & per simulationem lamentatus, tandem tradito igni corpusculo, reliquias intra vrnam coniectas matri Iuliae ad sepulturam remisit. Spartianus, Dion. Chilpericvs Gallorum rex, in venatione à Landrico vxoris Fredegundae adultero, in saltu quodam obtruncatus est. Michaël Ritius lib. 1. de Regib. Francorum. Thorismvndvs Vestgothorum rex Tolosae tertio anno regni sui aegrotans, dum sanguinem è vena mittit, ab Astaldo (Asculum vocat Sigonius) proprio cliente (subtractis antea armis) trucidatus, perfidia fratris. Theoderici & Eurici. Vna tamen manu, quam liberam habebat, scabellum tenens, aliquot ex insidiantibus occidit. Io. Magnus lib. 15. c. 22. & Cra̅zius lib. 2. Sueciae c. 6. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Constantinvs Androëni Britonum in Gallia regis F. regnum Britanniae maioris in Albione, victis Scotis atque Pictis, adeptus, virtute inuictus, à duobus sicarijs, qui se blanditijs suis regi familiariss. reddiderant, in cubiculo interemtus est. Percussores igni sunt exusti. H. Boëthius lib. 8. Malcolmvs Scotorum rex, quum maiorum more regnum iuris dicendi causa lustraret, Morauiae vicum quintodecimo regni sui anno, quòd ius in latrones seuerius exercuisset, paucorum coniuratione insidijs petitus, noctu est extinctus. Caedis auctores ligatis brachijs pedibus???ue equis actis in diuersum membratim sunt discerpti, eorum inde artus per ciuitates editis locis suspensi. Qui facinus primùm excogitarant subornarant???; alios ad id audendum, acutis sudibus corpora perfossi in cruces sunt acti. H. Boëthius lib. 11. Malcolmvs II. Scotorum rex ad Glammys, à quibusdam necessarijs nobilium iniustè caesorum, noctu intromissis interficitur. H. Boëthius. Haraldus atque Knvto Gormonis Danorum regis filij ausi sunt Hiberniam bello lacessere, Dufflinam???; vrbem regionis metropolim obsidere. Rex gentis, paucos speculandi gratia, quid hostis moliretur, misit in vicinum nemus: qui firmata iam obsidione, quum Danos, terendi temporis gratia, ludis etiam vacare conspicerent, noctis tenebris sisi propiùs accessêre. Quorum vnus sagittandi arte peritior, quum Knutone̅ in spectandis ludis ociosum cerneret astare, iaculum ex insidijs misit, iuuenem???; lethali vulnere percussit. Ille dssimulato dolore, illicò praecepit suis muros scandere, omni???; conatu oppugnare moenia: ne sui vulneris dolorem hostes persentiendo, fiduciae aliquid aut laetitiae assequerentur. Nec antè se vulneratum prodidit ad mortem, quàm moenia à suis capta conspiceret. Cranzius libro 4. Daniae, c. 18. ex Saxonis lib. 9. Anno Christi 1407. Caroli VI. regis frater Lvdovicvs Aurelianorum dux, cùm à Regina ex puerperio decumbente multa iam nocte rediret, occiditur. Percussores, à Ioanne duce Burgundiae ob regimen regni aemulo immissi, ne quis à tergo vltor insequeretur, murices post se, dum in aedes Burgundionis se reciperent, sparsêre. Inde se es vrbe in Atrebates recepêre. Aemilius lib. 10. Conradvm Ferratensem Marchionem, bello sacro sub Philippo Augusto & Ricardo Anglo regibus, Tyri ociosè in foro inambulantem, duo Assassini occiderunt: retracti???; ex fuga, velut egregio edito facinore, alacres cum gaudio ad supplicium traditi sunt. Alij eam Assassinorum famam falsam arguunt: occisum à Teroniensi, percussoribus dolore sponsae abductae submissis, credunt. Elisa, caesi Ferratensis vxor, ad quam iure dotali regnum pertinebat Hierosolymitanum, Anglo conciliante, nupsit Henrico Campaniae Comiti. Aemilius libro 6. Bartholomaevs Cocles Copono cuidam praedixerat, quòd breui scelestus homicida futurus esset: similiter Hermeti tyranni F. futurum vt exul in acie caederetur. Hermes igitur fatali metu perculsus, Copono clàm imperat, vt Coclite [Greek words] interficiat. Praeuiderat necis discrimen Cocles: ideo???; secreta galea caput munierat, ingenti gladio, quem peritissimè ambabus manibus regebat, semper armatus, Verùm à Copono baiuli habitu personato, dum serae ostij, calculo iniecto praepeditae, clauem insereret, adacta in occipitium securi interfectus est, nullam aliam parati facinoris causam afferente Copono, quàm quòd ipse Cocles breui homicidam futurum asseruisset. Iouius in Elogijs. Alfonsvs Daualus dux clariss. qui Ferdinandi Aragonij regis in terra Italia copias duxit, Neapoli à seruo natione Mauro, de proditione noctu in colloquium accitus, veruto transfixus interijt. Brutus lib. 4. Hist. Flor. Bassianvs Landus, Placentinus, philosophus & medicus clariss. & publicus Theoricae professor in Patauina schola, Io. Bapt. Montani discipulus & successor, anno 1562. 24. Octobris, noctu domum rediens, ante ianuam suam à sicario subornato à Veneto patricio (qui pòst in publicis vinculis expirauit, & hoc facinus à se institutum, à famulo peractum, & Albertum Allobrogen Peripateticum domi lucubrantem suapte interfectum manu fassus) septem vulneribus clam impetitus, vltima Octobris expirauit, secunda noctis hora, & intemplo Eremitanorum Patauij sepultus fuit. Causa insidiarum incerta: atque vt de ea constet, quaenám tanta esse debuit, quae nefarios homines ad tantum Patauini gymnasij decus extinguendum impelleret? Ioannes Poltrotus, Mereensis, patria Engolismensis, bello primo ciuili Gallico, religionis nomine Lud. Borbonij Condei principis castra secuts, cùm Clavdii Guisij Ducis & arte & fortuna bellica plurimum negotij Euangelicis, quos Hugonottos vocant, exhiberi videret, eius interficiendi consiliu̅ cepit: neq; id apud suos occultum habuit, cùm iactabundus diceret: Non alia quàm Poltroti manu Guisium casurum. Et iam toto ferè biennio hoc facinus animo conceptum coquere, sed rei territus magnitudine, inconsiderantiam suam saepe detestari ceperat. Cùm tandem anno 1562. graui obsidione Guisius Aurelios premeret, neque spes vlla obsessis ampliùs affulgeret, sed ad non dubiam internecionem, quando ne infantibus quide̅ haereticoru̅ sese parsuru̅ Guisius profitebatur, res spectare videretur: ipse semetipsum cohortatus, acerrimuu Hugonottorum hostem è medio tollere statuit. Ergo ad Guisium profectus, arma quae contra regem cepisset, in eius manu se reponere paratum simulans, humaniter recipitur. Captata inde occasione 18. Febr. cu̅ Guisius speculandi causa Ligerim superasset, in reditu è nauicula egressum, vno solo comita [466] tum, sclopeto tribolo à tergo traiecit, & celere fuga sibijpsi consuluit. Cùm ad traiectum in insidijs lateret, fertur equo ad arborem alligato, flexis humi genubus Dei vel misericordiam in impediendo, vel opem in perficiendo eo facinore, si voluntas eius esset, suppliciter implorasse: & mox veluti rediuiuo animi ardore alacrem in incepto perstitisse. Tota ea nocte hinc inde errans, mouens quidem, sed viarum errore nihil promouens, cùm defatigatus se quieti dedisset, comprehensus, Parisios abductus, & tormentis subiectus, conscios & suasores facinoris detulisse fertur Admiralium, & Theod. Bezam Theologum, quorum ille muneribus, hic aeternae beatitudinis & immortalis famae spe facta amplissima vel inuitum ad hoc facinus perpulisset. Caeterùm illi calumniam hanc ab aemulis sub Poltroti confictam nomine luculento scripto diluerunt. Et verò multi Poltrotum spe veniae consimilia quaedam protulisse arbitrantur, quaetamen ad extremum, dum quadrigis discerpitur, reuocarit: Sese auctorem facinoris tam praeclari solo religionis zelo motum praedicando, vt qui planè persuasum haberet, non nisi sua manu magnanimum illum & [Greek words] Guisium occumbere potuisse. Poltrotum septennio pòst pari euentu, causa conatu???ue dispare imitatus videtur Montesquius, Ducis Andium, fratris regis Caroli IX. Excubitorum praefectus, qui 12. Marcij Lvdovicvm Borbonium principem Condeum prope Engolismam in acie captum, & à duobus nobilibus in fidem acceptum, sclopeto à tergo traiecit: sed tanto inferior Poltroto, quòd hic liberu̅, ille captiuum, hic solius religionis generoso quidem, sed inconsiderato zelo, ille vel odio vel inuidia motus, hostiu̅ principem interficere ausus est. Sed parodiae loco audiamus P. Ronzardi votum, quod paraenesi suae, sub bellorum ciuilium initia ad R. P. Q Gallorum vernacula lingua conscriptae, inseruit, & nostri quoq; seculi vatibus numen inesse fateamur. Est autem tale: Dieu tout grand & tout bon, qui habites les nues, Et qui cognois l'auteur des guerres aduenues, Dieu qui regardes tout, qui voystout & entens, Donne, ie te supply, que l'herbe du printemps Sitost parmy les champs nouuelle ne fleurisse Que l'auteur de ces maux au combat ne perisse, Ayant le corcelet d'outre en outre enfoncé D'vne picque, ou d'vn plomb fatalement poussé. HABITVS. INTERFECTI à Stultis. Charileus Maeandrij (qui post Polycratem tyrannidem Sami occupauit) frater, stultus & amens, in loco subterraneo vinctus detinebatur. At cùm Persae duce Otane Sylosontem exulem fratrem Polycratis tyra̅ni, in insulam reduxissent, à Maeandrio solutus, acceptis militibus Persarum, Proceres plurimos specie deditionis interfecit, & mox ipse cum suis omnibus caesus occubuit. Herod. lib. 3. Atavlphvs Vestgothorum rex, & Alarici, qui Romam ceperat, successor, Gallia & Hispania, Vandalis domitis, pacata, demùm à Vernulpho breuissimae staturae viro, cui saepe illudere solebat, interfectus est. Bonfin. lib. 2. Dec. 1. Thevdivs rex Vestgothorum à quodam insaniam simula̅te occisus fuit in regia, ann. 587. Dum expiraret, vetuit interfici percussorem, dicens se congruam meriti vicissitudinem recepisse, quod & ipse priuatus commiserat in ducem suum. Rodericus Toletanus lib. 2. rerum Hisp. c. 12. Lvdovicvs I. Boiorum dux, Palatinus Rheni, anno 1231. 16. Kalend. Octobris, Kelhaimij, dum post coenam in ponte deambulat, à Stichio morione, quem per ludum incessebat, cultello lethali vulnere sauciatur, mox???ue in conspectu omnium aulicorum exanimatus corruit. Alij dicunt eum ob illatum stuprum alienae vxori, à duobus feris pueris, quos maritus violatae coniugis, auidus vindictae, solitos pecudes & quicquid digito monstrasset dilaniare, educarit, dilaceratum esse. Auentinus lib. 7. Annalium Boiorum, & Hier. Zieglerus in Hist. illust. virorum Germ. Boleslavs II. Monsterbergensis princeps in Silesia, à morione, quem ad iram prouocauerat, iactu lateris occisus est in arce Bolkenhano. Cureus in Silesiae Annalib. Anno 1574. 26. Octobris tres Iesuitae, Coloniae Agrippinae à Gerardo Peschio Kempensi, eiusdem societatis, mente tamen correpto, confossi fuerunt: Leonardvs Kessel Louaniensis. 10. Rhetius Coloniensis, gymnasij rector, Theologie doctores, & Nic. Faber, Leodiensis minister. Cùm enim Gerardus ob insaniam, in domesticam custodiam esset inclusus, quò magis coërcebatur, eò magis exagitari cepit insania: vt laceratione vestium, diurnis item nocturnis???ue clamoribus non modò Collegium, sed & viciniam perturbaret. Cùm per interualla se furor remitteret, laxata est custodia, & paulatim eò est adductus, vt refectorij cura suscepta etiam ad mensam legeret, & nonnihil operis aliquando faceret. Hoc modo sine maleficio ad trie̅nium inter fratres liberrimè versatus est. Tandem ob quasdam nugas ab arcularijs obiurgatus, molestè id tulit: cùm alter arculariorum se ad praefectum collegij. cui obtemperare cogebatur, eum delaturum minaretur. Itaque Leonardo cum Rhetio in horto proximo inambulanti, & literas legenti, minas arcularij renuncians, cùm responsum non quale volebat retulisset: escarium cultru̅, ex ijs, quorum vsus fuerat in refectorio, in latus sinistrum sub costis adegit, vt intestina paulò pòst sequerentur, tam occulto vulnere, vt eum vulneratum nemo antè animaduerteret, quàm ille paululùm progressus, desfluentibus è manibus literis, in terram corrueret. Interueniens minister, dum clauibus paulisper se defendit, crebris ictibus, cultro in costis circa cor fracto, deinde fronte cruentata, paulò pòst concidit & ipse. Rhetius interea accedit ad hominem insanum, blandè illum cohibiturus: sed in eo officio ipse quoque vulnus simile accepit in pectus lethale: & delatus in propinquum hypocaustum, antequam chirurgus accersiri posset, exspirauit. Historia extat in Theatro vrbium, sub pictura Coloniae. Ebrijs. Cùm Alexander Magnus post sacra Castoris & Pollucis in coena satis vinosa, Pranychi cuiusda̅, aut, vt alij volunt, Pierionis carmina in duces, qui pridem à Barbaris victi fuerant, scripta decantari summa cum laetitia audiret: Clitvs econtrà vino grauis, cum alijs quibusdam fremeret, negans conuenire, vt inter barbaros & hostes, Macedones praestantiores, etiamsi infesta essent fortuna vsi, ludibrio haberentur: multis vltro citro???; acerbè dictis, haud vltrà par irae Alexander ex malis appositis vno coniecto percussit Clitum, & gladium quaesiuit. Quem cùm Aristophanes satelles subtrahere maturasset, alij???ue eum complecterentur & obsecrarent, tum ablata cuidam satelliti Alexander hasta, obuium Clitum remouentémque velum ianuae transfixit. Quo cum gemitu & fremitu cadente, mox ira eius decessit. Plut. in Alex. OFFICII, PROFESSIONIS. A' Monachis, Sacerdotibus occisi. Erasinorix Galliae tetrarcha, vt Cammam Sinati vxorem ducere posset, maritum veneno tolli curauerat. Hinc Cammam ambiens, diu licet refragantem, amicis instantibus, eò permouit, vt simularit suum consensum. Venit igitur Erasinorix certa quadam die, comitantibus eum omnibus Gallis. Quem illa perhumaniter exceptum ad aram adducit, & ex aurea phiala bibit: partim???ue ipsa ebibit, partim illum bibere iussit. Qui tanquam sponsus à sponsa cum voluptate acceptum bibit. Illa cùm eum bibisse cerneret, magna voce exclamauit, deam???ue in genua procumbens adorauit, in quiens: Gratiam habeo tibi veneranda Diana, quòd mihi concesseris in tuo templo, pro marito mea causa interfecto supplicium exigere. His dictis confestim & ipsa mortem obijt, & sponsus cum ea simul ad aram deae vitam reliquit. Erat enim potus hic venenum mulso mistum. Polyaen. lib. 8. & Alexander libro secundo, cap. 5. Henricvs VII. Imp. cùm inuito pontifice à Cardinalibus Gibellinis Romae coronatus esset, in arce Bonconuenti, à Ioanne de monte Politiano Praedicatorij ordinis monacho in sacrosancta synaxi potionatus, anno 1313. simulac dolum sensit, tacitè ad monachum conuersus: Poenitentiam age, inquit, quòd & salutis auctorem Christum prodidisti, & me illius membrum vna eadem???ue opera perdidisti. Ego Christi innitens vestigijs, vt priùs discedas moneo, quàm à satellitibus meis comprehensus, perfidiae tuae poenas luas. Stumpfius. Cùm Ioannes Angliae rex, annonae vilitate audita, dixisset in quodam monasterio, se intra paucos dies ita facturum, vt multò carior esset: ea voce monachus quidam concitatus, continuò regi administrauit venenum vino infusum, ab se priùs degustatum, quò liberiùs ille hauriret: & ita ambo vno ferè temporis puncto animam efflarunt. Polydorus libro decimoquinto. Medicis. Consule Titulum, Veneficorum, fol. 3584. item, Veneno necatorum, fol. 505. Maior Dionysivs cùm grauiter morbo conflictaretur, quaesiuit à medicis Dion, si fortè maiori esset periculo, vt sibi faterentur: nam velle se cum eo colloqui de partiendo regno, quòd sororis suae Aristomaches filijs, ex illo natis, partem regni putabat deberi. Id medici Dionysio filio cùm retulissent, commotus ille, patri soporem medicos dare coëgit. Hoc aeger sumto, somno sopitus, diem obijt supremu̅. Probus in Dione. Cossinvm equitem Romanum, amicitia Neronis principis notum, cùm is lichene correptus esset, vocatus ex Aegypto medicus ob hanc valetudinem eius à Caesare, cùm cantharidum potum praeparare voluisset, interemit. Plin. lib. 29. c. 4. Nero Imp. eò quòd cum matre Agrippina simultates exerceret, [467] amitam Lepidam, à qua fuerat educatus, ex duritia alui laborantem, largiùs purgari à medicis iussit, eius???ue bona diripuit, suppresso testamento. Suetonius. Senatus factus certior de morte Gordiani III. Marcum quendam virum grauem ac sapientem, quem Philosophum cognominat Zonaras, Imperatorem legit. Qui subita morte in palatio, vbi habitabat, decessit. Nec successor dilatus est, statimque lectus à patribus Severvs Ostilianus: qui repentè cùm incidisset in morbum, medicis malè venam soluentibus, occubuit. Interea literae Philippi missae, in Senatu lectae sunt, quibus rogabat, vti patres ipsum Augustum confirmarent, quod factum est. Cuspinianus, & Sab. lib. 6. En. 7. Grimoaldvs Longobardorum rex, cùm nono die post phlebotomiam, accepto arcu columbam percutere nisus esset, vena brachij eius dirupta est, & supponentibus ei medicis venenata medicamina, perijt. Sigebertus in Chron. & Paulus Diaconus lib. 5. c. 30. hist. Longobard. Germani in Italiam, vnde petebatur Augustum nomen, irruptionem facturi erant. Carolvs Caluus, rapto trans Alpes exercitu, arcere hostes transcensu Rheticorum montium positis praesidijs parabat, cùm Mantuae correptus morbo moritur, accepto veneno à Sedechia Iudaeo medico. Nec tradunt auctores, quo sollicitatore corruptore???ue id scelus perpetrarit Hebraeus, neque saeuitum ne in eum sit: vt domesticis magis insidijs quàm externis petitus oppressus???; Caluus videatur. Necesse est fuisse parricidij, auctores summos viros, quorum magnitudo nefarium scelus memoriam???ue obscurarit, & impunitatem tulerit, dederit???. Aemilius libro 3. Eius corpus dum exenteratum & multis aromatibus condîtu̅, in Franciam aulici efferre cupiunt, cadaueris putredinem ferre non valentes, Vercellis humauerunt in diui Eusebij martyris aede, anno salutis 878. Post annos septem ad diui Dionysij delatum est, per admonitionem visionis cuiusdam, quae filio regi reuelata fuerat. Cuspinianus. Iacobvs Papiensis Cardinalis vir doctissimus sub Paulo II. cùm quartanae morbo laboraret, ad depellendum phlegma quod inhaeserat stomacho, ignobilis cuiusdam Picentis medici consilio accepit elleborum, malè, vt creditur, ab illo temperatum. Quo hausto, altissimo somno correptus, minus diei spacio in oppido Laurento tertio Idus Septembris vita excessit, anno aetatis suae septimo & quinquagesimo. Iacob. Volaterranus in eius vita. Romae omnis ordo & denique populus vniuersus, diu expectata, & demùm audita Clementis VII. Pont. morte, magnopere laetatus est: iocati???ue summa libertate nonnulli gratias egerunt Matthaeo Curtio medico, qui firma vtentem valetudine, innato???ue membrorum robore praeualidum, in multa spe longioris vitae, nouis praeceptis, & commutata vitae ratione (cùm largiùs prandere solitum liberalioris coenae vsum ei persuasisset) dubio procul occidisse credebatur. Iouius libro 23. Hist. Ivlivs III. Pontifex ad arcendos intolerabiles podagrae cruciatus, quum imprudenti medicoru̅ consilio nouis se prae ceptis munijsset, incidit in febrem, quae in horas grauiùs lacescens, intra paucos dies eum extinxit, quum vixisset annos LXIIX. sedisset autem annos v. Panuinius. Baiazethes II. Turcorum Imp. à medico Iudaeo Hammone, qui salutiferae potioni iussu Selimi filij venenum miscuerat, à medio sublatus est. Iouius in vita Baiazetis. Nauicularijs. Jvlianvs Cardinalis, auctor violandi inducias cum Amurathe in decennium pactas, è praelio ad Varnam anno 1444. co̅misso fugiens, à Transalpino nauiculatore, cùm per Danubium veheretur, propter aurum quod secum ferebat, occisus, & in profluentem nudus deiectus, perijt. Callimachus in valle quadam à latrone spollatum, & à Gregorio Sanocio praetercurrente conspectum, & cum exprobratione perfidiae increpitum, perijsse scribit. Aen. Syluius cap. 5. Europae, & Cromerus libro 21. Cubicularijs. Domitianvs Imper. in cubiculo à suis ministris, conscia etiam vxore Domitia, multis vulneribus trucidatus est. Senatus Romanus cadauer eius populari sandapila per vespillones, contumeliosè, more gladiatoris, efferri iussit. Suetonius, Eutropius. Sverconem Sueonum regem, seruus qui cubiculo eius praeerat, noctu dormientem occiderat. Quod scelus numen haud segnius, quàm iustius, vltum est. Nam paruo pòst tempore, Magnus, qui occulta regnandi cupiditate seruo peragendi facinoris auctor extiterat, in eo conflictu, quo filium Suerconis Carolum, quem patre spoliauerat, regno etiam exuere gestiebat, sceleratae machinationis poenas morte persoluit. Saxo libro 14. Angelottvs Fuscus Romanus, ab Eugenio IV. Cardinalis creatus, homo stupidus & ferox, à cubiculario suo, quem acerbiùs increparat, ligone hortensi occisus est. Garimbertus libro quarto in Vitis pontificum, & Pontanus de Principe. Armigeris. Abimelechvs Gedeonis F. cùm Theben adortus expugnasset, turrim???ue in medio oppido, quò ciues confugerant, oppugnaret, mulier quaedam deiecto in eum molae fragmine, caluariam ei perrupit. Ille protinus armigero suo mandauit, vt se perimeret, ne à muliere intersectus diceretur. Iud. 9. Satellitibus. Pausanias Macedo allectus à Philippo Amyntae F. Macedonum rege, inter regij corporis custodes, cùm ob conuitia quaedam alteri cuidam Pausaniae illata, ab Artalo quibusdam mulionibus vino madidus stuprandus traditus esset, nec Philippus eam iniuriam vindicaret: commotus tanta indignitate, in consilium adhibito Hermocrate sophista, cùm Aegis Macedoniae vrbe certamina à rege celebrarentur, regem solum relictum cernens, ad eum cucurrit: per???; latera vulnere adacto, mortuum eum prostrauit. Ad portas, vbi fugae equi erant, contendens, pede in vite haerens cecidit, atque à satellitibus regijs confossus est. Diod. lib. 16. Alebas rex Larissae vrbis Thessaliae, à suis satellitibus ob crudelitatem obtruncatus est. Ouidius in Ibin: Quos???; putas fidos, vt Larissaeus Alebas, Vulnere non fidos experiare tuo. Liber Iouis fuit filius, regis Cretici. Hic cùm fuisset adultera matre progenitus, nutriebatur apud patrem studiosiùs quàm decebat. Vxor Iouis Iuno, nouercalis animi furore commota, patre peregrè proficiscenté, & filium custodibus co̅mendante, custodes primùm muneribus corrupit. Deinde satellites suos Titanas, in interioribus regiae locauit partibus, & crepundijs ac speculo fabrefacto animos ita pueriles illexit, vt desertis regijs sedibus, ad insidiarum locum duceretur. Illic interceptus trucidatur: & vt nullum posset necis inueniri vestigium, particulatim membra conscissa inter satellites diuisa, decocta???ue & deuorata fuêre. Iulius Firmicus de Errore profanarum religionum. Ethodivs II. Scotorum rex, ob auaritiam, stipatorum tumultu, qui eius lateri ad custodiam fuerant adhibiti, sextodecimo magisterij sui anno caesus est. H. Boëthius lib. 5. Militibus. Consule Tit. Seueritatis, fol. 2700. Crudelitatis, fol. 2728. Perfidiae erga duces, principes, fol. 3498 Cinna post Marij obitum, ob tyrannidem exosus militibus eos???ue impressionem facientes fugiens, occupatus à quodam manipuli ductore, qui stricto ense insequebatur eum, submisit se huic ad genua, ei???; sigillum suum magni precij obtulit. Ille cùm eum increpasset perquàm insolenter: At ego non ad sponsionem signandam adsum, inquiens, sed ad sceleratum tyrannum puniendum, eum obtruncauit. Sublato Cinna, imperium suscepit & administrauit longè illo tyrannus vaecordior Carbo. Plut. in Pompeio. Militari perfidia interemti Impp. Galba primus, circa lacum Curtium, cùm ad Othonem praetoriani defecissent. Vitellivs ad scalas Gemonias minutis ictibus excarnificatus interijt. Pertinax ab ijsdem, indignè ferentibus eius frugalitatem. Mox & Ivlianvs, qui primus imperium ab auaris militibus emit. Macrinvs cum filio Diadumeno Antiochiae. Heliogabalvs Romae. Alexander Mammeae Maguntiae, vel, vt alij, in Britannia. Maximinvs cum filio ad Aquileiam. Pvpienvs & Albinvs Romae. Gordianvs III. in Perside. Philippvs pater Veronae, filius Romae à praetorianis. Gallvs cum Volusiano F. Interamnae caesi, militibus ad Aemylianvm deficientibus, qui & ipse militum defectione ad Valerianum caesus est. Galienvs cum Valeriano fratre ad Mediolanum-Tacitvs in Ponto. Florianvs eius frater Tarsi in Cilicia. Probvs ad Syrmium. DAlmativs Constantini Magni ex fratre nepos, Gratianvs Lugduni desertus & interfectus, militibus ad Maximum tyrannum deficientibus. Sabel. in Enn. Maximinvs proditione militum interfectus est, vnà cum filio Diadumeno etimnum puero: quo tempore conclamatum est à militibus, Ex pessimo genere ne catulum quidem esse relinquendum. Allusisse videntur ad Graecam paroemiam: [Greek words]. Eras. lib. 8. Apophtheg. Athavlfvs Vestgothoru̅ rex cùm interiores Hispanias domuisset, post varia certamina, tertio anno dolo militum est sublatus apud Barcinone̅ Hispaniae vrbem, gladio ilia traiectus Vernulfi, cuius staturam solitus erat ridere. Cuspinianus. Hiartvari Sueci sororij fraude Rolfo Danorum rex in conuiuio cum proceribus interemtus erat. Circumspiciente Hiartuaro, si quis è regia familia superesset, magno se illum munere donaturum praedicabat, quòd fideles vniuersi pro rege suo perstitissent. Repertus vnus ex omnibus Vvigo. In [468] terrogatus, si Hiartuaro velit militare, non abnuit. Gladium illi ex more, capulum tenens, porrigit. Solebant enim prisci milites sacramentum praestare ensibus. Tum Vvigo: At dominus meus Rolfo capulum tradebat militaturo. Hiartuarus nihil moratus, ensem porrigit, obuerso capulo. Tum Vvigo aduersum mucronem defixit in tradentem, manibus regis sui parentans, circumstantium manibus discerptus. Fidus miles, qui domini sui necem proprij sanguinis vindicauit impendio. Ita Hiartuarus quo die regnum inijt, etiam finiuit. Cranz. libro 1. Sueciae, cap. 20. ex Saxonis lib. 2. Stabularijs. Sverchervs Sueonum & Gothorum rex, nocte, qua Christi natiuitas celebratur, à seruo stabulario trucidatus est, dum ad villam & ecclesiam Tolstada, nocturnam festiuitatem visurus, iret. 10. Magnus lib. 18. c. 19. Rusticis. Gvlielmvs Hollandiae comes, Romanorum rex, ann. 1256. cum vicinis Frisonibus bellum gerebat, in quos copias duxit expeditas, rusticum & inermem populum facilè ratus sub iuga mittere. Sed circumfusus ab hostibus, qui longis hastilibus transilire fossas didicerant (quò equites peruenire non poterant) cum multis opprimitur: caesus???; in limo sepultus, vt ne hodie quidem sciatur, quo sit loco tumulatus rex Romanorum, Cranzius lib. 8. Saxoniae, c. 19. SEXVS. INTERFECTI à Mulieribus, Virginibus, Puellis. Abimelechvs Gedeonis F. Israëlitarum tyrannus, in oppugnatione turris in oppido Thebe, à muliere molae fragmine interfectus. Iudicum 9. Iaël, vxor Hebris Cenaei, Sisaram ducem exercitus Iabini regis Chananaei hospitio blandè exceptum, dormiente̅ clauo per tempora adacto interfecit. Iudicum 4. Iuditha Olopherni, Xerxis Persarum regis duci, amore illius simulato, noctu caput dormienti amputauit. Ex Sacris Suidas. Levcippvs Oenomai Pisae regis F. vt Daphnes amore potiretur, habitum puellarem simularat. Caeterùm cùm in Ladone amne, cum Daphne & reliquis puellis, Apollinis instinctu, lauare nudus cogeretur, fraude illius detecta, à Daphnes comitibus iaculis transfixus est. Pausanias in Arcad. Orphevs magnam ex eo est auctoritatem consecutus, quòd & deorum initia, & nefariorum facinorum expiationes creditus est adinuenisse: morborum etiam remedia, & iratorum numinum placationes. Thracum feminae insidias ei primùm fecêre, quòd secum viros quacunque errans huc illuc traheret. Virorum autem metu non statim ausae facinus perpetrare: mero largiùs hausto, quod cogitauerant perfecerunt. Ex eo institutum, vt viri non nisi temulenti ad praelia exirent. Pausanias in Boeot. Lemnii viri incomtis nauigijs vsi Thraciam ingressi, multam inde praedam, & cum ea vim feminarum ingentem abduxêre. Quas cùm vulgo pro vxoribus habituri dicerentur, occupasset???ue temerè is rumor Lemniadum feminarum aures, viros in insulam reuersos ex composito nocte vna obtruncarunt, solo Theante rege superstite, quem filia Hypsipyle procul Lemno ablegarat. Alexa̅dro Magno Thebas euertente, Timocleae sororis Theagenis domum inuasit Thrax quidam Hipparchus, qui post coenam Timocleam in thalamum accersiuit: neque hoc solùm, sed aurum etiam & argentum, sicubi reconditum haberet, confiteri eam cogebat. Illa se multum quidem ornatum auri argenti???ue dicebat habuisse: capta autem ciuitate, se haec in puteum aqua carentem proiecisse. Thrax credidit. Illa duxit eum in hortum aedium, in quo puteus erat, eum???ue descendere iussit. Qui cùm descendens argentum & aurum quaereret, illa desuper cum famulis multos lapides & saxa in eum deuoluit, Barbarum???ue obruit. Eo???ue nomine, apud Alexandrum accusata, ab eodem absoluta fuit. Polyaenus libro octauo. Athenienses in Aeginam triremem miserant, ad repetendas statuas quasdam Epidaurijs ablatas. Aeginetae Argiorum ope exercitum Atheniensium ad internecionem ceciderunt, Vnico tantùm superstite. Qui cùm Athenas se recepisset, cladem???ue renunciasset, vxores interfectorum indignè ferentes vnum ex omnibus esse reducem, circumfusae hominem prehenderunt, ac fibulis vestimentorum pupugerunt, percontantes singulae, vbi suus vir esset. Athenienses cùm alia ratione atrox istud facinus punire non possent, vestem illarum in Iadem & lineam absque fibulis mutauerunt. Nam antea Doridem vestem gerebant Atticae feminae, simillimam Corinthiae. Ibidem. Pyrrhvs Epirotarum rex, Argos noctu occupauerat. Argiui Antigonum Macedoniae & Areum Lacedaemoniorum reges in auxilium vocarunt. Pyrrhus hostibus impar sensim se subducere cogitabat. Tandem lancea per loricam ictus, vul nere accepto haud lethali conuertit se in eum, à quo vulneratus fuerat, Argiuus ille erat, non illustri ex domo, sed pauperculae anus filius. Ea cùm praelium sicut mulieres reliquae spectaret ex tecto, cernens cum Pyrrho filium congressum, & co̅mota periculo eius, tegulam ambabus manibus sustulit, eámque in Pyrrhum librauit. Hac in caput, qua tectum casside erat, delata, & vertebris ad basim ceruicis collisis, visus eius est caligine obductus, fraenum defluxit è manibus, ipseprolapsus ex equo ad Licy mnij monumentum in terram concidit. Zopyrus quidam, qui merebat sub Antigono, accurrit: quem, gladium Illyricum ad caput suum decidendum stringentem, Pyrrhus ita intuitus est toruè, vt ille terroris & stuporis plenus non directò, sed secundùm os & mentum detruncaret, ac vix longo spacio demeret caput. Plut. in Pyrrho. Sub Galieno Afri, auctore Viuo Passieno proconsule Africae, & Fabio Pompeiano duce limitis Libyci, Celsvm Imperatorem appellauerunt. Qui priuatus ex tribunis in Africa positus, in agris suis viuebat: iustitia & corporis proceritate dignus imperio. Sed per quandam mulierem, Galienam nomine, consobrinam Galieni, septimo die interemtus est, & canibus corpus eius dilacerandum proiectum. Cusp. Hermannvs, nobilis Saxo, à Saxonibus contra Henricum IV rex creatus, cum ab ijsdem esset (nescio ob quod delictu̅) reiectus, ad Hermannum Treuirensem archiepiscopum confugiens, cùm inter venandum castellum quoddam satis munitum porta aperta inuenisset, quod tamen praesulis erat, experiri volens robur militum, irrupit. Femina quaedam è turri Hermannum Saxo petitum prostrauit, sic vt statim animam exhalaret, Metis sepultus. Idem. Mahometus II. Amurathis II. F. quo die pater è viuis excessit, fratrem nomine Thursinem sibi à patre multis lacrymis co̅mendatum, mensem agentem infantiae 18. proprijs manibus interfecturus erat: sed à Mose quodam exoratus, ne fraterno sanguine manus inquinaret, à Mose in suo conspectu aqua suffocari curauit. Mater diris prosecuta tyrannum imprecationibus, exanimis concidit. Is fucatis verbis dolorem lenire cupiens, adiecit, si quid vellet audacter peteret: illud enim se tanquam matri daturum. Mulier ira ardens, facinoris ministrum Mosen expetit. Quem tyrannus vinctis post terga manibus ac pedibus cathenatum dedendum imperat. Efferata mulier cultello pectus miseri hominis frustrà opem domini coràm implorantis, transfigit, latus inde dextrum aperit, iecur abscissum eruit, dat???; canibus discerpendum. Hac demùm vindicta mulier satiata conquieuit. Cuspinianus. Libussa Croci Bohemorum ducis F. mortua, Valasca virago Libussae famula virgines & nuptas Bohemas carminibus & poculis magicis à virorum amore sic auertit, vt co̅iuratione inita suos quaeque Maritos, patres, fratres, filios, vna nocte interfecerint: mox arce Vicegradensi obsessa, Primislai regis exercitum ad internecionem ferè ceciderint. Aeneas Syluius in hist. Bohem. & Egnat. lib. 3. c. 2. AETATIS. A' Pueris. Goliathvs Gigas à Dauide puero singulari congresso certamine occisus. 1. Reg. 17. & Iosephus Antiq. lib. 6. c. 11. Groningensis puer bombardarij F. paternam imitatus artem, hostium Dvcis caput tormento decussit, & patriae Groningae Frisiorum vrbi quietem fortuito casu peperit. Olaus lib. 9. cap. 28. Septentrionalium regionum. Senibus. Ex tit. Senes robusti, huc ea quae caedem iunctam habent, fol. 385. AMICITIAE. AE Populo, Ciuium multitudine. Vide Tit. Magistratus à subditis interfecti, fol. 471. Item Tyrannicidarum, fol. 2125. À populo lapidatorum exempla, p???te ex Tit. Lapidatorum. fol. 284. Quod genus mortis crudelißimum esse, Rabi Moses ben Maymon propter hoc ipsum fortè censuit, quòd à toto populo infertur, neque iam vnus tantùm, sed innumeri carnifices esse videantur. Pharsalia saltatrix, cùm à Philomelo auream coronam Daphnes, quod Lampsacenorum erat donarium, accepisset: ipsa verò Pharsalia quàm citissimè in forum irrupisset: à dementibus Daphnes vatibus discerpta est, quòd ea deae coronam haberet. Athen. lib. 13. cap. 28. Parentibus. Huc exempla Parricidarum. Illic Agentis patris, heic Patientis filij ratio habetur, f. 3517. Alcathovs rex Megarensium habuit natu maiorem filium Echepolin, quem in auxilium Meleagro misit contra aprum Calydonium. Cùm verò adolescens à fera fuisset interem [469] tus, atque id natu minor rescîsset Callipolis, ad patrem, qui sacrum Apollini tunc fortè faciebat, in arcem accurrit, ac ligna è sacris focis disturbauit. Quem cùm piaculum commisisse Alcathous, qui filium perijsse ignoraret, iudicasset, ira incitacus, stipite ex ijs ipsis, quae ille deiecerat, lignis, capiti impacto filium interfecit. Pausanias in Atticis. Cùm Evryalvs Vlyssis F. ex Euippe Tyrimmae filia, à matre in Ithacam missus esset, signis quibusdam ei exhibitis in tabulas expressis, quibus cognosceretur: Vlysse fortè fortuna absente, Penelope ea cognoscens, Vlyssi redeunti persuasit, vt occideret Euryalum, tanquam qui insidias ei struxisset. Vlysses prae irae impotentia sua manu filium occidit. Parthen. de Amat. cap. 2. & 3. Virginius filiam Virginiam, Icilio desponsatam, spectante populo palàm interfecit, vt Appium decemuirum (qui eam stuprare velut seruam tentauerat) in odium & inuidiam populi traheret. Liuius, & Syllius lib. 13. Cùm Macheus ob rem malè gestam in Sicilia & Sardinia, à Carthaginensibus cum exercitu proscriptus esset: reuersus in Africam, Carthaginem obsedit. Eo tempore Cartalo Machei F. ex Tyro reuersus, quò missus fuerat ad decimas Siciliensis praedae Herculi soluendas, quum praeter castra iter faceret, à patre accersitus, publicae religionis munus dixit se obedire malle, quàm priuato officio fungi. Tulit superbum filij responsum Macheus iniquo animo: religionem tamen reueritus, vim illi non intulit. Non multò pòst, Cartalo commeatu in castra à magistratibus impetrato, cum purpura & insulis, caetero???; sacerdotij ornatu ad patrem venit. Macheus filio in secretiorem locum abducto: Quia tu nihil, inquit, in patre praeter nomen exulis agnoscis, ego quoque non patrio affectu, sed imperatoria & hostili vi te exceptum vlciscar, vt sis caeteris mortalibus documento, ne quis miseris parentibus tam petulanter insultare audeat. Haec dicens, filium in altam crucem cum ipsis insignibus sustulit. Sabel. lib. 9. Ennead. 3. Deuteria timens, ne Filia sua (quam nubilem & formosam habebat) à Theodeberto rege corrumperetur, eam in flumen praecipitauit, apud Viridunum ciuitatem. Gregorius Turonensis. Patruis. Eduardo Angliae rege mortuo, frater eius Richardvs, Dux Clocestrius, necatis duobus Regis defuncti filijs, quorum maiori iam fidem & iusiurandum dederat, filiabus etiam, conuocato frequenti Senatu, pronunciatis illegitimis, principatu̅ occupauit, & Galliae regis Ludouici XI. ambiuit amicitiam, pensionis, vt opinor, consequendae causa. Rex autem propter immanem ipsius & execrandam crudelitatem, neque legatos audire, nec ad eius literas respondere voluit. Phil. Commin. lib. 9. Comment. Liberis. Consule Tit. Seueritatis, f. 2704. & Perfidiae parentum erga liberos, f. 3521. Sennacheribvs Assyriorum rex post cladem ab angelo acceptam, Niniuen reuersus, in templo orans à filijs duobus interfectus est. 4. Regum 19. Telegonus Vlyssis ex Circe F. quum patrem quaesitum pergeret, qui somnioru̅ diritate territus latebat, metuens ne à filio interficeretur, ac à custodibus loci repelleretur: ad vim conuersus, ex illis aliquot confecit, & mox tumultu concitato Vlyssem, sed incognitum, hastili confodit, cuius erat summa pars osse turturis marinae communita, insulae argumento, in qua natus erat ac educatus. Caelius libro vndecimo, capite 17. Antiq. Lect. Medea pollicita Iasoni, se Peiliam Thessalorum regem, ob occisos Iasonis parentes & fratres, suis dolis necaturam: regiam Peliae adiens, asseruit, Dianam à draconibus per aërem delatam magnam orbis partem circumisse: vt autem perpetuò coleretur, elegisse omnium regum pijssimum: mandasse insuper sibi, vt senectam Peliae in adolescentiam verteret. Rex obstupescens, iussit Medeam in seipsa experimentum eius rei edere. Illa petens, vt pura aqua ab vna ex filiabus afferretur, cùm se in thalamo inclusisset, vnxisset corpus, herbarum viribus in priorem aetatem restituta est. Fecit quoque vt draconum specie dea per aërem ab Hyperboreis vecta, apud Peliam diuertere videretur. Pelias plurimi Medeam faciens, diligenter filias obsequi eidem imperauit, quicquid circa corporis sui curam mandaret. Sequente nocte cùm Pelias dormitum isset, dixit Medea, necesse esse, vt Peliae corpus in vase aeneo coqueretur, eius???; rei fidem in ariete fecit. Arietem multis annis domi nutritum in frusta diuisum decoxit, ac medicamen tis quibusdam ex lebete agni speciem eduxit. Filiae igitur, Medeae iussu, patrem dormientem pulsando occiderunt. Sola Alcestis ob insignem pietatem à patre abstinuit. Tum Medeam dicunt, ne Peliae corpus aut inciderent aut coquerent edixisse: sed ascenso culmine regiae, cum lampadibus filias se comitari iussisse, signum???; dedisse Argonautis, rei conficiundae tempus adesse. Diodorus lib. 4. cap. 3. Visbvr Gothorum rex, ob summam auaritiam in omnium odium adductus, à proprijs filijs, quibus contemtui fuit, nihil tale timens, duce Domaldro natu maiore (vt ait Ericus Vpsalensis) cum tota familia immisso igne combustus est. 10. Magnus libro septimo. Iacobvs Carrariensis dux V. Marsiliettum Papifauium ducem IV. Patauinum, imperandi libidine è medio sustulit. Verùm non multò pòst à Gulielmo spurio suo euocatus à mensa, multis vulneribus confossus fuit, eò quòd per iurgium Gulielmum bastardu̅, hoc est, nothum vocasset. Bern. Scardion. lib. 3. hist. Patau. Fratribus. Huc refer Tit. Parricidarum. illic Agentis iniusti, hîc Patientis ratio habetur, fol. 3517. Typhon Osyridem Aegypti regem fratrem interemtum in sex ac viginti partes dissecuit, & cuiq; eorum, qui secum tanti sceleris participes fuerant, partem dedit, veluti eius facinoris conscijs, & simul vt ipsos defensores custodes???ue haberet regni fidos. Sed ab Ifide postea Typhon vnà cum caedis conscijs interemtus est. Diod. lib. 1. c. 2. Miles quidam, dum occiso spolia detraheret, Fratrem nudato cadauere agnouit, ac detestatus bella ciuilia, semetipsum ibi perimens fraterno corpori adiunxit. August. de Ciuitate Dei, cap. 25. In Gothia meridionali spectantur duo tumuli, ingentibus saxis, cipporum loco, imposita habentes duorum Fratrvm corpora, quibus ab auspice in prima adolescentia praedictum fuerat, fore vt mutuis vulneribus conciderent. Fatum declinaturi, peregrinationem ad remotissimas maxime???ue contrarias orbis partes suscepêre. In extrema senecta demùm in patriam reuersi, cùm quisque fratrem iampridem mortem obijsse speraret, non procul ab oppido Ionaco sibiinuicem occurrerunt ignoti, & salute vltro citro???ue dicta & accepta sub pinu proxima quieuerunt. Mox rixantibus eorum canibus, ipsi quoque ad iurgia primùm, inde ad vulnera mutua proruperunt, animam???ue trahentes, & fratres se agnoscentes, in mutuis complexibus expirarunt. Olaus lib. 1. de ritibus Septentr. cap. 31. Sororibus. Chenelmvs, Cenulfi Merciorum regis optimi optimus F. & ad res diuinas tantùm intentus, opera Quendredae sororis, longè scelestissimae mulieris, in prima pueritia ab educatore suo iugulatus, & ne facinus vnquam proderetur, in loco deuio terra humatus est. Sed non multò pòst per scheda̅ quandam aureis literis scriptam & super altare in ae de D. Petri positam parricidium hoc manifestatum est, & vbi loci corpus iaceret indicatum. Quod inuentu̅ honorificè in coenobio Vinchelcumbensi sepultum est. Quendreda oculis capta, diuersis???ue cruciatibus afflicta, miserrimè perijt. Polyd. lib, 4. Nepotibus. Ioannes, Rodolfi ducis Sueuiae F. instinctu nobilium quorundam ab Alberto II. Imp. patruo & tutore regiones paternas sibi restitui petijt. Caesar corona ex arboris vicinae frondibus pueri caput ornans: Haec tuam aetatem serta decent, fili, inquit, non sceptra. Eo facto magis irritatus, cum quibusdam suorum contra patruum coniurauit. Itaque cùm Imperator Thermis Heluetijs me̅se Maio Reinfeldam peteret, & Vrsam fl. ad Vindonissensem traiectum naui superaturus esset, Ioannes Imperatorem ponè sequitur officij causa, expectante interim comitatu in ripa, donec nauis rediret. Posteaquam traiecêre, occurrunt Caesari coniurati. Quibus conspectis, Ioannes equo delapsus freno equum Imp. apprehendit, & Nunc vindictae tempus est, clamat. Accurrunt reliqui, & Albertum in colle, quâ à traiectu ascenditur, occidunt, cùm comites eius trans fluuium caedem frustrà spectarent. Anno Domini 1308. Stumpfius in Chronico Heluetiae. Generis. Ixion Phlegiae: F. Diam filiam Deionei, vxorem duxit. Cùm pollicitus esset se multa munera socero daturum, & ad illa accipienda venislet Deioneus, eum Ixion in foueam carbonariam, quam tenuissimis tabulatis superiùs in strauerat, detrusit. Ob quam caedem furore ta̅dem correptus est, quia primus esset ausus in affinitate coniunctum manus inferre. Virgil. lib. 3. Georg. Natalis Comes Mythol. lib. 6. c. 16. L. Tarquinius occisa legitima vxore, & ducta Tullia vxoris sorore, vtraque Servii Tullij filia, id???ue ex Tulliae instinctu, quo commodiùs regnum inuadere possent: posteaquam exhaustam populo ciuitatem vidit, cum lictoribus regali???ue habitu repentè in forum processit, inde curia̅ ingressus, per praeconem iussit ad se patres vocari, Inuidiosae orationi superuenit Tullus, trepidè domo excitus, Tarquinium???, regia sella sedentem intuitus, impetu in eum fertur. Quem Tarquinius intrepidè exceptum, non solùm repulit, sed medium etiam complexum sublatum???; in curia in inferiores partes per gra [470] si dus deiecit: inde???ue sublatum, per quosdam latrones in summa Cyprij parte domum properantem interfici curauit. Sabellicus lib. 5. Ennead. 2. Affinibus, Cognatis. Anno 1537. Laurentius Medices, gentilem & propinquu̅ suum Alexandrvm Medices, Florentinum principem, noctu per insidias interfecit, cùm in suas aedes eum traduxisset, iniecta spe potiundae cuiusdam matronae nobilis, vicinae suae, quae forma & pudicitiae laude caeteris anteibat. Eo sublato, summa rei peruenit ad Cosmum Medices, qui de voluntate Caesaris in matrimonium postea duxit Petri Toletani proregis Neapolitani filiam Eleonoram. Sleidanus lib. decimo, & Iouius. Coniugibus. Consule Tit. Perfidiae erga coniuges, fol. 3524. item, Veneficij, fol. 3589. item, Poena perfidiae erga coniuges, fol. 3437. Candavles Lydorum rex, cùm Gygi Dascyli filio, quam uis inuito, pulcritudinem vxoris nudae ostendere vellet, eum in secretiorem cubiculi partem pertraxit. Vbi regina rerum omnium inscia, cùm positis vestibus regium cubile asce̅dens, Gygem sese occulté foràs proripientem non fine rubore vidisset, postero die Gygem accersit, ei???ue turbato animo duo proponit: Aut vt ipse moriatur: aut regem interficiat. Gyges siue imminenti motus periculo, siue regni cupiditate, siue vtroque, ferro instructus eadem cubiculi parte, qua nuper in insidijs locatus, nocte proxima regem somno oppressum obtruncauit, simul???ue eius thronum & tyrannidem occupauit. Sab. lib. 3. Enn. 2. De Apro, qui Vx orem sagitta interfecit, Martialis Epigrammatum libro decimo: Dotatae vxori cor arundine fixit acuta, Sed dum ludit Aper. Ludere nouit Aper. Amalasvntha Gothorum regina, Atalarici mater, à Theodato (quem mortuo filio regni socium asciuerat) in balneo iugulata est. Paulus Diaconus. Galsonda Athanagildi Gothorum regis filia, à Chilperico marito noctu iugulata est, suasu Fredegundae pellicis. Volat. Gangvlphvs martyr suasu vxoris adulterae, cum qua diuortium fecerat, noctu ab adultero iugulatus est. Amasijs. Erippe Xanthi, hominis apud Melitenses primi, vxor, à principe Celtarum in Ioniam irruptionem faclentium rapta, cùm Xanthus eam repetiturus esset, impetrasset???; id à principe: Erippe Celtae indicat auri multitudinem, quod secum Xanthus apportasset, suasit???ue vt eum occideret: confitens, se ipsius amore plus quàm patriae & pueri bimuli domi relicti teneri, Xantho verò se penitùs esse infestam Occultauit indignationem Celta, & Xanthum comitatus, vbi ad fines Celticae peruenit, sacrum se facturum inquiens, Erippen victimae astare iussit de more, & incautae caput amputauit: Xantho???ue simul reuelans insidias ab ea paratas, omne aurum illi liberaliter donauit. Parthen. de Amat. c. 8. Trambelus, Telamonis filius, Apriates puellae in Lesbo amore captus, multa faciebat, quò puellam illectaret. Verùm quum illa nihilo mitior fieret, meditabatur dolo ac fraude eam circumuenire. Euntem itaque aliquando vnà cum ancillis in paternum rus, non procul à mari situm, ex insidijs adortus apprehendit: & quum illa multò magis pro virginitate sua tutanda obluctaretur, iratus Trambelus, praecipitauit eam in mare, siue, vt alij volunt, ipsa seipsam praecipitem dedit. Trambelus non longè pòst ab Achille praedam ex insula Lesbo agente, ignaro quis esset, interfectus fuit. Parthenius cap. 26. Eroticorum. Anthevs à Cleoboea, cuius stuprum recusârat, interfectus est. Parthen. in Erot. cap. 14. Pausanias cùm ad Hellespontum Spartanae & sociorum classis imperator castra haberet, virginis Byzantiae Cleonices cupiditate accensus est. Cùm verò prima nocte Cleonice ad ipsum iam dormientem perducta, fortè accensam lucernam deiecisset, repentè strepitu est excitatus: & sibi consiliorum de Graecia prodenda conscius, perterrefactus, virginem ignotam acinace transuerberauit. Pausanias in Atticis à Byzantio homine haec se audiuisse scribit. Hipparinvs Syracusiorum tyrannus, ab Achaeo amasio occisus est eo gladio, quo contra stupratores iussu Hipparini vti debebat: cùm eum noctu incognitus tentaret Hipparinus. Parthenius in Erot. cap. 24. Hercules Strozza Hippolytae & Callimachi amantium mortem eleganter his versibus explicat: Ruperat Hippolytae data foedera, patre coactus Aemiliam vxorem ducere Callimachus. Illa furit, sed dissimulat, noctem???; cupitam Pollicita, incautum transadigit gladio: Et spectante illo (quid non muliebria cogit Corda amor?) vsa sua dextera & ense perit. Non graue obire proco, sed non obijsse repentè: Non doluit proprio vulnere, sed dominae. Primacvs seruus quidam in insula Chio, fugitiuus in montes multis alijs accurrentibus seruorum dux declaratus est. Multis vltro citro???ue datis & acceptis cladibus, certis conditionibus foedus initum est. Sed postea ciuitate edicto multum ei pecuniae promittente, qui aut illum comprehenderet, aut caput eius afferret: Primacus iam senex amasium suum se interficere, & capite Chijs oblato mercedem accipere iussit, renuentem coëgit, tantoperè illum amauit. Athenaeus libro 6. c. 7. ex Nymphodoro. Amicis. Vide Tit. Ab Imprudentibus occisi, fol. 463 Item, Amici perfidi, fol. 3512. Alexandro Magno Castori & Polluci sacrificante, Clitvs summus eius amicus etiam venit ad coenam. Sed cùm à quibusda̅ carmina Pranychi, aut Pierionis, in ignominiam quorundam ducum à barbaris victorum scripta, summo cum applausu regis decantarentur: Clitus iam vino grauis fremere incepit, negans conuenire, praesertim inter barbaros & hostes, Macedones ludibrio haberi. Multis itaque vltro citro???; dictis, Alexander ira percitus malo petit Clitum, gladium???; quaesiuit: quo subtracto ab Aristophane satellite, rex cuidam alteri satelliti hastam ab stulit, & obuium Clitum remouentem???; velum ianuae tranfixit. Plut. in Alex. Dion Syracusanos à Dionysij tyrannide liberarat. Erat Dioni amicus quidam Atheniensis Calippus: qui eum ad bellum secutus, honestum ordinem habebat, atque ingressus cum eo Syracusas est primus amicorum omnium coronatus, praebuerat???ue se strenuum & insignem bellatorem. Amicis interim Dionis primarijs & optimis bello absumtis, sublato???; Heraclide nauarcho, Calippus populum Syracusanu̅ cernens duce orbum, & Dionis milites sui cupidos: Siciliam interfecti hospitis habiturum se sperans praemium: & vt aliqui commemorant, insuper viginti talenta caedis ab hostibus mercedem accipiens: nonnullos mercenarios milites subornauit in Dionem, rumorem???; dissipauit inter Syracusanos, orbum iam liberis Dionem (eius namque filius paucis antè diebus ex tecto praecipitem se dederat) Dionylij filium Apollocratem, qui fratris vxoris suae filius & nepos sororis esset, accire & facere statuisse successorem. Insidiarum itaque tempus in Proserpinalia coniecerunt. Cùm in triclinio sederet Dion cum amicis, pars domum foris cinxerunt, alij ostio aedium & fenestris admouerunt se. Illi, qui manus ei illaturi erant Zacynthij tunicati absq; gladijs sunt ad eum ingressi. Simul illi, qui extrà stabant, fores attraxerunt, obditas???; tenuerunt. Alij Dionem adorti institerunt eum suffocare & strangulare. Vt nihil profecerunt, gladium postulauerunt. Tandem Lycon Syracusanus porrexit per fenestram vni Zacynthiorum pugione̅: quo victimae modo Dionem oppressum iamdudum & obstupefactum iugulauerunt. Sic Callippus dominatu breui potitus est. Plutarchus in Dione. Hostibus. Praelio Mediolanensi, Germani, qui cum Gallo militabant, Pontinerivm, proceritate corporis animi???ue virtute inter Heluetios duces clarissimum adequitantem ordinibus, ac suos clara voce, adiectis in Germanos contumelijs, cohortantem, sclopetorum ictibus equo deiecêre: & vasti obesi???ue corporis adipe atque aruina patentibus plagis defluente, cruentas lanceas spectantibus Heluetijs inunxerunt. Iouius. CONDITIONIS. A' Principibvs, Regibvs, Ducibus. Vide Tit. Fortes duces, fol. 2080. Item, Reges crudoles, fol. 2780. seueri, fol. 3502. perfidi, fol. 3482. Dispares. Arrivm Aprum, Numeriani interfectorem, Diocletianus Imperator coram omnibus iugulauit, non tam iustitiae gratia, quàm vt Druydae in Gallia de se olim vaticinium impleret, quod erat: Imperatorem tunc eum futurum, cùm aprum interfecisset. Volater. lib. 24. Anthrop. Perseus rex Macedonum à Paulo Aemilio funesto praelio superatus, postquam Pellam nocte ingressus est. Evctvm & Evdaevm aerario praefectos, qui ei praestò fuerunt, partim eum de superioribus peccatis increpantes, & intempestiua liberalitate admonentes, partim consilia suggerentes infensus ambos pugione confodit. Plut. in Paulo Aemilio. Clodoueus Francorum rex victo Syagrio Aegidij regis F. cùm [471] Rhemis Miles quidam Francus è templo calicem rapuisset, eius???; nomine à D. Remigio rex fuisset commonitus: calicem tempio restituit. Anno circumacto cùm recenseretur exercitus, idem???; miles in armis prodiret, prehensa eius hasta quasi inspecturus, inutilem bello dictitans, in terram rex proiecit: Militem???; euestigiò illam tollere conatum, demittentem???ue se, elata altè securi, quo telo reges vtebantur, in caput???; deiecta, strauit, repetitum???ue interemit. Aemil. lib. 1. Pares. Reges à Regibus. Aur. Ambrosius Britannorum rex, in societatem pertracto Scotorum rege Congallo & Pictorum rege Lotho, ad Mahesbellum, Hengistvm Saxonum ducem, qui se regem dixerat, magno praelio vicit, summi???; ducis & strenui militis partibus functum, omnium postremum inter aliquot equites fuga se periculo eripientem conspicatus, primo incursu Iancea confossum deiectum???; equo interfecit. Qui aderant Saxonici equites regis sui casu territi magis quàm irritati, relicto Hengisti cadauere inter hostes ad ludibrium, Occa̅ Hengisti F. graui vulnere saucium secum deporta̅tes, in proximos montes abiêre. H. Boëthius lib. 18. Svbditis. Ragvaldvs Knaphofde Sueonum rex, patriarum legum & regni consuetudinum contemtor, cùm aliquando ad terras Vestgothorum descenderet, praeter consuetudinem patriae illius (habebant enim vetusta consuetudine praescriptum, ne quis regum ad eos accederet, nisi praemissis nuncijs & literis, quibus causam aduentus sui declararet) non secus ac patriae hostem excipientes, in villa Carlaby occiderunt. Io. Magnus lib. 18. cap. 15. Iacobvs III. Scotorum rex, exclusis ferè omnibus primae nobilitaris viris, ignobiles & obscuros homines, aulae suae muneribus obeundis praefecit. Eapropter maximum in se odium nobilium concitauit. Eo???ue nomine clanculum conuentus agebantur, & nobiles magno armatorum numero stipati incedebant. Id quum Ioannes Ramsayus, nobilis quidem, caeterùm potentia apud regem nobilissimis quibusuis praelatus, animaduerteret, suasit regi, vt prohiberet, ne quis in aula arma praeter se vnum deinceps ferre auderet. Stipatus ergo numeroso satellitio Ramsayus, dum nimio fastu sese in populo ostentat, & singulos quosque contra edictum armatos cùm minis tum vinculis coërcere studet, ita vniuersam Rempublicam in multiplices coniecit difficultates. Nobiles ergo coniuratione facta Iacobum regis F. quartumdecimum annum agentem in suas partes pertrahunt. Rex Australi Scotia rebellante, ex Septentrionali suppetias excierat. Caeterùm dum illas expectat, necessitate ad pugna̅ pertractus, vel etiam vindictae nimia cupiditate illectus, prope Sterlingum commisso prelio, victus fugatus???ue, vt lateret, dimisso equo, in pristinum se coniecit, noctem illic expectaturus. Caeterùm palantis equi indicio deprehensus, crudeliter occisus est. Appendix Hist. Scotorum. Servis. Consulae Tit. Seruorum perfidiae erga dominos, fol. 3529. Rechabus & Baana, duces militum Isbosethi Sauli filij, audita morte Abneris, feruente die Isbosethi domum ingressi, per speciem capiendi tritici, eum in lecto sui cubiculi iacentem occiderunt, necato???ue caput abstularunt, & ad Dauidem in Hebron detulerunt: à quo ob perfidram caesi fuêre. 2. Regum quarto. Ioas Iudaeorum rex à Zabado Semaathae Ammonitidis, & Iozabado Samarithae Moabitidis filio, seruis suis, in lectulo suo confossus perijt. 2. Paralip. 24. Labeo Antistius Cinna Iurecoss. clariss. facta in tabernaculo suo ad corporis sui magnitudinem arca, mandatis ad vxorem & liberos datis, seruorum fideliss. dextra prehendit, & corporis circumactu manumisit, conuerso???; gladium tradidit, & iugulum praebuit. Appianus libro vltimo Bellorum ciuilium. Pedanivs Secundus vrbis praefectus à seruo suo interfectus, seu ob negatam libertatem, cui precium pepigerat: seu quòd infensus (& hoc verius esse dicebatur) exoleti amore, dominum & aemulum ferre non potuisser. P. Aerodius lib. 1. Decret. ex Corn. Taciti lib. 14. Annalium. Gallis in arcem à Neapolitanis ciuibus, recepto rege suo Ferdinando II. Aragonio, compussis & continenti tormentorum ictu grauiter vexatis, inopia???; rerum necessariarum pressis, Aethiops quidam seruus apud Gallos, cùm se incensurum Gallicam classem, & aditum Aragonijs in sanctae Crucis templum statuta nocte praebiturum polliceretur, Ferdinandvm Daualum Piscarium perfidia planè seruili, doli ac insidiarum ordine Gallis prius recitato, inrempesta nocte ad colloquium euocauit, euadentem???ue militari scala in summam hortorum maceriem, & in caput exporrectum, sagitta lunata repentè emissa summae nimirum virtutis ducem in ipso aetatis flore iugulauit. Iouius libro tertio, & Guicciardinus libro secundo. Captivis. Consule Tit. E' carceribus liberati, quatenus cum aliorum caede liberantur, fol. 761. 1744. 2007. Amazones à Graecis ad Thermodontem fluuium victae, tribus in nauibus captiuae abducebantur. At illae Graecos in mari somno oppressos interfecerunt: & cùm nauium regen darum imperitae essent, vento delatae sunt ad Maeotidis paludis praerupta, quae Scytharum liberorum telluris sunt: ibique cum Scytharum iuuenibus commercium habentos, tandem vnâ cum illis transmisso Tanai, trium dierum Orientem versus profectae, sedes fixerunt. Herodotus libro quarto. VESTITVS. A' Laruatis, Personatis. Bvrcardvs de Scrapelavv comes, archiepiscopus Magdeburgensis, XIX. annis in pontificatu peractis, vir sobrius, pius, castus, fortis, prudens, & qui iura ecclesiae suae magno semper labore tueretur: cui multa foris bella, à ministerialibus quoque ecclesiae suae pericula: sed vbique victor superabat. Cùm ciues illi Magdeburgenses infesti essent, quòd improbam eorum voluntatem refraenaret: cessit vrbe, cum clero. Erant inter ciues, quibus fideret archiepiscopus, qui multa pro illo ad populum tentabant, vt reconciliaretur suo domino. Pollicebantur eo praesente, se meliùs omnia, quàm per interpositos, acturos. Venit ergo, & rebus (vt videbatur) omnibus compositis, iurauit vtraque pars super venerabili Christi Sacramento Non multò pòst à ciuibus capitur, recrudescunt irae in populo: & in carcerem tenebrosum, detrusus oneratur catenis, maceratur inedia, mille excruciatur modis. Delecti tandem viri quatuordecim, de Magdeburgo octo, de Hallis quatuor, de Caluis duo, personati, sed habitu simili (Itali Mattesinos vocare videntur) Clauas manibus tenentes irruunt in carcerem: vinctum pontificem, iudibundi, chorizantium in morem circumeunt, & vt in tenebris poterant, clauis saepe innoxijs iacentem tangunt: tandem chorea saepiùs in orbem ducta, ne internosci quis caederet, posset, vnus ex his claua caput pontificis grauiter percussit: choream tamen continuarunt, donec verè mortuum esse cognoueru̅t. Cadauer anno penètoto, in carcere relictum, ignorantibus caedem eius canonicis. Tandem ciues, velut ignari rerum, spectatum eunt, quid agat archiepiscopus. Reperiunt iam foetore grauem vermibus scatere, sic vt non posset internosci pontificis nisi in capite signum. Extractus, in medio tempio tumulatur. Interdictum vrbi diuinis offieijs: excommunicati omnes conscij. Episcopus Mersburgensis, gladium distrinxit carnalem. Cranzius lib. 8. Vandaliae, cap. 13. A' BRVTIS NECATI. IN GENERE. A' FERIS, A' BESTIIS occisi. Fortuito casu. Pyrene puella, Bebrycis filia, in Pyrenaeo monte ab Hercule compressa, atque à feris ibidem laniata est, & sepulta. A' cuius nomine monti quoque impositum nomen. Milo Crotoniates iam senex cùm iter faciens in Italia quercum in agro cuneis adactis fissam vidisset, virium periculum facturus, accessit ad eam, insertis???ue manibus, diuellere conatus est. Qnas arbor excussis cuneis in suam naturam reuocata compressit, eum???; cum tot gymnicis palmis lacerandum feris praebuit. Val. Max. lib. 9. c. 12. & Gell. lib. 25. c. 16. Consultó. Ad Bestias damnati. Ivdaeorvm gente à Romanis subacta, Titus Imp. magnam captiuorum multitudinem vendidit, ad duo millia quingentos in spectaculis per vrbes vicinas, Caesaream, Berytum, editis, bestijs obiecit, aut etiam cateruatim in theatro inter se pugnare coëgit. Iosephus lib. 7. c. 20. belli Iudaici. Germanicvs sub M. Antonino & L. Aurelio Smyrnae passus est, ac post infinita propè tormenta bestijs obiectus: à quibus fractim comminutus, vitam cum morte mutauit. Sylvanvs Tyri praesul, sub Diocletiano Imperatore feris obiectus. Flocellvs martyr temporibus M. Antonini Imperatoris passus est apud Augustodunum, & iussu Valeriani praesidis à feris deuoratus. Priscvs, Malchvs, Alexander, martyres apud Caesaream Paloestinae, sub Valeriani persecutione, pro Christi nomine à bestijs deuorati. IN SPECIE. A' Lvpis. Mempricivs vetustus Britanniae rex, inglorius, cùm inter venandum à suis longè abîsset, à lupis, quibus id temporis insula abundabat, dilaniatus est. Polyd. lib. 1. In territorio Gebennensi lupus quidam inusitatae magnitudinis ac ferociae, in ipso hominum conspectu triginta diuersi sexus &aetatis Homines deuorauit, anno Christi 1148. Continuator Sigeberti, Vincentius. APRIS. Alcathoi regis filius natu maior Echepolis, ab apro Calydonio, aduersus quem Meleagro in auxilium missus erat, interfectus. Pausanias in Atticis. Ancaevs Neptuni & Astypaleae Phoenicis filius, cùm vitem sereret, grauiter???; ministris instaret, vrgeret???: quidam operis taedio commotus in herum, negauit futurum, vt ex ea vite herus vnquam vinum gustaret. Pòst vbi vitis prouenisset feliciter, atque vuae maturuissent, herus exultans ac gestiens, seruum eundem accersit, atque sibi vinum infundere iubet. Deinde iam calicem admoturus ori, seruo, quae dixisset, redegit in memoriam, quasi vanam exprobrans diuinationem. At ille hero respondit: Inter calicem ac summa labia, multa posse interuenire. Seruili sententiae fauit euentus. Nam inter loquendum, priusquam ille vinum hauriret, alter quidam mihister ingressus, nunciat vinetum ab apro quopiam immani vastari. Quibus auditis Ancaeus deposito poculo, protinus In aprum fertur: à quo inter venandum percussus interijt. Interpres Lycophronis citat Aristotelem auctorem, qui & ipse de Ancaei fabula meminerit, in qua illud variat: Ancaeo vitem instituenti, vatem accersitum quempiam praedixisse, non futurum vnquam, vt ex ea vinum gustaret, & expresso in calice vino, vatem irrisisse. Lycophron refert ad Agapenorem patrem, & Ancaeum Actoris & Eurythemistidis filium, & adaprum Calydonium. Eras. in Chiliadibus. Idmonem vatem licet Seneca dicat à serpente interfe ctum, Ouidius tamen in Ibin, eum???; imitatus Politianus in Nutricia, ab apro occisum vult: Qui???; Lycurgidem laniauit ab arbore tractum, Idmona???; audacem, te quoq; rumpat aper. Volaterranus facit Ancaeum Lycurgi filium: Domitius verò Calderinus hoc ad Bruthem refert. Adonis Cynarae ex Myrrha filius, Veneri ob formam carissimus, dum venaretur, ab apro interfectus est. Ouidius lib. 10. Metamorphoseôn. Dae dalvm quendam Martialis lib. 1. Epigram. ait feris obiectum, ab apro laniatum fuisse: Daedale Lucano quum sic lacereris ab apro, Quàm cuperes pennas tunc habuisse tuas? In venatione ab apro interfectus est Aistvlfvs Longobardorum rex. Fulg. lib. 9. cap. 112. Fafilla Legionis rex in Hispania ann. 770. plus debito venationibus insistens, dum vrsum insequitur, ab eodem fuit, miserabiliter interfectus, anno secundo regni. Rodericus Toletanus lib. 4. rerum Hispan. Leonibvs. Iadon propheta, eò quòd contra praeceptum Domini cibum in itinere sumsisset, deceptus à pseudopropheta Bethelensi, in via à leone interfectus, at non dilaniatus. 3. Reg. 13. & Sabell. libro quinto, capite tertio. Qvidam vates, Micheae vati obedire nolens, vt eum feriret, à leone occisus est: cùm alius quidam eum percutiens seruaretur. 3. Reg. 20. & Iosephus lib. 8. Antiq. c. 13. Persarvm satrapae, qui Danielem perdere cogitabant, leonibus obiecti. Danielis 6. & 14. Hyas Atlantis ex Aethra filius, dum venaretur, à leaena interfectus est. Ouid. lib. 5. Fastorum: Dum???; petit latebras foetae catulos???; leaenae, Ipse fuit Libycae praeda cruenta leae. Paphages rex Ambraciae, à leaena interfectus est. Ouidius in Ibin: Foeta tibi occurrat patrio popularis in aruo, Sit???; Paphageae causa leaena necis. Timalcvs Megarei regis Megarensium filius à leone Cithaeronio interfectus fuit. Cùm Phalaecvs Ambraciam tyrannide premeret, metus???; omnes ab eius caede detineret: Diana venanti tyranno catulum leonis exhibuit: quem cùm is in manus sumsisset, leaena mater è sylua erupit, & in Phalaecum impetu dato, pectus eius dilaniauit. Ideo Ambraciotae seruitutis excusso iugo, Dianam principem placarunt: venatricis???; Dianae simulacro facto, seram ei apposuerunt. Ant. Liberalis in Metamorphosi. Cassius Caesarem cùm alijs nominibus est insectatus, tum ob leones ablatos, quos hic aedilis curulis designatus parauerat: Caesar autem bello ciuili Megarae, cùm captum oppidum per Calenum esset, inuentos retinuit. Eas feras calamitatem inge̅tem memorant Megarensibvs intulisse. Hi enim, dum iam caperetur vrbs, refregerunt caueas, & vincula dissoluerunt, vt irruentibus ferae obsisterent: quae in illos ipsos impetum dederunt, atq; discurrentes discerpseru̅t inermes: fuit???; spectaculum etiam hostibus luctuosum. Plut. in Bruto. Ignativs Antiochenus, tertius post Petrum praesul, sub Traiano damnatus ad bestias, cùm in rem praesentem venisset, & rugientes leones audiuisset: Frumentum (ait) Christi nunc dentibus ferinis conterar, vt panis sincerus inueniar. Volat. lib. 16. Anthrop. ex Hieronymo. Evphemia virgo, Philophronis senatoris filia, sub proconsule Prisco vrsis & leonibus obiecta. Satyrvs & Perpetva martyres, quum nullis tormentis, nullis???; comminationibus ab orthodoxae fidei cultu diuerti possent, leonibus deuoti sunt, & ab eis deuorati, Valeriani & Galieni temporibus, sub praeside Tarnutio. Volat. Leopardis. Revocatvs & Felicitas martyres, à leopardis deuorati, imperantibus apud Romanos Valerio & Galieno, sub Tarnutio praeside. Idem. Vrisis. Bethelensivm XLII. pueri, ob exprobratam Elisaeo prophetae caluitiem, à duabus vrsis laniati & discerpti sunt. 4. Regum secundo. Fafilla Legionis Asturum rex, & Pelagij Portugallensis filius, cùm biennio regnasset, ab vrso in venatione laniatus est: teste Ritio Neapolitano, lib. 2. Regum Hispaniae, & Fulgoso lib. 9. cap. 12. Cervis. Basilivs Imp dum venatur, ceruum maximum gladio ferit. Caeterùm cornibus zonae irretitis, ab irata bellua in sublime eiectus, & exanimatus fuisset, nisi satelles educto gladio zonam mediam dissecuisset. Itaq; humi tantùm prostratus Imp. seruatus est. At ingratus pro data salute, satelliti caput ademit, quod nudum ensem in se strinxisset, non in feram. Sed non multò pòst vindicta Dei affuit: ictus enim à ceruo, intestinis perruptis vitam cum morte commutauit. Cuspinianus. Elephantis. Ptolemaeus Physcon, mortuo patre Ptolemaeo Philometore, cùm Cleopatram matrem vnà cum filijs regis, imperij occupandi ergô expellere conaretur: Onias Iudaeus, Philometoris dux & amicus, bellum pro Cleopatra suscepit. Physcon omnes Ivdaeos in oppidis comprehensos cum filijs & vxoribus nodos atque vinctos elephantis vino ebrijs conculcandos obiecit. Elephanti diuina quadam vi agitati, Iudaeis illaesis, impetu in spectatores regis amicos facto, multos ex ipsis interemêre. Iosephus lib. 2. contra Appionem. Eqvis. Vario Modo. Vtpote Praecipitati. Excußi. De his sub Tit. eorum, qui Casu ex alto periêre, fol. 496. Allisi. Theodericvs Gothorum rex, cùm indomitum equum ascenderet, hastam erectam (quae ante tabernaculum regium more gentis suae erecta erat) concussit: illa obliquè in eum illata, latus eius vulnezauit: quo vulnere etiam obijt. Nicephorus lib. 16. cap. 21. Theophylactvs. Romani Lacapeni F. XIII. annos natus, patriarchatum Constantinopolitanum adeptus, canibus & equis deditus, plus venationi quàm religioni tribuebat. Et cùm multas equas excellentissimas aleret, pulcriorem ex ijs ad insaniam vsque deamauit, vt cùm olim pa̅rerez, & ipse sacris intentus id à nuncio audiret, sacris relictis, pullum inspexerit in loco, quo alebatur, ac demùm ad caeremonias redierit. Sic etiam equitationis rabie perijt. Nam dum velocissimè prope mare curreret in equa, muro illisus sanguinem euomuit, indéque hydropisim incurrit, ac miserè perijt. Cui Polyenctus monachus successit. Cuspinianus. Mortuo Ludouico Balbo Francorum rege, Ludouicus & Carolomannus Balbi ex pellice filij regium nomen inuaserunt: praeclara???; initio facinora aduersus Normannos piratas edidêre, & Bossonem eius???; filium Ludouicum Prouinciae finibus continere se coe̅gerunt. Redeuntes maioribus viribus, Normannos quum armis arcere non possent, ingentem vim auri illis dederunt, doudecim annorum inducias pacti. Interea Carolomannvs in equo ludibundus, dum refugientem domum puellam insequitur, impetu equi intra humile ostium illatus, corporis compagem soluit. Ludouicus aprum venabulo premens intorto aliunde telo transfixus est. Aemilius libro tertio. Conculcati. Iehu, occupato regno Israëlitarum, Iezabelem impiam, quae fuerat multorum causa malorum, iussit praecipitari deorsum. Itaque equorum vngulis conculcata est, sic, vt sola caluaria [473] capitis ad sepeliendum inueniretur. Canes eius linxêre sanguinem, 4. Regum, cap. 9. Distracti. Pyraechmen Euboeae rex bellum Boeotis inferens, ab Hercule pullis equinis alligatus est, vt in duas partes discerperetur. Plut. in Parallelis, ex 3. de Fluminibus lib. Hippolytvs falsò accusatus de stupro Phaedrae nouercae intentato, dum patris Thesei furorem fugeret, ab equis phocarum aspectu territis discerpitur. Ouid. lib. 5. Metam. Comminivs à Gidica nouerca stupri falsò accusatus, meti Comminij patris currum conscendit, & in fuga more Hippolyti ab equis raptim distractus est. Dositheus apud Plut. Boetis Persa, vrbi Gazae praefectus, capta vrbe equis raptatus est ab Alexandro Magno. Sab. lib. 4. En. 4. Hippodorus, vnus Codridarum, fol. 2789. Metivm Suffetium dictatorem Albanorum, ob proditionem & defectionem, Tullus Hostilius Rom. rex victoria contra Veientes potitus, nudatum regijs ornamentis, alligari quadrigis in diuersa nitentibus praecepit: cuius corpus agentibus lictoribus & viequorum trahentium, vtroque spectante exercitu, in partes plureis discerptum est. Liuius lib. 1. Dec. 1. Hippolytvs Romanus martyr, è discipulis Laurentij, sub Decio principe, ductus extra portam Tyburtinam, iussu praefecti Valeriani equis indomitis alligatus & discerptus est. Volaterranus lib. 16. Anthrop. Carolus Magnus superatis hinc inde bello Saracenis, Ganalonum ad Marsurium & Belingandum adhuc debellandos in Hispanias mittit his co̅ditionibus, vti Christi fidem & pacem acciperent, aut certum auri & argenti sibi pondus tributi nomine penderent. Ganalonvs mandatum quidem perfecit: caeterùm auro corruptus, proditor exercitus Caroli factus, consilium tale hostibus dedit, quod secuti illi, Rolandum ducem cum flore totius Gallici exercitus cecidêre. Carolus tam atroci nuncio perculsus, debellatis hostibus, Ganalonum, proditionis conuictum, ferocissimis quadrigis distractum, foedè laniauit. Sab. lib. 8. En. 8. Brvnechildis Athanagildi Visigothorum regis F. vxor Sigeberti Francorum regis, vno pede & brachio multata, ad caudam equae indomitae religata, ex Lotharij regis & procerum sententia, ob inaudita scelera & decem reges extinctos, discerpta est. Regino lib. 1. Sigebertus, Gaguinus lib. 2. Auentinus libro tertio. Iarmericus Danorum rex comites, duces, Principes Teutonicae gentis captos, traiectis funetibijs, equis in diuersa raptantibus praebuit lacerandos. Saxo Gram. lib. 7. Sub Hunnorum in Europam aduentum, anno Domini 373. Qvaedam mulier, quae in viri nece deprehensa fuerat, capitis arcessitur: homicidij conuicta pariter & adulterij, vsque adeò regis Gothorum Hermanarici iram facinoris indignitate succendit, vt quatuor equorum discerptu multaretur. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Brixiani Henrico VII. Imperatori Theobaldo Brussato auctore rebellantes, ta̅dem obsidione longa, fame, ferro, flamma???; perdomiti sunt. Theobaldvs ante illud Spirae à Caesare militari parazonio donatus fuit, eius???; beneficio ab exilio in patriam receptus. Is cum paucis militibus in monte, qui Brixiae imminet, capitur, & ad Caesarem perducitur. Quem acerbissimis verbis vt proditorem incessit, diligentissime???ue per octiduum curatum (vulnus enim lethale habuit) equo alligatum per exercitum raptari, in quatuor dein partes dissecari iussit. Cuspinianus. Gualia tota ab rege Anglorum Eduardo I. subacta est, princeps in bello caesus, ac Frater pedibus ad caudam equi religatis ad locum supplicij tractus, in quatuor partes discerptus, quas in diuersas Angliae ciuitates misit, ad defectiones cohibendas. H. Boëthius lib. 13. Corsvs Donatus Florentinus cùm ob prosperum rerum suarum successum eius existimatio nimiùm cresceret, populo in suspicionem venit, tanquam in vrbe tyrannidem affectaret. Furente igitur populo, & aedes ipfius, Libertatis accepto vexillo, oppugnante, clàm in equum conscendit: & cùm milites quidam eum insequerentur, ab equo delapsus, stapedi adhaerens, ab equo miserè co̅culcatus, sine vllo honore tumulatus. Fulg. lib. 6. c. 11. &. Sab. lib. 7. c. 8. Anno Sal. 1536. vitam finijt Galliae regis silius natu maximus Franciscus, octodecim annorum adolescens. Veneno perijsse, fama fuit, & Italus quidam Sebastianvs Moncucullanus in suspicionem vocatus, habita quaestione, diuersis equis Lugduni fuit distractus: & rex datis postea literis ad Germaniae principes, inter alia grauem ea de re querimoniam habuit, in Antonium Laeuam & Ferrandum Gonzagam, Caesaris administros, omnem inuidiam facti conferens. Sleidanus libro decimo. Deuorati. Demorsi. Glavcvs filius Sisyphi (qui apud Potniam regnauit) dum equas humana carne aleret, ab eisdem postremò deuoratus est. Verg. lib. 3. Georg. Scilicet ante omnes furor est insignis equarum, Et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci Potniades malis membra absumsêre quadrigae. Diomedes rex Thraciae, dum equos suos humana carne aleret, ab Hercule illac iter faciente equis ipsis datus est in pabulum. Ouidius in Ibin: Vt qui Threicij quondam praesepia regis Fecerunt dapibus sanguinolenta suis. Abdervs, vnus eorum, qui ab equis Diomedis Thraciae regis intersecti sunt, & deuorati. Aegidius Maserius in Valerij Argonautica. Hippomenes Atheniensium princeps, filiam Limonem in adulterio deprehensam, vnà cum equo feroci conclusit, nec huic nec illi cibum praebens. Equus igitur fame in rabiem actus, puellam deuorauit. Hinc ortum adagium, à Diogeniano positum: Magis impius Hippomene. Ouid. in Ibin. Neocles Themistoclis filius, equi morsu interijt. Plutarch. in Themistocle. Avibvs. Aeschylvs Atheniensis Tragicus in Sicilia sub dio capite aperto sedens (quòd eo die ex casu sibi periculum in stare à vate didicisset) quia caluaster erat, saxi speciem expressit. In eum ergo aquila, testudinis marinae corticem perruptura, magno cum impetu demisit conchylium. Cuius ictus exanimatus perijt. Cretensis cùm aquilam sagitta confixisset, ipsa ex alto decidens ceruicem eius sagitta eadem vulnerauit. De quo sic in 1. Epigr. Graecorum Apollonides: [Greek words] Piscibvs, Belluis marinis. Vide Tit. Submersorum, quatenus à marinis belluis deuorantur. Epopevs ex insula Icaro, cùm piscaretur cum filio, nullúmque alium piscem caperet praeter Pompilos, omnibus dijs in Samothracia, Veneri item & Neptuno sacros, ab ijs edendis non abstinuit, sed omnes cum filio vnà comedit. At paulò pòst poenas impiétatis luens, à cete in conspectu filij deglutitus fuit. Athenaeus libro 7. cap. 6. & Caelius libro 12. capite 12. Antiq. Lect. Vedius Pollio Romanus, tempore Augusti, quum piscinas magno studio ac diligentia coleret, Servos suos occidebat: eos???ue piscibus dabat in praedam, vt hominum cruore pasti delicatiores essent. Bobvs, Tavris. Dirce mulier dolens maritum suum Lycum Antiopae amore captum, Antiopam ipsam tauri cornibus alligauit: ad cuius vociferationem protinus accurreru̅t Zethus & Amphion, eiusdem filij: qui ad vlciscendam iniuriam matri factam, tauro indomito Dircem alligauerunt, eaque morte extinxerunt. Propertius lib. 3. Macrinus Imp. geminos boues mirae magnitudinis aperiri uissit: his???, Milites singulos (qui ancillae hospitis pudorem violasse ferebantur) in clusit, capitibus boum exectis, vt faciliùs vnà colloqui possent. Sab. lib. 6. En. 7. Satvrnivs episcopus Tolosanus, dum acerrimè pro Christiana fide pugnaret, ferocis tauri cornib???; alligatus, membris confractis. & illiso cerebro, Domino spiritum reddidit. Proto III. Daniae rex, obijt morte magica à malefica foemina in bouem versa, interfectus. A. C. 1. regni, 50. aetatis. 57. H. Henninges in Geneal. Egillvs Sueonum & Gothorum rex, quum esset strenuus institiae & quitatis cultor, non paucos proceres, quibus ea seueritas minimè placebat, offendit. Hi furiosum taurum mafesicio procuratum, regi publica via incedenti obiecerunt, à cuius cornibus impetitus, vitam pariter & sceptra reliquit. Io. Magnus lib. 8. cap. 13. Capris. Crathis pastor Sybarita capellam vti amicam amplexabatur, non sine multa suauiatione: quinetiam munuscula ei offerebat, pabulum laetius amoenius???: molles quoque substernebat accubitus, quibus velut Nympha decumberet, & mollius quiesceret. Quod contemplatus dux gregis hircus, oestro zelotypiae agitatus, dormientem adortus est, ei???, synciput illisit. Volaterranus, & Caelius. CANIBVS. Laniati. Discerpti. Lycaon Arcadiae rex, eò quòd hospites trucidaret, & Ioui [474] membra humana epulanda apposuisset, ab eodem in lupum mutatus, à canibus suis in venatione discerptus est. Volat. libro 16. Anthrop. In Boeotia Plataeas Megaris conte̅dentibus ad dexteram fons, & paulò progressis longiùs saxum est, Actaeonis filij A & ristaei ex Autonoë Cadmi filia, nuncupant. Nam super eo dormire Actaeonem solitum dicunt, à venatione fatigatum: atque inde Dianam in fonte proximo lauantem aspexisse. Stesichorus Himeraeus Actaeonem à Diana cerui pelle circumdatum scripsit, incitatis ad eum lacerandum canibus, ne Semelem vxorem duceret. Ego, Actaeonis canes, facilè adducor, vt credam rabie percitos, cùm in quem saeuirent furentes non sentirent, in quemuis obuium fuisse impetum facturos. Pausanias in Boeoticis. Ouidius lib. 3. Metam. & Seneca in Thebaide. Linvs filius Apollinis, ex Psamata Crotopij Argiuorum regis filia, à matre apud Nemaeum fluuium expositus, ibidem à canibus laniatus est. Thrasvs puer Delius, Dianae carissimus, à canibus interfectus est. Ouidius in Ibin: Praeda???; sis illis, quibus est Latonia Delos, Ante diem rapto non adeunda Thraso. Pvella prima nocte maritum fugiens, à canibus lacerata fuit. De qua sic Antiphanesb in 1. Graecorum Epigr. [Greek words] Neanthvs propter chelyn Apollinis temerè affectatam, deo vindice à canibus discerptus est. Politianus in Nutricia: Improbus hanc stultè chelyn affectare Neanthas Ausus, Apollinea pendentem sustulit de: Quem tamen indocto ferientem pollice chordas, Vindice discerpsit rictu nocturna canum vis. Manes, Diogenis heri sui seueritatem fugiens, deprehensus, & Delphos abductus, à canibus discerptus est. Aelianus libro 13. de Var. hist. Consyngem reginam, propter liberiorem cum marito Nicomede rege Bithyniae ac lasciuiorem iocum, fuisse interfectam à regis cane, scribit Plin. lib. 7. Heraclitvs Ephesius cùm, vt hydropisim curaret, bouino stercore seu saeuo, vt Suidas ait, perunctus, capite solo extans, sub sole maneret, & is, qui illi ministrabat, eum fortè reliquisset, à canibus dilaniatus fuit. Fulg. lib. 9. c. 12. In Macedonia vicus quispiam est, qui Thracum dicitur, propterea quòd olimà Thracibus sit inhabitatus, Hîc cùm canis quidam Archelai regis Macedonum aberrasset, Thraces de more suo mactatum sacrificarunt, ac deuorarunt. Quod vbi comperisset Archelaus, talentum eis multam dixit. Verùm cùm illi soluendo non essent, Euripidem subornaru̅t, qui regem exoraret, vt sibi multam remitieret. Postea verò cùm Evripides in sylua quadam solus esser, & Archelaus à venatu reuerteretur, canes Euripidem cinctum discerpierunt, deuorarunt???ue. Existimatum est autem, eos canes ex eo prognatos fuisse cane, quem Thraces sacrificarant. Hinc adagiu̅ apud Macedonas increbuit, [Greek words], Canis vindictam passus est. Valer. Max. lib. 9. de Morte non vulgan, refert Euripidem, cùm ab Archelao rege Macedonu̅ coenae adhibitus fuisset, domum à conuiuio repetentem, à canibus fuisse discerptu̅. Eos alij à Decamnicho, qui propter obiectam oris graueolentiam iussu regis vapularat, alij ab aemulo quopiam immissos fuisse, co̅firmat A. Gellius Noctium Atticarum lib. 15. cap. 20. Suidas addit, hos aemulos fuisse, Aridaeum Macedonem, & Crateuam Thessalum poëtam, quos Eurip. gloria vrebat: alij poëtam Promerum: fingentes eum à regijs canibus dilaceratum fuisse. Sunt qui narrent, eum non à canibus, sed à mulieribus fuisse dilaniatum, cùm intempesta nocte Crateru̅ adolescentem peteret, Archelai amasium. Testatur enim Gellius Euripidem [Greek words] fuisse. Erasmus in Adagijs, & Gyraldus hist. poët. Hinc est illud Ouid. Vt???; cothurnatum vatem tutela Dianae, Dilanient vigilum te quoq; turba canum. Vxor Aemilij adolescentis, zelotypiae morbo affecta, dum suspicaretur maritum alterius puellae rapi desiderio, in syluas profectum secuta est. Vbi quum ad explorandam rei veritatem, id dumis & vepribus delitesceret, à canibus feram esse opinantibus laniata est. Re cognita, Aemilius seipsum interfecit. Plutarchus in Parallelis, apud Sybarim Italiae oppidum, hoc commemorat factum. Cyanippusgenere Thessalus venatum assiduè proficiscebatur. Noua verò nupta Levcone, quam habebat, suspicata, quòd subinde in syluis moraretur, consuetudinem habere eum cum alia, vestigijs Cyanippum secuta est, atque inter densa arbusta delitescens futurum expectabat. Ramis agitatis canes feram rati accurrerunt, vin???ue amantem instar bestiae rationis expertis dilacerauêre. Conte̅platus rem inexpectatam ipse Cyanippus interemit se. Ita poëta Parthenius. Plut. in Parall. Lvcianvs Samosatensis interijsse fertur à canibus, cùm rabiem suam contra veritatem exercuisset. Nam in Peregrini vita perstringit Christianismum, & ipsi Christo maledicit, homo consceleratus. Suidas. Boleslavs II. Poloniae rex ob caedem S. Stanissai Cracouiensis episcopi regno à Rom. pontifice exutus, actus???ue in exilium, in tantam amentiam incidit, vt vagus per syluas errans, à suis tandem canibus deuoratus esse tradatur. Dubrauius libro octauo. Bellinvs pulsus Patauio, quòd seuerius sanctius???ue, quàm ab illis probari posset, episcopum ageret, insectantibus???; aduersarijs, in palustre agri Rhodigini solum, quindecim minibus passuum Rhodigio distans, diuertit. Quum manus hominum euasisse videretur, canum rabiem non euasit, à quibus euestigiò discerptus, inter???ue sanctos relatus est, extructo eidem templo: cuius ea est proprietas, vt si quis clauem quaesierit, qua aedis valuae recludantur, ac ea candente rabiosos attigerit, praesentissimum remedium experiatur. Caelius lib. 17. cap. 28. Antiq. Lect. Anno Christi 1530. Ivdaevs Pragae in Bohemia, quòd cum Christiana rem habuisset, dolio picato per foramem virile pudendum indere iussus, serrato & obtuso cultro iuxtà appofito, cùm vi caloris torqueretur, sibijpsi partes, perquas peccauerat, amputauit: cum???ue cruentus fugeret, immissis atrocissimis canibus laceratus est. Cromerus. Vitoldus Lituaniae dux, si Qvem morti destinasset, vrsina inuolutum pelle canibus laniandum obijciebat. Sabel. lib. 8. c. 3. & Fulgos. lib. 9. c. 2. Franciscus Nouellus Carrariensis, princeps Patauinus, androphagos canes immanis staturae habuit, quibus miseros Cives laniandos obijcere solebat. Sab. lib. 8. Dec. 2. Demorsi. Morsu canum qui periêre. Diogenes Sinopeus, Cynicus philosophus, iam senex, à Scytalo pirata captus, venundatus???ue, cùm liberos Xeniadis Corinthij institueret, & crudum polypum canibus diuideret, ab vno eorum in crure sauciatus, eodem die, quo Alexander Babylone, obijt. Quamuis alij ex retento spiritu occidisse tradant. Laërtius. Scribit septimo de Animalibus Albertus Magnus, se Hominem vidisse, cui in brachio morsum infixisset rabidius canis: anno autem septimo pòst cicatricis locum intumescere cepisse, atque intra biduum interijsse. Caelius libro 17. capite 28. Antiq. Lect. Baldvs Iurisconsultus à catulo, quem in delicijs habebat, labium leuiter morsus, cùm rabire ipsum nesciret, & vulnus ob exiguitatem negligeret, quarto pòst mense phanaticus interijt, in vanum tum tentatis omnibus remedijs. Amb. Pareus Chirurgus lib. 20. Operum, cap. 14. Mvribvs. Hatto Bonosus archiepiscopus Moguntinus, à muribus in Rheno fluuio deuoratus fertur, cùm multicudinem pauperum (quibus se eleemosynam daturum simularat) tempore famis in horreo fecisset concremari. Honorius in Floribus, Martinas in Chronico, & Trithemius de rebus Hirsaugiensium, Marianus Scotus, Schafnaburgensis. Mesco princeps Poloniae, an. 1230. à muribus soricibus???ue, nulla vi humana, sed neque fluminibus neque aquis ad resistendum sufficientibus, deuoratus est. Dubrauius lib. 15. Sed hoc Popielo circa annum 823. Poloni tribuunt: alij Miecislao, Conradi Ducis Masouiae filio. Vvilderolphvs Argentinensium episcopus, à muribus absumtus, anno 997. Lycosthenes de Prodigijs. Qvendam, qui S. Clementis templum spoliêrat, à muribus deuoratum, an. 1012. in Saxoniae scribitur Chronico. Anno 1056. Qvidam nobilis, in conuiuio genio indulgens, murium glirium???ue multitudine circumuentu, per mare nauigio effugere tentans, ab ijsdem muribus insectantibus, magno cum nautarum periculo, deuoratus est. Vincentius libro 25. capite 117. Martinus in Chronico, Ioannes de Oppido, & Nauclerus. Mvstelis. Aristides Locrensis morsus à mustela Tartesia, moriens dixit: Multò sibi iucundiorem mortem futuram fuisse, si vel ex leonis, vel ex pardalis morsu obtigisset, quàm ab eiusmodi contempta bestiola. Aelianus libro decimoquarto, de Varia historia. Gorgonibvs. Qvidam ex ijs, qui militarunt cum M. Mario contra Iugurtham, Gorgonem videntes, Numidiae animal, putantes???; esse ouem svluestre̅, quia tardè mouebatur, in ipsam irrueba̅t, tanquam ensibus, quos habebant, interfecturi. At illa perterrita, comam concutiens, quae ante oculos iacebat, eos co̅festim interfecit. Hoc cùm saepiùs fecissent alij, morerentur???ue, & om [475] nes, qui appropinquassent, explicarunt quidam animalia naturam, quam ab incolis didicerant. Ergo equites quidam Noniades Mario iubente eminùs iaculis percusseru̅t, ac feram ad ducem accedentes attulerunt. Marius horu̅ animahum pelles Romam misisse, quas nullus ob miram coloris varietatem, cuius essent, coniectura consequi poterat, & in templo Herculis positas fuisse, in quo triumpha̅tes duces conuiuia ciuibus exhibebant, multi poe̅tae atque historici testantur. Athenaeus libro 5. capite vltimo. Serpentibvs. Israelitae in desertis montis Horeb, cùm pertaesi mannae coelesti & longi itineris, contra Dominum & Mosem insurrexissent, immisit eis presteres Dominus, quibus multi necabantur. Tunc populo peccatu̅ suum fasso, Moses serpentem aeneum iussu Domini erexit, que̅ intuiti liberaba̅tur. Num. 21. Seneca in Medea scribit, Idmona à serpente in Libya caesum, ibique sepultum, vbiait: Idmonem (quamuis benè fata nosset) Conscidit serpens I. ibycis arenis. Ouidius tamen scribit, ab apro interfectum. Hesperie puella Aesacum, Priami filium (à quo adamabatur) fugiens, serpentis morsu perijt. Ouid. lib. 11. Metam. Ecce latens herba coluber, fugientis adunco Dente pedem strinxit, vulnus???ue in corpore liquit. Evrydice Orphei vxor, Aristaeum (à quo adamabatur) fugiens, à colubro in herba latente interfecta est. Ouidius libro 10. Metamorph. Opheltes (quialio nomine Archemorus dicitur) filius Lycurgi, regis Nemeae, dum negligenter ab Hypsipyle nutrice custodiretur, serpentis morsu extinguitur. Strabo libro 8. Polybius libro 2. Laocoon Troianus, percussa in ventrem fatali machina, poenam luisse dicitur, duobus Filiis à draconibus occisis. Quibus dum praesidio esse vellet, eadem perijt morte. Virgilius lib. 2. Aeneid. Sulpitius in Lucanum ait, Canopvm gubernatorem nauis Menelai, aspidis morsu apud Canopum Aegypti vrbem esse interfectum. Orestes, vt scripsit Isacius, ex Erigone Aegisthi filia vxore ducta, Penthilum genuit, habitauit???ue Arcadiae vrbem Orestiam, vbi à serpente ictus extremum vitae suae diem conclusit. Pausanias in Arcad. Natalis Comes Mythol. lib. 9. cap. 2. Ariston Chius tragicus, dum cogitabundus per syluam incedi, & folia arboris manu decutir, decidit serpens, qui eum lethali vulnere in dextra sauciauit. Gyraldus de Poëtis. Demetrivs Phaleraeus, cùm regi Ptolemaeo Soteri consuleret, vt filijs, quos ex Eurydice susceperat, regnum traderet: ille verò filio, quem ex Berenice genuerat, diadema imposuisset: ah eo ipso post patris mortem carce rinclusus, donec aliquid de eo statueretur, aspidem admisit, & ab eo demorlus manum veluti dormitans obijt, sepultus in Busiritide regione prope Diospolin. Laërtius lib. 5. Cleopatra ab Augusto superata. Vide fol. 2184. Heliogabalus Imp. vim serpentum maximam, per Marsicae gen tis sacerdotes quaesitam, antelucanis horis in Mvltitvdinem misit, quae, spectaculorum die loca in theatro, vt moris fuit, occupare solebat. Quo terrore multi afflicti sunt, multi illarum morsu exanimati. Sabel. lib. 6. Enn. 7. Regnervs Lochbrot cognome̅to, rex Daniae inter nauigandum incidit in manus Hellae filij Hamonis, quem ipsa Dania à Gallis inuectum exturbârat, & coniectus in carcerem atrocissimis proenis consumtus est, adhibitis serpe̅tibus, qui hominem affligerent immaniter. A. C. 8 31. H. Henninges in Geneal. Narrat Matthiolus visum sibi Rvsticvm, qui dum falce pratum demeteret, viperam fortè mediam diuisit. Hanc cùm putaret mortuam, frustum alterum, è quo caput prominebat, intrepidus mani prehendit. Sed fera irritata, capite vibrato, digitu̅ eius momordit acriter: que̅, vt fieri (vel nihil tale cogita̅tibus) solet, dum ori protinùs admouisset, suctu sanguine̅, saniem???ue expressurus, repentè mortuus excidit. Olgvs, dux Moscorum, in caput, &c. Vide fol. 578. Scorpionibvs. Orion cùm se iactasset, nullum à terra monstru̅ produci posse, quod no̅ conficeret: Terra ipsa peperit scorpionem, à quo interfectus est. Ouid. lib. 9. Metam. Prvssiam nouo vermium genere per astate̅ infestatam fuisse ferunt anno 1285. qui caudis cancrorum praediti, quoscunque aculeo pupugissent, intra tertium diem extingueba̅t. Cromerus lib. 20. Araneis. Lotharius Lotharingiae rex, cùm Ludouico II. Imp. contra Saracenos in Apulia auxilio adesset, anno sal. 867. Militibvs eius ex insueto aetatis calore, & coeli intemperie grauissimos in morbos lapsis, ac plerisque pestilentibus aranearum morsibus foediore morte consumtis, domum inglorius redijt. Sigonius lib. 5. regni Italici. Mvscis. Polytechnvs faber Colophone Lydiae habitans, ob stupratam Chelidonem, Aëdonis vxoris sororem, à Pandarei soceri seruis vinculo insolubili constrictus, corpore melle inuncto muscis expositus fuit: donec eius misertus Iupiter eum in halia aetum commutauit. Antoninus Liberalis ex Boei Ornichogonia. Apibvs. Hermonax, Amyntoris & Lysodices F. infans, cùm ad aluearia mellis desiderio accessisset, apum aculeis confectus est. De quo sic Antipater in 1. Graec. Epigr. [Greek words] Apud Arethusios Marcvs senex, Constantino imperante, idolorum quoddam templum euerterat. Ob id Arethusis sub Iuliano apostata eum comprehenderunt, nudatum tortúmque verberibus laceratum in cloacas foetidas abiecerunt atque inde retractum, pueris stilis compungendum proposuerunt: postremò in corbe Iocatum, & melle vnctum, sub dio vespis & apibus excarnificandum tradiderunt. Theodoretus lib. 3. cap. 7. & Suidas. Pedicvlis. Consule Tit. Phthiriasi mortui. Illic Partis affectaeratio habetur: hic verò Vermiculi in corpore nati, tanquam is Efficiens sit mortis, f. 525. MORTIS INSTRVMENTA, VT EXTRA CORPVS EXISTVNT. QVI PERIERE FVLMINE, IGNE COELESTI. Dominus pluit Super quinque ciuitates, Sodomam, Gomorrham, Adamam, Seboim, & Segol, sulphur & ignem de coelo, eas???ue subuertit, detestabili peccato foetentes. Genesis 34. Cora cum CCL. Viris igne Domini absumtus. Mox etiam 14700. Israelitarvm, qui contra Mosem insurrexerant. Numeri 21. Nadae & Abihv. filij Aaronis, offerentes ignem alienum coram Domino, deuorati sunt ab igne coelesti. Leuitici 20. Dvo semicenturiones, singuli cum L. Militibvs, Eliam prophetam comprehensuri, igne coelesti absumti sunt. 4. Regum primo. Grauiter ferens Iuno, pellicum numerum in dies crescere, in anum mutata persuasit ipsi Semele, vt Iouem per Stygiam paludem iurare compelleret, daturum sibi munus quod vellet. te ad eam accessisset: eam???ue tum demùm, se à Ioue compressam fuisse, posse gloriari. Cùm igitur iurasset Iupiter, illa petiuit, vt talis se adiret, qualis ad Iunonem accedere solebat. Dictum factum. Venit ille, sed illa, cùm esset mortalis, vi fulminis continuò in cinerem est conuersa. Ouidius libro 3. Metamorph. & Diodorus lib. 3. cap. 5. Alij dicunt, Iouem iratum, quòd iurare per Stygiam paludem rogaretur, in illam fulmen contorsisse. Alij Semelem, cùm diceretur cum Ioue congressa, seriò negasse aiunt. Id indignè ferens Iupiter, in eam fulmen iaculatus est, vt ait Euripides in Bacchis. Natalis Comes Mythol. lib. 5. cap. 13. Aescvlapivs, Apollinis ex Coronide filius, fulmine percussus est, quòd Tyndaridem ad vitam reuocasset, vt ait Plinius libro vigesimonono, capite primo: siue Hippolytum, vt Vergilius 7. Aeneidos: Ipse repertorem medicinae talis & artis Fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad vmbras. Macedo mulier (à cuius nomine Macedonia dicta est) igne coelesti vnà cum marito absumta est. Ouid. in Ibin: Vt Macedon icta est rapidis cum coniuge flammis, Sic precor aetherei vindicis igne cadas. Salmonevs rex Elidis, quum Iouis fulmen in aereo ponte mentiretur, vt crederetur Deus, ab ipso Ioue fulminatus est, Vergilius lib. 6. Aeneid. Vidi & crudeleis dantem Salmonea poenas, Dum flammas Iouis & sonitus imitatur Olympi. Capanevs, Hipponoi filius, Argiuus, maritus Euadnes, bello Thebano fulmine, ad porta̅ Thebarum Electridem, ictus, ??? [476] vel inuito Ioue sese in vrbem irrupturum clamasset. Alij eum, quum scalis admotis muros vellet conscendere, ictu lapidum oppressum volunt. Euripides in Phoenissis, Pausanias in Boeot. Statius Theb. 10. Phaethon Solis & Clymenes filius, dum currum patris temerè regendum suscepisset, equis insolitum aurigam non audientibus, fecit vt totus conflagraret mundus: ac proptereà fulmine percussus, in Padum cecidit, qui ab eo Phaëthonteus dicitur. De Gigantibvs Terrae filijs, fulminatis, pleni sunt poëtarum libri, quòd Iouem ipsum coelo detrudere voluissent. Sic Enceladvs, Briarevs, Typhoevs. Menivs Lycaonis filius, quum patre in lupum verso, & domo conflagrante Iouem detestaretur, ab eodem fulmine percussus est. Ouidius in Ibin. Adimantvs rex Phlyasiorum, cùm Iouem suis, indignum sacrificijs iudicaret, ab eo fulmine percussus est. Ouidius in Ibin. Porphyrio Sisyphi F. paternae impietatis aemulus, coelesti suffocatus est igne. Ouidius in Ibin. Aiax Oilei F. ab expeditione Troiana rediens, à Pallade fulminatus est, quòd in eius templo Cassandram virginem stuprasset. Vergil. lib. 1. Aeneid. Ipsa Iouis rapidum iaculata è nubibus ignem, Disiecit???ue rates, euertit???ue aequora ventis. Illum expirantem transfixo pectore flammas Turbine corripuit, scopuloque infixit acuto. Prester filius Hippomenis, quum deos detestaretur, fulminatus est. Sabellicus. Atrax Hippomenis filius, quum Dosithoëm filiam violatam à Ioue prodidisset, deo vlciscente ictus est fulmine. Ouidius in Ibin. Zoroastres rex Bactrianorum, Oromasi filius, & artis magicae repertor, igne coelesti absumtus, creditur. Volaterranus. Orphevs propter initiorum arcana rudibus profanata fulmine ictus à quibusdam dicitur. Pausanias in Boeot. Aristippi Pver domus incendium effugiens, fulminis ictu eodem die conflagrauit. De quo sic Apollonides in primo Graecorum Epigrammatum: [Greek words] Sylvivs Romulus, siue Remulus, siue Alladius, Tyberini regis F. Albanorum rex, cum dijs inimicitias exercuisse dicitur, quippe qui in deorum contemtum fulgura & tonitrua imitaretur, coli???ue vt Deus postularet. Sed veris fulminibus, imbri???ue coelesti, ac proximi lacus inundatione, qui fuit penes illius regiam, cum tota domo perijt. Sabellicus lib. 1. Enn. 2. Ouidius lib. 14. Metam. Tarentini vnam Iapygum ciuitatem Carbinam exciderunt, ex qua pueros virgines mulieres???; vigentes congregantes, in sacra Carbinatarum septa pone̅tes, nuda omnibus corpora per diem conspicienda praebuêre: quicunque volebat, velut in infelicem gregem insiliens, pro desiderio potiebatur omnium forma. Ita verò eam rem grauiter numen tulit, vt omnes Tarentinos, qui erant in Carbina, illegitima???ue perpetrarant, fulmine percusserit. Athenaeus lib. 12. cap. 17. Tvllivs Hostilius Rom. rex cùm Numae Pompilij imitatione Iouem Elicium coelo deuocare voluisset, sacris non ritè administratis fulmine ictus est. Plutar. in Numa, & Valer. lib. 9. cap. 11. & Plin. lib. 28. cap. 2. ex L. Pisone. Anno V. C. 649. Pvella Romae nata, in Apuliam proficiscens, obiter de coelo icta est, vestibus & calceamentis sine scissura vlla ademtis, monilibus collo & anulis discussis, nudum corpus sine vestigio vllo coelestis iniuriae exanime iacuit. Sabell. lib. 2. Enn. 6. ex Eutropio. Martia Romanorum princeps, teste Plinio, quu̅ grauida esset, icta est, exanimato???ue partu, citra omne aliud incommodum vixisse fertur. Idem. Pompeivs Strabo proconsul, Mario Cinnae???ue se oppositurus, iuxta vrbis Romae portam armatus, atque equo insidens, fulgure afflatus est. Fulgosus lib. 9. cap. 12. In Catilinianis prodigijs, Po̅peiano ex municipio M. Herennivs decurio sereno die fulmine ictus est. Plin. lib. 2. cap. 51. Olympivs quidam Arianus episcopus in Africa, dum in balneis sanctam Trinitatem blasphemaret, ignito triplici iaculo coelitùs veniente, videntibus multis combustus est. Sigebertus in Chronicis. Dignum memoratu, quod in Tagis Thusci libris est obseruatum: Tangendos mox fulmine adeò heberari, vti nec tonitru, nec profundos fragores aliquos queant persentiscere. Quod in Germanicis bellis Severo bellacissimo aliàs equitum magistro, vsuuenisse, Iuliano imperante legimus: qui acer priùs, & industria insignis, fato vrgente commacruit. Caelius lib. 3. cap. 29. Antiq. Lect. Sub Alexandro Imp. in templo Iouis Romae, manus idoli ipsius sinistra aurea liquefacta est. Qua de re sacerdotes idolorum Alexandro suadente, deos iratus placare aggressi sunt. Ad quod sereno coelo manè, quatuor Sacerdotes fulmine icti sunt, cum ara ipsa Iouis: dies verò ita obscuratus est, vt extra vrbem populus fugeret. Lampridius. Carvs Imper. contra Persas iam ad Tigrim fluuium processerat, habebat???ue circa Ctesiphontem castra, vltenus???; proferre Romana meditabatur arma, quum subita vi morbi, vel, vt alij aiunt, ictu fulminis perijt. Satis constat, sub eius exitum horrendè tonuisse, terribili???ue fragore edito quosdam circa defunctum exanimatos. Consumtúmne sit incendio tabernaculum coelesti flamma, an humana fraude, parùm liquidò traditur. Manauit rumor, nefas esse Romanis ducibus vltra Ctesiphontem signa promouere, Carum???ue ob id extinctum, quia aduersus fatalem necessitatem id facete conaretur. Sabellicus lib. 8. Enn. 7. ex Vopisco. Cùm Anastasivs Imp. ex oraculo sibi fulmine pereundum esse didicisset, Tholotum aedificium construxit, in eo???; vixit, sed frustrá. Nam cùm aliquando tonitrua horrendum in modum creparent, alios atq; alios thalamos subiens, in quodam regio cubiculo mortuus est inuentus. Zonaras tomo tertio, Sigebertus, Sabellicus, Henricus de Erphordia. Iornandes libro de Regnorum & temporum successione, ipsum supra octo gesimum aetatis annum, regni???ue vicesimooctauo, moerentem & furentem rebus humanis excessisse ait. Theodorus Lector lib 2. Collect. subitanea morte perijsse. Diaconus, Nicephorus lib. 16. cap. 45. Sub Ludouico II. Imp. cùm tempestate Coloniae orta, ciues in basilicam Petri confugissent, eius imploraturi auxilium: subitò fulmen ignei draconis forma basilicam discidit, ac tres Homines diuersis locis constitutos vno ictu peremit: alijs sex eodem impetu, prostratis, non tamen interfectis, anno Domini 857. Sigebertus, Auentinus 4. Annalium. Afri Calabriam ingressi Ioanne X. pontisicatum obtine̅te, cùm iam magnam prouinciae partem cepissen, oppugnarent???ue Cosentiam, eorum Rege in oppugnatione ictu fulminis diuinitùs necato, obsidionem soluerunt: quando iam de nomine Italico & de ecclesia actum putabatur: adeò socordes, & nullius precij principes tum erant. Platina & Fulg. lib. 9. c. 12. In Lemno insula, vbi insulae cornu diuiditur, octo Messores sub quercu coenantes, à fulmine percussos, atque exanimatos, transiffe tradunt, sub ea specie, qua discubuerant: vt vnus comedere videretur, alter ori poculum manu admouere, alter bibere. Cum???ue nigri omnes essent, imaginem statuarum repraesentabant. Cardanus de Rerum varietate, lib. 8. cap. 43. Clericvs quidam in Leodiensi templo ad imaginem Christi preces faciens, fulmine ictus interijt. Sigeberti Continuator. Hatto Moguntinus archiepiscopus, cuius dolo Adelbertus Bambergensis Marchio capitis olim damnatus fuerat, cùm Conradi Imp. instinctu Henrico Saxoniae duci necem intentaret, fulmine ictus interijt: eius???ue corpus in Aetnae montis voragines à diabolo praecipitatum, hac voce in aëre resonante: Sic peccata lues, sic???ue ruendo rues. Vti testantur Sigebertus, Cranzius in Metropoli lib. 2. cap. 25. & lib. 3. cap. 4. Hermannus Gigas, Schedelius. Vladislao Iagellone rege Polonorum Posnania Srodam proficiscente, sub vesperum è sereno subitò atris nubibus coelum obductum est: inde inter crebra fulgura & tonitrua fulmen magnum fragore decidens, quadrigas carpento, quo rex vehebatur, iunctas, duos???ue Stipatores regios, item???; Posnaniensis & Sendomiriensis Palatinorum, & nouem alios regiorum comitum equos vnà regio, cui cubicularius quidam hastam regis ferens insidebat, vno ictu interfecit: auriga & sessoribus equorum illaesis, nisi quòd cubicularij vestis discerpta est. Rex cùm aliquandiu exanimatus iacuisset, tandem respirauit, caetera sospes, nisi quòd furdaster paucos dies, & modico manus dextrae dolore affectus fuit. Vulgò credirum est, propter incestum matrimonium, cùm Elizabetha Pilecia, à cuius matre de sacro fonte susceptus fuerat, diuinitùs eo terrore correptum fuisse. Cromerus lib. 18. Anno 1407. Stoxholm, insigne Sueciae emporium, fulmine tactum, penè totum conflagrauit: perierunt incendio ad mille sexcentos Cives. Feminae plurimae res suas atque liberos in naues comportauerant: in quas dum promiscuum vulgus irruit, incendia declinans, naues subsederunt, merserunt???; omnem illam multitudinem. Cranzius libro quinto Sueciae, capite 33. Hier. Fracastorij mater, dum Hieronymum ipsum etiamnum infantem in vlnis gestat, fulmine tacta perijt, infante illaeso, fu turae gloriae non obscuro praesagio. Auctor vitae. Avtolemi fulmine percussi mortem Marullus in Epigrammatis sic describit: Dixerat Autolemo flammas consultus aruspex Die cauendas postero. Credidit, & rerum dubius de mane, sub amnis Delituit, Ethrusci vadis. Sed neque sic factum effugit. Nam dum innatat Arno Ictus crematur fulmine. Sub initia belli Germanici anno 1546. ad septimü Augusti die̅, Mechliniae, quod est Caesaris ditionis oppidum Brabantiae pulcerrimum, puluis tormentarius in turri quadam in moenibus dispositus, à fulmine correptus & incensus, ipsam turrim primùm à fundamentis euertit, proxima deinde aedificia, intra & extra vrbem, ad quingentos ampliùs passus in circuitu inuasit, ex ijs pleraq; incendit, plurima euertit, diruit ac disiecit, nonnulla concussit ac disrupit, atque ex his lapides ingentes correptos, plerosque ad sexcentos passus longè abiecit: atque ita corruptis tectis, ac denudatis, vitreis fenestris per omneis vias concussis atque fractis, totam propemodùm vrbem deformauit, arbores radicitùs euertit & ambussit. Perierunt in ea calamitate Homines plus minùs ducenti, partim incendio absumti, partim ruinis aedificiorum aclapidibus & tegulis obruti: praeter eos, qui grauiter vulnerati mortem effugerant, quorum ingens erat numerus. Ex his complures biduo ac triduo, nonnulli quatriduo pòst, è cellis subterraneis, in quas confugerant, plerique mortui, qui vel fame, vel spiritu praeciuso extincti erant, pars viui, qui penu ibi condito inuento vitam tolerauerant, reperti arque extracti sunt. Praeterea ingens numerus iumentorum atq; pecorum cum stabulis deflagrauit: murus autem, qua parte turris steterat, ad ducentos ampliùs passus dirutus, ac solo fuit aequatus. Sleidanus lib. 6. Reperta est inter reliqua cadauera mulier grauida, cuius aluo infecta foetus viuus eductus est baptizatus. Gilbertus Cognatus lib. 8. Narrat. Grandine. Consule locum Fortuitorum malorum, fol. 630. Illic Paupertatis, hic vt Mortis efficiens vel saltem instrus mentalis causa Grando consideratur. Cùm quinque Reges Amorraei Gabaonem vrbe̅ obsedissent, eò quòd foedus cum Iosua fecissent, Iosua à Galgalis castra mouit noctu, & ex improuiso eos aggressus, vsque ad Azecam & Macedam concidit. Cum???ue illi fugerent, Dominus in eos ingentes de coelo lapides deiecit, quibus plures perierunt, quàm ferro. Iosuae cap. 10. Saraceni Constantinopolim obsidentes, sub Leone Isauro, fame, frigore, bello & peste confecti fuêre: sed & igneae grandinis tempestate mare ebulliens, naues eorum omnes praeter quinque absumsit: anno Domini 719. & 720. Sigebertus, Paulus Diaconus libro 21. rerum Romanarum, & lib. 6. cap. 14. de Longobardis. Sainus regis Persarum, Chosrois dux, integro suo exercitu in Theodorum Heraclij fratrem incidens, ad pugna̅ se parabat. Qua conserta, impetratu̅ est Dei auxilium, ita vt grando inopinata in Persas deferretur, multos???ue eorum feriret: cùm interim omnis tempestatis expers esset Romanus exercitus. Fusi eo praelio sunt à Romanis Persae, magna???ue clade affecti. Cedrenus, & P. Diaconus lib. 18. rerum Rom. Sub Valente Imp. anno sal. 371. Constantinopoli delapsa grando adeò magna est, vt manum globus vnus impleret, & lapidibus similis esset. Scribit auctor Fasciculi temporum, grandinem eam tum homines tum iumenta interfecisse: eámque per iram Dei immissam multi tu̅ affirmarunt, quia Valens ecclesiasticos multos, Eudoxio, communicare nole̅tes, in exilium egisset. Socrates lib. 4. cap. 10. Hieronymus in Chronico: Paulus Diaconus. Anno Domini 671. tempestas magna tum hominibus, tum bestijs nocumento fuit. Paul. Diaconus libro decimonono Rerum Romanarum. Grando in Galliis pecora & nonnullos homines interfecit, anno Domini 825. Nive. Graeci, qui Cyro militauera̅t, per Armeniae montes redeuntes, summo in periculo fuêre, parum???ue abfuit quin obruerentur omnes. Turbato enim primùm aëre, rara nix sensim è coelo descendere coepit, ita vt nullo incedentibus impedimento esset. Mox perflante atque inualescente vento, iam densior assiduè magis ac magis ruere, solum???; altè consternere, adeò vt breui contectis locis omnibus, neque viarum calles, nec vllam prorsus loci regionísve species aut situs prospici daretur: densitas quinetiam cadentis niuis lucem prospectum???ue circum omnem occuparet. Quo casu exanimati milites, quid caperent consilij prorsus incertum habebant: cùm neque reuerti ad perniciem vellent, neque procedere propter niuium mul titudinem possent. Exacerbante magis & crescente tempestatis saeuitia, superirruere coepit noua ventorum vis, flatibus violentissimis, cum densissimo grandinis imbre cuncta concutiente. Itaque corpora in terram demittere omnes, vultus???ue protegere coacti sunt. Cum???ue progredi atrocitas mali minimè fineret, quo quisque loco deprehensus fuerat, eodem consistere oportuit. In summa rerum omnium difficultate & penuria positi, diei illius noctis???ue sequentis aspe ritatem saeuitiam???ue tolerauerunt. Sub dio corpora detecta obijcientes, rigebant obstricta gelu ex alto cogente membra: nec quietis nocte illa quicquam fuit, quòd vrgentis mali vis sollicitos omnes reddebat. Aliqui incenso igne vitam eo praesidio tueri: no̅nullis cuncta praesidijs opísve ab semet petendae adminicula sunt ademta, quibus extrema membrorum contabueru̅t. Vbi nox praeterijt, plurima iumentorum multitudo frigore enecata comparuit: multi etiam viri extincti inue̅ti sunt: multis spiritus sensus???ue vegeti aderant, sed coacta gelu membra mouere non licebat. Alijs occursus niuis aciem videndi obtuderat: alios penitùs excaecauerat. Paulùm progressi, in villas & vicos euasêre rebus necessarijs refertos. Diodorus libro 14. Bibliothecae. Igne exvsti, svffocati. Montis. Empedocles se in ardentis Aetnae specum intempesta nocte coniecit, vt cùm repentè non apparuisset, abijsse ad deos crederetur. Horatius in Arte: Deus immortalis haberi Dum cupit Empedocles, ardentem feruidus Aetnam Insilijt???. In flammas Aetnae proiectum crepidulae prodiderunt, qua??? flamma eructauit: aeneis enim vsus fuerat, vti testatur Laërtius. At Strabo negat. Plinivs Secundus Verone̅sis, Vespasiani Imp. tempore, cùm opus de Natura successiuis temporibus conscriberet, in montis Veseui incendio, dum eius causam indagare cupit, perijt. Volat. lib. 18. Anthrop. Fama est, Caesivm Bassum, poëtam lyricum, in suis praedijs, ardente Veseuo, late???ue vagantibus flammis, cum villa sua conflagrasse. Antri, Speluncae. Saxo lib. 7. historiae Danicae ait, Frothonem regem in antro, quò confugerat, flamma & fumo fuisse suffo catum. Vrbis, Arcis, Turris. Isavrenses à Perdicca obsessi, eò quòd viuente etiamnum Alexandro Balacrum Nicanoris F. satrapam interfecera̅t, videntes sibi certum supplicium imminere, nec vires habere ad resistendum, liberos & vxores, tandem seipsos accensa vrbe in ignem praecipitarunt. Diod. lib. 18. Sarnii Galli, Alpiu̅ accolae, à Q. Martio rege obsessi, cùm nullam libertatis spem superesse viderent, interfectis liberis & coniugibus, se cum omni praeda igni absumendos obiecerunt. Eutropius lib. 4. Orosius lib. 5. M. Brutus interfecto Caesare Lycios intra Xanthi muros obsidebat. Xanthii machinas quasda̅ adorti sunt nocte, ignémque eis ingesserunt. Ventus acrior in pinnas muri concitauit flammam, quae proxima aedificia comprehendit. Brutus vrbi timens, imperauit militibus, vt ignem extinguerent, & opem ferrent vrbi. At Lycios ingens subitò & incredibilis ad desperationem ardor inuasit. Itaque cum pueris & mulieribus liberi & serui omnis aetatis hostes petebant ex muris, qui ad reprimendum succurrebant incendium. Quin omne igni aptum fomentum ingerentes, trahebant flammam in vrbem, ei???ue quamuis materiam subijcieba̅t & augebant: ita vt diffusa flamma vrbem vndique amplecteretur. Posteà non viri modò & feminae, sed parui etiam pueri, cum vociferatione & vlulatu partim insiliebant in ignem, partim supernè praecipitabant se ex muro. Ita vt omnes in vrbe, exceptis 150. isto incendio perierint. Plutarchus in Bruto. Cùm Cruciferi, Germanorum quorundum principum auxilijs adiuti, agros Litvanorvm infestare̅t, & arcem Pullem obsedissent: Barbari, qui erant in praesidio, desperatione retine̅dae arcis adducti, pyram in medio accenderunt, & facultates, liberos & vxores suas, ac seipsos ad extremum in eam coniecerunt, ne viui in potestatem hostium venirent. Anno 1338. Cromerus lib. 10. Capta à Caroli V. classe anno 1532. Naupacto, Tvrcae quidam crudelitate Christianoru̅ territi, media inclusi turre, seipsos & turrim totum???ue penè castellum succenso tormentario puluere concremarunt. Iouius lib. 31. Hist. Templi. Abimelechus Gedeonis nothus, capta vrbe Sichem, sparso???; in eius area sale, pro semine, sine sexus & aetatis discrimine omnes passim trucidauit. Profugos inde, qui velut tutissimum asylum templum Baalberithi occuparant, cum liberis & vxoribus, circumdata lignorum strue, fumo & aestu crudeliter necauit. Sabel. lib. 8. cap. 3. In excidio Hierosoly mitano, cùm ex populo Ivdaeorvm sex millia in porticum templi, que sola restabat, confugissent, falso persuasu prophetae cuiusdam, quasi ibi figna salutis à Deo accepturi essent, igne iniecto à Romanis omnes ad vnum periêre. Iosephus lib. 7. belli Iudaici. Cùm Phocenses post direptum fanum Delphicum prope Abas, vbi non multùm abest Apollinis templum, arcem extruere niterentur, Boeoti in eos inuaserunt: subito???; pars palantes in oppida proxima fugam arripueru̅t: alij ad quingentos in templum cùm confugissent, extincti sunt, miro quodam modo. Erant circa templum lecti & mensae complures. Cúmque in tentorijs Phocensium, qui ad templum se receperant, ignis relictus casu lectum vnum incendisset, tanta repentè, adeo???; supra omnium fidem flamma excitata est, vt templum & Phocenses, qui eò se contulerant, viui cremati sint. Visus???; est Deus salutem, quam supplices petiuera̅t, eis concedere noluisse. Diod. lib. 16. Argivi in Argi luco (vt Herod.) in Martis luco, (vt Pausanias in Corinthiacis) à Cleomene circumuenti, & ab Argiuis combusti (sic Herod.) vel certè ipsi semetipsos combusserunt, vti Pausanias vult. Cùm Hamilco Carthaginensis Agrigentum cepisset, Gellias ciuis Agrigentinus, crudelitatem Carthaginensium. declina̅s, cum nonnulllis socijs in templo Palladis à se incenso combustus est. Diod. lib. 13. Hasdrubalis Carthaginensium ducis Vxor & liberi cum noningentis militibus incenso templo flamma periêre. Strabo libro 17. Paternvs Scotus monachus, Padeburna Germaniae ciuitate igne concremata, cum maiori Ecclesia, egredi nolens propter votum factum, se quoque comburi ex superstitione passus est. Sigebertus in Chronicis. Regiae. Zambris Israëlitarum tyrannus, cùm Elam regem interfecisset, & Thersam se recepisset, videret???ue se ab vniuerso exercitu ad supplicium exposci, septimo die cum regia semetipsum concremauit. 3. Reg. 16. Medea aegrè ferens se ab Iasone relictam, sibi???ue Crevsam seu Glavcam Creontis filiam superinductam fuisse, nouae nuptae dona quaedam misit nuptialia, quae eidem & toti domui incendium attulerunt. Nigidius tamen apud Maserium ait, Corinthi fontem esse Glaucem nomine, in quem se illa praecipitauit, quum aduersus Medeae veneficia ignes???ue id sibi speraret profuturum. Diod. lib. 4. cap. 3. Sardanapalvs Assyriorum rex, ab Arbacto seu Arbace Mediae profecto, ob mollitiem muliebres???, munditias (nam habitum mentitus femineu̅, inter puellas fusos tractabat & pensa) bello petitus: vbi vidit res suas pessum ire, pyram in regia extrui curauit, ac incendio se dedit, & hoc solo virum se docuit, quòd non expauerit mortem. Iustinus. Selevcvs Gryphi F. regno exutus ab Antiocho Eusebe, fuga delatus m Ciliciam, postquam à Mopseatis receptus est, coepit ab eis tributa exigere. Qui non ferentes exactionem, vnà cum regia & ipsum & amicos concremauerunt. Iosephus lib. 13. cap. 21. Antiquitatum. Thalani ciues à Metello Cos. obsessi, vbi disiectis muris apparuit oppidum paulò pòst captum iri, omni auro preciosa???ue veste, in regiam domum comportata, vino & epulis grauati, subiecto igni sese cum tota domo, & omni gaza incendio con sumserunt. Sabel. lib. 2. Enn. 6. Ingevallvs Heroti F. Biornum Danum paterni regni in Gothia & Sueonia occupatore̅ expulerat. Biorno magno cum exercitu Sueoniam ingresso, repentina flamma per proditores immissa aulam ipsam, cum rege & proceribus absumsit. Ioan. Magnus lib. 17. cap. 8. Vvilhelmus Hollandiae Comes Romanorum rex contra Fridericum II. Imperatore̅ electus, filiam Othonis ducis Brunsuicensis duxerat: ea solennitas Brunsuici peragebatur in palatio Leonis. Ipsa nuptiali nocte, quae fuit proxima diui Pauli conuersioni, graue in palatio incendium exoritur, rex & regina vix nudi periculum euaserunt. Sartores, qui incendio causam praebuerant, perierunt miserabiliter per imprudentiam. Non multò pòst inter Coloniensem archiepiscopum & regem tantus in oppido Nussia tumultus exortus fuit, vt igne per Colonienses admoto ipsi regiae, rex cum apostolico legato penè conflagrarit. Cranzius libro 8. Saxoniae, capite 17. & 19. Domus. Samsonis Socer, ciuis Thamnatensis, cum filia Samsoni erepta, & alteri nupta, ob damnum à Samsone per vulpes acceptum, à conciuibus vnà cum tota domo igni crematus fuit. Iudicum 13. Alcibiades Clytiae filius, in Phrygia exulans, percussorum (qui immissi fuerant) immanitate viuus in cubiculo crematus est. Ouidius in Ibin: Clytia dae???ue modo circundatus ignibus atris Membra feras Stygiae semicremata neci. Iustinus lib. 5. & Plutarchus in eius vita diuersimodé. Sodalitares, quae passim fuerunt Pythagoricorvm seditione oppressorum in exilium sunt actae: & illos, qui adhuc erant consociati, concilium in domo quadam Metaponti agitantes, Cyclonij flamma circumuentos omnes necauerunt. extra Philolaum & Lyfiam, qui iuuenes robore & agilitate ignem repulerunt. Philolaus ad Lucanos perfugit, atque inde sospes ad alios amicos iam conglobatos & Cycloniorum victores contulit se. Lysis autem, Thebas. Plutarchus de Socratis Daemon. Callisthenes tribunus Antiochi Epiphanis, mercedis gra tia omnia faciens. Hierosolymae portas sua manu incenderat. Quem vt latére in vrbe, post fugatum Nicanorem Antiochi ducem, Iudae Machabaei fratres intellexerunt: aediculam, in qua deprehensus erat, cum ipso succenderunt & dignam pro maleficio mercedem ei retulerunt. 2. Machab. 8. Theogenes ciuis Numantinus, perditis & afflictis rebus Numantinorum, cùm omnes reliquos ciues nobilitate, pecunia honoribus???ue superaret, vicum suum speciosissimum incendit, protinus???ue strictum gladium in medium posuit, ac binos inter se dimicare iussit, vt victus incisa ceruice ardentibus tectis superia ceretur. Qui cùm hac ratione mortis omnes absumsisset, ad vltimum seipsum flammis immisit. Valerius libro 3. capite 2. Adrianvs, quòd eius auaritiam ciues Romani ferre non potuerant, Vticiae domi suae viuus exustus est: id???ue ita illi meritò accidisse existimatum est, vt laetarentur omnes, neque vlla animaduersio constitueretur. Cic. orat. 3. in Verrem. Valens Imperator Rom. pugnans cum Visigothis, dum sagitta saucius, versus???ue in fugam, aegrè in cuiusdam villulae casam deportatus esset, ab insequentibus hostibus deprehensus, subito igne consumtus est. Blondus Decade 1. libro primo, ex Sex. Aurelio. Gregorius Turonensis cap. 81. de Gloria confessorum scribit de Mariano eremita, cuius festum quota̅nis celebrari solitum fuit, quòd aedes Cvivsdam (qui propter domelstica negotia & necessarias occupationes ad festum ipsius diem non aduenerat, commonefactus???ue à vicino responderat: Melius esse domi opera facere necessaria, quàm talem sanctum colere, de cuius salute ambigatur) incenderit, & flammis vltricibus absumserit: ita tamen vt ignis non nisi in ipsius aedes grassaretur. Alexandro II. in Scotia regnante, Hadintoi, Patricivs, comes Atholiae, in diuersorio noctu trucidatus, cum ipsa domo igne absumtus est, incertis auctoribus. H. Boëthius libro decimotertio. Horrei. Ericvs Thrax pirata nobiliss. Venetorum hostis, Ambrosium Contarenum Venetum Thessaloniae captum contra datam fidem igni excruciatum necauerat. Captus post aliquot annos à Melijs, Pisano Venetae classis contra Baiazethem Imp. traditus, viuus exustus est. Bembus lib. 6. hist. Venetae. In Valdenses lata fuerat sententia Aquis in prouincia Narbonensi, vt opprimerentur omnes promiscuè, & dirutis aedifi cijs aequaretur vicus ille Merindolum solo, resecarentur etiam ar bores omnes, & locus redderetur desertus omninó. Delati enim fuerant ad regem, quasi magistratum contemnerent, ac rebellionem facerent. Ioan. Minerius, iudicij atque senatus Aquenfis praefectus, in numeris hinc in de trucidatis. ad quadraginta circiter Feminas in horreum staminis atque foeni ple num inclusit, & incendit: cum??/; illae vestibus exutis conarentur flammam nascentem restinguere, neq; possent, ad maiorem fenestram, qua foenum recondi solet in horreum aduolant, vt sese eijciant. Sed ibi repulsae telis & hastis, conflagrarunt omnes. Sleidanus lib. 15. Fornacis. Ixion Phlegiae F. Diam Einei vel Deionei filiam vxorem duxit. Cùm pollicitus esset se multa munera socero daturum, & ad illa accipienda Deionevs venisset, eum Ixion in foueam car bonariam, quam tenuissimis tabulatis superiùs instrauerat, detrusit. Virgilius libro 3. Georgic. Natalis Comes Mythol. lib. 6. cap. 16. Nicias venator, dum feras immissis canibus ardentiùs insectaretur, in carbonariam praeceps decidit. Caelius in A. L. Secundo Hadriani anno, Aurelius Comes Alexandrvm Ro manum episcopum, cum Hermete praefecto vrbis, eius vxore, liberis, & tota familia, numero MCCL. in carcerem coniecit, & tandem in furno ardenti cremauit. Henricus Erfurd. Carthagine trece̅ti Martyres sub Valeriano & Galieno simul passi sunt. Cùm enim praeses appositis carbonibus cum thure ad clibanum calcis, conditione̅ illis dedisset, vt aut thura carbonibus in honorem Iouis imponere̅t, aut in fornacem calcariam irent: omnes vno impetu in ignem se iniecerunt. Henricus de Erfordia, Vincentius. Nauium. Mygdon piscator cum scapha sua conflagrauit. De quo sic Iulianus Aegyptius in 3. Epigram. [Greek words]: [Greek words] Valens Imp. Arianus XXC. Viros orthodoxos (ex quibus Vrbanus, Theodorus & Menedemus praecipui) qui ad eum Nicomediam venera̅t supplices, naui impositos, quasi in exilium relegandos, in medio pelago comburi iussit, Socrates libro 4. cap. 16. & Sozomenus lib. 6. cap. 16. Vestium. Otho Antonius, Montis Ferrati Comes, atq; Vrbinatium princeps, Pvervm, quem in cubilis ministerio habebat, resinato linteo atque sulphure perfuso inuolutum, viuum in candelae morem combussit: quòd hora, quam ei praefixerat, se non excitasset. Fulgosus lib. 9. cap. 2. Carolo VI. Francorum rege ex morbo mente laeso, Patruis arbitrium rerum demandatum. Qui verò soluti publica procuratione, vteba̅tur regis intima familiaritate, illi fermè aequales, ad illum oblectandum, aut noua ludorum lusuum???; oblectamenta ipsi adinueniebant, aut obsecundabant qualiacunque excogitanti: vt & illud, si modò ipsius, ac non in ipsum alterius id fuit commentum. Adulta virgo nubebat nobili & in aula gratiosissimo adolescenti: nocturnis???ue ludis rex caetero ornatu deposito, vultu in leonini oris imaginem personato, reliquum corpus pice delibutum, multo???ue lino depexo, ac in villos consecto ita contexit, vt hispidi ac semiferi portenti speciem spectantibus praeberet ipse: eodem???; habitu quinque praetereà nihilo saniores in coetu̅ principum ma tronarum, virorum???ue prodeunt, in orbem???ue reste data, choreas pedibus plaudunt, fescennino carmine modulantes. Tota ex regia concursus fit ad picatorum spectaculum. Ludouicus Aurelianensis dux, regis frater, studio clariùs visendi correpta̅ facem propiùs admouit. Scintilla ex ea in regem fortè incidens, repentinum in omnes illos effusa flamma conflauit incendium. Dvo inopes auxilij consilij???ue pertinaci conflagratione miserabili vlulatu periêre, tosti, foedo???; nidore. Dvo inter manus elati, cùm biduum animam traxissent, expirauêre: vnus ruens in propinquam promi cellam, aqua vino???ue se perluens, salutem sibi peperit. Concursu ad regem facto, vxor Biturigis regem, antequam ad viuum flamma iam corpus lambens peruenisset, veste vt caudata fluxa???ue erat inuoluit, ac ignem restinxit. Aurelianensis errorem impruden tiam???ue excusans, crimine se liberauit. Exin valetudo mentis regis multò magis suspecta mortalibus fuit, nec vlla piacula coelestium placandorum omissa. Aemilius libro 10. & Fulgosus lib. 9. cap. 12. Carolvs Nauarrae rex, Io. Francorum regis gener, sub Carolo VI. anno Christi 1387. incendio absumtus est, fraude suorum conflato, an fortuitó. Optimates intolerabilia tributa co̅ questi, alij compedibus vincti, alij extrema metuentes, nihil non ausuri per desperationem erant: & sola morte Nauarri liberari poterant, quae in tempore insecuta est, eo miraculo, vt fides rerum commento fabulae adumbrata videatur. Ad sexaginta, vti ferunt, natus annos, ac intemperantia libidinis viribus exhaustis, vt reficeretur, toto corpore excalsactorijs medicamentis delibuto, cùm decubaret, iussit ignem in aenea pila strato, linteis???ue calefaciendis inferri. Dum improuidè infertur, trepidant???ue ministri, scintilla in ipsum fortè prolapsa, continuò fomenta illa inflammauit: ac eu̅ ita affecit, vt quintusdecimus dies tosto finis vitae fuerit. Annales Francici parùm absimili argumento aliam famam edunt: inductum eum insutum???ue linteis, aqua vim naphthae habente, quam???ue idcircò Franciardentem dicunt, perfusis, cùm qui insuerat, candelam ardentem filo ex acu exure̅do admouisset, flamma protinùs fusa, ita ambustum, vt intra biduum expirârit, miro popularium gaudio, non magno suorum luctu. Aemilius lib. 9. Conuenerant Germani aliquot Comites, in arce Valdenberga apud Eberhardum Hohenloënsem Comitem, cùm amicitiae nomine, tu̅ Bacchanalium causa: qui mos inter eos, qui Christianae pietati nomen dedêre, nimium frequens est. Vt ergo nobilibus matronis, & virginibus, quae aderant, nocturnum ludicrum non vulgare exhiberent, Faunorum personas, multa stuppa lineis vestibus pice resina???ue agglutinata, imitati, sub facibus progrediuntur, & iucundissimo spectaculo conuiuas ad ludum prouocant. Ludo intentis omnibus accidit, vt malè auspicata tessera in terram fortuito casu delaberetur. Eam puer personatus dum repetit, funalis incautiùs adhibiti flamma co̅cepta, opem astantium implorare coepit. Eberhardus pro sua pietate puero opitulaturus, eodem malo corripitur. Corripiuntur & caeteri, quos Comitis eiusdem???ue affinis & hospitis periculum sui fecerat periculi immemores. Nouitate rei astantes primùm delectari, mox vbi ex horrendis clamoribus rem seriam agi videru̅t, ad labrum proximum, quod in hunc euentum paulò antè, seu diuinatione quadam imminentis mali, seu nobilis vnius, quem multùm licet deprecantem in eam pertraxerant societatem, suasu & consilijs, aqua adimpleri Comes iusserat, certatim accurru̅t. Eò vbi ventum, incertum qua sorte, alueus modò no̅ exaruerat. Erat qui psycterem aqua plenum afferret, sed in ipso limine prae nimia festinatione collabitur. Alterius aquam iamiam infundere parantis cadus ligneus fatiscens, auxilij desperatione calamitatem auget. Vix tandem copiosa veste iniecta sopitus est ignis, & personae quidem illaesae repertae, nisi quantum de stuppa picata, flamma absumserat: carnes verò subiectae, tam miseris vstulatae modis, vt nullis medicamentis vel ardor conceptus extingui, vel dolor mitigari potuerit, adeo???ue paucis pòst horis Greg. Tubinge̅sis, Albertvs & Eberhardvs Hohenloënses Comites, in ipso aetatis flore vitam cum morte commutârunt. Anno Christi M. D. LXX. Rogi, Pyrae. Barvch eò quòd legisset verba, quae scripserat ex ore Hieremiae, coram Ioachimo rege Iudae, in igne̅ cum volumine coniectus est. Hieremiae 36. Evadne Martis filia, in rogum mariti sui Capanei apud Thebas fulminati (dum celebrarentur exequiae) se coniecit. Ouidius lib. 3. de Arte: Accipe me Capaneu, cineres miscebimus, inquit Iphias, in medios desiluit???ue rogos. Martialis lib. 4. Epigram. Statius lib. 12. Propertius lib. 1. Thetis dea marina indignata, q mortali Peleo nupsisset, Sex masculos, quos ex ipso genuerat, igni absummit, tanqua̅ se indignos. Vltimum verò Achillem cùm iam in igne̅ coniecisset, Peleus superueniens puerum eripuit altero labro iam exusto Vnde postea [Greek words] dictus est. Lycophron in Cassand. Brothevs Vulcani filius, propter oris deformitatem irrisis in rogum desilijt, ibi???, vitam incendio finiuit. Ouidius in Ibin: Quod???ue ferunt Brotheum fecisse cupidine mortis, Des tua succensae membra cremanda pyrae. Hercvles induta tunica, Nessi centauri à se ob stupratam Deianiram interfecti cruore tincta, in tantas furias raptus est, vt prae impatientia doloris sese in Oeta monte combusserit. Diod. lib. 4. cap. 2. Parricidae apud Aegyptios super spinarum aceruos articulatim praeacutis calamis caesi, inde viui comburebantur. Diod. lib. 1. cap. 6. Axiothea, Nicoclis Cypriorum regis vxor, magna multitudine militum veniente à Ptolemaeo Aegypti rege ad occupandum regnum, cùm Nicocles seipsum suspendisset, fratres???ue eius sibi mortem consciuissent, ipsa conuocatis sororibus, ma tribus & vxoribus eorum, fortiter ianuas muliebris aulae conclusit: & simul omnes ad recta recurre̅tes, multitudine ciuium confluente, liberos quos in vlnis ferebant interfecerunt, & igne tectis iniecto, aliae gladijs semetipsas occiderunt, aliae confidenter in flammam insilientes perierunt. Axiothea verò cùm videret omnes egregiè iacere, tum etiam ipsa summisso gladio per caedem se in flammam coniecit, vt ne mortuo quidem corpore hostes potirentur. Polyaenus lib. 8. Boges Persa, amicus Xerxis, ab Atheniensibus & Cimone Miltiadis filio obsessus, licet accepta fide posset egredi, abnuit tamen, & ad extremum perstitit. Inde vbi in moenibus nihil commeatus fuit reliquum, accenso rogo, liberos, coniugem, concubinas, familiam interemit, eos???ue omnes in pyram coniecit. Deinde omne aurum vrbis atque argentum è muris dispersit in Strymonem, ac postremò se in rogu̅ coniecit. Herodotus. Calanvs sophista Indus, cùm longum vale dixisset Alexandro, Macedonibus, & vitae, quando seipsum è corporis vinculis liberare volebat, extructa & apparata pyra in suburbio Babylonis, ex lignis aridis, & ad prouocandam bonam fragrantiam delectissimis, cedro, vlmo, cupresso, myrto, & lauro, solitum exercitium obiuit (erat autem id cursus) & accedens in media strue constitit, coronatus folijs arundinum, affulgente sibi Sole, quem ipse adorabat: atque hoc dederat signum Macedonibus, vt pyram incenderent. Quod cùm fecissent, ille circumdatus flammis, immotus constitit: neque antè loco cessit, quàm expirâsset. Tunc aiunt Alexandrum cum stupore quodam admiratum dixisse, Calanum potentiores hostes debellasse, quàm se. Nam Alexander cum Poro, Taxila & Dario bellum gesserat: Calanus verò cum labore & morte. Aelianus lib. 5. de Varia hist. Cicero de Diuinat. lib. 1. & Tuscul. quaest. Plutarchus in vita Alexandri. Strabo lib. 15. Val. Max. lib. 1. cap. 8. Antigonus rex, Eumene proditione Argyraspidum capro, Antigenem Argyraspidum ducem comprehe̅dit, & lignorum strui impositum, viuum combussit. Diodorus lib. 10. Cùm Hamilcar rex Carthaginensium cum trecentis militibus in Siciliam penetrasset, & pugnantibus barbaris cum Graecis, ipse in castris permanens sacrificaret, solida corpora in pyram aggere̅s: conspectis suis in fugam versis, sese in ignem immisit. Herod. lib. 7. Astapenses Hispani, Carthaginensibus aduersus Romanos semper fauerant. Cùm Poeni ex vrbe illorum eiecti essent à P. Scipione, filios & vxores, & omnem imbellem multitudinem cum preciosa supellectile in forum contulêre ciues, collatam arida lignorum materia in speciem grandioris pyrae cir cumuallant, quinquaginta inde iuuenibus mandant, dira execratione adhibita, nisi imperata fecissent, si se ad pugnam egressos superari contigisset, confestim in multitudinem grassati ignem pyrae inijeerent, ne quid charissimarum rerum ad hostes perueniret. Atque sic subita eruptione facta in Romanorum stationes, ancipiti marte aliquandiu pugnantes, multitudine victi, ad vnum caeduntur. Tum suoru̅ clade animaduersa, iuuenes, qui in vrbe erant, imbellem multitudinem ferro conficiunt, pyram incendunt, ac incensae seipsos cum armis inijciunt. Sabel. lib. 5. Enn. 5. Scribit Plinius lib. 7. Natur. hist. Aviolam consularem in rogo reuixisse. Sed quoniam subueniri non porerat, praeualente flamma, viuum fuisse crematum. Zamarcvs Indus sophistes, imperante Octauio Augusto, siue gloriae cupiditate permotus, siue senectute (vt mos est regionis) viuus se in ignem coniecit. Xiphilinus, & Dion in Augusto. Ivdas Sariphaei & Mathias Margalothi Ff. doctissimi Iudaeorum, & interpretes legis patriae praestantissimi, iuuentutem concitauerunt, vt aquilam auream supra maiorem portam templi ab Herodoto dedicatam detraherent, cùm lex vetet imagines statuere, aut consecrare animantium effigies. Itaque claro meridie ascendentes quidam detractam aquilam conciderunt securibus, inspectante congregata in templum multitudine. Dux regius maiorem conspirationé veritus occurrit eò cum valida suorum manu, cohibiturus demolitores aquilae. Facilè reliquis disiectis, circiter quadraginta iuuenes resistere ausos comprehendit, cum???ue his auctores facinoris Iudam & Mathiam, omnes???ue ad regem perduxit. Quo rogante, quo fretiausi sint sacratam imaginem demere, aiunt, se & deliberasse id multò anteà, & deliberatum exsecutos, vt fortes viros decuit. Ab Herode igitur viui sunt exusti. Ioseph. lib. 12. cap. 8. Ionathas Iudaeus, textor, sicariorum vnus, qui è bello Iudaico in Cyrenaicam prouinciam perfugerat, à Catulli Pentapolitanae Libyae praesidis exercitu captus, vitae redimendae, vel saltem poenae differendae gratia, Catullo ditissimos Iudaeorum Cyrenensium falsò detulit. Quos ille per sicarios trucidauit, bona???ue eorum occupauit. Petijt igitur Catullus, vt Romam & Alexandriam profecti etiam ibi Iudaeorum nobilissimos accusare̅t. Cui morem gerentes, cùm Romam pertienissent, mendacij???ue Vespasiano cognitore conuicti essent, Ionathas virgis caesus & viuus exustus est. Iosephus libro 7. ca pite vltimo belli Iudaici. Aquileienses cùm pertinacissimè Iuliani Apostatae obsidionem pertulissent, simulatque Constantium Imp. mortuum, & Iulianum confirmatum ab Agilone ante muros vrbis nunciante, audierunt, primùm fide̅ inhibuerunt, deinde pacti salutem, postquam susceptum in vrbem cum iureiurando id affirmantem viderunt, extemplò deditionem fecerunt, ac culpam defectionis in Nigrinum equitum tribunum paucos???ue alios reiecerunt. Itaque Nigrinvs, Mamertino praefecto praetorio quaestionem exercente, pòst eo nomine viuus exustus est. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Lego Christianos quandoque Sarmentitios & Semassios probrosè nuncupatos, quòd ad stipitem dimidij assis reuincti sarmentis circumiectis amburerentur. Caelius libro 10. capite 8. Antiq. Lect. Polycarpvs Ioannis Apostoli discipulus, Mar. Antonio & L. Aur. Commodo imperantibus, quarta post Neronem persecutione, Smyrnae spectante proconsule cum vniuerso populo in amphitheatro igni traditus est, & inter Martyres relatus. Ex Hieronymo. Emerita, Lucij Anglorum regis soror, pro Christiana itidem pietate flammis extincta, spiritum Domino reddidit. Imperante Maximiano conuenerant Christiani in templu̅ cuiusuis aetatis & sexus, memoriam natiuitatis Christi celebraturi. Maximianus misit eò qui templum incenderent: sed priùs per praeconem significarent, vt qui viuere vellent, exire̅t è templo, & in proxima Iouis ara adolerent: qui nollent, cum ipsa aede conflagraturos. Tum assurgens in templo vnus caeterorum omnium nomine respondit: Christianos se omnes esse, atque vnum eum???ue solum Deum & regem esse credere Christum, ipsi???ue ac Patri eius ac Spiritui sancto se sacrifi care. Nunc verò omnes etiam sese ei offerre paratos esse. Ad ha̅c vocem ignis succensus, ac concremati sunt homines vicies mille. Nicephorus lib. 7. cap. 6. Lethvs episcopus ab Honorico Vandalorum rege, incendio cum multis alijs concrematus est. Sigebertus in Chron. Stephanvs Persa eunuchus sacellarius, & monachus Theodosivs generalis, qui sua crudelitate Iustinianum II. Imperatorem in odia omnium induxêre, eo per Leontium deiecto, pedibus vincti, per forum tracti ad Bouem combusti sunt. Cuspinianus. Andronicus Comnenus tyrannns scribam cognomento Mamalvm in Hippico cremauit. Incenso rogo in Sphendone stadij producitur ille funibus vinctus & nudus. Carnifices adolescentem, cui prima lanugo malas vestiebat, longissimis perticis in medium ignis trudebant. Is doloris acerbitate vrgente, nunc ictus illorum euitando in ignem ruebat, nunc ardorem fugiendo ictibus obuium se ferebat. Tandem fatigatus supinus concidit, & tetro exustae carnis foetore spectatoru̅ nares infecit. Libelli aliquot vnà cum eo cremati, qui de secuturis Imperatoribus tractabant, quibus recitandis Alexium ad regni amorem impulisse fingebatur. Nicetas. Tempore Romani Lacapeni Imper. Basilvs quidam Macedo, ob id quòd se primò Constantini Ducae silium, deinde pro inso Constantino Duca venditasset, & hinc inde vagans vrbes ad defectione̅ mouisset, primò manu truncatus est: posteà aerea manu abscissae loco sibi facta castellum, cui nomen Latum saxum, occupans, vnde proxima quaeque depraedatus est, ab Imperatoris exercitu captus, & in Amastriano crematus fuit. Cedrenus. Phocas Mauritio Imp. caeso tyrannide arrepta, mutilatus pri mùm ab Heraclio, qui imperium inuasit, mox ignibus concrematus est. Sigebertus in Chronicis. Chrannvs Lotharij Francorum regis filius, eò quòd parenti diu multum???ue rebellasset, ab eodem captus, & igni cum vxore & filiabus consumtus est. Sigebertus in Chronicis. Circa annum Christi. 1142. Arnoldvs, Brixia oppido Italiae ortus, sacras literas professus, discipulus Petri Abelardi, in auaritiam fastum???ue sacerdotum pro concione crebrò perorauit: tandem captus, in crucem actus est. Auentinus libro 6. Annalium Boiorum. Anno 1208. Almericvs Carnutensis vir eruditus, sed haereticus, floruit, cuius sequaces Lutetiae cu̅ eiusdem ossibus refossis posteà sunt vsti. Dicebat ideas in mente diuina creare & creari. Chronicon Franciae. Sub Bonifacio IX. ex Alpibus descendit in Italiam anno 1399. ante Iubileum Presbyter quidam cum magna hominum multitudine. Is albo indutus panno, tantam modestiam vultu ac verbis prae se ferebat, vt ab omnibus sanctus haberetur. Magna igitur multitudine hominum eodem habitu indutorum, vnde Albati dicti sunt, Romam tendens, Viterbij labore itineris fessus substitit. At Bonifacius fraudem veritus subesse, quasi pontificatum appeteret, milites aliquot praemittit, qui hominem comprehensum ad se perducant. Sunt qui scribant huius fraudem quaestione detectam fuisse, hominem???ue in tanto facinore deprehensum, igne exustum, meritas poenas luisse. Licet alij id fictum à pontifice dicant. Platina & Sabel. lib. 9. Ennead. 9. Eo tempore, quo Romae Fridericus Barbarossa à Pontifice corona redimitus est, Qvidam in vrbe Romana asseruit, regnu̅ sacerdotio praeferendum. Ob id dictum comprehensus, populi iudicio mox sistitur, igni???ue adiudicatur patrum sententia. Cineres collecti hinc inde in mille loca dispersi sunt. Chronicon Cosmidromij. Sub Rodolfo Habspurgense quidam Fridericvs Stuphius magus Fridericum II. Imp. se esse dicebat, eo???ue multas ad se vrbes pellexit, in Vezeslaria copias habens. Fecerunt fidem aliquantum, praeter corporis lineamenta non abhorrentia, permulta quae nouerat eius secreta: quippe seruierat diu Imperatori, & penitiora quaedam intellexerat. Sed vbi detecta est fraus, Nussiae captum, Rodulphus igne cremauit. Cuspinianus & Auentinus lib. 7. & Crantzius lib. 8. cap. 16. Metrop. Cùm Philippus Gallorum rex Cleme̅tis V. assensu omnes Templarij nomini, vno tempore in potestatem redegisset: Iacobvs Burgundus huius militiae magister cum tribus alijs asseruatus, Lugdunum???ue ad Clementem missus, pontificis hortatu quaedam de sua religione confessus dicitur, quapropter res ipsi meritò afflicta videri poterat. Parisios dein retractus, cu̅ eadem publicè confiteri iuxta pyram extructam rogaretur, ampla vitae spe ac impunitate proposita: omnia ea, quae dixerat, tanquam ficta recantauit, eo???ue nomine quouis se supplicio dignum esse pronunciauit. Exin rogo impositus, ac admoto paulatim, igne primoribus pedibus ad exprimendam sce lerum confessionem, sed frustrà, crudeliter crematus fuit. Sabellicus lib. 7. Enn. 9. & Aemil. lib. 8. Otho III. Imper. Conivgem suam, cuius impulsu olim Comitem quendam, qui eam de stupro solicitasset, innocentem securi percusserat, igni tradere iussit: Comitis vxore, viri sui innocentiam gestatione ferri candentis probante. Cranzius lib. 4. cap. 22. Saxoniae. Andreas Seramita & Gvlielma sub Matthaeo Vicecomite Mediolanensi, detecti sunt principe fuisse mares: ac foeminas occulto in loco, sub Bariloti nomine ad Bacchanalem exercendam licentiam congregandi. Nam peractis sacris, quae Gulielma in sacerdotali veste obibat, cùm caeteri in clericorum habitu ministrarent, extincto lumine promiscuae libidi [481] nis genus omne permittebatur. Itaque Andreas viuens cum aliquot huius sectae hominibus combustus fuit: additum???ue Gulielmae cadauer, quae antè mortua erat, & vsque ad id tempus in Claraeuallis monasterio sepulta, sanctarum nomine colebatur. Fulgos. lib. 1. cap. 1. Cùm Dux Bituricensium, Caroli VI. Gallorum regis patruus, per Bethisachvm praefectum multa crudeliter & auarè apud Auxitanos gessisset, Senatus regij iussu Bethisachus captus est. Qui cùm omnem culpam in dominum reijceret, cuius imperio fecisset omnia, per fraudem ei signifi catum fuit, iudicio ipsum, qui tame̅ absoluendus erat, damnatum iri, vt vel strangularetur vel combureretur. Ea re attonitus, ab ijs, qui illud nunciarant, monitus est, si se haereticum dixisset, fore vt ad tribunal Pontificis Auinionem mitteretur, è cuius manu dux Bituricensis facilè eum postea recepturus esset. Bethisachus ergo haereticum se, & qui iam multos annos in Christum non crederet, fassus, adeò ira atque indignatione omnem Senatum mouit, vt statim tanquam vir pessimus, nulla defentione audita, Senatus decreto cremaretur. Fulgos. lib. 8. cap. 1. Cùm Christiani Latini Antiochiam Syriae metropolim oppugnarent: & in eorum castra sacrae militiae ergô confluerent variae gentes, nostre tamen religionis: Tvrcae quoq;, aut Turcicarum rerum studiosi, periti linguarum institutorum???; eorum, mutato cultu castra ingrediebantur, consilia???; Latinorum explorata perferebant ad suos: vt nihil iam arcanum foret. Deliberantibus ducibus, quo pacto magis arcanum concilium haberi posset: Boëmundus Tarentinus dux proripiens se è coetu procerum: Ego, inquit, vos hac cura leuabo. Et produci iussit, quos Turcarum captiuos in custodiam tradiderat, eos???; pro castris propalàm iugulatos verubus figi, & subiectis prunis torreri iussit, mirabundis???; omnibus clara voce dixit: Id esse Boëmundi obsonium, poenas???; de speculatoribus exploratoribus???; sumtas. Aemilius lib. 4. Vixit in Anglia Ioan. Vuicleuus ad annu̅ Salutis M. CCCXCIII. Is contra pontificatum Romanum multa scripsit, quae pòst in Boëmiam delata fuerunt. Erat Pragae nobilis academia, florebat ibi Ioannes Hussus, professione theologus: hic Vvicleui doctrinam pro concione celebrabat, & longè late???; propagabat. Accusatus autem, ad pontificem Romanum Alexandrum V. citatur. Ille per procuratores, cur non veniat, ostendit: Venceslaus etiam rex intercedit, ac in Boëmiam legatos mitti postulat, qui rem cognoscant: sed id frustrà fuit. Damnatus igitur Hussus pro haeretico, scriptum edit, & à pontifice ad Christum iudicem prouocat. Erat tum ecclesiae Romanae status valde turbulentus. Cardinales enim in contraria studia diuisi, treis elegerant pontifices, Gregorium XII. Benedictum XIII. Ioannem XXIII. Tulerunt hoc permolestè tum alij reges, tum Sigisimundus Caesar. Ab hoc demùm sollicitatus Ioannes pontifex, concilium indixit Constantiae. Sigismundus verò, Venceslai frater, Ioannem Hussum eò vocat, & missis literis Octobri mense, anno Salutis M. CCCC XIIII. publica fide cauet. Itaque comitatus nonnullis ex nobilitate, qui deducerent, Constantiam venit Hussus, Nouembris die tertio. Tribus verò pòst hebdomadis, cùm ad colloquium priuatum Pontificis & Cardinalium venisset, captiuus detinetur. Aberat tum fortè Sigismundus, & certior factus, grauiter tulit, eo???ue venit. Sed cùm pontificij dicerent, non esse fidem seruandam haereticis, non modò remisit offensionem, licet Boëmi frequenter intercederent, & fidem seruari peterent, sed etiam primus omnium acerbè in eum pronunciauit. Sexta demùm Iulij die sequentis anni, synodus illum, vt haereticum & seditiosum damnat, libros etiam ab eo scriptos iubet exuri. Sic damnatus ac Caesari traditus, crematur: cineres verò dissipantur in profluentem Rhenum, ne quae superessent eius reliquiae. Post eum simili supplicio vitam finijt ipsius auditor atque discipulus Hieronymvs Pragensis. Sleidanus lib. 3. Pertulerunt ambo constanti animo necem, & quasi ad epulas inuitati ad incendium properarunt, nullam emittentes vocem, qui miseri animi posset facere indicium. Vbi ardere coeperunt, hymnum cecinêre, quem vix flamma & fragor ignis intercipere potuit. Nemo philosophorum tam forti animo mortem pertulisse traditur, quàm isti incendium. Poggius Florentinus, de morte Hieronymi ad Nicolaum Nicoli epistolam scripsit. Discipuli eorum ex eo solo terram abstulêre, in quo ignis fuit, eam???; veluti sacram secum attulêre in patriam. Ioannes ac Hieronymus apud Boëmos martyrum honores meruêre. Aeneas Syluius cap. 36. Hist. Boëm. In Constantiensi concilio duo ex sectatoribus Vuicleui combusti sunt, Ioannes Hus, & Hieronymus eius discipulus, tanquam haeresiarchae, inquit Platina, quòd inter caeteros errores dicerent, ecclesiasticos ad imitationem Christi pauperes esse debere, cùm ex tanta rerum copia & luxu populi omnes scandalizarentur. Ioannem Oldecastellium & Rogerivm Actonum Vuicleuitarum duces, Londinum oppugnantes, Henricus V. Anglorum rex vicit, captos igni necauit, anno 1415. Polydorus libro vigesimo secundo. Pavlvs Crau un Scotiam è Boëmia velutapostolus missus ad praedicandam Scotis Vuicleui & Ioannis Hus sectam in Academia S. Andreae, medio foro crematus est. Iacobus I. rex, auctores vnicè hac re commendatos habuit, & antagonistam illius Ioannem Fogum monachum ordinis Cistertiensis sacrarum literarum professorem Abbatia Melrossensi donauit. H. Boëthius lib. 17. Vratislauiae Civis quispiam Pragensis, rerum suarum satage̅s, apud legatum Romani Pontificis, tanquam Hussita, & concilij Constantiensis calumniator delatus, fassus est, discipulum se esse ipsius Hus, nec vllo mortis supplicio adduci posse, vt Hussita esse desinat. Traditus ergo fuit carnificibus, & cum maiore Sigismundi Imp. qui aderat, quam legati inuidia, equis per ciuitatem tractus exustus fuit. Dubrauius lib. 24. Milites Vngari Albae Graecae proditores verubus assati. Vide Tit. Saeuitiae bellicae erga suos milites. Thomas Cramerus Cantuariensis praesul, regni???, Anglicani praeses, à Maria regina captus, post diuturnum carcerem, religionis violatae praetextu, viuus exustus est Oxonij XII. Cal. April. anno Sal. 1556. Sab. supplem. lib. 29. Tauri aenei. Phalaris tyrannus Agrigentinus, dum ciues suos multis torqueret supplicijs, à populo vnà cum liberis & coniuge crematus est, & in eodem tauro, quo reos puniebat, lege talionis suffocatus. Ouid. in Ibin. Perillvs, egregius aere artifex, in aeneo tauro, quem Phalaridi tyranno ad concremandos in eo aduentantes hospites comparauerat, crudelissimè, prout dignus erat, exustus est. Plutarchus, Orosius, & alij. Evstathivs Traiani aulicus, cùm ceruum in venatione sectaretur, viso inter eius cornua crucis simulacro, audita???; hac voce: Cur me persequeris? statim conuersus est vnà cu̅ Theophyta vxore. Quod vbi resciuit Traianus, ambos in tauro aeneo comburi iussit. Volaterranus. Peluis, Sartaginis. Olympias Philippi Macedonum regis mariti Filivm expellice in aenea pelui ignibus circumdatis cruciatum enecuit. Pausanias in Arcadicis. Craticulae. Lavrentivs & Tybvrtivs martyres, pro Christi nomine incendium volentes pertulerunt. Ioan. Fr. Mirandulanus lib. 2. Hymnorum: ???iucunda incendia Laurens Suspicit, empyrea multum irroratus ab vnda: Atq; per ardentes prunas illaesus abibat, Maiores in cordeferens Tyburtius ignes. Theodvlvs martyr, cu̅ imperante Iuliano sub Phrygiae praefecto minoris Amachio cremaretur, alta voce clamasse dicitur: Volue, si vis degustare iam coctum. Suid. & Nicephorus. In Metropoli Phrygiae, Macedonivs, Theodvlvs & Tatianvs, statuas, quas praeses Amachius in templis collocauerat, noctu confregêre. Cum???ue praeses in alios, quos suspectos defacto habebat, anima duertere vellet, ipsi prosiliêre, auctores se esse confitentes. Abrepti igitur, omnis generis tormentis subiecti sunt: postremò verò craticulis impositi, assati sub Iuliano apostata. Socrates lib. 3. cap. 15. & Sozomen. lib. 5. cap. 11. Metalli liquati. Car interfector Cyri per dies decem excruciatus, aere feruente in aures instillato, à Parisatide matre Cyri necatus. Plutarch. in Artoxerxe. Mannivs Attilius legatus Romanorum, victo L. Cassio cum legatis & socijs regibus asino vinctus sedens circumuectus, inde infuso gutturi auro necatur à Mithridate. Sab. lib. 3. En. 6. Pippvs Florentinus, quum Sigismundi Vngariae regis nomine multa praeclara facinora contra Venetos gessisset, auro demùm à Venetis corruptus, in Vngariam reuersus est. Quem, detecta viri auaritia, Sigismundus infuso in os auro necari iussit. Bonfinius lib. 3. Dec. 3. Aere, Vento necati. Aër officit qualitate sua tum manifesta, vtputa aestu vel frigore (de quibus sub Tit. Aestu, Frigore mortui 517. 518.) tum occulta, de qua sub Tit. Pestilentiae. 524. Officit quoq; suo motutum vehemente, tum blando quidem, sed non consueto. Isaacivs Imp. Constantinopolitanus à fratre ingrato Alexio, quem priùs à Turcis captum magno redemerat, nihil minus expectans comprehenditur, luminibus priuatur, arctam???; in custodiam conijcitur. Postmodum à Venetis, & Francis ex carcere liberatus, aëris mutationem repentinam non ferens, mortuus est. Aemil. lib. 6. Fvmo, Vapore. Vide Tit. Suffocati fumo, f. 510. Iacobvs Philippus Caernuscus Mediolanensis ciuis cloacam [482] in corte Soli torrido exposita concamerari curabat, fornicibus extructam, quae ad aquam vsq; scaturientem descendebat. Vbi perfecta esset, vt fornix consolidaretur, concludi iussit. Post viginti dies aperuit, vt lignei arcus extraherentur. Conductor vbi ad medium scalae peruenit, concidit mortuus. Dominus & ipse descendit, & statim concidit. Astantes tertium immittunt, qui cùm in medio scalae esset, vbi sub fornice caput eduxit, statim mortuus concidit, concidit & quartus. Quintus vocatus Mattus, hoc est, stolidus, vir admodum robustus, desce̅dit, sed caput non submisit fornici, vnco???ue extraxit vnum è mortuis. Inde factus audacior descendit eodem. vt caput conderet, statim???ue corruit. Hunc statim extractum adhuc spirare deprehendentes, paulatim reuocauerunt ad vitam, mutus tamen ad sequentem ortum Solis mansit. Interrogatus à Cardano, solùm quòd descendisset, recordabatur. Detecta est cloaca mandato magistratuum. Tutò ex ore antri aqua inspiciebatur. Canem fune immiserunt, semimortuus extractus est. Quidam Basiliscum inesse putabant. Cardanus de Rerum varietete lib. 1. c. 9. Lacharellae, villa propè Mediolanum X. M. P. cùm sepeliretur anus, inuenerunt duas arcas pannis linteisque plenas, annis iam propè XXX. bellorum metu absconditas. Quas cùm apertas curiofiùs requirerent, nihil incorruptum inuenêre. Caeterùm Qvotqvot interfuerunt, aut quae recondita arcis fuerant seu tu̅c seu etiam pòst tractauêre, intra triduum mortui sunt. Idem. Aqva necati. Vtpvta Submersi. Vide Tit. Suffocati aqua, fol. 511. Martinvs Schenck dux fortissimus, qui se, & c. vide, f. 579. Ambusti seruente aqua. Democles puer, dubium maiore pudicitia, an forma pulcriore, quum à Demetrio Poliorcete ad stuprum sollicitaretur, neque vim tyranni posset effugere, se in proximum aquae feruentis lebetem praecipitem dedit. Plut. in Demetrio. Qvidam imperio insidians, ab Henrico VI. Imp. in aqua feruente coctus, ferculi loco suis remissus est. Nicetas lib. 2. de rebus Alexij Angeli. Vino. Vide Tit. Potu vini necati f. 499. 515. Oleo Fervente. Vide Tit. Poena adulteratorum monetoe, f. 3455. Testes duo falsi ab Huldrico Vvagner caupone Villissouiensi corrupti pecunia aduersus Egidium Spilmannum ciuem Bernensem, oleo feruente à Berne̅sibus exusti fuerunt. Stumpfius lib. 7. Heluetiae. Pice. Pice quoque torquebant Graeci corpora Hominvm. Hinc [Greek words], cruciatu illo & supplicio afficere. Id etiam intellexit Lucretius, cùm poenas mortalium, tormenta???ue breui exponens, inquit, Verbera, carnifices, robur, pix, lumina tedae. Nec non Plautus in Captiuis, cùm inducit Aristophontem refellentem astutam vocem serui, qui dixerat in eum: Atra bilis agitat hominem: ait enim, At polte, si hic sapiat senex, Atra pax agitat apud carnificem, ac tuo capiti illuceat. Plato in Gorgia etiam meminit. Victorius l. 8. Var. lect. c. 14. Heraclides Ponticus, cùm de discordijs Milesionvm intestinis???ue malis eius ciuitatis loqueretur, narrat diuites pessimè tractasse plebem, vt vlciscerentur dolorem suum, victoriam adepti de illa, adeo???. [Greek words], supplicio picis affecisse. Victorius lib. 8. Var. lect. c. 14. Terra Nempe Hiatu terrae viui absorpti Chore, filius Aminadabi, è tribu Leuitica, Dathan, & Abiramvs, quum insurrexissent in Mosen & Aaronem, excitassent???; populum ad auferendum huic sacerdotium, illi principatum, protinus (vt scribitur Numeri cap. 16.) dirupta terra, cum tabernaculis suis, & vniuersis opibus sunt absumpti, descenderunt???ue viui in infernum. Trophonivs & Agamedes, Ergini Minyarum regis Ff. (alijs Apollinis) Delphis Apollini templum, & Hyriaeo aerarium erexerant. In eius pariete lapidem vnum sic collocarant, vt extrorsum eum, cùm vellent, adductum eximerent. Quoties itaque libitum esset, clàm introëuntes, aliquid repositae pecuniae auferebant. Mirante id Hyriaeo, praesertim cùm & claues & signa caetera incorrupta cerneret, pecuniae tamen numerum imminutum videret, ad vasorum, in quibus pecunia reposita erat, ora laqueos disposuit, quibus simulac quis pecuniam esset attingere conatus, captus teneretur. Ingressus itaque Agamedes, in vinculis haesit. Trophonius fratris caput statim praecidit, ne agnoscertur: at eo ipso in loco terrae haustus est hiatu etiam Trophonius. Pausanias in Boeoticis. Baton, Amphiarai vatis gentilis, è Melampodarum genere, cùm in praelijs Amphiarao aurigae operam nauaret, reiectis à Thebarum muris Argiuis, eodem terrae hiatu, quo ille, cu̅ curru haustus, euanuit. Pausanias in Corinthiacis. Apud Celaenas Phrygiae vrbem terra ex aquarum vi desedit: frequentia???ue aedificia in cauernam detraxit. Rex autem Midas sortes accepit: si, quod haberet preciosissimum, in eam eluuiem demisisset, tellurem coituram. Ille quidem aurum & argentum ingerendo nihil profecit. At Anchvrvs Midae filius reputans secum nihil in vita dignius anima esse humana, complectitur parentem & coniugem Timotheam: mox equum conscendit: atque in hiantem locum se intulit. Constricta terra aram auream struxit Ioui Idaeo manu iniecta. Haec ara circa illam tempestatem, qualabes terrae facta fuit, lapidescit. Vbi defluxit dies praesinita, aurea visitur: vt Callisthenes in secundo Metamorphoseon. Plut. de Graecorum & Rom. comparatione. Per medium forum Tyberi ex Iouis Tarsij ira vecto, in ingentem sinum terrae labes consedit, multas???ue aedes hausit. Responsum autem oraculo est id cessaturum, si id quod maximo in honore esset, eò intulissent. Romanis aurum argentum???ue inijcientibus, M. Cvrtivs conspicuus iuuenis expendens oraculum, reputans???ue animam maioris esse dignationis, conscendit equum, ac praecipitem se in cauernam illa̅ dedit, suos???; calamitate exemit. Vt libro quadragesimo rerum Italicarum Aristides. Plutarchus de Graecorum & Romanorum comparat. Ordinum ductoribus, qui Polynicem sunt secuti, comessantibus, aquila librans ex alto se, sustulit in sublime Amphiarai vatis lanceam, inde dimisit. Ea terrae defixa in lauru̅ versa est. Postero die dum praeliantur, labe terrae Amphiaraus cu̅ curru deuoratus est eo loci, vbi nunc oppidum Harma, id est, Currus nuncupatur. Vt Thrasymachus libro tertio Vrbium conditarum. Plut. de Graecor. & Rom. compar. Motis inter Romanos & Pyrrhum Epirotam armis, Paulo Aemilio data dictio est, victorem fore, si quo loco terrae labe reconditum vidisset virum illustrem cum curru aram erexisset. Triduo pòst Valerivs Gonatus (alij Torquatus) cum secundùm quietem capere se sacerdotis ornatum vidisset (erat namque diuinandi scientiae peritus) atque in conflictu multos trucidasset, terra absorptus est. Aemilius verò ara erecta hostes superauit, centum???ue sexaginta elephantos turrigeros Romam misit. Hac ex ara oracula redduntur eo articulo, quo Pyrrhus victus fuit. Ita Critolaus libro tertio rerum Epiroticarum. Plutarchus de Graecorum & Romanorum comparat. Drabonvcia, Vratislai Boëmorum ducis vxor impia, aegrè ferens maritum ex testamento matri Ludmillae seminae sanctissimae regni administrationem, quoad filij adolescerent, reliquisse: immissis satellitibus socrum strangulauit, Boleslaum filium idololatram in necem fratris Venceslai sanctissimi iuuenis inter epulas armauit. Ipsa non multò pòst hiatu terrae apud arcem Pragensem absorpta interijt. Aeneas Syluius in historia Boëmiae. Motu necati. Terraemotu qui periêre. Terraemotus ipse inter Fortuita mala referri debet, vti & Naufragium. Hîc ij tantùm, qui terraemotu periêre, considerantur, f. 632. Carura in Phrygiae Cariae???; confinio vicus diuersoria habuit, & feruentes aquas in Maeandrum exeuntes, Fama est Lenonem cum magno scortorum grege in diuersorio hospitatum, facto per noctem terrae motu, cum omnibus perijsse. Nam tota ferè regio circa Maeandrum terrae motibus quatitur, & aquae & ignis ductibus pererratur. Aen. Syluius cap. 61. Asiae. Circa Olymp. 78. Spartae complures domus magnis terrae motibus concussae, funditùs corruêre: supra???ue viginta millia Spartanorum fama est ruinis obtrita interijsse: ac deinceps assiduè per multum tempus vrbe ita terrae motu concussa, ruentibus aedificijs, multa mortalium corpora cadentium muroru̅ mole obruta expirasse: tum rerum opum???; & supellectilis cuiusque generis haud parua per domos quantitas soli tremore absumta. Interea Spartanorum serui Ilotae & Messenij, Lacedaemonijs iampridem infensi, vbi magnam eorum per terraemotus interîsse multitudinem resciuêre, iunctis viribus bellum dominis suis inferre coepêre. Diodorus lib. 11. Cùm Tigranes Armeniae rex Syriam occupasset, sicut omni bellorum molestia tuta fuit Syria, ita crebris motibus terrae foedè vastata est. Qua clade centum septuaginta Syrorvm millia, vt Trogus scribit, multae???; vrbes vnà interierunt. Quod prodigium mutationem rerum, quae postea secuta est, portendere aruspices responderunt. Sabel. lib. 3. En. 6. Septimo Iustini Thracis Imp. anno terraemotus ac in cendium Antiochiam corripuerunt. Id media vrbe exortum, durauit dies sex, multas???; domos & homines absumsit: neq; scire [483] quisquam potuit, vnde eius fuisset initium. Tum Dei ira ita vrbem concussit, vt penè tota corruerit, ac ciuium sepulcrum facta sit. Quosdam obrutos terra, & adhuc viuentes, ignis ex terra exiens cremauit. Alius ignis ex aëre instar scintillarum decidit: & quos arttigisset, fulminis in morem combussit. Annum ille terraemotus durauit: multa virorum, mulierum, puerorum & infantum millia collis instar coaceruata, prostratarum domorum materies operiebat. Cedrenus in vita Iustini. In Hirpinis terraemotu grauissimo quassata non tantùm sunt oppida, verùm etiam funditùs euersa. Ceciderunt ea strage in Samnio, Lucania, ea???; Campaniae parte, quae cis Lirim est, ad quatuor & viginti hominum millia. Pontanus de Fortitudine heroica lib. 1. cap. 8. Evphrasivs episcopus Antiochenus, cùm primùm Hierosolyma venisset, in terraemotu vrbis, quo tunc vehementer sub Iustino Imp. affligebatur, perijt. Euagrius libro quarto, capite quarto. Iniectione suffocati Viui sepulti. Vide Tit. Suffocati terra, fol. 514. Arena, Pvlvere. Vide Tit. Arena suffocati, fol. 514. Lapidibvs icti, Obrvti Lapidati. Blasphemus in eremo lapidatus est Filivs mulieris Israëlitidis, de viro Aegyptio generatus. Leuitici 24. Quod genus mortis crudeliss. esse Rabi Moses filius Maymon censuit. Achamvm lapidari praecepit Iosue, & totam eius comburi supellectilem, eò quòd de praeda Hiericuntia deuota quedam interuerterat. Iosue septimo. Abimelechvs Israëlitarum tyrannus molae fragmine à muliere desuper ictus, interijt. Iudicum 9. Adoramvs tributi praefectus, à rege Roboamo ad reco̅ciliandas decem tribus Israëlitarum, quae ad Ieroboamum defecerant, missus, ab ijsdem lapidibus obrutus est. Libro tertio Regum, cap. 12. Naboth Iezraëlensis propter vineam, cui Achabus rex inhiabat, lapidatus, impiae Iezabelis consilijs. 3. Reg. 21. Zachariam filium Ioiadae sacerdotis, rex Iuda Ioas iussit à populo lapidari: quamuis pater illius restituisset illi regnum, & Athaliam occidisset. 2. Paralip. 24. Seniores duo, qui Susannam adulterij falsò accusârant, Daniele puero actore, sceleris conuicti, à populo Israëlitico Babylone lapidibus sunt obruti. Danielis 13. Stephanvs protomartyr à Iudaeis, qui dentibus in eum stridebant, eiectus è ciuitate, & lapidatus est. Actorum 7. Contentione inter Hircanum & Aristobulum ob regni succssionem durante, Onias vir sanctus ab Hircani sectatoribus ad templum deductus est, vt rogando infestum Aristobulo Deum redderet. Ille verò contrà immobilis nitens, ne se eorum contentionibus immisceret, clarè dixit, Deum se rogare, ne vllam ipsarum partium aduersus alteram (quòd vtraque populus eius esset) audiret. Itaque ab Hircani fautoribus statim occisus, seu lapidatus fuit. Fulgosus lib. 3. c. 8. ex Iosephi lib. 14. cap. 3. Antiq. Post euersam Troiam Hecvba regina, quò seruitium morte absolueret, multa ingerere maledicta, imprecari???ue infausta omnia in exercitum. Qua re moti Graeci, lapidibus obrutam necarunt. Dictys lib. 5. Cygnvs Neptuni filius, quum à patre habuisset, vt ferro inuulnerabilis esset, ab Achille apud Troiam lapide extinctus est. Mermervs & Pheres Medeae filij, à Corinthiorum pueris lapidibus obruti, eò quòd munera exitialia ipsi Glaucae à Medea matre attulissent. Verùm ex oraculo illis poenas dederunt Corinthiorum liberi, crinem totonderunt, obsoletam???; vestem induerunt, & solennia sacra fieri coepta, Pauoris???; imago dedicata. Pausanias in Corinthiacis. Pausanias in Eliacis narrat, Comitem quendam Vlyssis ob virginem constupratam à Temessensibus occisum fuisse: atque ob id laruas eius, nisi quotannis oblata virgine placarentur, grassari solitas ac perniciem adferre omni sexui atque aetati. Erasmus in Chiliadibus. Aristocrates rex Arcadum, cùm sacram Dianae Hymniae virginem ad stuprum pellicere no̅ potuisset, postremò ad aram deae fugientem violauit. Scelere patefacto, hominem Arcades lapidibus obruerunt, & à virgine ad nuptam mulierem sacerdotij honorem transtulerunt. Pausanias in Arcadicis: Mardonivs Persa (quem Xerxes apud Salaminem victus cum exercitu reliquit, vt belli reliquias co̅foueret) ab Arimnesto Spartiata saxo interemtus est. Quo fato praemonuerat eum periturum Amphiaraus. Plutarchus in Aristide. Coes Euxandri F. Mitylenaeotum tyrannus à Dario constitutus, à Milesijs, qui à rege defecerant, captus, à Mitylenaeis lapidibus obrutus est. Herod. lib. 5. Neocles & Demopolis Themistoclis filij, quum Atheniensium memoriam refricuissent super legibus, quae aduersus exules fuerant sancitae, à paternis inimicis lapidibus obruti sunt. Caphyenses Pveri ludentes circa templum Dianae Condyleatidis, funiculo, quem repererant, Dianae signum obligato collo per lusum trahentes, Dianam strangulari cùm dicerent, à Caphyensibus ciuibus violati numinis crimine damnati, lapidibus obruti fuerunt. Pausanias in Arcadicis. Pyrander quaestor vrbanus, cùm Athenienses bellum contra Eumolpum gererent, & illis in maxima annonae penuria parcè suppeditaret triticum, in proditionis suspicionem incidens, lapidibus obrutus est. Callisthenes libro tertio rerum Thraciae, apud Plut. in Paral. Pyrrhvs Epirotarum rex, Antigonum regem praelio victum in vrbem vsq; Argos persecutus, tegulae ictu à muliere deiectae interijt: qua̅ Argiui Cererem fuisse aiunt, assumta mulieris forma, eo???; loci Cereri ex oraculo erectum fanum, & Pyrrhus sepultus. Pausanias in Atticis. M. Posthvmivs Regillensis, tribunus militum, & auctoritate consulari ad bellum contra Aequos missus, cùm conscripto exercitu ad Volas eum duxisset, oppidum???ue iamiam oppugnare vellet, praedam militis fore edixit. Capto verò oppido cùm animum mutasset, à suis militibus lapidibus obrutus est. Liuius lib. 4. Cinna in eo bello, quod Romani aduersus Gallos suscepera̅t, cùm tritici largitionem surripuisset, saxis necatus est. Aristides lib. 3. rerum Italicarum, apud Plut. in Parall. Theocritianvm, satellitem Amantij Eunuchi, imperio inhiantem, comprehe̅sum, ingentibus saxis ictum Iustinus Imp. iussit in mare proijci. Cuspinianus. Desiderivs Viennensis episcopus, consilio Brunechildis à Theoderico rege Francorum lapidibus obrutus. Sigebertus in Chronicis. Evsebivs Sardus, praesul Vercellensis, à Constantino principe in Cappadociam exulatum missus, tandem ab Arianis lapidibus obrutus est. D. Hieronymus. Telemachvs monachus, Romae celebrato gladiatorio ludo, increpans populum attentiùs spectaculo inhiantem, lapidatus fuit à populo. Honorius Imp. ea occasione gladiatorum ludum in perpetuum remouit. Sigebertus in Chron. Chrysanthivs Alexandrinus, cum Daria vxore, sub Numeriano Imp. pro catholica pietate saxis obruti. Volat. Pavlina virgo Romana, Arthemij praefecti filia, lapidata sub Diocletiano, cum Candida matre, pro Christi nomine. Volaterranus lib. 18. Anthrop. Henricvs I. Hispanorum rex, Alphonsi IIX. regis Castellae F. apud vrbem Palantiam, ex cocto latere vulnus accepit in capite, dum luderet cu̅ sodalibus, ex quo biduo pòst morte occubuit. Ritius Neapolitanus libro tertio Regum Hispanorum. Hvnaldvs dux Aquitaniae Romam quasi ibi mansurus veniens, deinde ad Longobardos fugiens apostata, ibi non multò pòst lapidibus obrutus malè perijt. Sigebert. in Chron. Hermannvs tyrannus è Saxonia Lotharingiam repetens, ad concitandos regni motus, castellum oppugnans, saxo caput ictus perijt. Sigebertus in Chron. Blanca Rubea Patauina, Baptistam à Porta maritu̅ in praesidium Bassiani municipij Patauini comitata, cùm occiso marito, ab Acciolino tyranno per vim, seruorum opera ligata, co̅stuprata esset: dolorem dissimulans, impetrauit ab amicis, vt ad leuandum moerorem & desiderium aperto sepulcro mariti foetidum cadauer semel tantu̅ posset aspicere. Quo aperto, illa magno emisso eiulatu, in sepulcrum sese praecipitauit, fimul???; tanta violentia lapidem impulit, vt vnà rueret, eius???, cêruicem frangeret. Bernard. Scardeonus lib. 3. Hist. Patauinae. Bvrcardvs Monachus vir nobilis & clarus, legatus à Friderico III. Imp. ad Carolum VII. Gallorum regem missus, Delphino in Germaniam irrumpenti dux fuerat. Post praelium in coemeterio D. Iacobi ante Basileam cum Heluetijs commissum, cùm ouanti similis per medios occisorum aceruos equitans aperta galea vociferaretur: Quàm lucundum spectaculum, quàm roseum pratum obequitamus? semianimis quidam Heluetius, genu; vti poterat, innixus, saxo arrepto frontem Burcardi tanta vi perculit, vt exanimis equo delapsus, impiae vocis & perfidiae erga patriam meritas poenas dederit. Stumpfius. Bello, quod Valdemarus III. Danorum rex contra Vandalicas vrbes gessit, nauali praelio filius regis Christophorvs, ictus lapide, non diu superfuit, Cranzius libro septimo Daniae, capite 38. Arborvm Reflexu discerpti. Alexander Macedo Bessvm Bactrianorum ducem bello victum, curuatis per vim arboribus alligauit: quas demùm tanto impetu concitatas remisit, vt laniata passim membra disiecerint. Auctor Plutarchus. Derbiccae Persarum gens, hoc genere supplicij, quod Disphendomene dicitur, afficiebant sontes: videlicet, quòd proceris curuatis arboribus, & criminoso in deflexis cacuminibus alligato, illis???; repentè laxatis, lacerum corpus in diuersa distrahebant. Alex. lib. 3. cap. 1. M. Antonino Augusto ecclesiam persequente, dum in Sicilia Sebastiani proco̅fulis iussu Victor martyr torqueretur, Stephana militis cuiusdam vxor visis miraculis ad fidem conuersa, Christum Iesum Dei F. confiteri cepit. Cum???; nullo pacto ab ea confessione reuocari posset, duobus duarum arborum aliquantum inter se distantiu̅ ramis aduerso inflexu vi ad terram curuatis, alligata atq; dimissa, rapido eorum diuersum reductu repentè discerpta fuit. Marul. lib. 5. c. 6. Procopivs tyrannus insurgens contra Valentem Imp. apud Natoliam Phrygiae ciuitatem victus, reflexis per vim arborum truncis alligatus, & discerptus est. Socrates, Sozomenus. Ruina oppreßi. Bello Punico secundo Galli L. Posthvmivm consule̅ exercitum per Latinam syluam ducturum, succisis iuxra viam vtrinque arboribus, atque ita libratis, vt minimo impulsu subitam trahere̅t ruinam, vbi ingressum viderunt, impulsis arboribus, miserabili strage cum omnibus copijs, quae numerum viginti quinque millium excedebant, oppresserunt. Sabel. lib. 3. En. 5. ex Liuio. Casimirus II. Polonorum rex, cùm Stephanum Valachorum Vaiuodam seu Palatinum à Petro fratre pulsum reducere conaretur: Petrus syluam densam, quae Ploniny à soli sterilitate vocabatur, cum suis ingressus, quâ PoLoni iter facturi erant arbores succidit, ita vt truncis vtcunq; haererent. Ijs???; ingredientibus Valachi arbores succisas ab extremis orsi, vi impulerunt, vt caeterae mutuò sese impellerent. Qua ruina Poloni sic obruti sunt, vt qui obtriti & extincti non sunt, viui tamen ferè debilitati & collisis membris in hostium potestatem venerint. Cromerus lib. 12. Calamis, Arvndinibvs. Alexander Eleus philosophus Alpheum flumen tranatans, pectore in acutam arundinem, quae aqua tegebatur, impacto, interijt. Fulg. lib. 9. cap. 12. Stephanvs, qui Petro Gnaphaeo Theopaschitae haeretico in exilium à Leone Imperatore eiecto (propterea quòd Deum passum esse diceret) in episcopatu Antiocheno substitutus fuit, à pueris Antiochenorum ciuium (qui Petro fauebant) acutis calamis iugulatus, & in amnem qui vrbem praeterlabitur abiectus fuit. Euagrius lib. 3. cap. 10. Nicephorus lib. 15. cap. 28. Armis Bellicis. Vtpvta Funda. Goliathvs Gethaeus gigas, funda à Dauide interfectus. 1. Reg. 17. & Iosephus Antiq. lib. 6. cap. 11. Telil, Sagittis, laculis. Iosias rex Iudaeorum, in praelio contra Pharaonem, Nechonem Aegyptiorum regem sagitta vulneratus perijt. Libro quarto Regum, cap. 23. Ioramvs Israëlitarum rex, Achabi F. à Iehu duce exercitus sui sagitta inter scapulas ictus, expirauit. Libro quarto Regum, capite nono. Linvs Thebis natus, ab Apolline sagitta interemtus est. Volat. lib. 19. Vrb. comment. Tityvs Terrae filius, Latonam violare volens, ab Apolline sagittis confossus, & ad Orcum detrusus, vulturi iecur quotidie laniandum praebet. Vergil. lib. 6. Aeneid. Procris Cephali vxor zelotypia laborans, clam viro in syluam profecta, vt amores eius deprehenderet, latitans sub arbustis, à marito (qui feram adesse suspicabatur) telo confossa est. Ouidius lib. 7. Metam. Achillem poëtae fabulantur nullibi membrorum praeterquàm in talo fuisse vulnerabilem, quòd eam parte̅ mater Thetis non abluisset Stygijs vndis, vt caeteras. Huc Paris sagitta directa, euersorem Troiae peremit. Ouid. lib. 12. Metam. Daedalionis filia Lychione, Dianae (cui se praeferebat) sagittis confossa est. Cuius dum celebrarentur exequiae, pater in puellae rogum se coniecit. Poëtae fingunt eum ab amicis (ne in ignem desiliret) impeditum, fuisse mutatum in volucrem. Ouid. lib. 11. Metam. Ninvs primus Assyriorum rex, cùm deficientem à se oppugnaret vrbem, sagitta confossus est. Oros lib. 1. cap. 4. Anacharsis Scytha, à Sauleo rege sagitta petemtus est, quòd Graecorum ritu sacrificaret. Herod. Sunt tamen qui à fratre interfectum velint Prexaspis Filivs à Cambyse Persarum rege, ob reprehensionem patris, sagitta interfectus. Herod. lib. 3. Lycophron poëta iambographus, à quodam aemulo traiectus est. Ouidius in Ibin: Vt???; cothurnatum perijsse Lycophrona narrant, Haereat in fibris fixa sagitta tuis. Sertorius bello ciuili, cùm Cinna & Marius Romam occupassent, & contra Syllanos crudeliter saeuirent, dicitur satellites Marij Bardiaeos, partim illius permissione & iussu, partim vi, dominos suos opprimentes, dominas violantes, liberos co̅stuprantes, omnes eodem in loco metatos, non intra quatuor millia, iaculis confixisse. Plut. in Sertorio. Vitige Romam obsidente, apud Salariam portam, Gothvs quidam procerae staturae haudquaquam inter suos obscurus arbori propinquae insidens, cum sagittando propugnacula diuexaret, notabili casu oppressus est. Siquidem tormento à Romanis ad laeuam turris ex improuiso locato traiectus, arbori, veruto in stipitem altiùs descendente, affixus est. Quare conspecta Gothi exterriti extra sagittae iactum recessêre, neq; ampliùs molesti propugnaculis extitêre. Sigon. lib. 18. Imp. occid. Christina virgo sub Iuliano, sagittis perijt. Beatus Sebastianvs, ciuis Mediolanensis, sub imperatore Diocletiano. Io. Comnenus Imp. Alexij F. in Cilicum finibus venatum egressus, cùm apro solitario ferrum in pectus adegisset, & is ictum vrgens ferrum in viscera recepisset, manus Imp. debilitata, atq; impetu ferae reflexa, pharetram de latere obliquè suspensam euertit, perstricta???ue vna sagitta venenata, cure extremos digitos laesit: ex quo vulnere serpente vi veneni paulò pòst mortuus est. Nicetas Choniates. Hunnis Ostrogothos bello persequentibus, Vinnitarivs Gothorum rex à Balambre Hunnorum rege sagitta fronti immissa necatus est. Io. Magnus lib. 6. cap. 27. Iaromirivm Boëmorum principem Cochanus Versouicensis sub venationis specie seductum in syluas sagittis confecit. Dubrauius lib. 6. Egfredvs Northumbrorum rex contra Eugenium V. Scotorum regem pugnans, quum multo clamore inter antesignanos vt militem accenderet ad pugnam versaretur, sagitta ictus in faciem (quam armis nudatam hortando ad pugnam tenebat) moribundus cecidit. Saxonum acies eò inclinans funditur, fugatur???;. Caesa ad xx. millia hostium. H. Boëthius lib. 9. Ricardvs Anglorum rex instructo exercitu dum in Pictones pergit, fit in itinere certior, thesaurum à quodam suo milite esse inue̅tum: eum ad se vocari iussit. Ille in Lemouices se recepit, atque intra Calacum oppidum receptus, sui seruandi causa, bonam pecuniae partem oppidanis dedit. Ricardus secutus militem fugientem, dum parum cautè locu̅ speculatur, per quem cuniculus duceretur, emissa de muro sagitta venenata, vulnus lethale in laeuo brachio accepit. Quo negligenter obligato, duodecimo demùm die oppidum expugnauit, nullo tamen eò loci inuento thesauro. Vulnere malè curato, breui pòst obij???, anno 1200. Polyd. lib. 14. Tagmarvs frater Othonis regis, cùm castrum Heresbruck cepisset, ibi à rege conclusus, telis intra ecclesiam confossus interijt. Sigebertus in Chron. Eo praelio, quo prope Augustam Ottho 1. Caesar Hungaros maxima strage cecidit, Conradvs Francorum dux, regis gener bellicosissimus, aestu siti???ue confectus, dum loricae fibulas respirandi ergô soluit, sagitta in gutture percussus perijt. Cranzius lib. 4. Saxoniae lib. 6. Alphonsvs V. Hispaniae rex, quum in oppugnatione Visei, quod oppidum praesidio firmatum Mauri tenebant in Portugallia, esset, Mauri telo vulneratus interijt. Ritius Neapolitanus lib. 3. Regum Hispanorum. Franciscus Nouellus princeps Patauinus, Hospites ad colloquium vocatos peracutis spiculis transfigere consueuerat: quorum scorpionum duo adhuc visuntur. Sab. lib. 8. Dec. 2. Bombardis. Sub Henrico VI. Anglorum rege Thomas Montacutus Sarisberiensis comes, cui plurimum fortitudinis ad pericula adeunda, plurimum consilij inter ipsa pericula, dum Aurelianum oppugnans, ex quadam fenestra aedium, quas in edito loco habebat, oriente sole, subiectam vrbem contemplatur: pila ferrea magna vitormenti aenei è regione domus missa, alterum fenestrae latus percussit, fregit???ue, ac illius aliquot fragmenta in facie̅ eius iecit: quibus ita saucius interijt biduo póst. Statim post eius morcem fortuna belli Gallici mutata est. Polyd. lib. 23. Steno Iunior Sueonum rex contra Christiernum Danorum regem pugna glaciali dimicans, anno 1519. ictu bombardae in femore vulneratus, statim???ue vehiculo impositus, ad Stocholmiam delatus, animam super constrictum glacie lacum Meler exhalauit. Dignus profectò longiore vita: quam vtique habuisset, si imprudentes & malignos consiliarios à selongiùs remouisset. Io. Magnus lib. 24. Albertus dux Saxoniae, de terra Luneburgensi plurimùm laborans, ad arcem Richeling, machina ictus in crure, morte̅ obijt, & Vencessaus fratruelis eius successit in ducatu Luneburgenfi. Cranzius lib. 10. Metrop. cap. 36. Dum Pragenses Hussitae Vicegradum arcem obsident regiam, ab altera arce telum ex maiore bombarda in veterem Pragam iactum, vno ictu quinq; Homines interfecit, inter quos mulier praegnans erat, cuius foetus ventre euolutus, tantisper fuit superstes, dum baptismate tingeretur. Dubrauius lib. 26. Gallis, capta Neapoli, ductu Caroli IIX. regis, nouam arcem oppugnantibus, accidit memorabili casu, vt multa vis torme̅tarij pulueris & multitudo ingens vasorum fictilium sulphure ac resina oppletorum, quae ad obruendos subeuntes Gallos erant parata, protinus ince̅deretur, cùm fortè excussa tormenti ictu modica fauilla, cadi eo puluere pleni flammam corripuissent. Multi Hispanorvm flamma, fumo, ruina???; exanimati sunt: sed multò plures semiambusti, laceri???; artubus ignis violentia foedè abreptis euasêre, qui miserabili eiulatu dolorem exprimendo, ac frustra implorando opem, amentes tota arce discurrebant: quibus neq; opportuna remedia, alijs alio periculo occupatis, neq; loca ad quiete̅ satis tuta praeberi poterant. Iouius lib. 11. Historiarum sui temporis. Iacobvs II. Scotorum rex. Vide fol. 3816. Alfonsvs dux Ferrariensis Bastiam ab Hispanis occupatam oppugnans, muri fragmine tormento icti caput laesus concidens perijt. Iouius in eius vita. Lvdovico Mirandulano Comiti, vni ex Iulij II. Pont. militum praefectis, qui Ferrariensi duci Alfonso auxilio contra Venetos missi erant, nemine alio in tanta multitudine praeter eum laeso, bombardae ictu caput ablatum est. Guicciardinus libro octauo. Anno Sal. 1517. quum Lotrechius vrbem Mediolanum esset inuasurus, ei???ue Prosper Columna & Franciscus Sfortia, cum omni Insubrum multitudine, egressi vrbe sese opposuissent: ad Bicoccam vicum praelio certatum est. Quo Gallis aduerso, Albertvs Petra, Heluetiorum dux, legionibus suis sclopetorum procella obrutis, cecidit. Iouius. Carolvs Borbonius, dum scalam Romanis moenibus admouet, per ingue̅ dextri fomoris glande traiectus, cecidit. Iouius. Philibertvs Aurantius princeps, qui capta Roma, & Neapolitano regno contra Odettum Lotrechium Gallum Caroli V. Imp. auspicijs egregiè defenso, summi ducis indolem prae se ferebat, bello Hetrusco, in Gabiniani oppidi expugnatione gemina glande traiectus perijt, anno Sal. 1530. Eius cadauer armis omni???ue amictu nudatum sub ipsam cataphractorum fugam Tentauilla Gallus, eius familiaris, agnitum collectúmque, extra oculos militum asportauit, & ftragulae laneae vesti inuolutum in sacello collocauit, donec parta victoria susceptus in ceruicem robustioris equi, brachijs & crurib us vtrinque pendentibus, lugubri humanae miseriae spectaculo, Pistorium est deuectus, non absimili fati sorte ac Borbonius fuerat ereptus, quum vterque in limine victoriae suae ceciderit. Iouius lib. 29. Hist. Renatvs Aurantius regulus, iuuenis omnibus naturae atque fortunae muneribus ornatissimus, ideo???ue Caesari longè charissimus, in oppugnatione S. Desiderij anno Sal. 1544. tormenti mortifero ictu vulneratus est. Nam quum fortè ad Gonzagam in fossa munitionis superuenisset, ei???ue honoris causa ille assurgens sellam suam concessisset, paulò pòst in eum locum directo ab hostibus tormento, ita globus ferreus aggeri incidit, vt diffracti resilientis???ue lapidis frustulo lethaliter in humero sit vulneratus. Iouius. In pugna Papiensi, Gallicus dux Palicia dum suffosso equo annis ac armis grauantibus ad Heluetios aegrè se recipit, ab equitibus Caesarianis intercipitur. Sed eum iam superuenienti Castalio deditum, Vasurtes Hispanus, quasi tanti captiui precium & laudem equitibus inuideret, apposito ad thoracem crassiore sclopetto, crudeliter interfecit. Iouius libro sexto in Piscario. Franciscvs Siccus Florentinorum dux contra Paulu̅ Manfronum Venetarum copiarum ductorem, cùm praecipitatis in insidias hostibus nobili victoria potitus hostes persequitur, tormenti minoris glande traiectus concidit, magno quidem illudentis fortunae casu, quando ea pila in spacio trium ampliùs stadiorum ex oppidi turre in incertum emissa, ipsum vnu̅ victorem ducem, miraculo quodam sustulisse videretur: ita vt ea victoria, quanquam insignis, Florentinis haud multum grata fuerit, quae prudentis simul ac strenui ducis morte constitisset. Iouius lib. 3. Hist. Valens Fogacia in obsessione Albi Ingauni cùm ab obsessis deferre literas deprehensus esset, à Nicolao Picinino hoste, collo ad eius crura alligato, Bricola tormento in vrbem transmissus perijt. Fulgos. lib. 9. c. 3. Mavricivs Saxoniae dux Elector, anno 1553. signis collatis cum Marchione Alberto Brandeburgico in Saxonia, nona Iulij tormento manuario traiectus ilia, biduo pòst vitam finijt. Albertus fuga elapsus est. Carolvs Victor & Philippvs, Henrici Brunsuicensis Ff. eodem fati genere periêre. Sleidanus lib. 25. Clavdivs Guisius in obsidione Aurelianensi, à Io. Poltroto ex insidijs sclopetto traiectus fuit. Lvdovicvs Borbonius, Condensis princeps, perfidè à Montesquio, dum captiuus ducitur, globo hostili à tergo interemtus fuit. Anno Sal. 1569. 12. Martij. Gladio. Savlvs rex praelio cum Palaestinis commisso victus, gladio incubuit. primo Regum vigesimooctauo, & 31. Cambyses Persarum rex, ense dum equo insidet delapso vulneratus perijt. Herodotus. Paches Atheniensis, qui Lesbum in ditionem redegit, rationes referens gesti imperij, ipso in tribunali stricto gladio semet ipse confodit. Plut. in Nicia. Cùm Romani equites apud Athesim flumen impetu Cimbrorum pulsi deserto consule Catulo pauidi vrbem repeterent, & inter hos esset M. Scauri Filivs: pater cum Catulo permane̅s, filio ob hanc fugam conspectu suo penitus interdixit per nuncium. Quo accepto iuuenis fortiùs aduersus semetipsum gladio vtens, quàm aduersus hostes vsus fuerat, semetipsum interemit. Val. Max. lib. 5. cap. 8. & Plut. cap. 72. Paral. C. & M. Plantii ob vxorum mortem gladio incubuerunt. Val. Max. lib. 4. cap. 6. & Volat. lib. 18. Mithridates Ponti rex, audita Pharnacis F. defectione, veneno priùs filiabus extinctis, ne viuus in hostium potestatem veniret, hoc ipsum rogans gladio peremtus est à Bittico Celta. Sab. lib. 4. En. 6. Anno 1285. Sexto Nonas Octobris, Otho Thorius praefectus in Oetingen, dum vesperi venatur, & vulpeculam, quam catuli ceperant, atque dilacerabant, seruaturus equo descendit: eo recalcitrante in ensem vagina elapsum incidens, interijt. Auentinus Annalium Boiorum lib. 7. Pugione. P. Magius Chilo M. Marcellvm pugione interfecit, duo da̅s ei vulnera: vnum in stomachum, alterum in caput secundùm aurem. Seruius Sulpitius lib. 4. Famil. epist. Cic. Galeottvs Manfredus dux Fauentinus, eò quòd cum Fauentina quadam ciue priùs coniugium contraxerat, antequam ipsi nupsisset, pugione à Francisca Bentiuola vxore secunda necatus fuit. Fulgos. lib. 6. cap. 1. Gvlielmvs Prorex Scotiae declaratur, postqua̅ in pristinam dignitatem, qua exciderat, restitutus esset, eam rursus amittit, & Sterlini pugione à Iacobo II. R. Scotiae in pectus adacto, & ab alijs quoque multis vulneribus confectus moritur Mense Februario. A. C. 1452. H. Henninges in Geneal Fuste, Claua. Oeonvs Herculis consobrinus adhuc adolescens cum Hercule Spartam veniens, cùm fortè ad Hippocoontis aedes accessisset, in eum canis domus custos inuasit. Quem cùm lapide percussisset: Hippocoontis filij cursim egressi, fustibus puerum confecerunt. Pausanias in Laconicis. Cayrensis Caliphas, id est, summus pontisex, per simulationem adorandi claua obtruncatus fuit à Saladino. Aemilius. Sigthvnivs Suetiae rex raptum filiae suae à Gramo Danorum regis filio armis vindicaturus, bello Danos persequebatur Gramus clauam more giganteo gestans, quam auro infuso ponderosiorem effecerat, imminentem audaciùs capiti suo Sigthunium socerum occidit: qui antè per victimarios responsum acceperat, ab auri metallo suprema̅ sibi perniciem & mortem imminere: à ferro aut chalybe, caeteris???ue metallis nunquam violari vel occidi posse. Io. Magnus lib. 2. cap. 6. Lancea, Hasta, Conto. Atys Croesi regis F. hasta traiectus. Vide fol. 463. Eo bello, quo Totilas Gothorum rex ac Iustiniani duces inter se decertabant, singulari praelio Vlaris Gothus & Artavadas Armenus, Rom. eques, haud longè à Trebia amne in cisalpina Gallia dimicauerunt. Artauadas cùm infesta lancea Vlarim deturbasset, & Vlaris hasta, humi fixo cuspide, aliqua̅tisper è terra emineret: in eam Artauadas tam grauiter offendit, vteo vulnere post paucos dies è vita decesserit. Fulg. libro. 9. cap. 12. Henricvs II. Gallorum, & Philippus Hispaniarum reges, post diuturna bella pacem facêre anno Sal. 1559. cùm Gallus filiam Philippo, Margaritam sororem Philiberto Duci Sabaudiae in integrum restituto desponderet: dum nuptiae Parisijs celebrantur Sabaudi, rex equestribus ludis cum praefecto satellitum suorum Lorgeo, multùm licet reluctante, congressus, conti in pectus adacti fragmine galeam non rectè clausam subeunte grauiter vulneratus, oculum primò, inde mentem, vndecimo die vitam quoque amisit, & quas contra Lutheranos conceperat minas Francisco filio exercendas reliquit. Sab. supplem. Stylis Graphiariis. Erixo eques Rom. à populo Romano stylis graphiarijs in foro occisus est, quòd ab eo filius nimis saeuè vapulasset. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Ioannes Scotus (sed non ille, qui nouae sectae auctor fuit) à coniuratis discipulis, D. Cassiani exemplo graphijs fuit confossus in Britannia. Iouius in Elogijs, ex Crinito. Cvltro Coqvinario. Evnomys Spartanorum rex, pater Lycurgi, cùm manum con [486] serentes in vrbe dirimeret, cultro coquinario ictus obijt. Plutarchus in Lycurgo. Iesvitaetres, & inter eos duo Theologiae doctores, à furioso cultro coquinario enecti. Sub Tit. A`` furiosis netati. Henricvs III. Galliae rex, sub latis è medio Guisijs, cùm Lutetiam rebellem obsidione cinxisset, per insidias à Iacobo Cle mente Iacobini ordinis monacho, qui fictis literis secrètum regis colloquium obtinuerat, cultello veneno oblilo, ventrem laesus, sequenti die 2. Aug. 1589. interijt: cùm priùs quàm decederet, Henricum Nauarrae regem, legitimum sibi successorem designasset, in eius obsequium principes & duces populi cohortatus: vt esset, qui tam atrocis perfidiae condignas poenas à nefarijs auctoribus reposceret. Rota Molinaria. Victor martyr sub Maximiano Imper. quòd Iouis simulacrum abominatus pede euertisset, pede abscisso molendini rotae subiectus conteritur. Marul. lib. 5. cap. 5. Rota Plavstraria. Qvidam Romae ad bestias damnatus, curru ad amphitheatrum deportatus, dormire se fimulans, caput rotae radijs inuoluit, eiusdem??? circumactu fracta ceruice expirauit. Seneca. Navi. Carthaginenses, milites Romanos in suam potestatem redactos, nauibus substrauerunt: vt earum carinis ac pondere elisi, inusitata ratione mortis barbaram feritatem satiarent, tetro facinore pollutis classibus ipsum mare violaturi. Val. lib. 9. cap. 2. Rvsticis instrvmentis. vt Boemi milites ad tutandos inferioris Vngariae fines contra Turcarum irruptiones à Paulo Kinisio praefecto conscripti, cùm insolentissimè & iniquissimè rusticos tractarent, id??? ad Paulum quotidie deferretur, cos agrestium turba circumuentos, qui fal cibus equorum poplites succiderent, trucidauit, reliquos imperata facere coëgit. Bonfinius lib. 3. Dec. 5. Anno Domini mdlii. Barthol. Elias Patauinus, honesto inter suos loco natus, cùm varijs litigationibus cum monachis omnem non solùm consumsisset substantiam, sed & aes alienum grande, quod soluendo non erat, contraxisset, filias???ue insuper haberet nubiles, sed dote omni carentes, ex desperatione eas in lecto cubantes interfecit. Quo facto furore actus è patrijs finibus se proripuit, per???ue inhospita loca nocturnis itineribus errans, in vicum Grignaeum inter Alpium prima iuga situm sese recepit. Mox intempesta nocte, cùm nullu̅ aliud telum suppeteret, Furiarum indicio falcem messoriam in angulo hospitij latentem, rubigine erosam & planè hebetem arripuit, ea??? guttur sibi ter??? quater??? repetitis ictibus lacerauit, potius quàm praescidit, nec tam ex vulneris violentia, quàm sanguinis profluuio infelicem efflauit animam. Extat ea de re elegans carmen Iacobi Ruffini. Aratro. Iusso Ericson Danus, Dalacarliae praefectus, Vxores maritorum crudeliter occisorum, loco iumentorum trahendìs aratris applicare non erubuit: immò inter primas delicias duxit, videre & audire eas inter tantas angustias foetus mortuos eijcere, & rursus aratro apponi, donec mortuae aut semianimes collaberentur. Io. Magnus lib. 22. Gothorum histor. Flagellis tritorijs. Debacchantibus per Boëmiam Hussitis, Sesemvs vir nobilis, qui illis in oppidis arcibus??? suis restiterat, à feris & immanibus rusticis interceptus, humi??? prostratus, flagellis rusticanis in modum manipoli flagellabatur, ad singulos ictus vociferantibus, Non vltra insultabis Hussitis: inde manibus truncatus, ac flammis exustus est. Dubrauius lib. 24. Stimvlis pastorvm. Palaestini sexcenti à Samgare Anathi F. Israëlitarum iudice, stimulo boum caesi. Iudicum capite tertio. Fabrilibvs Instrvmentis. vt Ascia. Io. Diazius Hispanus Naumburgi, varijs modis ab Alphonso fratre, Romano causidico, tentatus fuerat, vt à Protestantium religione discisceret. Caeterùm cùm omnia frustra fierent, Alphonsus sicarium quendam subornauit, qui ad Ioannem literas à fratre scriptas summo mane deferret. Quas cùm Ioannes legeret attentissimè, sicarius à tergo stans, asca ei caput diffidit. Ad cuius ictum Ioannes amissa cura voce vita statim concidit, subducente se latrone cum Alphonso in Italiam. Sleidanus lib. 17. Serra. Esaias propheta serra lignea diffectus à Manasse nepote traditur. Hieronymus, Thomas, Nicolaus de Lyra. Milites serris diffecti à Valente Imp. contra datum tamen iusiurandum, eò quòd Procopium tyrannum, herum suum captum, perfidè Imperatori tradidissent. Cuspinianus. Templarii milites à Saladino Aegyptiorum tyranno serris diffecti in castro de vado Iacob, anno 1180. Bello Neapolitano Masius Barresa, Ferdina̅di regis dux, Longobuco oppido capto, Nicolavm Clanceoffum Io. Andegauensis partes fouentem, serra per dorsum lumbos??? adacta, medium secari iussit. Pontanus lib. 2. belli Neapol. Anno 1389. in emporio Suetiae Stocholmensi mercatores Germani Svecos noctu adorti, magna strage edita, principes in arce serris ligneis dilaniarunt. Io. Magnus lib. 21. Forcipe. Mavrisivs seruus à Neapolitano praetore candenti forcipe concisus est, eò quòd liberum hominem occidisset: tractus???ue est per vrbem, ridenti similis. Pont. lib. 2. c. 7. de Fortitudine. Ioannes ab Hornach Vngarus, ??? vt Caroli Siciliae regis mortem vlcisceretur, reginam Vngariae Ludouici viduam cum Maria filia, Sigismundo Venceslai Imp. fratri desponsata, cepit, matrem sub mersit, filiam in vinculis habuit. Caeterùm à Sigismundo domitus, forcipibus candentibus dilaniatus est. Stumpfius. Vladislao Polonorum rege ab Vngaris ad regnum votato, cùm Albae regiae coronaretur, Vngarvs quispiam, obscurae sortis, indicauit magnam auri vim ab Elizabetha regina Alberti defuncti regis sibi oblatam esse, vt Vladislaum regem ferro vel veneno de medio tolleret. Id siue verum suit indicium, siue ementitum spe maioris muneris, Vladislaus irremuneratu̅ praetermisit atque dissimulauit, ne quam Elizabethae infamiam suscepti sceleris inureret. Vngari verò indicem ignitis forcipibus immaniter dilaniatum diffecuerunt. Cromer. lib. 21. Ioannes Leudensis, rex Anabaptistaru̅, Monasterijs in Vvestphalia cum socijs forcipibus candentibus laceratus. Sleidanus libro decimo. Clauo. Iaël, vxor Hebris Cenaei, clauum tabernaculi defixit in cerebrum Sisarae, è cladè à Iudaeis accepta fugientis, & Israëlitas graui liberauit aduersario. Iudic. 4. Sacerdotes Graecorum sub Romano Lacapeno à Rossis occisi, acutis clauis capiti infixis. Cedrenus. Henricus VI. Imp. ob crudelitatem quorundam insidijs in Sicilia appetitus, factionis Principis capiti coronam aeneam cum quatuor foraminibus & totidem magnis clauis affixit, atque ita hominem abire iussit, his verbis: Habes homo coronam, quam venatus es: nemo tibi inuidet, fruere vsq; adeò desiderata re. Is verò vertigine oborta humi prolapsus, paulò pòst in miserabili illo diademate expirauit. Nicetas lib. 2. de rebus Alexij Angeli. Draculam Transalpinae Vngariae praefectum memorant, Turcarum LEGATIS pilea Phrygia expatriae instituto deponere recusantibus, confirmandi moris gratia, tres capiti clauos affixisse, ne ampliùs amoueri possent. Bonfinius lib. 10. Dec. 3. Medicis Instrvmentis. Vt Phlebotomo. Consule Titulum, À Medicis necati, fol. 466. Nouacula. Syllanvs à Caligula genero compulsus ad secandas nouacula fauces, quòd ingressum turbatius mare non esset secutus Imperatorem. Sueronius. Bartholomaeus Elias Patauinus, ob litigationes cum monachis ad summam paupertatem redactus, cùm nullum iam superesset patrimonium, quo filias elocare posset, tres paruulas filia??? Lvcretiam, Helenam & Laura̅, quarto Idus Iunij, mdlii. in lecto cubantes ex desperatione interfecit. Iacobi Rufini carmen. Hirudinibus. Hirudines remedij causa corpori adhibitae, aliquando affixa relinquunt capita. quae causa vulnera insanabilia facit, & multos interimit, sicut Messalinvm è consularibus patricijs, cùm ad genua admisisset. Plin. lib. 32. cap. 10. Pharmaco, Clysmate. Conradvs Imper. Friderici II. F. recepta Neapoli, Manfredi fratris astu clystere venenato extinctus est, an. Sal. 1252. Ioan. Villanus lib. 6. cap. 45. Persuasum multi habueru̅t, Misithevm, Gordiani III. Imp. socerum, Philippi fraude sublatu̅: qui, quum aegrotaret, parataque esset potio à Medicis ad premendam aluum, summoto poculo, alteram subiecit, quae multò infestius soluit. Quo profluuio senex breui extinctus est. In cuius locum praefectus exercitui Philippus, maiori scelere, & ipsum Gordianu̅ imperatore̅ [487] circumuenit, & imperium inuasit. Sabell. lib. 6. En. 6. Acvbvs. Cataphrygae haeretici ex sanguine infantis vnius anni, acubus confixi, Eucharistiam conficiebant, & ad socios mittebant. Infans si moreretur, martyr: si superuiueret, pro magico habebatur sacerdote. Christophorvs Goldeisen Thurnauiensis I. V. Studiosus, cùm incautiùs tractaret acum, sinistram manum auersam tam ferali plaga sauciauit, vt ex minutulo vulnere, animi corporis??? viribus paulatim cedentibus, paucorum dierum spatio, vitam cum morte commutarit. Contigit id Argentinae 4. Non. Martij 1601. Forfice. Valtervs episcopus Herefordensis in Anglia, dum tentat mulierem, forsicibus in gula vulneratus obijt. Ranulsus libro 7. capite 2. Disco lvsorio. Perseus Acrisii Argiuorum regis, & Abantis ex Danaë F. nepos, visendi aui materni, eum???ue sibi conciliandi cupiditate Larissam venit, quò Acrisius concesserat. Vbi & aetatis robore & disci à se inuenti gloria elatus, dum artem in conuentu hominum ostentat, Acrisium aduerso fato interuenientem, disci impetu occidit. Pausanias in Corinthiacis. In insula Aegina iuxta Aeaci monumentum Phoci Aeaci F. tumulus est, incinctus in ambitu crepidine, incumbit asperum & rude saxum, quo cùm Phocum ad quinquertium fratres inuitassent, pro disco vsi sunt: ac eodem Peleus consultò, ex matris, nouercae Phoci, instinctu, quòd caeteris fratribus à patre praeferretur, Phocum, cùm loco ei suo lapis esset mittendus, dicitur percussisse & interfecisse. Pausanias in Corinthiacis. Carnificvm instrumentis. Vt Spinis, Tribulis. Socothenses senatores spinis atque tribulis à Gedeone concisi, eò quòd in persecutione Madianitarum panem militibus suppeditare noluerant. Iud. c. 8. Virgis, Flagellis. Stvpratores Ocellatum sororum, item Varonillae, mox Corneliaae, virginum Vestalium, virgis in comitio ad necem caesi sunt, sub Domitiano Imp. Suetonius. L. Caninivs scriba pontificum, incestus Opimiae & Floroniae Vestalibus virginibus illati conuictus, flagris ad internecionem caesus est. Sabellicus libro 2. Ennead. 5. ex Plutarchi Fabio. Asiaticus quidam legatus Romam missus, lectica ferebatur per agrum Venusinum. Bvbvlcvs quidam per iocum rogauit, Num mortuum in lectica ferrent? Ille statim lecticam deponi, & stupis, quibus deligata erat, vsqueadeò verberari iussit, dum animam efflauit. Gellius libro 10. cap. 3. ex C. Gracchi oratione recenset. Rota. Vlasta seu Valasca, Amazonum Boëmicaru̅ dux, equitem Boë-um Stiradivm (Aen. Syluius Siradium habet) potione venefica à Sarca puella circumuentum proximè arcem Vicegradum, rotae supplicio affecit, & radijs rotarum membra innexuit, vt supplicij dolor principi Premislao incresceret. Dubrauius libro 2. Neonugi apud Geldros quidam mendicus, Ivstvs nomine, vt iusta occasione pecuniam emendicaret largiorem, ante templi fores decubuit, daemonij in se dominium simulans. At vbi in dolosi machinamenti opinionem venit magistratus: adhibiti lictores, qui à coemeterio discedenti sub prandio manus inijcerent. In vinculis igitur artem confessus, decimo post editum hoc spectaculum die, propter latrocinium etiam quater patratum, rotae impositus, horis duabus pòst descendit, eodem tamen repositus die, strangulatus est. Vierus libro tertio capite vigesimoquarto, de Praestigijs daemonum. Rodolfvs Baro à Vuart, qui in necem Alberti Imp. in traiectu ad Vindonissam consenserat, à Burgundo quodam Comite, ad quem confugerat, proditus, à Leopoldo Austriaco, Alberti F. rotae supplicio Vitoduri affectus est, in qua tribus diebus, totidem???ue noctibus vixit. Vxor magno & Christiano animo eum consolabatur. Stumpfius. Huldrico Vvagner cauponi Villissouiensi in Heluetia Egidius Spilman ciuis Bernensis loculos suos bona fide seruandos commiserat. Caupo persidus apertis loculis sigillum Egidij reperit, eo???ue chirographum Egidij nomine scriptum, magnam pecuniae vim sibi à caupone commissam in trium testium praesentia fatentis, obsignauit. Post aliquot annos Egidius in ius à caupone vocatus, & cum eo pacisci iussus, vixdum Solutionis moram ab co impetrauit. Interea caupo Lucer nae Archigrammatei ancillam, illo absente, occidere aggressus, ictu aberrans, eiusdem???ue clamore proditus & captus, perfidiam suam erga Egidium fassus, rotae supplicio affectus est. Stumpfi us lib. 7. Heluetiae. Securi, Gladio. Vide Titulum, Decollatorum, fol. 518. P. Scipio Asricanus superior, cupiens M. Catoni consuli adhue in Hispania agenti obsistere & res Hispanicas suscipere, perfecit, vt successor in illa prouincia Catonis crearetur. Itaque eo profectus accepit prouinciam a Catone. Cato autem acceptis peditum quinque cohortibus & quingentis equitibus, qui deducerent se, subegit gentem Lacetanorum: à quibus receptos Perfvgas sexcentos securi percussit. Plutarchus in Catone. M. Antonius iiivir Antigonvm securi percussit, fol. 519. Constantinvs Scotorum rex victus ab Hungare Danorum duce, captus???ue, in antro maritimo securi est percussus. Mansit loco nomen Nigrae specui aliquot exinde annos, nunc diaboli antrum dicunt, in atrocis facti memoriam. H. Boëthius lib. 10. Ioannes XXIII. Pp. indulgentijs in Boëmiam missis pollicebaturplenam delictorum condonationem ijs, qui Sigismundo regi Hungariae ferrent auxilium aduersus Ladislaum Regem Napolitanum, Romanae Ecclesiae rebellem. Ioannes verò Hus totas indulgentias cum potestate Pontificia abrogare cepit, factione plebeia fretus, quam sic addictam sibi habuit, vt Tres vno die in tribus templis, cùm recitari pro concione decretum Pontificis audissent, clamore magno recitanti obstrepere aufi fuerint, palàm vociferantes, Romanum Pontificem esse Antichristum, qui crucem aduersus Regem Christianum decreuerit. Comprehensi, & in carcerem detrusi sunt Adest repentè ipse Hus, & cum eo turba, duûm millium hominum, aditum in curiam postulantium. Quò cùm venisset, paucorum numero comitatus, non aliud postulauit, quàm vt ne quid grauius in iuuenes captos consulerent. omnem illorum culpam in eleuandis indulgentijs in se transferre, qui illos talia loqui docuerit, nec abnuere poenam pro illis subire, si poena dignus esset, qui vera diceret. Respondet senatus, nihil temerè se in captos acturum. Interea postridie manè cum praesidio armato eductos gladio percuti iusserunt. Corporibus ad templum Bethlehem, vbi Hus concionatorem agebat, elatis, praecinebat scolasticorum chorus: Isti sunt sancti, qui pro testastamento Dei sua corpora tradiderunt. Ac illo quidem die Hus concione abstinuit, sed postea non cessauit mortem illorum deplorare, inuidia maiore, quàm vt illam sedare possent senatores. Dubrauius libro vigesimotertio. Veru. Bassivs episcopus à Perennio praeside in eculeo primùm suspensus, demùm laminis ardentibus circa latera appositis excruciatus, fustibus & scorpionibus caesus, in ignem missus, duobus postremò verubus à talo ad verticem capitis confixus, spiritum Deo reddidit. Tauro aeneo. Vide Titulum, Igne elementari exusti. fol. 477. Evstachivs dux cum vxore & liberis ab Adriano Imper. quòd pro victoria sibi contra Barbaros concessa dijs sacrificare noluisset, primùm leoni obiectus est, deinde in aereo tauro combustus, illaesis tamen ab igne omnibus partibus corporis. Marulus libro quinto, capite quinto, ex Nicephori libro tertio, capite 29. Laqueo. Hi propriè Latinis Suspendiosi dicuntur. Vide Titulum, Suffocatorum laqueo, fol. 515. Marsya Satyrus ab Apolline victus, pependit laqueo. Plinius lib. 16. cap. 45. Ouid. in Metamor. Leda ob Helenae filiae raptum impar dolori & infamiae, laqueo semetipsam necauit, [Greek words]. Sic de illa Helena apud Eurip. [Greek words] Leda verò per laqueum mortua est, pudore ducta propter nos, prae doloribus. Demetrivs Philippi Macedonum regis F. falsa fratris Persei apud patrem accusatione, quasi defectionem ad Romanos spiraret, à Dida, quem ei comitem Perseus à patre dari antea curauerat, immissis percussoribus strangulatus est. P. Aerodius ex Liuij Dec. 4. lib. 10. Archiadas Cyprum Demetrio Poliorceti proditurus, deprehensus, & in iudicium adductus, fune, de quo aulaea pendebant, se suspendit. Suidas. Gordianvs senior Africae proconsul seipsum in cubiculo suspendit. Vide fol. 515. Narses eunuchus cùm Sindvaldvm regem Herulorum quondam à rege Theodorico in Subalpinis, victo rege illorum Odoacre, locatorum, multis beneficijs affecisset: nouissimè rebellantem, & regnare cupientem bello superauit, & captum è celsa trabe suspendit: eodem??? tempore per Dagisteum magistrum militum vniuersos Italiae fines obtinuit. Paulus Diaconus. Iarmericus Danorum rex xl. Tevtones captos, applicatis totidem lupis, laqueo adegit. Saxo Gramm. lib. 7. Tomvmbeivs Aegyptius Sultanus à Selimo Turcorum Imp. secundo victus, obsoleta indutus veste, religatis in tergo manibus omnia Memphitidis vrbis fora & regiones celeberrimas circumductus fuit. Postea ad Bassuellam porta̅ laqueo ei gula fracta est, vnco??? ferreo supra fornicem suspensus, vt omnibus conspectui & ludibrio foret. Iouius. Engverranvs Morignonus, Comes Longauilleus, Palatij regij extructioni sub Philippo Pulcro praefectus, repetundarum reus, Lud ouici Hutini regis iussu strangulatus, effigies cius à Palatij gradibus deiecta. Aegidius Corrozetus de Antiq. Parisiensibus. Apud Litvanos in villis hoc praecipuè obseruatur, si quis fortè capitis damnatus fuerit, de seipso iubente domino supplicium sumere, suis??? manibus se suspendere. Quod si recusauerit, minis verberibus??? exagitatus cogitur. Guagninus in descriptione Lituaniae. Dvringvs comes Boëmus contra ius hospitalitatis filium Vratislai Bohemorum duci, patrui sibi à Grezomislao custodiendum traditum decollauit, & caput muneris loco Grezomislao Pragae obrulit, aemulum regni se sustulisse inquiens. Grezomislaus hominis perfidiam detestatus, genus mortis triplex ei proposuit, Gladium, Laqueum, Praecipitium. Duringus ex alno vicina sese suspendit, quae postea arbor Duringus ex alno vicina sese suspendit, quae postea arbor Duringa dicta est. Aeneas Syluius in hist. Bohem. & Munsterus in Cosmograph. Svehla Boëmus, cùm'ab Mathia Vngarorum rege defecisset, vt tutò Panoniam popularetur, Costolam munitum oppidum occupauit. In eius arce à Mathia obsessus, fame laborans per silentium noctis per actuarium pontem clàm elabitur. Rex immisso equicatu, eos in fuga cecîdit. Suehla solus equo vectus, per syluas errans, vt in Morauiam fugeret, in lignatorem incidit, orauit???, hunc impensiùs, vt se viae aliquantisper ducem praeberet. Caeterùm rogatus nomen, cùm Suehlam se diceret, lignator exprobratis ipsi agrorum vastationibus& pecoru̅ depraedationibus eum ad Costola̅ captiuum duxit. Vbi Mathias duobus crucium ordinibus erectis, eum cum socijs suspendi iussit: inferiori ducentos quinquaginta: in superiori verò, qui magis era̅t infignes: in medio Suehla̅: à dextra sacerdotem eius: à laeua puerum, qui ensem gestare solebat. Bonfinius lib. 1. Dec. 4. Rohacivs procerum Hussitarum vnus, fretus propugnaculo arcis, quam sibi recens in loco munitissimo excitauerat (appellauit???ue montem Sion, quasi à nullo commoueri posset) Sigismundum Imp. lacessere cepit, conuitijs, rapinis, dum in greges boum, & dolia vini, quae ex Hungaria in Boiemiam Caesari aduchebantur, insilijt, dum terrore & minis exilium minatur. Oppugnata à Caesarianis arce, atque capta, Rohacius cum suis Pragam ad Caesarem deducitur. Qui vt contemtum maiestatis suae, contemtu nobilitatis, quam Rohacius iactabat, vlcisceretur, furcam trium tabulatorum erigi iubet, ac summo loco Rohacium suspendi, vt coruos pasceret: medio sacerdotem eius, qui de secta Thaboritarum fuit: infimo, reliquos latrones circiter septuaginta. eo??? suplicio tantu̅ caeteris metum incussit, vt tam insolenter deinceps latrocinari nemo auderet. Dubrauius. 27. Mvstaffa Solymanni Turcarum Imp. F. insidijs nouercae Rossae, eum de affectatione imperij falsò accusantis, in patris tentorio indicta causa comprehensus & strangulatus est, circa ann. Salut. 1554. Ascanius Centorius lib. 6. com. bellorum Transyluaniae. Tormentis, Fidiculis. Consule Titulum, Tolerantia tormentorum, f. 422. Macarevs, cùm ob depositam pecuniam hospitem in templo interfecisset, victus auaritia, tormentis examinatus in ipsis quaestionibus vitam amisit. Aelianus lib. 13. Var. hist. Culeo. Sotades poëta plumbeo vasi inclusus, in mare demergitur, quòd de rege Lymsiacho & Ptolemaeo plura impudentiùs scripsisset. Hyperbolvs Atheniensis, post Cleonis potentiam ad principatum Athenarum euectus sua versutia, cùm priùs iucernas aereas factitaret, & plumbum aeri misceret, vt pondere ementes falleret. Sed è Repub. eiectus iterum propter improbitatem, Samum???ue profectus, culeo insutus, in mare deiectus est, inimicorum insidijs. Gyraldus Dialogo quinto Historiae poëtarum. Tarquinius rex, M. Tvllivm vel Attilium duumuirum, quòd librum secreta ciuilium sacrorum continentem, custodiae suae commissum, corruptus, Petronio Sabino describendum dedisset, culeo insutum, in mare abijci iussit. id???ue supplicij genus non multò pòst parricidis lege irrogatum est. Iustissimè quidem, quia pari vindicta parentum ac deorum violatio expianda est. Valerius Maximus libro primo, capite 1. Dionysius austor est, M. Attilium duumuirum Sibyllinorum librorum, quia eos temerè transcribendo priuato homini dedisset, impiè fecisse iudicatum, bubulo corio insutum, atque in mare Tarquinij iussu proiectum. P. Malleolvs maternae caedis reus, primus omnium, vt Liuius scribit, insutus culeo in mare deiectus est. Sab. libro secundo, En. sexta. Pavlvs Chupor Vngarus, à Bossenis, à rege Sigismundo deficientibus, captus, bouino tergo insutus, in profluentem ab Hernoia cum his verbis demersus est: Qui sub humana specie bouina quondam voce vtebaris, bouinam quoque nunc cum voce formam indue. Nam cùm os mores??? bouis dux ille praeferret, in regia quandoque à Paulo ludibrij loco per mugitum salutatus est: vnde concepto in eum graui odio, facta vindictae copia, hoc immane supplicij genus inuenit. Bonfinius lib. 3. Dec. 3. Vrbanus VI. contra quem Galli Clementem VII. antipapam crearunt, Nuceriae septem Cardinales tanquam cum Clemente sentientes in vincula coniecit, & ex his quinque saccis inuolutos, in mare demersit. Platina. Crucibus. Crucifixi. Eos heic propriè intelligimus, qui [Greek words] Graecis dicuntur, qui???ue in crucem violenter affixi axpirant. Impropriè etiam, qui suspendio vitam in furca finiunt, in crucem tolli dicuntur. De quibus sub Tit. Suffocatorum laqueo, fol. 515. Omnium, qui cruce perierunt, nemo maiore ludibrio affectus est, nemo pluribus tormentis afflictus, nemo frequentioribus plagis mutilatus, qua̅ intemeratae virginis innocens Filivs. Nulla in eo peccati scintilla reperta est, nihil deliquit vnquam, mundus ex munda matre natus est: mundè vixit, iustitiam & aequitatem verbo semper & opere docuit. Neque tame̅ puduit verpos illos & recutitos canes, Iiuore & inuidia tabescentes, causam machinari, qua eum morti traderent. Quam licet nullam reperissent, agnum tamen primùm flagelli vbique membrorum lacerauerunt, frontem corona spinea persorauerunt, faciem immundis deformauerunt sputis, colaphis immanibus totum caput contuderunt, latronis more vinxerunt, vinctum ad maiorem ignominiam traxerunt compitatim, & ad extremum inter latrones veluti latronem suspenderu̅t. Quod quum ad mortem non putarent suffitcere, manus & pedes clauis, latus lancea confoderunt. Illum ego de Libyca natum iurabo leaena, Arcadicas??? inter delituisse lupas. Cui tua crux lacrymas non mouerit, ô bone Christe, Ille erit & ferro durior & chalybe. Haec Rauisius. Cùm quinque Reges Amorraei, qui vrbem Gabaonem obsederant, eò quod cum Iosua foedus inijsset, à Iosua profligati essent, & in speluncam quandam apud Macedam sese abdidissent, Iosua ingentia saxa ad os speluncae aduolui iussit, & eos ibi custodiri. Post deletos hostes reuersus, à spelunca eos extrahi, & belli proceribus, vt pedes suos illorum ceruicibus imponerent, imperauit. Mox eos in crucem sustulit. Occidente sole demissos in speluncam eandem abijci, & fauces speluncae ingentibus saxis oppilari praecepit, quae etiamnum manent. Iosua cap. 10. Rex Haiensis à Iosua in crucem actus. Iosuae 8. Sauli septem Filii à Gabaonitis crucifixi, quòd eos Saul contra foedus à Iosua ictum perdidisset. 2. Reg. 21. Aman Amalechita, vel Macedo, apud recem Persarum Artaxerxem potens, ob intentatam Mardochaeo & omnibus Iudaeis internecionem in crucem sublatus est cum decem suis filijs, Susis. Esther cap. 7. Dismas Aegyptius latro, Christo crucifixo à dextris pepe̅dit. Beatus Andreas & Petrvs pro Christi nomine cruci suffi xi sunt: hic Romae sub Nerone, ille in Achia sub Aegea proconsule: hic capite deorsum demisso, indignum se dicens, qui mor??? sui praeceptoris crucifigeretur, ille sursum erecto. De vtroque Ioannes Franc. Mirandu la sic scribit in Hymnis: Extendit??? alacer, figenda??? brachia laetus Porrigit Andreas, versa??? sub arbore pendet: Et caput in terram simili sub stipite Petrus Praebuit, atq; lubens protendit in aëra plantas. Simeon filius Cleophae, post Iacobum fratrem Domini Hic [489] rosolymorum episcopus, sub Traiano Imp. in crucis patibulo spiritum emisit. Petrvs Aulanus, tempore Diocletiani & Maximiani Imp. supplicio crucis vitam finiuit, Seuero praeside. Alexandér & Epipodivs martyres, apud Lugdunum sub Antonino Vero patibulo crueis affixi sunt. Clavdivs, & Asterivs, & Menon, Christiani post multa supplici orum genera tandem in crucem elati spiritum Domino reddiderunt. Ivlia virgo Carthaginensis, Christiana, eodem mortis genere animam efflauit. Nestor episcopus similiter sub Decio Imperatore, & Pollione praeside. Zoe Nicostrati martyris vxor, in furcam acta, ibide̅ cum morte vitam mutauit: partim crucis tormento, partim fumo (quem carnifices ad arboris radicem posuerant) suffocata. Ninus Assyriorum rex Pharnvm Medorum regem, quia eius dicto non statim paruisset, cum vxore & septem liberis cruci miserabiliter affixit. Sab. lib. 1. En. 1. S???rabo libro Geographiae 14. scribit fluuium esse nomine Letheum, vicinam Lybibus Hesperijs: huic imminere monte̅ cui nomen Thorax, in quo fama est Daphitam grammaticum cruci suffixum fuisse, quòd maledico carmine reges incessuisset. Vnde dictum illud manarit in vulgus, vt dicerent, [Greek words], id est, Caue à Thorace. Erasmus in Adagijs. Dario in Graecos bellante, Histiaevs Milesius ab Harpago Darij praefecto captus, & cruci affixus est. Herodotus. Sandox Aeolidis praefectus à Dario cruci affixus est, quòd pecunia corruptus iniustè iudicasset. Alexander ab Alexandro libro 3. cap. 5. Artayctes Persa, Sesti praefectus, ab Atheniensibus, Xanthippo Antiphronis filio duce, captus, stipiti suffixus est. Herodotus. Sataspes Persa Traheaspis filius, à Xerxe rege cruci affixus est, quòd Zopyri filij Megabyzi filiam virgine̅ vitiasset: quódque etiam totam Africam non peragrasset, quod se facturum ad diluendum stuprum dixerat. Herodotus. Alexander Iannaeus Hircani III. F. Ivdaeorvm rex, victis aliquoties Iudaeis rebellantibus, tandem potentissimos eorum compulsos in Bethoniam oppugnauit, & Hierosolymam captiuos abduxit. Vbi epulans cum pallacis excelsiore loco ad dccc. iussit suffigi crucibus: in conspectu adhuc viuentium iugulauit vxores eorum & liberos, poenas exige̅s pro acceptis iniurijs. Iosephus lib. 13. c. 21. & 22. Tyrum vrbem Phoeniciae clariss. inopinata Servorvm conspiratio oppressit. Cuncti liberae fortunae viri ad vnum cum virili stirpe periêre. Alexander itaque Macedo post longam obsidionem Tyro potitus, nefariae caedis memoriam pertaesus, ac velut antiquae Tyriorum iniuriae vltor, quicunque bello supersuêre, crucibus (seruili supplicio) ad vnum affixit, Stratonis tantùm progenie seruata. Sabellicus libro nono, Enneadis primae. Polycrates tyrannus Samiorum, & pater Sylosontis, quum tota vita felicissimus fuisset, ad extremum ab Oroete Persa co̅prehensus, in furcam actus est, docuit??? cum Solone, nihil omni ex parte beatum. Herodotus in Thalia, & Strabo lib. 4. Bomilcar Amilcaris filius, Poenorum dux, veniens in suspicionem Carthaginensium, quòd cum Agathocle conspiraret, in medio foro patibulo suffixus est. Vnde ille magno animo de cruce in Poenos clamitando, eorum & ingratitudinem & crudelitatem illis exprobrando expirauit. Trogus libro 33. Iustinus libro 22. Mortuo Alexandro Magno, Perdiccas expeditionem fecit aduersus Ariaratham Cappadociae administratorem Macedonibus rebellantem: praelio??? victor, interfectis 4000. viris & totidem captis, Ariaratham eius??? cognatos omnes excruciatos crucifixit. Diod. lib. 18. Hanno Carthaginensis, Philippi Macedonis regis temporibus, quòd in filiae nuptijs principes ciuitatis veneno necare tentasset, captus, ac primùm virgis caesus, deinde effossis oculis, & manibus cruribus??? fractis, cruci affixus est. Iustinus lib. 21. & Orosius lib. 4. cap. 6. Alexander Macedo, mortuo Ephaestione (quem vnicè diligebat) medicum eius Glavcvm (quòd eò in spectaculis absente Ephaestion vinum bibisset) cruci suffixit. Plutarchus in Alexandro. Val. Bestivs à L. Imbrico affixus est cruci, quòd Ruseium filium suae fidei commissum interfecisset, vt eius auro potiretur. Plutarchus. Titus Hierosolymam oppugnans, captum Vnvm ex hostibus cruci pro muro affixit, si fortè reliqui vel hoc spectaculo territi deditionem facerent. Sed frustra. Eos etiam, qui pabuli causa è ciuitate erumpentes, cum Rom. congrediebantur, comprehensos. omnes Titus crucifigi iussit. Capiebantur autem indies Iudaeorum quingenti, & ampliùs, quos Romani ira & odio suffigebant, cùm tantam multitudinem custodire no̅ possent. Tandem & spacium crucibus deerat, & corporibus cruces. Iosephus libro 6. cap. 7. & 12. belli Iudaici. Pveros Christianos à Iudaeis crucifixos sub Tit. Hominum sacrorum contemtores, Religionis odio, leges. Palis suffixi. Bladus Dracula, vt sibi stabilem principatum Moldaviai redderet, occidisse fertur viginti millia hominum, eos???ue tam infantes, quàm adultos palis suffixit. Chalcocondylas libro nono. SVPELLECTILE Oeconomica. Vt Puluino. Vide Tit. Suffocatorum, fol. 517. Lucerna. Brandolinus Comes, à quo Magnus Sfortia ad Vitebium sauciatus, & penè interfectus fuit, erat Braccianae factioni Sfortiae contrariae vehementer addictus; similem???ue animum Tibertvs filius aduersus Sfortianos semper exercuit, ne à paterna disciplina discederet: vnde illi demùm fatale exitium. Francisco enim Magni F. Mediolani ad principatum tanta felicitate prouecto, quum Braccianas opes vndiq; fractas deletasque conspiceret, sese turbido ingenio à vetere inuidia odio???ue ad perfidiam vertit. Atque ita deprehensus, & custodiae traditus, vt imminenti supplicio se eriperet, praeacuto ferreae lucernae manubrio sibi iuguli venam perfodit, & interijt Iouius in Sfortia. Scabello. Lais meretrix ligneis scabellis occisa à mulieribus quibusdam in Thessalia, per inuidiam, cùm à Pausania quodam Thessalo amaretur. Athen. lib. 13. c. 20. Thorismundus Gothorum rex Tolosae morbo oppressus, cum eius curandi gratia sanguine̅ mitteret, à cliente Asculo inimicos falsò adesse nunciante, armis subtractis, occisus est, ita tamen, vt scabello arrepto, antequam opprimeretur, nonnullos ex Insidiatoribvs strauerit. Sigon. lib. 13. Imp. occid. Fibvlis. Qvida Athenie̅sium solus superstes è bello Aeginetico cùm redijsset domum, à mulieribus fibulis confossus est, percontantibus singulis vbi suus vir esset. Herod. lib. 5. Statvis. Mortuo Theagene Thasio athleta nobilissimo, cùm Qvidam obtrectatorum ad eius statuam nocte quada̅ accessisset, eam??? flagris cecidisset, non aliter quàm si in eo aere ipsum viuentem vlcisceretur: statua subitò concidit, percussorem??? suo casu oppressit. Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 11. Corcyraei bouem aeneam in Olympia dedicarant. Pver paruulus sub ea sedens, cùm pronus luderet, sublatum temerè caput tam vehementer aeri impegit, vt ex eo vulnere obierit. Pausanias libro quinto. Pver nouercae cippum apio coronans, eius ruina oppressus perijt. De quo sic Callimachus in 1. Graecorum Epigr. [Greek words] [Greek words]. Sic vertit Erasmus Exiguo lapidi puer addit serta nouercae, Mutasse vt vitam, sic ratus ingenium. At puerum extinguit tumulo haec illapsa. Nouercae Priuigni exanimem vel tumulum fugite. Argiui Milij in seditione trucidati aerea statua, cu̅ ludi in foro ederétur, collapsa in eius Percvssorem, hunc oppressit. Plut. de Tarda Dei vindicta. In Cynegium (loci nomen est) abijciebantur violenta morte peremti: eo??? in loco statuae erant quaedam. Ac Theodorus anagnostes cum Himerio chartulario ibi statuamviderunt, statura pusilla, sed latam & crassam. Me autem admirante (inquit Suidas) Himerius: Admirare, inquit, is enim est, qui Cynegium condidit. Tum ego: Maximinus, inquam, condidit, Aristides est dimensus. Protinus autem statua ex alto delapsa in Himerium, hominem occîdit. Me autem perterrito, & ad ecclesiam fugiente, & rem nunciante: cùm nemo crederet, iureiurando fidem feci, & quidam ex regijs mecu̅ in eum egressi locum, ante conspectum cadauer hominis, statuae casum mirabantur. Tum Ioannes quidam philosophus, se scriptum reperisse aiebat, clarum virum ab illo sigillo occide̅dum. Quo Philippicus Imperator comperto, sigillum id eodem in loco lussit obrui. Cùm Kennethvs rex Scotorum Cruthlintum Fenellae filiú occidisset, tum etiam Malcolmum Duffum, rege̅ & affinem Fenellae: illa statuam mira arte fabricari iussit, in cuius manu pomum aureu̅ gemmis nobiliorib. refertum erat, quod quicunq; tetigisset, statim multis iaculis confodiebatur. Eo regem nihil suspicantem, inuitatum, in Fetircarij oppido occidit, & in Hiberniam euasit. Cardanus de Rerum varietate lib. 12. c. 58. Accidentibvs qvibvsdam. Cuiusmodi est Visvs, Aspectvs. Huc ij, quos Basilisci vel Catoblepae aspectus enecat, per accidens quod; referri possunt. Alinqui ratione veneni, quo perimuntur, ad locum veneno peremptorum pertinent. Consule item Tit. Excaecatorum, f. 343. In Hachmolen oppido ad Vveseram quidam in area quum foueam teneret rebus seruandis, frugibus, aut alijs idonea̅, eam iam vetustate obsoletam innouare constituens, immisit fossorem, qui purgaret. Ille subitò concidit mortuus. Descendit alius, vt videret quid prior pateretur: & ille quoq; statim expirauit. Mirati, qui suprà stabant, quum clamoribus nemo responderet, & hunc mortuum intellexêre. Tertius fune immissus, iubebat ad primum signum se retrahi: vix mediam peruenit in specum, & iam spiritu cepit intercipi, clamans vt extraheretur. Eductus vix spiritum retinuit, multos postea dies languens. Basiliscum inesse putabant, qui visu interficeret immissos. Quum idem proximis hinc annis Buxtehudae oppido Bremensis ditionis accidisset, physici causam dixerunt, aerem in imo corruptissimum, qui concretis humoribus pessimis magis atque magis putrescens, adeò ceperit esse venenatus, vt flatum draconis aut visum basilisci superaret. Cranzius libro octauo Vandaliae, cap. 30. Sonvs. Gorgo vetula fragore fulminis exanimata. Vide fol. 495. Memini cùm essem Hefdini, quo tempore hostilibus Caroli Quinti copijs cinctum tenererur, quòd interim, cùm tormentis aeneis murus pulsaretur, fragor ex bombardis bellicis sublatus, tantum doloris cruciatum aegris quidem omnibus, sed praesertim capite sauciatis excitabat, vt dictitarent videri sibi ad singulas machinarum igniuomarum displosiones, verberibus se & fustibus crudeliter qua parte vulnera inflicta erant, caedi: & certè hinc adeò recrudescebant vulnera, vt multus per ipsa tum sanguis stillaret, & dolore, febre??? exacerbatis multo cum gemitu expirare cogerentur. Pareus lib. 9. c. 15. Odor. Cadaueris. Scapharum supplicium apud Persas Derbices tale est, quod [Greek words] vocant. Scaphas duas inter se congruentes accipiunt. In alteram supinum eum, qui poenae est destinatus, locant: inde inducunt alteram, & coaptant ita, vt caput, manus & pedes exerantur, reliquum sit inclusum corpus. Tum cibum homini praebent: quem si reijciat, compellunt eum oculos fodicantes sumere. A`` cibo mel & lac confusum ei ad potum infundunt, tum ad solem obuertunt assiduè oculos eius. vt incubantium examine muscarum tota integatur facies. Cùm autem intus faciat, quae homines, qui edunt & bibunt, necesse habent: tineae & lumbrici ex tabe & putredine exerementorum proueniunt, à quibus corpus in viscera penetrantibus consumitur. Postquam constat exspirasse hominem, ablata superiore scapha carnem cernunt corrosam, & eiuscemodi vermium examina mordicùs affixorum visceribus, ea???ue adedentium. Ad hu̅c modum Mithridates, qui Cyrum, regis fratrem, in praelio vulnerauerat, & huius facti gloriam sibi non regi vendicabat, septendecim dies tabescens tandem interijt. Plut. in Artoxerxe. Rex Euander apud Vergilium in sermone cum Aenea de Mezentii crudelitate inter alia dicit: Mortua quinetiam iungebat corpora viuis, Componens manibus???ue manus, atque oribus ora (Tormenti genus) & sanic tabe??? fluentes Complexa in misero longa sic morte necabat. Immanis autem huius cruciatus mentionem fecit Clemens Alexandrinus in Protreptico. Victorius lib. 4. Var. lect. c. 18. Croci. Agaso quidam Pisaurensis super duabus croci sarcinulis dormiens, eadem nocte obijt. Testi Amatus Lusitanus in Dioscoridem, capite de Croco. Stercoris. Marcellvs episcopus Romanus à Maxentio Imp. iussus erat episcopatu se abdicare, & Christianum nomen deponere. In cacabulum ad custodienda animalia publica inclusus, mense nono pedore & situ mortuus est. Platina. Aestvs. Vide Titulum, Suffocatorum aestu. f. 518. Frigvs. Vide Titulum, Frigore extincti, fol. 518. Lutetiae Brito quidam seruus à stabulo, fol. 579. MORTIS INSTRVMENTA IN CORPORE existentia. Mortvi ex Pitvita. Kinnethvs Scotorum rex, qui Pictos excidit, pituitae redundantia apud Forteuiotum obijt, anno quàm supremum inter Scotos iniuerat magistratum, vicesimo, Christi 855. H. Boëthius lib. 10. Aqva necati Totivs corporis, Hydrope, Leucophlegmantia. Heraclitvs Ephesius philosophus, intercute laborans, cùm bubulo stercore oblitus se Soli exposuisset, à canibus laceratus est. Triumphum de clarissimo philosopho canes hydropi eripuerunt. Crantor Solensis, Xenocratis auditor, qui commentarios poëmata???ue varia scripsit, & inter caeteros Homerum Euripidem???ue semper admiratus est, intercutis morbo interijt. Laërtius in eius vita. Domitivs pater Neronis decessit Pyrgis morbo aquae intercutis: sublato filio Nerone ex Agrippina Germanici genita. Suetonius. Adrianvs Imp. mortuus est morbo intercutaneo, xxii. imperij sui anno, sepultus Puteolis in villa Ciceroniana. Platina. Traianvm Imp. ex Arabia redeuntem grauior morbus oppressit: venenum sibi datum suspicatus est. Quidam tradunt, sistente sanguine, qui ei statis diebus ab imo profluebat, contractam aegritudinem fuisse. Stupore itaq; membra resoluta sunt, vt pars corporis sensu defecta aliqua manserit. Demùm aqua intercute repletus, apud Selinuntem Ciliciae vrbem, quae & Traianopolis pòst dicta est, repentè extinctus est: anno imperij vndeuigefimo, aetatis sexagesimoquarto. Cineres relati Romam, humati??? Traiani foro, sub eius columna, & imago superposita, sicut triumphantes solent, in vrbem inuecta, Senatu praeeunte & exercitu. Cuspinianus. Victo Eugenio tyranno Theodosivs Magnus Mediolani in morbum incidit, qui aqua inter cutem appellatur. Quo ingrauescenti, saluti suae metuens testamentum condidit, atq; Arcadio Orientem, Honorio Occidentem reliquit, atq; illi Rufinu̅, huic Stilichonem tutorem constituit. Paulisper inde ex morbo recreatus, ludos Victoriae edidit, atque eos animi causa ante prandium inspectauit. Post prandium verò cùm vehementiùs languere cepisset, Honorio, vt interesset, mandauit: ac subsequente nocte xvi. Kal. Februarij è vita migrauit, anno aetatis lx. Imperij xvi. Mortem euis frequentes imbres, & solito tenebrosior caligo, & terrae tremor praecedens nunciauit. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Honorivs Imp. Rauennae grauissimo aquae inter cutem morbo tentatus, Romam se reuehendum curauit, ibi???ue 18. Kal. Septembris an. 423. eo consumtus interijt, anno aetatis xliii. Imperij verò post patris excessum xxix. Sigonius libro vndecimo Imp. occid. Beniamin monachus in Scethi, miraculis clarus, hydropicus in tantum intumuit, vt in vasta sella tantùm sederet, & mortuus non nisi disruptis postibus extra cellam efferri posset. Sozomenus lib. 6. cap. 29. Heraclivs Imp. cùm annos xxxi. imperasset, morbo intercutis moritur, nouo cladis genere, sursum verso virili membro, & semper tento (priapismum medici vocant) vt quoties meieret, nisi tabula vmbilico admota prohiberet, vultu̅ lotio spargeret. Existimant, ob illicitas nuptias cum fratris filia id ei accidisse. Cuspinianus. Michael Paphlago, Constantinopoli à Zoë Augusta (vxore priùs Romani IV.) Caesar appellatus, cum ea annos sex imperauit: sponte se abdicauit i nmonasterio Anargyrorum, in suburbio Byzantij à se condito, vbi aliquot dieb. pòst hydrope obijt, anno Domini 1041. Zonaras. Bela II. Vngariae rex pacato regno ocio & luxui se totum dederat: tandem hydropisi correptus, nono regni sui anno è viuis excessit, qui suit Christi 1141. Bonfin. lib. 6. Decad. 2. Georgivs Podiebradius vel Poggiebraccius, Boëmorum rex post Ladislaum, haereticus à Pont. Max. iudicatus, hydrope perijt 22. Martij anno 1470. Cromerus libro 17. & Dubrauius libro 30. Pavlvs IV. pontifex mortuus est ex hydrope xv. Kalend. Septemb. anno Sal mdlix. quum vixisset quatuor & octoginta, sedisset??? annos quatuor. Panuinius. Partis: nimirum Capitis, Hydrocephala. Scribit Vesalius visam à se Pvellam bimula̅, cui ex tumore caput crassius erat quouis virili capite, cranium??? non osseum, sed membranosum, quale solet esse abortiuo foetui, effusam??? inde aquam nouem librarum pondere. Narrat Albucasis, visum sibi Pvervm, cui caput indies ob aquo sum humore̅ contentu̅ grandesceret, tandem??? in tantu̅ tumorem sublatum, vt ipsum nec stans nec sedens ceruice sustinere posset, adeò vt paucis pòst diebus interierit. Pareus lib. 7. c. 1. Pulmonis. Vide, Pulmonis hydrope mortui, fol. 521. Foetv. ex Partv vel Aborsu mortuae. Rachel vxor Iacobi patriarchae, prope Ephratam difficulter peperit: & animam agens, filium Benonim, id est, silium mei doloris, vocauit: at Iacobus Beniaminem, id est, filium dextrae. Genesis cap. 35. Vxor Phineis, cum Israëlitas magna clade à Palaestinis victos, arcam Domini captam, maritum in acie caesum, socerum Elim summum pontificem nuncio tristi accepto de sella collapsum & exanimatum audiuisset, iam vicina partui, doloribus correpta peperit filium, quem moribunda Ichabodum appellauit, hoc est, perijt gloria, capta nimirum arca diuina. 1. Regum capite 4. Paenon Amathusius Thesea ait tempestate in Cyprum delatum, cùm grauidam secum haberet Ariadnam, malae ex iactatione affectam & languentem solam exposuisset, feminas nidigenas excepisse Ariadnam, moestam???ue, quòd relicta esset sola, fouisse, ac literas obtulisse ei adulterinas, sicut à Theleo ad eam missas, adiuuisse etiam, & praestò suiisse in partu, atque defunctam non edito partu funerasse. Superuenientem Thesea & dolore confectum, indigenis argentum reliquisse, instituisseque, vt sacra facerent Ariadnae. Flutarchus in Theleo. Cùm Aeropae Cephei siliae, qui Alei Arcadum regis filius fuit, vitium Mars obtulisset, puella quidem inter pariendum aninum efflauit. At puer Aeropus matrem complexus iam exa nimem, lactis è mammillis eius profluentem copiam hausit. Id Martis voluntate fiebat. Lius rei gratia Aphneo (quali tu dicas vberi vel lacturno) templum dicatum in Ctesio monte Arcadiae. Pausinias in Arcadicis. Statira Darij vxor, omnium sui temporis formosiss. captiua in Alexandri Magni castris expartu obijt. Plut. in Alex. Tvlliola filia Ciceronis, Pisoni Crassipedi post Dolobellam locata, in partu obijt. Volat. lib. 20. Anthrop. Aristoteles tertio de Poëtica scribit, in insula Io, quo tempore Neleus Codri filius coloniae in Ioniam ducendae praefuit, puellam indigenam à genio quodam, ex eorum numero, qui cum Musis choros ducunt, compressam, cùm intumescente vtero facti pudore moueretur, deuenisse in quendam locum, cui nomen est Aegina. Ibi à praedonibus, qui eò excursionem fecissent, captam, Smyrnam??? adductam ab his, Lydorum (sub his enim tunc erat smyrna') regi Maeoni socio suo dono data̅: ab hocque puleritudinis causa in matrimonium eam adscitam. Hanc, cùm ad Meletem fluuium commoraretur, partus doloribus circumuentam, ad ipsum fluuium peperisse Homerum, statim???; expirasse. Plut in Hom. Ivlia Caesaris F. Cn. Pompeio nupta, siliam enixa, ex puerperij doloribus expirauit. Nec multos dies superstes partus fuit. Plut. in Pompeio. Ivnia Claudilla, M. Syllani F. Caligulae Caesaris vxor, ex partu obijt. Suetonius. Fuit Herodi sophistae Regilla vxor nomine. Eam ob peccatum haud ita momenti magni, iussit à liberto Alcimedonte caedi. Fortè tunc gestabat vterum, agebatur??? à co̅ceptu mensis iam octauus. Igitur hominis imprudentia ingestis in ventrem plagis, non ferens mulier iniuriae vim, immaturo partu, naturae concessit. Eo nomine postulatus caedis est Herodes apud Romanum senatum ab vxoris fratre. Caelius lib. 20. cap. 27. Antiq. Lect. Evdoxia vxor Arcadij Imp. cùm ob auaritiam & licentiam castigireturà Ioanne Chrysostomo Co̅stantinopolitano patriarcha, Arcadium Imp. induxit, vt viro sancto exilium indiceret. Eo ad deserta Armeniae delato vbi diem obijt, vix tribus mensibus elapsis Augusta, ob partus dolores, foetu marcescente in vtero, crudelissimè mortua est. Cuspinianus. Illusit Ioannes VII. Apostolicae sedi, fol. 439. 1997. Ludouici Malani Flandriae ducis vxor, dolis ad sepellectae Pellici nares abscidit. At tertio pòst die gemellos masculos enixa, statim vnà cum infantibus expirauit, circa an. Christi 1383, Iac. Marchantius de reb. Handriae. Filia Grammatici cuiusdam cùm geminos enixa esset, doloribus partus ipsa simul cum liberis exanimata perijt. Pulcrè igitur Palladas in 1. Epigram. Graecorum sic lusit: [Greek words] Irene vxor Philippi Imperatoris audita saeuissima mariti nece, prae dolore exanimata cecidit, atque aborsum fecit, breuique diem vltimum clausit, in monasterio Loricensi sepulta. Cuspinianus. Laurenti Medicis, Leonis V. Pp. patruelis, Vxor, è familia Bolonia regiae cognationis, incredibili apparatu Florentiae suscepta, post decimum ferè mensem maritum ad vitae exittum vltrò festinantem quinque diebus antecessit, in supremo morbi impetu puellam enixa, Catharinam, Henrici II. Gallorum regis vxorem. Iouius libro quarto vitae Leonis decimi. Ivditha Rodolphi Caesaris F. Venceslai IV. Boëmorum regis vxor, anno 1292. in partu perijt, puellam enixa Iuditham non diu superstitem. Dubrauius lib. 18. Iacobi Stuarti comitis Aetholiae Vxor, percusso à coniuratis marito cum à sacrificulo persuaderetur, vt ad Robertum Bodium se Britannodunum conferret non posse se aliâs periculum euadere, eò proficiscitur, verùm cernens se fraude inimicorum circumuentam, doloris metu & dignitatis magnitudine victa, foetum abortiuum edidit, qui vna cum ipsa intra paucas horas interijt. H. Henniriges in Geneal. Anna Gandala, è Vasconum gente, Vladislao Hungariae & Boëmiae regi enixa erat filiam. Qui regno tacitè inhiabant, si regni haeres nullus esset, verbis se consolabantur, quòd filia, non autem filius, qui legitimus regni haeres haberetur, nata esset. Altero deinde partu appropinquante, & nonnullis ex illa factione suspectam reginam habentibus ne puerum supponeret, si puellam enixa fuisset: iussit illa partui ex ijs suspiciosissimum vnà cum obstetricibus interesse, vt oculatus esse testis posset, mas an femella nasceretur: natus???ue est Ludouicus, matre ex illo nixu fato functa, quoniam non ita, vt debuit, procurari ab obstetricibus potuit, spectatore praesente, cui fas non erat puerperijs se admiscere. Dubrauius libro trigesimosecundo. Isabella Ferdinandi Aragonij F. Emmanueli Lusitanorum regi nupta, antequam páreret, aegrotabat, & quò magis appropinquabat partus, eò maiora signa imbecillitatis ostendebat. Cùm verò filium Michaëlem enixa fuisset, tanta vis sanguinis ex illa profluxit, vt vires eam omninò deficerent, vsque eò, dum extremum spiritum in complexu patris ederet. Osorius lib. 1. rerum Emmanuelis. Calcvlo, Lapide Cerebri. Lipsensis quidam tennis fortunae homo per multos annos continuo & acerbissimo capitis dolore affectus, quem esu mori se contraxisse affirmabat, à Mauritij Saxoniae Ducis medico Io. Pfeilio, qui diu in Italia medicinam fecerat, & Florentino etiam xenodochio praefuerat, incassum curatus, post mortem sectus, in cerebri substantia lapidem cinereo colore, forma & magnitudine moro similem habuisse deprehensus est. Ioan. Kentmannus de Calculis in humano corpore genitis. Hepatis. Hieron. Scriba Norimbergensis, Valerij Cordi medici studiorum & itinerum comes per Germaniam & Italiam, Lutetiae anno 1547. cum insigni medicae Reipub. dolore expirauit. Tres lapides in hepate eius reperti. Maximus dimidiatum columbae ouum adaequabat, angulosus, liuidus, solidus, panniculo hepatis contiguus. Sic & caeteri. Ioan. Kentmannus de Calculis in humano corpore, ex Gasparo Peucero de Diuinationibus. Fellis. Maternvs Badehornus, Badehorni I. C. Lipsensis coss. frater, iuuenis eruditus & humanus, ex Italia reuersus queri sensim de stomachi & hypochondrij dextri torsionibus & nausea cepit. Secuta atrophia, alui adstrictione, vigilijs, melancholicis imaginibus, ita vt philtri hausti suspicionem medicis inijceret, anno 1551. aetatis 29. tabidus expirauit. Aperto cadauere, reliquis visceribus integris, cor tantùm tabe aliquantum affectum fuit. In fellis autem folliculo reperti XXII. calculi, sublutei, angulosi, pisorum alij, alij fabarum magnitudine. Ioann. Kentmannus de Calculis in humano corpore. Christiani III. regis Daniae aperto cadauere, anno 1559. in fellis vesica pares calculi, sed numero plures, reperti. Maximus verò vnus quadrangulus, colore ad prasinum accedente, in eadem cysti Friderici III. Saxoniae Duris, cognomento Prudentis. Gabriel Fallopius in postrema Anatomes administratione, quam anno 1562. Patauij obiuit, è felle Cvivsdam CXXIII. calculos exemit, quorum vnus semioui gallinacei magnitudine, latus magis quàm rotundus, digitum crassus, multis tuberculis asper, leuitate tophi, colore luteus erat: pauci modicas fabas, plerique pisa adaequabant. Ioannes Kentmannus de Calculis humani corporis. Renum. Epicvrvs Atheniensis philosophus, cùm calculo vrinae meatus obstrueretur, in calidae aquae peluim descendit: & hausto mero, cùm amicos monitorum suorum memores esse iussisset, inter media verba philosophicè defecit. Laërtius in eius vita. Vigilivs Pontifex diuturno carcere excruciatus à Theodora Augusta Constantinopoli, tandem Narsetis opera vinculis soluitur. Sed quem tot mala perdere non potuerunt, I [492] taliam repete̅tem, calculi morbus saeuissimus Syracusis extinxit. Sabellicus libro 8. Ennead. 8. Vesicae. Fridericvs III. Saxoniae dux, Vitebergensis scholae institutor. anno 1525. quinta Maij obijt ex calculo vesicae praegrandi, cuspide in ceruicem, qua vrinae meatus patet, porrecta, latiore parte in vesica haerente. In cysti itidem fellis quadrangulus lapis, articuli magnitudine, prasino colore inuentus. Denique è dextri renis lacuna alius euulsus, duorum articulorum magnitudine, subrutilus, circumcirca à lithotripticis medicamentis erosus, vt vrinae via pateret. Io. Kentmannus de Calculis hum. corporis. Dolore quocunq; corporis. Consule Tit. Singularum partium morbis mortui, vt Dolore Intestinorum, Capitis, Renum, fol. 518. & seqq. item Tit. Aborsu enectae, dolore scilicet partus, f. 490. Animi perturbationibus. Puta Amore. Scribit Aristoxenus, eò quòd Iphiclus Harpalicem ipsum amantern contempsisset, illam mortuam esse: in cuius honorem certamen fit ode inter virgines, ea???, vt inquit, Harpalice appellatur. Athenaeus lib. 14. c. 6. Gavdio. Chilo Lacedaemonius, vnus ex septem, excessit, vt Hermippus ait, Pisae, complexus filium in Olympia victorem. Volat. lib. 14. c. 2. Anthrop. ex Plin. lib. 7. c. 32. & 53. Athleta Crotoniata, cùm victor è cercamine Olympiorum discederet ad Hellanodicas, vt corona potiretur, exnimio gaudio anima deficiens, mortuus est. Aelianus lib. 9. de Varia historia. Aenetvs quinquertio in Olympia victor declaratus, accepta corona statim è vita excessit, prae gaudio. Eius statua Amydis visitur. Pausanias in Laconicis. Sophocles Theophili F. poëta tragicus mortem obijt annos natus nonaginta, duodeuiginti victorijs ornatus. Ferunt eum, quum vltimam ageret tragoediam, ob adeptam palmam inter congratulantes immensa laetitia exultante̅ obijsse. Diod. lib. 15. & Val. Max. & Plin. lib. 7. cap. 53. Rhodius Diagoras tres habuit filios adolescentes, vnum pugilem, secundum pancratiasten, tertium verò luctatorem: quos eadem Olympiade vidit vincere & coronis insigniri. Cùm autem tres simul filij coronas patris capiti imponerent, & suauissimè amplexarentur, prae gaudio in manibus siliorum animain efflauit. Gellius lib. 3. c. 1 Cic. 1. Thusc. duos tantùm filios coronatos asserit. Philippides Atheniensis comicus, aetate iam prouecta cùm in certamine poëtarum praeter spem vicisset, inter illud gaudium repentè mortuus est. Gel lib. 3. c. 15. Cratinvs Atheniensis comicus, 97. aetatis anno perijt, vel gaudio, cùm ex Pytine fabula victoriam retulisset: vel moerore, cùm pleno vase vinum (cuius supra modum appetentissimus erat) eifundi cerneret. Gyraldus Dialogo sexto, Historiae poëtarum. Tellon imperator, cùm suos vicisset hostes, beatus à multis dictus, in illa clara victoria felix mortuus est, in ipsam victoriae vesperam. Zezes Chiliade prima, historia prima. Polycrita Naxia, cùm ob eximiam formam prudentiam??? simul Diogneto atq; Erythraeis persuasisset, vt Naxi obsidionem soluerent: ab exercitu in vrbem reuertens, vbi publico honore atq; omnium laetitia excipiebatur, patriae liberatrix appellata, dum vrbis portam iniret, mortua concidit. Fulgosus lib. 9. cap. 12. & Plut. de Claris mul. & Gellius lib. 3. cap. 15. Prolemaevs Philometor, victo Alexandro Syriae rege, grauiter è pugna saucius, per quatriduu̅ amisso sensu cùm se recollegisset, & missum à Zabdiele Arabe caput Alexandri cum gaudio spectasset, & ipse obijt. 1. Machab. 11. & Iosephus libro 13. capice 8. Dionysivs tyrannus, regno exutus à Dione, cùm Corinthi ludum aperuisset, & de tragoediae victoria nuncium accepisset, prae laetitia expirauit. Plin. lib. 7. c. 57. M. Ivventivs Talua consul, collega Tiberij Gracchi consulis, cùm in Corsica, quam nuper subegerat, sacrificaret, receptis literis, decretas ei à Senatu supplicationes nunciantibus, intento illas animo legens, caligine orta, ante foculum collapsus, mortuus humi iacuit. Quem quid aliud, quam nimio gau dio enectum putemus? En cui Numantia aut Carthago excidenda traderetur. Valer. lib. 9. c. 12. Victis ad Thrasimenu̅ Rom. ea???ue clade Romam nunciata, solicita & anxia multitudo sese ad portas effudit viri promiscuè & feminae, quae suorum fortuna esset, exploraturi. Varij hîc scitantium affectus, vt quisque de suorum morte aut vita certior factus esset: mulierum multò maiores planctus & gaudia extitêre, quaru̅ Vna sospiti filio ad ipsam portam facta obuia, complexu eius expirauit. Altera cùm falso mortis filij nuncio moesta domi sederet, ad primum conspectum redeuntis exanimata est. Genus casus inusitatum: quas dolor non extinxerat, laetitia consumsit. Val. lib. 9. cap. 12. & Plut. in vita Hannibalis. Gellius lib. 3. cap. 15. At posterius exemplum ad Cannensem cladem refert lib. 7. cap. 53. M. Ofilivs Hilarus, histrio & comoedus, quum populo admodum placuisset natali die suo, conuiuium??? haberet, edita coena calida, potionem in pultario poposcit: simul???ue personam eius diei acceptam intuens, coronam è capite suo in eam transtulit: tali???ue habitu rigens, nullo sentiente, expirauit. Plin. lib. 7. cap. 53. Leo X. Pont. Max. nuncio recuperati Mediolanensis imperij Gallis eiectis accepto, ex nimia laetitia febre correptus obijt. Iouius in Leone X. lib. 4. Lotharius Imp. an. 825. in Italia Supponi Spoletano Duci mortuo, Adelardum, qui Comes Palatij erat, suffecit. Quo intra quinque menses febris languore consumto, Mavringvm Brixiae Comitem, qui pariter ius dicendo magnam laudem pepererat, subrogauit. Qui nuncio collati honoris accepto decubuit, & post paucos dies vitam finiuit. Sigonius libro 4. regni Ital. Sinas pirata, cognomento Iudaeus, triremium praefectus, filium habuit, Tuneti captum, quando Barbarussa à Carolo V. regno pulsus ost. Is Appiano Iluae insulae & Populini regulo seruiebat, & sacris Christianis initiatus, Barbaruae à Galli euocato, qui Turcica classe Italicum littus depraedabatur, insulae vastationem minanti, redditus est. Hunc adolescentem Barbarussa honoris causa septem triremibus praefecit, sic vt postea mitteretur tanquam postliminiò redditus ad patrem Sinam, vsque ad Suetiam Rubri maris portum, Memphi vrbi propinquissimum, qui antiquitùs Arsinoës fuit. Verùm senex inexpectatam singularem???ue ex recepto filio laetitiam diu sustinere non potuit, quum prae gaudio supremum animae deliquium incurrisset. Iounis in Hist. Risv. Aristoteles de Partibus animalium lib. 3. ait, ictu etiam traiecta praecordia, in praelijs risum attulisse, literis proditum esse, id??? accidere calore, quem moueat vulnus. Mortuus est ridendo Chrysippvs, conspiciens asinum vescentem ficis. Zevxis Heracleotes pictor, qui ad Helenam penicillo forma̅dam ingenium omne artis???ue vires exposuit, cùm vetulam quandam à se faberrimè pictam inspiceret, effusè secum adeò risit, vt inter ridendum animam efflauerit. Pomponius. Ex Verrio recitat Caelius lib. 4. c. 18. A. L. Philemon Syracusanus, nouae comoediae poëta, tempore Alexandri Magni, annos natus XC. paratos ficos, atq; in conspectu positos asello consumente, puerum, vt illum abigeret, inclamauit. Qui cùm iam comestis omnibus superuenisset: Quoniam, inquit, tam tardus fuisti, da nunc merum asello. Ac protinus vrbanitatem dicti crebro anhelitu cachinnorum prosecutus, & expirauit. Val. Max. lib. 9. c. 12. Philistion Nicaeus comicus, librum [Greek words] scripsit, & risu obijt. Claruit Olymp. 106. sub Augusto. Gyraldus Dialogo 1. historiae Poët. ex Suida. Moerore, Dolore animi, Tristitia. Ob Ignor antiam, Inuentionem irritam. Calchas Thestoris F. augur optimus, qui Graecorum ad Troiam proficiscentium dux itineris fuit, cum Mopso Tiresiae nepote apud Colophonem congressus, cùm duo problemata non soluisset (quorum prius erat de grossis caprifici, quot videlicet vnus modius comprehenderet, teste Lycophrone: alterum de scrofa praegnante, quae tres porcellos gestabat, quorum altera erat femella) prae moerore expirauit. Eustathius Iliad. [Greek words]. Homervs cùm Ium è Chio appulisset, animo Athenas traijciendi, iam senex, & in litore Iensi aeger iaceret, superuenerunt piscatores quidam: quos cùm ille interrogâsset, Ecquid haberent? Responderunt: [Greek words] Significantes, se cùm pisces capere non potuissent, in litore desidentes pediculos captos necasse: quos verò non cepissent, adhuc habere. Quod responsum cùm Homerus esplicare non posset, fertur moerore animi expirasse. Val. Max. lib. 9. cap. 12. & Plutarchus. At Herodotus negat, & piscatores ipsosmet aenigma soluisse asserit, Homerum verò ex morbo obijsse. Philetas Cous, criticus insignis, cùm sophisma quoddam soluere non posset, prae moerore contabuit: praesertim cùm ipse natura sua vsqueadeò macilentus esset, vt soleis vteretur plumbeis, ne impetu venti deijceretur. Gyraldus in primo Tomo hist. Poëtarum. Diodorvs Cronus, Dialecticae professor, pudore expirauit, lusoria quaestione non protinus ad interrogationem Stilponis dissoluta. Plin. lib. 7. cap. 53. & Laërtius, & Fulgosus lib. 9. c. 12. Aristoteles in Chalcide Euripi septies die ac nocte reciprocantis naturam admiratus, causas altiùs secum librans, quum minus voti compos euaderet, animi aegritudine contraxit morbum, ex quo non conualuit amplius. Sunt qui prodant in fretum dedisse praecipitem se, praefatum elogium: Quoniam Aristoteles non cepit Euripum, Euripus cepit Aristotelem. Caelius lib. 29. cap. 8. A. L. Brodeus in Epigram. huius auctorem scribit Iustinum martyrem, illius Gregorium Nazianzenum. Excaecationem aliorum. Samvel Bulgarorum dux, cùm videret suorum XV. millia à Basilio Romanorum duce excaecata, vno tantùm relicto, qui oculis orbatos ad eum duceret, tertio die pòst prae animi dolore perijt. Volat. lib. 23. Anthrop. Stephanvs Vngarorum rex, quum immatura morte sublato filio Emerico, Vazulem patruelis filium successorem in regno declarare vellet: Gysla secunda regis vxor, Gul. Burgundionum ducis F. hoc consilium impeditura, Sebum Budae filium Nitriam, vbi Vazul erat, praemittit, qui nomine regio, Vazuli effoderet oculos, & infuso aures plumbo compleret. Sebus Nitriam contendens, dira reginae mandata peragit. Insequenti die Buda huius sceleris conscius Vazulem exertis luminibus & obstructis auribus ad regem duxit. Quem ita deformatum vbi rex aspexit, in profusissimas lacrymas conuersus, consirmato dolore, effoeta iam aetate, vitam vltrà prorogare non potuit. Bonfinius lib. 1. Dec. 2. Opum direptionem, amißionem. Cratinvm Atheniensem comicum scribunt quidam perijsse, cùm pleno vase vinum effundi cerneret. P. Terentivs Afer comicus, è Graecia rediens, cum 108. fabulas ex Menandro conuersas in mari amisisset, prae moerore obijt, Cn. Cornelio Dolabella, & M. Fuluio Nobdiore Coss. in Arcadia, Stymphali, sinu Leucadiae: quamuis alij in ipso mari naufragum perijsse asserant. Gyraldus Dialogo 8. histor. Poët. Franciscvs Armellinus Cardinalis cùm videret capta per Aurantium opes suas à Caesarianis militibus diripi, prae moerore obijt. Garimbertus lib. 6. Cladem bellicam. Eli summus pontifex Israëlitarum, cladis teterrimae Philistaeo bello acceptae nuncio consternatus, audita triginta millium Iudaeorum, & duorum, qui in ea acie steterant, filiorum caede, è solio praeceps datus morte̅ obijt. Quòd si tantus dolor praeuideri potuisset, fuisset illi haud dubiè talis nuncius luctuosus, sed toleratu facilior. Sab. lib. 10. cap. 5. Cùm Amazones ob raptam Antiopen reginam bello Athenie̅ses lacessissent, à Theseo superatae sunt: cum???ue earum multae in praelio cecidissent, Hippolyte Antiopes soror, cui feminarum ille parebat exercitus, Megara cum paucis aufugit. Ibi cùm re malè gesta animum despondisset, praesertim quòd se Themiscyram in patriam suam redire posse desperaret, prae animi angore è vita excessit: sepulta verò apud Megarenses, eius??? monimentum Amazonici clypei formam prae se fert. Pausanias in Atticis. Antiochvs Epiphanes, è Perside fugatus, cùm Lysiam quoque ducem à Iudaeis victum cognouisset, moerore animi in varios morbos incidens perijt. 1. Macchab. 6. & Iosephus lib. 12. cap. 13. Ivstinvs minor ex clade Persica tantam accepit tristitiam ac moerorem, vt in mentis excessum inciderit, ac phrenesi correptus, tertiodecimo imperij anno diem extremum clauserit, superstite Tiberio, quem adoptauerat. Cuspinianus. Mortuo Friderico II. cùm Manfredus nothus Siciliam occupasset, Innocentivs III. pontifex duos ingentes exercitus in Siciliam misit cum sexaginta millibus militum, qui fusi fugati??? sunt à Manfredo. Pontisex cùm se vlcisci nequiret, ex indignatione mortuus est. Cuspinianus. Donaldvs II. Scotorum rex non expectatis copijs contra Donaldum, qui Hebridum insularum tyrannidem occupauerat, profectus, in Morauia victus, tertia die pòst non tam vulnere, quàm moerore extinctus est, primo regni sui anno. H. Boëthius lib. 6. Philippvm Vicecomitem mortuum ferunt dolore animi, cùm intellexisset Franciscum filium, quem in Piceno cu̅ exercitu reliquerat cardinali Firmano legato, à Francisco Sfortia superatum. Platina in Eugenio 4. Vrbem non expugnatam. Victor Capellus, Venetae classis praefectus, cu̅ Patras Achaiae vrbem bis tentasset, bis magnam cladem à Turcis accepisset, adeò dolori indulsit ob rem infeliciter gestam, vt non multò pòst sedens repentè expirauerit. Sab. lib. 6. En. 10. & lib. 8. Dec. 3. Vrsatvs Iustinianus Venetae classis praefectus cùm Mitylenem bis frustrà oppugnasset circa annum 1458. quin??? hominum millibus amissis, reliquis???ue magna ex parte saucijs, rei malè gestae conscientia in Methone prae dolore expirauit, Sabellicus lib. 8. Dec. 3. Quum Scanderbechus Albaniae praefectus, ab Amvrate II. Turcorum tyranno, cui aliàs inseruierat, defecisset, Amurates ipse maximo exercitu, ac Mahomete etiam proprio filio secum ducto, Croiam venit, atq; vrbem ipsam diu machinis bellicis impetiuit. Verùm quum eius capiendae nulla facultas daretur, amouit quidem inde castra: sed tantu̅ dolorem, vel potius rabiem, ex ea re contraxit, vt mala valetudine correptus, Adrianopoli demùm è vita excesserit, an̅o ab instaurata Salute MCCCCL. Iouius in vita Amuratis. Vrbem vastatam. Benedictvs I. Pp. propter dolorem animi, quem ex vastatione Rom. vrbis à Longobardis facta, acceperat, perijt, anno Domini 582. Platina testis. Vrbem amissam. Vrbanvs III. pontifex, captis à Saladino Hierosolymis, Venetias comparandae classis gratia proficiscens, dolore animi, quem ex calamitate Christianorum acceperat, Ferrariae in itinere moritur, pontificatus sui anno I. mense X. die XXV. Platina, & Volat. lib. 22. Anthropologiae. Nicolavs V. Pp. anno Christi 1455. obijt moerore animi, ob Constantinopolim à Turcis captam. Platina. Pomperanvs Gallus cùm Auersa à Caesaris Caroli V. militibus caperetur, cogitatione defixis in coelum oculis obstupescens, acerbissimo???; dolore perculsus, in vestigio co̅cidit, quu̅ rigerent adhuc oculi, nec vllis fomentis ei exanimato, vita subito deliquio erepta, restitui posset. Iouius lib. 26. Hist. Accusationem. Trivvltivs maximus imperator, qui tot victorias Gallis regibus spectata virtute peperit, accusante Odetto Foisseio Lotrechio, ad dicendam causam media hyeme in Galliam vocatus, concepto ingenti animi dolore apud Carnutes obijt. Iouius in Leone X. lib. 4. Damnationem. Fama est, Licinivm Macrum & suis praeualidum opibus, & M. Crassi auxilio subnixum, ad tribunal Ciceronis Praetoris repetundarum fuisse postulatum. Hunc ista fretum potentia & studio, dum iudices adhuc sententias ferunt, domum reuersum ilicò comam totondisse, ac sumta toga candida, quasi foret absolutus, redire ad forum parantem, cùm Crassus ad vestibulum ei occurrisset, & cunctis damnatum renunciasset sententijs, recepisse se intrò: mox decubuisse, ac vitam deposuisse. Fuit Ciceroni ea res honori, quòd accuratè sortitus esset iudices. Plut. in Cicerone. Exilium indictum. Hermolavs Barbarus, Francisci Barbari ex fratre nepos, aetate florida Romae ex animi dolore decessit, quòd orator à Venetis missus, praeter auctoritatem senatus, Patriarcha Aquileiensis ab Innocentio fuerat creatus, ac propterea contumax & exul à suis iudicatus. Volat. lib. 21. Anthrop. Captiuitatem. Leo V. Pp. quadragesimo sui pontificatus die, à Christophoro competitore captus, animi moerore extinctus est: videns nimirum, à suo domestico, quem omnis generis officijs & dignitatibus ornarat, ac velut lupum in domo sua fouerat, eam sibi referri gratiam. Anno Christi 905. Platina & Nauclerus. Bonifacivs IIX. Pp. animi moerore, quòd à Sarra Columna ex improuiso captus esset, in furorem versus obijt. Fulgosus lib. 6. cap. 11. Turci, victo Michaëlis Comneni Palaeologi Imp. exercitu, praedam quàm maximam virorum, mulierum, earum rerum, quae à viris expeditis ferri queunt, coëgerant, & inter se diuisera̅t. Inter caetera autem fuerunt & Dvae adolescentulae Sorores: quae cùm diuellendae essent, quòd non eidem domino sorte obuenerant, altera alteram intuens, cùm lacrymis, eiulatu, planctu omnia compleuissent, in mutuo deniq; complexu expirarunt: quasi natura rerum corpora non priùs, quàm animas separari pateretur. Gregoras lib. 5. Dignitatis, Magistratus repulsam. P. Rvtilivs consulatus repulsam tam aegrè tulit, vt eam ob causam repentinam mortem incurrerit. Guido Bitur. Caeso à Moguntinis Arnoldo episcopo Moguntino tyranno à plebe eligitur Rvdolphvs, cognomine Clobelauch. Is ad pallij & reliquarum dignitatum coëmtionem sacrilegia quaedam committenda esse existimabat. Hanc ob causam iactabantur voces illae: Quid thesaurus ille nimius ecclesiae prodesset? quid tot calices tanto pondere, vt ad vsum apti non essent? Amputauit igitur brachium de magna & graui illa cruce Moguntina, sae, itineri Italico grauis aere atq; argento commisit. At quia parum se gratum pontifici futurum intelligebat, animi doloribus confectus in via obijt. Conradus in Chronico Moguntiaco. Alfonsvs X. Casculonensis rex Ferdina̅di primogeniti morte, & repulsa Electoru̅, qui eius loco Rodolfum Habspurgen [494] sem Imp. elegerant, maximè verò filij Sanctij scelere, qui in eius absentia regnum occuparat, patrem??? redeuntem recipere noluerat, turbatus, Hispali prae moerore obijt. Culpie. Avgvstinvs Triuultius Cardinalis cùm Gallorum animos à se abalienatos vidisset, quos tamen largitionibus sibi deuincire studuerat, vt mortuo Paulo III. ad pontificatum ascenderet: prae moerore obijt. Garimbertus libro 6. de Vitis Pontificum. Dignitatis, Magistratus amißionem, deiectionem. Gregorivs VII. Henricum IV. anathemate percusserat indicta causa, & contra eum Rodulfum Sueuiae ducem armarat. Victor Henricus Romam obsidet, Gregorium fugat, ei???ue Clemente̅ surrogat. Gregorius Salernae ex animi dolore mortuus est: prius tamen (vt tradit Vincentius) Imperatorem vinculo excommunicationis per suum confessorem absoluens. Cuspinianus. Innocentivs II. Pp. in timorem amittendi Romani dominatus adductus, tantu̅ ex ea re sollicitudinis hausit, vt languore confectus octauo Kal. Octob. an. 1143. pericrit. Franciscvs Foscarus princeps, sub quo longè lataeue promoti erant Veneti imperij fines (quod tum publica felicitate, tum diuturno illius principatu prudenti???ue administratione contigit) quum annis quatuor ac triginta & ampliùs reipub. praefuisset, esset???ue iam nonagenarius, nec ob decrepitam aetatem publicis muneribus omnino vacare posset: Paschalis Maripetrus illi adhuc viuenti surrogatus est. Positis itaque summi magistratus insignibus, atque in ordinem redactus (quia generosus ille animi vigor in effoeto corpore nondum erat extinctus) post noui principis creationem paucissimis diebus expirauit. Decreto Patrum insignia, quae viuo ademta fuerant, defuncto sunt restituta: ducaria pompa ad aedem Minorum elatus est: atque ita accidit, vt princeps principem extulerit: quod post morem collegae in principatu cooptandiè repub. sublatum, nunquam ad eam diem acciderat. Sab. lib. 8. Dec. 3. Regni aemulationem. Gesserat imperium Constantivs Arianus per annos vigintiquinq;, cùm non multò ante imperij sui finem Iulianus, quòd contra Barbaros feliciter pugnasset, & victor euasisset, à militibus Imperator creatus esset. Ex qua re in sollicitudinem & periculum Constantius incidit, adeò vt exitium suum quasi praesagiens ipse sibi, baptizari ab Euzoio orthodoxo cuperet, & ad bellum aduersus Iulianum egressus, inter Cappadociam & Ciliciam apoplexia (vt Socrates scripsit libro 2. cap. 46.) ex moerore contracta, seu, vt Romani de eo scriptores indicarunt, febri acerrima, & peruigili ex dolore, impatientia & indignatione contracta, in Mopsi viculo obierit. Hieronymus in epitaphio Nepotiani. Regni amißionem. Constantinvs VI. Imp. Constantinopolitanus cum matre Irene peregrè profectus, nuncio accepto, natum sibi filium, matre relicta festinauit Constantinopolim. Mater filium iconomachum exosa, de tollendo eo & occupando imperio cum ducibus eius clandestina confilia iniuit. Qui consentientes, dum filium nuper natum pater infelix lugeret, festinant in regiam, solum capiunt, & oculos ei effodiunt. Constantinus maternae contumeliae impatiens, prae luctu & moerore expirauit. Paulus Diaconus, & Sigebertus, & Zonaras. Ioannes Anglorum rex regno exutus à Ludouico Philippi Gallorum regis F. ex moerore animi in febrem incidit, qua expirauit. Polyd. lib. 15. Henricvm Superbum Bauariae & Saxoniae ducem, Lotharij Imp. generum, cùm Co̅rado III. Imp. rebellis & propterea ab illo proscriptus esset, scribunt quida̅ ex animi moerore miserabiliter mortuum, quòd ex amicis & nobilibus omnibus, quos amauerat, quatuor tantùm habuerit quibus confidere potuit, quum alij omnes ab eo defecissent, qui paulò antè à Dania vsq; in Siciliam, hoc est, à mari ad mare longè lataeue imperitauerat. Cuspinianus. Mahometes rex Malacensis in India ab Alfonso Albuquercio Lusitano ann. 1510. regno exutus, dolore nimio excruciatus obijt. Osorius lib. 8. rerum Em. Legationem irritam. Dantes Florentius, poëta in sua lingua omnium clarissimus, cùm sua tempestate bellu̅ Veneti Guidoni Poletano (ad quem profectus erat) mouerent, ille orator missus de pace, re infecta, ex animi dolore, vti existimant, extinctus est. Volat, lib. 21. Anthrop. Coniugum improbitatem. Philomela & Progne sorores, Pandionis filiae, cùm Athenas confugissent, prae luctu & moerore, ob ea, quae & passae fuerant, & fecerant contabuerunt. Vulgatam certè fabulam, Philoraelam in lusciniam, in hirundinem Prognem vxorem mutatam, ex eo existimo, quòd auis vtraque miserabiles & luctuosos cantus edat. Pausanias in Atticis. Lepidvs consul, qui post syllae obitum bella ciuilia de integro excitauit, & Marianis fauit, à Cn. Pompeio Italia eiectus profugit in Sardiniam, vbi morbo correptus expirauit, fractus animo, non ob res perditas, vt autumant: sed cùm esset nactus epistolium, ex quo stuprum vxoris comperit. Plutarch in Pompeio. Serena Diocletiani vxor, dolore martyrum à marito interfectorum in febrem incidit, qua extincta est. Coniugum alienationem, Repudium. Catharina Henrici IIX. Anglorum regis vxor, moerore ob repudium mortua, literis priùs scriptis, quibus iniuriam sibi factam Christiano animo regi ígnouit. Polyd. lib. 27. Coniugum mortem. Alexandri à Philoctete interfecti funus ad Oenonem, quae ei ante raptum Helenae nupserat, necessarij pertulerunt. Illa viso Alexandri cadauere obstupescens, paulatim per moerore̅ deficiente animo, concidit: atq; ita vno eodemq; funere cum Alexandro condita fuit. Dictys lib. 4. Ivlia, C. Caesaris F. Pompei vxor, cùm aedilitijs Comitijs mariti sui vetem cruore respersam è campo domum relatam vidisset, territa metu, ne qua vis ei esset illata, exanimis concidit partum???ue vtero conceptum subita animi consternatione & graui dolore corporis eijcere coacta est: atque ita expirauit. Val. Max. lib. 4. cap. 6. & Plut. in Pompeio. Livia Drusilla, Augusti vxor, eo ventris profluuio Nolae absumto, prae moerore non multò pòst expirauit. Guido Bituricensis. Alij contrà sentiunt. Irene audita Philippi Imp. mariti nece, prae dolore exanimata cecidit, & abortum fecit, in arce quadam, breui??? diem vltimum clausit, in monasterio Loricensi honestissimè sepulta. Cuspinianus in Philippo. Margarita Scotorum regina, Macolmi mariti caede audita, cùm tabe laboraret, quatriduum tantùm superuixit. H. Boëthius lib. 12. Liberorum scelerà. Severvs Imp. suscepta expeditione Britannica, Getam & Antoninum filios secum duxit. Antoninus fratri & patri obtrectans, Seuerum patrem coëgit moerore magis quàm morbo consumi. Qui Eboraci in Britannia iam senex morbo extinctus est. Spartianus. Henricvs IV. Imp. ob impietatem filij Henrici V. à quo regno persidè & astutè exutus fuerat, Leodij animi moerore obijt. Cuspinianus. Candianvs Venetorum dux ex tribus filijs medium Petrum sibi collegam cooptauit. Is non multò pòst in tantam prouectus est insolentiam, vt patris consilia aspernatus, facinorosos aliquot homines ad apertam seditionem in ciuitate mouendam sollicitare sit ausus. Ob quam temeritatem ab optimatibus in perpetuum exilium missus fuit, demta omni spe restituendi imperij. Exul ad Guidonem Berengarij F. Rauennam veniens, à Berengario impetrauit, vt Venetos hostiliter insectari liceret. Instructus itaq; sex nauibus, aliquot Venetas naues circa Rauennae litora oppressit. Quo scelere ita pater affectus dicitur, vt moerore & aegritudine nimia intra paucos dies expirauerit. Sab. lib. En. 1. Henricvs II. Anglorum rex, Adelam Ludouici Gallorum regis filiam iampridem Ricardo filio desponsam, multis verborum illecebris ad stuprum sollicitauit, eius??? virginitatem, vti rumor erat, violauit: Ricardo???ue filio eam sibi dari petenti tradere noluit. Quo commotus filius, ad Philippum Francorum regem Adelae fratrem se contulit, quem non multò pòst Ioannes frater secutus est, maxima??? pars militum cum illis ad hostem defecit. Quae res tantum doloris Henrico mussit, vt statim ex moerore animi aegrotare Incipiens, non multò pòst vitam finierit. Polyd. lib. 13. & 14. Ludouicus Viues de Officio mariti. Liberos captos. Iacobus Steuartus Roberti III. regis Scottiae vnicus filius, duodecim natus annos, à patre in Gallias missus, vt apud principes Francos, mores & linguam gentis addisceret, fortè in naues Anglicas incidens capitur. Robertvs pater cepit ob eum casum repentè frangi, quòd filium iam pro perdito habere, atque ita cadere, vt nulla res eum ad aequitatem animi potuerit extollere, sed breui pòst è vita migrarit. Polyd. lib. 21. hist. Angl. Liberorum mortem. Adrastvs cùm exercitum à Thebarum expugnatione domu̅ reduceret, Megaris moerore propter filij Aegialei interitum obijt, ibi???; sepultus est. Pausanias in Atticis. Philippvs Macedonum rex ob interfectum à seiniustè, instinstu Persei F. filium Demetrium, moerore perijt. Sabellicus lib. 8. Enn. 5. Edovakdvs III. Angloru̅ rex amisso filio Edouardo, summae virtutis viro, moerore paulò pòst interijt, Polyd. lib. 19. In obsidione Budensi, anno 1540. cùm Germani equites ad ostentandam virtutem ex aduersa acie parem sibi eum, qui armis ac insignibus conspicuus obuersaretur, ad singulares concurlus prouocaret: Raisciaci Sueui inter Germanos ducis insignis Filius, adolescens impiger, quum ignaro patre in aciem prodijsset, strenuaeue decertans à cunctis vel ignotus effusè laudaretur, prius quàm se explicaret, à circumfusis hostibus interfectus est. Raisciacus ignarus suae sortis, filium???ue fuisse nesciens: Omni, inquit, laude perornandus videtur hic quisquis sit equitum longè fortissimus, ac omnino publici funeris honore tumulandus. Id quum ab omnibus probaretur, cadauer filij ad patrem relatum est. Quo agnito, in patre repentinus dolor profundiùs ad vitalia peruasit: atque ita ille paulò pòst, quum rigentibus oculis stetisset, nihil effatus, interijt. Iouius lib. 39. Hist. Generis interitum. Zethvs Amphionis frater, Thebanorum rex, cùm fratris stirpem omnem pestilentia deletam, filium autem suum vnicum à matre ob noxam quampiam peremtum videret, animi eagritudine co̅tabuit, quòd multis laboribus partum regnum nullis haeredibus relinqueret. Pausanias in Boeot. In Patrensi luco duo sunt Serapidis templa, in quorum altero Aegypti Beli filij sepulcrum. Aegyptum Aroën venisse tradunt Patrenses, fisiliorum L. à filiabus Danai interfectorum luctu confectum, cùm ipsum Argorum nomen exhorresceret, & in primis à Danao fratre sibi plurimùm metueret. Pausanias in Achaicis. Artaxerxes Persaru̅ rex moerore contabuit. Vide fol. 2789. Generi mortem. Alexandri Magni interitus fama ad Darij matre̅ Sisryngambem delata, abscissa veste, qua vtebatur, lugubrem sumsit, humi???ue sese prae nimio dolore afflixit, & quae patrem & octoginta fratres vno die ab Ocho regum saeuissimo caesos vidit, par???ue tanto fuit dolori, quae Dario filio amplissimi imperij fastigio deiecto & extincto superfuit, genero, quem magis quàm filium amauit, esse non potuit. Enimuerò nepotem ac neptem auersata, quae Ephaestioni nupserat (Statyra enim filia, eadem??? Alexandri coniux, aberat) luce & cibo pertinaciter abstinuit, donec quinto die vita decessit. Sabell. lib. 6. En. 4. ex Diod. lib. 17. Sociorum perfidiam, desertionem, ignauiam. Baldvinvs IV. Hierosolymorum rex elephantiasi laborans, Saladini Aegyptij armis pressus, cùm frustra ad Occiduos principes legatos pro auxilio misisset, designato priùs successore Balduino V. nepote, moerore & angustia magis, qua̅ dolore aut acerbitate morbi extinctus est, anno aetatis suae vigesimoquinto, regni verò 12. qui erat Christi 1185. Tyrius. Pivs II. Pontifex bello aduersus Turcas suscepto, cùm Anconae Christianorum principum auxilia, solis Venetis exceptis, frustrà expectasset, moerore obijt, anno Sal. 1464. Brutus lib. 1. hist Florent. & Vol. lib. 22. Anthrop. Nicolavs IV. pontifex taedio animi (vt quidam putant) quòd Christianos principes ad expeditionem contra Saracenos permouere non posset, amissa iam Ptolemaide Romae apud sanctam Mariam maiorem, pontifi catus sui anno quarto, moritur. Platina. Xystvs IV. Pp. quum pacem à socijs praeter eius voluntatem & consensum fieri co̅spiceret, ex animi, vt putatur, dolore, podagra insuper aggrauante, in quintu diem expirauit. Volater. lib. 22. Anthrop. Timore, Terrore. Nabal Ziphaeus cùm Dauidi cum suis in montanis oberranti commeatum contumeliosè ebrius denegasset, eius??? rei postera die ab Abigaële commonefieret: territus, tanta animi defectione & corporis saxeo quodam stupore diriguit, vt intra decem dies interierit. 1. Regum 26. Gorgo vetula metu fulminis exanimata. De qua sic Antipater in primo Epigrammatum: [Greek words] Cùm Cn. Pompeius in comitijs aedilitijs sacrificaturus, hostiae respergeretur sanguine, & infectas cruore vestes domum remitteret: Ivlia eius vxor cruentas vestes intuita, suspicata Pompeio violentas manus iniectas, prae timore expirauit euestigió. Plut. in Pompeio. C. Marivs VII. consul, cùm fama esset L. Syllam, rebus prosperè prouincia gestis contra Mithridatem, de reditu ad vrbem cogitare: reputans secum, quantum periculi instaret sibi, & collegae Cinnae, à ferocissimo hoste atque eodem victore, varijs curis anxius, nocturnis??? terroribus inquietatus, in languorem incidit, quo septem dierum spacio conflictatus perijt, vt C. Piso prodidit. Sab. lib. 3. En. 6. Theodericvs Ostrogothus, Ioanne Pp. in carcere extincto, Symmachum & Boëtium eius generum asseruatos inuasit, atq; eorum vtriq; caput desecari crudelissimè iussit. cuius temeritatis pòst breui, sed frustra, poenituit. Nam paucis pòst diebus coenans, cùm ingentis piscis caput à ministris appositum aspexisset, caput Symmachi sibi videre visus est, eminentibus inferiore è labio dentibus, & toruum oculis intuentibus furibundè sibi atq; asperè minitari. Cuius spectaculi foeditate perculsus, subito horrore correptus est. itaq; in cubiculum regressus, lecto decubuit. atq; adhibito Elpidio medico, re exposita, patratu̅ à se in Symmachum Boëtium???, facinus acerbè flere instituit: tantum???ue ex ea re dolorem concepit, vt morbum propterea exitialem contraxerit. Ex quo cu̅ se moriturum videret, Gothos Comites atq; optimates ad se acciuit, ac, praesentibus eis, Athalaricum, Amalasuenta filia & Eutharico pridem mortuo natum, regem declarauit, eos??? palàm ipsum tanqua̅ regem colere iussit: & vt senatum populum??? Romanum amarent, atq; Imperatoris amicitiam gratiam??? fouerent, admonuit. cuius auctoritatem illi non solùm verbis, sed etiam sacramento probrâru̅t. neq; ita multò pòst animam efflauit, die nonagesimooctauo post Ioannem Pp. in carcere mortuum. Sigonius lib. 16. Imp. occid. An. 840. sole prodigiosè obscurato, Lvdovicvs Pius Imp. tantam ex ea re animo tristitiam contraxit, vt in perniciosum morbum inciderit. Itaq; Vormacia, vbi conuentum instituerat, ad Insulam Moguntiae proximam se deuehi iussit, atq; ibi solemnibus praesente fratre Drogone archiepiscopo ritu Christiano peractis, XII. Kal. Iulij obijt. Sigonius libro 4. regni Ital. Patricius Hamiltonius Marpurgi studuit, & in patriam reuersus ex delatione Alexandri Cambelli, cum quo de doctrina contulerat, per sacerdotes oppressus, & ad Fanum Andreae crematus est. A. C. 1527. 28. Feb. aetatis suae 24. Ad mortem ductus bis verbis Cambellum allocutus est. Ego te hominu̅ nequissime, qui, quae nunc damnas ea vera esse scis, & paucis antè diebus apud me es confessus, ad tribunal Dei viui voco. Qua voce Alexander turbatus, nunquam ex eo die compos mentis fuit, ac non multò pòst, insania conflictatus, mortem obiuit. H. Henninges in Geneal. Bello quod Orchanes Turcoru̅ dux Andronico Iuniori Imp. fecit, cùm exercitus noctu turbaretur, multi Militvm prae timore stantes expirarunt. Gregoras lib. 9. Ira, Indignatione. Nerva Imp. imbecilli aliàs stomacho, vt qui saepe cibum reiectarit, dum iratus, voce quàm maxima, contra quendam, Regulum nomine, inclamaret, sudore correptus & febre, morte sublatus est, anno aetatis IIX. & LX. Cuspinianus. Quadorum legati ad pacem petendam missi, sese ad Valentiniani I. Imp. Brigetione Pannoniae superioris vrbe degentis, genua proiecerunt. Duobus inde modis interrogatos responso suo Valentiniani iracundiam accendisse, fama est. Ammianus, rogatos, cur ad arma descendissent, publico id consilio factum negasse, ac plebem munitione extructa offensam, respondisse, scribit. Socrates, & reliqui omnes, cùm legatorum habitum sordidum despectum??? notasset, quaesisse narrant, nunquid Sarmatae omnes eiusmodi essent. Cum??? legati respondissent, Sarmatarum optimos atq; ornatiss. ad illum ex consuetudine missos esse: ipsum grauiori ira accensum exclamasse, malè secum esse actum, quòd, se imperante, gens tam sordida finibus suis nollet esse contenta. Vtut sit, Valentinianus ira veheme̅ti succensus, atque inter exordia respondendi tumidus, gentem primùm obiurgare acriùs, tanquam beneficiorum immemorem cepit. Inde paulatim lenitus, tanquam telo aliquo ictus, vocem simul ac vires amisit, ac lethali sudore perfusus ad terram labebatur, sed ministri confestim eum arripuerunt, atq; inter brachia in cubiculum deduxerunt. Ibi in lecto constitutus, cunctos astantes cognoscebat. nam cubicularij veriti, neveneno necatus diceretur, multos properè intromiserant. &, cùm vena laxanda esset, medicus nullus reperiebatur, quòd eos ipse ad curandum militem pestilentia labora̅tem misisset: vnus demùm inuentus, cùm venam semel atque iterum pupugisset, ne guttam quidem elicere sanguinis potuit, visceribus nimio calore combustis. Hoc ita Ammiano scribente, retulimus. Alij omnes infinitam sanguinis vomuisse copiam tradunt. Vtcunq;, cùm finem adesse vitae cerneret, quaedam dicere ac mandare voluit: sed prae singultu, stridore dentium, & motu brachiorum non potuit. ac mox morbi magnitudine victus, liuentibus??? maculis interfusus, an. 375. XV. Kalend. Decembris expirauit, annum agens aetatis LV. Imperij verò XII. Sigonius lib. 7. Imp. occid. Venceslavs Boëmorum rex ira in pocillatorem suum percitus, cùm interficere eum suis manibus vellet, paralysi affectus concidit, & paucis diebus postea vita excessit. Cromerus lib. 18. Victor Pisanus Venetorum classis praefectus, victorijs clarus, cùm legatus eius decem Genuensium triremes in portu Sipontino repertas per ignauiam fugere permisisset, ab iracundia in febrim incidens, obijt. Carolus Zenus ei suffectus [496] est. Anno Sal. 1380. Blondus libro 10. Dec. 2. Praetor Euboeae ab Icario suo quondam seruo captus, sub Michaële Comneno Palaeologo, regiam ingressus, & vt captiuum decet, ante fores stans, cùm Imperatorem in solio co̅sidentem, Senatum???ue splendido habitu circumstantem, Icarium verò ornata veste & insolenti gestu introëuntem, exeuntem, & Imperatori in aurem insusurrantem conspexisset, abrupta statim vita pronus humi concidit, iniquae fortunae violentiam perosus. Gregoras lib. 4. Mathias Coruinus Vngariae rex, podagricis doloribus exhaustus, paralysi vtriusq; cruris Viennae prehensus, ipso Palmarum die, cùm in secunda mensa ficus recentes ex Italia allatas posceret, eas???, ab aulicis consumtas audiret, prae iracundia apoplecticus corruit, & sequenti die expirauit, anno aetatis 47. Salutis 1490. Ioach. Cureus in Silesiae Annalib. Labore. Pugnae. Robertvs Malatesta Venetorum copias ducens, contra Ferdinandum Aragonium, pro Sixto IV. Pont. in Veliterno feliciter pugnans, ex nimio labore febri correptus perijt, Romaae sepultus est. Sabel. lib. 7. En. 10. Barth. Livianvs dux clariss. qui Venetorum exercitum diu ductauit, cùm praelio ad Mediolanum à Francisco rege contra Heluetios commisso, tenue corpusculum sub iusto armorum pondere plurimùm exercuisset, equestri???ue agitatione viscera penitùs in herniam abijssent, incredibiles dolorum cruciatus sustinere non potuit: paucis??? diebus apud Ghedas extinctus est. Sabel. supplem. lib. 5. ex Iouio. Venationis. Henricvs VI. Imp. an. 1197. per autumnum morbum ex labore venationis Messanae contraxit. Quo ingrauescente, in festo S. Michaëlis decessit è vita. Cadauer Panormum deuectum sepulturae mandatum est. Sigonius lib. 15. regni Ital. Venceslavs III. Boëmorum rex in secessu villae, tertio lapide à Praga, venationi intempestiuè incumbens morbum contraxit èquo intra paucos dies Pragae perijt. Dubrauius libro decimosexto. Cursus. Pugnam Marathoniam denunciauit, vt Ponticus Heraclides tradit, Thrasippvs Eroënsis. Plerique Ericlem memorant currentem in armis adhuc ex acie calidum, ac concidentem in ianua primorum, hoc tantùm dixisse: Saluete, nos salui sumus. mox expirasse. Plut. de gloria Athen. Victus ad Platae as Persis, Graecis de sacrificio consulentibus respondit Apollo, Ioui Liberatori erigerent aram: at sacra ne antè facerent, quàm extincto per totam regione̅ igne per barbaros polluto, purum Delphis ex communi foco accendissent. Itaq; ex plataensibus pollicitus Evchidas, quàm ocyssimè fieri posset, allaturum se à Deo ignem, Delphos profectus est, lustrato??? corpore, & lympha asperso, laurea coronatus, igne̅ sumsit ex ara, currens??? retrò Plataeas contendit, & ante Solis occasum reuersus est mille stadiorum iter emensus. Salutatis ciuibus, vbi ignem tradidit, concidit confestim, & paulò pòst expirauit. Plut. in Aristide. Pilae. Alexander Imp. Leonis V. frater, frequentibus deditus conuiuijs & ebrietatibus, cùm nunquam prandium nisi post balneum caperet, immoderatissimè quondam ientatus, ludo pilae se voluit exercere, corpus extendendo: statim equum ascendit, ac venam rupit, qua sanguis è naribus ac pudendis toto die esfluxit, ac sic enormi fluxu extinctus est: tutores relinquens nepoti Constantino Leonis V. filio, ac regni moderatores. Cuspinianus. Itineris. Mouente contra Darium Alexandro, Statyra Darij vxor captiua, quae agmen sequebatur, continui itineris labore, animi???, aegritudine extincta. Plut. dolore partus ait inter socrus & filiarum manus expirâsse. Sab. 5. En. 4. Vratislai Boëmiae pòst principis prima Vxor, à Spitigneo II. mariti fratre Olomucij capta, sed intercessione Seueri episcopi Pragensis liberata, dum ad maritum exulem in Hungariam grauida festinat. ex nimia agitatione abortiuis, & triduo pòst perijt. Dubrauius lib. 8. Casv ex alto. Perpendatvr Vnde. Nempe e Loco edito quouis. Valerivs, quia cum Valeria Tusculana filia nescius concubuisset, agnita culpa, se praecipitauit. Aristides apud Plutarch. in Parallelis. Navplivs Palamedis pater, quum intellexisset Diomedem & Vlyssem naufragio liberatos (quibus tamen hoc malum per insidias machinabatur) seipsum praecipitauit. Seneca: Igne fallaci moriturus Argis Naupilos praeceps cadit in profundum. Althaea Thestij filia, & Oenei Aetoliae regis vxor, quum audiuisset Meleagrum filium suis fratribus intulisse mortem, se praecipitauit, combusto priùs fatali stipite, quo cremato Meleagrum ex fato periturum audierat. Ouid. Metam. Danae à Laodice praecipitata ob seruatum maritum, quem è medio Laodice tollere decreuerat. Athen. lib. 13. cap. 23. Apronia à marito Plautio Syluano praetore sub Tiberio Imp. per fenestras praecipitata. P. Aerodius ex Coin. Taciti lib. 4. Syrorvm decem millia praecipitata ab Amasia rege Iudaeorum. 2. Paral. 25. Ioannes Gradensis antistes, Ioannis Venetorum ducis & Mauricij filij flagitia ac tyrannidem priuatim & publicè castigabat. At Mauricius cum apparitorum & clientum manu Gradum profectus, acceptus???ue hospitaliter, pium antistitem ex alta turri praecipitauit. Fertur nec imbres nec intemperiem coeli vllam cruorem diluere potuisse, qui subiectis marmoribus infusus erat. Sabel. lib. 9. En. 8. Monte, Rupe. Lycas ab Hercule praecipitatus est, quòd ei tunicam cruore Nessi tinctam, & veneno imbutam attulisset. Sabellicus. Meles vel Melitus Atheniensis amatorem suum Timagoram inquilinum hominem fastidiens, per contemtum, vt de summo saxo se abijceret, iussit. Timagoras, vnde iussus erat, impigrè se praecipitem dedit. At Meletem suae in illum acerhitatis adeò poenituit, vt ex eodem seipsum etiam saxo deiecerit. Ex eo tam atroci rei euentu ab inquilinis, vt Athenis in eo ipso loco Anteros genius Timagorae amoris vindex coleretur, institutum. Pausanias in Atticis. Thesevs exul in Scyro apud Lycomedem, post coenam more suo deambulans per praecipitia montium, nemine impellente lapsus perijt, Alij verò à Lycomede ex insidijs praecipitatum asserunt. Plut. in Theseo. Aesopvs fabulator Phrygius, quum venisset Delphos, ibidem furti ab aemulis falsò accusatus (phialam enim argenteam inter eius sarcinulas clàm posuerant) de rupe insons praecipitatus est, Plut. de Sera numinis vindicta. Thessalvs (à quo Thessalia nome̅ sumsit) Haemonis filius, ab Euryalo quodam aduena ex Ossa monte praecipitatus. Ouid. in Ibin: Vt??? dodit saltus è summo Thessalus Ossa. Philomelvs Phocensium dux, qui primus Phocensium Delphicum fanum occupauit, contra Boeotos sacrilegij vindices pugnans, multis affectus vulneribus, in locum quendam praeruptum, & vnde non facilè posset euadere inclusus, supplicij metu se illinc praecipitem dedit: & ad eum modum persoluta deo debita poena, extinctus est. Diod. lib. 16. T. Manlivs Capitolinus, cùm regni affectati suspicione in carcerem coniectus esset, populi consensu liberatus est. Rursus cùm in eadem culpa perseueraret, reus factus, de saxo Tarpeio praecipitatus est, domus diruta, bona publicata. Gentilitas eius Manlij cognomine iurauit, ne quis postea Capitolinus vocaretur. Suetonius de Viris illust. At Cor. Nepos scriptum reliquit, eum verberando fuisse necatum. Tarentini obfides Romae in atrio Libertatis custoditi, cùm à Philae Tarentino corruptis aedituis primis tenebris educti simul profugissent, manè vulgata per vrbem fuga, missi sunt, qui insecuti comprehensos omnes retraxerunt, deductos??? in Comitio, virgis??? caesos, approbante populo de Tarpeia rupe praecipitarunt. Liuius lib. 5. Dec. 3. Borchvs bubulcus in excelsam rupem, in qua apes mellificabant, ascendens, cùm canis lentisci fruticem, quo is nitebatur, melle perunstum arrosisset, praecipitio perijt. De eo sic Antiphilus in primo Graecorum Epigr. [Greek words] Conradi II. Imp. filius Conradvs prope Limpurgam arcem ex scopulo praeceps perijt. Pater illic coenobium aedisicauit. Bruschius in Germ. episc. Abrahamvs Maroccirex, pugna victus à seditioso quodam Elmahelo, & vrbe exclusus, cùm nullam salutis vel regni recuperandi spem superesse videret, vxorem carissimam à tergo vehens, equum ex altissima rupe praecipitem egit. Ioannes Leo lib. 2. cap. 45. Africae. Arce. Sabinis Romam obsidentibus, quum Tarpeia virgo Capitolium prodidisset, armillarum & anulorum (quos illi gerebant) pactione, vbi in arcem introducti sunt, obsequij immemores puellam praecipitarunt. Plut. & Liuius testes. Aelivs Saturninus, eò quòd carmina quaeda̅ in Caesarem Tiberium scripsisset, reus in senatu factus, ab eodem è Capito [497] lio praecipitatus est. Dion Nicaeus in Tiberio. Crescentius consul Rom. deiecto Gregorio V. Ioannem XIIX. Pontificem designarat. Otho III. Imp. obsessos in mole Hadriani hostes capit. Ioannes priùs oculis, auribus quoque & naribus, deinde & dignitatibus, deniq; vira etiam priuatus est. Flores temporum Honorij & Auentinus habent, quòd de Capitolio praecipitatus sit: indae, esse, vt nulli Pontifici Capitolium inuisere liceat. Nauclerus, Bonfinius, & Antoninus. Bello Neapolitano Masius Barresa, Ferdinandi regis dux, S. Georgij arce occupata, Rogerivm Orilam equitem Neapolitanum, duos???ue item alios nobiles Viros è summis arcis pinnaculis in rupes maximè praeruptas deijci curauit. Pontanus lib. 2. belli Neapolitani. Capta à Ferdinando II. Aragonio arce Rhegij, fabri cuiusdam lignarij proditione, Galli fermè omnes à muro praecipitati fuerunt, quòd de deditione, dum captas perficerent munitiones, simulanter egissent: ludificati??? diu crebris colloquijs regem, aliquot demùm milites incautè ante arcem obuersatos, tormentis repentè emissis interfecissent. Iouius lib. 3. Hist. Ioannes Leon Regulus Glammisiorum, ex Edimburgensi arce euadere cupiens per demissum funem, decidit in terram, & fractis totius corporis offibus, extinctus est. A. C. 1537. H. Henninges in Geneal. Turri, Carcere. Menelavs, qui malitiosè obtinuit modico tempore Hierosolymis pontificatum, de alta turri fuit praecipitatus in cumulum cineris. 2. Machab. 13. Astyanax Hectoris silius, Troia diruta, Troianis??? omnibus profligatis, ne quid reliquiarum superesset, quod in posterum vrbis & populi ruinam vlcisceretur, ab Vlysse praecipitatus est è turri summa crudelitate. Ouidius in Ibin: & Seneca in Troade: Non tamen Graecorum decreto in eum saeuitum, sed priuato Neoptolemi odio, qui eius necem depoposcerat, Pausanias in Phocicis tradit. Prexaspes de turri sepraecipitat, fol. 141. Annibale Saguntum vrbem Hispaniae Romanis amicam obsidente, Mopsvs Cretensis fauens Saguntinis, vbi filios vidit interfectos, se praecipitauit è turri. Syllius lib. 2. Griffinvs Vualliae princeps in Anglia dolo à fratre Dauid captus, & regi Henrico III. custodiendus traditus, in turri Londinensi, tentando fugam, lapsus ex summitate muri per funiculum, qui ex vi ponderis fractus est, decidit in terram, & illicò occidit. Polyd. lib. 16. Fridericvs episcopus Curiensis, rebellis factus Rudolpho I. Imperatori, & captus à Comite Vuerdenbergensi, biennium in custodia detentus, tandem elabicupiens, aliquot linteamina consarciuit, quibus tanquam per funem se demittere voluit, & euadere captiuitatem. Sed demissus propemodum vsq; ad terram, lethaliter cecidit, & subsequenti nocte defunctus est. Bruschius in Episcop. Germ. Saracenus quidam, Icarus, cùm in Clizasthlanis Sultani comitatu esset praestigiator habitus, Circensibus ludis sponte Byzantini Hippodromi turri conscensa, sub qua carceres erant, vnde equi emittebantur: supra verò quatuor illi equi aurati, qui nunc Venetijs supra Marciam aedem sunt sibi inuicem obuersi, alacritatis ad cursum pleni stabant, se stadium transuolaturum iactabat: cum??? diu ampla & promissa veste candida indutus, quae vinculis in orbem succincta, sinuosa efficiebatur, manus alarum instar ad volatum, vt plus venti colligeret, librans, tandem se vento committens, prostratus, ossibus omnibus confractis, expirauit. Caelius August. Curio lib. 3. Ponte. Caroli V. Imperatoris Satellites Bononiae, cùm coronam à Clemente VII. accepturus esset, & ponte ligneo pensili in D. Petronij aedem pergeret, pontis ruina interierunt. Iouius libro trigesimoseptimo. Domo, Tecto, Fenestra. Iezabel regina Israëlitarum, vxor Achabi, cùm interemto Ioramo eius filio Iehus regnum occupasset, eius iussu ab eunuchis de fenestra praecipitata, equis??? & curru conculcata, à canibus dilaniata est, vt cùm eius cadauer sepulturae tradere Iehus imperasset, nihil praeter caluam, & extremas manus atque pedes inueniri potuerit. 4. Reg. 9. Ochozias Israëlitarum rex, Achabi F. per cancellos in cubiculo suo delapsus, ex eo casu tandem perijt. 4. Reg. 1. Dionis Syracusiorum liberatoris Filivs, pulso parente à Dionysio iuniore in exilium, ita educatus est, sic iubente Dionysio, vt turpissimis voluptatibus imbueretur, neq; vllum tempus sobrio relinqueretur. Redeunte patre, cùm pristini status mutationem ferre non posset, è superiore parte aediu̅ seipsum praecipitauit. Probus in Dione. Ludouicus II. Boiorum & Francorum rex, dum Ratisbonae Boiorum negotijs intentus est, Lvdovicvs filius eius impubis ex Lutgarda vxore, de fenestra Palatinarum aedium decidens, ceruices fregit, animam???ue efflauit. Auent. lib. 4. Annal. Boior. Henricvs Campanus Comes, Syriae praetor à Ricardo Anglorum rege co̅stitutus, Ptolemaide, dum superiorem partem aedium incautiùs circumit, praeceps delatus expirauit. Aemilius lib. 6. & Bonfinius lib. 7. Dec. 2. Cranzius lib. 7. Sax. cap. 10. Genvenses Famagustae in Cypro è regia praecipitati, f. 2777. Baldaccivs centurio, suspectus inuisus???ue illis, qui ciuitate Florentina potiebantur, exturbatus indicta causa fuit è fenestris publici palatij, atq; ita interfectus. Hinc in prouerbium abijt, apud Florentinos, Il salto di Baldaccio, quemadmodu̅ Euripides Astyanactis, è turri deiecti à Graecis casum [Greek words], id est, saltum dixit. Victorius lib. 29. Variarum, cap. 1. Aen. Syluius cap. 54. Europae, ob contumax responsum magistrati datum praecipitatum ait, & quamuis iam expiranti ceruicem abscissam. Scala, Gradibus. Elpenor socius Vlyssis, ebrius apud Circen factus, scalarum casu perijt. Ouid. lib. 3. de Tristibus, & in Ibin. Servivs Tullus rex Romanorum à genero Tarquinio per gradus in curia instinctu Tulliae vxoris praecipitatus. Sabellicus libro 5. Ennead. 2. De Philostrato Martialis Epigram. lib. 11. A Sinuessanis conuiua Philostratus vndis Conductum repetens nocte vigente larem, Pene imitatus obit saeuis Elpenora fatis, Praeceps per longos dum ruit vsq; gradus. Non esset Nymphae tam magna pericula passus, Si potius vestras ille bibisset aquas. Asclepiadem medicuin Prusiensem suprema in senecta scalarum lapsu fuisse exanimatum, Plinius auctor est lib. 7. Sic qui aegrotis mederi consueuerat, qui è funere retulerat mortuum, fati insidias vitare non potuit. Sella, Throno. Eli sacerdos summus Israëlitarum 98. annorum, caecus, tristi accepto nu̅cio de capta arca Domini à Palaestinis, & caesis duobus filijs Hophni & Phinee, de sella in dorsum delapsus, fregit ceruicem, cùm 40. annis praefuisset Israëlitis. 1. Reg. 4. Equis. Praecipitati ex equis. Excußi. Heic casum consideramus. De ijs, qui quouis alio modo equorum iniuria perierunt, in praeced. actum. Bellerophontem quum ad coitum non posset inducere Stenoboea Proeti vxor, eum coram marito stupri postulauit. Stenoboeae verbis fidem adhibens Proetus, Bellerophontem periculis obiecit, ac primùm ad superandam Chimaeram misit. Quam cùm vicisset, elatus victoria in coelum Pegaso equo alato voluit conscendere: sed vlciscente Nemesi, decidit. Ouidius in Ibin: Qui??? ab equopraeceps alienis decidit aruis, Exitio facies cui sua penè fuit. Agenor lapsu equi, inserta ori manu, extinctus est. Ouidius in Ibin: Vt??? loquax in equo est elisus gutture Agenor, Sic tibi claudatur pollice vocis iter. Ad Erythras Boeotiae Mardonius cum Graecis congressus fuit. Equitatui praeerat Masistivs Persa. Illius equus Nysaeus, prae caeteris eminens, sagitta per latus ictus, & prae dolore in pedes erectus, Masistium excussit: collapsum confestim Athenienses egrè interimerunt. namq; intus gerebat thoracem aureis squamis consertum, desuper Phoeniceum paludamentum. Itaq; non priùs aliquid profeceru̅t, quàm quidam re animaduersa illum percussit in oculo. Herod. lib. 9. Pharnvches equitatui Xerxis contra Graecos cum Harmamithe & Tithaeo Datis F. praefectus, cùm Sardibus proficisceretur, canis sub pedes equi intercurrit: quo equus territus, sesaeue attollens, Pharnuchem excussit. Hic collapsus sanguine̅ euomuit, & in phthisim incidit. Equo autem iussu domini abducto in eum locum, vbi dominum strauerat, genua famuli absciderunt. Herod. lib. 7. Selevcvs Callinicus, Antiochi, cognomento Dei, filius, victo Antiocho fratre (qui à latronibus tande̅ interfectus fuit) & amisso Asiae regno equi casu interijt. Guido Bituncensìs. Drvsvs rebus gestis maximè in Germania floruit, ac decessit iuuenis admodum, ex lapsu equi. Suetonius. Theodosivs Imperator, equo collapso afflictus, in???ue lectica domum relatus, biduo pòst vitam cum morte commutauit. Cedrenus. Phocas Bardas, tyrannidem affectans, acie cum Basilio II. Imp. dimicare parabat. Cùm Basilius copias suas circumiens, cohortaretur vt strenuè pugnarent: Phocas frenis laxatis in eum irruit. Verùm cùm in colle quodam equus laberetur, ipse humi tractus, lethali vulnere obijt. Cuius interitum sibi rex adscripsit, licet quidam eius corpus inoffensum repertum tradant. Nonnulli scribunt per pocillatorem eius, precio corruptum propinato veneno interijsse. Cusp. Eo praelio, quod ad Maeandrum fl. Atapacus Clyzasthlanis Iconij Sultani dux, & Manuelis Comneni Imp. duces commiserunt, Persaquidam in Michaelem Aspietem, exercitus Manuelis ducum alterum, inuectus, equum eius in fronte percussit. Equus in posteriores pedes erectus, sessorem in flumen praecipitauit. Nicetas lib. 6. Aistvlfvs Longobardorum rex inter venandum equo effusus, siue, vt alij narrant, ab apro fortè percussus, exiguo dierum spatio vitam finiuit. Sigonius lib. 3. regni Ital. Henricvs II. Austriae Marchio, dum voluptatis gratia in glacie obequitat, ex equi lapsu occubuit, an. 1172. Cuspin. Fridericvs I. Caesar an. 1189. nobilissimo validissimo???ue cum exercitu sacra expeditione suscepta, in Armeniam copias perduxerat. Dum Selephium (Cuspinianus Serram vocat) flunium transmittit, equo offendente iam grauis aetate lapsus, inter manus sublatus, paulò pòst expirauit. Tyri à filio sepultus. Hoc & ab auctore illius temporis Tyrio traditur, & propius fidem est, quàm quod à Nauclero & alijs fertur, sed ab aetate & grauitate hominis abhorret, eum dum positis armis vestae, ad aestum leuandum natat, extinctum, anno 1190. Continuò dilapsus maxima ex parte Caesarianus exercitus. Aemilius lib. 6. Ludouici Crassi Francorum regis filius Philippvs, quem paulò antè coronatum, regem salutandum curauerat, dum in suburbano Lutetiae equitat, occursu feminae suis pauefacto equo effusus, ac tam graui ruina stratus est, vt pancis pòst horis expirarit. Aemil. lib. 5. & Ritius lib. 2. regum Francorum. Cùm Lvdovicvs Bauarus Imp. Burggrauiam Norinbergensem (quam amabat) adiret, in conuiuio punctiones iuxta cor sentiens, veneni suspicionem concepit. Ob id illicò surgens, vt vomitu venenum eijceret (saepiùs enim veneno hausto sic fese curarat) cùm nequiret, in venationem (vt motu atque labore corpus calefaceret) progressus, vrsum ingentem obuium petens, de equo praecipitatus fuit. Mox vbi ad se redijsset, eleuatis in coeluin oculis cum maximo singultu Deum rogauit, vt animae suae misereretur, & peccatis ignosceret, deuotissima oratione praemissa: nec multò pòst mortuus v. Idus Octob. an. Christi 1347. Imperij sui XXXIII. Monaci ad D. Virginis sepultus. Cuspinianus. Sverchervs Gothorum rex, ignauissimi patris Fliolmi optimus F. bellum contra Danos adornans, subito equi casu brachium dextrum subiectis saxis ita allisit, vt breui pòst tempore vitam cum morte commutarit, apud ciuitatem Scarensem, non procul à collibus Kindiae, vnà cum patre tumulatus. Ioan, Magnus lib. 7. cap. 18. Adelvs Gothorum & Sueonum rex, parta de Danis magna victoria, fanum Dianae Scythicae pro agendis gratijs ingressurus, subito equi lapsu attritus perijt. Ioan. Magnus libro 8. cap. 22. Magnvs S. Olaui F. rex Noruagiae & Daniae, dum admisso equo léporem sectaretur, prolapso per praecipitium equo deturbatur: & baculo, qui frigore duratus extabat, incussus, effracta pectoris crate, vitam non longè pòst finiuit: Suenonem???ue in regno Daniae successorem habuit. Cranzius lib. 5. Noruagiae cap. 2. Ingo Nicolai Danorum regis F. dum equitare discit, equo excussus, stapede haerens obtritus est. Saxo lib. 13. Alexander III. Scotorum rex equo feroci iuueniliter acto pronus in terram praecipitatus, ad Kyngorn, confracta ceruice repentè expirauit, anno 1290. Boëthius lib. 13. Alexander III. rex Scortiae, vir singularis virtutis, inter cursum vnà cum equo in terram corruit, ac repentè ceruice fracta interijt, nullo relicto filio superstite. Id quod breui pòst tempore tam Scotis ipsis, quàm Anglis multarum cùm simultatum, tum caedium causa fuit. Polydorus libro 17. & Boëthius lib. 13. Bela rex Pannoniorum, frater Andreae, & filius Vazulis, regum, decessit lapsus equo, membris luxatis & dilocatis, anno regni sui tertio. Bonfinius. Pribislavs postremus rex Megalopurgensis, anno Christi 1178. cùm redijsset ex Hierosolymitana profectione, cum Henrico Leone duce Saxoniae & Luneburgensi, instituit ludos equestres: & inter cursitandum ex equo praecipitatus breui pòst obijt. Albertus Cranzius. Casimirvs II. Magnus, Polonorum rex, anno 1370. ad sextum Idus Septemb. qui dies Mariae Dei matris natalis celebratur, venatum in proximas syluas, frustrà dissuadentibus nonnullis profectus, dum ceruum fugientem inter vepres persequitur, subtus labente equo homo senex & carnosus ita co̅quassatus fuit, vt febre correptus, mala interim victus ratione vsus, obierit sexagenarius. Cromerus lib. 12. Guagninus pedem illi fractum scribit. Solymannvs Bassa Gerlensis, die quodam venatum abiens eques léporem inuenit, mox???ue illum vt caperet, equum ad cursum adegit, qui fortè fortuna pede altero delatus in scrobem quandam vnà cum Domino corruit, eum???ue sic humi afflixit, vt ibidem confestim expiraret. A. C. 1358, duobus mensibus ante patrem. H. Henninges in Geneal. Alfonsvs Ioannis II. regis Lusitaniae vnicus ex vxore Leonora filius, in adolescentiae flore Scalabi, que ciuitas nunc appellatur Sanctarena, ex equo incitato proiectus, mortem obijt: proinde Emmanuel frater eius patruelis successit. Osorius lib. 1. de reb. Emmanuelis. Ioannes I. Castulonensis rex, qui Henrico patri successit, equi lapsu interijt, anno principatus sui vndecimo. Ritius Neapolitanus lib. 3. Regum Hispanorum, & Fulgosus libro 9. capite 12. Fvlco Andegauensis Hierosolymorum rex, post Balduinum socerum aduersus religionis hostes, Edessam Mesopotamiae oppugnantes, mouens, dum léporem citato cursu premit, equi lapsu praecipitatus quarto die perijt, anno regni XI. Ritius Neapol. de Hierosolymorum regibus, & Platina in Caelestino III. & Aemil. lib. 5. ex Tyrio. Maria Caroli Burgundi F. fol. 147. 537. Lvdovicvs Borgia ab Alexandro VI. auunculo Cardinalis creatus, Neapoli equum cursu exercens praecipitatus interijt, anno 1510. Garimbertus lib. 4. de Vitis pontificum. Qvo. Praecipitati in Foueam, Specum, Hiatum. Anaximenes Milesius, Anaximandri & Parmenidis discipulus, qui primus aëra initium rerum & infinitum arbitratus est, sidera??? non supra terram, sed circa moueri dixit: dum noctu intentiùs sidera contemplatur, in subiectam foueam, quae in atrio domus fuit, lapsus perijt. Sab. lib. 6. En. 2. Circa Celaenas Phrygiae oppidum quum hiatus terrae & ingens vorago multos absorberet, esset??? responsum ab oraculo, voraginem ipsam non priùs clausum ili, quàm ad pacanda numina aliquis eò se demitteret: Anchvrvs Midae regis filius, datis genitori & Cimotheae vxori complexibus, equum asce̅dit, & eò se demisit. Plut. in Parallelis. Romae quum ingens vorago paulatim excresceret, & pestilentia augeretur, responsum est ab oraculo, hiatum non posse definere, nisi id, quo Pop. Rom. maximè valeret, eò demitteretur. Quo audito, M. Cvrtivs armatus equo insidens illuc desilijt. Liuius lib. 17. Propertius lib. 3. Ouid. in Ibin. Paulo Aemilio in Pyrrhum Epirotarum regem bellante, quum ab oraculo responsum fuisset, Romanos sore victores, si quis eorum in voraginem se demitteret, Val. Torqvatvs spontè se obtulit. Critolaus apud Plut. in Parallelis. Aquam, Fluuium, Mare, Puteum. Lycvrgvs Thracum rex (teste Lactantio) à suis in mare praecipitatus est, quòd primus mero aquam miscuisset. Neaera puella in Salentinis, in vico Castriniano, dum obijcitur illi ab inuidis, quòd à Leontio, cui pacta suerat, spreta ac repudiata esset, nullo dato responso sese statim deiecit in puteum. Pontanus lib. 1. cap. 15. de Fort. heroica. Pauimentum. Nestorivs haereticus, qui duos finxit Christos Deum & hominem, in Thebeas solitudines relegatus, à vermibus sacrilega lingua corrosa, humo afflictus ex casu perijt. Clamore. Q. Hortensivs orator, cùm causas in foro ageret, in media oratione clamore disruptus est. Q. Serenus: -sic est Hortensius olim Absumtus: causis etenim confectus agendis Obticuit, cùm vox domino viuente periret, Et nondum extincti moreretur lingua palati. Volaterranus libro 17. Anthropologiae. Cùm Scythae incursionem in fines Romanorum fecissent, magnam??? praedam abegissent: Imp. Valentinianvs iratus, & vehementiùs vociferans, vocis instrumentis ruptis obijt. Suidas. Aetate, Senio. Consule Tit. Longaeuorum. quatenus mortis quoque mentionem continet, f. 307. Platonem, philosophorum haud dubiè principem, sunt qui dicant in celebrandis amici nuptijs, quum quietus decumberet, animam derepentè exhalasse. Nonnulli in morbum incidisse, quem à corruptione pediculorum phthiriasim vocant. Plinius. Venere. Leuitae Vxor nimio stupro necata à Gabaënsibus. Iudicum capite 19. & 20. Minois Cretae regis concubitu moriebantur Mvlieres, cùm serpentes & scorpios & scolopendras parerent. Plut. in Paral. Ouid. lib. 7. Metamorph. Dvo equestris ordinis Romae in eodem pantomimo Mytheco forma praecellente aeternùm periêre. Plin. lib. 7. cap. 53. Atila Hunnorum rex Hildiconis Bactrianorum regis filiae pulcerrimae amore succensus, prima nuptiarum nocte, ex venere defatigatus, inter dormiendum, supino corpore, pro fluuio sanguinis è naribus suffocatus interijt. Experrecta mulier virum amplexu repetens, extinctum algentem??? inuenit. Sic qui alienum sanguinem tantopere anhelarat, proprio interijt. Bonfinius lib. 7. Dec. 1. Theodebertvs, Clotharij Francorum regis filius maior, omni muliere corruptior, in co̅plexu pellicum maturè discessit. Ritius lib. 1. Francorum regum. Ladislavs rex Apuliae, dum Florentiam pergit, in itinere, in coitu mulieris, quae medicatam opera Florentinorum vuluam habuit, extinctus est. Volat. lib. 22. Anthrop. Inter tres filios Mahometis Turcorum Imp. Mvstapha iuuenis praecipuae indolis primus extitit. Is in praelio contra Vsuncassanum egregiè se gessit: Iosephum Persianum ducem regis Caramaniae fautorem in fugam vertit. Quum hyemaret Iconij, venationibus ac venereis rebus nimiùm indulgens, in ipso iuuentutis flore decessit. Iouius in Baiazete II. Avicenna medicus & philosophus summus, venereis maximopere deditus, cùm corpus ex ijs attenuari sentiret, à purgantibus penitùs abstinuit, de resolutione virium metuens. Ex collectione autem humorum cùm in colicum incidisset, dum castra regis sequitur, & castra properè mutanda essent, vno die octo clysteres sibi inijci curauit. Quorum calore intestinis exulceratis, & praesertim cùm famuli pro duabus drachmis apij, ad discutiendos flatus praescripti, quinque subiecissent, in itinere morbo comitiali correptus est. Vbi ad se redijt, mithridatum sibi exhiberi curauit. At serui improbi, cùm extinctum cuperent dominum, à quo liberiùs reprehensi essent, opium medicamento plurimum admiscuêre, sic vt vix tandem conualuerit. Sed vbi ad venerem reuerti coepit, virium imbecillitate perspecta, diaeta penitus abdicata, obijt, propè sexagenarius. Nic. Massa in eius vita, ex Sorzano Arabe. Lvdovicvs XII. Gallorum rex, cùm pacis causa Henrici IIX. Anglorum regis hostis infensissimi sororem Mariam elegantissimain ipse aetate iam prouecta, & multum antea neruorum doloribus lacessitus, vxorem duxisset, quum intemperantiùs puellaribus complexibus indulsisset, in febrim incidit: nec multò pòst inualescente etiam profluio ventris extinctus est. Sab. supplem. lib. 4. ex Iouio. Io. Manardvs Ferrariensis, medicus clarissimus, decrepitus & arthritide confectus, iuuenculam duxit vxorem, & ex intempesta venere obijt. Iouius in Elogijs. BALNEO. De ijs, qui in Balneo moriuntur, infrà, quando de loco Mortis agetur, f. 558. Hic ipsam per Balneum alterationem factam intelligimus. Non paucis fuit balneum exitio, cùm initio non multum mali haberent, nisi quòd non valerent neq; sustinerent illoti cibum gustare: in quibus Titvs imperator fuit, vt ferunt ij, qui aegro ministrauêre. Plut. in Praeceptis sal. Cibo. Esv Pullorum. Boleslavs Brigensis dux in Silesia, cùm in ferijs Paschalibus in vna mensa XIII. gallinaceos absumpsisset, obijt an. Sal. 1342. Ioachimus Cureus in Silesiae annalibus. Casei. M. Antoninvs Pius Imp. perijt anno septuagesimo, cùm Alpinum caseum in coena edens auidiùs, nocte reiectaret, febre correptus: qua tertio die grauatus, spiritum reddidit apud Lorium (quod oppidum Ethuriae est, prope Romam 14. lapide, via Aurelia) anno imperij 23, Cuspinianus. Fructuum in genere. Rvdolfvs Alberti I. Caesaris F. Boëmorum rex, oppidum Horasditium obsidens, ex nimio esu fructuum aestiuorum fluore ventris correptus erat: cum???ue non pateretur sibi persuaderi, vt ab obsidione discederet, in tabernaculo ex dysenteria obijt, cùm vnum duntaxat annum in Boëmia regnasset. Dubrauius lib. 19. Ficuum. Pompeivs Columna cardinalis, à Caesare Carolo V. Neapolitani regni administrationem sortitus, post comestas ficus biferas, quas multa niue refrigerarat, in complexu Augustini Niphi philosophi integris sensibus expirauit, anno aetatis 53. Iouius in eius vita. Persicorum. Theognosti cuiusdam F. ex immodico vsu malorum persicorum interijt. De quo in primo Graecorum Epigram. [Greek words] Melopeponum. Albertvs II. Imp. ex melopeponum vsu perijt, alui profluuio correptus. Cuspinianus. Fridericvs III. Imp. Vide fol. 529. Sophia Vladislai Iagellonis Polonorum regis vxor, febrim ex melopeponibus contraxit, & mox paralysi accedente extincta est vno & quadraginta annis, posteaquam Vladislao regi nupserat, exactis, anno Sal. 1461. Cromerus lib. 24. Pavlvs II. pontifex apoplexia mortuus secunda hora noctis, solus in cubiculo, nemine vide̅te, cùm eo die letus etia̅ co̅sistoriu̅ habuisset, & duos pepones praegra̅des deuorasset. Platina. Fragorum. Melchior Dux Brunsuicensis, frater Othonis Neapolitani regis, ex Transyluanis ducibus, episcopus factus Zvuerinensis, medone venenato Rostochij hausto, malè se habens, profectus in Butzoua arcem, cruciatu agitatus, fragis ad refrigerium magna copia ingestis intumuit, crepuit??? medius. Cranzius lib. 9. Vandaliae, cap. 9. Fungorum. Vide Tit Veneno mortui fungorum, f. 505. Raparum. Ladislavs Vngariae & Boëmiae rex, infirmitate incertum vnde correptus, diem suum obijt. Medici rapas Boëmicas, quas ille cupidè esitabat, toxico fuisse infectas, suspicati sunt. Cranzius lib. 13. Vandaliae, cap. 36. Allij. Arnvlfvs Imp. quum creberrimo allij vsu corpus distemperasset, tanta vermium scaturiuit multitudine, vt nulla ope medica curari potuerit. Cranzius lib. 3. cap. 3. Saxoniae. Carnis. Severvs Imp. Eboraci in Britannia, cùm membrorum omnium, maximè pedum, dolorem pati nequiret, veneni vice, quod ei negabatur, cibu̅ grauis ac plurimae carnis sumsit: que̅ cùm consicere non posset, cruditate perijt. Sex. Aurelius. Piscium. Diogenes Cynicus crudo polypo deuorato perijt. Laërt. Andronicvs senior Imp. decumbens, vtebatur testaceis, propter ieiunium illorum dierum. Post quae cùm merum bibendum fuisset, ille pro more suo ad restingue̅dum feruorem sanguinis frigida vsus est. Ergo statim fastidio affici, & è stomacho & corde grauiter laborare coepit. Cùm autem iam spiritus etiam deficere cerneret, & propter intempestam noctem neminem reperiret, qui sibi diuina mysteria impertiretur, surrexit, & gratias egit Deo, & pro salute animae suae cum multis lacrymis deprecatus, sacram Dei genetricis imaginem, quam in sinu gestabat, loco diuinorum mysteriorum in os inseruit: cum??? in lecto consedisset, statim, priusquam diluxisset, est defunctus. Gregoras lib. 9. Henricvs I. Anglorum rex, leuiter aegrotans, muraena, etsi medico vetante, vesci voluit, quòd eius cibi auidissimus esset. Inde febre aucta breui tempore pòst occidit, Cal. Decembris, anno Christi 1136. aetatis 67. Polyd. lib. 11. Potv. Vini. Alexandrvm Magnum Babylone Aristobulus narrat, cùm delirio ex febre teneretur, atq; ingenti cruciaretur siti, vinum potasse: hinc in phrenesim incidisse, atq; trigesimo mensis Daesij die decessisse. Plut. in eius vita. Brennvs, qui Gallis expeditionem contra Graecos suscipiendi auctor fuerat, cùm malè apud Delphos pugnasset, metu vel pudore potiùs vltrò hausto mero post accepta vulnera mortem oppetijt. Pausanias in Phocicis. Scibunt nonnulli, Megarensem Stilponem extremo desicientem senio, merum hausisse priùs, quò celerior contingeret obitus. Caelius lib. 28. cap. 35. A. L. Arcesilas Crantoris discipulus, & Sciti silius, philosophus Cyrenaicus perfectissimus, ex Pithana Colchica ciuitate natus, obijt, cùm vinum immoderatè bibisset, anno aetatis LXXV. Volat. lib. 13. cap. 4. Anthrop. & Laërtius. Chrysippvs, Cleanthis discipulus, 73. anno aetatis, cùm in sacrificio dulce merum auidiùs hausisset, asthmate correptus, quinto pòst die perijt. Laërt. in eius vita. Grammaticus quidam Pergami singulis diebus balneum peten, vnum ex pueris secum ducebat, Altero domi relicto, qui rem familiarem seruaret, quaae ad victum forent necessaria, prouideret. At is vehementiore quandoq; correptus siti, quum nec aquae suppeteret copia, vetus vinum largiùs perpotauit: quo factum, vt in reliquum euaserit vigil: mox febre correptus, cum perpete vigilia obortó delirio, desijt hominem agere. Cael. lib. 28. cap. 29. A. L. ex Galeno. Andebvntvm Anglorum regem in coena quandoq; tantum vini sumsisse, vt eo suffocatus repentè excesserit, asserunt. Scaniae episcopatus in Dania olim in Lundensem & Dalbiensem diuisus fuit, Illi praeerat Eginus, huic Henricvs. Caeterùm Henrico ob nimium vinipotum extincto, in sceleris poenam integra dignitas ad Eginum sobrium redijt, Suenone II. regnante. Saxo lib. 10. Erasmus in Adagio, [Greek words], inquit: Ipse noui Romae quendam haud vulgariter eruditum, qui hac angina seriò perijt. Hermicvs appellabatur, natione Lusitanus. Correptus erat febricula vir corpore supra modum obeso, & ob id spintuosus. Decumbentem inuisit Christophorus Fischerus, patria Anglus. Vin' tu, inquit, Hermice, auscultare medicis meras nugas praescribentibus? bono vino rectiùs proluetur hoc malum, simul??? iussit adferri vinum Corsicum quadrimum. Propinauit aegroto, iubens bono esse animo. Ille persuasus hausit affatim, ac mox intercluso spiritu coepitanimam agere. Aquae. Traditum est Graecorum monimentis, Argiuos, cùm Polynicis filios secuti Thebas cepissent, dum ad Delphicum Apollinem cum reliqua praeda vatem etiam Tiresiam pertraherent, sitientem illum in via hausta de Tilphusa fonte aqua, prope Haliartum animam statim egisse. Est eius sepulcrum ad ipsum fontem. Vatis filiam Manto ab Argiuis Apollini aiunt sacratam: sed transmisisse eam classe, iubente deo, Colophonem in Ioniam, ibi???ue Rhacio Cretensi nuptam. Pausanias in Boeot. Henricvs VI. Imp. maxima & venationis & aucupij voluptate capiebatur. Cum vxore & filio Friderico venatum profectus, ex gelido fonte bibens, breui pòst obijt. Munsterus in Cosmographia. Franciscvs Delphinus, Francisci I. Gallorum regis F. summae expectationis, anno Sal. 1536. quum ex nimia iactatione in ludo paruae pilae aestuans, sudoraeue madens, frigidam intemperanter hausisset, praecordia vilcera???ue immodico rigore correpta, extincto penitùs innato calore, mortem accersiuêre. Non defuêre qui suspicarentur, eum veneno fuisse sublatum. Cuius nefarij criminis repentè reus factus quidam Sebastianus Montecuculus, poenas dedit, quum ab equis in compito in diuersa currentibus discerperetur. Nonnulli praecipiti iudicio eum damnatum ferebant, tanquam insontem, qui dolore victus inter immania tormenta, vt calamitati suae finem imponeret, se reum miser fecisset, & auctores tanti facinoris Antonium Leuam, & Ferdinandum Gonzagam nominasset: qui calumniam à perdito homine impofitam vix diluerunt. Iouius. Hariadenus Barbarussa, à Carolo V. Caesare regno Tunetano pulsus, cùm fuga sibi consuleret, in transitu Bagradae amnis Haydinvm Smyrnaeum, inclyti nominis piratam, desiderauit, quum is in magno Solis ardore longo???ue itinere fessus, & multo adipe praegrauis, cogente sibi ex profluente auidiùs potando, in ripa expirasset. Iouius lib. 34. Hist. Philippvs rex Hispaniae, Maximiliani Imp. filius, venatus in Hispania ceruos, & calore feruens, potu sitim restinguere volens, iecur nimio calore accendit, quo & perijt. Hedio in Chron. Germ. Scodrenses Macedones à Mahometo II. Turcorum Imp. obsessi, erant summa aquarum inopia sitis???ue intolerantia breui pòst deditionem facturi. Caeterùm hoste praeter spem abeunte, sitibundum agmen praeceps ad flumen decurrit. Hîc multi mortales aquam diu desideratam adepti, auidiùs ripis procumbentes, nimio aquarum haustu obruti, exanimati sunt. Sab. lib. 7. En. 10. Pharmaco. Vide Tit. À Medicis interfecti, f. 466. Gregorivs episcopus Antiochenus clarissimus, sub Mauricio Imp. & multis ab eo legationibus adhibitus, cùm podagra laboraret, & hermodactyli potionem sumsisset, obijt. Nicephorus lib. 18. cap. 27. Maximilianvs I. Rom. Imp. apud Velsium Norici agri oppidum, quum intempestiuè pharmacum incertae potestatis aduersus morbum, quem sibi imminere putârat, hausisset, anno 1519. mortuus est, virpraestantissimis corporis atque animi dotibus inclytus. Iouius. MORS CONSIDERATA RESPECTV MODI, QVO AGENS NECEM INFERT. Nempe Exvstione. Vide locum, Igne mortui, f. 477. Rvina interfecti. Montis. An. 1251. in Burgundia imperiali, duo inuicem montes discessêre: vallis amborum media magno scissa hiatu, per quinque passuum millia. Omnem plebem rusticam, in ipsa valle aut montium pede commorantem, aut hiatus absorpsit, aut saxa montibus deuoluta peremerunt. Cranzius lib. 7. Vvandaliae, capite 25. Antri. Polydamas athleta tempestate speluncam subire coactus, nimio & subito incursu aquae labefactata ea, ac ruente, solus restitit, tanquam humeris suis totius ruinae molem sustentaturus. Sed pondere omni corpore humano potentiore pressus, imbribus petitam latebram dementis fati sepulcrum habuit. Valerius Max. lib. 9. cap. 12. & Pausanias. Templi. Anno 1099. Syracusis terraemotu concussis, primarium templu̅, dum sacta tractarentur, corruit: cunctos??? qui sacris intererant, praeter missisicantem, & alios duos diaconos, oppressit. Platina, Hermannus Gigas. Theatri. Pratinas Phliasius, tragicus, cùm fabulas exhiberet, accidit vt tabulata, quibus Spectatores insistebant, conciderent. Multis ea ruina oppressis, theatrum extruxerunt Athenienses. Suidas. Tranquillus ait, Fidenis theatri ruina duo & viginti Hominvm millia perijsse, gladiatorio munere. Sabellicus lib. 10. cap. 5. Exemplorum. Turris. Paulò ante Christi passionem, Hierosolymis turris Siloa ruina sua XIIX. Homines oppressit. Christus non tam id peccati poenam, quàm futurarum calamitatum omen, nisi resipiscerent, esse dixit. Lucae 12. Arboris. Vide Tit. Mortis instrumenta, quatenus extra corpus consistunt, f. 484. Domus, Camerae, Coenaculi, Pauimenti. Samson captus, apprehendens columnas, quibus tota domusnitebatur, domurn ruina disiecit, in qua circiter tria mill vtriusque sexus principum Palaestinorvm periêre. Iudicum decimoquarto. Sabel. lib. 7. cap. 4. Iobi septem filij, & tres filiae, conuiuia agitantes, ruina domus, à vento vehementissimo euersae, oppressi interierunt, Iobi cap. 1. Alexandri filij, quos ex Helena susceperat, casu camerae extincto sunt, tres numero, Bvnomvs, Corinthvs atque Idvs, paulò post caedem patris, parùm ante Ilij excidium. Dictys lib. 5. Evpolis Niciae Atheniensis filius, prima noste nuptiarum è ruina thalami vnà cum vxore extinstus est. Ouid. in Ibin: Sit tibi coniugij nox prima nouissima vitae, Eupolis vt perijt & noua nupta modó. Diogenes cùm secundam duxisset vxorem, prima nocte thalami ruina cum sponsa perijt. Sic Apollonides in primo Graecorum Epigrammatum: [Greek words] Apud Chios paulò ante cladem à Persis acceptam, domus centum viginti Pveros literas discentes ruina interemit, vno tantùm excepto. Herod. lib. 6. Athen ae vs è Seleucia Ciliciae, philosophus Peripateticus doctissimus, Augusti tempore, à ruina domus, vbi liabitabat, Romae oppressus est. Strabo lib. 14. Ioannes XXII. pontifex, pollicebatur sibi longam vitam, & diu se victurum omnibus praedicabat. Interea camera noua, quam in palatio Viterbiensi extruxerat, subitò corruit. Ipse inter ligna & lapides inuentus, septima die pòst, acceptis omnibus ecclesiae sacramentis, pontificatus sui mense octauo mortuus est, & Viterbij sepultus. Platina, & Fulgos. libro nono, capite duodecimo. Bela I. Vngarorum rex tertio regni sui anno, ad Demes oppidum ex ruina camerae aegrotare coepit. Ad Canisam fluuium, succollantibus praetorianis militibus, delatus, vitae diem clausit. Bonfinius lib. 3. Dec. 2. & Cromerus lib. 3. Lvdovicvs, frater Gulielmi de Misna Marchionis, archiepiscopus Magdeburgensis, in oppidum Caluen multos suorum militum euocârat, cum vxoribus & filiabus diem festum cum suo acturos pontifice. Praetorium, quod erat in oppi [501] do spaciosum, illis vsibus instructum, desumsêre ad ducendas choreas. Ducebant in gyrum vertiginosam & ridiculam choream: cùm immenso pondere victa domus subsidere inciperet, crepitum grandem praemittens. Archiepiscopus apprehendens manu quae proxima stabat dominam, gradus interprimos abiturus petiuit. Quos vbi attigit, miserabili ruina extinctus est cum multis. Cranzius lib. 10. Saxoniae cap. 5. & lib. 10. Metrop. cap. 23. Brvno episcopus Herbipolensis, cùm apud Caersarem Henricum Nigrum in Austriae arce Bosenburgo, anno Christi 1045. coenaret, cum alijs principibus, ruina coenaculi oppressus post septem dies expirauit. Caesar Henricus miraculosè inter postes fenestrarum saluus & illaesus conseruatus est. Bruschius in episcopatibus Germaniae. Florentivs monachus & presbyter, singularis persecutor & osor Benedicti, cùm septem puellas nudas in horto coenobij iussisset cantare & ludere, vt hac ratione monachi accenderentur amore erga eas, repentino pauimenti collapsu elisus perijt. Vincentius lib. 21. cap. 56. & Leo Hostiensis libro primo, capite primo. Muri. Syri praelio victi ab Achabo rege Israëlitarum, cùm in vrbem Aphecam fugissent, eorum viginti septem millia collapso muro oppressa sunt, cùm in acie centum millia cecidissent. 3. Regum capite vigesimo. Ioannes Britanniae dux, Lugduni ruina muri oppressus est, cu̅ multis alijs, dum pompa coronationis Clementis V. pontificis per vrbe̅ ducitur. Philippus quoq; rex ea ruina aliqua ex parte debilitatus est. Pontifex autem in tanta trepidatione ex equo deturbatus, solum carbunculum ex tiara amisit, precij aureorum sex millium, vt quidam scribunt. Platina. Statuae. Vide locum, Mortis instrumenta, quae extra corpus subsistunt, Statuae, f. 489. Apri capitis. Erat Venator in regione quae dicitur Andragathia, solitus antea eorum, quae ceperat, capita ac pedes Dianae dicata arboribus affigere. At cùm aprum ingentem cepisset, contemta dea ait, se caput solum dicaturum: arbori??? cuipiam suspenso, cùm meridianum aestum deuitans sub arbore quieuisset, in somnum incidit. Tum vinculo sua sponte dissoluto, caput decidens hominem peremit. Diod. lib. 4. cap. 3. Hominis. Romani, duce Tito, templum Hierosolymitanum obsidebant. Iudaei igne porticibus iniecto Romanos expulera̅t. Inter hos, quos ignis obsederat, Artorius quidam appellato clara voce Lvcio quodam commilitone & contubernali suo: Haeredem te, inquit, relinquo totius patrimonij mei, si me exceperis. Cùm autem ille promto animo accurrisset, ipse quidem, qui se in eum proiecerat, vixit: Lucius verò pondere oppressus, co̅strato??? lapidibus solo allisus, mortuus est. Iosephus lib. 7. c. 6. belli Iudaici. Elephanti. Eleazakvs Iudae Machabaei frater in pugna, quam Iudas contra Antiochum Eupatorem commisit, conspicatus excellentem elephantum ornatum faleris regijs, & ratus in eo regem inuchi, magno animo in eum fecit impetum, & occisis priùs multis quàm ad eum penetraret, caeteris verò metu cede̅tibus, succedens sub eius ventrem, confodit belluam, & ipse simul pondere eius illabentis oppressus est. Iosephus lib. 12. c. 14. Antiq. ex Macchab. 6. Ictv interfecti Rami. Tlepolemus Tirynthius, Lycinvm fratrem Alcumenae nothum ac filium Electryonis, per seditionem oleae ramo interfecit. Volater. lib. 20. Anthrop. Condyli, Manus. Vide Tit. Pugilum. quatenus pugnorum ictibus necantur, ƒ. 402. Condylo interemtum ab Hercule in Oenei conuiuio puerum legimus, qui manibus aquam infundebat: quem Archiam Hellanicus nuncupatum scribit: Eunomium alij, Architelis silium: alij Cyathum. Quo facto, Calydone excessit is, caede quanquam non voluntaria. At in secundo Phoronidos, Cheriam fuisse nomen, relatum scio. Thersitem quoq; condylis ab Achille interemptum, Graeci scribunt, quoniam Penthesileae ab se interfectae oculum hasta percussisset. Caelius lib. 4. cap. 3. Antiq. Lect. Clauae, Fustis, Disci, Baculi. Vide Mortis Instrumenta, vt extra corpus subsistunt, f. 485. 487. Tlepolemus Herculis F. cùm videret Lycimnium fratre̅ Alcmenae auiae suae iam senem negligentiùs tractari à seruo ductore, baculo arrepto serum percussurus, cùm is ictum declinasset, Licymnium imprudens occidit. Homerus Iliad. ß. Pyri. Antiphanes Demophanis filius, Comicus, obijt in Chio, annos natus LXXIIII. casu pyro ictus. Suidas. Testudinis marinae. Aeschylo poëtae cùm praedictum esset, eum ruina periturum: is quò caueret, eum diem sub dio perseuerauit. Aquila decepta splendore capitis caluitio renide̅tis ad solem, dum saxum esse putat, testudinem illisit, vt fractae carnibus vesceretur, eo???uo iactu Aeschylum interemit. Val. Max. lib. 9. cap. 12. Saxi, Lapidis. Vide Tit. Lapidibus necati, f. 483. Testae, Tegulae. Pastor, Ausonij ex silio Hesperio nepos, vt ipsemet in Parentalibus testatur: Occidit emissae percussus pondere testae, Abiecit tecto quam manus artificis. Evsebivs Samosatenus episcopus orthodoxus, Dolicham Syriae oppidum profectus, Arianis refertissimum, vt ibi episcopum Macem ordinaret, à muliere Ariana tegula supernè iniecta vulneratus, paulò pòst mortuus est. Theodoretus lib. 2. cap. 32. & lib. 4. cap. 13. Henricvs Castellae rex, etiamnum puer, cum aequalibus ludens, tegulae ictu è turre petitus perijt. an. 1253. Rod. Toletanus lib. 9. rerum Hisp. cap. 4. Stiriae. De Pvero per stillicidium iugulato, Martialis Epigrammatum libro quarto: Qua vicina pluit Vipsanis porta columnis, Et madet assiduo lubricus imbre lapis, In iugulum pueri, qui roscida templa subibat, Decidit hyberno praegrauis vnda gelu: Cum??? peregisset miseri crudelia fata, Tabuit in calido vulnere mucro tener. Quid non saeua sibi voluit fortuna licere? Aut vbi mors non est, si iugulatis aquae? Compressione. Ex loco Suffocatorum Pressura, huc pleraque. Hic Imprimentis, illic Impreßionis habetur. ratio, f. 517. Excoriatione. Bartholomaevs apostolus, excoriatus est. Vnde Ioan. Franc. Mirandula in hymnis: Huic etiam pellem Ptolemaei silius ardens Deposuit-. Marsyas ab Apolline (quem ad tibiae certamen prouocuerat) victus & excoriatus est. Ouidius in Ibin: Mens quoq; sic furijs vaecors agitetur, vt illi, Vnum qui toto corpore vulnus habet. Item: Nudáve direpta pateant tua visera pelle, Vt Phrygij, cuius nomina flumen habet. Otanis, quem Darius rex orae maritimae praefecerat, patrem Sisamenem, vel Sisannem, vnum è regijs iudicibus, quòd iniustè ob pecuniam iudicasset, rex Persarum Cambyses interemit, interemto???ue detractum corium in lora concidit, quibus tribunal, in quo ille sedens iudicarat, intendit: ibide̅??? eius filium Otanem sedere iudicem iussit, atque in memoria habere, in quo tribunali iudicaret. Herod. lib. 5. Valer, libro sexto, capite tertio. Ivdices iniusti excoriati à rege Artaxerxe. Diod. lib. 14. Mesabates eunuchus iussu Parysatidis reginae ob Cyri F. praecisum caput & manus, excoriatus. Plut. in Artaxerxe. Ioannes primus martyr ob refixa contra Christianos decreta ac minutim discerpta sub Diocletiano excoriatus. Sabellicus & Platina. Sais dux Cosrois Persarum regis excoriatus, eò quòd Heraclium Imp. aduersus quem magno cum exercitu missus erat, non cepisset. Cedrenus. Hercvlanvs episcopus Perusinus cùm Totilae exercitus post septennem obsidionem Perusium expugnasset, ex regis mandato, ciuibus omnibus interfectis, capite truncatus, deinde excoriatus, tandem è muro praecipitatus. Philippvs & Gvaltervs Danoysij (Andegauenses Fulgoso lib. 6. cap. 1.) ob Margaritam Ludouici Hutini regis Nauarrae, Blancam Caroli Marchiae comitis vxores corruptas, à Philippo Pulcro Francorum rege impudicitiam nuruum vlciscente viui excoriati & suspensi fuêre, circa ann. Sal. 1313. Chronicon Francorum. Cùm Mahometus per proditionem Civis cuiusda̅ Constantinopolitani, qui Constantino IIX. infensus erat, vrbem cepisset, magnum auri pondus in medium afferri iussit, & ad proditorem conuersus: Qui, inquit, filiam meam tibi vxorem cum dote, quae praesens est, poscis, cùm Christianus sis, eutem [502] hanc exuas oportet, vt dignus Mahometica sponsa sias. Adest carnifex & excoriat hominem: inde cineres cum sale calidos vulneribus inseruit, mox lecto cooperuit, quasi noua cutis ei hac ratione succrescere posset. Cuspinianus in vita Constantini IIX. Imperatoris. Mvtilatione. Israëlitae Adonibezecvm regem mutilarunt extremis manibus ac pedibus: quo modo excruciauerat ipse septuaginta reges. Iudicum primo. Auidius Cassius nouo exemplo Mvltis desertoribus manus detruncasse & pedes dicitur: asserens maioris disciplinae fore, miserabiliter criminosum viuere, quàm occidere. Crescens Patricius Romae ab Othone Imperatore debellatus, victus, & ex fuga retractus, membris truncatus, & ad vltimum ante vrbem suspensus est. Sigebertus in Chron. Phocas Imp. truncatis membris necatus ab Heraclio. Cuspinianus. Iacobvs Persa martyr, Denodatus vel Intercisus dictus, quia membratim ob Christi professionem dissectus. Marul. lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. Arcadio martyri manus primùm, demùm pedes, eo??? modo caetera membra amputata sunt. Laniena, Discerptione, Dissectione, facta ab Hominibus. Agagvs rex Amalechitarum à Saulo rege Israëlitaru̅ captus, caesis omnibus suis copijs, à Samuele propheta Galgalis frustatim dissectus fuit. 1. Regum 15. Cùm Osiris, Aegyptiorum rex, à Typhone fratre impio esset caesus, corpus eius inter conscios coniurationis est diuisum. Virilia cùm nemo vellet recipere, in Nilum flumen sunt abiecta. Typhone ab Iside Osiridis coniuge deuicto, caeterae Osiridis partes sunt inuentae, praeter pudenda: quae Isis sacrauit, coli???ue multis ceremonijs instituit, ei???ue qui in Aegypto initiabantur prima sacra faciebant: nominatus???ue est Priapus: occulto nomine, quòd veteres honestiore vocabulo sic nominarent inhonesta. L. Viues in 2. lib. August. de ciuitate dei, cap. 14. Medea fratrem Absyrtvm, & Filios ex Iasone susceptos membratim discerpsit. Ouid. in Metam. & in Ibin: Et tua sic latos spargantur membra per agros, Tanquam quae patrias detinuêre vias. Orphevs Calliopes & Apollinis filius, quum propter liberalem formam à mulieribus adamaretur, ac nihilominus amore sui captas auersaretur, quòd esset castissimus, aut (vt aliquibus placet) procliuiore in mares libidine: à Maenadibus inter Bacchi sacrificia discerptus est. Nempe qui saxa & arbores cantu duxerat, & leones exarmauerat, mulieres emollire non potuit. Ouid. in Metam. Pelias Thessalorum rex cùm Medeae praestigijs deceptus, senectute deposita, iuuenilem aetatem recipere cupit, à siliabus doli ignaris artuatim disceptus est. Diod. lib. 4. cap. 3. Bessvs Bactrianorum praefectus ob interfectum per seditionenm à se Darium, ab Alexandro Magno minutatim concisus est. Diod. lib. 17. & Sab. lib. 8. cap. 4. Cleomenes rex Spartanorum post reditum ab exilio insania correptus est. Nam vt cuiq; Spartanorum obuius erat, in eius faciem infligebat sceptrum. Haec facientem propinqui eius soleis lieneis illigauerunt. Is custodem digressis alijs solum remansisse videns, gladium sibi tradere coëgit. Quo accepto, à suris incipiens sese detruncauit. In longu̅ namq; discindens carnes, è tibijs ad femora processit, è femoribus ad coxarum vertebras atq; ilia: quousq; peruenit ad abdomen, in quo rescindendo expirauit. Herod. lib. 6. Bello Peloponnesiaco Pisistratvm Orchomenium, qui odium habebat nobilitatis, & vilem plebem complestebatur, destinauit senatus necare: ac discerptum in sinus suos co̅iecerunt, terram??? raserunt. Enimuerò fex plebis suspicione capta concurrit in curiam. Ibi minor natu regis filius Tlesimachus coniurationis conscius ex concione plebem retraxit, spectasse fatus se parentem subito impetu ad montem Pisaeum rapi specie quàm humana augustiote. Ita delusa plebs fuit. Theophilus lib. 2. de rebus Peloponnesiacis, apud Plut. in Parallelis. Finitimorum bellorum causa senatus Romanus congiarium publicum antiquauit. Quod aegrè ferens Romvlvs, id populo reddidit, multos??? principum multauit. Hi in senatu eum trucidauerunt, concisum??? in sinus suos coniecerunt. Populus verò cu̅ ardetibus titionibus in curiam concurrit. Ibi Aetius Proculus vir clarus Romulum retulit in monte se conspexisse omni humano modo ampliorem, ac deum factum. Cui attribuens populus sidem digressus est. Ex Aristobuli lib. 3. rerum Italicarum, idem, & Dionysius lib. 2. Bebivs, ferarum ritu inter manus carnificum sine ferro discerptus est. Lucanus libro secundo: -vix te sparsum per viseera Bebi Innumeras inter carpentis membra coronae. Discerpsisse manus-. Protogenes quidam, saeuissimorum Caij Caligulae mandatorum minister, duos circumferre libellos solitus, quorum alterum Ensem, alterum Pugionem vocabat: curiam ingressus, cùm omnes ei dexteras porrigere̅t scilicet, toruo vultu Scribonivm Proclum intuitus: Et tu me, inquit, salutare audes, Imperatori tam infensus? Quo caeteri audito, senatorem illu̅ discerpserunt. Ea re delectatus Caius, se reconciliatum esse senatui dixit. Zonaras. Maximvs tyrannus Orientalis, qui Eudoxiam Valentiniani III. Imp. viduam vi rapuit, à populo membratim discerptus est. Sigebertus in Chronicis. Anastasius Imp. Longinvm Selimantheum militiae magistru̅, qui seditione multas Orientis regiones turbarat, Niceae Bithyniae tanquam feram dilaniari fecit, caesis quos secum habebat Barbaris. Cuspinianus. Theoderici Visigothorum regis in Gallia Milites, Ariani, quia D. Iuliani Aruernensis templum spoliauerant, ab immundis correpti spiritibus, mutuis morsibus se inuicem lacerarunt. Gregor. Turon. lib. 3. cap. 11. Theobaldvs Brussatus Brixianus in patria̅ ab exilio, Henrici VII. Imp. beneficio, reuocatus, cùm Brixianos ad rebellionem aduersus Henricum sollicitasset, capta Brixia, equo alligatus in quatuor partes discerptus fuit. Cuspinianus. Bello contra Fr. Carrarium Patauinorum principem suscepto, cùm resciuissent Veneti subornatos fuisse Qvosdam à tyra̅no, qui aliquot ex patricio ordine viros trucidarent: deprehensi, tota vrbe equis distracti, & ad geminas columnas in quatuor partes dissecti, poenas concepti sceleris meritissimas luerunt. Sab. lib. 4. Dec. 2. Arboribus. Vide, Arborum inslexione mortui, f. 484. Belluis. Vide Tit. Bestijs obiecti. Ab Equis, Leonibus dilaniati, f. 471. 4313. & seqq. Devoratione. Devorati ab Hominibus. Anthropophagi huc referendi sunt, si patientem personam spectes. Sin verò agentes, eos, qui his cibis delectantur, ad locum Inhumanitatis pertinent, f. 2939. Cambleta Lydorum regem eò voracitatis progressum, vt nocte quadam vxorem quoque absumserit: quum???; summo mane illius manum in ore comperisset, semet iugulasse, Xanthus apud Caelium austor est. Belluis. Consule Tit. À Canibus, Vrsis, Equis deuorati, f. 472. & seqq. Repletione mortvi. Consule Tit. Cibo, Vino mortui, suffocati. Item, Pinguedine suffocati. Nam dinerso respectu eadem exempta ad locos diuersos referenda, f. 515. Philoxenvs Cytherius dithyramborum poëta, ex nimio cibo mortuus. Teste Machone Comico. Athen. lib. 8. cap. 6. Cùm Alexander exequias celebraret Calani Indi philosophi, qui seipsum in pyram accensam coniecerat, crapula XLI. Milites in eius funere mortui sunt. Aelian. lib. 2. de Varia hist. Athen. lib. 10. cap. 12. Suidàs. Plut. in Alexan. Septimivs Sevebvs Imperator, dum membrorum omniu̅, maximè pedum, dolorem pati nequiret, veneni vice, quod ei negabatur, cibu̅ grauis ac plurimae carnis auidiùs inuasit: quem cùm conficere non posset, cruditate pressus exspirauit. Vixit annos 65. Sexti Aurelij Vict. epitome. Pers ae post infelicem pugnam ad Salaminem fugientes cum Xerxe, Hellespontum nauibus traiecêre ad Abydum, quoniam rates tempestate dissolutae erant. Ibi copiosiorem quàm in itinere commeatum adepti, nulla modestia sese reficientes, ac mutatis aquis, permulti interibant ex ijs, qui de exercitu superfuerant. Caeteri cum Xerxe Sardis peruenêre. Herodotus libro octauo. Hephaestion ex India reuersus cu̅ Alexandro Magno, febre laborabat Ecbatanis Mediae. Vt iuuenis & militaris, exactioris impatiens victus, dum medicus Glaucus ad spectaculu̅ abiret, prandium sumsit: adeso??? gallo gallinaceo asso, atque epoto ingenti vini frigefacti cratere, malè habuit, paulo???; pòst decessit. Aegerrimè tulit Alexander casum hu̅c, defuncti???; cadauer Perdiccae, vti Babylonem deferri curaret, tradidit: amplissimo???, funere mortuum amicu̅ sepelire habuit inanimo. Glaucum verò, per cuius absentiam peccandi licentiam aeger sumsisset, in crucem sustulit. Diod, lib. 17. & Plut. in Alexand. Babylone Medius quidam Thessalus, vnus ex amicis regijs, vehementer Alexandrvm Magnum rogarat, vti ad geniale conuiuium, quod celebrabat, venire non recusaret. Ibi mero multo se onerauit. Nouissimè quum repletum magnum Herculis poculum ebibisset, repentè veluti fortissimo ictu verberatus, & clamorem & suspiratum ingentem edidit. Sublatus adstantium amicorum manibus, illinc discessit: statimque adhibiti medici, fecerunt vti cubaret, diligenter???ue ei adsidebant. Morbo autem inualescente, cùm medici nullo remedio ei possent succurrere, dolores???ue acutissimi, & veluti cruciatus eum torquerent, vitae omnem spem abiecit, detractum???, è digito anulum Perdiccae tradidit. Amicis rogantibus, cui imperium relinqueret: Praestantissimo, respondit. Atque hac nouissima voce illud nimiru̅ significauit, magno primorum ducum certamine sibi iri parentatum. Mortuus est, regni sui an. 12. mense 7. maximis rebus gestis, vt regum nullus ei comparati possit. Diod. lib. 17. Aristobulus febri ex intempestiuo meri potu decessisse scribit. Plut. in Alex. Cùm Dionysius Siciliae tyrannus, Athenis in festo Bacchanalium tragoediam edidisset, & victor declaratus suffragijs fuisset, quidam ex cantoribus Chori, splendidum honorisicum???ue munus se accepturum ratus, si primus hoc nuntium attulisset de victoria, nauigauit Corinthum. Ibi cùm inuenisset nauem, quae in Siciliam itura esset, conscensa ea secundis ventis vsus est, cum???ue appulisset Syracusas, continuò retulit Tyranno victoriam. Dionysius nuncio muneribus affecto, magnam laetitiam ex ea recepit, gratulatoria???ue sacrificia dijs offerens, compotationes & conuiuia magno cum apparatu celebrauit. Cùm autem inuitasset amicos atque familiares suos, & inter pocula nimiùm vino indulsisset, in grauissimum morbum delapsus perijt, propter ingurgitati vini copiam. Diodorus lib. 15. Demetrivs Poliorcetes à genero Seleuco Asiae rege victrus & captus, & Cherronensi custodiae mancipatus, primò corpus quouis modo exercuit, venatione, quatenus licebat, & cursibus vtens. Hinc paulatim ab ijs ad pigritiam & ignauiam delapsus, praecipitauit se in pocula & aleam, atque his tempus fere traduxit. Postquam tertium annum inclusus Chersoneso fuit, exotio, sagina & vino in morbum delapsus accessit, cùm annos natus esset quatuor & quinquaginta. Plutarchus in Demetrio. Lacydes philosophus ex nimia compotatione incidit in paralysim, qua mortuus est. Rauisius. Mortuus est ob ebrietatem Evmenes Pergamenus Philetaeri, qui in Pergamo regnauit, nepos: vt Ctesicles narrat lib. 3. Te̅porum. Athen. lib. 10. cap. 16. Q. Ennivs perit septuagenarius ex podagra, quam nimio potu contraxerat. Q. Serenus: Ennius ipse pater, dum pocula siccat iniqua, Hoc vitio tales fertur meruisse dolores. Caelius lib. 28. cap. 30. A. L. Reducebat exercitum è Media M. Antonius, magnis itineribus, & rerum omnium inopia, Parthis vndique vrgentibus. Postquam transmisêre Araxem, qui Mediam & Armeniam disterminat, & Armeniam iniêre: vt si tunc terram illam ex pelago conspexissent, adorauerunt eam Rom. milites, atque inlacrymas se & mutuos complexus prae gaudio effudêre. Quia verò iter faciebant per affluentem regionem, vtebantur???ue omnibus ex magna inopia esfusè, euaserunt hydropici & coeliaci. Ibi recensito Antonius exercitu, desiderauit viginti millia peditum, & quatuor equitum, qui non interierunt vi omnes hostili, sed supra dimidium eius morbo. Plut. in Antonio. Cùm Hierosolyma à Tito obsideretur, multi Ivd ae orvm fame pressi ad Romanos confugerunt. Hos autem saeuior ea, quam intus pertulerant, fortuna consequebatur: & fame, quam domi reliquerant, velociorem apud Romanos inueniebant ad exitium satietatem: aderant nanq; inflati ex inedia, & velut morbo intercutis aquae turgidi, deinde vacuata replentes corpora disrumpeba̅tur: nisi qui periti desideria cohibuissent, paulatim??? cibum desueto corpori obtulissent. Iosephus lib. 7. cap. 15. Belli Iudaici. Iovinianvm Imp. ciborum in stomacho incoctorum cruditate perijsse, ferunt. Egnatius. Domitivs Afer Nemausensis, Fabij Quintiliani praeceptor, Neronis principatu, cibi redundantia in coena perijt. Sab. lib. 2. En. 7. ex Eusebio. Valentinianvs Imp. Quadorum legationi respondens, voce impetu sanguinis amissa, sensu integer expirauit. Quod ex intemperantia cibi, ac saturitate, qua artus diffuderat, accidisse multi dixêre. Sextus Aurelius. Atila Hunnorum rex, cùm se, vt in Italiam reuerteretur, accingeret, vxore Hildicone, Bactrianorum regis F. ducta, prima nuptiarum nocte, cùm nimio vino cibo??? pressus dormiret, sanguine ipse suo enectus est. Paulus Diaconus. Alexander Leonis Philosophi Imp. frater, pransus, lotus, & inebriatus, à somno ad ludum pilae se contulit: & oborto viscerum dolore, multo per nares & veretrum sanguine egesto, postridie decessit. Cedrenus. Childericvm Saxonem, quum aliquando ad ambas vsque aures cibo se ingurgitasset, eo suffocatum fuisse, & repertum in lecto mortuum, Gregorius Turonensis auctor est. Leonatvs Clarentius, Britanniae regis F. quum nouae nuptae Violanti, Galeacij II. Vicecomitis filiae, operam daret, intempestiuis??? conuiuijs ad patrij moris disciplinam, alieni coeli ignarus, intemperantiùs vteretur, ad Albam morbo consumtus interijt. Violantes demùm Othoni Marchioni Montisferrati, nuptui data est, sed nihilo felicioribus auspicijs, quum Otho in montibus Parmensium ab agresti agasone confossus, ignobili fato perierit. Iouius in vita Galeacij. Friderici I. Imp. ductu Germani in Armeniam bello sacro penetrarant. Mortuo ibi Augusto, siue quòd submersus, siue ex equi lapsu. Fridericus, Sueuiae dux, filius Augusti, cum reliquis Antiochiam peruenit: hi???ue ibi morbis tentati, insolentia credo coeli, & sibi minimè parcentes, assueti???ue victu liberiore largioraeue vti, ad extremam propè paucitatem redacti: inde ora maris petita, nauibus in castra ad Ptolemaidem posita delati sunt, vix mille octingenti iustis armis ornati. Filius patris corpus Tyri sepeliuit, nulla praeterea memorabili re gesta, Aemilius lib. 6. Inanitione. Defectv Cibi. Fame mortui. Consule Tit. Fames memorabiles, quatenus mortis ob famem exempla illic habentur, f. 659. Vxor Hircani III. Iudaeorum ducis, fame in vinculis à filio Aristobulo necata. Iosephus. Erisichthonem poëtae fabulantur ob neglecta Cereris sacra ad tantam famem redactum, vt propria membra deuorauerit, saeue ipsum corroserit. Addunt & filiam eius Metram in varias formas Neptuni beneficio mutari solitam, prostitutione corporis patrem alere solitam. Ouidius libro octauo Metam. Ipse suos artus lacero diuellere morsu Coepit, & infelix minuendo corpus alebat. Eristhenes à matre inedia interfectus est, quòd malè in bello pugnasset. Ouidius in Ibin: Obstrictus??? famem patiaris limine tecti, Vt legem poenae cui dedit ipsa parens. Sisigambis Darij Persarum regis mater, ab Alexandro Magno capta, inedia extincta est, quum cibo aliquandui abstinuisset. Curtius lib. 4. de gestis Alexandri, ait eam itineris co̅tinui labore, animi???; aegritudine fatigatam, inter manus filiarum defecisse. Demùm lib. 9. die quinto extinctam, quo mori statuerat, cibo & luce dedita opera sibi subtractis. Eratosthenes Cyrenaeus, Aristonis Chij, siue Callimachi poëtae discipulus, & praefectus bibliothecae Ptolemaei, quum diuturno morbo torqueretur, neq; remedium inueniret, inedia se peremit, anno suae aetatis LXX. Suidas. Cleanthes philolophus Zenonis discipulus, vt cuidam morbo mederetur, nimia inedia se peremit, iter iam sibiconfectum esse dicens, 98. aetatis anno. Laërtius. Pavsanias Lacedaemonius, eò quòd pecuniam accipiens. Spartam Xerxi se per proditionem traditurum promiserat, à patre Agesilao in Palladis Chalcioecae templo, quò confugerat, clausis cocto latere foribus, fame consumtus est. Chrysermus libro secundo Historiarum, & Plutarchus in Parallelis. Et si aiij matrem eius, primo latere in limine posito, Spartanos officij sui admonuisse scribant. Aristo poëta ab Atheniensibus fame extinctus est, ob maledicentiam. Ouidius in Ibin: Vt???ue parum stabili qui carmine laesit Athenas, Inuisus pereas deficiente cibo. Anaxandrides comicus Rhodius, cùm contra Athenienses scripsisset, ab illis inedia necatus est. Gyraldus Dialogo 6. hist. Poët. Alexander insulsum versificatorem Choerilvm (quem praeconem suorum dedignabatur facinorum) inedia sustulit. Ouidius in Ibin: Inclusus???, necem cauea patiaris, vt ille Non profecturae conditor historiae. Fames, inquit Ammianus Marcellinus, est ignobile mortis genus: Apocarteresim vocant Graeci. Sic Persevs, vt Plut. scribit, Macedonum rex, Romae [Greek words], id est, inedia vitam finiuit. Cael. lib. 13. cap. 24. A. L. Neocles Sicyoniorum tyrannus, à suis ob crudelitatem fame & frigore extinctus est. Ouidius in Ibin: Aut vt oliuifera quondam Sicyone profecto, Sit frigus mortis causa fames??? tuae. Ivdaeorvm in excidio Hierosolymitano captorum XII. millia fame perierunt, partim quòd illis prae odio custodes sibum dare denegarent, partim quia prae obstinatione ci [504] bum sumere renuebant. Iosephus lib. 7. cap. 16. belli Iua. Pentathlvs, alijs Eratosthenes, Cyrenaeus, inedia consumtus, cùm ophthalmiae remedium quaereret. Callixenvs seipsum inedia necauit. P. Aerodius ex Xenophonte lib. 1. rerum Graecarum, & Val. Max. lib. 9. cap. 8. Carthaginenses aduersus Syracusios bellum gerentes, mercenarios Milites seditiosos ob non persolutum stipendium, ad LXM. in os insulae Osteode expositos, fame necarunt. Diod. lib. 5. cap. 3. Aristarchvs grammaticus annos natus 72. hydropicus inedia seipsum peremit. Suidas. Messala Coruinus orator, biennio antè, quàm moreretur, ita memoriam ac sensum amisit, vt vix pauca verba coniungeret. Ad extremum enato circa os vlcere, inedia se confecit. Caelius. Pomponivs Atticus, eques Rom. Ciceronis amicus, in vltima senectute morbo correptus, seipsum cibi abstinentia necauit. Maevivs Vergilij aemulus poëta & maledicus, cùm Athenienses infami carmine laccrasset, ab ijs in carcerem coniectus, inedia perijt. Gyraldus Dialogo 4. hist. Poët. C. Albvtivs Silus Nouarienfis, orator insignis, iam senior, ob vitium vomicae Nouariam venit: conuocata???ue plebe, causis, propter quas mori destinasset, in concione redditis, abstinuit cibo, & ita defunctus est. Tranquillus de Claris orat. Proscriptus à Triumuiris Arantius, cùm petere Siciliam constituisset, vxoris suasit Filivm ipsum quoq; proscriptum praemisit. Qui cùm nauem conscendisset, atq; aduersa tempestate actus, neq; procedere posset, neq; retrò ad terram reuerti, fame consumtus est. Fulgos. lib. 5. cap. 7. Cassivs Brutus proditionem moliens, à patre Cassio fignifero in Palladis templum clausus, fame necatus, & insepultus abiectus est. Clitonymus libro 9. rerum Italicarum, & Plut. cap. 22. Parall. Tiberius Imp. Nerone̅ & Drusum Germanici filios varia fraude inductos, vt & concitarentur ad conuitia, & concitati perderentur, accusauit per literas, amarissimè co̅gestis etiam probris: & iudicatos hostes, fame necauit, Neronem in insula Pontia, Drvsvm in ima parte Palatij. Putant Neronem ad voluntariam mortem coactum, cùm ei carnifex, quasi ex Senatus auctoritate missus, laqueos & vncos ostentaret: Druso autem adeò alimenta subducta, vt tomentum è culcitra tentauerit mandere: amborum fic reliquijs dispersis, vt vix quandoque colligi possent. Suetonius in Tiberio. Galba Imp. Militem, qui tritici modium centum denarijs ve̅diderat, fame confecit. Strabo lib. 5. & Suet. in Galba. M. Antoninvs Philosophus Imp. mortis desiderio inedia seipsum confecit. Sab. lib. 4. En. 7. Polemon Laodicensis sophista, fol. 1115. Syllivs Italicus poëta, cùm clauo insanabili torqueretur, vitae taedio seipsum inedia peremit. Gyraldus Dialogo 4. historiae Poëtarum. mvrita martyr ab Elpidephoro quodam Ariano in exilium missus, ibidem fame & frigore extinctus est. Orator, Fortvnatvs, Felix & Silinus martyres, apud Alexandriam pro Christi nomine fame interfecti sunt. Gabinvs presbyter, ciuis Romanus, iussu Diocletiani Imperatoris in carcere fame extinctus, ob Christianam religione̅. Ioannes papa à Theodorico rege Gothorum in carcere fame necatus. Sigebertus in Chronicis. Almansor rex Arabum, bello superatus à Garsia Castulone̅si Comite atq; Veremundo Legionis Hispanensis rege, conspectu suorum atq; alloquio, omni???ue cibo abstinens, perijt. Fulg. lib. 4. cap. 5. Ioannes XV. Pp. à Bonifacio VII. Constantinopoli ex fuga reuerso, multo???ue aere onusto, oculis priuatus, in carcere squallore & fame interijt. Bergomensis, Martinus in Chronico, & Sabellicus. Benedictvs VI. Othone imperante, à Cincio ciue Romano in mole Hadriani fame necatus. Volaterranus libro vigesimo secundo Anrhrop. Bonifacivs VIII. à Sciarra Columna exule, Philippi Gallorum regis subsidijs, Anagniae captus, & in custodiam coniectus, fame perijt. Volat. lib. 22. Anthrop. Ricard vs II. rex ab Anglis fame extinctus est, quòd inutilis regno videretur. Polyd. lib. 21. Cùm Ioannes abbas, eremi??? Scythi oeconomus, per duos Adolescentes ficus sibi muneri missas ad senem quendam in vlteriore deserto manentem deferri curaret: pueri nocte praeoccupati à via aberrantes, diebus aliquot pòst inuenti sunt positis genibus mortui, illibatis omnino ficubus quas secum tulerant. Marul. lib. 4. cap. 3. Caecilia Barbadica Veneta mortuo viro Philippo Vendramino, nec monitis nec precibus propinquorum ad vescendum aliquo modo impelli potuit: nullo???ue responso dato mortua est. Fulg. & Egnat. lib. 4. cap. 6. Hispani XIIII. à Franc. Ferrucio Florentino, Volaterranis expugnatis, in carcere fame necati. Iouius lib. 28. Hist. Paulus Kinisius inferioris Vngariae praefectus, fol. 2777. Hvgolinvs Girardescus Pisanorum tyrannus cum tribus Ff. in carcere fame necatus à Rogerio Vbaldino Pisano Archiepiscopo, cui redimendae vitae spe facta, thesauros suos patefecerat. Fulg. lib. 9. cap. 2. Platina in Nicolao III. Aem. lib. 8. Caliphas Babylonus fame mori coactus ab Halano victore Tartaro, à quo ipsi non nisi aurum & gemmae cibiloco propositae fuerunt, cum hoc scommate: Aequum est, tam quaestuosum hominem cibis vescinon nisi preciosissimis. Sab. lib. 7. Enneadis 9. David Stuartus Ioannis aliâs Roberti, Scotorum regis silius, quum omnis generis sceleribus se pollueret, à patre commendatus est domesticae disciplinae Roberti patrui, regni gubernatoris. Hic occasionem fraternae stirpis delendae nactus, obuium sibi Dauidem ad tria fermè milliaria à Fano Andreae ad arcem Andreanam ducit, indae Falcolandiam, vbi ipsum in arctum carcerem indudit, in quo aliquandiu sustentatus à duabus mulierculis pane auenaceo & lacte muliebri, tandem fame coactus est mori, postquam res foedissimas, ac digitos proprios assumpsisset. A. C. 1402. H. Henninges in Geneal. Sub Carolo VI. Gallorum rege, Comitis Foisseij vxor, pecunia̅ dotalem à fratre Celtiberorum rege petitura, cu̅ Vascone filio proficiscitur. Rex cu̅ de Comitis ingenio quaedam locutus, iniquè ipsum aduersus pueri matrem agere dixisset: puluerem in paruo folle puero dat: ostendens, si ea pater vesceretur, fore vt vxorem diligeret. Vasco id alteri fratri illegitimo communicans, veneficij nomine apud patrem defertur: siquidem pulueri venenum inesse compertum fuit. Quamobrem proditionis à patre accusatus, in tetrum carcerem coniectus fuit. Filius cum morte finire contumeliae dolorem statuisset: obstinato animo omni cibo abstinuit: neq; vel blanditijs paternis à proposito auocari potuit, quin periret. Fulgos. lib. 5. capite octauo. Carolvs VII. Gallorum rex, qui Ioannae Pucellae ductu regnum ab Anglis occupatum recepit, melancholia correptus, cum veneni suspicione nihil cibi per septem dies adhibere voluisset, post septimum constrictis iam prae siccitate vijs frustrà assumtis alimentis perijt. Septem diebus certè ieniunio homine̅ necessariò perire Hip. com. de Aetate affirmat. Ioan. Marcouilleus de Bon. & malitia mulierum. Mathias Borcouicius Palatinus Posnaniensis quòd clàm praedones receptaret, ducem???; se eis praeberet, à Casimiro II. Polonorum rege captus Calissiae, & in Olstinensem arce̅ deportatus, in tetro & obscuro carcere vitam inedia finiuit. Cromerus lib. 12. Nicolavs de Boock eques, legatus à Valdemaro Marchione Brandeburgensi Francofurtum missus, vt in eligendo rege Rom. suffragium Friderico Pulcro Austriae ferret: quum nihil speraret à Friderico se consequuturum, simul etiam plurium animos cerneret in Ludouicum Bauarum inclinare: eraso Friderici nomine in diplomate, Ludouici substituit, contra domini sui voluntatem. Ob quod scelus Valdemarus eum in vincula coniectum inedia necauit. Cuspinianus. Potu, Siti mortui. Consule Tit. Sitis intollerabilis, f. 423. 2186. Thales Milesius (qui inter septem Graeciae sapientes annumeratus est) cùm senio confectus, Olymp. LIIII. ludos theatro spectaret, sedens calore siti??? interijt. Laërt. lib. 1. c. 1. In Libyae desertis siti emori, mercatoribus familiare existit. Narrat Io. Leo in Africae descriptione lib. 1. cap. 27. in deserto Azoad duo extare marmorea sepulcra, alterum Mercatoris, alterum mercium Vectoris: quorum ille ab hoc aquae cyathum decem millibus aureorum emerit, nec potuisse tamen aquam vtriq; sufficere, quin miserrimè perierint. Qvidam vipera dipsade comesta, siti inexplebili affectus perijt. Messores similiter quidam, vino hausto, in quo suffocatum fuerat tale animal, immensa siti periêre. Navigantes aquae dulcis defectu quidam marinam hausere, & profluuio orto celeriùs, quàm alij, cum ingenti morsu intestinorum periêre. Gal. 1. de Sympt. caus. 7. Spiritvvm RESOLVTIONE. Huc plera??? exempla eorrm, qui Aestu, Labore, Venere, Gaudio, è medio sublati sunt, fol. 492. 496. 498. 517. Ferdinandvs Catholicus Hispaniae rex anno post obitum Isabellae reginae vxorem duxit iuuenculam. Hic dum sobolis causa pharmacis quibusdam vtitur, calore natiuo sensim resoluto, eò delapsus est, vt neque pedibus insistere posset, neque familiares, vt solebat, alloqueretur, & à negotijs omnibus abstineret: vultu, qui serenissimus semper fuerat, subtristi & subobscuro. Itaque cùm Placentia Hispalim versus in lectica veheretur, in pago paruo, nomine Madrigalegio, quod est apud oppidum Guadalupum, an. 1516. rex nunquam satis laudatus Deo spiritum reddidit, annu̅ agens aetatis suae 64. [505] cùm regnasset annis duobus & quadraginta. Marineus libro 21. rerum Hispan. Veneno extincti. Qvo, Quali. Vtputa Aqua Stygia. Alexander Macedo ab Iola praegustatore, Antipatri ad regnum aspirantis filio, veneno aquae Stygis ex Arcadia potus est. Curtius testis est, venenum illud per Cassandrum allatum fuisse, traditum??? fratri Iolae. Conuenit inter scriptores, Aristorelis infamia & maxima nota excogitatu̅. Cicero in Tusc. quaest. lib. 2. & lib. 1. de Diuinatione, Strabo lib. 15. Plinius lib. 39. cap. vlt. Pausanias in Arcadicis. Veneni extemplò suspicionem nemo habuit. Sexto demùm anno autumant indicio delato Olympiada multos necasse, ossa etiam proiecisse mortui Iolae, pincernae, filij Antipatri, quasi venenum hic miscuisset. Qui verò auctorem Aristotele̅ huius facinoris perhibent Antipatro fuisse, atq; omnino per illum allatum virus: hi Agnothemim quendam, qui id ex Antigono rege audisset, narrasse referunt. Venenum aquam frigidam fuisse, & instar glaciei golidam, quae Nonacride ex petra quadam resudet: eam, sicut tenuem rore̅, excipie̅tes asini vngula reponere. nullo enim vase alio posse: verùm erodere rigore suo & acrimonia omnia. Maxima pars tamen eam veneni fabulam prorsus existimant co̅mentitiam, habent???, argumentum non leue: quòd dissentientibus per multos dies ducibus, corpus, cùm locis feruidis & aestuosis iacuisset, non curatum, eiuscemodi veneni nullum vestigium prae se tulerit, verùm sine liuore & tabe permanserit recens. Plut. in Alexandro. Hydrargyro. Cum Seplasiarivs quidam ardentissima febre correptus, siti intolerabili vexaretur, & delirio oberrans in pharmacopolium descendisset, vt aliquid ad potandum inueniret: fortè fortuna in argenti viui vas incidit, multum???ue ex eo potauit, aquae fortassè vice: postea statim in suum cubiculum se recepit, vbi paucis pòst horis congelatus interijt. At cùm eius domestici, sub cadauere magnam argenti viui quantitatem inuenissent, iam per sedem egressi, aduocarunt medicos, vt eius rei, quam miraculum existimabant, diligenter causam inuestigarent. Ij statim ex pharmacopolio argenti viui vas adferri iusserunt. Quod vbi ferè vacuum reperissent, rem vti se habuerat deprehenderunt: auxit???ue fidem, quòd euiscerato homine, adhuc argenti viui libram in eius ventriculo inuenerunt: quin & sanguinem circa cor concretum. Matthiolus in lib. 6. Diosc. ex Conciliatore. Gemma. Tristanvs Cibeletus Cyprius, Ferdinandi regis Neapolitani ad petendas Catharinae reginae Cypriae nuptias legatus captus, propterea quòd post regis Cyprij mortem tumultu excitato Andream Cornelium reginae patruum interfecerat, exul???ue factus fuerat, sui poenas sceleris se persoluturum sciebat, adamante, quem in anulo gestabat, per os in stomachum recepto, aqua insuper, quae metalla diuidit, epota, dum portaretur, interijt. Bembus lib. 1. Venetae hist. Gypso. C. Procvleivs, Augusti Caesaris familiaritate subnixus, in maximo stomachi dolore gypso poto, consciuit sibi mortem. Plinius lib. 36. cap. 24. Conrado III. Imp. Iconium obsidenti, Graeco astu, Emanuel, qui tum Byzantij imperabat, insidiatus est. Nam quum eius precibus & suasu Germanus ex Bosphoro ad hostes penè praecipitem traxisset exercitum, persidus Imperator facinus commentus est impium & detestabile, gypsum co̅tusum & in speciem farinae redactum triticeis commeatibus immiscuit, quos ex Byzantio mittebat in castra, eo??? cibatu tanta vis Militvm breui consumta est, vt negotio infecto obsidionem soluere coactus sit rex alioqui inuictus, qui suorum clade consternatus, relicta Asia domum per Thraciam abijt. Sabell. libro quarto, Enn. 9. Cicuta. Theramenes cùm in quadam domo versatus inde prodijsset, illa subito lapsu corruit. Atqui cùm reliqui Athenienses alij aliunde ad eum confluerent, & inopinatae saluti congratularentur, ille praeter omnium opinionem respondit: O Iupiter, cuinam me tempori reseruas? Nec multò pòst à triginta tyrannis de medio sublatus est, coactus cicutam bibere: quam forti animo propinauit pulcro Critiae, qui vnus erat ex tyrannis. Aelianus lib. 9. de Varia historia. Evphrates philosophus sponte de vita cicutae haustu excessit, veniam impartienti Adriano, quia esset annis fessus, & morbo diuexaretur. Dion. Socrates ab Atheniensibus iniusta de causa morti deuotus, tritam in calice cicutam hausit: cuius vis cùm in praecordia & venas serperet, iacuit resupinus. Cicero 2. Tuscul. quaest. & Ouidius in Ibin: & Sabell. lib. 1. cap. 5. Phocion ab Atheniensibus damnatus ad mortem cum socijs, consumpto ab alijs veneno, carnifex negabat se daturum, nisi numerarentur duodecim drachmae. tanti enim venire cicutae vnciam. Phocion itaque, ne per illius contentionem mora fieret morti, accito ad se cuidam ex amicis: Quandoquidem, inquit, Athenis ne mori quidem gratis licet, quaeso dato huic precium. Plutarchus in Graecorum Apophthegmatibus. In Coorvm insula omnium saluberrima, senio confecti antequam aduersa valetudine corripiantur, alij papauere, alij cicuta sibijpsis mortem accersunt. Heraclides in Politijs. Opio. Pater Licinij Cecinnae viri praetorij Bauili in Hispania taedio morbi hausto opio perijt. Plin. lib. 20. c. 18. Nelfvs plebeius homo in certamine equestri victor Patauij, dum galeam respirandi causa deponit, copioso intus opio illitam clam ab inuidis, perijt. Cardanus de Subtil. c. de Admirabilibus. Aconito. Calphvrnivs Bestia vxores dormientes digito aconito illito necare solebat. Fabulae narrauêre, è spumis Cerberi canis natum, extrahente ab inferis Hercule, ideo??? apud Heracleam Ponticam, vbi monstratur is ad inferos aditus, gigni. Plinius lib. 27. cap. 2. Fungis. Medicatis fungis mortui ad Cibo venenato extinctos referendi. Eparchides Euripidem poëtam scribit in Icarum aliqua̅do nauigasse: qui cùm in agris Mvlierem cum duobus ad Itis filijs, & virginem puellam lethiferos fungos comedisse vidisset, ac idcirco postea mortuos, hoc fecit epigramma: [Greek words] Sol qui perpetuo coelorum tramite curris, An visum facinus huic simile antè tibi est? Pars eadem lucis geminos cum virgine fratres Abstulit, & matrem: quattuor vrna tegit. Athenaerus libro secundo, capite vigesimoprimo. Fungi suilli familias nuper interemêre, & tota conuiuia, Annevm Serenum praefectum Neronis vigilum, & tribunos, & centuriones. Plin. lib. 22. c. 23. Iovianvs Imp. hyeme Ciliciam & Galatiam petens, Dadastanis obijt, fungo venenato deuorato. Suidas. Porrisucco. Fama est, Melam equestris ordinis reum ex procuratione à Tiberio principe accersitum, in summa desperatione succo porri ad trium denariorum argenteorum pondus hausto, co̅festim expirasse sine cruciatu. Ampliorem modum negant noxium esse. Plin. lib. 19. c. 6. Cantharidibus. Scortum quoddam quò iuuenem Abbatem in sui amore detineret, lauta coena excepit, additis etiam conditibus puluisculo cantharidum conspersis. Postera die cùm merum sanguinem ano virga???ue rigida Abbas redderet, Medicos vocauit: qui statim, ex praedictis, quae ipsi abundè aderant, symptomatibus, intellexerunt ei cantharidas exhibitas fuisse, & remedia opportuna adhibuerunt. Sed frustranei omnes illorum fuêre conatus. Interijt enim Abbas non remedijs conuenienter praescriptis destitutus, sed veneni efficaci contumacia victus. Ant. Pareus lib. 20. Operum suorum, de Venenis. Lépore marino. Cossinvs eques Romanus, amicitia Neronis notus, cùm lichene laboraret, vocato ex Aegypto medico, ca̅tharidum potu ab eo interemtus est. Plin. lib. 29. c. 4. Titvs Imp. vt Philostratus memorat, necatus est à Domitiano, veneno léporis marini propinato: quo Neronem quoque tradunt multos in conuiuijs sustulisse: quum saepiùs admonitus ab Apollonio esset, vt à propinquissimis caueret. Cuspinianus. Sanguine taurino. Vide Tit Suffocati sanguine taurino, f. 515. Qvomodo. Cibo. Clavdivs Imp. cùm signa poenitentis & matrimonij Agrippinae & adoptionis Neronis dedisset, veneno ob haec est tentatus: quod aliqui tradunt ab Agrippina ipsa boleto medicato, quem auidissimè comederat, oblatum, à Locusta verò muliere ita praeparatum, vt mentem turbaret, & mortem differret. aliqui per Halotum spadonem praegustatorem in arce cum sacerdotibus epulanti subministratum: quo extinctus est sexagesimo quarto aetatis, Imperij deci [506] moquarto anno, vt testatur Suetonius & Eutropius libro 8. Tacitus lib. 12. Xenophontem medicum ab Agrippina adhibitum refert, qui pinnam rapido veneno illitam, faucibus eius demisisse creditur, haud ignarus, summa scelera incipi cum periculo, peragi cum praemio. Plin. lib. 12. cap. 22. Quo facto, inquit, illa terris venenum alterum, sibi???; ante omnes Neronem suum dedit. Celebre est, Dionis testimonio, Neronis dicterium, [Greek words]: id est, esse deorum cibum fungos dicebat: quoniam fungi esu Claudius esset in deos tralatus. Caelius libro 9. capite 12. Antiquarum Lectionum. Marullus in Epigrammatis scribit, Biliotvm astrologum, aspersis veneno boletis, instar Claudij perijsse, vbi ait: Dum cauet astrologus perituris sidera nautis, Dum sibi boletis non cauet, ipse perit. Sancivs I. Asturum rex pomo venenato à Gundisaluo principe trans flumen Dorij, quem imperata facere armis coëgerat, sublatus est, ann. 975. Rodericus Toletanus lib. 5. rerum Hispan. cap. 10. Carolus, Ioannis Boëmorum regis F. (qui pòst ad imperium peruenit) contra Gibellinos patris in Italia vicarius, res gerebat pace & bello. Veneficus quidam Papiae mutum se esse fingebat, & per hoc quasi naturae vitium facile se in aulam, dein per operas suas, quas quotidie prom issimas cocis praestabat, in coquinam se insinuauit. Paschae dies & festo & epulis celebris erat, cùm ille cibis maturiùs venenum infunderet, quàm Carolus à solenni sacro rediens ad prandium discumberet. Aulici famis impatientes, ad sumendum ientaculum à sacris se subducunt, & omnes, qui seorsum ientarunt, mortui reperti sunt, inter quos praecipui Ioannes à Quercu, quem pater aulae Caroli magistrum dederat, & Ioannes ab alta Ecclesia, cibi, sicut Simon à Ceycla poculi administer. Carolus in alia domo prandium sibi adornari iubet. Inter prandendum illò quoque veneficus sese ingesserat Carolus, viso adolescente in peregrinum modum detonso, quis nam sit interrogat. Mutum esse aulici respo̅dent, & satis diu in aula versatum. Capiatur, inquit, confestim quisquis ille est, ac quaestioni & tormentis subijciatur, donec exploratum habeamus, verè an fictè sit elinguis. Tortus fari coepit, auctorem tanti sceleris Vicecomitem Mediolanensem esse prodidit. Dubrauius lib. 21. Galeacius & Barnabas Vicecomites fratrem Matthaevm, quòd aliquando in coena, laudantibus fratribus principatus dignitatem, subiunxisset: Id quidem sine controuersia verum esse, modò quis principatus socio, consorte???; careret: veneno suillis lumbis, quibus Matthaeus mirificè delectabatur, illito, sustulerunt. Iouius in vita Matthaei. Barnabas Vicecomes, ab Ioanne Galeacio patruele captiuus factus, & in Tritianam arcem ab se aedificatam deductus septimo carceris mense, cùm regnasset annos triginta, vixisset sexaginta sex, veneno faseolis indito, vt fama tu̅ fuit, extinguitur: eo quidem aequiore animo tolerata calamitate, quòd in manibus Donninae Porrae adamatae antea concubinae, in ipsa extrema vitae sorte non planè miser, expirârit. Haec calamitatis vltrò consors supremum in tantis aerumnis misero seni solamen attulerat. Iouius in Barnaba. Potu. Cùm Veneti, duce Vitali Michaële, contra Emanuele̅ Constantinopolitanum Imperatorem classem instructissima̅ misissent: Emanuel sceleratissimus princeps in Chio insula, co̅positionis specie, Venetos detinuit, & illic fontes & flumina veneno infecit. Magna igitur pars exercitus amissa, & vniuersa Ivstiniana familia nobilissima extincta, cùm ex ea omnes, qui per aetatem arma ferre potera̅t, ad id bellum exiuissent. Sab. lib. 7. Dec. 1. P. Marcellus in vita Vital. Occa Anglosaxonum rex, Vtervm Britannorum regem in Vualiam fugauit. Illic dum febre correptus aestuaret, limpidiae aquae haustu è proximo fonte, quam quidam Saxo ad id subornatus toxico infecerat, est extinctus: posteaquam Britannicarum reru̅ potiri inceperat, anno decimooctauo, Christ 522. H. Boëthius lib. 9. Mercatores duo non longè ab vrbe Tholosana, interim dum pararetur prandium, in hospitij hortum deambulanti causa progressi, folia saluiae legerunt, ea???; vt lecta fuerant, in vinum suum merserunt. Nondum pransi erant, cùm illis repentina vertigine prehensis totum diuersorium sus???; de???; verti visum est, tum occaecati in syncopem lapsi sunt, obortis per interualla conuulsi onibus interruptam. Caeterùm labris lingua???ue nigricantibus balbutiebant, aspectu toruo & horrido, cu̅ effreni vomito, sudore frigido, mortis, quae mox illis, in altum tumorem toto corpore sublatis, contigit, praenuncio. Cùm de veneno ipsis exhibito iustitiae eius municipij custodibus iniecta esset suspicio, manus in hospitij dominum omnes???; coniuas iniectae sunt. Quaestione habita constanri & vna voce singuli responderunt: Ijsdem mortuos illos cibatos potionatos???ue, quibus & reliqui hoc vno excepto, quòd saluiam vino suo non affudissent. In hortum veniunt, subterraneum foramen ad saluiae radicem inueniunt totum buffonib. differtu̅, qui instillata aqua tepida illecti, fide̅ fecerunt, venenum à se in plantam illam & saliua & vrina illatum fuisse. Amb. Pareus lib. 20. Operum c. 24. Pharmaco. Vide Tit. À medicis necati, f. 466. Constantinvs Magnus Imp. iam senex, Persis Mesopotamiam diripientibus bellum indixit, paratas???ue ad hoc opus copias eduxit, classe???ue transuexit. Ipse Sotiropolim vtbem petijt, quae Pythia antea vocata est, vt aquis calidis senile corpus foueret, viribus pro aetate conseruandis. Priusquam se ablueret, medici pharmacon dedêre: ministri corrupti precio ab affinibus, nocua immiscuêre. Ille intrepidus poculum ebibit: pòst paulò incidit in morbum, quo ingrauescente, ductus est in villam publicam prope Nicomediam, ibi???; mortuus est, cùm vixisset annos 66. ac imperasset 32. Cuspinianus. Baldvinvs III. rex Hierosoly morum, Antiochiae anteingruentem hyemem pro more pharmaco quodam vsus, cui venenum immixtum credebatur, dysenteria & febri correptus, interijt (pharmaci certè reliquum cani porrectum, eum enecuit) anno regni 24. Salutis 1163. Tyrius. Eucharistia. Victor tertius, Gregorij VII. successor, veneno caliciprimae missae mixto perijt. Malmesburiensis libro 3. cap. 39. & Volaterranus lib. 23. Henricvs Lucelburgensis Imp. exacerbatus à Turrianis, dum Guelfam factionem persequitur, rebellium Florentinorum & Senensium terras ferro igne???; vastabat. Instabat beatissimae Virginis dies, quo in coelum ab Angelis assumta est, quo solitus erat Caesar, omnibus intermissis negotijs, rebus diuinis vacare. Manè itaq; post peracta solennia, cùm de more sacrosanctam Eucharistiam acciperet à fratre ordinis Praedicatorum Bernardo sexagenario, à Flore̅tinis & Roberto Siciliae rege subornato, illicò incepit aegrotare. Ferebatur monachus sub vnguibus venenum habuisse, quo & hostiam & calicem infecerat: mox???; dehinc abijt. Inualescente morbo, Caesari consulunt procere, vt Pisas reducatur. Quibus respondit, se in seruitio Dei esse, nec aliò profecturum. Itaque Beneuentum defertur, vbi animam Deo reddidit. Anno imperij quinto, Christi 1313. Pisas delatus ac sepultus est. Cuspinianus, & Volat. lib. 23. Illitu, Contactu. Calphurnius Bestia, Romae Vxores aconiti contactu dormientes interficere solebat. Plin. lib. 27. c. 2. Nessus Centaurus stuprum Deianirae, Herculis vxori, illaturus, ab Hercule sagitta conficitur. Qui vbi vim grassantis veneni in se sentire coepit, Hercule in Eueni traiectu occupato, Deianirae persuadet, amatorium virus suo cruori inesse. Pore igitur, vt si eo sanguine, quo Herculis sagitta esset illita, mariti interior inungeretur tunica, si quando eam maritus induisset, nullam amplius esset puellam, praeter eam, quae dedisset, amaturus. Non multò pòst Hercvles facturus sacra in Cineo mo̅te, ad vxorem Deianiram mittit, vt sibi vestem, qua in sacris vti consueuerat, transmitteret. Deianira per Lycam de Ioles pellicatu certior facta, tunicam concreto Nessi sanguine, in hunc vsum asseruato, illinit. Quam Hercules indutus, veneno tactus, & intolerandis doloribus victus, Lycam primò interfecit: dein consulto oraculo, seipsum in Oeta monte, extructa pyra, exussit. Sab. lib. 6. En. 1. Cùm Manuel Comnenus Graecorum Imp. Hunnis Stephanvm (cui Mariam ex fratre neptem vxorem dederat) Iazae (seu Geisae) Pannoniae regis fratrem, vellet obtrudere regem: Hunni per ministrum quendam eius, Thomam, largitionibus corruptum, venenum illi propinarunt. Is enim, cùm fortè Stephanus venam incidisset, veneno ictum inunxit: quod in totu̅ corpus diffusum, correptis vitalibus, hominem celeriter confecit. Nicetas lib. 4. Otho II. Imp. victus turpiter à Graecis, à Piratis captus, & redemtus, vt ignominiam fugam???ue vlcisceretur, collectis dispersi exercitus reliquijs, Beneuentum incendit, vrbemque vastauit. Sed dum incautè nimis Graecos atque Saracenos persequitur, sagitta venenata vulneratus, Romam rediens, post paucos dies diem suum obijt, decimo Imperij sui anno, in porticu basilicae S. Petri, labro porphyretico sepultus. Alij tradu̅t, quòd in montem Garganum secesserit, licet à Pontifice esset prohibitus, vt angelorum visiones haberet. Sed quòd temerò sacratum locum introijsset, fertur, prostratus & caesus manò cruentatus Romam commigrasse, & Benedicto Pontifici reuelasse, dein vehementi languore aggrauatum decessisse. Cuspinianus. Othoni III. Imp. vxor Crescentij Romani consulis (quem vt seditiosum intersici iusserat) xenij praetextu dono dedit chirothecas veneno litas, in pignus amoris. Quibus Im [507] perator indutis, corpus infecit, & mortuus est. Albertus Cranz. & Munst. in Cosmogr. Sigebertus in Chron. Ladislavs Caroli F. rex Neapolitanus, pacem Florentinis anno 1417. dedit ea lege, vt virginem formosiss. omnium indigenarum in vxorem sibi darent. Pater virginis medicus filiae pudori metuens, pannum venenatum, quo in geniali thoro regem abstergeret, tradidit. Quo illa parùm cautè vsa, & regi & sibi mortem accersiuit. Chalcocondylas lib. 5. Nelphvs, de quo elegans Aurelij Augurelli ode, facti continens historiam, extat, cùm in certamine equestri Patauij victor extitisset, deposita galea vt respiraret, ab inuidis, quòd plebeius esset, copioso illito intus opio, extinctus est. Cardanus de Subtilitate, lib. de Mirabilibus. Vnde Svmto. Vbiseruato. In Anulo. Cn. Pompeij tertio consulatu, duo millia pondo auri è Capitolini Iouis solio surrepta periêre, à Camillo ibi condita. Aeditvvs custodiae eius comprehensus, fracta in ore anuli gemma, statim expirauit, & indicium ita extinctum. Plinius lib. 33. cap. 1. Annibal, Amilcaris filius, dux Carthaginensiu̅, post L. Cornelium Scipionem, patrem Scipionis maioris, superatu̅, Sempronium ad Trebiam, C. Flaminium ad Thrasymenum magnis cladibus affectos, P. Aemilium apud Cannas cum toto exercitu deletum, Claudium Marcellum occisum: à Scipione iuniore postremò victus, & fugatus, ad Antiochum primùm, deinde ad Prusiam Bithyniae regem confugit, vbi septem occultos exitus è domo confecerat, ne à quopiam intercipi posset. De cuius fide dubitans, quoniam videbat Flaminium legatum à Romanis missum, ac se paulatim à militibus circumseptum, venenum (quod in anulo gerebat) hausit. Calamo. Demosthenes orator Atheniensis, ex Demadis decreto multandus capite, fugiens in Calabriam insulam Aegei maris, in templo Neptuni ab Archia Tyrio actore tragoediaru̅, Antipatri (qui Alexandro successit) satellite, cùm deprehensus esset, sumto calamo, quasi priùs literas ad Antipatru̅ scripturus, venenum illic inclusum exhausit, statim???; moribundus cecidit. Caelius lib. 8. cap. 13. A. L. Crico. Scribit Eratosthenes, Demosthenem in crico pertuso, quod esse brachij gestamen quidam interpretantur, praesidio vltimorum casuum, consuêsse venenum gestare inclusum, quod etiam hauserit intrepidè, ne quid indignum tanta virtute à Macedonibus pateretur. Hinc natum, vt quod speciem quidem habet extrinsecùs, & oculos aspectu iucu̅do allectat, intus verò perniciem seruat euidentissimam, Cricum dicamus Demosthenis. Idem. Cnestide. Cleopatram in cnestide concaua, crinibus implexa occultata???ue venenum habuisse, produnt nonnulli. Cnestidem sunt, qui laminulam interpretentur. Caelius lib. 8. c. 13. A. L. Qvo effectv. Veneno confecti Tardo, lento, tabifico. Alexander VI. Pont. Gemem Othomannum, Baiazetis II. Turcarum regis fratrem, quem paulò antè Carolo IIX. Galliae regi tradiderat, lento veneno sustulit, lethifero puluere saccaris, quibus Turca poculis omnibus vteretur, misto. Is erat puluis ad fallendum candore mirabili, nec iniucundo admodum sapore, qui non acriore vi protinus, sicuti praesentanea venena, spiritus vitales opprimeret: sed sensim venis illabendo exitiabili tarditate grassaretur. Quo postea Alexander opulentos aliquot senatores, & postremò seipsum incautè mutata lagena, sustulisse ferebatur. Iouius lib. 2. hist. Eius mors à Pontifice procurata fuisse, credita est: siue quòd eum inuitus regi concessisset, atque idcirco se libris auri quadringentis, quas quotannis à Baiazete acciperet, priuasset: siue quòd Caroli gloriae inuideret, metueret???ue, si fortè aduersus Turcasres ei prosperè cederent, mox suas cogitationes ad ecclesiam Rom. ab antiquis & moribus & ritibus desciscentem, corrigendam conuerteret. Nec defuêre, qui crederent, Baiazetem, cognito regis Galliae in Italia̅ apparatu, per Georgium Pucciardum pontificem pecunia corrupisse, vt Gemem vita priuaret. Guicciard. lib. 2. Veloci. Omnium venenorum ocyssimum est aconitum, ita vt tactis quoq; genitalibus feminini sexus animalium, eodem die inferat mortem. Hoc fuit venenum, quo interemtas dormientes à Calphurnio Bestia Vxores, M. Caecilius accusator obiecit. Hinc illa atrox peroratio, Eius in digito mortuas. Plinius libro vigesimo septimo, cap. 2. Qvi Veneno periêre. Prophetae. Mahometes pseudopropheta pluribus bellis gestis, alijs secundis, aduersis alijs, postquam annos in suis erroribus ac sceleribus vixisset 40. veneno perijt à domesticis dato in Arabia, per Gardigenae vxoris cognatos, & suum quendam consobrinum. Cuspinianus. Pontifices. Henricus II. Imp. in Italiam cum magno exercitu venien???, habita synodo, cùm Benedictum nonum, Syluestrum tertium (quem populus, pulso Benedicto, crearat) & Gregorium sextum, (qui pontificatum à Benedicto nono accepit) abdicare se magistratu coëgisset: Syndegerum Bambergensem episcopum, cui Clementis II. nomen fuit, pontificem creauit. Verùm abeunte Imperatore, Romani pontificem iniussu suo creatum, veneno è medio sustulêre, po̅tificatus mense nono. Venenum ipsum in hos vsus à Stephano paratum, qui ei in pontificatu successit, Damasus???ue secundus appellatus est. Platina. Damasvs II. Leo IX. Victor II. Stephanvs IX. Nicolavs II. à Gerardo Brazuto, Theophylacti & Hildebrandi consilio (qui post hos ad pontificatum ascendit sub nomine Gregorij VII.) veneno ordine sublati sunt. Quinetiam, de quo antè, Clemens II. Benno. Alexander VI. Pp. cum Caesare Borgia Valentino duce fino suo constituerat Adrianum Corneti Cardinalem, in cuius vinea coenaturi erant prope Vaticanum, è medio tollere, Valentinus igitur suum secutus morem, cùm lagenas quasdam vino venenato plenas praemisisset, eas???ue ministro cuidam rei minimè conscio, cum mandato, ne cuiquam daret, tradidisset: fortè fortuna Pontifex ante coenae tempus eò venit, qui siti, ingenti???ue, vt tunc erat, aestu victus, potum petiuit. Sed quia nondum ex Vaticano ea, quae ad coenam erant necessaria, allata fuerant, ministeris, qui id vinum velut praestantius conseruari crederet, ex eis lagenis, quas Valentinus praemiserat, Pontifici infudit. Valentinus patre bibente eò superuenit, atque ex eodem vino bibit. Alexander postero die, qui fuit 18. Augusti, ann. 1503. mortuus, pontisicio ritu, in D. Petri aedem, ater, tumefactus, totus???ue deformatus, quae apertissima sunt veneni indicia, elatus fuit: at Valentinus aetatis vigore, optimis statim, atque ei veneno accommodatis remedijs vsus, longa & graui aegritudine oppressus, vitam tamen conseruauit. Guicciard. lib. 6. Fuêre, qui existimarent, Leonem X. Pontificem indito poculis veneno fuisse sublatum: nam cor eius atri liuoris maculas ostendit, & lien prodigiosae tenuitatis est repertus: quasi peculiaris & occulta veneni potestas totum id visceris exedisset. Ob id coniectus est in carcerem Barnabas Malaspina minister à poculis, non obscuro indicio, quòd Leonem pridie quàm decumberet, in coena post haustum vini calice̅, statim obducta & tristi fronte ab eo quaesiuisse constabat, vnde̅ nam sibi adeò amarum & insuaue vinum propinasset. Adauxit quoq; patratisceleris suspicionem, quòd ipse sub aurora̅, cùm septima noctis hora Pontifex expirasset, specie venandi cum canibus Vaticanam portam exiuisset, adeò vt à praetorianis vti fugitiuus caperetur: his scilicet admirantibus dissolutum hominis ingenium, qui intempestiuas absq; vllo pudore quaereret voluptates, cùm tota aula, extincto beneficentissimo domino, in lacrymis & luctu versaretur. Sed Iulius Medices insigni prudentia de veneno quaestionem haberi vetuit, ne in nomen alicuius magni principis inexpiabili cum inuidia quaereretur. Sed qualiscunq; Malaspinae animus fuerit, temerè non affirmauerim: is certè post nonum annum alterius ambigui criminis reus, quasi reseruata à dijs in eum diem impij flagitij poena, Mediolani capitali supplicio punitus est. Sunt & qui potiùs crederent, venenum pilulis ex aloë, quibus per hebdomadem ad subducendam aluum vtebatur, sumtum fuisse, decepto scilicet Serapica cubiculario, qui eas in loculo, vti ad frequentem vsum, negligentiùs seruare consueuisset. nam biduo, antè quàm Leo moreretur, Lesbius, abaci praefectus, nullo concepto morbo interijt, cùm duas ex his pilulis de more ad tuendam valetudinem fortè sumsisset. Iouius in Leone X. libro 4. Cardinales. Ioannes Cornetanus, patriarcha Alexandrinus, quem alij Vitellicum appellabant, quòd contra Florentinos cum Philippo duce, inuito pontifice Eugenio quarto, conspirasset, per insidias captus in transitu pontis, ac in Hadriani mole custoditus, ab Antonio Rido Patauino, arcis praefecto, veneno sublatus est. Volaterranus lib. 22. Anthropologiae. Reges, Imperatores, Principes. Ariaspes, Artoxerxis Mnemonis Persarum regis F. ex inani terrore paternae indignationis, Ocho fratre per regis cubicularios illud subornante, venenum bibit. Plutarchus in Artoxerxe. Diocletianvs Imperator Nicomediae, seu (vt nonnullis placet) Salonae in patria veneno sublatus est, cùm vixisset annos 74. imperasset 20. Volater. lib. 23. Anthrop. Alij à Licinio & Constantino grauiter literis obiurgatum, quòd [508] Maxentio diceretur fauisse, metu ignominiosae mortis, sua sponte venenum hausisse testantur. Aurelius. L. Vervs Imp. Altiniperijt, in Pannoniam profecturus. Fuit eius mors suspecta, quasi veneno à Faustina ostreis indito perierit, quòd ille parùm occultum habuisset incestum, quod cum ea fecisset, sed Lucillae coniugi suae, quae Marci & Faustinae erat filia, retexisset: quae fama non multùm à Faustinae vita abhorret. Est & Marcus ea infamia aspersus, quasi ipse, non alius, in suilla vulua venenum dederit, collegae vitam foedissimos???; mores pertaesus. Capitolinus Marcu̅ crimine absoluit, sanctioris vitae argumento adductus. Sab. lib. 5. Enn. 7. Martianvs Imp. quamuis Atilae atque Zenonis Isauri, plurium???; inimicorum exitus infelices vidisset ipse felix, tamen non diu vixit. Nam anno sexto & mense sexto eius imperij, naturae concessit, conspiratione Asparis, qui ei venenum perhibetur dedisse. Qua de causa post creationem noui Principis, cùm filius Asparis Ardaburius Caesar esset à Leonte pronunciatus, populus iusta vindicta patrem interfecit cum filio. Cuspinianus. Romanvs Iunior, Romani Lacapeni Imp. ex filia nepos, anno imperij 13. ex veneno perijt. Volaterranus libro 23. Anthropologiae. Antharis, Longobardorum rex, Theodelidae maritus, cùm sex regnasset annos, insidijs domesticorum apud Ticinum extinctus est venenato poculo, Nonis Septembris. Paulus Diaconus lib. 4. de Gestis Longobar. Carolvs Caluus Imp. ex Italia reuertens, cùm Alpes attigisset, repentina febri corripitur, & ex Sedechiae Iudaei medici sibi dilecti sententia, praesentis remedij gratia puluerem quendam mortiferum hausit, atque inde Cinisium montem ascendere coepit. Vbi verò ad locum, qui Brios dicitur, venit, ingrauescentis morbi magnitudine, & veneni saeuitie conflictatus, Richildem vxorem, quae apud Mauriennam erat, acciuit, atq; in eius complexu vndecimo die, pridie Nonas Octobris animam efflauit, anno 877. Sigonius lib. 5. Lvdovicvs Balbus, cùm biennio cum Carolo Crasso fratre suo imperasset, veneno sublatus est. Arnvifvs Imp. contra Guidonem ducem Francorum cum multis copijs Longobardiam ingressus, Pergamum vrbem cepit, & comitem eius Ambrosium de laqueo ad portam suspendit. Ea re territae caeterae vrbes, deditionem fecerunt. Paulò pòst Romam à pontifice Formoso accersitus propter seditionem ciuium, expugnatis muris eam cepit, & hostes Formosi capitali supplicio affecit. Postea contra Guidonem mouit. Sed eo fuga elapso, vxor eius obsessa corrupit ministros Imperatoris, qui poculum veneno infectum ei praebuêrè: vnde lethargo correptus, post triduum perijt, anno Domini 901. Sigebertus. Bamba rex Hispanorum, ex haustu veneni, quod ab Eryngio Recisuindi opera datum, rumor est, incidit in grauissimum morbum, & ex eo tandem perijt. Ritius Neapolitanus lib. 2. Regum Hispania. Sanctivs I. Hispanorum rex, ab habitu corporis cognomento Crassus, à pinguedine ad maciem herbae auxilio deductus, haud multò pòst excessit, non sine dati veneni suspicione. Ritius lib. 2. Regum Hispan. prope finem. Childebertvs à Guntranno Aurelianensium rege adoptatus, atque regni haeres declaratus, haustu veneni perijt. Michaël Ritius lib. 1. de Regibus Francorum. Lvdovicvs Bauarus Imp. cùm ad mensam haberet Burgrauium de Nurenberga, qui illum familiariter solebat adire, sensit ex more veneni punctiones. Crebriùs enim hac arte tentatus, ad vomitum se prouocans, euaserat periculum. Sed tum vomitus prodesse non poterat, superante vi toxici. In venationem progressus, vt incalescente corpore, venenum superaret, cùm vrsum sequeretur, equo delapsus, grauiter Iaeso corpore, breui pòst efflauit spiritu̅ tumulatus Monaci. Cranzius lib. 9. Saxoniae, cap. 22. Ladislavs, Vngariae & Boëmiae rex, dum Pragae Magdalenam, Caroli Francorum regis F. sponsam expectat, vel peste vel veneno XXXVI. horarum spacio perijt, aetatis suae XXIIX. Fama vulgatum est, regem Hussitis infensum, nuptiarum celebrationem consultò Pragam transtulisse, vt confluentibus eò sub specie nuptiarum principibus catholicis, Hussitas circumuentos opprimeret. Id praesentientes Ioan. Rochezana Hussitarum episcopus, & Georgius Poggiebracius regni administrator, regem veneno necarunt. Aeneas Syluius in histor. Boëm. plura se scribere, quàm, credere ait. Dira quidem tormina sensit moriens: & medici Germani, posteaquam Boëmia excesserunt, vulgarunt, non obscura veneni hausti signa in eo apparuisse. Cromerus lib. 23. Bonfinius libro 8. Decadis 3. medicos regem de veneno assumto monuisse scribit, illum???ue respondisse, tacerent, ne vnà cum suo rege necarentur. Senatus Viennensis edicto grauissimo, ne Boëmicam in se ferociam irritaret, eam famam cohibuit: medicos admonuit, ne sua dicta confirmarent. Carolvm IIX. Gallorum regem, constans fama est, atque etiam Volaterranus scribit, veneno suffocatum. Quod à veritate non abhorret, cùm in sphaeristerio praeterspem, ac nihil sibi timens, exanimatus propè concidisse, ac paulò pòst expirasse dicatur. Franciscus rex Galliae, anno 1536. Franciscvm Delphinu̅ filium, haeredem regni & nominis destinatum, repentino oppressum morbo amisit. Nec defuêre, qui suspicarentur, eum veneno fuisse sublatum. Cuius nefarij criminis repentè reus factus quidam Sebastianus Montecuculus, poenas dedit, cùm ab equis in compito in diuersa currentibus discerperetur. Nonnulli praecipitiiudicio eum damnatum ferebant, tanquam insontem, qui dolore victus inter immania tormenta, vt calanutati suae finem imponeret, se reum miser fecisset, & auctores tanti facinoris Antonium Leuam, & Ferdinandum Gonzagam, Caesarianos duces nominasset. Qui obruti tantae infamiae nomine, calumniam temerè impositam anxiè diluere contendebant. Cùm nonnulli Delphinum ex nimia iactatione, ludo paruae pilae aestuantem, sudore???ue madentem, frigidam intemperanter hausisse praedicarent (nullis praesertim apparentibus veneni indicijs) quando praecordia viscera???ue eo immodico rigore correpta, extincto penitùs innato calore, mortem accerserint. Iouius libro 35. Historiarum. Legati. Aegyptij, cùm viginti Legatos Romam misissent, vt Ptolemaeum regem, regno à subditis exutu̅ accusarent: rex per insidias omnes, & Dionem in primis, qui eius legationis princeps erat, & à quo constabat se accusatumiri, veneno clàm necauit. Dion Nicaeus in Pompeio. Germanicvs, Caij Caelaris pater, consul iterum creatus, ac priùs quàm honorem iniret, ad componendum Orientis statum expulsus, cùm Armeniae regem deuicisset, Cappadociam in prouinciae formam redegisset, annum aetatis agens quartum & trigesimum, diutino morbo Antiochiae obijt, non sine veneni suspicione. Nam praeter liuores, qui toto corpore erant, & spumas, quae per os fluebant, cremati quoque cor inter ossa incorruptum repertum est: cuius ea natura existimatur, vt tinctum veneno, igne conficinequeat. Suetonius in Caligula. Gerardvs Andrianus Mediolanensis, ab Eugenio quarto Cardinalis creatus, & legatus per Lombardiam, à Philippo Vicecomite, suspectam habente eius potentiam. Viterbij veneno cum 18. comitibus sublatus est. Garimbertus libro 4. de Vitis pontificum. Philosophi. Anaxagoras philosophus, cùm annis LXXII. vixisset, ab Atheniensibus in carcerem coniectus, quòd Solem (quem illi reuerebantur) ignitum lapidem vocasset, ibidem epoto veneno interijt. Hermippus apud Diogenem. Plutarchus in vita Periclis aliter sentit. Socrates cicutam carnificis manuin carcere ebibit. Milites. Appianus scribit, Parthos ab M. Antonio fugatos, cùm fame premerentur, in quandam herbam incidisse, quam qui comederent, nihil aliarum rerum reminiscerentur, aut intelligeret, nisi quòd lapides continuè effoderent, quasi quippiam magni operis facturi: & sic debacchati bilem demùm euomentes, interirent. At hoc Plutarchus in Antonio Romanis, accidisse scribit, cùm is è Parthia reduceret exercitum. Sontes. In Aethiopia Elephantina ophiusam herbam sontes bibentes, insani red diti moriuntur. Alex. lib. 3. cap. 5. À Qvibvs. Puta vel à Seipsis. Phila, Demetrij Poliorcetis vxor, ob ereptam à Pyrrho vniuersam Macedoniam, dolore victa, sumto veneno moritur. Plut. in Demetrio. Critolavs Thermopylarum dux (cùm L. Mummius cum Achaeis, qui in auxilium Boeotios & Chalcidenses acciuerant, & Q. Caecilius Metellus, ad Thermopylas bello conflixisset) veneno sibi mortem consciuit. Liuius lib. 22. Statyra & Roxana, Mithridatis à L. Lùcullo victi sorores, quae annos ferè XL. virginitatem seruauerant, hausto veneno, fraternam mortem comitatae sunt. Item Filiae. Sabel. lib. 4. Enn. 6. Campani senatores à Romanis obsessi, ex consilio Vibij Virij, & defectionis eorum, ad Poenos auctoris, & voluntariam mortem seruituti praeferentis, veneno seipsos interfecerunt. Sab. lib. 4. En. 5. Longinvs, Adriani Imp. legatus, à Decebalo Dacorum rege circumuentus, ebibito veneno, seipsum interemit. Dion. Cassius. Iamblichvs Prodi discipulus, magus, veritus Valentis Imp. iram, cui praedixerat, successoris in regno nomen à litera ??? incepturum, cùm ab Imp. quaereretur, sumta veneni [509] potione, vitam exuit. Socrates lib. 4. cap. 19. Sozomenus lib. 6. cap. 35. Paulus Diaconus lib. 12. Zonaras tomo tertio. Non ignotum est, hanc fuisse Alexandri VI. Pp. & Caesaris Borgiae Valentini eius F. frequentem consuetudinem, vt veneno non modò aduersus hostes vltionis vel metus gratia vterentur, verumetiam nefaria diuitum proprijs facultatibus spoliandi cupiditate, in Cardinales, & alios aulicos, etiamsi nullam vnquam ab ipsis iniuriam accepissent: cuiusmodi fuit ditissimus ille S. Angeli cardinalis. Quinetiam amicissimos coniunctissimos???; eodem modo acceperunt, vt Capuanum & Mutinensem Cardinales, qui eis vtilissimi fidissimi???ue ministri fuerant. Vtebantur autem puluere candidiss. quem vino, absq; vlla grauioris odoris aut saporis suspicione, immiscere norant. Quo ipso, cùm Adrianum quoq; Corneti Cardinalem in eius vinea tollere decreuissent, permutatis lagaenis, per incuria̅ sua ipse arte sublatus est artifex. Guicciard. lib. 6. & Iouius lib. 2. Hist. Ioannes Michaël, ciuis Venetus, Cardinalis, qui Pauli II. Pont. Max. sororis filius fuerat, Romae veneno interijt, quod ei Alexander VI. Pont, à praefecto Michaëlis epularum dari iussit. Causa interficiendi hominem fuit aurum atque argentum, quod is habere existimabatur, quarum omnino rerum inexplebilis Alexandri animum cupiditas ad omnem iniquitatem incendebat, vti filio pecuniam exercitibus alendis suppeditaret, quò is Italorum principum regna occupare celeriùs posset, se iam sene. Minister veneni haud multò pòst, Iulio II. Pont. Max. re per indicium enunciata, in vincula coniectus, sui sceleris poenas persoluit. Bembus lib. 6. hist. Ven. Carnificibus. In Aethiopia Elephantina ophiusam herbam sontes bibentes, insani redduntur, ita vt etiam mortem sibijpsis consciscant. Alex. lib. 3. cap. 5. Dinocrates Messenius captum Philopoemenem, Achaeorum praetorem fortiss. iam sexagenarium in carcerem concluserat: eadem???ue nocte, cùm illi priuatim quoque inimicus esset, carnificem ad eum intromisit cum poculo venenato, tum fortè decumbentem in lacernula, non somno stratu̅, sed moerore & animi motu oppressum. Animaduerso lumine & homine, qui assistebat, aegrè ob infirmitatem se colligens, erexit se ad sedendum, accepto???; poculo, rogauit hominem, ecquid de equitibus suis, praecipuè de Lycorta, accepisset. Quo respondente, maximam partem saluam esse: annuit capite, placide???; intuitus eum: Bene habet, inquit, quòd non vndequaque fuerimus infelices. Nullo alio verbo vel voce missa, ebibit poculum, atque iterum reclinauit se: nec multum negotij praebuit veneno, sed confestim est ob imbecillitatem extinctus. Plut. in Plilopoemene, & Iustinus lib. 13. Medicis. Cùm aegrotanti Dionysio maiori fatum imminere videretur, elaborauit Dion gener eius cum eo de Aristomaches sororis & socrus suae liberis agere. Verùm medici inseruientes successori Dionysio, quem ex Doride Locrensi susceperat, no̅ dederunt ei locum. Vt autem tradit Timaeus, etiam medicamentum poscenti, somnificum propinantes, sensum abstulerunt, somnum???; morti commisêre. Plut. in Dione. Antonivs Philosophus Imp. à medicis, qui Commodo gratificabantur, veneno clàm extinctus est. Dion Nicaeus & Xiphilinus. Bosonem Germanum Carolvs Caluus regem Longobardorum fecerat, data ei nepte sua in vxore̅. Quod molestè ferens Carolomannus & Carolus, exercitum contra eum duxerunt. Quo cognito, Carolus Caluus in Gallias fugiturus, Mantuae à Sedechia Iudaeo medico per potionem necatur, anno Domini 878. Sigebertus & Regino lib. 2. Aemil. lib. 3. Gvnthervs, comes Schuarzaburgensis, à Fridanco medico, Caroli IV. Imp. instinctu, quo cum bellum gerebat, potionatus: medico tamen, licet inuito, praegustante, terrio???ue pòst die mortuo. Cuspinianus. Ladislavs, Caroli F. rex Neapolitanus, puellam Florentinam, medici F. venustissimam ducturus erat. Pater siliae pudori metuens, pannum venenatum, quo in geniali thoro regem abstergeret, tradidit. Quo illa parùm cautè vsa, & regi & sibi mortem accersiuit. Chalcocondylas lib. 5. Discipulis. Seneca à Nerone praeceptore coactus, vt quod vellet genus mortis eligeret, venas medico praebuit: veneno demùm in balneo hausto perijt. Suetonius. Eunuchis. Andronicus Comnenus Alexivm Porphyrogenitum, Manuelis F. cuius tutor erat, veneno sustulit per spadone̅ Pterygionitem exhibito, opera Mariae Caesarissae, Manuelis siliae, quae Alexium Pannonium maritum consimili fraude sustulit. Nicet. Ioannes Zimisces Imp. cùm ad Saracenos multae vrbes in Oriente defecissent, ipse redactis plerisque ad obedientiam, domum redijt: atq; in itinere, visis praeclaris praedijs, quae eu nuchus cubicularius tenebat, cùm dixisset: Dolendum esse, spadonem tanta bona possidere, quae multorum praestantium virorum sanguine parta essent: odium eunuchi Basilij sibi conciliauit, qui venenum ei per pincernam dedit, quo lenta tabe expirauit, cùm imperium gubernasset annos 6. Zonaras, Sigebertus, Cedrenus. Patre. Demetrivs à Patre Philippo, Macedonum rege, ex suggestione Persei fratris, falsis criminibus eum apud patrem deferentis, vt ipse solus regno potiretur, veneno sublatus est. Sab. lib. 8. En. 5. Matre. Ericvs, Magni F. patre à proceribus deiecto, rex Sueonum creatus, à Blanca, Fra̅corum orta sanguine, crudelissima matre toxico impetitus extinguitur, praefatus, se ab eadem matre mortem accepisse, à qua vitam suscepisset. Hanc omnium primam lego, quae venena apud Sueones miscere docuerit. Sed nullas, aut certè paucissimas hactenus habuit in illis terris imitatrices. Ioan. Mag. lib. 21. cap. 5. Nouerca. Constantinvs, Heraclij filius, quarto imperij sui mense à nouerca Martina, & Pyrrho patriarcha veneno extinctus est. Sigebertus in Chron. Vortimervs, Britannorum rex, vrbanarum ac religiosarum rerum gloria cunctis admirationi, Roxienae nouercae nonnullorum???ue Britanniae magnatum fraude, veneno est extinctus. H. Boëthius lib. 8. Socru. Statira, Artaxerxis vxor, veneno sublata à socru Parysatide. Plut. in Artaxerxe. Filijs. Baiazetes II. Turcorum imperio deiectus, veneno necatus à Selimo filio. Iouius in vita Baiazetis. Eratribus. Nero fratrem Britannicvm veneno sustulit, opera Iulij Pollionis tribuni, & Locustae veneficae: cuius corpus vt vidit propter venenum liuore decoloratum esse, gypso obliniendum curauit. At cum per forum efferretur, maximo imbri de coelo omne gypsum, quod adhuc molle & tenerum erat, ablutum fuit: vt nefarium scelus non solùm audiretur ab omnibus, sed etiam apertum ante omnium oculos poneretur. Xiphilinus in Nerone, & Tacitus lib. 13. Conradvs Caesar, Friderico II. patre mortuo, cùm duobus quasi annis, quibus tota est potitus Sicilia, post patris obitum regnasset, à Manfredo fratre spurio, qui principatum Apuliae vi arripuit, veneno est extinctus, Neapoli sepultus, ann. 1254. Cuspinianus, & Volat, lib. 23. Marito. Calphvrnivs Bestia aconito vxores dormientes interimere solebat. Plin. lib. 27. cap. 2. Vxore. Laodice regina Syriae, Antiochvm, Deum cognomento, maritum suum, veneno extinxit, ob superinductam sibi Ptolemaei sororem Berenicem. Venesicij quaestio & moribus & legibus Romanis ignota, complurium matronarum patefacto scelere orta est: quae cùm Viros suos clandestinis insidijs veneno perimerent, vnius ancillae indicio protractae, pars capitali iudicio damnatae centum & septuaginta numerum compleuerunt. Liuius libro 8. Dec. 1. Val. Max. lib. 2. de Institutis antiquis. Drvsvs, Tiberij Caesaris frater, adolescens insignis, à Seiano & Liuilla vxore, quae cum eodem adulterium commiserat, veneno sublatus est. Dion in Tiberio. Nupsit Rosimunda (quae fuit Alboini Longobardorum regis vxor) post viri caedem (cuius ipsa fuit conscia) Helmechildi iuueni, eius gentis nobilissimo, conata???ue est illi regnum astruere. Caeterùm sua spe decepta, ex Verona Rauennam secundo Athesi aufugit cum regia gaza, & nouo sponso. Hîc illa Longini exarchi connubio pellecta, venenum priori spo̅so miscuit, obtulit???; ex balneis egresso. Sensit ille confestim receptam pestem, toto poculo nondum epoto, placide???ue in coniugem conuersus: Tu, inquit, quod reliquum est, bibe. Negat illa, se potu egere. At quò acriùs recusare, eò iuuenis impensiùs id poscere, & iam minas hortatibus miscere, ac ferru̅ intentare. Tum illa metu subacta, etsi veneni conscia, hausit tamen, atque vnà cum eo extincta est. Sab. lib. 10. cap. 4. & Blondus lib. 8. Imperij inclinantis. Lotharivs rex Gallorum, Ludouici IV. F. decessit ex veneno, ab vxore adultera (vi fertur) praeministrato. Eius quoque filius Lvd. V. Blanchae coniugis opera eodem fato perijt. Volat. Cvr. Cavsa Amoris, Philtro sublati. Deianira philtro Hercvlem sibi conciliatura necauit, [510] missa ei tunica, veneno & sanguine Nessi Centauri illita. Sab. lib. 6. En. 1. Scribit Arist. 2. Mag. Moral. Mvlierem quandam viro cuipiam poculum porrexisse amatorium, ex quo is subitò decidit mortuus. Tradiderunt literarum monumentis Corn. Nepos & Plutarchus L. Lvcvllvm amatorio poculo à liberto Callisthene propinato, primùm mente laesum fuisse, deinde interemtum. Commeminit & Plinius lib. 25. cap. 3. circa finem. Fridericvs Austriae dux, electus Rom. rex, & à Ludouico Bauaro captus, è carcere liberatus, paulatim contabescens, paucos annos superuixit. Fertur enim nobilis quaedam mulier, cui maritus erat nomine Fridericus, miles impiger, vt eum indesinenter rex amaret, poculum amatorium regi obtulisse. Quo exhausto, viribus primùm coepit deficere, dehinc inualescente morbo, corpus computruit. Tandem dysenteria resolutus, animam exhalauit in arce Austriae, cui Gutenstein nomen est, anno Sal. 1330. Cuspinianus. Liberaereprehensionis. Aratvs Sicyonius, patriae liberator, à Philippo rege veneno tabifico sublatus, eò quòd eius vitia liberè carperet. Pausanias in Corinth. & Plut. in cius vita. Bvrvs à Nerone veneno extinctus est, quòd nimia libertate eum reprehendisset. Xiphilinus in Nerone. Vindictae. Philopoemen Megalopolitanus, dux fortissimus, anno aetatis 70. cùm iam octauum Achaeorum Imperator renunciatus esset, contra Messenios, quamuis febri laborans, profectus, vulnere accepto viuus in potestate̅ hostium venit. Plebs Messeniorum eius virtuti parcendum dictitabat, tanquam Graeci nominis parenti. At Dinocrates, veneno clam misso, hominem necauit. Non multò pòst Lycortas dux Achaeorum, Messenioru̅ hoc facinus vltus est, ossibus Philopoemenis Megalopolin reportatis. Pausanias in Arcad. Arisrobvlvs Iudaeorum rex, à Cn. Pompeio Romam vinctus missus, & à Caesare rerum potito liberatus, & in Syriam missus, veneno peremtus à Pompeij studiosis, aliquandiu etia̅ sepultura in solo patrio caruit, corpus???ue mortui seruabatur melle condîtum, donec à M. Antonio Iudaeis missum est in monumentis regalibus sepeliendum. Ioseph. lib. 1. cap. 7. belli Iud. & lib. 14. cap. 14. Antiq. Vitae taedij. Apud Massilienses venenum cicuta temperatum publicè custodiebatur, quod dabatur ei, qui causas Sexcentis (id enim senatus eius nomen est) exhibuerat, propter quas mors sibi expetenda esset. Cognitione virili, beneuolentia temperata, quae neq; egredi vita temerè quenquam patitur, & sapienter excedere cupienti celerem fati viam praebet, vt vel aduersa, vel prospera nimis vsi fortuna, comprobato exitu terminetur. Val. Max. lib. 2. cap. 1. de Inst. Antiq. Graecos idem fecisse legimus, à quibus hoc institutum ad caeteros peruenit. Memoriae enim proditum est, in Iulide Graecorum oppido summae dignitatis Feminam, reddita ratione ciuibus, cicutam petijsse, vt morte sua in Magni Pompeij conspectu clarior fieret. Idem. Mvlier Caea nonagenaria vitae praesentis taedio, rebus suis compositis, coram Sext. Pompeio venenum bibit lethale. Valerius lib. 2. cap. 1. Morbifuga. Coorvm insula cùm sit omnium saluberrima, quae???; hominu̅ senectutem producat, praesertim mulierum: in hac senio confecti, mortem non expectant: sed antequam aduersa valetudine corripiantur, alij papauere, alij cicuta sibijpsis mortem accersunt. Heraclides in Politijs. Licinij Caecinnae, praetorij viri Pater, in Hispania Bauili, cùm valetudo impatibilis odium vitae fecisset. hausto opio expirauit. Plinius lib. 20. cap. 18. Regni. Henricus, Friderici II. Imp. F. filios habuit gemellos, Fridericvm & Henricvm. Qui duodecimum agentes annum, à Manfredo, Friderici spurio, veneno funt occisi, ne Siciliae regnum sibi auferrent. Cuspinianus. Ludouicus, Vngariae rex, Sigismundo Boëmo filiam vnicam desponderat. Mortuo Ludouico, Vngari proceres Carolvm Siciliae regem, filium Andreae regis, ac Ludouici ex fratre nepotem, ex regno Neapolitano, cui imperabat, euocabant. Qui honorifi cè susceptus ab initio, cùm se securum arbitraretur, populi???ue fauore coronam regiam sortiretur, regina odium dissimulante, tandem venenato pharmaco miserè perijt. Cuspinianus. Haereditatis. Lvdovicvs Arcimboldus, ciuis Mediolanensis, bis aduersa valetudine correptus, testamenco trecentos aureos numos tonsori, qui ei ministrabat, reliquit. Sed cùm liberatus esset, & post aliquod tempus in valetudinem quoque incidisset, tonsor longioris morae ad consequendum legatum impatiens, veneno eum necauit. At vt munus impensa sua opera dignum acciperet, in foro fracta ceruice vitam amisit, Fulg. lib. 7. cap. 8. Sceleris conscientia. L. Tvbvlvs sacrilegus, ab exilio (quò propter multa flagitia missus fuerat) reuocatus, ne in carcere necaretur, venenum hausit. Asconins Pedianus. M. Lollivs infamatus regum muneribus in toto Oriente, interdicta amicitia à C. Caelare Augusti filio, venenum bibit. Plinius lib. 9. cap. 35. Sceleris tegendi. L. Vectivs à Caesare subornatus, & praemijs inductus, vt se de inferenda Pompeio nece, à Bibulo, Curione, Catone, Lucullo, & Cicerone (quos oderat) sollicitatum profiteretur: cùm vnum atq; alterum, non sine fraudis suspicione, nominasset, desperato consilij euentu, ab ipso Caesare interceptus veneno creditur, Auctor Suetonius, & Appianus libro 2. Bel. ciuilium. Antidoti experiundae. Iactabat coram Carolo IX. rege Gallorum, tum apud Claromontanos Aluerniae agente, lapidis Bezoartici in hirci ventriculo (quem hircum Persae Pazar vocant) inuenti, aduersum omnia venena certissimas vires, nobilis quidam, penes que̅ ex eo genere vnus erat ex Hispania importatus. Amb. verò Pareo chirurgo singulis venenis peculiare antidotum deberi profitente, ad periculum in facinoroso edendum prouocatur. Adductus est à latrunculatore coquus, qui ob pelues argenteas duas furto in domini aedibus subductas, patibulo breui affi gendus erat. Resciri tamen ex eo antè Rex voluit, num venenum sumere vellet: ea lege, vt si alexiterium, quod vires diuinas contra venena omnia habere dicebatur, statim ipsi à veneno exhibendum eum à morte vindicaret, vita illa sarta tecta???; esset. Alacriter aleam istam subiturum se respo̅dit coquus: grauiora etiam, non redimendae modò vitae, sed & infamis mortis vitandae gratia subiturus. Ergo à pharmacopola, qui tum in officio erat, exhibitum illi fuit sublimatu̅, exemplo???ue à veneno, Hispania aduectum bezahardicum. Quibus ingestis, mox vomere coepit, & per inferiora multa cum diris torminibus excernere, inclamare???; sibi igne viscera peruri. Tandem vix septima à veneno assumto hora magno cum cruciatu & vlulatu mortuus est. Cadauere dissecto, ventriculi fundus tanquam à cauterio iniecto ater & aridus repertus. Ambrosius Pareus libro 20. Operum, de Venenis, capite 36. Svffocatione. svffocati Anhelitv retento. Zeno Cittieus schola exiens impegit, digito pedis vulnerato. Manu igitur percussa terra, illud ex Niobe ait: [Greek words]; Venio, quid me vocas? statim???ue suppresso spiritu decessit, anno aetatis XC. vel, vt alij tradunt, LIIX. aegrotauit nunquam. Suidas. At Laërtius: semetipsum strangulasse, inquit. Diogenes Cynicus, senex admodum, pallium capiti obuoluit, & spiritum continendo seipsum interemit. Quamuis alij ex bouis crudo pede comesto perijsse dicant: alij, à canibus in cruris neruo demorsum, cùm polypum canibus partiri voluisset. Laërtius. Metrocles philosophus Cynicus, senex, seipsum retento anhelitu suffocauit. Idem. Coma, maximi latronum ducis Diogenis frater, ad Rutilium consulem, Enna, Siciliae vrbe, quam praedones tenuerant, in potestatem redacta, productus, cùm de viribus & conatibus fugitiuorum interrogaretur, sumto tempore ad se colligendum, caput operuit: innixus???ue genibus, compresso spiritu, inter ipsas custodum manus, in???ue conspectu summi imperij, exoptata securitate acquieuit. Val. lib. 9. cap. 12. Catarrhi delapsv. Kennethvs Keyr, Scotorum rex, quarto regni mense ex defluxu catarrhi subitò perijt. H. Boëthius lib. 9. Fvmo, Vapore. Bello ciuili cùm Marius contra ciues crudeliter saeuiret, Q. Luctatius Catvlvs, orator, qui Marij fuerat collega, atque de Cimbris vnà triumphauerat, cum orantibus pro eo & deprecantibus hoc modo respondisset, Moriendum est: inclusit se conclaui, & multis accensis carbonibus est suffocatus. Plin lib. 27. Florus lib. 3. cap. 23. Augustinus libro 3. de Ciuitate Dei. Plut. in Mario. Val. tamen lib. 9. cap. 21. cubiculum recenti calce illitum, multo???ue igni percalefactum, Catulo vitam ademisse scribit. De L. Aemilio Victore, Parmae extat tale epitaphiu̅, ab Paulo Manutio relatum, vti testatur Hieron. Mercurialis lib. de Gymnastica. D. M. L. Aemylio Victori, qui pridie natalem suum vicesimum & secundum pruna in pensili (balneo sci [511] licet) posita, vrgente fato, ipse sanum necauit se: L. Aemylius Victor Principalis & Aelia Veneria filio pientiss. & sibi. Zoe, Nicostraci martyris vxor, à beato Sebastiano ad catholicam inducta pietatem, crinibus suspensa, fumo subter su suffocante perijt. Erat Nicostratus Diocletiani scriniorum magister. Volat. lib. 17. Iovinianvs Imp. cùm vrbem Romam peteret, Dadastanae (qui locus inter Bithyniam atq; Galatiam est) nimio prunarum calore, quae in cubiculo ad ingens arcendum frigus positae fuerant, siue vapore cubiculi calce recèns incrustati suffocatus est. Hieronymus in epitaphio Nepotiani, Aurelius Victor. Vetronivm Thurinum familiarem suum Alexander Seuerus Imp. eò quòd fumum, vt ipse dicebat, venderet, ad stipem alligatum, fumo suffocari iussit, excitato è stipulis humidis viridi???; materia. Nolebat enim ab aulicis suis fumum vendi Pontan. lib. 1. cap. vlt. de Magnanimitate, ex Lampr. Iusso Eriscon Danus, Dalacarloru̅ regioni praefectus, ex Dalacarliae incolis sine numero innocentissimos fumo suspensos occidir. Ioan. Magnus lib. 22. Valdenses XXV in antro, non procul ab oppido Mussio, in quod confugerant à tyrannide Henrici II. Gallorum regis, omnes igne & fumo necati fuerunt. Sleidanus lib. 15. Aqva. In aqua qui periêre. Saltu spontaneo. Atbamas, rex Thebarum, furijs agitatus, Learchum filium dedit morti. Ino Cadmi & Hermiones filia, eius vxor, sibi timens, cum altero silio Melicerta de Moluride petra in Megarensium finibus sese in mare praecipitem dedit. Puer à Delphine exceptus, cùm in Corinthiorum Isthmum fuisset expositus, Palaemon fuit dictus, ei???ue Isthmici ludi decreti. Pausanias in Atticis Britomartis venationibus deditissima, Minoën prae amore se insequentem fugiens, in mare se praecipitauit. Pausanias in Corinth. Ilice, Ibyci Lydij filia, dum amores Martis co̅temneret, Deo factum vlciscente, in furorem versa, è scopulo se demisit. Ouidius in Ibin: Lydia se scopulis vt virgo misit ab altis, Dixerat inuito quae mala verba deo. Evenvs, Martis & Steropae filius, ex Alcippe Oenomai filia Marpissam suscepit filiam. Quam ab Aphareo in chorea raptam dum comprehendere non posset, in Lycormam Aetoliae fluuium se praecipitauit, teste Plutarcho. Alij volunt, ob filiam ab Ida, filio Apharei, in certamine curruli superatam, ac propterea ex pacto ei nuptam, Euenum se in mare praecipitasse, ei???; suum nomen dedisse. Domit. Calderinus. Alcinoe, vxor Polybi Corinthij, Xanthum Samium, relicto marito, Secuta, poenitentia???ue ducta, in mare se praecipitauit. Parthenius in Erot. cap. 27. Sappho puella ex Lesbo insula, è Leucade Epiri promontorio se praecipitauit, quòd à Phaone mutuò non redamaretur. Ivtvrna, Dauni filia, post interfectum ab Aenea Turnum fratrem, moeroris impatiens, se in aquas praecipitem dedit. Anna, Beli regis silia, post mortem sororis sua Didonis, Carthaginem ab larba occupatam relinquens, ad Battum Melitae insulaeregem nauigauit. Quo demùm relicto, mare ingressa, ad Laurentum litus delata est: ibi???ue ab Aenea cognita, & hospitio suscepta, non sine mutui cum eo amoris suspicione, adeò vt in odium Lauiniae veniret. Cuius insidias vt declinaret, se in Numycum fluuium praecipitauit. Ouid. lib. 4. Fast. Theseo in Cretam ad Minotaurum nauiganti, Aegevs pater, Athenarum rex, praeceperat, vt si confecto monstro incolumis rediret, ad laetitiae argumentum albis vteretur velis, vt prospectantibus è portu amicis, superstitis vitae fidem praestaret. Theleum tame̅ cepit obliuio mandati. Propterea cùm ijsdem (quibus venerat) remigraret velis, fecit, vt pater de filio desperans è scopulo in mare se deturbarit, & aquis nouu̅ imposuerit nomen. Plutarchus. Quam fabulam Catullus longo admodum prosequitur carmine. Derceto, Semiramidis mater, cùm filiam ex adulterio conceptam in desertis exposuisset, tandem facti & sceleris poenitentia in lacum se praecipitem dedit. Strabo lib. 16. Caedius lib. 23. cap. 5. A. L. Casu fortuito. Icarvs, Dadalifilius, è Creta cum patre fugiens, alarum (quas fecerat pater) fiducia, dum altiùs in auras euolaret, liquefactis à sole pennis cereis in mare decidit, quod ab eius ruina Icarium coepit dici. Seneca in Hercule Oetaeo. Ouid. lib. 8. Metamor. Angynvs, puer formosus (quem Agamemnon habebat in delicijs) submersus est. Propertius lib. 3. Sunt Agamemnonias testantia littora curas, Qua notat Argyni poena minantis aquae. Apud Maryandinos Borcvm, diuitis cuiusdam viri filium fuisse narrant, plurimum???; forma excelluisse: quem, cùm suis instaret messoribus, & quod biberent, dare vellet, ad aquam accessisse aiunt, acinde euanuisse. Perquirebant illum viri illius regionis cum concinno quodam eiulatu ac vociferatione, quibus his etiam temporibus illius loci incolae vtuntur. Athen. lib. 14. cap. 6. Hylas, Theodamantis filius, inter Argonautas adamatus ab Hercule, in Mysia fortè aquatum egressus, in fonte perijt: vnde & à Nymphis raptus fingitur. Ad hunc vestigandum missus est Polyphemus, qui ingenti vociferatione nomen inclamabat Hylae, neque quicquam tamen profecit. Hinc prouerbium, [Greek words], Hylam voco, de ijs, qui nihil proficiunt. Suidas. Vergilius videtur ad nautarum clamorem retulisse, cùm ait: His adiungit, Hylam nautae quo fonte relictum Clamassent, vt littus Hyla Hyla omne sonaret. Meminit huius & Theocritus in Idyllio: [Greek words] Iuuenal. Et multùm quaesitus Hylas, vrnam???; secutus. Ion quidam cùm in naui ebrius tripudiaret, in mare cadens perijt. De qua re sic Antipater in primo Graec. Epigr. [Greek words] Maxentivs Imp. à Constantino Magno in foro Iulij crebris praelijs deiectus, Romam cum exercitu venit. Solicitus de belli euentu, magam consuluit: illius consilio, caesis insantibus, placauit aduersa numina. Iusserat autem antè, nauibus ad decipulam compositis, Maxentius fluuium sterni, & superpositis pontibus exaequari. Cùm itaq; ei diem ac horam, quando educturus esset exercitum, & manus conserturus, maga praescripsisset, prior ante exercitum suu̅ è portis proruit vrbis: immemor???; fraudis à se fabrefactae, po̅tem cum paucis ingressus, in profundum merlus fuit cum equo, nec vsquam cadauer eius postea inuentum. Cuspinianus. Brunsvuice̅sis ducatus inter fratres diuisus erat. Albertus Bru̅svuicum, Ioannes Luneburgum tenebat: retinentes tamen co̅munes titulos, vt vterq; Brunsvuici & Luneburgi dux appellaretur, & alternam successionem expectarent. Ioannes filium reliquit Othonem: is Vilhelmum & Othonem. Otho Filivm habuit paruulum eiusdem nominis. Qui cùm puerili curru infantum more veheretur, negligentia familia: decidit in vicinu̅ fluuium de ponte: & dicto citiùs submersus est, haeres masculus vnicus. Itaq; ad Ludouicum Magni de [Greek words] filium, qui Vuilhelmi filiam duxerat, ducatus peruenit. Cranzius lib. 9. Metrop. c. 20. Sub Nicolao V. anno MCCCCL. pronunciato anno Iubileo, tanta multitudo Romam venit, quanta nunquam antea. Vnde cùm semel è Vaticano, visa Saluatoris imagine, ad vrbem redirent, MVLTI à lateribus pontis Hadriani in flumen cadentes, in vndis periêre. Itaq; Nicolaus pontifex casulas quasdam angustiorem viam ad pontem facientes omnino sustulit. Sab. lib. 5. En. 10. & Platina. Demersione. Ab alijs demersi. Multi ex Martyribvs aqua suffocati narrantur, vt Ascla, Anastasius Aquileiensis, Florianus, Hesychius, sub Diocletiano: Theogenes sub Licinio: Claudius tribunus sub Numeriano: Calixtus papa sub Alexandro Seuero: Symphorosa sub Adriano: item Apollonius, Philemon, Bassus, Antonius, Protolycus apud Alexandriam: Calixtus & Charisius apud Corinthum: Iocundianus in Africa, Palatinus, Maxima virgo, & innumeri alij. Lenas in saccis ligatas submergi curabat Cleomenes tyrannus Methymnaeorum. Athenaeus lib. 10. Achaevs, rex Lydiae, cùm noua tributa à populo vellet extorquere, in factione populari suspensus est, pedibus sursum versum erectis, & capite in aquas Pactoli demisso. Ouidius in Ibin: More vel intereas capti suspensus Achaei, Qui miser aurifera teste pependit aqua. Augustus Caesar Paedagogvm, ministros???; Caij filij, per occasionem valetudinis mortis???; eius superbè auare???ue in prouincia grassantes, oneratos graui pondere, ceruicibus praecipitauit in flumen. Suetonius. Gundebaldus rex, Chilperici Burgundionum regis Vxorem, & Clotildae matrem, ligato ad collum eius saxo, aquis immersit. Sigebertus in Chronicis. Vrbanus Pont. Genuam nauigaturus, è septem Cardinalibvs, quos vnà cum rege Siciliae Carolo in Pontificem coniurasse suspicans, Nuceriae capi iusserat, quinq; saccis inuolutos in mare demersit. Bonfinius lib. 1. Dec. 3. Marcus Vicecomes, adamatam nobilem Feminam è matrimonio Othorini Vicecomitis impudenter abreptam subita [512] concitatus iracundia, apud Rosatum in profunda arcis fossa demersit, quòd illa leuitate muliebri mentita partum, sibi alieni ventris puerum supposuisset. Iouius in Actio. Praecipitatione, Impussu. Abalijs praecipitati. Oenomaus ab oraculo monitus, se tum periturum, quum Hippodamia nuberet: procis eam petentibus certamen proposuit, vt cum puella cursu contenderent, quae propter Harpynnac & Psyllae equorum celeritatem videbatur insuperabilis. Conuenerat autem, vt victi interficerentur, victores eam sibi haberent Pelops puellae aurigam Myrtilvm largitione corrupit, quem propterea Oenomaus in mare (quod ab eo Myrtoum dictum est) demersit. Alij volunt, Myrtilum ab ipso Pelope praecip tatum, dum suae proditionis mercedem peteret Hippodamiae concubitum. Misenvs, Aeneae tubicen, dum Tritonem deum marinum ad tubae certamen prouocasset, ab eodem in mare deturbatus est. Verg. lib. 6. Aeneidos. Palamedes cùm piscatum isset, ab Vlysse & Diomede demersus, in aquis perijt. Pausanias in Phocicis, ex carminum Cypriorum auctore. Phronime puella ab Etearcho patre, rege Cretae, suasu nouercae, in aquas praecipitata est. Herod. lib. 4. Infusione. Mahometes, Amuratis F. Turcorum rex, Fratrem suum, cùm regni moderamen suscepisset, peremit, aqua infusa spiritu eius intercluso. Chalcocondylas lib. 7. Illuuione, Inundatione. Annus Cataclysmi vniuersalis Noachi fuit 2262. secundùm Augustinum, ab Orbe condito. Eusebius annos 20. subtrahit. Hebraeorum supputatio 1556. tantùm à protoplasto ad diluuium colligit. Sab. lib. 1. En. 1. Cecrope Athenis regnante, diluuium in Thessalia factum memorant. Imperabat & Deucalion, Promethei F. per id tempus circa Parnassum. Vnde fabulandi materia veteribus orta elst, illum nauigio cum coniuge ad ea loca delatum. Sabell. lib. 3. En. 1. In lacobi patriarchae tempora Eusebius reijcit Dilvvivm illud, quod sub Ogyge factum esse memorant. Id verò vtignobilius eo fuit, quod sub Noë fieri contigit, minus???ue latè est euagatum, ita multò atrociùs Thessalico ilio, quod Deucalion fugit, quod???ue Phocidem & Parnassum ducentis & ampliùs antè annis inundauit. Sed de Ogygiani cataclysmi temporibus non idem sentiunt veteres auctores. Fuit is Thebarum, quae in Boeotio agro fuerunt, non modò rex, sed & conditor, vt Varro credidit. Sab. lib 2. En. 1. Pharao Aegyptius cum sexcentis curribus Aegyptiorum electissimis, magna???; manu Israëlitas, duce Mose, abeuntes persecutus, cùm illi per Mare rubrum diuina vi sicco pede transissent, ipse fluctibus coëuntibus oppressus, cum toto suo exercitu miserandum in modum perijt. Exod. 14. Helicenses terraemotu facto submersi, eò quòd Themistonem, Critonis Oeanthij filiam, ad se confugientem, Phricodemo tyranno tradidisset. Polyaenus lib. 8. Quo tempore Ptolemaici praelium cum Sarpedone Imp. gessêre, in litore inter Tyrum & Ptolemaidem fuga insigni facta, pelagi affluxus inundationi similis fugientes obruit, atq; alios in pelagus rapuit & absumsit, alios in locis concauis mortuos reliquit. Sed cùm iterum refluxus recessisset, corpora detexit, atque ostendit inter pisces mortuos promiscuè iacentia. Strabo lib. 16. Berthae, Scotiae vrbis, inundatio Tai & Almundi fluuioru̅ moenia cum magna domorum parte euertit. Rex ipse Gulielmus cum vxore, liberis???ue ac nobilibus haud expers periculi fuit. Perierunt ex regia familia Ioannes regis filius adhuc lactens cum nutrice ac duodecim feminis: praeterea Avlici viginti. H. Boëthius lib. 13. Anno Salutis 880. Germanis ab Ludouico, Francorum & Boiorum rege, aduersus Cimbros missis, Cimbri obicibus, quibus ab eorum regione mare arcetur, reiectis, admiserunt vndique aquam, & castra Germanorvm operuerunt, ita Vt omnes extincti sint, ne vno quidem superstite, qui cladem nunciare potuerit. Auent. lib. 4. Annal. Boiorum. Apud Flandro sanno 1014. ad 4. Cal. Octobr. magna nubium moles ex improuiso coelitùs delapsa, multa hominum millia suffocauit: vt Saxoniae Chronicon, & Trithemius de rebus Hirsaugiensiu̅ annotant. Meierus ex inundatione Flandrici maris, ventorum procellis agitati, finitimos agros plurimum accepisse detrimenti seribit. Transitu fluminis Post Capetum in Latio Albanum regnum obtinuit Tyberinvs, qui in Albulae fluminis traiectu submersus, nomen aquis ad posteros dedit. Dionysius auctor est, praelio circa amnem commisso, regem in flumen praecipitatum perijsse, nomen???ue aquis dedisse. Sab. lib. 1. En. 2. Ouid. 4. Fastorum. Perdiccas, Macedoniae rex, in Aegyptum contra Ptolemaeum profectus, peruenit in locum è regione Memphis positum, apud quam scinditur Nilus, insulam???; facit, quae castra exercitum???; maximu̅ tutò capere possit. In hanc copias transportauit, militibus aegrè transeuntibus, propter fluminis altitudinem. Elephantos ad sinistram collocauit, qui fluminis impetum excipientes, fluctus mitigarent: equites verò ad dexteram partem constituit, qui, si quos flumen abriperet, exciperent, & ad ripam perducerent. Vadi prima traiectio tutior fuit, quòd intacta erat arena vadi. At postquam pedibus equorum & elephantorum, item???ue peditum, qui priores transierant, calcata mota???ue arena, vndis abrepta fuisset: excauato vado, altior factus est traiectus in medio fluminis. Perdiccas in summam trepidationem veniens, cùm neq; qui traiecerant, pares essent hostibus, neque qui trans flumen erant, suis auxilium ferre possent, iussit omnes rursus retrò abire. Quo factum est, vt omnibus flumen traijcere coactis, qui probè narare scieba̅t, & corporibus valentioribus erant, ij summa cum difficultate Nilum tranarunt, amissis multis armis. Reliquorum propter imperitiam natandi pars à flumine absorpta est, alij ad hostes delati sunt: plerique à fluminis belluis deuorari. Cum???ue plures duobus raillibus Militvm perijssent, & in ijs nonnulli duces illustres, alienati sunt multitudinis animi à Perdicca. Diod. lib. 18. Qvintianvs praeses (sub quo passa est beata Agatha) dum flumen cum equis transiret, excussus in aquas miseram exhalauit animam. Batho, vnus ex Hoccotae, Tartarorum regis, filijs, Magni Changij nepos, anno 1242. Comania subacta, Roxolanos bello subegit, lazigas & Polonos. Comanorum inde vestigia secutus, in Pannoniam processit, opprelli???ue sunt ex his plerique vltra Histrum. Hinc fluminis magnitudine auersus, fatis ad exitum rapientibus, in Germaniam flexit cursum, est???ue in Austriam vsque impetu delatus. Hîc Drauum, credo, superare adortus (nam Austriae id flumen esse Aytonus ait, quòd ille primus omnium temerè ingressus, magnum equitum globum fecum traxit) cum magna eorum parte, qui vorticosum amnem transnare conati sunt, mortem occubuit. Sab. libro 6. En. 9. Fridericvs I. Imp. cùm in Armenia amnem Cydnum vado traijceret, ruente equo, solus demersus est. Etsi alij scripserint, eum natando perijsse, anno imperij 37. Dum parando contra Pictos bello Dongallvs, Scotorum rex insisteret, Scotorum???; per regiones conscriberet milites: Spei fluminis traiectu, nauicula vndarum vi depressa, perijt, principatus sui anno 6. Christi 830. H. Boëthius lib. 10. Sfortia Magnus pro Ioanna regina Neapolitana contra Alfonlum Aragonium & Braccium exercitum ducens, vt Aquilam vrbem liberaret obsidione, in Samnitibus victum iam hostem insequens, Aternum amnem (Piscariam vulgò voca̅t) traiecturus, primus vadum explorat, ad vlteriorem ripam progressus, inde ad citeriorem reuertitur, vt audaciùs caeteri vadum intrarent. Aurigam prae se agebat cum preciosissima casside, qua in pugna vtebatur, euaserat???; minister dimidium fluminis, quum subitò in clunes equi resupinatur, vix galeae cristis extantibus: dubium, subita cerebri vertigine aquaru̅ insolentia puer defecerit, an equus voraginem aliquam nact???, in ipso emersu, anteriorum pedum colluctatione, aut suffraginibus à postica parte deficientibus, illum cassidis pondere euictum, in tergum excusserit. Sfortia periclitantem voce hortatus, eò per medium amnem occurrit, puerum manu subleuat. Caeterùm alieni periculi solicitus, sui oblitus, dum alij opitulatur, ipse aquarum altitudine coopertus perijt. Eius corpus diu multum???ue requisitum, nusquam extitit ampliús. Et hic finis fuit Sfortiae ducis omnium, qui ea tempestate fuerunt, fortissimi. Bis sustulisse fertur armatam dexteram, neq; tamen quisquam opem tulit. Iouius in vita M. Sfortiae. Vol. l. 23. & Sab. lib. 1. En. 10. Natatione. Leander Abydenus, cùm in Seston vrbem in opposito sitam litore per maris vndas nataret ad carissimam Ero, tempestate suborta perijt. Herodes rex cùm. Aristobvlvm pontificem, quia de genere erat regio, & populo gratus, è medio tollere cuperet: post pra̅dium comitate pertracto in opportunum locum adolescente, ostendebat se paratum in eius gratiam iuueniliter colludete. Cum???ue loci eius natura esset. aestuosior, citò defessi, relicto ludo, magnis piscinis, quae ibi circa aulam erant imminentes, frigus captabant meridiano tempore: ac primùm spectabant natantes quosdam è socijs & famulis: deinde postquam, prouocante Herode, adolescens quoque eis se miscuit, quidam amicorum, quibus hoc datum erat negotium, deprimentes eum natantem, & quasi per lusum ac petulantiam mergentes, non priùs destiterunt, quàm omnino aqua praefocatus sit. Hic fuit Aristobuli exitus anno ae [513] tatis decimo octauo, pontificatus primo: qui mox ad Ananelum redijt. Iosephus lib. 15. cap. 3. Antiq. Cùm Aripertvs aduersus Baioariorum ducem dimicaret, & nox praelium diremisset: ille auro multo secum sumto, fugam in Gallias arripuit. Verùm in Ticino flumine natans, auri nimio pondere pressus, in vndis suffocatus est. Guido Bituricensis ex Paulo Diacono. Fridericvs I. Imp. anno 1190. bello sacro multis per hyemem in ditione Graecorum detrimentis affectus, tandem in die Paschatis Bosphorum transit, atque Iconio in Asia expugnato, infausto itinere transijt in Armeniam. Nam castris ad amnem Serram, non latum, sed inter montes verticosos, positis, cùm esset refrigerandi causa fluuium ingressus, tertio Idus Iunias est submersus. Sig. libro 15. regni Ital. Alij memorant, amnem in superficie tepidum, sed in imo frigidissimum, cùm tetigisset Imp. obriguisse (quod etiam Alexa̅dro Magno contigit) Tum verò subitò aquis extractum, paulùm respirasse, dicentem: Benedictus Deus, qui me per aquam regenerauit, si per aquam me de mundo vocat, queri non possum: & paulò pòst, cùm aethera suspexisset, fudisse spiritum. Cranzius lib. 1. Saxoniae, cap. 1. Naufragio. Naufragua inter Fortunae mala connumerantur, f. 631. Huc eorum, qui naufragio perierunt, exempla. Castor & Pollvx, postquam audierunt Helenam sororem suam raptam à Paride, cum Graecis reliquis ad bellum Troianum profecti, cùm in littore Lesbio nauim soluerent, maxima tempestate oborta, nunquam postea comparuêre, in Deorum numerum recepti. Dares Phrygius. Orontes Lycius, à Graecis euersa Troia, cum Aenea in Italiam nauigans, naufragium fecit. Verg. lib. 1. Aeneidos. Evpolis Atheniensis, comicus, nauigans in Hellespontum, naufragio perijt. Cùm Mamertini freti accolae ad festos Iudorum dies, quos Rhegini solenni ritu agirabant, Pveros trigintaquinque, cum???ue his chori magistrum & tibicinem misissent, naue fracta, ad vnum omnes periêre. Mamertini puerorum interitum luxêre, & cùm alios illis honores habuêre, tum statuam ex aere suam singulis posuêre, cum???ue ijs vnà chori magistro & tibicini. Interiecto dein tempore, Hippias, qui inter Graecos sapientiae laude claruit, elegis titulos earum statuarum fecit. Pausanias lib. 5. M. Marcellvs (qui ter fuit consul, summa virtute, pietate, gloria militari) missus ad Masinissam regem in Aphricam, perijt naufragio, paulò ante tertium bellum Punicum. Liuius. Cicero in Pisonem. De Caerelia Martialis Epigram. lib. 4. Dum perit à Baulis mater Caerelia Baias, Occidit insani crimine mersa freti. Gloria quanta perit vobis? Haec monstra Neroni Nec quondam iussae praestiteratis aquae Edmvndvm Anglorum regem, Ethelstanus in nauigio sine remige fluctibus perdendum exposuit, vno tantùm comite. Volaterranus. Henricus I. Anglorum rex, bellum aduersus Ludouicum Francorum regem tres propè annos continuos gessit. Vbi cùm varia fortuna pugnatum fuisset saepe, incolumis ipse in Angliam reuertitur, foedere ac pace cum Franco composita. Caeterùm liberi eius, Richardvs, Gulielmus (Normanniae dux designatus) & Eufemia Comes Perchensis) Aemilius lib. 5. Gulielmum, Henricum, & Sibyllam habet: Matthaeus Parisius Mariam) patrem reuertenrem secuti, comitante ingenti nobilium caterua, à tempestate medio mari obruti sunt, nullo penitùs euadente. H. Boëthius. Diuina id factum vltione creditum fuit. Nam ij omnes ferè sodomitica labe polluti diceba̅tur, cùm alioqui mare tum esset pacatissimum, anno 1120, Matthaeus Parisius. Fergvsivs I. Scotorum Albianorum rex, accitus à Scotis Hybernis, regni componendi causa, in reditu vi tempestatis aduerso flatu naui ad scopulum illisa interijsse fertur: cùm quinq;, supra viginti regnasset annos. Loco nomen Fergusij (copulo ad posteros datum. H. Boëthius lib. 1. Cadallvs, Brigantum dux, Eueni Scotorum regis auspicijs Gillum tyrannum in Hybernia acie victum oppresserat. Victorem exercitum domum reducens, aduersa tempestate matiorem eius partem amisit. H. Boëthius lib. 2. Donaldvs Hebridianus à Findoco rege Scotorum ob rebellionem in insuda Ila victus, biremi effugere conabatur. In quam cùm ingens militum turba se conijeeret, pondere nimio depressa naui, omnes ad vnum interiêre. H. Boëth. lib. 6. Donevaldvs, Scotorum rex, quintodecimo anno post initum inter Scotos summum magistratum, Tao lacu, dum incautiùs recreationis causa cum aulicis piscaretur, depressa naui ed extinctus. Corpus eius aliquot emensis diebus, furcinulis aqua extractum, delatum???ue in Ionam, regia inter monumenta est sepultum. H. Boëthius lib. 9. Valdemarus, Danorum rex, contra Sclauos piratas classem eduxerat. Slesuicensium autistes Fridericvs, dum velo amplissimo nimiam venti molem complectitur, defecta gubernaculo puppe, cum omnibus penè socijs interijt. Reliquorum cadaueribus vltrò repertis, illius ante Spiritus sancti solenne deprehendi non potuit. Cuius tempore Sialandico littori appulit propemodum integrum, quum Spiritui sancto peculiarem honorem habere consueuisset. Saxo. lib. 15. Anno Sal. 1467. nauis oneraria in faucibus scopulorum Succiae ac Phinniae, Lubeca Reualiam vehebat merces preciosissimas. Adolescentes, feminae, virgines, mercatores, nautae, numero ducenti perierunt. Inde constitutum est, vt post Martini festa nulla nauis in Liuoniam soluat ex portu Lubecensi. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. vult. Intulerat Meton Tartarorum rex bellum Cathainis, fuera̅tque ea expeditio ab initio satis prospera. Caeterùm dum insulam quandam eius gentis oppugnaret, fraude hostium, regiae namis carina ab vrinatoribus perfossa, ex improuiso est cum tota naui absorptus, Sab. lib. 7. Enn. 9. Petrvs Medices, & aliquot alij Florentini in regno Neapolitano anno 1503. Gallorum castra sequentes, Gallicis copijs ab Gariliano discedentibus, cum quatuor tormentis, quae Caietam veherent: nauigio non magno conscenso, tum nimio pondere, tum in fluminis hostio ventis aduersis, cum naui omnes submersi sunt. Guicciard. lib. 6. In mari. Helle, filia Athamantis regis Thebarum, insidias nouercae cum Phryxo fratre fugiens, arietem aurei velleris conscendit, vt eo modo Colchos veheretur. Quos cùm per mare ferret aries, contigit, vt puella perterrita in pontum caderet, & Hellesponto imponeret nomen. Palinvrvs, gubernator nauis Aeneae, dum obrepente somno dormitaret, incautus decidit in mare. Cùm portui (qui Velinus postea dictus est) adnataret, ab incolis pro b???llua marina obtruncatus est. Verg. in fine 5. Aen. Ouid. in Ibin: Aut vbi ventosum superaris naufragus aequor, Contacta pereas, vt Palinurus, humo. Milo, tyrannus Pisae, in mari demersus est. Ouid. in Ibin: Vt???; Milo, sub quo cruciata est Pisa tyranno, Viuus in occultas praecipiteris aquas. Negociator quidam nauem onustam sale vehebat. Nautis dormitantibus, influxu aquae marinae sentina vehementer adaucta, & salem vniuersum soluit ac corrupit, & nauem ipsam demersit. Itaque quod ex aqua marina natum fuevat, nam hinc concrescit sal, in eandem denuò liquefactum est. Inde natum adagium, Salis onus vnde venerat, illuc abijt. Erasmus in Adagijs. Theoxena à Philippi Macedonum regis militibus in mari septa, cùm nullum salutis effugium videret, in mare se deiecit: maritum (qui priùs eadem morte perierat) secuta, ne in regis potestatem veniret. Iustinianus Imp. anno regni septimo, triginta millibus Sclanorum Arabes oppugnabat. Hi, duce Mahometo, victi primò, Sclauorum ducem Nebulum pecunia corruperunt, eum???ue suis castris adiungentes, Romanos cecideru̅t. Imperatorperfidiam istam molesté ferens, reliquos Sclavos vnà cum liberis & vxoribus praecipites egit in mare, in finibus Nicomediae. Paulus Diac. & Blondus lib. 10. Dec. 1. Clemens I. Pp. ad anchora̅ alligatus, tertio Traiani anno in mate proiectus perijt. Ann. Christi 102. Cognatus lib. 6. Narr. In lacu. Martiel & Nona, ciues Legionis nobiles, filios habuerunt numero 12. Christianae religionis cultores: quorum vndecim cu̅ patre Martiele vno die martyrium passi fuerunt. Nona vnicum filium paruulu̅ brachijs complexa, flexis genibus Deu̅ orauit, vt se cum filio à vitae periculis eriperet. Repentè igitur lacus exortus est, qui matrem cum filio absorbuit: circa aquam bibentes infirmi sanantur. Legionensis ciuitas circa lacum templum aedificauit, quod sanctae Nonae dicitur. Maneus lib. 5. rerum Hisp. In flumine. Anivsrex Thuscorum, dum filiam Saliam à Catheo adolescente raptam non posset comprehendere, in fluuium se demisit, quem à suo nomine fecit appellari Anienem. Plutarch. Andragathivs classis praefectus, qui Gratianum Imp. perfidè sustulit, Maximo tyranno à Theodosio victo, in fluuium se praecipitauit ex desperatione. Cuspinianus. Hartmannvs II. Rodolphi Imp. F. XIIX. aetaris an. filia regis Angliae sibi desponsata, in Rheno prope oppidu̅ Rhinauu submersus est, & Basileae cum matre Anna sepultus. Cusp. Marvlvs poëta, Pontani discipulus (qui à Politiano aemulo & hoste suo, Mabilius dicitur, & quem ipse Ecnomum vocat) in amne Cecina submersus est. In Puteo. Phaedonis Atheniensis Filiae, vt pudicitiam suam tuerentui [514] aduersus libidinem triginta Tyrannorum Atheniensium, in puteum se praecipitarunt. Lud. Viues de Christiana soem. Statyra. Darij filia, Magni Alexandri vxor, Roxanam, quam Alexander quoque thori participem esse voluerat, praegnantem in puteum demersit, solo ducta liuore, quòd Macedones praecipuis honoribus eam cumularent. Plutar. in Alex. Clodomirus Francorum rex, Gundebaldo Burgundiae rege superato, Sigismvndvm eius filium vnà cum sorore in puteum demersit. Lavrentivs Laurentianus. Vide sol. 17. in Balneo. Vide fol. 558. Aristobvlvs, Iudaeorum pontifex, Herodis regis dolo in piscina natans, per ioci simulationem submersus est. Iosephus lib. 15. cap. 3. Antiq. Romanvs Argyropolus Imp. cùm ex hydrope conualuisset, natatorium ingressus, vt corpus lauaret, Zoës vxoris & Michaëlis Paphlagonis adulteri dolo, à quibusdam capite sub aqua merso oppressus & penè suffocatus, in stratum reclinatus est. Inde per os, subnigra euomens, sine vlla mortis suspicione, tandem nemine opem ferente, animam egit, cùm annos imperasset quinque & menses senos. Ex Zonara Cuspinianus. Glacie. Percussores Malcolmi II. Scotorum regis vnà cum aulicis, quorum dolo malo rex interierat, pernicibus equis aufugientes, campis ita niue opertis, vt iter nulli patéret, in lacum Forfair glacie constrictum delapsi, & aquis absorpti, perierunt omnes. H. Boëthius. Sueciae rege Moscouiam populante, cum XL. Mosci, equestri familia nati, in glacie consistentes, de tota belli ratione consultarent, accidit, vt glacie fracta, mox omnes aqua suffocarentur, quo subito casu territi Rutheni, conditiones pacis à Gustauo R. per concionatorem quendam Alboënsem oblatas, suscipiunt, & vtrin???; principum consensu pace facta, primi auctores belli huius merita poena affecti sunt, &. H. Henninges in Geneal. Nive. In summis Cavcasi cacuminibus, viatores baculos secum ferunt, quos in summam niuem delapsi, respirandi gratia exerunt, & vt eo signo auxilium à transeuntibus consequantur: quapropter saepe effossi seruantur. Aen. Syl. cap. 36. Asiae. Quum Caroli V. Rom. Imp. post expugnatam Romam anno 1527. mense Maio formidabilis potentia plerisque videretur, Veneti cum Galliae rege Francisco, adiunctis alijs quoque, ad inhibendum Caroli cursum, foedus percusserunt. Ibi Venetas cohortes, quas Pisanus vnà cum Valerio Vrsino ducebat, praeunte eorum equitatu, à Sulmone iter Romam versus habentes, ingenti niuoso???ue ventorum turbine exorta atrox tempestas, miserabili ac inopinato cladis genere penè totas oppressit. Nondum enim planè exacta hyeme, vt in algidis & montanis euenit locis, seriùs in ver nouum annus aperitur, & culmina montium praealtae diu insident & occupant niues. Inter duas Apennini arctas fauces imminentium vtrinque altissimorum montium, aduersis iugis non multum lata, verùm plana, vallis extenditur, spacio quadraginta ferè stadiorum. Hunc locum incolae Peligni, quinq; millium planum appellant. Haec autem est eius angusti itineris natura, vt exorti venti quum ingruant, contrario in sese & rapidissimo impetu conuoluantur, sublatas niues è iugis deijciant, & in gyrosper aëra vertant, quibus media in valle iter habentes, intercluso spiritu, repentè suffocent & perimant. Propterea explorare oportet inconstantis coeli serenitatem, quae subitis saepe momentis fallax, viatores decipit: quoniam abditi introrsus specus, conceptum naturali terrae habitu spiritum, ex illis inflectentium inter se montium anfractibus violenter expuant, certo semper exitio deprehensorum, nisi intento cursu celerrimè faucibus elabantur. Periêre in eo turbine trecenti ferè pedites, reperti???ue sunt rigentibus membris enecti, dormientibus planè similes, quum repentinae procellae tempestas decessisset. Iouius lib. 25. Historiarum. Terra. In sepulcro suffocati. Hîc modus perpenditur. Instrumentum ipsum alterius est ordinis. Locus, sub Tit. In sepulcro mortuorum, considerabitur, siue inedia, siue suffocatione, siue laniatione, fol. 559. Amestris, vxor Xerxis pro salute sua duodecim sub terram defodit Homines viuos Plutoni, quem dictitat Plato, quòd humanus, sapiens, & opulentus sit, & retineat gratia & facundia animas, [Greek words] dictum esse. Plut. de Superstitione. Itidem à Xerxe nouem Pveri, totidem???ue Virgines viuae defossae in historijs leguntur. Consule tit. Sacrificia Humana. Cùm Carthaginenses & Cyrenenses de finibus contenderent, ac primò placuisset, vti certo die legati domo proficiscerentur: quo in loco inter se obuij fuissent, ibi finis haberetur: res autem celebriori Carthaginensium itinere conturbata esset: Cyrenenses optionem illis fecerunt, vt vel illi viui obruerentur: vel eadem conditione sese, quem in locum vellent, processuros. Phileni conditione probata, se???; vitam???ue suam Reip. condonarunt, ibi???; viui obruti sunt. Turnus Herdonivs Aricinus, insidiamm Tarquinio Superbo & principibus Latinorum intentatarum falsò accusatus, indicta???; causa in concione damnatus, viuus sepultus est. Sabell. libro 6. Enn. 2. In ea pugna, in qua Ludouicus II. Vngariae rex in campo Mohach cum Turcis congressus occubuit, Infantes viui, ne vagitu proderentur, ab infelicissimis matribus in terram defossi sunt, & miserè suffocati. Ioan. Sambucus in appendice Bonfinij. Galeazius Sfortia, Dux Mediolanensis, cùm plebeiae viduae lamenta audiuisset, defuncti mariti cadauer iam per triduum domi asseruantis, quòd sepulcri ab auaro Parocho redimendi facultatem, egestatis causa, non haberet: praesens statim locum redimi, terram egeri, impio Parocho cadauer inijci, vna???; contumulari voluit, curauit, imperauit. Augustinus Gallus, com. de Agricultura, dialogo 19. Arena. Pvlvere. Psyllorvm finibus quodam tempore cùm Auster perquam validus & diuturnus flauisset, eo???ue flatu vniuersa eorum aqua exaruisset, dolore moti, constituerunt vlcisci iniuriam illam. Propterea communi edicto omnes sumtis armis in Austrum, perinde quasi hostem, iure belli profecti sunt. Atque ita profectis, ventus magno spiritus agmine venit obuiam, & vniuersos cum omnibus copijs armis???ue, cumulis arenarum & montibus operuit. Ea ruina omnes ad vnum perierunt. Herod. lib. 2. Misit Cambyses, maioris Cyri filius, quinquaginta Hominvm millia, qui templum Ammonis Iouis diriperent, contemtu religionis, direptum incendio foedarent. Sed ingens illa hominum manus, cùm inter Oasim & Ammonios pransa esset, subita ventorum tempestate, priusquam ad locum veniretur, arenarum cumulis obruta est, vt nemo ex tanto agmine sit nuncius repertus. Ex proximis tamen arenarum accolis eius rei fama ad posteros manauit. Sabell. lib. 4. cap. 3. ex Herod. lib. 2. Campson, Aegyptius Sultanus, victus ad Alepum, Syriae vrbem (quae Hierapolis olim fuit) à Selimo Turcorum Imp. cùm annis & ingentis herniaw pondere grauaretur, & aestu moerore???; deficeret, in puluere exanimatus est. Sabell. suppl. lib. 7. ex louio. Coeno, Lvto. Suffocatos in luto hîc consideramus. Vt verò locus coenosus est, in quo vel suffocati, vel vulneribus confecti pereunt, inter Mortis loca referri debet, fol. 559. Decivs Imperator, à Gothis cum toto exercitu profligatus, fugam arripiens, paludis voragine absorptus est, nec postea inuentus. Sextus Aurelius. Lvdovicvs Vngariae rex, Pauli Tomoraei Collocensis archiepiscopi insanis consilijs vsus, cum exiguis copijs Solymanno se obijciens, prope Budam ad Mugacium, prostratis vndiq; copijs, nudatus eo, quod sperarat paraueratq;, praesidio, sese eripiens, in proxima palude, reflectente se equo, sexquipalmis aquae lutulento in gurgite suffocatus interijt: ita tamen, vt eum locum Cetriscus armiger eius & cubicularius, genere Bohemus, notaret, & post multos dies, decedentibus hostibus, integrum regis cadauer Cetrisci indicio reperiretur, & regio funere tumulandum ad Albam regalem deferretur. Iouius lib. 23. Hist. Fimo. Stephanvs II. Vngariae rex, multos equino fimo infossos enecauit. Bonfinius lib. 6. Dec. 3. Cibo Haerente faucibus, Bolo, Buccella. Henricvs Niger Imp. aegritudine correptus, grandi panis portiuncula suffocatus est, in Saxoniae oppido Bottenfeld dicto, III. Nonas Octobr. anno Salutis MLVI. aetatis suae XXXIX. Regni XIIX. Imperij X. Regia pompa Spiram delatus, in aede D. Virginis à se constructa, sed imperfecta, iuxta patrem & matrem sepultus est. Cuspinianus. Godvinvs Cantianorum Comes, Alfredo Angloru̅ rege calumnijs circumuento & necato, Alfredi fratrem Eduardum III. regemfecit, filiam???; suam ei despo̅dit. Cùm Haraldus F. qui à poculis erat Eduardo, dum vinum miscet, pede offenso penè lapsus, auxilio alterius pedis se sustenrasset: Goduinus cum risu: Nunc, inquit, frater fratrem iuuit. Ea voce Alfredi fratris memoria reperita, turbatus rex: Sic quoque mihi frater meus auxilio esse potuisset, nisi perte stensset. Tum Goduinus se excusare & dicere: Si necis fraternae culpa vel minima penes me est, ô rex, hoc panis frusto strangulari me [515] faciat Deus. fimul???; buccellam deglutiens, diuina vi strangulatus est. Polyd. lib. 8. Ang. hist. Immodico. Cibi & potus suffocantis rationem hîc habemus. At qui quouis alio modo vita insidiatur, ad Locum eorum, qui Repletione perierunt, referri debet, fol. 205. Potv. Huc suffocati Vino, Cereuisia. Pelasgorum princeps quidam. Piasvs nomine, Larissa filiae stuprum intulit, Illa vindictae tempus captans, cùm patrem in vini dolium incumbentem vidisset, pedibus apprehensum dolio immersit. Ex Strabone recitat Eustathius Iliados [Greek words]. Georgivs Plantaginetus, Clarentiae dux, à fratre Edoardo IV. Britannorum rege propter insidias damnatus, vt sibi mortis genus eligeret, Cretici vini potu mergi atque enecari voluit, ann. 1477. Fulgosus libro 9. cap. 12. Cranzius lib. 12. Saxoniae cap. 19. Fliolmvs Gothorum rex, cùm solito more noctem cu̅ suis potando duceret, ab ipsis ebrierate suffusis in ingens dolium Cereali liquore repletum, quod pro explenda bibacium gula in media aula collocatum erat, per ludibrium praecipitatus interijt. 10. Magnus lib. 7. cap. 17. Sanguine taurino. Midas, antiquissimus ille Phrygiae rex, contracta ex somniorum dirirate animi aegritudine, cùm formidabilis affectio augesceret indies, tauri sanguine copiosiùs hausto, concessit ab humanis. Caelius lib. 14. cap. 12. ex Plut. libro de Superstitione, Strabonis lib. 1. & Eusebio de temporibus. Psammenitvs rex Aegyptiorum, victus à Cambyse, cùm denuò ad defectionem solicitasset Aegyptios, hausto sanguine taurino perijt. Herod. lib. 3. Cùm ob insperatum Argonautarum reditum Pelias Aesonem Iasonis patrem obtruncare decreuisset, Aeson sacrificans, hausto taurino sanguine, fatis concessit: ac mater Iasonis sibi ipsa manum intulit, Promacho insante relicto, que̅ postea Pelias iugulauit. Natalis Comes Mythol. lib. sexto, capite 7. ex Diodori lib. 4. cap. 3. Themistocles Atheniensis, inuidia ciuium relegatus, ad Artaxerxem confugit. À quo dum in patriam pugnare cogeretur, vitam cum morte volens commutauit, inter sacra Dianae Leucophryos hausto sanguine taurino. Plut. in Themistocle. Tauri sanguinem iccirco pestiferum potu scribit Caelius lib. 14. cap. 12. A. L. quòd celeberrimè coëat, atq; concrescat. Proinde anhelitus difficultatem ac praefocationem infert, cum spasmo praeualido. Aristophanes in Equitibus scribit: [Greek words]. At ficta videntur haec plerisque. Nam Thucydides mortuum modò scribit, & in Attica clàm humatum. Svdario. Spongia. C. Licinivs Macer, vir Praetorius, Calui pater, repetundarum reus, dum sententiae dicerentur, in Maenianum conscendit: cum???ue M. Ciceronem, qui id iudicium cogebat, praetextam ponentem vidisset, misit ad eum qui diceret, se non damnatum, sed rcum perijsse, nec sua bona hastae posse subijci. Ac protinus sudario, quod fortè in manu habebat, ore & saucibus coarctatis, inclusso Spiritu, poenam morte praecurrit. Qua cognita re, Cicero de eo nihil pronunciauit. Val. libro nono, capite duodecimo. Qvidam Romae ad bestias damnatus, vt se ea crudelitate ludibrio???; redimeret, cùm curru ad theatrum deportaretur, obtinuit, vt è curru leuandi ventris gratia descenderet. Quo facto, spongiam, quae in publicis latrinis ad purgandum anum ligno affixa manebat, gutturi tanta vi inseruit, vt confestim praeclusa anima periret. Fulgosus lib. 9. cap. 12. ex Seneca. Spina. Tarqvinivs Priscus cùm ad mensam sederet, os piscis transuersum adhaesit gutturi, vt nocte illa miserabiliter expirarit. Id attestatur Hagiographia Guido Bitur. Arnolphvs Rex Bauariae, ex spina piscis in tracheam arteriam inter prandendum illapsa suffocatus moritur. An. Ch. 937. Monachis durior fuerat, vt ipsi propterea Mali cognomentum tribuerint, & eum à Diabolo in vicinum arundinetum cum horrendis vociferationibus praecipitatum finxerint. H. Henninges in Geneal. R. Bauar. Ficv. Pyro. Acino. Sophoclem Lucianus & Sotades apud Crinitum, contra Plinij sententiam, dicunt acino vuae perijsse. Val. Max. tamen & Volaterranus fouent partes Plinij, quorum sententiam sequitur Politianus in Nutricia scribens: Quem???; senem meritae rapuerunt gaudia palmae nisi fortasse de Philippide intelligi maelis. Anacreon Teius poëta, 85. aetatis anno, dum passae vuae succo tenues & exiles virium reliquias foueret, vnius acini pertinacior in aridis faucibus humor eum suffocauit. Valerius Max. libro 9. capite 12, & Plin. lib. 7. cap. 7. & Volat. libro 13. capite 3. Anthrop. Terpander citharoedus insignis, Spartae canens, in Sciade, cùm ore hiaret, quidam ficum temerè iaciens, faucibus eius tanta vi impegit, vt strangulatus fuerit: de quo sic Tryphon in primo Graecorum Epigrammatum: [Greek words] Item Varinus in dictione, [Greek words]. Drvsvs Pompeius, Claudij Caesaris ex Herculanilla filius, cui paucos ante dies filia Seiani fuerat desponsata, cùm puer ludens iactum in sublime pyrum ore excepisset, id???; altè in guttur descendisset, praeclusa anima, mortem obijt. Suetonius. Pilo. Fabivs senator praetorius hausto in lacte pilo, praecluso spiritu animam agit. Adeò parua re hominis persaepè mors co̅stat, qui superbè agendo, per amentiam Deo se nonnunquam aequare contendit. Fulgosus lib. 9. cap. 12. ex Plin. lib. 7. cap. 7. Mvsca. Adrianvs IV. Pontifex, is qui in Fridericum Barbarussam Cremam obsidentem anathematis fulmen contorserat, & Italiae principes contra Imp. inito foedere concitarat, Anagniae cum suis vmbrae captandae gratia expatiatus, aquam ex fonte hausit, & musca in fauces cum impetu impacta, miserè suffocatus interijt. Nauclerus ex 10. Cremonensi. Pisce. Quidam Sacrificvs piscandi & natandi peritissimus, cùm manu in quodam profundo gurgite percain cepisset, ori???ue mordicùs inseruisset, vt ad sodales enataret: perca in gulam illapsa miserum sacrificulum in manibus sodalium, nihil non tentantium, exanimauit. Sic perca Parca fuit. Gilber. Cogn. lib. 1. Narrat. Pingvedine. Dionysivs Heracleotes, Clearchi F. tyrannus, obesitate nimia perijt, teste Aeliano libro 8. Variae hist. Quod ipsum in primo Graecorum Epigrammatu̅ Palladas his versibus complexes est: [Greek words]. Adelbertvs Vormaciensis episcopus, frater Rudolphi ducis Sueuiae, corpore monstroso (altero enim pedum claudus) supra modum vorax, corpore ita obeso & crasso fuit, vt aspicientibus incuteret horrorem: atq; ipsa adipis moletandem suffocatus est, anno 1070. Chronicon Hirsaugiense. Carvncvla. Ioannes posthumus Marci Perezij Antuerpiensis, qui religionis causa Basileam venerat, puellus optimè habitus, nisi quòd motu vehementiore, puta risu vel eiulatu, saepe leui deliquio tentari videbatur, hilaris, lac nutricis sugens, repente anhelitu intercepto, Basileae expirauit, anno sal. 1576. Adaperto cadauere, ipsi laryngi adnata caruncula nucis magnitudine reperta: quae vbi ad iustam magnitudinem excreuit, puerum nouem mensium suffocauit. Laqveo svffocati. Qui. Reges, Principes, Tyranni. Benadadvs rex Syriae, qui multa mala intulit Israëlitis, ab Azaële seruo strangulatus est. 4. Reg. 8. Apries Aegyptiorum rex, populo inuisus, ab Amasi seruo victus, in vrbe Sai strangulatus fuit. Herod. lib. 2. Hermias eunuchus trapezitae cuiusdam Assensis inPhrygia famulus, posteaquam cum eo Assenses & Aternenses subegisset, à Memnone Rhodio, hospitalitatis nomine, simulata amicitia accersitus, comprehensus est, & ad Persarum regem missus, suspendio necatus. Strabo lib. 13. Commodvs post tertium decimum Imperij annum strangulatus est, Laeto praetorij praefecto auctore, & Martia concubina. Sextus Aurelius ait, Martiam priùs tentasse, vt eum veneno perderet. Gordianvs senex Imp. Vide fol. 2195. Maximianvs Daza, qui Orientis Imp. arripuit, à Licinio oppressus, abiectis imperij insignibus, fugitiuus se turbis colonorum immiscens, in agris latuit: & ne viuus caperetur, so strangulauit Tarsi. Imperauit annis septem. Cuspinian. Narses Exarchus Italiae, Sinvaldvm Britonum regem, priùs victum, donatum???; venia, cùm iterum rebellasset, captum in trabe suspendit. Paulus Diac. libro 2. de gestis Longobardorum, & Sigebertus. Hadingvs Danorum rex, cùm Hunningi Suecorum regis amicissimi mortem audiuisset, seipsum suspendio publicè necandum curauit. Ioan. Magnus lib. 2. Germvndvs Gothorum & Sueonum rex Haraldum Danorum regem vicerat, & foedere cum illo percusso, exercitum in Sueciam remiserat, Dani circumuentum cepêre, & [516] in erecta trabe strangulauêre: quae causa fuit memorabilis belli. Io. Magnus lib. 8. cap. 5. Iarmericus Danorum rex Teutonum quadraginta Principes captos, alligatis totidem lupis, laqueo strangulauit. Reliquos eoru̅ optimates, primò tibias loris traiectos, mox taurorum pedibus alligatos, molossis???; incessentibus raptim in coenum voragines???; pertractos, lacrymabili spectaculo consumsit. Io. Magnus lib. 22. cap. 4. Evenvs III. Scotorum rex ob tyrannidem acie victus, à suis in carcere strangulatus est. H. Boëthius lib. 3. Constantinvs Scotorum rex ignauiss. à nobile Hebridiano, filiae raptum vlciscente, noctu strangulatus est, anno regni xvii. H. Boëthius lib. 8. Maslavs quidam, pocillator regis Polonorum Miecislai, tyrannidem eo mortuo in tractu Plocensi arripuit, eum???ue de suo nomine Masouiam appellauit. Victus tandem à Casimiro Miecislai F. ex fuga perpetuo cursu in Prussiam contendit. Ibi à Barbaris cognito euentu praelij excarnificatus, in crucem actus est: insultantibus, vt alta teneret, qui alta petiuisset. Cromerus lib. 4. de gestis Polonorum. Selymus Turcorum rex Aegyptium Sultanum Tomumbeium Alcairo pulsum, acie denuò vicerat. Tandem infelix Tomvmbeivs per principem quendam Maurum prodi us, atq; in palude, vbi inter cannas & iuncos pectore tenus in aqua latitabat, inuentus, ad Selymum perductus est. Selymus autem adhibitis tormentis hominem vexauit, vt quónam in loco thesauri Campsonis Gauri praecessoris sui essent, ex ipso agnosceret. Sed Tomumbeius incredibili quodam animi co̅stantia nihil vnquam indicauit. Selymus, vt omnem defectionis spem populis adimeret, Tomumbeium mulae insidentem, atq; annexum gutturi laqueum habentem per totam vrbem duci, ac demùm prope portam Bassuelam tertio Idus Aprilis suspendi iussit. Iouius in vita Selymi. Marcvs Vicecomes Mediolanum ad Actium patruelem veniens, multo cum honore & laetis vtique vultibus exceptus est. Sed dum in rem suam nouandis rebus clientelas exploraret, tentaret???ue veteres amicos, in Arenae curia post epulas in cubiculum colloquendi simulatione deductus, à praetorianis militibus comprehenditur, elisis???ue linteo faucibus strangulatur. Iouius in vita Actij. Consules. Crescentivs consul Romanus ob eiectum vrbe Gregorium V. Pontificem ab Othone III. Imp. captus, membris???ue paulatim mutilatus, & vili iumento auersè impositus, per vrbem circumducitur. Postremò ante vrbem suspensus mille vulneribus à militibus confossus est. Cuspinianus. Legati. Iulius II. Pont. anno 1504. id vnum efficere nitebatur, vt sibi ab Valentino duce Caesare Borgia, Alexandri VI. F. Foriliuij, Cesenae, & Bertinorij arces, quas solas in Aemilia possidebat, concederentur. Valentinus Cesenae arcis tesser am Pontifici dedit. Cum qua profectus Petrvs Douiedus Hispanus, vt eius possessionem Pontificis nomine acciperet: praefecto, domino suo, dum esset captiuus, parére sibi turpe videri, eum???, qui talia petere ausus esset, supplicio dignum esse dicente, ab eo suspensus fuit. Guicciardinus lib. 6. Philosophi. Zeno Cittiaeus, 98. aetatis anno Athenis è schola rediens, pedem offendit, digitum???ue perfregit. Manu autem terram ferie̅s, dixit illud Niobes, [Greek words]: venio, quid me vocas ? Mox semetipsum strangulauit. Laërt. in vita eius. Menippvs Phoenix, philosophus Cynicus, quum esset ex eorum numero, qui auri cupiditate pruriunt, amissis diuitijs laqueo vitam finiuit. Laërtius. Philippus Macedonum rex, vt Leone Byzantio sophista sublato, faciliùs Byzantio potiretur, literas ad Byzantios scripsit calumniae plenas, si voluisset tantu̅ dare pecuniae Leoni, quantum petebat, iamdudum vrbe potiturum fuisse. Ciues Leonis domum circumstetêre. Ille prae metu laqueo vitam finiuit: parum philosophiae praeceptis obtemperans. Suidas. Poëtae. Homervm poëtarum facilè principem, quidam ferunt, quum iam senio confectus ad quosdam nautas diuertisset, propositum???; ab eis aenigma nequijsset dissoluere, pudore motum se suffo casse laqueo. Pictores. Hipponax poëta iambographus & amarulentus, grauiter ferens & indignanter, se à Bvbalo pictore deformi facie pictum, ad propellendam iniuriam, tam grauiter in eum inuectus est, vt laqueo vitam finire coëgerit. Horat. in Epodo: Qualis Lycambae spretus infido gener, Aut acer hostis Bubalo. Virgines. Molpia & Hippo Scedasi filiae, ob ereptam sibi à duobus iuuenibus Spartanis pudicitiam, laqueo vitam finierunt. Diodor. Sicul. libro 15. Milesiae virgines, vt scribit Plutarchus, furore actae, nulla de causa vitam suspendio finiebant. Decreuerunt Milesij, eas virgines, quae suspendio morerentur, nudas cum laqueo efferri. Virgines pudore deterritae tam inhonesti funeris, ad mentem redierunt. Polyaen. lib. 8. Capronia virgo Vestalis, stupri comperta, suspendio affecta est. Tiberij Imp. crudelitate, immaturae puellae, quia more tradito nefas esset Virgines strangulari, vitiatae priùs à carnifice, dein strangulabantur. Suetonius. À quibus strangulari. Puta à Seipsis. Achitophel cùm videret Chusai consilio Absolomum regem potiùs quàm suo obtemperasse, reuertens domum suspendit sese. 2. Reg. cap. 17. Erigone Aegysthi & Clytaemnestrae F. posteaquam Orestem parricidam Areopagitarum iudicio absolutum cognouit, laqueo vitam prae moerore finiuit. Dictys lib. 6. Deianira Herculis vxor, cùm tunicam Herculi à se missam veneno pro philtro tinctam fuisse cognouisset, eo???ue Hercules infectus seipsum exussisset in monte Oeta, suspendio semetipsam necauit. Sab. lib. 6. Enn. 1. Arachne Lydia puella, lanificij peritissima, aegrè ferens opus suum à Pallade (qua cum certamen susceperat) confractum, laqueo gulam praefocauit, & in aran???am conuersa est. Ouid. lib. 6. Metam. Menon Syriae praefectus, & Semiramidis maritus, cùm à Nino Assyriorum regeprecibus & minis fatigaretur, vt formosissimam vxorem ei concederet, laqueo vitam finiuit. Diodorus Siculus. Epicharis liberta, metu Neronis, aduersus quem conspirauerat, prodita à Volusio praefecto naualium, seipsam strangulauit. Polianus lib. 8. Vladislaus Iagello Poloniae rex co̅tra Cruciferos Borussos Lituanorum auxilia ducebat. Hi cùm excursionibus & direptionibus pagorum, ac matronarum ac virginum stupris omnia replerent, Polonorum fremitu à rege inquisitio facta est: vbi auctores duo Litvani inuenti, Vitoldi principis iussu sibijpsis patibulum erexerunt, & suis vterque manibus patrio more sese suspenderunt. Cromerus lib. 6. Magistratu. Exempla ex praecedentibus. Quomodo, quo instrumento. Puta Laqueo. Nec hîc exempla deesse possunt, fol. 487. 1031. Diademate, Fascia. Monima regina, Mithridatis vxor, victo illo à Rom. detractum è capite diadema collo circumligauit, se???; suspendit. & cùm corporis po̅dere laqueus disruptus esset, dixit: Execrandum diadema, neque in tam tristi ministerio mihi profuisti? Mox???ue cùm super illud humi abiectum inspuisset, eunucho regio sese iuguland am obtulit. Plut. in Lucullo. Velo nauis. Sub Arcadio & Honorio Impp. Gildo Comes imperium Africae affectans, à fratre Mascezel vel Macezile proditus, & praelio commisso, victus, in fuga fratris iussu velo nauis strangulatur. Cuspinianus. Neruo arcus. Tvrcorvm reges in trucidandis fratribus, vel ijs, qui de stirpe sunt regia, neruo arcus vtuntur, non ferro. Chalcocondylas lib. 2. Torque. Ingemarvs rex Gothorum & Sueonum contra Haraldum Daniae regem bellum susceperat. Vxorem habebat Danam, Haraldi consanguineam: quae inita cum proceribus conspiratione, admissis clàm intra cubiculum, maritum à summa trabe catena aurea suspendi curauit, non procul ab eo loco, in quo nunc Holmensis ciuitas aedificata conspicitur. Io. Magnus lib. 8. cap. 3. &4. Grimmervs Sueonum & Gothorum tyrannus ab hostibus comprehensus, in sublimem furcam eleuatus, catena ferrea strangulatus est. Ioan. Magnus lib. 4. cap. 3. Vbi strangulati. Puta Ex Arbore. Helena post mortem Menelai à Megapenthe & Nicostrato filijs Orestis fugata, in Rhodum ad Polyzo vxorem Tlepolemi peruenit. Cui quum suspecta esset, à famulis eiusdem mandato in arbore suspensa perijt. Pausanias. Cyzicum Aeneae filium narrant, quum recens vxorem duxisset Cliten, congressum per ignorantiam cum Argonautis, interijsse. Clite prostratum ipsum amplexa, ac vehementer [517] lamentata, noctu clàm ancillis ab arbore se suspendit. Parthenius de Amat. cap. 28. È Vite. Prvsaenses expugnati ab Andronico suspensi de vitibus fuerunt, ad terrendas volucres. Nicetas lib. 1. In Cubiculo. Valentinianvs iunior Imp. Viennae fraude Arbogasti Alanorum praefecti, noctu in cubiculo stra̅gulatus est, suasu Eugenij paedagogi, qui tyrannidem inuasit. Cuspinianus. Ioannes Antonius Vrsinus, princeps Tarentinus, qui bello Neapolitano Ioannem Andegauensem contra Ferdinandum Aragonium secutus fuerat, longa quartana co̅fectus, cùm Tarentinorum legatos ob initum cum rege Ferdinando consiliu̅ suspectos securi se percussurum minatus esset, & puer minas hasce legatis indicasset, ab ijs noctu cubiculum ingressis stra̅gulatus est. Pontanus lib. 5. belli Neapolitani. Inualuit opinio, à quodam eius aulico, magnis largitionib. à Ferdinando corrupto, lacinia lodicis elisis faucibus extinctum fuisse. Riccius lib. 4. Neapolit. regum. In Carcere. P. Corn. Lentulus Sura, praetor vrbis, comprehensus in coniuratione Catilinae: item Cethegvs, Statilius & Gabinius, in carcere iussu Senatus strangulati sunt. Salustius. Ante portam. Arnulphus Imp. Bergamo capta, Ambrosivm eius loci principem ante portam vrbis laqueo suspendit. Sigeb. in Chron. Cur. Causa. Pietatis. Dorothevs & Gorgonivs martyres, pro Christiana pietate vitam suspendio finiuerunt sub Diocletiano imperatore: mortuorum???ue corpora famelicis canibus obiecta sunt, quae illaesa remanserunt. Sceleris. Ivdas Iscariotes discipulus Christi, posteaquam à Iudaeis triginta arge̅teos accepisset, & Saluatorem humani generis prodidisset, desperans laqueo finiuit vitam. Actorum. 1. T. Manlius, non is, qui filiu̅ securi percussit, sed alter, iuris pontificij peritus, iudex inter Macedones accusatores & filiu̅ Syllanum constitutus, audita causa ita pronunciauit: Quum probatum sit, Syllanum filium meum pecuniam accepisse, ipsum Republ. & prole mea indignum iudico. Itaque Syllanvs à patre repudiatus, dolore animi se suspendit proxima nocte: cuius exequijs neq; pater interfuit, neq; suadentibus, vt adesset, aures praebere voluit. Valerius Maximus, de Seueritate. Alexander & Aristobvlvs Herodis filij, suspecti de factis patri insidijs, accusante patre, Beryti in consessu cl. virorum, capitis damnati, & mox Sebaste strangulati sunt: corpora in Alexandrio arce recondita. Iosephus libro 16. capite 17. Antiquitatum. Canutus Danorum rex, cùm aliquando Latrones quosdam suspendi iussisset, vnus ex ijs hac ratione liberum se fore autumans, regio se natum stemmate proclamauit. Cui Canutus respondit: Turpe est, nobis sanguine iunctum plebeia morte plecti: regij nostri muneris est, aliquid honoris prae caeteris ei exhibere. Itaque de nautica pinu eum suspendi fecit. Helmoldus in Sclauorum chron. cap. 50. Psevdobaldvinvs quidam, Bernardus Remensis Fulgoso dictus, Balduinum Caesarem Adrian opoli caesum, falsò se venditans, fraude deprehensa, reste suspensus fuit. Aemilius lib. 7. & Fulgosus libro 9. capite 16. Cranzius libro 7. capite 22. Metropol. Repulsae. Callvce filia Lyci, hominis sanguinarij, & hospites immolantis, relicta à Diomede (quem Troia redeuntem benignè susceperat, & paternis liberauerat insidijs) laqueo se suspe̅dit. Iubas lib. 3. rerum Africanarum, apud Plutarchum. Phyllis Lycurgi Thracum regis filia, aegrè ferens se relictam & spretam à Demophoonte Thesei filio, quem vnicè deperibat, & ab expeditione Troiana redeuntem hospitio exceperat, laqueo se praefocauit, in amygdalum postea (vt fabulantur poëtae) conuersa. Pontanus lib. 3. de Stellis. Phaedram Hippolyti nouercam furiae Veneris vsq; adeò torruerunt, vt laqueo spiritum suum interceperit, quòd priuigni concubitum non posset exorare. Amata Lauiniae mater, aegrè ferens filiam Aeneae iunctam, quam contra votum patris Turno nuptum dari volebat, seipsam suspendit laqueo. Vergilius lib. 12. Aeneidos. Iphis puer liberali facie, quum Anaxaretem puellam incredibili amore prosequeretur, neque tamen redamaretur ab ea, laqueo se suffocauit, Atque onus infelix elisa fauce pependit. Ouidius lib. 14. Gidica Comminij Laurentini vxor, dum Comminium priuignum ad concubitum non posset inducere, se suspe̅dit. Dositheus apud Plutarchum in Parallelis. Infamiae fugiendae. Archilochus poëta Parius, repudium ac repulsam passus in nuptijs Neobvles, Lycambis filiae sibi promissae, Iambis à se primùm repertis satyricè adeò & grauiter Lycambem ipsum deuouit, & insectatus est, vt eum filia ad furcam impulerit. Horatius: Archilochum proprio rabies armauit Iambo. Et Ouid. in Ibin: Post modò si perges, in te mihi liber Iambus Tincta Lycambeo sanguine tela dabit. Stupri vitandi. Aspalis virgo stuprum Tartari Melitensis tyranni fugiens, seipsam suspendit. Antoninus Liberalis in Transformationib. Mortis nuncij. Erigone audita patris Icari morte, laqueo se suspendit. Ouidius in Ibin. Statius lib. 5. Syluarum: — nec enim Marathonia virgo Parciùs extinctum saeuorum crimine agrestum Fleuerat Icarium—. Avctolia Vlyssis mater, quum falso nuncio audiuisset, filiu̅ apud Troiam occubuisse, laqueo vitam finiuit. Armis, Scvtis. Tarpeia Tarpeij praefecti F. cupidine ducta armillarum, quas gerentes videbat Sabinos, oppugnantes Romulum, prodidit ijs arcem, pacta proditionis mercedem, quae laeuis manibus ferrent. Ea???ue conditione Tatio vnam noctu reserauit portam, qua Sabinos recepit. Tatius iussit suis, vt co̅uentorum memores, quae sinistris ferrent, omnia congererent in illam. Ipse ante alios detraxit manui armillam, vna???ue cum hac scutum ei iniecit. Cùm idem facerent omnes, auro illa iniecto scutis???ue obruta, numero & pondere oppressa est. Plut. in Romulo. Frothoni I. Danorum regi soror Vluilda inuiolabilem ferro vestem donauit, vt nulla vi telorum laederetur. Hic dum Regnerum Suetiae regem falsò proditionis insimulatum bello lacessit, armorum pondere & aestu suffocatus interijt, Haldano, Roë, & Scato filijs relictis. Saxo lib. 2. Pressvra. Trivmvir quidam regis Iorami in Israël, cùm Samaria à Syris obsessa extrema fame affligeretur, & Elisaeus postridianam liberationem vrbis, omnium???; rerum abundantiam praediceret, ille quidem mendacij prophetam arguit: at sequenti die iuxta verba vatis propter incredulitatem in porta Samariae turba oppressus interijt. 4. Regum. Ad spectacula Iul. Caesaris Romae edita tantum vndiq; co̅fluxit hominum, vt pleriq; Advenae aut inter vicos, aut inter vias tabernaculis positis manerent: ac saepe praeturba elisi exanimati???; sint plurimi, & in his duo senatores. Suetonius. Coilvs Britannorum rex, bello petitus à Pictis & Scotis: cùm hi castra noctu essent adorti, à tergo verò illi impressionem facere̅t, turba fugientium oppressus interijt. Hector Boëthius lib. 1. Benno Aldenburgensis episcopus à Vandalis insidelibus pulsus, ad Hildesheimensem praesulem Bervuardum co̅fugit. Ab eo humanissimè susceptus, quum intraret ecclesiam monasterij sancti Michaëlis in Hildesheim, quod Bervuar dus nuper fundauerat, à populo compressus & attritus, post paucos dies vita functus est. Cranzius lib. 3. Metrop. 51. ex Helmoldi lib. 1. cap. 18. Albertus I. Austriacus, cum caeso Adolfo Caesare Aquisgrani an. Christi mccxcvii. coronaretur, in tanta hominum multitudine cùm alij, tumverò etiam Saxoniae Dvx Alberti sororius pressura perijt. Cuspinianus. Sub Nicolao V. anno mccccl. pronunciato Iubileo tanta multitudo Romam venit, quanta nunquam antea. Vt cùm semel è Vaticano, visa Saluatoris imagine, ad vrbem redirent, facta obuiam mula quaedam Petri Barbi Cardinalis, cùm neq; venientes neq; redeuntes ob insequentem multitudinem cedere possent, cadente vno atq; altero super mulam illam iam à multitudine oppressam, ad cc. Hominvm corpora & equostres obtrita & suffocata sint in Hadriani ponte. Sab. lib. 5. En. 10. & Platina. In nuptijs Henrici Imp. Friderici II. F. Norimbergae celebratis, multitudine hominum suffocati Qvidam perhibentur. Cuspinianus. Pvlvino, Vestibvs iniectis. Polycrita puella cùm Naxios ab obsidione liberasset, Diogneto Erythraeorum duce in sui amorem pertracto, vt exercitum proderet: Naxij magno desiderio puellam certatim honorare cupientes, alij vittis, alij cingulis eam circumdederunt, ita vt pondere eoru̅, quae inijciebantur, oppressa suffocaretur. Parthenius in Amatorijs, ex Andrisco de reb. Nax. Draco Atheniensiu̅ legislator, in theatro apud Aeginam praefocatus sepultus???; est, petasos vestes???; omniuariam conijcie̅tibus in eum vniuersis. Caelius lib. 10. c. 6. A. L. Mithridates Armeniae rex, à Radamisto nepote & genero vnà cum vxore ac liberis, culcitris capiti iniectis, suffo catus est. Fulgosus lib. 9. c. 6. Demetrivs veneno potionatus, puluino suffocatur à fratre Perseo, vt solus patris in regno successor esset. Sab. l. 8. En. 5. Tiberivs Imp. cùm in morbo non acuto aliàs decumberet, aliàs conualesceret, veritus Caius Caligula, ne valetudinem recuperaret, nec cibum petenti Tiberio dedit, quasi is incommodaturus ei esset, & multis ac densis stragulis iniectis, quasi calefactione opus esset, eum suffocauit. Zonaras, Suetonius, & Dion. Fridericvs II. Imp. anno imperij 37. aetatis 57. ea die, qua olim Imperator erat designatus, cùm in Apulia apud Florenzolam ex accepto veneno grauiter laboraret, ac tandem medicorum diligentissima opera ex longa conualesceret aegritudine, à Manfredo spurio ori iniecto puluino suffocatus est. Siue ab hostibus corruptus id fecerit, fiue quia Siciliae regnum affectaret. Alij Florenzolae illum tradunt sepultum, alij Panormi, quod verisimilius est, alij Tarenti: tam occultè est mortuus. Cuspinianus, & Iouius in Matthaei Magni vita. Ioannes XI. Pontifex, seditione militari, maximè verò à militibus Guidonis Comitis captus, & in vincula coniectus, ceruicali in os coniecto necatus, po̅tificatus sui anno 13. Sigebertus & Platina. Carolus Paruus, Roberti Siciliae regis filius, Ioannam fratris sui Andreae vxorem puluillo ori iniecto enecauit, quòd illa matitum suum interfecisset. Volaterranus. Aestv svffocati. Thales Milesius Olymp. 54. dum spectaret ludos Gymnicos, aestu suffocatus obijt. Laërt. lib. 1. c. 10. Minos rex Cretensium, repetiturus Daedalum in Siciliam fugientem, à Cocalo rege Siculo in balneis nimio aestu suffocatus est. Diod. lib. 4. c. 13. Nico pauperrima anus spicas legens aestu interijt. De qua sic Philippus in Graecis Epigrammatis, [Greek words] [Greek words] Favsta Constantini Magni vxor, in matris Helenae gratiam, Prisci filij casum dolentis, quòd ob suspicionem tantum, quasi Faustam nouercam tentasset, fuisset occisus, ab Imperatore balneo feruido imposita su focata fuit. Suidas. D. Ioan. Chrysostomus, episcopus Consta̅tinopolitanus, Eudoxiae Arcadij Imp. coniugis dolo bis in exilium pulsus. Caeterùm cùm reuocatus rediret, aestu ob Solis ardorem & languore decessit. Palladius, & Suidas. Cùm singulari certamine apud vrbem Meldensem in Gallia, Mavgotvs Maubertus, & Fochetus Doriachus, Iulio mense inter vehementes Solis ardores depugnarent: & pòst primum impetum Fochetus aliquantisper quieturus secessisset, anima duertens Maugotum in equo nutare, brachium eius inuasit, atque ad terram ipsum pertraxit: & cùm neq; ad deditionem appellatus responderet, neq; aliter moueretur, detracta galea inuenit mortuum. Fulgosus lib. 9. c. 12. Extinctione caloris nativi per frigus. Frigore extincti. Delphis osten debantur Eorvm, qui ad succurrendum Bacchis, à vento procelloso & niue occupatis, Parnasum conscenderant, vestes ita induratae à gelu, atq; in lignum obrigentes chlamydes, vt etiam dissecarentur & lacerarentur, cùm distenderentur. Plut. de Primo frigido. Graeci è Babylone redeuntes, qui Cyrum contra fratrem Artaxerxem secuti fuerant, aëris inclementia in Armenia miserè sunt afflicti. Plurima iumentorum multitudo frigore enecata comparuit: multi etiam viri extincti inuenti sunt: multis spiritus sensus???; vegeti aderant, sed rigida gelu membra mouere non licebat. Alijs frigus oculos immobiles reddiderat. Postremò cunctos ea pestis absumpsisset, nisi paulùm progressi in villas & vicos euasissent rerum necessariarum copia refertos. Diod. lib. 14. Mvrita martyr ab Elpidephoro quodam Ariano in exilium missus, ibi fame & frigore perijt. Quadraginta Milites martyres sub Licinio Imp. Sebastae Armeniae in stagnum gelu co̅cretum collotenus mersi fuêre. Postridie eductis & in fidei proposito permanentibus crura confracta sunt. Marul. l. 5. c. 5. ex Nicephoro, & Sozomenil. 9. Ann. 1020. frigore hyberno enecti sunt Homines non pauci. Constantiae nuper, inquit Poggius lib. 1. de Miseria hum. vbi generale Concilium erat, Hominem intemperie frigoris mortuum equo insidentem in publicum hospitium delatum conspeximus, ita stantem vt viuus videretur. Obriguerant membra singula, adeò vt corpus equo in hospitium deueheretur. Quosdam praeterea audiuimus in ijsdem regionibus simili morte perijsse. Anno 1491. hyems saeuissima fuit. Multi vi frigoris periêre. In ca stris Vladislai regis Vngariae contra Maximilianum Imp. Calones centum, qui pabulatum exierant, pleriq; obriguêre, pauci iumentorum anhelitu seruati sunt. Nimbi terribiles tentoria deijciebant. Sagati milites regem valli instar circumsiste̅tes vix à tanta tempestate conseruarunt. Ponfin. lib. 1. Dec. 5. Anno 1498. sub finem Nouemb. septuaginta millia Tvrcarvm per Valachiam in Russiam sese effuderunt, ferro & igni omnia vastantes, & praedas agentes. Derepentè intensum frigus & gelu extitit, & nix tanta decidit, vt circumsepti vndique Turcae neque progredi, neque regredi possent. Et in solen???; id nouum???ue hominibus illis pariter & iumentis, mitiore coelo natis & educatis, accidebat. Ita iumentis plerisque omnibus frigore & fame confectis, hominum quoque supra quadraginta millia alsisse & obriguisse memorantur. Multi reperti postea, qui interfectis equis, in vteros eorum exenteratos calentes etiamnum sese illatebrauerant, sed nullo operaeprecio: statim enim calor artus, vita & sanguine destitutos, deserebat. Reliqui cùm in Moldauiam euasissent, à Stephano Palatino & Valachis, Polonorum insequentium habitum mentitis, contrucidati sunt, ita vt vix decem millia Istro transmisso salua euaserint. In religionem haec res cessit Turcis, ita vt sibi persuaderent, gentem Polonam atq; Russam diuinitùs defendi & vindicari: nec temerè deinceps eam gentem bello sibi lacessendam & infestandam esse. Cromerus lib. 30. & Sabellicus lib. 10. c. 5. Ea fuit anni 1526. asperitas hyemis apud Moschos, vt multi Veredarii in vehiculis gelu concreti fuerint reperti, multi Pastores, dum pecora Moscouiam agunt, perierint, vrsi etiam in vicinas villas irruerint. Sigismundus ab Herberstein in Moscouia. MORS CONSIDERATA RESPECTV MATERIAE PARtium affectarum. Qvibvs partibus quomodocunq; affectis mortui. Vtputa morbis & affectibus Capitis totivs. Amputatione. Decollati. Si instrume̅tù spectes, magna ex parte ad Tit. Securi percussi. referenda erunt huius loci exempla: quae alioqui ratione partis affectae ad hunc ordinem propriè pertine̅t, f. 487. Quibus post mortem caput adimitur, sub Cadaueris curam referendi, f. 4318. Achabi Israëlitarum regis septuaginta Filii Samariae à ciuitatis optimatibus, ex mandato Iehu, qui regnum occupauerat, trucidati, eorum???ue capita in fiscellis posita Iehu missa sunt 4. Regum 10. Seba filius Bochri, concitauit populum contra Dauidem: & fugiens in Abelam ciuitatem, vbi putabat se habere refugium & auxilium, decapitatus fuit ibidem. 2. Reg. 20. Orpheo Thraciae mulieres ob paederastiam, vt Phanocles testatur apud Strobaeum ser. 62. [Greek words]hoc est, Amputarunt caput, id???ue statim vnà cum testudine in mare Thracium abiecerunt, clauo assigentes, vt per mare veherentur ambo simul glaucis madida vndis. Illa verò mare canum ad Lesbum admouit sacram. Edebatur autem per mare sonus veluti argutae lyrae, per???ue insulas, & litora salsa. Ibi vocale Orphei caput sepelierunt viri, & testudinem quoque in tumulo posuerunt argutam, quae etiam mutas petras, & Orci tristem aquam persuasione mulcebat. Post illud tempus & cantilenae, & iucundus citharae lusus insulam occupat, quae omnium maximè muficis artibus oblectatur. Aqvilii, Vitellii, & duo filij L. Bruti Coss. Rom [519] ob tentatam proditionem securi sunt caesi. Plutarchus in Poplicola. Liuius lib. 2. C. Pontivs cùm à Fabio Maximo eius???; filio contra Samnites pugnantib. victus esset, ductus in triumphum, securi percussus est. Liuius in Epitome. M. Antonius Triumuir Iudaeorum rege̅ Antigonvm ab Herode victum ad triumphum seruare volebat. Verùm quia viue̅te eo Iudaeos res nouas moliri audiebat, perductum Antiochiam securi subiecit: Romanorum???; primus affecit rege̅ hoc supplico ratus non aliter posse adduci Iudaeos, vt Herodem pro illo regem constitutu̅ admitterent. nam ne tormentis quidem adigi poterant, vt appellatione regis eum dignare̅tur: ta̅ta apud eos fuit prioris regis existimatio. Quare visum est ignominiosa morte obscurare eius memoriam, & lenire publicum Herodis odium. Strab. & Ioseph. l. 15. c. 1. M. Tul. Cicero cum tota domo proscriptus à Triumuiris, cu̅ lacrymis à fratre diuulsus, Asturam primò naui delatus est, mox Circeios vsq; nauigauit: ibi siue nauigationis taedio, siue quòd nondum spem de Octauio abiecisset, in terram descendit, Astura̅???; pedibus redijt: incertus, an & Romam reuerteretur. Hinc liberorum monitu, repetita naui Formias processit. Apian9 Capuam progressum scribit. Eum circa Formias appelle̅tem corui infesto volatu, ab infausto appulsu arcere voluisse visi sunt. Ex litore ad villam suam, quae in proximo fuit, lectica est delatus, vbi diutiùs commorari non est ausus, ijsde̅ alitibus garritu importuno???; volatu omnia infestantibus. Referebatur igitur eadem lectica ad nauem, quum Popilius Lenas, que̅ ipse capitali iudicio olim defenderat, tùm globo militum obuiam occurrit. Sensit Cicero eos ad caedem missos, continuo???ue lecticam deponi iussit, hîc???ue sine gemitu aut querela vlla tacitus, barbam???ue sibi laeua manu, vt mos illi fuisse dicitur, demulcens, venientes excepit. Interficitur igitur annos natus quatuor & sexaginta. Caput eius cum dextera ad se delatum Antonius in Rostris suspendit, quum prius inter epulas ad satietatem spectasset. Eius frater Quintus & Quinti filius, haud multò postquam ipse Roma egressus est, fuerant interfecti. Brutus, Ciceronis morte nunciata, C. Antonium Triumuiri fratrem, ad id tempus incolumem seruatum, Ciceronis filio occidendum tradidit. Sic Antonius priùs fraterno sanguine, mox suo, quum ab Octauio victus, sibi mortem consciuit, Ciceronis manibus, imò Rom. potius eloquentiae, quàm laeserat, meritas exoluit poenas. Sabel. libro 8. En. 6. Galbae Imp. cùm ad compescendam seditionem M. Othonis in castra lectica perferretur, caput detruncatum: item Pisoni, quem Galba successorem in Imperio Othoni praetulerat. Plut. in Galba. Rvbrivs Flauius cùm à Nerone defecisset, cùm à lictore admoneretur, vt fortiter ceruicem praeberet: Vtinam, ait, tu tam fortiter ferias. Brus. lib. 2. c. 1. Caracalla Imper. cùm interfecto fratre Geta, Papiniano I. C. mandaret, vt in Senatu 7 apud populum facinus dilueret: ille autem respondisset, non tam facilè parricidium excusari posse, quàm designari: securi percuti iussit. Spartian. Didivs Iulianus Imperator à Septimio Seuero successore suo in abditas palatij balneas ductus, extenta damnatorum modo ceruice, decollatus est. Sex. Aurelius. Pavlvs (eadem die, qua Petrus Neronis iussu cruci fuit affixus, in loco, quem montem Aureum nunc vocant) via Ostiensi, quia ciuis Romanus, securi percussus. Volaterranus libro 22. Anthropologiae. In Martyrvm turba inenarrabili, infinitos reperias, capite multatos, non clementia persecutorum hominum crudelissimorum, sed quòd consumtis omnibus alijs crudelitatis instrumentis, gladius vnicus superesset, quo Christianos è medio tollerent. Theodora virgo Antiochena, sub Diocletiano pari extincta est morte. Ivlia comes Eulaliae, sub praeside Daciano capite truncata. Adonius apud Volat. lib. 16. Anthrop. Margarita virgo Antiochena, in patria sub Olybrio praefecto, post multa supplicia, capite truncata est, annorum xv. Volat. lib. 17. Anthrop. Victor praesul Carteiae vrbis Hispaniae, sub Maximiniano, non procul Mediolano, hoc supplicio vitam finiuit. Sabell. Andronicvm martyrem Maximus praeses circa ventrem papyris inflammatis fecit exuri, clauos ignitos eius digitis apponi, ignitum ferrum in os immitti, dentes excuti, confractis maxillis linguam abscindi, ad extremum capite puniri. Leodegarivs Augustodunensis episcopus ab Ebroino, post famem, carceris squallorem, oculorum euulsionem, plantarum concisionem, linguae & labiorum excisionem, tandem capite quoque truncatus est. Sigebertus in Chron. Philippvs Imp. qui priùs Gordianum Imp. suum frauduléter circumuentum necauerat & imperium arripuerat, à militibus Veronae caesus est, medio capite supra ordines dentium praeciso, expeditionem suscipiens aduersus Decium, quem inuitum milites Illyriciani strictis ensibus Imperatorem fecera̅t. Cuspinianus, ex Eutropio & Sext. Aurelio. Sopater sophista, Iamblichi discipulus, cùm in magna apud Constantinum Magnum fuisset auctoritate, calumniam ab inimicis passus, quòd causa caritatis annonae Constantinopoli fuisset, insons eiusde̅ Imperatoris iussu securi percussus est. Eunapius in libro Sophistarum. Mavricivs genere Cappadox, successor Tiberij, ob auaritiam militibus exosus, à Phoca centurione limitis Scythici captus, securi percussus est. Volat. lib. 23. Anthrop. Hermengildvs à Leonegildo Hispanorum rege, licet liberorum natu maximus esset, securi percussus est, quòd Arianorum sectam non probaret. Ritius Neapolitanus libro 1. Regum Hispaniae. Ranimirus Gothorum rex ex monacho factus, & à Proceribvs ob equitandi imperitiam irrisus, eos securi percussit: id vnum vernacula dicens lingua: No sabe la volpeya, Con qui en troppeya, Nesciebat vulpecula cui illuderet. Collenutius libro 1. hist. Neapol. Boso rex Arelatensium ob alapam Episcopo Arelatensi impactam, quòd contra suum mandatum in absentia sui sacra natalitia Christi noctu prosecutus esset, ab Othone I. Imp. securi caesus. Munsterus lib. 2. Cosmogr. de Arelato. Hercvlanvs monachus sanctissimus, & Magni Gregorij pont. nutritor, episcopus Perusinus, à Totilae regis praefecto (qui post septennem obsidionem Perusium expugnarat) capite truncatus, dein excoriatus, tandem è muro praecipitatus est. Sub Iustiniano Imp. Greg. Turon. libro tertio Dialogorum, capite 13. Conradinvs Sueuus à Carolo, quem Neapo litani primum vocant, anno Salutis 1268. in potestatem redactus, octauo die Neapolim ductus, publico iudicio rei capitalis damnatus, & securi percussus est. Ritius libro tertio, de Regibus Siciliae. Gabrinvs Fundulus Cremonensium tyrannus astu à Philippo Vicecomite Mediolanensium captus, medio in foro Mediolani capite plexus est. Fulg. libro 9. capite 11. & Iou. in Philip. Marsilivm Carrarium (Francisci filium, qui principatu exciderat, à Venetis bello victus) ex Pannonia accersitum Philippus Vicecomes bello Venetis illato tandiu penes se occultum habuit, quoad ex Patauinis quosdam magnis pollicitationibus perpulit, vt Marsilio vrbem proderent, pecunias, arma, & omnia ad vrbem tuendam pollicitus. Et iam Marsilius negotiatorio habitu, paucis comitatus, in Vicetinos processerat: hîc demùm agnitus, cùm his, qui eius lateri haerebant, captus est, Venetias???ue perductus, cognita reditus causa, cum duobus Philippi amicis, qui dati fuerant illi comites, securi subijcitur: in proditionis conscios publicè animaduersum. Sabel. lib. 2. En. 10. Ladislavs & Mathias, Io. Coruini filij, sublato in Belgradi arce è medio Vlrico Ciliae comite, regis auunculo, Coruinae domus perpetuo hoste, regem Ladislaum Themesuaro abeuntem, Budam sequebantur, familiarissimè cum eo versabantur, habiti inter primos. Vt Budam peruentum est, capti sunt, & cùm ijs primarij amici, veluti Cilianae mortis conscij, & insidiarum, quae regi pararentur, artifices. Tertio die Ladislaus capitali supplicio multandus, praetori traditur: & inclinante iam sole, praelato pullo lugubri???ue vexillo, in plateam, reuinctis post tergum manibus, educitur. Demissis crinibus, arduo capite, & aurea veste, quam à rege acceperat, incedens, ad necem prodit: huc & illuc gemebundam plebem impauidus aspicit. Quum ad locum caedi praestitutum processisset, lictorem crines colligere iubet: mox pauca pro sui purgatione loquutus, & genua flectere iussus, paruit: nullum???ue trepidationis vnquam indicium praetulit. Praeco, qui damnatorum facinora ex more publicat, nil aliud impetrato silentio enunciauit, nisi reges tales poenas à perfidis infi delibus???; suis exigere. Lictor à praetore gladium in ceruicem formosissimi iuuenis stringere iussus, commiseratione ac metu iuxtà correptus, ictus tres intulit: & no̅dum caput absciderat. Ladislaus ne lethali quidem vulnere laesus, vi magna eractus, deorum hominum???ue iustitiam appellat; se no̅ vltra à lictore petendum exclamat: quartum lictori ictum, ex lege interdictu̅ esse: miraculum pro laeso innocentiae humine intercessisse. At verò nonnulli proceres, qui è Sigismundi pálatio praesidente rege spectabant, & Ladislai nècem anhelabant, lictorem increpitant, ense ceruicem repetere iubent. Quare vix quinto ictu obtruncatur, annos natus quatuor de triginta. Corpus atro panno inuolutum, ad diuae Magdalenae basilicam elatum, & ante lucem clàm euectum, in aedicula corporis Christi, quae in suburbij cliuo sita est, in parricidarum regalium???ue proditorum monumenta relatum est. Rex perfidiae turpitudinem, notam periurij, violatae fidei & execrabilis inconstantiae crimen subiuit, & anno vix dum exacto perijt. [520] Quo mortuo Mathias è Pragensi carcere eductus, rex Vngariae declaratus est, Turcorum & Austriacum terror. Michael Zilagius auunculus, cadauer Ladislai ex infami tumulo eruit, Albam???ue in Transyluaniam translatum, prope pare̅tis monumentum collocauit. Bonfinius libro octauo & nono, Decadis tertiae. Hiereslavs scriba & Boëmicarum rerum procurator, de intentatis Mathiae Vngariae regi insidijs accusatus, quamuis co̅stanter negaret, Viennae decollatus ignauo vulnere. Bonfinius lib. 6. Dec. 4. Maria Brabantina, à Ludouico Bauaro Imp. ob suspicionem adulterij cum Henrico Ruchone decurione equestri, ad quem literas scripserat, indicta causa securi percussa. Cuspinianus in Caesaribus. Cichvs Simoneta, vir de ducatu Mediolanensi optimè meritus, à Roberto & Ludouico Sanseuerino ab exilio reuersis, in quod missi fuerant ob seditionem, securi in Ticinensi arce iniustè percussus est. Fulgos. lib. 6. c. 12. & Sabel. lib. 7. c. 8. Franciscvs Carmaniola, &c. Vide fol. 3575. Pavlvs Vitellius, Florentini exercitus contra Pisanos praefectus, ob in feliciter tentatam Pisarum expugnationem, copiarum in hyberna distributionis constituendae specie ab legatis Florentinorum Cassinam vocatus, captus, inde???ue Florentiam missus, & eadem nocte, qua eò perductus est, quaestionibus acerbè vexatus, sequenti die'securi percussus fuit. Parum abfuit, quin vnà cum ipso & frater ipsius, ad quem legati eodem momento, qui eum caperent, miserant, in eandem calamitatem inciderit. Sed Vitellocius ita vt erat, morbo circa Pisas contracto, aeger, dum imperio se parére velle fingens strato egreditur, dum se induendo tempus interponit, aliquot suorum, qui accurrerant, ope, equo conscenso Pisas se, vbi summa cum laetitia acceptus est, contulit. Guicciardinus libro 4. Baldacivs pedestrium copiarum haud ignobilis ductor, manu promtus & audax, cùm diu Florentinorum stipendia meruisset, in palatium tande̅ accersitus, dum magistratui contumaciter respondet, ex altissimis fenestris in forum praecipitatus est, & quamuis iam expiranti, ceruix abscissa. Aen. Syl. cap. 54. Europae. Americvs Cibachus episcopus Varadinensis, vir praestantissimus, à Ioanne Sepusio rege Hungariae, Transyluaniae praefectus, ab Aloysio Gritto, Andreae Venetorum principis notho, cùm in Pannoniam à Solymanno ad Io. Sepusium regem cum amplissimis mandatis ablegatus esset, per fraudem Iani Dociae capite truncatur, quòd ipsi quondam in quadam altercatione vociferanti alapam impegisset. Caeterùm audita Americi caede, propin qui prouinciales???; fermè omnes incredibili dolore concepto aduersus Grittum coniurarunt: & duce Stephano Mailato in oppido Meges Grittum obsessum comprehenderunt, caput???; ei ingenti machaera detruncarunt. Docia discerptus est. Iouius lib. 32. Hist. Lotrechij Gallici exercitus in Italia contra Caesarianos Imp. Mediolanum aduentu, ad terrendos Insubrum animos, Christophorvs Pallauicinus summae nobilitatis & pacati animi regulus publicè securi percutitur: quem antea nequaquam capitalibus, quae maiestatem respicerent, delatum criminibus, & nihil tale verentem, Lescutus violatis hospitalis mensae iuribus, direpta???ue eius opulentissima domo, apud Buxetum ceperat. Iouius in Piscario libro secundo. Thomas Morus Anglus, regis cancellarius, & Ioannes Phischerus episcopus Roffensis, cùm regis Anglorum Henrici IIX. nouum matrimonium, repudiata priore vxore, non approbarent, neque regem supremum caput Ecclesiae post Christum in terris esse fateri vellent, hic quidem 23. Iunij, ille verò 7. Iulij, Londini securi percussi sunt, anno Christi 1535. viri aeterna memoria pietatis & eruditionis nomine dignissimi, Angliae simul & totius Europae lumina. Sleidanus libro 9. Thomas Monetarius haereticus seditiosus, Franchusij captus, & Mulhusij oppido Thuringiae gladio percussus est, caput adfixum hastae, & medijs in campis collocatum. Sleidanus libro quinto. Allisione. Xenocrates Chalcedonius philosophus, noctu sine lumine domum perambulans, patellae caput illidens perijt. Fulg. lib. 9. cap. 12. Persae veneficos vi eò compellebant, vt in amplo lapide caput impingerent: rursus???ue alio superinducto, illud effringerent. Alexan. lib. 3. c. 5. Pver Elaeus aeneae boui Corcyrae orum donario, in Alti posito, per lusum caput illidens perijt. Pausanias lib. 1. Phasaelvs, Herodis Antipae frater, per proditionem à Parthis captus, & Antigono hosti deditus, muro caput allisit. Iosephus. Quum L. Opimius consul C. Gracchum agrarias leges contra auctoritatem senatus serre molientem sustulisset, Herennivs Siculus (quo & aruspice & amico vsus semper fuerat Gracchus) comprehensus, dum in carcerem traheretur, capite posti carceris illiso spiritum deposuit. Val. Max. lib. 9. c. 12. Petrvs de Vineis Capuanus, iurisperitus, à Friderico II. Imper. cuius ab archiuo fuerat, ob proditionis suspicionem relegatus, capite parieti illiso, morte̅ sibi intulit, composito priùs de Consolatione libello. Carolomannvs, Caroli Calui F. dum fugientem puellam sequitur, impetu equi intra humile ostium illatus, corporis compagem soluit. Cuspinianus. Andreas Dandulus classis praefectus, cum quatuor millibus Venetorum captus, cùm Genuam duceretur, toties triremi caput impegit, vt antequam Genuam ventum esset, expirarit. Sabel. lib. 1. Decad. 2. Petrvs Bembus Cardinalis, cùm Patauij caput ostiò imprudens impegisset, lenta febre consumtus obijt. Hieron. Garimbertus lib. 2. de Vitis Pontificum. Vulneribus. Vide Tit. Clauo occisorum, f. 486. Sisara dux exercitus Iabini regis Cananaei, victus à Baraco Abinoami F. Nephthalensi, à Iaële vxore Hebris Cenaei in fuga susceptus, clauo per tempora adacto dormiens interfectus est. Iudicum cap. 4. Dolore. Colomannvs Vngariae rex erga fratrem Almum & nepotem crudelis, quorum alterum excaecari, alterum castrari iusserat, vt filio suo Stephano stabile regnum relinqueret, capitis dolore perijt. Bonfinius lib. 5. Dec. 2. Narrant in osse caluariae Mvlieris, quae iam biennio ex capitis dolore mortua fuerat, nequicquam agentibus medicis, inuentum argentum viuum pondere duarum vnciarum. Nempe colligebatur sensim in cerebro, cùm quotidie fuco vteretur, ob humidum quod sicco cogitur. Cardanus de Subtilitate, libro de Mistis. Tumoribus, Vloeribus. Diogenes Romanus Imp. à Michaële Parapinaceo priuigno suo, oculis orbatus, nullam???; sortitus curam, capite intumuit, ac vulnera putrueru̅t adeò, vt vermes hinc prodirent. In insulam Praten abductus obijt. Cuspinianus. Cùm Imperator Leo IV. Copronymi F. insano preciosoru̅ lapidum amore duceretur, coronam quoq; Heraclij in magna aede dedicatam gestauit, in publicum progressus. Inde domum rouersi caput carbunculis grauiter est affectum, vehementissima???; eum extinxit febris. Cedrenus. Svmmi Capitis. Vulnere. Mistauo Vandalorum regi, Bernardus Saxoniae dux filiam sua̅ in vxorem pollicitus fuerat. Repulsam inde passus Mistauus in Saxonem arma mouit: & quia se canem, hoc est, Ethnicum nominari audiebat, Aldenburgi sexaginta Presbyteris cutem capitis in modum crucis incidit: sic???ue eos circumducens, probris & verberibus afflixit, donec viribus destituti animam efflarent: reliquos canonicos pecudum more iugulauit. Cranzius lib. 3. Metrop. Fridericus II. Imp. contra Gregorium IX. bello suscepto, Roma obsessa, multos Sacerdotes captos, cruce vertici incisa exanimauit. Stumpfius. Avrivm Tumore. Vervs, M. Antonini Philosophi Imp. F. vomica post aurem obijt. Cuspinianus. Exustione. Carem militem Artoxerxis, de Cyro rege interfecto gloriantem, Parysatis mater aere feruente in aures instillatò excarnificauit. Plutarchus. Lingvae. Pvsices martyr Persa, lingua per ceruicem extracta necatus traditur. Gingivarvm. Duci Nivernensi mortuus est nuper octimestris puer, mortis causam cùm anxiè vnà cum Medicis, qui illi aegro adfuera̅t, exquireremus, non aliam inuenimus quàm gingiuaru̅ ex duritie contumaciam maiorem, quàm quae aetati illi conueniret. Sic enim prorumpere & viam sibi moliri dentes ipsi per se no̅ potuerant. Cuius sententiae id extitit argumentum, quod rescissis scalpello gingiuis, dentes omnes velut in procinctu ad egressum apparuerunt, si sa̅tum illi viuo hoc remedium & auxilium non defuisset. Pareus l. 23. c. 67. Favcivm Tvmore, Angina. Io. Magnvs Vpsalensis archiepiscopus, Gothus, anno 1544. Romae ex angina perijt, an̅o exilij vigesimo: is qui historia̅ Got [521] thorum & Sueonum scripsit. Olaus libro decimonono, capite 30. de gentibus Septentr. Mammillarvm. Agatha Carthaginensis virgo, pietatis plena, & martyr, sub Gallo mamillis torta est. Volat. lib. 13. c. 3. Anthrop. Costarvm Fractura. Lvdovicvs, Ludouici Pij F. Germaniae rex, ex solario casum faciens, costam fregit: & dehinc, licet morbum occultaret aliquandiu, ta̅dem in palatio Franconefurt morte̅ obijt, sepult9 Lorissae propè Vuormatia̅, in coenobio S. Nazarij. Cuspinianus. Membranae svccingentis Pleuritide. L. Crassvs, cùm esset quaestor, & in senatu multùm contra Philippum consulem esset inuectus, negasset???; illum sibi videri consulem, cuius non esset ipse senator, laterum dolore obijt. Cicero libro tertio de Oratore. Pavlinvs Nolanus episcopus, vir sanctissimus, D. Ambrosij discipulus, pleuritide obijt. Gelasivs II. Henrici V. Imp. arma fugiens in Galliam, concilium ad ordinandum ecclesiae statum Viennae habuit, & post paucos dies quarto Calendas Februar. Cluniaci saeuo lateris dolore consumtus est. Sigonius lib. 10. regni Ital. Carolvs Magnus Imp. imperij rebus compositis, dum Aquisgrani esset valetudinis causa, propter aquas calidas, quae ibi sca turiunt, febre ac dolore laterum septimo die moritur, aetatis anno 72. Platina, Cuspinianus, Sigonius lib. 10. regni Ital. Cranzius lib. 1. Metrop. cap. 18. Constantinvs Monomachus Imp. ignauissimus, ventri veneri???; deditus, podagra mirè excruciatus, pleuritide tandem perijt. Cuspinianus. Bonifacivs IX. pontifex dolore laterum obijt, pontificatus sui anno quartodecimo. Platina. Cordis Hydrope. Maximilianvs II. Imp. cùm diu palpitatione cordis laborasset, extinctus est an. 1576. Aperto cadauere in pericardio aqua copiosa inuenta est, totus???ue pulmo aquae innatabat: in cauitate pectoris supra quatuor aquae libras repertae. Hydrops ergo pulmonis erat, quem palpitatio consequebatur. Respiratio tam impedita, vt ne sesquicyathum bibere posset. Mingebat ad sex libras interdum vno die, natura aqueum humorem per eas vias exonerante. Qui motus cùm vel sponte substirerit, vel, vt quidam opinantur, Agathae Streicherianae medicamentis impeditus fuerit, successissent interim vomitiones, haemorrhoidum dolores atque vigiliae virib. exhaustus Imp. perijt. Eodem morbi genere post xiiii. dies Fridericvs Palatinus sublat9 videtur, cui cor crebrò palpitabat. Hu̅c certè in ventrem delapsum paulò antè hydropicum videri fecerat. Is denuò auctus, catarrhi susfo cantis speciem praebuit. At secto cadauere copiosus in pectore humor repertus est, & cor pituita obsessum. Io. Cratonis medici Caesarei iii. hypomnema. Pvlmonis Vlcere Phthisi. Consule Tit. Tabe & macie confecti, quatenus ex Pulmone macies prouenit: quae macies Auctricis facultatis & Nutricis accidens esse videtur, f. 528. Pharnvches equitatui Xerxis praefectus, contra Graecos Sardibus proficiscebatur. Cane sub pedes equi intercurre̅te, equus territus, sessore̅ excussit. Eo casu rupta in pectore vena sanguinem vomuit, & pòst phthisi perijt. Herodot. lib. 7. Venceslavs IV. Boëmorum rex ex pituitae assiduo defluxu tabe obijt. an 1305. aetatis suae 31. Dubrauius lib. 18. Symphysi. Ferdinandvs I. Rom. Imp. Viennae Austriae phthisicus obijt, anno 1564. xxiii. Iulij. Corpore aperto pulmones sinistro lateri thoracis ita connati, vt praeterquam cultello seprarari nequiuerint, sanie planè corrupti. Hydropi. Maximilianvs II. Imp. Vide in cordis hydrope. De Pulmonis Hydrope secundo de Morbis Hippocrates ait: Febris & tussis tenet, &c. Vide fol. 1180. Abdominis Apertione. In obsidione Hierosolymitana quidam Iudaei auro deuorato ad Romanos transfugerant, ne à Zelotis, qui tyrannidem in vrbe exercebant, depraedarentur. Syri milites, cùm deprehendissent quendam transfugarum ex stercore aurum colligentem, existimabant omnes auro plenos esse. Itaque vna nocte duo millia Ivdaeorvm visceribus apertis auri cupidine peremerunt. Iosephus libro 6. capite 15. belli Iudaici. Stomachi Imbecillitate. Cruditate. Consule Tit. Concoctricis facultatis vitio mortui, f. 528. item, Vomitu mortui, f. 528. A. Persivs Satyricus 29. aetatis anno perijt, ex stomachi vitio. Eusebius testis. Clemens VII. diuturno stomachi vitio sublatus est, quum victus rationem suasore medico Matthaeo Curtio mutasset iam senex. Sleidanus lib. 9. Dolore. Seb. Castellio Allobrox, linguarum cognitione, & Bibliorum puriore interpretatione clarissimus, scholae???ue Basiliensis ob eruditionem vitae???; sanctimoniam decus eximium, anno Christi md Lxiii. atrophia correptus, quam assiduis studijs, curis & vigilijs, addo etiam vini abstinentia contraxerat, grauissimos stomachi dolores (quos potu lactis intempestiuo magis exacerbauerat) cum lenta febre perpessus, tandem 4. Cal. Ian. migrauit. Vulnere. Tamberlanes Tartarorum Imp. cùm exercitum per minorem Asiam duceret, ei???; lacry mabunda occurreret mulier, conquesta ab eius Milite nullo dato precio lac parum???ue casei sibi erepta esse: statim consistere iussit exercitum, atque inde agmen ordinatim incedere, vt mulieri facultas esset agnoscendi eum, qui vim fecerat. Eo agnito, rex per pectus se praesente aperiri corpus iussit: in cui9 stomacho Iac, quod mulieri eripuerat, fuit inuentum. Eodem supplicio mulierem affecturus, nisi eius rei, qua se spoliatam questa erat, signa fuissent inuenta. Fulgos. lib. 2. cap. 2. Intestinorvm Colico. Antiochvs Epiphanes cùm Iudaeos insolitis cruciatibus exenterasset, iusto Dei iudicio grauissimis viscerum doloribus ext inctus est. 2. Machab. 5. Agrippa Iudaeorum rex anno regni tertio ob superbiam percussus ab angelo, torminum doloribus perijt. Act. 12. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. Ricimer Sueuus direptionis eius, quae Romanae vrbi tertia contigit, diuturnum fructum non tulit: siquidem mox saeuissimis corporis doloribus cruciatus excessit è vita, vir is, qui post Valentiniani obitum, tanquam alter Stilicho, propè in rep. imperauit, in illo etiam Stilichone felicior, quòd non plures Imperatores creauit, quàm sustulit. Sigonius libro decimo quarto Imp. occid. Elizabetha, Alberti Imp. & regis Vngarorum vxor, torminibus obijt, anno Christi 1442. Cromerus lib. 21. Ferdinandvs rex Neapolitanorum colico dolore perijt, an. 1496. nonis Octobris, Neapoli. Bembus lib. 3. hist. Ven. Iliaco, Voluulo. Ioramvs Iudaeorum rex biennio integro tanto dolore torminum cruciatus fuit, vt intestina tandem excreuerit. 2. Paralipomenon 21. Ivlianvs, Iuliani Apostatae auunculus, qui Antiochenam piorum mensam lotio profanauerat, phthiriasi correptus, ta̅dem excrementa per os impurum reijciens perijt. Sozomenus lib. 5. capite 8. C. Marivm septies consulem Possidonius iliaco morbo consumtum scribit, duos & sexaginta annos natu̅. Sab. lib. 3. En. 6. Io. Huberus Basiliensis poliatrus, quem praeceptoris & parentis loco colui, cùm ex sudore familiari manè ad aegrum euocatus, Aquiloni gelidissimo sese exposuisset, conuersa introrsum materia intestina inflammauit, sic vt cinguli instar ventrem arctissimè constringi conquereretur (Graeci [Greek words] propriè appellant) Aucto malo, neque vllis cedente remedijs, cum extremae manus atro colore tingere̅tur, & per aluum nigra, subinde etiam per vomitum foedissima foetidissima???ue excernerentur, septimo die, quamuis delirans, in pijs precibus expirauit, anno 1570. Eodem???; morbi genere post quinquennium Margarita Vvolflina vxor, matrona incomparabilis, Thermis Heluetijs, quib vertiginis diuturnae abigendae causa feliciter vsa fuerat, nihil interim in victu delinquens, repentè correpta, tertio die sanctè obijt, in coenobio Conigfeldense tumulata. Corruptione, Vlcere. Dysenteria. Palaestini turpissimo podicis morbo, propter arcam Domini captam, siue disenteria illa fuit (vt Iosephus lib. 6. Antiquit. cap. 1. auctor est) ita vt intestina etiam putredine corrupta excernerent, siue condylomata ani, affecti fuerunt. Xerxes rex post infelicem pugnam ad Salaminem, Mardonio in Thessalia relicto, ad Hellespontum maturabat: & intra quinque & quadraginta dies ad traiectum peruenit, nulla̅ propemodum partem Copiarvm ducens. Quae quocunq; veniebant, direptis fructibus vescebantur. Vbi nihil fructuum reperiebant, ipsa herba, nonnulli delibratis corticibus, & stri [522] ctis frondibus arborum, tam agrestium quàm mansuetarum, prae fame vescebantur. Quos deinde pestilens excipiens dysenteria, magna ex parte deleuit. Herod. lib. 8. Renvm Calculo. Vide Tit. Calculo mortui Illic Instrumenti, hîc Loci affecti habetur ratio, f. 491. Exulceratione. Selymvs Turcarum Imperator, apud Ciurlium Thraciae pagum, pestilenti circa renes enato vlcere, mortuus est, anno Sal. 1517. quu̅ regnaffet annis octo, & aduersum Christianos terra mari???; bellum illaturus crederetur: postquam Hysmaële̅ Persarum regem grauissimè contudisset, & duobus Sultanis regibus deuictis atq; interfectis, Aegyptum & Syriam imperio adiecisset. Sab. supplem. lib. 9. ex Iouio. Vesicae. Aristonymvs, poëta comicus, Ptolemaei Philadelphi tempore, annos natus 77. obijt è stranguria. Athenaeus in Dipnosophistis. Gregorivs XI. qui Auinione relicta Romam transtulit postliminiò curiam pontificiam, dum accuratè agit omnia, quae ad pontificem pertinent, intolerabili vosicae dolore moritur, sui pontificatus anno septimo, Christi 1378. Platina. Beatvs Rhenanus cùm ex vesica laboraret, & ad balneas Badenses profectus esset, maiore vi morbi oppressus, Argentoratum deportatus, anno Christi 1547. xiii. Calen. Iunij obijt, aetatis suae 62. Pvdendorvm Amputatione. Ivdaevs quidam Pragae in Boëmia an. Christi 1530. qui cum Christiana rem habuerat, dolio picato per foramen virile pudendum indere iussus, serrato & obtuso cultro iuxtà apposito, cùm vi caloris torqueretur, sibijpsi partes, per quas peccauerat, amputauit, cum???; cruentus fugeret, immissis atrocissimis canibus laceratus est. Vlcere. Ex Tit. Phthiriasi mortuoru̅ huc quaedam, qua̅do illae potissimùm partes putredini obnoxiae sunt, f. 525. Isabella regina Hispaniae mortua est enato in pudendis vlcere saeua serpigine mortifero. Iouius in Consaluo. Vbertinvs Carrariensis III. dux Patauinorum ex immodica venere genitalib9 exulceratis perijt, an. sal. 1345. Bern. Scardeonus lib. 3. classe 13. hist. Pat. Franciscvs I. Francorum rex ex vlcere circa sedem maligno, quod serpendo ad vesicae penetralia peruadebat, & cuncta humani ingenij remedia respuerat, interijt. Sab. supplementum libro 28. Vteri. Ioanna Alexandri II. Scotorum regis vxor, Ioannis Anglorum regis filia, ex putrefacto iam longo tempore vtero, mortua est, nulla relicta sobole. H. Boëthius lib. 13. Brachii, Manvvm, Digitorvm Punctura. Dionysij iunioris Filiae, poste aquam is à Dione pulsus est, à Locrensibus prostitutae, tandem compunctione vnguium necatae fuerunt, ob summam intemperantiam patris, quam antea Locris exercuerat cum siliabus ciuiu̅. Aelian. de Varia hist. lib. 9. & Athen. lib. 12. c. 19. & Strabo lib. 6. Theodorvs Goldeisen. Vide fol. 487. Vulnere. Annibal, iuxta Pausaniam in Arcadicis, cùm in equum asce̅deret, spontè ense nudato digitum laesit: atq; inde non multorum stadiorum itinere confecto, cùm eius vulneris inflammationem esset febris consecuta, tertio pòst die interijt. Grimoaldvs Beneuentanorum dux arcum tendens, venam rupit, è qua sanguinem emiserat, nondum cicatrice obducta, atq; ita interijt. Blondus lib. 9. Calotoanni Imp. Graecorum vitae finem attulit vulnus ex venenata sagitta acceptum inter extremos digitos, dum aprum insectatur in Ciliciae finibus, vbi tum bellum gerebat. Nicetas, Tyrius lib. 15. c. 22. 23. Annum Sal. circiter 1142. Amputatione. Circa annum Christi 1070. ob vsurpationem alieni iuris tanta inter Henricum IV. Imp. & Gregorium VII. Pont. orta seditio est, vt pontifex eum Augustali dignitate abdicaret, & Rodvlphvs Sueuiae dux in eius locum à Germanis quibusdam principibus sufficeretur. Qui cùm ad Ellestrum amnem collatis signis cum Henrico victus esset, abscissa dextera diro vulnere affectus exclamauit: Spectate eheu, proceres, dexteram, qua fidem sacramento munitam, & Henrico meo domino datam, praeter aequum & fas temerè violàui. Boufiniu libro tertio, Dec. 1. Vlcere. Alfonsvs II. Neapolitanus rex, veniente in Italiam Carolo IIX. in Siciliam turpiter fugit: & illic manu à pernicioso cancro correpta, vitae simul & timori finem fecit. Fulgos. libro 6. cap. 9. Dolore. Vide, Podagra mortui, f. 522. Offensione. Q. Aemilivs Lepidus ianua egrediens, incusso pollice limini cubiculi perijt. Plin. lib. 7. c. 53. C. Avfidivs cùm egressus in Senatum iret, offenso pede in comitio expirauit. Idem. Fractura. Adrianvs martyr extinctus est crurifragio, sub Maximiano Imperatore. Empedocles Agrigentinu???, dum celebritatis cuiusdam causa Messanam curru profi cisceretur, cecidit, coxam???ue perfregit, & 77. aetatis anno Megaris obijt. Quamuis alij seipsum in Aetnae crateres, immortalitatis spe, praecipitasse tradant. Laërtius. Henricvs Austriae primus dux, victus à Conrado Znoymae Marchinone ad oppidum Austriae Rhetium, an. 1177. ad arcem suam per pontem properans, eo perrupto ex casu equi, crure fracto, tertium post diem obijt. Dubrauius lib. 13. Anno Domini 1370. Casimirvs Magnus rex Poloniae iuxta Przedboriam ciuitatem inter venandum, ceruum insequens, equo succumbente pedem fregit, è quo vulnere spiritum exhalauit Cracouiae, ibidem???; sepultus. Guagninus in vita Casimiri Magni. Pedis, Crvris, Genv, Coxae Vulneribus. Cambyses rex ex vulnere coxae perijt, quod accepit lapso vagina ense, dum equum ascenderet, quo antè Bouem Apim occiderat. Herod. & Sabel. lib. 4. c. 2. Chiron in bello aduersus Centauros ictus ab Hercule, vulnus immedicabile accepit in pede: vnde & perijt. Hinc nata paroemia, auctore Zenodoto, de immedicabili malo, vt Chironium appelletur. Vlceribus. Miltiades Atheniensium dux contra Persas, victor in Marathone, ex femoris vlcere, quod ex casu ortum fuerat, perijt, Herodotus lib. 6. Mavrillvs Cadurcensis episcopus, dum podagrae causa ferro candenti tibiam vrit, vel exiccandi humoris causa, vel certè vti per illud vlcus sensi??? humor vacuaretur, sibimetipsi mortem accelerauit. Aim oinus lib. 3. c. 34. Hanno Coloniensis episcopus, cuius insignis fuit erga Henricum IV. Imp. perfidia, vlcere foedo in vtroque pede exorto, & in crura ac femora vsque serpente, vt ossa nudarentur, diu tortus, expirauit anno Christi 1075. iuxta Schafnaburge̅sem & Marianum. Pivs III. Pontifex max. ex vlcere cruris, è quo diu laborauerat, trigesimo post creationem die discessit, anno à Christo nato 1503. Volat. lib. 22. Anthrop. Henricvs IIX. Anglorum rex multo abdomine grauis & iners effectus, lacescente atroci febre, propter saeuam inflammationem in crure virulenti herpetis, vitam cum morte commutauit, aetatis anno 57. Christi 1547. Articvlorvm. Puta Dolore, Arthritide, Podagra, Gonagra, Chiragra. Lycon, seu Glycon, philosophus Socraticus, perijt podagrae morbo, annos natus 74. Laërtius. Q. Ennivm, iam septuagenarium, de quo est apud Silium Apollinis celebre vaticinium hisce versibus: Hic canet illustri primus bella Itala versu, Attollet???ue ducescoelo -. articulari consumtum morbo, Annales referunt, quem ex immodico vini vsu contraxerat. Caelius lib. 28. c. 30. A. L. Tyrannio Grammaticus clarus Romae, & diues, libros ampliùs xxxm. comparauit. Obijt senex, podagra confectus. Suidas. Sept. Severvs Imp. decessit morbo articulari, septuagenario maior. Lvcianvs Samosatenus sophista podagra consumptus, annos octoginta natus. Cognatus lib. 6. Narrationum. Ivstinvs Iunior Imp. graui pedum dolore, anno imperij sui vndecimo, obijt. Alexivs Comnenus Imp. ex pedibus grauiter laborabat. Medici cùm diu multum???; inter se dissiderent, tandem ferro curandum esse consentiunt. Sed quia aër palatij Magni non [523] satis commodus visus est, in palatium Manganorum delatus est. Siue hoc casu, siue fato euenerit, impellente eum illic mori, & animam efflare. Ita enim vaticinio quodam de ??? scriptu̅ est, vstum ferro illic casurum: quod & euenit. Licet monachi quidam vaticinarentur, non eum antè moriturum, quàm Hierosolymas profectus, Saluatoris nostri Christi Iesu sepulcrum adoraret, ibi???; diadema deponeret. Cuspinianus. Ioanni Pontifici vita functo Sisininvs, an. 707. substitutus (alijs Zosimus) saeuo pedum dolore iactatus, post viginti dies è vita migrauit. Sigonius lib. 2. regni Ital. Conradvs II. anno imperij sui xv. ex Italia reuertens, podagrae cepit incommodo turbari: & quum Traiecti esset, accedente perniciosiore morbo finiuit vitam, iussit???ue extinctum corpus Spiram deduci ad Sepulturam. Cranzius libro 4. Metrop. cap. 12. Congallvs Scotorum rex anno regni xx. expirauit articulari morbo, frigore & multis laboriosis aduersus Saxones & Britannos expeditionibus, contracto. H. Boëthius libro octauo. Stephanvs Palatinus Valachiae grauissimo pedum dolore extinctus est, vir magnitudine animi, astu, peritia rei militaris, & rebus contra Turcarum, Vngarorum, & Polonorum reges, ac Tartaros feliciter gestis, omni aeuo memorabilis: Cui Bogdanus filius luscus in dominatu successit. Cromerus lib. 30. hist. Polon. Ferdinandvs Gonzaga Mantuanus princeps, cuius forti & fideli opera Carolus Caesar feliciter multis annis vsus est, parta de Gallis ad S. Quintinum victoria, anno Sal. 1557, iam aetate grauis, acerbissimis articulorum dolorib. affectus, belli consilia cum morte commutauit. Sabel. supplementum libro 29. ex Iouio. Nervorvm Resolutione. Vide, Paralysi mortui, f. 527. Conuulsione. Vide, Epilepsia mortui, f. 528. Cvtis. Vide Titulum Excoriatorum, f. 501. MORS CONSIDERATA RESPECTV PARTIVM Affectarum Formae. Huc pertinrent Febre mortvi. Consule Tit. Animi affectibus mortui, f. 492. 528. Nam cùm reliquaru̅ partium morbis lethalibus per co̅sensum (vt Medici loquu̅tur) febris iungitur, tum ijs praesertim, quae ex ipsius cordis passionibus ortum ducunt. Idem deijs, qui Veneno pereunt, intelligi debet, f. 505. Manasses Iudithae heroinae maritus, ex tribu Simeonia, cùm in agro messoribus adesset, aestu tentatus, febre ardente perijt. Iudithae cap. 8. Antipater Sidonius poëta insignis, omnibus annis vno tantummodò die, quo genitus erat, febri implicabatur. Cúmque ad vltimam aetatem peruenisset, natali suo certo illo circuitu morbi consumtus est. Plinius libro 7. cap. 51. Val. Max. libro 1. cap. 8. Alexander Magnus cùm Babylone diem nocti potando iunxisset, Herculis scypho nondum epoto, in febrem incidit. De caura eius mortis non vna est opinio. Aristobulus tradidit eum saeuitia febris sitim collegisse, vino???ue ab eo epoto mente alienatum, pridie Kal. Iulij diem obijsse. Sabellicus libro 6. Ennead. 4. Iudaeorum rex Alexander ex temulentia morbo contracto, & triennio integro quartana laborans, nec tamen abstinens à castrensibus officijs, tandem exhaustis viribus fato concessit in Gerasenorum finibus, obsidens Ragaba Castellum, quod vltra Iordanem situm est, Iosephus libr. 13. cap. 23. Antiq. Petronilla, Petri apostoli filia, virgo, Romae febre discessit. Petrus autem cur non succurreret, sicuti alijs, interrogatus: Hoc ei praestare, respondit. Volaterranus libro decimooctauo Anthrop. Titvs Imp. omnibus charus, sic vt eum publicas delicias vocitarent vulgò, perijt post biennium, duos menses, & xx. dies Imperij, aetaris quadragesimo secundo, febre correptus, in eodem, quo pater apud Sabinos, agro, vt Tranquilla & Sextus scribunt. De Caro medico Martialis Epigrammatum lib. 10. Nequius à Caro nihil vnquam Maxime factum est, Quàm quod febre perit: fecit & illa nefas. Saeua nocens febris saltem quartana fuisset, Seruari medico debuit illa suo. M. Antoninvs Pius Imp. duodecim millib. passuum ab vrbe, apud Loricos in villa sua febri mortuus est. Aurelius. Tacitvs Imperator apud Tarsum febri absumtus est. Sextus Aurelius. Constantivs Imp. Antiochia exercitum mouens contra Iulianum Apostatam, incidit in febriculam semper aequalem, ratus???; est gestatione eam aboleri. Vectus est lectica per inuia itinera, vsque ad radices Tauri montis. Ibi ad Mopsucrenas, febris ita aucta, vt corpus tangi non posset. Moriens Iulianum successorem nominauit, anno imperij trigesimo octauo, aetatis 40. Ammianus lib. 21. Theodosivs iunior Imp. veluti longo imperij potentatu afflictus, febre solutus est, cùm regnasset annis xlviii. Constantinopoli sepultus, penè quinquagenarius. Cuspin. Leo Constantini Copronymi filius, Imp. cùm insaniret cupiditate preciosorum lapidu̅, magnam coronam vi è loco sacro ablatam capiti imposuit. Carbunculo correptus statim circa caput cum febre perijt. Sigebertus in Chron. Fridericvs II. Imp. in arce Florentina Apuliae prope Luceriam febre obijt, teste Collenutio lib. 4. hist. regni Neapol. anno aetatis 54. Christi 1250. die Luciae sacro, xiii. Decembris. Etsi alij à Manfredo filio notho culcitra plumaria suffocatum scribant. Lanfrancvs Cantuariensis episcopus sanctiss. febri expirauit: quod maximè in votis habuerat, vt aut febri aut dysenteria vitam sibi finire liceret, quòd hisce linguae vsus minimè subtraheretur. Ranulphus lib. 7. c. 6. Polychronici. Robertvs Guiscardus, Calabriae & Apuliae dux, victorijs inclytus, Corcyrae febre acuta perijt, anno Sal. 1082. mense Iulio, iam sexagenarius. Collenutius lib. 3. hist. Neapol. Philippvs Augustus, Francorum rex, Meduntae quartana obijt pridie Idus Iul. mccxxiii. Aemilius lib. 6. Henricvs I. Anglorum rex febre perijt. H. Boëthius lib. 12. Ericvs II. Danorum rex, sacra peregrinatione Hierosoly mitana in insula Cypro febre obijt. Saxo lib. 12. Valdemarvs Daniae rex nobiliss. febre correptus, cùm sudore difflueret, animam reddidit. Saxo Grammaticus lib. 14. & 15. Cranzius lib. 6. Danicae hist. Alphonsvs Siciliae rex, aetate ingrauescente febre correptus, anno Salutis 1458. mense Iuni???, in arce Lucullana, quam vulgò vocant Oui, cùm Neapoli regnasset annis xvii. viuis excessit. Ritius Neapol. lib. 4. de Regib. Siciliae. Martinvs Aragoniae & Siciliae rex, ducta vxore iuuencula, quartana perijt, quam ex filij Martini obitu immaturo acquisiuerat. Laur. Valla lib. 2. Hist. Vladislavs Iagello Polonorum rex, obijt valida febre correptus; cùm nocte praecedente, quae praeter temporis rationem frigida fuerat, in syluis diutiùs lusciniae ca̅tu sese de more oblectans, coeli intemperiem pertulisset. Cromerus lib. 20. Lavrentivm Medicem Reip. Florentinae principem, torsere aliquandiu coeliaci dolores, subsequente???; mox lenta atq; tabifica febre, tertio & quadragesimo aetatis anno consumtus est. Iouius in Leone X. lib. 1. Io. Picus Mirandulae Comes, anno 1494. dum secundum & trigesimum aetatis annum impleret, Florentiae insidiosissima correptus est febre, quae illum intra tertium decimum diem sustulit. Io. Franciscus in eius vita. Rex Hispaniae Philippvs, Caroli V. pater, iuuenis firmissimo corpore, optime???; asfecto, in aetatis flore, paucorum dierum febri, Burgij in Hispania, anno 1506. mense Nouembri sublatus est. Guicciardinus lib. 7. Anno 1513. Ivlivs II. pontifex bellicosiss. ex leui, sed tenaci febricula, fluente sensim aluo perijt. Iouius in Leone. Ioannes Sepusius Vngariae rex, ad Sibinium Mysiae oppidum aeger decumbebat: cùm allatum est reginam felici partu mirae indolis puerum edidisse. Tum verò Hungari incredibili laetitia exultantes, regiam comple̅t, ad regem gratulatu̅ irru̅punt, tormenta de more disploduntur, adueniunt è castris duces, gaudium in exercitu dispensatur, paratur???; conuiuium, in q??? vel inuitus rex ipse procerum cohortantium manibus infertur. id ei omnium laetissimu̅ atq; supremum fuit. Nam quu̅ sestae hilaritati & perpotantib. amicis deesse nollet, incautiùs ac liberaliùs genio indulsit: exinde reuocata est febris, quae iam planè desecerat, cuius vi oppressus est. Iouius lib. 29. Hist. Hercvles Estensis Ferrariensium dux, cùm iter in Galliam adornaret, anno Sal. 1559. ardenti febre absumtus est, relicto filio Alfonso. Sab. supplem. lib. 29. ex Iouio. Ivlivs III. Pontifex medicorum consilio temerè mutata victus ratione, febre correptus, è vita excessit. Panuinius. Consalvvs Ferdinandus, qui solus inter aetatis nostrae imperatores Magni cognomentum egregia virtute promeruit, dum grauantib. annis apud Illiberim in otio degeret, in duplicis quartan??? morbu̅, non quide̅ natura difficile̅, sed seni prae [524] cipue???; ex euentu reru̅ minimè laeto planè mortiferu̅ incidit, traductus???; à Loxa Granatam, climacterico aetatis anno 62. expirauit. Iouius in eius vita. Petrvs Nauarrus Hispanus, dux clariss. quartana mortuus. Iouius in Leone X. lib. 2. Christophorvs Longolius Macliniensis Belga, Iurecoss. & orator summus, Patauij febre continua extinctus est, anno Sal. 1522. aetatis 34. Auctor vitae. Iacobvs Sadoletus Mutine̅sis, Cardinalis à Paulo III. creatus, lenta febre autumnali perijt. Hieronymus Garimbertus in vitis Pontificum. Pavlvs Fagius Theologus, Hebraicae linguae peritiss. in Anglia sub finem Nouembris quartana febri perijt Cantabrigiae. Sleidanus lib. 21. Anno Sal. 1549. Leo X. Pontifex nuncio recuperati, Gallis eiectis, Mediolane̅sis imperij, à Caesarianis 1531. subacti, accepto, tanta laetitia affectus est, vt febre correptus mortuus sit. Iouius in Leone X. libro quarto. Asthmate. Ioannes Caluinus Geneuensis ecclesiastes, inter Theologos nostrae aetatis non postremi nominis, anno Christi 1564. me̅se Maio, aetatis suae ferè 56. ex diuturna quartana asthmaticus obijt. Peste extincti. Consule Tit. Strages magnae ex morbo, f. 541. Heic morbi Forma, illic Multitudo spectatur pereuntium. In graui illa pestilentia, quae bello Peloponnesiaco orta fuit Athenis, amisit Pericles vtrunq; filium, Xanthippvm & Paralvm, & amicos ferè omnes cum sorore. Tandem & ipsum pestis corripuit, non perinde vt caeteros acris nec acuta, sed quae lento morbo diuturno???ue & saepiùs alternante corpus eius sensim conficeret, & vim obtunderet mentis. Plutarchus in Pericle. M. Antoninvs Philosophus Imp. opt. octauo decimo anno imperij sui, & sexagesimoprimo vitae, diem vltimum clausit, apud Bendobonam, ex pestilentia, sexta die quàm aegrotasset, in Germania. Cuspinianus. Oppianvs poëta (qui de piscibus scripsit) Roma in Ciliciam patriam reuersus, pestilentia perijt, anno aetatis trigesimo. Pestis anno 388. L. Genutio Auentinensi, & Q. Seruilio Ahala Coss. Cn. Manlius Capitolinus Imperiosus dictator in hiatum cum equo desilijt. Illustres viri plerique defuncti, & in his M. Furius Camillvs, cuius mors, etsi grandis natu perijt, acerba tamen fuit ciuitati: quippe vnicus sua tempestate imperator, & in omni fortuna Romanorum omnium longè princeps, pace bello???ue ante exilium clarus, sed clarior in exilio factus. Qui ad auxilium patriae reuocatus, incredibili virtute se & patriam restituit. Pari deinceps gloria quinque & triginta annos vixit. Dignus, qui secundus à Romulo vrbis condita annos vixit. Dignus, qui secundus à Romulo vrbis conditor fuerit appellatus. Sabellicus libro 3. Ennead. 4. & Plutarchus in Camillo. Hostilianvs Perpenna paulò post assumtum imperium, eodem perijt fato. Sextus Aurelius. Fl. Clavdivs, Imp. fortiss. & feliciss. finito bello Gothico, cùm grauissimus vndiq; morbus ex continuis stragibus inualesceret, eo dicitur quoque morbo consumtus interijsse, cùm duobus tantùm regnasset annis. Sex. Aurelius tradit, Claudiu̅ iussisse inspici libros Sibyllinos: in quib. cùm morte primi in Rep. Romana morbus cessaturus diceretur, vitam suam deuouisse pro Rep. ob id illi esse locatam in Capitolio statuam auream, & clypeum aureum. Cuspinianus. Constantinvs Monomachus Imperator, vnà cum coniuge Zoë pestilentia ferè eodem tempore interijt. Volater. libro 23. Anthrop. Captis Hierosolymis, rex creatus Godofredvs Bononiensis, pestilentia insequenti anno orta, qui fuit Salutis 1100. quinto decimo calendas Augusti obijt, magno sui apud Christianos desiderio, & sancta etiam apud hostes memoria. Aemilius libro 5. Tertio bello sacro Hierosolymitano an. 1192. Fridericvs dux Sueuiae cum maiore parte Germanici exercitus in Syria pestilentia perijt. Sigonius lib. 15. regni Ital. Friderico I. in Italia Victorem Pontificem contra Alexandrum III. defendenti, quum Reinaldus Coloniensis, & Christianus Moguntinus archiepiscopi suis copijs Romam oppugnarent, nouem millia Romanorum caesa feruntur. Ex cadauerum putredine, saeuissima pestilentia exercitum inuasit, & Episcopos, Coloniensem qui auctor mali fuerat, Spirensem, Ratisbonensem, Pragensem, Verdunensem, ac Leodiensem: tum duces, Fridericum Sueuiae ducem, Conradi Rom. regis silium, Vuelphonem iuniorem, cum multis comitibus ac baronibus absumsit. Vrspergensis. Cuspinianus. Cranzius lib. 6. Saxon. cap. 24. Sigonius lib. 14. regni Ital. tertiae expeditioni Italicae Friderici hoc tribuit, dum Paschalis III. restituitur, an. 1167. Henricus VI. Imp. Neapolim obsidebat contra Tancredum. Ex aëris intemperie exercitum inuasit lues dira: qua sublatus est Philippvs Coloniensis archiepiscopus, & Otho dux Boëmiae (in quibus erat robur exercitus) multi praeterea nobiles, & vulgus militum sine numero. Imperator ipse morbo vexatus deplorato, in Germaniam regijt. Cranzius lib. 7. Saxoniae, cap. 3. Item Conradvs Boëmorum rex, Othonis patruelis, cùm domi principatum vix primoribus labris degustasset. Dubrauius libro 14. Dum Ptolemais obsidetur à Christianis, Sibylla regina Hierosolymorum, Balduini IV. soror, Guidonis Lusignani vxor, cum quatuor liberis ex Guidone susceptis in castris perijt. Blondus lib. 7. Dec. 2. Lotharivs Imp. ex Italia, victo Rogerio Siculo, reuertens, Tridenti, vt Cranzius vult, peste correptus, in vilissimo quodam tuguriolo in sylua animam reddidit, postqua̅ reru̅ summae annis praefuisset tredecim, anno Christi 1138. in autumno. Vrspergensis. Otho Frisingensis lib. 7. capite 17. 18. 19. 20. Auentinus libro 6. D. Lvdovicvs Gallorum rex à secunda expeditione in Saracenos reuertens, pestilentia passim castra occupante, vnà cùm Ioanne filio in Africa perijt. Aemilius. Mnatha Boëmorum dux peste obijt. Dubrauius lib. 2. Barbara Sigismundi Imp. vidua, scelerata femina, in domicilio haereticorum expeste apud Graecium defuncta, à sacerdotibus Hussitis Pragae regum tumulis condita fuit, dignior porcorum sterquilinio. Cranzius lib. 12. Vandal. c. 6. Ioannes Zischa, inuictus ille Boëmorum Hussitarum dux, apud castellum Priscouiam, dum ad Sigismundum Imp. pacis causa proficiscitur, peste correptus expirauit. Aen. Syl. cap. 46. hist. Bohem. Dubrauius lib. 26. Ladislavs Boëmiae & Vngariae rex, xiix. annos natus, cùm Pragae Magdalenam Caroli Francorum regis F. cùm qua nuptias celebraret, expectat, pestile̅tia correptus, xxxvi. horarum spacio, postquam aegrotare ceperat, interijt. Medici Germani veneni signa adfuisse dixêre. Aeneas Syl. cap. 71. hist. Bohem. Alphonsvs XI. Hispaniae rex, rerum potitus annis circiter quadraginta, pestis contagio obijt in obsidione castri de Gilbenar, eo die Veneris, quo Dominicae passionis memoriam recolimus. Ritius Neapolitanus lib. 3. regum Hispan. Io. Andreas I. C. nobilis, anno 1348. Bononiae peste obijt. Cranzius lib. 9. Metrop. c. 26. Hippolytvs Medices Cardinalis ex peste obijt. Iouius libro trigesimoquarto. Domitivs Calderinus, patriaVeronensis, vir ingenio clarissimus, cùm annos triginta natus esset, secretarius Apostolicus factus, pestilentia obijt. Volat. lib. 21. Anthrop. Hermolavs Barbarus, pestilentia Romae expirauit. Crinitus libro primo. Io. Oecolampadius Vinspergensis Cheruscus, Basiliensis ecclesiae episcopus, ex anthrace pestilente supra os sacrum emergente perijt. Volf. Capito in eius vita. Ioan. Sleidanus, qui res in Imperio & Ecclesia Germanica sub Carolo V. gestas descripsit, anno 1556. Argentinae & scribendi & viuendi finem fecit, pestilentia absumtus. Martin vs Borrhaus Stutgardiensis, Theologiae in schola Basiliense doctor, an. 1564. pestilentia quarto die à decubitu placidissimè expirauit, v. Id. Octobr, aetatis suae 64. cùm paucis antè diebus Commentarios in Prouerbia Solomonis absoluisset: minores quoq; Prophetas scriptis suis illustraturus, nisi morte praeuentus fuisset. Conr. Gesnerus Tigurinus Medicus, Germanoru̅ Plinius, anno Christi 1565. die Decembris 13. (quae quinta fuit morbi, cùm praeter anthracem pestilentem sinistrae mamillae immine̅tem, suo???; feruor??? vicinas partes infestantem, nullam febrim, nullum dolorem senserit, nunquam decubuerit) hora noctis xi. in brachijs vxoris placidè expirauit. Vvlneribvs mortvi, Consideratis respectu Svbiecti. Vide Tit. Vulneribus Capitis, Stomachi, &c. mortui. f. 520 & seq. Henricvs II. Gall. R. initocum Philippo, &c. fol. 531. Efficientis. Vide Tit. À belluis interfectorum, f. 471. Item, Mutuis vulneribus mortui, f. 541. Instrvmenti. Vide Tit. Gladio, Hasta, Telo, necati, f. 484. 485. 487. Modi. Vide Tit. Excoriatorum, Mutilatorum, Discerptorum, Securi percussorum, f. 364. 473. 487. 501. 502. Magnitvdinis. Mortui vulnere Leui. Appion Alexandrinus Grammaticus, qui Iudaeorum circum [525] cisionem irrisit, cùm tandem Aegyptiorum more circumcisus esset, inflammatione inguinum oborta poenas dedit blasphemiae. Iosephus lib. 2. contra Apionem. Caloioannes Graecorum Imp. Tarsi Ciliciae venatione corpus exercens, in aprum sagittam venenatam dirigens, laeuae vulnus inflixit. Certam alioqui mortem auerti posse medici testabantur, si manus praecideretur, antequam pestis reliquu̅ corpus peruaderet. Augustus negauit vnimano Caesare terras rectè regi posse. Aemil. lib. 5. At Nicetas paulò aliter. Ioannes Comnenus Imp. dum venaretur, apro solitario venabulum in pectus adegit. Qui quum ictum vrgeret, & totum ferru̅ in viscera recepisset, man9 Imp. impetu ferae reflexa, pharetram de latere obliquè suspensam, & venenatis telis referta̅ euertit: perstricta???; vna sagitta cute extremorum digitorum, vulnus principiò neglectum, membranae calcib. detractae impositione, quam ex coriationem vocant, medicatus est, qua ancipiti ratione saniem crue̅tam vulneris reprimere conabatur. Tandem verò tumescente & ardescente vulnere, cùm praeter alia etiam sectio adhiberetur, ex eo mortuus est. Nicetas Choniates de Imperio eius. Orcannes Turcorum rex Bursiam ciuitatem egregiam (haec Prusa vetusta sedes regum Bithyniae fuit) expugnauit. Tande̅ ex vulnere in ea ipsa expugnatione accepto, quanquam leue videretur, occubuit, atq; Amurathi filio victoriam fruendam reliquit. Iouius in vita Orcannis. Theodorvs Palaeologus Cardinalis Montisferrati, sub Paulo II. in coena ostensurus archimagiro rationem dissecandi cibos ordine, cùm manum dextram ad cultrum cibarium è pariete pendentem extenderet, imprudens eam aciei impegit, & vulnere leui accepto, in summam corporis imbecillitatem lapsus, anno exacto vitam finijt, sub Sixto IV. Garimbertus lib. 4. de Vitis Pontificum. Mvltitvdinis. Confecti Vno vulnere. Totilas Gotthorum rex, praelio victus ad Apenninu̅ à Narsete eunucho, cum quinque militibus fugit. Quem insequuti sunt nonnulli, quanquam quísnam esset, ignari. Ex quibus Asbadus Gepida ipsum adeptus, vt telo feriret, inuasit. Quem vt vidit adolescentulus ex Totilae familia: Quò canis, inquit, irruis dominum tuum percussurs? At ille nil territus, quanta maxima vi potuit, in Totilam telun ???ntorsit: at à Sipuardo Totilae comite in pede vulneratus, consistere est compulsus: Sipuardum autem mox alter Asbadi comes percussit. Reliqui quatuor Asbado in castra referendo intenti, cursum intermittunt. Totilas lethali vulnere affectus, stadijs octoginta quatuor confectis, cùm ad Capras venisset, mense Augusto ex vulnere moritur, atque à suis comitibus terra reconditur. Hic Totilae exitus fuit, postquam annos vndecim inter Gotthos regnauit, & res magnas, ac memor abiles gessit. Romanis occasum Totilae ignorantibus femina Gotthica indicauit, & locum, vbi sepultus fuerat, demonstrauit. itaque, effosso loco, cadauer extraxerunt, eo???ue cognito, iterum condiderunt, & rem Narseti nun ciarunt. Sigonius libro 19. Imp. occid. Pluribus vulneribus. C. Ivlivs Caesar tribus & viginti plagis co̅fossus est, vno modò ad primum ictum gemitu sine voce edito. Etsi tradiderunt quidam, M. Bruto irruenti dixisse, [Greek words]; Exanimis diffugientibus cunctis aliquamdiu iacuit: donec lecticae impositum, dependente brachio, tres seruuli domum retuleru̅t. Nec in tot vulneribus, vt Antistius medicus existimabat, lethale vllum repertum est, nisi quod secundo loco in pectore acceperat. Suetonius. Nahodabegvca, Princeps illorum, qui simulacrorum superstitione conflictati, à Mahum etis sacris abhorrent, ciues Malacenses ad Lusitanorum perniciem solicitarat: contra regem Malacensem conspiratione inita, exilio solum verterat. In mari ab Alfonso Albuquercio, Indiae praetore, deprehensus, multis vulneribus concisus ita cecidit, vt nullum sanguinem è vulneribus emitteret. Cùm verò Lusitani illum nudassent, & armillam ex auro factam, in quam erat lapis quidam inclusus, detraxissent, magna repentè vis sanguinis ex illius vulneribus emanauit. Lapis ex bestijs quibusdam eruitur, quas Siamenses Cabrisias appellant, qui mirificam ad sanguinem sistendum vim continere dicitur. Sed haec armilla, quam regi Emmanueli cum duob. leonibus ex ferro affabrè factis destinarat, in naufragio prope Zamatram perijt. Osorius lib. 7. & 8. rerum Emm. Vlceribvs mortvi varijs. Vtputa Lepra, Elephantiasi. Constantinvs V. Imp. Copronymus cognomine, perijt elephantiae morbo, quum imperasset an. 35. Volat. lib. 23. Anthrop. Vnde fortasse nata est illa de lepra Magni Constantini vana opinio, ob similitudinem nominis. Platina. Phroilla rex Hispaniae, morbo leprae correptus interijt. Ritius lib. 2. Regum Hispanorum. Baldvinvs IV. Regum Hierosolymorum septimus, leprae morbo correptus, & omni spe prolis abiecta, óccidit. Ritius de Regibus Hierosolymorum. Medeivs, vnus ex ijs, qui Ioannam puellam Gallicam Anglorum domitricem flammis adiudicauerant, lepra infectus, miserè expirauit. Valerandus Varanius lib. 4. Dominici Syluij Venetoru̅ Ducis Vxor, luxurie & delicijs insignis, tanto putredinis foetore repleta est, vt eu̅ nemo san9 fere, nec vllis odoramentis arceri valuerit: quo malo miserè aliquandiu torta expirauit. Vincentius lib. 20. c. 53. Robertvs I. Scotorum rex, ex lepra, quae extrema illum aetate corripuerat, fato concessit: vir omni genere virtutis apud gentes sua aetate clarissimus. H. Boëthius lib. 14. Florentius Nursiae prouinciae solitarius, vrsum habebat sibi inseruientem. Inuidentes hoc ei Qvidam, bestiam interimunt. Is nil aliud dixisse fertur, quàm Sperare se eos Deo vlciscente commissum luituros. Et mox caedis rei lepra confecti, paucos post dies versis in saniem corporib. contabuêre. Mar. l. 5. c. 2. Phthiriasi, Morbo pediculari. Aethiopes Acridophagi locustis victitant. Appropin quante senecta, pediculi alati, non solùm visu varij, sed specie horridi ac turpes in corporibus nati, ventrem primò, tum pectus, deinde totum corpus pàruo tempore exedunt. Qui morbum patitur, primùm veluti scabiei cuiusdam pruritu allectus, corpus scalpit, voluptate simul & dolore perceptis. Deinde exorientibus pediculis, simul effluente sanie, morbi acerbitate ac dolore percitus, vnguibus corpus magno cum gemitu lacerat. Tanta verò vermium copia effluit, alijs super alios tanquam ex perforato vase scaturientibus, vt deleri nequeant. Diod. lib. 3. cap. 3. Antiochvs Epiphanes Asiae rex, qui fanum Hierosoly mitanum Iouis Olympij statua profanauit, & Iudaeos ad internecionem delere statuit, ex Perside re malè gesta fugiens, intestinorum dolore grauissimo correptus, minas maiores spirans, Hierosolymam properabat. Verùm in itinere è curru delapsus, tanta putredine affici cepit, vt vermibus è corpore scaturientibus foetorem astantes vix possent ferre. Cepit tum erratum suum confiteri, & sese Iudaeorum Deum coliturum, templum, quod diripuisset, longè magnificentius instauraturum vouit. Verùm simulata poenitentia Deum permouere non potuit, sed desperabundus in medijs montibus vitam infelicem finiuit. 2. Machab. 9. Herodes Ascalonita, rex Iudaeae, Antipatri filius, post interfectos Alexandrum, Aristobulum & Antipatrum filios, trucidatos item innocentes, ad intercipiendum sacrum Virginis partum, vermibus ad extremum toto corpore scatentibus perijt. Le̅to calore torrebatur, qui non tam externo tactu deprehen deretur, quàm intus popularetur viscera: aderat & vehemens voracitas, cui necesse esset continuò cibos suggerere simul???; vexabatur intestinorum exulceratione & colicis passionibus. Pedes tumebant phlegmate humido & pellucido, similiter???; inguina. Ipsa quoq; verenda putrefacta scatebant vermiculis, accedente foeda nec minus molesta tentigine, non sine foetore grauissimo. Super haec omnia neruorum co̅tractione laborabat, & difficultate anhelitus. Iosephus libro 17. c. 8. Antiq. & seq. Herodes Antipas sedens pro tribunali, & vestitus veste regali, concionabatur ad populum: populus acclamabat, Dei voces, & non hominis. Confestim autem percussit eum angelus Domini, eò quòd non dedisset honorem Deo. Et consumtus à vermibus expirauit. Act. 5. Acastvm Peliae filium, ferunt ex antiquissimis phthiriasi interijsse. Plut. in Sylla. Alcman vnus ex clarissimis Graeciae poëtis, hac etiam foeditate perijt. Plin. lib. 11. c. 33. & Plut. in Sylla. Pheretima Batti F. Cyrenaeorum regina, cùm ob interfectum filium suum Arcesilaum tyrannum Barcaeos ope Persarum victos crudelissimè vlta esset, viuens vermibus absumta computruit. Herod. lib. 4. Pherecydes Syrus, Pythagorae praeceptor, pediculari morbo correptus, primùm emisit sudorem calidum, viscosum, & mucori similem: postea verò prorsus belluinum. Tandem pediculi creuerunt: cum???ue carnes in pediculos dissoluerentur, ac foeda iam turpis???ue facies euasisset, abstinuit à consortio familiarium, & eos fugiebat. Ad eum grauiter affectum quum visendi gratia Pythagoras discipulus aduenisset, ac [Greek words] quónam pacto haberet, esset sciscitatus? protendens is digitum per ianuam, [Greek words], Ex corpore, inquit, palàm est. Quod & paroemiodes apud philosophos mox est factum, sed ita, vt deteriora ferè indicentur. De hoc extat Q. Sereni carmen: Sed quis non paueat Pherecydis fata tragoedi? Qui nimio sudore fluens, animalia tetra [526] Eduxit, turpi miserum quae morte tulerunt. Ex Strabonis lib. 12. & Graecorum ferè omnium auctoritate insulam Syrum patriam habuit, vnam Cycladum, proximè Delon. Stephanus Ionicam esse insulam docuit in Acarnania, & gentile nomen inde produci, Syrius. Caelius lib. 14. cap. 13. A. L. Aelian. lib. 4. & 5. de Var. hist. & Heraclides in Polit. & Plin. lib. 7. cap. 51. [Greek words], id est, Platonis pediculi, in prouerbiu̅ abierunt: vt, referente Laërtio in vita huius philosophi, testatur Myronianus in opere, cui titulum fecit de Similibus, hinc coniectans hoc morbo perijsse Platonem, quòd vulgò pediculi Platonis appellarentur. Erasmus in Adagijs. Cassander Antipatri F. rex scelestissimus, qui Olympiadem Alexandri matrem, & Alexandri filios interfecit, ex hydrope in phthiriasin incidens perijt. Pausanias in Boeot. Callisthenes Olynthius, dum carceris custodia teneretur: praeterea & Mvtivs iurisconsultus, eadem tabe passim membrorum corrosi sunt. Plut. in Sylla. Spevsippvm Eurymedontis filium, Atheniensem philosophum, Platonis ex sorore nepotem, sunt qui dicant mortem sibi intulisse. Plutarchus tamen, efferuescentibus toto corpore pediculis interijsse. Plemminivs legatus à Scipione Locris cum praesidio pop. Rom. praefectus, cùm templum Proserpinae opulentissimum diripuisset, vinctus Romam senatu iubente ductus est, carceri???; inclusus, pediculari morbo, ante causae dictionem, miserè perijt. Liuius lib. 9. secundi belli Punici, & Valerius Maximus lib. 1. cap. 2. L. Sylla Metrobium Lysiodum licet exoletum non dissimulabat perpetuò amare. Vnde etiam morbum aluit ex leui ortum occafione, & perdiu exulcerata viscera sua ignorauit. Hinc putrefactum corpus, & in pediculos totum versum: vt cùm multi interdiu & noctu tollerent eos, nulla parte potuerit tamen, quod reijciebatur, aequare illud, quod succedebat: verùm omnes vestes, balneum, pollubrum, cibus, illo repleretur fluxu & tabe: adeò suppullulabat. Ideo saepiùs die ingrediebatur balneum, abluens & abstergens corpus. Caeterùm nihil proficiebat, superabat???ue copia omnem purgationem. Plutarchus in Sylla. Plin. lib. 7. Nat. hist. & 11. cap. 33. scribit Syllam perijsse, erodente seipso corpore, & supplicia sibi gignente. Fama est eum, qui bellum seruile mouit in Sicilia, fugitiuu̅, Evnvm nomine, postquam attractus Romam captiuus est, morbo pediculari absumtum. Plut. in Sylla, & Diodorus. Galerio Maximino Caesari, in Christi nomen arma mouenti, putrefactis introrsum vitalib. (Egnat. genitalis habet) ex auribus, ore, naribus???ue non aliter quàm ex putredinis cloaca vermes continuè scaturiebant, intolerabili cum foetore, quocunq; deferretur. Cùm nulla medicorum ope leuaretur, sibiipsi manus intulit. Ivlianvs, Iuliani Apostatae auunculus (qui Antiochiae in te̅plo sacram mensam lotio emisso profanauerat, Euzoio episcopo, ob id eum obiurganti, alapam impegerat) non multò pòst graui correptus morbo intestinorum putrescentium, miserè interijt, excrementis non ampliùs per meatus suos, sed per os sceleratum egredientibus. Theodoretus lib. 3. c. 13. Sozomenus addit lib. 5. c. 8. etiam carnem eius putrefactam, in vermes conuersam esse: qui in profundo abditi, viuam carnem tantisper depasti fuerint, donec eum interemerint. Honoricvs Vandalorum rex, Arianus, in Africa phthiriasi perijt, cùm 444. catholicos episcopos in exilium egisset. Sigebertus. Arnvlphvs septimus à Carolo Magno Imperator, Normannis perdomitis nimio successu elatus, ita contumax in omnes, tum vel maximè Ecclesiasticos fact??? est, vt Dei nutu pediculari morbo breui consumtus sit. Platina ex Sigeberto, & Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Cranzius libro 2. Metrop. cap. 22. ob societatem Vngarorum contra Morauos introductorum hoc illi accidisse scribit. At lib. 3. c. 3. Saxoniae ex immodico allij esu. Alij tradunt, profligatis Formosi pontificis hostibus à proditore quodam veneno potionatum, euicto per triduanum somnum pharmaco, in phthiriasin postea incidisse. In Aruernensi ciuitate, Proiecti episcopi occisor Radbertvs viuus est à vermibus corrosus, & consumtus. Vincentius lib. 22. cap. 119. Fvlchervs Nouiomagensis episcopus in Gallia, morbo pediculari interijt: cuius cadauer cum pediculis scaturire non cessaret, ceruino corio insutum, terrae mandatum est. Magnum punitae ambitionis & simoniae exemplum, inquit Iacob??? Meyer in Chronico Flandriae. Leostanvs adolescens, famam de crinibus & vnguibus Edmundi regis Anglorum sensim crescentibus in dubium vocans, sibi corpus ostendi minis impetrauit. Eo viso, in amentiam incidit, & phthiriasi haud multò pòst perijt. Vincentius lib. 25. cap. 22. Lambertum virum sanctissimum episcopum Vltraiectensem, apud Leodium, quòd Pipinum reprehenderet, qui vxori pellicem Alpiadem superinduxisset, frater Alpiadis Dodo necauit, & postea morbo pediculari consumtus est. Platina ex Sigeberto. Lambertvs Constantiensis episcopus phthiriasi (vt Bruschius annotat) perijt, anno 1017. iuxta Contractum. Napvs Turrianus Mediolanensium tyrannus, ab Otthone Vicecomite captus, clatratae???ue caueae inclusus, post annum vnum, menses septem & dies 23. in eo squallore, foeda illuuie & enatis subinde pediculis consumtus est. Iouius in vita Otthonis Vicecomitis. Antoninvs Pice̅s monachus eremita, hypocrita, phthiriasi perijt, sub Alphonso Aragonum & Siciliae rege. Anton. Panormita de rebus gestis Alphonsi, & Aeneas Syluius in Commentarijs. Gallico morbo. Fridericvs Cafimiri Polonoru̅ regis F. Gnesnensis Archiepiscopus, Cardinalis, aspectu decoro, ingenio nullo, iners, ignauo otio marcescens, ad extremum morbo Gallico confectus est, anno 1503. Cromerus lib. 30. Carbunculo. L. Paulo, Q. Marcio censoribus, primùm in Italiam carbunculum venisse, annalibus conscriptum est, peculiare Narbonensis prouinciae malum: quo duo consulares obiêre, Ivlivs Rufus, & Q. Lecanivs Bassus: ille medicorum inscitia sectus, hic verò pollice laeuae manus euulso acu ab semetipso, tam paruo vulnere, vt vix cerni posset. Nascitur in occultissimis corporum partibus, & plerunque sub lingua, duritia rubens varicis modo, sed nigricans capite, aliàs liuida, corpus intendens, neque intumescens, sine dolore, sine pruritu, sine alio quàm somni indicio, quo grauatos in triduo aufert, aliquando & horrorem afferens, circa???; pustulas paruas, rariùs febrem: stomachum fauces???; cùm inuasit, ocyssimè exanimans. Plin. lib. 26. c. 1. Constantinvs Copronymus Imp. ob tyrannidem contra imaginum patronos poenam sensit. Nam carbunculus pedem eius corripuit, & ardentes febres eum infestantes è medio sustulerunt, cùm annos triginta quatuor & tres menses rerum potitus esset. Zonaras tomo tertio, & Paulus Diaconus libro 22. Iuo in Chronico. Blondus Decad. 2. li. I. elepha̅tiae morbo eum correptum, & adusti spumantis???ue sanguinisvitio putridam carnem neruos & ossa destituisse, eum???ue vlceribus repleuisse, tradit. Henricvs V. Imp. an. 1126. morbo dracunculi, quo tentari solebat, vehementiùs affici cepit, & ad Pentecosten Vltraiecti peragendam transgressus, XII. Kal. Iunias morbo ingrauescente decessit, Sigonius lib. 10. regni Ital. Herpete, Vlcere depascente. Esse Plotinvm humanis perfunctum, scribit Firmicus, quum per totam eius cutem magnis humoribus nutrita pestis erupit, vt putre corpus, deficientibus membris, corrupti sanguinis more tabesceret, per???ue omnes dies ac horas, serpente morbo, minutae viscerum partes defluerent: & quicquid paulò antè integrum videras, statim confecti corporis exulceratio deformaret: vt sic corrupta & dissipata facie, tota ab illo figura corporis discederet, ac in mortuo (vt sic dicamus) corporessolus superstes retineretur animus. Caelius libro 21. cap. 10. Antiq. Lect. Cyrinvs episcopus Chalcedonensis, Ioan. Chrysostomum falsis conuicijs plurimis proscidit. Factum est, non multò pòst, vt Maruthas Mesopotamiae episcopus imprudens pedem illius calcando laederet. Malo augescente, crus ei abscissum fuit. Verùm altero quoque pede eo malo correpto, etiam & is resectus fuit. Corrupit deinde vniuersum corpus tabes. Socrates libro sexto, capite vigesimoseptimo, Sozomenus libro 8. capite 27. Nicephorus hanc calamitatem suis in Chrysostomum contumelijs acceptam tulisse Cyrinum, refert lib. 13. cap. 14. Tvmoribvs. Ivdas Iscariothes prodito Christo seipsum suspendio affecit. Verùm superuentu quorundam seruatus, quotidie discipulis reliquis ad poenitentiam eum hortantibus, non obtempera̅s, posteaquam Dominum in coelos ascendisse audiuit, illicò ita intumuit, vt medius crepans perierit. Cedrenus in Historiarum compendio. Fractvris Mortvi. Consule Tit. Rotae supplicio affecti, f. 487. Item, Fractura Pedum, Costarum mortui. f. 521. 522. Qvidam Romae ad bestias damnatus, vt se ea crudelitate ludibrio???; eximeret, quemadmodum Seneca scriptum reliquit, cùm curru ad theatrum deportaretur, dormire se finge̅s, adeò caput inclinauit, vt inter rotae radios illud inuolueret, rota???; vertendo collum eius frangeret. Fulg. lib. 9. c. 12. Insania qvacvnqve, mania, phrenesi. Calydonii populari vaesaniae morbo, qui ebrietati similis erat, correpti perierunt, idipsum precibus impetrante à Libero patre Coreso sacerdore in vrbe Achaiae Calydone, cùm Callirhoën ad sui amorem neq; precum neq; munerum vllo genere flectere potuisset. Pausanias in Achaicis. Theodericvs Ostrogothorum rex, Symmacho atque Boëthio interfectis, cùm ei in coena magni piscis caput appositum esset, visus est sibi in eo Symmachi caput videre, inferius labrum in minitantis speciem mordentis: quemadmodum ipse medico Elpidio fassus est. Ea imagine territus, in cubiculum relatus, ad extremum vsque timore & moerore confectus obijt. Sigonius. Michael Balbus, qui in Leonem V. Imp. filios???; eius crudelis fuit, ac multis alijs pijs calamitatem attulit, tandem phrenitide ac intestinorum dolore poenas luit. Zonaras tomo 3. Lotharivs Italiae rex, an. 949. in phrenesim incidit, ac mox è vita migrauit. Sigonius lib. 6. regni Ital. Miecislavs II. Polonorum rex amentia correptus ex iugi crapula, anno Christi 1034. Posnaniae obijt. Cromerus lib. 3. Antonivs Basseius cùm ei alae equitum praefecturam rex Galliae Ludouicus XI. quàm in Italia contra Hispanos duxerat, ademisset, quanquam ea Gruerio fratri traderetur, adeò grauiter id tulit, vt exundante atra bile ad insaniam verteretur: frustra???ue deposcens, vt sibi dicturo causam regiae aures paterent, nec aditum impetrans, inter deliria defecit. Iouius in Consaluo. Petrvs Portucarreus Hispanus, cùm Augustinam quandam adamaset filiam magae, eam???ue postmodum dimisisset, quòd mater ob veneficia publicè virgis caesa esset: cepit ita animo torqueri, vt perpetuò existimaret hanc, quàm amauerat, suo lateri incumbere: atq; ea de causa strenuus alioquin eques, obequitando perpetuò pendebat super latus. Ta̅dem ex diuturno taedio in morbum incidit. Aiebat autem, si adduceretur amasia, se superfuturum. Sed illa recusante, contabuit. Cardanus de Rerum varietate lib. 15. c. 80. Audiui (inquit Bodinus lib. 2. Daemonomaniae cap. 3.) ex Insulano Abbate, Noualliorum domino, qui iam legatione Constantinopoli à Regefungitur, & ex nobili Polono, cui nomen est Pruinski, legato in Galliam, Vnvm exmaximis Christiani orbis Regibus, auidum sui exitus cognoscendi, Iacobitam necromantem ad se accersiuisse: qui confecta missa & sacrata hostia primogenitum quendam decennem puerum ad hoc comparatum truncari iussit capite: eo hostiae imposito, certas voces pronunciasse, characteras adhibuisse, ac tum roganti, quid vellet, caput duobus verbis respondisse, Vim patior: illicò furibundum Regem indesinenter clamaiusse: Tollite caput istud, & in eo furore exspirasse. Haec historia in toto regno vbi gesta est pro certa & indubitata habetur, etsi quinq; homines solùm negotio interfuêre. Apoplexia, Paralysi, Lethargo, Catocho, Catalepsi mortui. Siderati. Symptomata haec à Medicis accuratè distinguuntur. Ab Historicis non item, qui persaepe Apoblexiam cum Paralysi & Sideratione confundunt. Quorum nos heic auctoritatsm licet purum explicatam sequi, quàm illorum acribologiam cogimur. Nabal ex metu, quem ob Dauidis regis indignationem conceperat catocho siue catalepsi comprehensus obriguit. 1. Regum 26. Alcimo pontifici sceleratissimo, qui Demetrium Soterem contra Iudaeos instigauit, volenti demoliri veterem adyti panietem, sanctorum vatum aedificium, morbus diuinitùs inflictus est, per quem repentè voce priuatus in terram procidit, & cruciatus non paucis diebus miserè perijt, post exactum in sacerdotio quadriennium. Quo defuncto, pontificatum populus communibus suffragijs Iudae Machabaeo tradidit. Iosephus lib. 12. cap. 17. Antiq. Lacydes Cyrenaeus, nouaa Academiae princeps, Arcesilai auditor, à puero maximè studiosus, tenuit ludum annis XXVI. Excessit exparalysi, Olymp, CXXXIV. Suidas. M. Livivs Drusus, cùm ex gratia in inuidiam venisset, anxius quoq;, vt Latinorum postulata disrerret, qui promissam ciuitatem flagitabant, repentè in publico concidit, siue apoplecticus, siue hausto sanguine caprino, semianimis domum relatus. Volat. lib. 16. Vrbanorum Com. T. Quintius Flaminius Thebas ingressus cum exercitu, Thebanos, quasi vrbe non potiretur, affatus est: suadens vt in partes Romanorum discederent, adiuuante Attalo rege, & Thebanos incitante. Sed Attalus quidem, cùm praeter aetatem maiore contentione oratorem Quintio praestare vellet, & vertigine quadam vel pituita esset in media oratione correptus, collapsus est: nec multis diebus pòst in Asiam nauibus deuectus expirauit. Plut. in Flaminio. P. Papinianvs Statius pater anno 65. lethargo obijt. L. Vervs Antoninus Imp. contra Marcomannos profectus, apud Alpes spectans vrbicas voluptates, statuit Romam repetere. Sed in itinere apoplexia correptus, Altinum diuertens, triduo mutus fuit, moxque perijt, anno imperij XI. Capitolinus, & Herodianus. Constantivs Imp. rebus Parthicis occupatus, ad bellum cimile contra Iulianum Apostatam conuersus, apoplexia in itinere obijt, inter Ciliciam Cappadociam???; in Mopsucrene oppido, anno imperij quarto & vigesimo, aetatis quinto & quadragesimo. Platina. Atila Hunnorum rex, cùm in nuptijs suis nimiru̅ crapulae & veneri operam dedisset, erumpente per appplexiam sanguine de naribus, in lecto sussocatus est. Sigebertus in Chronicis. Valentinianvs Imp. in Gallia Bregitione oppido, cùm Quadorum legationem, qui latrocinia excusabant, paulò attentiùs audiret, subita ira accensus incidit in morbum: aresce̅tibus venis, cùm nihil sanguinis educi posset, voce amissa, sensu integer expirauit, anno aetatis quinto & quinquagesimo, cùm imperasset annos XI. Cusp. ex Marcellino. Aistvlphvs Longobardqrum rex, dum Pipini Gallorum regis ex Italia abitum expectans dolü meditatur, intercepturus consuetis artibus vrbes, apoplexia medio venatu, vel (vt alij) ictu fulminis absumtus est. Cuspinianus. Carolomanvs rex Bauariae & Italiae paralysi oppressus, anno Sal. 880. VII. Nonas Aprilis, in Bauaria ad Odingas occubuit, vir religiosissimus, & literis eruditus, & laudis bellicae haud expers. Sigonius lib. 5. regni Ital. Henricvs I. Imp. cùm iter Romam meditaretur, aduersa valetudine correptus, conuocato omnipopulo, Othonem fili??? suum regem designauit, rebus???; omnibus compositis, tactus paralysi, obijt anno aetatis suae LX. imperij XVII. Salutis DCCCCXXXVII. ad 6. Non Iulij. Cuspinianus. Stephanvs presbyter in locum Zachariae I, Pp. substitutus, de more in Lateranum delatus, graui repentè somno oppressus est. Post triduum cùm experrectus res familiae componere aliquando instituisset, subitò mente alienatus vocem amisit, & postridie eius diei expirauit. Vt proinde inter Pp. non referatur. Successit ei Stephanus Diaconus. Sigonius lib. 3. regni Ital. Platina. Philippvs Vicecomes, Mediolanensium princeps, apoplexia perijt sexto Idus Augusti, MCCCCXLVII. Platina in Martino V. Martinvs V. pontisicatus sui anno 14. mense 3. Romae apoplexia mortuus, aetatis suae sexagesimotertio. Platina. Pavlvs II. Pont. max. dum post coenam cum architecto Aristotele, de traducendo Vaticani obelisco in plateam basilicae Petri sermonem haberet, obruente crapula, repentè ex apoplexia interijt, anno Salutis MCCCCXXI. Volaterranus lib. 22. Anthropologiae. Vicelinvs episcopus Aldenburgensis, Vandalorum apostolus, incoenobio Falderae paralysi correptus est lateris dextri & linguae. Duobus annis & dimidio decubuit, sed vt missarum solennijs & communioni sacrae semper alieno ministerio adesset, tantis gemitibus & interno cordis clamore, vt spectatores vix à fletu temperarent. Obijt ann. 1154. Cranzius lib. 4. Vandaliae, cap. 18. Venceslavs VI. Boëmorum rex audiens confulum Pragensium ceadem, ac è praetorio crudelem praecipitationem, pincerna dicente, se hoc praesciuisse futurum, pugione eum interficere decreuerat. Ex ira in paralysin incidens, pòst dies XIIX. veluti porcus in volutabro animam exhalauit, anno aetatis LVII. cùm regnasset LV. annos in Boëmia: in imperio autem viginti. Anno Christi 1419. Cuspinianus. Mathias Vngarorum rex bellicosiss. intulit bellum Austrijs, exercitum Friderici Imperatoris fudit, munitiones Anstriae plerasque, & in his caput gentis Viennam in potestatem suam redegit, Nouam vrbem obsedit. Verùm dum ea obsidetur, ipse Viennae die Palmarum sacris operam dans, quibus sex circiter horas interfuit, ad languorem declinandum ficus poposcit, ijsque, quòd cariosae essent, primo morsu vehementer offensus, oborta capitis vertigine, apoplexia correptus est. Ingentes ea nocte mugitus edidit. Ingruente demùm aurora, dolore cessante totum diem mutus & resupinus insomnem egit. Tertio pòst die è profluuio sanguinis narium animam efflauit, an. 1490. aetatis XLVII. regni XXXVII. In agone pilula, nucis instar, è stomacho repe̅tè eleuata cùm ad epiglotrim ascendisset, eum suffocauit. Cromerus lib. 29. & Bonfinius li. 8. Dec. 4. Dubrauius lib. 31. Franciscvs Petrarcha Arquati oppido Euganeo apoplecticus obijt iam septuagenarius, anno Sal. 1374. Squarzaficus in eius vita. Ioannes Albertus, Polonorum rex, apoplexia vitam finiuit anno 1501. Cromerus lib. 30. Ioannes XIV, Aragonum rex, in montes venatum profe [528] ctus, cùm lupum venatores occidissent, & is lupus an lupa esset, à venatoribus quaereret, repentè mortuus, mula, qua vehebatur, decidit. Marineus lib. 11. rerum Hisp. Nocte, quae octauum diem Aprilis anni 1498. antecessit, apoplexia Carolvs VIII. rex Galliae, Ambosiae repentè mortuus est: dum pila ludentes spectat. Ritius lib. 3. regum Francorum, & Guicciardinus lib. 3. Hist. Ferdinandvs I. Aragonius, rex Neapolitanus, an. 1494. apoplexia repentè sublatus est, curis magis quàm aetate confectus: qui regnum à patre Alphonso I. partum, multis difficultatibus, quae per regni initia extitêre, superatis, conseruarat. Guicciardinus lib. 1. Amvrates Turcorum rex, Mahometi II. filius, obijt in conuiuio ictus apoplexia, quam nimia vini conciuerat copia, anno 1450. Chalcocondylas lib. 7. Hieronymvs Fracastorius Veronensis, philosophus, medicus, poëta clarissimus, septuagenario maior, IIX. Idus August. anno Christi 1553. dum pranderet, apoplexia correptus est. Post multas autem herbas in olfactum balbutiente lingua efflagitatas, amisso penitùs sermonis vsu, manu saepius in verticem exporrecta, ijs qui aderant innuere voluit, vt celeriter cucurbitula affecto & laboranti cerebro sucurrerent. quo remedio ille se Vestalem quandam curasse adhuc meminerat. Sed re ab asta̅tibus nequaquam intellecta, leniter sub noctem expirauit. Auctor vitae. Aeneas Vicus Parmensis, antiquariorum nostro seculo facilè princeps, cùm apud Herculem Ducem Ferrariae vrnam fictile̅ antiqui operis, imaginibus & literis insignem, manibus tractaret, & explicaret, apoplecticus corruit, magno cum venerandae Antiquitatis dolore, quae illius industria de palingenesia iam non dubiam spem conceperat. Ioan. Cornarius Zuiccauiensis, cuius cura totus Hippocrates primum Latinè loqui cepit, apoplecticus obijt, anno 1558. XVI. Martij. Conradvs Lycosthenes Rubeaquensis, vir de communibus studijs, cùm aliàs, tum eo praecipuè, quòd Theatri huius fundamenta iecit, praeclarè meritus, cùm septem annis antè dextro latere resolutus scribendi facultatem ferè amisisset, linguae tamen pedum???ue vsu recepto, tandem anno Christi 1561. VIII. Kal. Aprilis, apoplexia grauissima correptus, horae spacio vitam cum morte expectatissima commutauit, aetatis suae anno 43. Epilepsia. Himerivs Bithynus sophista, Iuliano Imp. familiaris, obijt in extrema senectute comitiali morbo. Eunapius in vitis Sophistarum. Mahometvs impius, Dei manu vindice eum insectante, incidit in morbum epilepticum, quo laborare solebat frequentiùs, vt Ioannes de Oppido indicat. Sensum amisit, venter eius intumuit, minimus digitus incuruatus est retrò: & die à morbo decimaquarta expirauit, anno Domini 632. iuxta Sigebertum in Chronico: cùm regnasset apud Saracenos annos decem. Chronicon Saracenorum. Io. Matthaei de Gradis, medici clariss. Filivs, infans adhuc, repentino tubarum clangore territus, in comitialem incidit, & decimo die obijt. Testatur pater in Com. X. ad Almansorem, capite de Phrenitide. Caloris natiui extinctione. De hac superiore loco egimus, quatenus Mortis instrume̅ta in corpus agunt, Calorem vel estinguendo vel resoluendo vel suffocando, f. 518. Pertvrbationvm Vehementia. Has ipsas inter Instrumenta mortis suo loco semel connumerauimus. Inde igitur petantue exempta, cùm respectus tantùm sit diuersus, f. 492. Extenvatione, Emaciatione, Tabe vniuersi corporis. Heic Auctricis & Nutricis defectum consideramus. Quatenus verò vel Hepatis vel Pulmonis vitia, hic affectus sequitur, sic ad illarum partium morbos referri debet, f. 521. De Meleagro scriptum Homerus reliquit, Altheae matris imprecationibus diris confectum è vita excessisse. At alij adiutos ab Apolline contra Aetolos Curetas, ab ipso Apolline occisum Meleagrum narrant. Torrem verò à Parcis Altheae datum, quo demùm igni consumto, Meleagrum extingui necesse foret, & illum torrem ab Althaea acri ira concitata exustum: primus omnium versibus mandauit Phrynichus, Polyphradmonis filius, cùm Pleurone̅ fabulam docuit. Pausanias in Phocicis. Thevtis Arcadum dux bello Troiano, cùm inter eu̅ & Agamemnonem simultates essent, cohortem suam domum reducturus erat. At Pallade conante retrahere eum, prae ira dicitur deae femur percussisse. Rediens igitur domum, lethali tabis morbo extinctus est. Pausanias in Arcadicis. Phayllvs cùm bello sacro Phocensium Onomarcho fratri successisset, miserè contabuit. Erat inter sacra Delphici templi donaria à Phocensibus direpta peruetus effigies ex aere hominis, cui, carne consumta, sola essent reliqua ossa: aiebant Delphi ab Hippocrate medico dedicatam. Huic Phayllus se similem factum videre visus est. Ac paucis pòst diebus macie contabescens, somnij euentum impleuit. Pausanias in Phocicis. Tiberivs II. Imp. cùm cucurbitas serotinas vitiatas edisset, in tabem incidens mortuus est. Cedrenus. Herodes, cognomento Iulius, genere Aeacides, Atheniensis, è Marathonio municipio, sophistes, obijt anno aetatis circiter LXXVI, tabe confectus. Suidas. Leo Magnus Imperator profluuio ventris laborans, intùs atrocibus confi ciebatur cruciatibus. Quoties in matulam desidebat, siue ante, siue pòst eum ignis esset, is per ventrem eius & dorsum pellucebat: adeo???; extremè attenuatus, viuendi finem fecit. Cedrenus. Venceslavs IV. Boëmorum rex, tabe perijt, sanctitate conspicuus, miraculis clarus. Aeneas Syluius historiae Boëmorum, capite 28. Hvngvs Pictorum rex, extinctus est diutina tabe consumtus. H. Boëthius lib. 10. Adrianvs Turnebus, Graecarum literarum in Acad. Parisie̅si professor regius, praeceptor noster, cuius 24. libri Aduersariorum doctissimi extant, cùm ex intempestiuis studijs in phthisim, salso catarrho iugiter in pectus decumbente, incidisset, longo confectus morbo, tandem anno aetatis suae LIII. Christi verò MDLXV. prid. Idus Iunij, Lutetiae expirauit, & absq; omni funeris pompa (vti suprema voce mandauerat) elatus, in Scholasticorum coemeterio conditus fuit. Cuius mortem boni omnes luxerunt, & elegantissimis etiam epitaphijs per compita affixis ornârunt. Gabriel Fallopius, praeceptor noster, in Patauina schola chirurgiae professor, anno 1561. Ivvenis cuiusdam, qui lenta tabe & asthmate perierat, thorace aperto, quatuor lapides fabae magnitudine latos nonnihil & tuberosos, cinereos & subduros reperit. Ioannes Kentmannus de Calculis in humano corpore. Concoctricis Debilitate, Oppressione, Svffocatione. Vide Tit. Repletione mortui, f. 502. Diogenes Canis cùm polypum crudum comedisset, ob ventris dolorem mortuus est. Athen. lib. 8. c. 6. Clodii Pulcri filius nequissimus, abdomine auidè deuorato, impurum reddidit spiritum. Val. lib. 3. c. 5. Severvs Imp. dum membroru̅ omnium, maximè pedum dolorem pati nequiret, loco veneni cibum plurimae carnis incoctae auidiùs deuorauit: quem dum concoquere non posset, cruditatem passus expirauit. Sextus Aurelius. Catarrhi defluxu. Sobieslavs Boëmorum princeps, cùm in arcem quandam suam, iuxta Hradecium oppidum sitam, grauedine & destillationibus laborans secessisset, ibi controuersiam inter Henricum Olomucensem praesulem, & Vratislaum Brunnensem Marchionem, compositurus, inualescente capitis dolore Pragam deportatus obijt, an. 1139. Dubrauius lib. 11. Vomitv Cibi, Hvmorvm, Stercoris, Sanguinis. Vide Titulum, Sanguinis effluxu mortui, f. 529. De Voluulo, sub ijs, qui Intestinorum morbis periêre, f. 521. Timagenes Alexandrinus Grammaticus, sub Pompeio captiuus Romam ductus, perijt ex vomiru post coenam. Volaterranus libro 20. Anno XII. Constantini Copronymi Imp. impius & profanus ille pontifex Anastasivs, anima cum corpore pereunre, mortuus est, ex miserrimo morbo, qui chordapsus dicitur, merdam per os egerens, dignas???ue dedit poenas suarum in Deum & praeceptorem Germanum patriarcham iniuriarum. Cedrenus. Hieronymvs Frobenius, typographus Basiliensis, vir opt. & sanctissimus, cùm iam inde ab adolescentia ductu naturae vomitui assueuisset, per quem saepe à grauissimis morbis liberatus fuerat: in senecta, cùm ad stomachum tota vis humorum tanquam ad cloacam praecipitaretur, magna animi [529] consta̅tia doloribus stomachicis crudelissimis per aliquot annos cum vomitu assiduo insigni constantia perpessis, tandem anno Christi 1563. III. Id. Martij migrauit, aetatis suae LXI. Alvi Proflvvio qvocunque. De hoc quoque superiùs egimus, f. 521. Illic Loci affecti, hîc Symptomatis ratio habetur. Dysenteriam pestilentem, pete è Tit. Pestilentiae memorabiles, f. 541. Tachos Aegyptius in Persas profectus, cùm eius nationis ciborum insolentiam ferre no̅ posset, dysenteria correptus, vitam cum morte mutauit. Aelianus lib. 5. de Varia hist. Avgvstvs Imp. profluuio ventris in eo dem, quo pater, cubiculo Nolae mortuus est, anno suae aetatis 76. Suetonius. Vespasianvs Imp. consulatu suo nono Cutylias ac Reatina rura, vbi aestiuare quota̅nis solebat, petens, cùm super vrgentem valetudinem creberrimo frigidae aquae vsu & intestina vitiasset, nec eo minùs munerib. imperatorijs ex consuetudine fungeretur, vt etiam legationes audiret cubans: aluo repentè vsque ad defectione̅ soluta, per iocum, Imperatorem ait stantem mori oportere. dum???ue consurgit, ac nititur, inter manus subleuantium extinctus est IIX. Kal. Iulij, annum gerens aetatis sexagesimum ac nonum, super???ue mensem ac diem septimum. Idem. Petilivs Cerealis, Vespasiani legatus in Britannia contra Scotos, ventris profluuio extinctus. H. Boëthius lib. 4. Traianvs Imp. apud Seleuciam, quae posteà Traianopolis di cta est, dum rediret ex Syria, profluuio ventris decessit, anno imperij XX. Volater. lib. 23. Anthrop. Misithevs socer Gordiani, vir doctiss. & bellicosiss. occisus est insidijs Philippi, qui per medicos curauit (quoniam effusione alui laborabat) vt cùm poculum iuberetur sistendi ventris gratia accipere, poculum daretur, quo magis solueretur: atque ita exanimatus est. Cuspinianus. Arivs Armodij silius, haeresiarcha, quo die Constantinopoli cum Alexandro catholico episcopo disputandum erat, dum leuare ventrem vellet, in sella familiari cu̅ faecibus omnia intestina effudit. Fulg. lib. 9. cap. 12. Milites Belisarij in Africana expeditione contra Vandalos auaritia & inhumanitate Ioannis Praetorio praefecti diarrhoea ex pane vitioso perierunt: perijssent???; omnes, ni Belisarij prouidentia alios panes dare iussisset. Procopius lib. 3. Presbyter Sidonium episcopatu Auernensi deijcere studens, ecclesiam manè ingressurus, cùm priùs aluum exonerare vellet, cum sordibus simul animam excacauit. D. Lvdovicvs Francorum rex profluuio ventris obijt pestilente. Aemilius lib. 7. Anastasivs II. Rom. Pp. Theoderico regnante, vir parùm secunda fama, vt qui Acacium haereticum (quem primò expulerat) ab exilio reuocare tentabat, dum in secessu ventre̅ soluit, subitò occubuit. Gratianus & Volaterranus lib. 22. & Fulgosus lib. 9. cap. 12. Leo III. Iconomachus quum quatuor & viginti annos imperasset, dysenterio fluxu miserè animam efflauit. Cuspinianus Leo V. Imp. coeliaco morbo perijt, cùm annos regnasset quinque & viginti, cum tribus mensibus. Idem. Michael Thraulus cùm annis octo & mensibus nouem crudelissimè imperasset, correptus phrenitide, profluuio ventris animam excacauit, filio superstite relicto. Idem. Theophilvs Imp. ob infelicem pugnam cum Agarenis, per multos dies ab omni cibo abstinens, solo frigidissimae aquae potu vsus, in dysenteriam incidens obijt. Idem. Henricvsv VI. Imp. cum vxore & filio Friderico II. Siciliam ingressus, quum venationi indulgeret, mense Augusto, ad calorem leniendum, in terram noctu stratus, Messanae diarrhoea correptus, obijt anno imperij octauo, Panormi sepultus, anno Salutis MCXCIIX. Idem. Otho IV. Imp. dysenteria mortuus. Idem. Henricvs VII. Imp. eodem symptomate perijt. Albertvs I. Imper. contra Turcas Seruiam in festantes ducto exercitu, vbi expugnata̅ Synderouiam, Turcas abijsse cognouit, dimisso exercitu Budam redijt. Sed insolito feruentis Augusti calore vexatus, dum peponibus nimiùm oblectatur, in al ui fluorem incidit, sentiens???ue periculum, moriturus in patria Viennam repetere statuit. Iter ingressus, cùm iam Strigomum praeterijsset, in villa, quae Longa dicitur, condito testamento decessit, anno 1439. Aeneas Syluius, cap. 56. historiae Boëmicae, Cuspinianus, Cranzius lib. 12. Vandal. cap. 8. Fridericvs III. Imp. ex aetate ac labore, fluxu???ue veteri, in tibia gangraenam acquisiuit. Nam pede illo saepillimè claustra fores???ue ac portas omnes fregerat. Quatuor mensibus continuo dolore agitato, tibia ferro aufertur. Die virgini Mariae sacro, quam religiosiùs semper consueuerat venerati, ab om ni alio cibo abstine̅s, octo melones comedit (quibus quatuor occubuerunt Caesares) insuper aquam bibens: in stomachi incidit dolorem, mox in lienteriam, & sic Lincij expirauit, 19. Augusti, anno Salutis 1493. aetatis LXXIIX. imperij LIII. Cuspinianus. Stephanvs Vngarorum rex, Thatharem Chunorum duce̅, ob benè nauatam in bello aduersus Graecos operam, magno in precio habebat, tantum???ue caeteris Chunis indulgebat, vt pro libidine in Vngaros grassarentur. Vngari regis decumbentis salute desperata, Chunos vicissim malè tractarunt. Thathar apud regem iam aliquantum refocillatum de Chunorum caede queritur. Rex, quamuis morbo penè consumtus, ad Chunorum lamenta ingemuit: pollicitus, se recuperata valetudine, pro singulis Chunis denos Vngaros capitali sup plicio affecturum: & fidei causa dextram porrexit. Quam cùm Chuni certatim prensarent, ea pressura tantùm defatigatus est, vt redintegrato profluuio ventris, paulò pòst vita decesserit, anno regni sui XIIX. Salutis 1131. Bonfinius lib. 6. Dec. 2. hist. Vngarorum. Anno 645. Dagobertvs Francorum rex profluuio ventris Spineti propter Sequanam perijt, sepultus in aede D. Dionysij, quam extruxerat. Chronicon Francorum. Samsonem Chilperici regis filium, dysenteria expirasse, testis est Gregorius Turone̅sis. Idem scribit, Avstrigildem reginam eodem modo perijsse. Ferdinandvs II. Aragonius, Neapolitanus rex, bello à Gal lis petitus, multis militiae laboribus confectus, in villa apud Veseuum montem, dysenteria laborare cepit. Erat habitu corporis ad perferendam omnem aduersae rei contumeliam valdè firmo: led cùm intemperantiùs nouae nuptae, quae Ferdinandi aui filia erat, complexibus indulsisset, & iam fermè pestilens esset autumnus, vim morbi sustinere no̅ potuit. Neminem regum maioribus omnis generis hominum, aut certè verioribus lacrymis tumulatum ferunt, quòd ille tanta animi corporis???ue virtute praeditus, in medio aetatis flore, ipso???ue partae victoriae ac recepti regni limine, cùm maximè primum laboris fructum capere deberet, iniqua fatorum lege fuisset extinctus. Iouius lib. 4. Hist. Robertvs Malatesta, Xysti IV. copiarum dux, cùm Alfonsum Aragonium, Ferdinandi Neapolitanorum regis F. in agro Veliterno acie vicisset, in magna atq; ardenti siti immodetatiùs aqua hausta, dysenteria correptus perijt. Brutus lib. 7. historiae Florentinae. Pivs II. expeditione co̅tra Turcas suscepta, Anconae aluiprofluuio perijt. Campanus in eius vita. Maximilianvs II. Imp. duodecima Ianuarij, post noctem, mediam, anno Sal. 1519. spiritum suum Deo reddidit, profluuio ventris (vt olim Fridericus eius pater) anno aetatis quinquagesimonono, mense nono, die vicesimaprima, Imperij verò trigesimo secundo. Cuspinianus. Sangvinis per Qvascunque partes effluxu. Vide Titulum, Vulneribus mortui, f. 520. & seqq. Pharnvches, equitatui Xerxis co̅tra Graecos praefectus, cùm Sardibus proficisceretur, canis sub pedes equi intercurrit: quo equus territus, sese???ue attollens, Pharnuchem excussit. Hic collapsus, sanguinem euomuit, & in phthisin incidit. Herodotus lib. 7. Aristobvlvs Iudaeorum rex, cùm matrem & fratrem Antigonum, quem alioqui summoperè amabat, principatus libidine occidisset, dum factum suum continenter detestaretur, crescentibus doloribus sanguinem vomuit. Eum quidam è ministris efferens, ad Stratonis turrim prolapsus, in eo ipso lo co effudit, qui Antigoni caedis cruenta habebat vestigia. Quo facto, ingens eorum, qui viderant, clamor exoritur, quasi data opera puer illic effudisset sanguinem, ita vt clamoris causam sciscitaretur Aristobulus. Omnibus autem dicere tergiuersantibus, tantò magis contendebat cognoscere. Tandem vbi minis ac terroribus expressit, vt faterentur veritatem: conscientia grauiter ictus animu̅, plurimas effudit lacrymas: & gemitum ex imo pectore ducens: Ergo no̅ latet Deu̅, inquit, meum impium ac sceleratum facinus, quando tam citò reposcor ad poenas cognati sanguinis. O' corpus impude̅s, quousque retinebis animam, quam materni simul ac fraterni manes flagitant? cur non semel eam reddis, ne sic per partes opus sit libare meum sanguinem, atque ita parentare oppressis per nefas & parricidium? Vix ea fatus erat, cùm exhalauit animam, vno tantùm anno in regno exacto. Iosephus libro 13. cap. 19. Antiq. L. Corn. Merula consularis, & flamen dialis, ne ludibrio insolentissimis victoribus esset, in Iouis sacrario venis incisis, contumeliosae mortis denunciationem effugit: sacerdotis???ue sui sanguine vetustissimi foci maduerunt. Valerius libro nono, capite 12. Paetvs Thraseas Patauinus, vir Catoniana disciplina & seueritate, propter suspicionem affectatae libertatis à Nerone damnatus, sibi venas soluit. Luc. Anneus Seneca, 114. aetatis anno, à Nerone iussus, si [530] sibijpsi mortem consciscere, venas sibi in brachijs & malleolo aperiri curauit. Verùm cùm sanguis propter frigiditate̅ con strictus tardiùs egrederetur, venenum insuper ebibit. Quod tamen cùm propter constrictionem pororum & venarum ad cor penetrare non posset, in balneum calidum descendit: cuius beneficio pori aperti, & venenum ad cor deductum, & san guis liberrimè effluxit. Tacitus lib. 15. Adrianvs Imper. familiari morbo, sanguinis è naribus eruptione tentabatur: eodem???ue extinctus est, ob nimiam refrigerationem hydropisi tandem succedente. Dion. Qvintilivs, Claudij II. Imp. frater, Augustus est à senatu appellatus. Caeterùm paucis diebus, quibus ad id decus euectus est, Aquileiae sibi venas secuit, quu̅ audiuisset Aurelianum Imp. ab exercitu salutatum. Sabel. lib. 7. Enn. 7. Florianvs Imp. qui Tacito successit, dolens Probum militic perirum à magna exercitus parte fuisse electum, sibijpsi venas incidit, effuso???ue sanguine consumtus est. Aurelius. Valentinianvs Imper. senior, qui cum Valente fratre annos XI. imperauit, iracunda vocis contentione contra Sauromatas arteriam rupit, & copioso sanguinis vomitu in castro Bergitio obijt. Socrates lib. 4. cap. 31. Grimoaldvs Longobardorum rex, nono die, posteaquam medicis curantibus, in lacerto venam aperuerat, cùm arcu columbam peteret, aperta repentè vena, tantum effudit sanguinis, vt cum sanguine vitam quoque ageret. Fulg. lib. 9. cap. 12. ex Paulo Diacono. Athanaricvs Gothorum rex, cùm Christianos tyrannicè persequeretur, sanguine per totum corpus erumpente, scelestum exhalauit spiritum. Atila Hunnorum rex, ex Scytharu̅ genere, Pannoniam subegit: postmodùm Italiam ingressus, Aquileiam subuertit, & plurimas ciuitates Galliae & Germaniae destruxit. Tandem domu̅ reuersus, cùm vino plenus nouis nuptijs operam daret, effuso de naribus multo sanguine suffocatus est. Blondus lib. 2. Dec. 9. & Sigebertus in Chronico. Alexander Basilij Macedonis filius, qui defuncto Leone V. fratre, in Imperatorem electus est, sanguine è naribus erumpente ob saturitatem extinctus est. Volaterranus libro vigesimotertio Anthrop. Anno tertio Irenae Imperatricis, Stavracivs tyrannidem est molitus. Quod cùm resciuisset Irene, omnibus eius consuetudine interdixit: is???ue moerore oppressus, sanguinem ex pulmonibus eructans perijt. Cedrenus. Chrysanthivs Sardianus philosophus & magus insignis, octogenario maior, dum sanguinem sibi detrahi more consueto curat, parùm à morte abfuit. Restituit tamen illum Oribasius calidis fome̅tis. Quibus ipsis corpus senile exhaustum, dum sequenti anno phlebotomiam repetit, extinguitur. Eunapius in eius vita. Epiphanivs Syrus, sophista Atheniensis, Proaeresij collega, non admodum senex è sanguinis profluuio obijt: eodem???ue malo etiam vxor eius, formosissima femina interijt. Eunapius in eius vita. Vido Italiae rex, ab Arnulfo Germanorum rege Berengarij à Vidone regno pulsi partes agente pulsus, posteaquam Arnulfum Alpes contra Rodulsum Burgundiae regem transcendere audiuit, collecto animo fuga̅ continuit, & conuerso impetu ipsum insequi cepit. Verùm ad Iarum agri Placentini amnem cùm peruenisset, vomitu sanguinis repentino oppressus interijt. Sigonius lib. 6. regni Italici. Gvalterivs Brennus Comes permissu Innoce̅tij III. Pp. & Sibyllae reginae dotali iure regnum Siciliae & Neapolitanum inuadens, Theobaldu̅ Comitem Germanü Henrici VI. Imp. polemarchum in arce Sarni obsedit. Theobaldus rebu desperatis eruptione̅ facit, Gualterium in lecto deprehensum capit, in arcem abducit, vulnera curari iubet: regni possessionem offert, fi quos sub Imperatore habuisset dignitatis gradus, sibi confirmasset. Tum Gualterius: Absit verò, inquit, vt regnum iure mihi debitum vilissimi proditoris beneficio obtineam. Theobaldus importuna hominis superbia offensus, dira multa interminatus, Gualterio ita bilem mouit, vt vulnera suapte manu conscinderet, intestina lancinaret, & medicamenta simul & alimenta omnia auersatus, quarto die interiret. Collenucius lib. 4. hist. Neapol. Georgivs Seruiae: Despotus arma Turcorum metuens, qui Constantinopolim occupârant, Vngarorum regem Ladislaum adijt. Nec multò pòst cùm Ladislaum Zilagum in via interceptum occidisset, Michaël frater Budae gubernator eum similiter prope Danubium aggressus cepit. Obijt in carcere, cùm sanguinis fluxus è trunca manu sisti non posset. Aeneas Syluius capite 5. Europae, & Cuspinianus, & Fulgosus libro 6. capite quarto. Ecelinvs Romanus, Patauinorum tyrannus, post infinita propè flagitia & crudelitatis exempla, tandem in bello (quod contra Martinum Turrianum, Mediolani principem, susceperat) vulneratus, more frendentis belluae vulnus discerpsit, eo???ue miseram euomuit vitam. Iouius in vita Othonis, & Sabellicus lib. 9. cap. 3. Svppressione, Retentione alicvivs evacvationis consuetae. Puta Haemorrboidum. Traianvs Imp. defunctus est vita, annos natus tres & LXX. vt multi, & ipse quoque persuasum habuit, veneno. Alij, quia sanguinis fluxus sua sponte stetisset, qui quotannis illi ab imis partibus fluere consuesset. Sabel. lib. 4. Enn. 4. Facum. Ioan. Baptista Lignamineus Patauinus, episcopus Concor diensis, cùm Venetijs conuiuio Ducis interesset, & prae pudore ventris onus diutiùs retinuisset, in grauissimum morbum incidit, quo etiam perijt, Ferrariae sepultus. Bern. Scardeonus lib. 2. hist. Patauinae. Seminis. Iacobvs Cardinalis Vlyxipponensis, regis Portugaliae F. Florentiae ex retento semine mortuus. Hieron. Garimbertus lib. 3. de Vitis Pontificum. Mich. Varinvs inter poe???tas Gallos recentiores primus, ex retentione seminis grauissimè aegrotans, Medicis in vna venere spem salutis ponentibus: Ne sepollueret maluit ille mori. Alui. Amalricvs Hierosolymorum rex Tyberiade dysenteria laborare cepit. Hierosolymam inde delatus, curata dysenteria, in febrem incidit, qua & extinctus est, anno Domini 1173. V. Idus Iulij, regni XII. aetatis XXXIIX. Tyrius. Casimirvs Poloniae rex, bellum contra Vladislaum filium, Boëmiae regem, propter Vngariam, ducta Beatrice Mathiae Coruini vidua, occup???tam, moliens, quòd illam Ioanni Alberto filio reseruatam videbat: cùm diarrhoeam esu panis Lituanici durissimi, ex Monachoru̅ consilio repressisset, in lentam febrim incidit, & anno Sal. 1492. perijt. Ioach. Cureus in Silesise annalibus. Vlceris. Henricvs IIX. Anglorum rex obstructo suppurantis tibiae meatu in ardentem febrem incidit, eadem???; perijt, anno Sal. 1546. ad 7. Kal. Febr. Auctor Chronologiae Anglorum regum. QVI MORTVI CONSIDERATI SECVNDVM Aetatem. Insantes, Pueri. Marcellvs, Caij Marcelli ex Octauia, olim M. Antonij vxore filius, discessit admodum puer, magna spe ademta successionis Augusto, qui eum sibi adoptauerat. Volaterranus libro 17. Anthrop. Adolescentes. Albius Tibvllvs, eques Romanus, & poëta elegiarum, extinctus est media ferè iuuentute. Ouidius: -nec auara Tibulli Tempus amicitiae fata dedêre meae. M. Caelivs orator, acri turbulento???ue ingenio, discipulus Ciceronis, immatura morte, iuuenis admodum decessit. Multum in eo ingenij, & praecipuè in accusando, multa vrbanitas, dignus???ue vir, cui vitalongior contigisset. Quintil. lib. 10. Orat. instit. cap. 1. Edvardvs VI. Angliae rex, anno Salutis 1553. è vita discessit, morbo tabifico, circiter annorum sexdecim adolescens. Eius interitum maxima est secuta rerum Angliae commutatio. A' teneris annis optimè formatus, & institutus ad pietatem atq; literas, non Latinam modò, sed Graecam & Gallicam quoque linguam nouerat, doctis omnibus hospitium dabat atque patrocinium. Sleidanus lib. 25. Senes. Vide Tit. Longaeuorum, quatenus aeuo mors tandem finem imponit, f. 307. Habitvs. Magi. Vide Tit. Magiae poena, f. 3089. 4175. Haeretici. Consule Tit. Haereseos poena, f. 3089. 4174. Fortes. Achilles heros fortissimus, inquit Ouidius 13. Metamorph. Iam cinis est, & de tam magno restat Achille Nescio quid, paruam quod non benè compleat vrnam. Improbi. Vide Tit. Improbitatis poena, f. 3400. In prouerbium abijt: [Greek words]. id est, Similia omnia, Rhodopis ipsa etiam decens. Eadem est conditio mortalium, formosi pariter ac deformes senescunt, ac moriuntur. Rhodopis nomen est puellae cuiuspiam formae celebris, cui nomen à roseo aspectu videtur inditum. De Rhodope meretricula multa Herod. lib. 2. nonnulla Plin. lib. 31. Dignitatem. Reges. Vide Tit. Reges suspendio enecti, f. 487. Vestitvm. Personati. Cùm facerent bellum Atheniensibus Thraces, sortes accepe runt, si à CODRO rege temperassent, victoriam ipsos relaturos. Ille accepta falce impressione̅ fecit in aduersarios in vete sordida, vnoque, obtruncato, ab altero est confossus. Ex Socrate lib. 2. de Thracibus, Plutarchus in Parallelis. P. Decio res gerenti contra Albanos, somnium fuit, si occubuisset, rem Romanam se aucturum. Ergo in medios se intulit hostes, multisque contrucidatis cecidit. Pari modo filius eius Decius bello Gallico Romanos incolumes seruauit. Ex Aristide Milesio, idem. Fvnctiones, Passionésve varias, quibus immoriuntur, consideratas. Respectv Habitvs. à qvo proficiscuntur. Immortui Crapulae, Ebrietati. Ex Tit. In conuiuio interfectorum, quaedam huius erunt loci, fol. seq. Michael Theophili F. Imp. Constantinopolitanus, cùm in coena vino madidus Basilicinum quendam, Bafilij protostratoris primum remigem, maximè laudaret, quòd optimus esset auriga, & corporis pulcritudine antecelleret omnes sui ordinis, moxque ipsum regem pronunciaret: Basilius (quem paulò antè regio diademate ornarat) verba quaeda̅ Michaëli obiecit. Ad quae indignatus rex: Nónne, inquit, qui te rege̅ creârim, possum alium quoque regem constituere? Et fortè insignia illi magis quàm tibi conueniunt, ob corporis proceritatem. Ergo Basiluis Michaëlem, cùm se cubitum contulisset, per coniuratos confodiendum curauit. Cuspinianus. Adulterio, Scortationi. Phaon omnium hominum pulcherrimus, à Mytilenaeorum niulieribus ardenter appetitus, in adulterio deprehensus, iugulatus est. Caelius. Spevsippvm philosophum Tertullianus in Apologetico co̅tra gentiles ait, de Platonis schola, in adulterio perijsse. Tigillinvm praefectum vigilu̅ & praetorij, inter stupra con cubinarum & oscula, sectis nouacula faucibus, inhonestam clausisse vitam, Cornelius Tacitus testatur. Rodoaldvs Longobardorum rex, in adulterio deprehensus, à marito adulterae interficitur. P. Diaconus, Platina. Ioannes XII. Pontifex impuriss. in adulterio deprehensus, à marito vulneratus in capite, octauo die pòst absque sacramenti vsu, animam efflauit. Tritenhemius. Platina, Blondus. Luitprandus. Anno Christi 1382. Zavissa, episcopus Cracouiensis, in praedio suo Dobrouoda, seu repe̅tino morbo, seu de scala lapsus, cu̅ aceruum foeni rusticana̅ puellam inseque̅s ascenderet, extinctus est. Cuius funus cùm pompa militari à Dobeslao patre, & Creslao fratre castellano Sendomiriensi elatum esset, ferunt noctu in basilica Cracouiensi, vbi sepultus est, exauditos esse strepitus & hinnitus equorum discursantium, daemonumque voces vociferantium: Proficiscamur meretricatum. Et mirum est, sed multorum sermonibus celebratum, hoc ita ferè vsu venire in hac basilica, no̅ modò post funera nonnullorum clarorum hominum, vt aliqua terriculame̅ta existant, verùm etiam vt principum, episcoporum, atque etiam praelatorum, vt ita dicam, & canonicorum propinque mortes signis quibusdam praenuncientur. Cromerus lib. 13. Valtervs episcopus Herefordensis in Anglia, cùm mulieri per vim stuprum offerre conaretur, illa forficibus gulam eius perfodit: eoque vulnere statim expirauit, anno Christi 1070. Ranulfus lib. 7. cap. 2. Dagvlfsvs Gallus abbas ingressus cum alio quodam clerico aedes mulieris absente marito: lautè exceptus & inebriatus, dormitum se contulerat. Maritus reuersus stramen accendit, & securi vtrunque interfecit. Turonensis libro octauo, capite 19. Raptui. Rapuerat Qvidam sponsam. Vindices persecuti eum cum socijs interfecerunt. In quos Palladas in 3. Epigr. sic scribit: [Greek words]. Execrationi. Vrbanvs III. recrudescente schismate de inuestituris, cùm ipse Volmarum, Fridericus verò I. Imp. Rodulfum Treuerensi ecclesiae praefecisset: Veronam contendit, Imperatorem euocans ad audiendam ecclesiae sentontiam. Habebat in animo excommunications in eum distinguere mucronem. Quod vbi intellexêre Veronenses, Papam orauêre, vt ab iniuria illa Imperatoris in sua temperaret ciuitate: non se, qui Imperio fidem seruarent, laturos vt ea afficeretur in illa vrbe nota. Motus Papa sententiam distulit. Sed priusquam locum, quem ad eam rem destinârat, attigit, rebus excessit humanis. Cranzius lib. 7. Saxoniae, cap. vlt. Ludo. Aeaco Iouis & Aeginae F. filij fuerunt ex Endeide Scyronis F. Telamon & Peleus: & praeter hos Phocvs, ex Psamathe Nerei filia. Hunc ob virtutem pater cùm maiorem in modum dilexisset, fratres inuidia moti Phocum ad quinquertium inuitarunt, vtentes aspero & rudi saxo pro disco; eoque Peleus Phocum, cùm loco ei suo lapis esset mittendus, percussisse dicitur. Pausanias in Corinthiacis. Perseus Acrisij Argiuorum regis & Abantis F. ex Danaë filia nepos, ab eodem expositus, posteaquam ad matura̅ aetatem peruenit, visendi aui materni, eumque sibi conciliandi cupiditate Larissam venit, quò Acrisivs concesserat. Vbi & aetatis robore & disci à se inuenti gloria elatus, dum artem in hominu̅ conuentu ostentat, Acrisium aduerso fato interuenientem, disci impetu occidit. Idem. Theodosivs Magnus Imp. Mediolani, ex senio in morbum incidit, quo tempore ludos celebrabatpro Victoria co̅tra Eugenium tyrannum, quibus ipse & filius interfuit manè: sed peracto prandio repentè debilior, spectaculo non interfuit, noctu verò defunctus est, anno aetatis LX. vel (vt qui verius) L. cùm imperasset annis XVII. Cuspinianus. In nuptijs quibusdam aulicis sub Carolo VI. Francorum rege, Iudis nocturnis vnà cum rege quinque alij prodeunt, vultu in leonini oris imaginem personato, reliquum corpus pice delibutum, multoque lino depexo, ac in villos ita consecto, vt ispidi ac semiferi portenti speciem spectantibus praeberent. In orbem reste data, choreas pedibus plaudunt, fescennino carmine modulantes. Tota ex regia concursus fit ad picatorum spectaculum, Ludouicus Aurelianensis dux, regis frater, studio clariùs visendi, correptam facem propiùs admouit. Scintilla ex ea in regem fortè incidens, repentinum in omnes illos effusa flamma conflauit incendium. Ita vt rege vix seruato, Qvatvor miserè perierint: quintus in propinquam promi cellam ruens, aqua vinoque se perluens, salutem sibi pepererit. Aemilius lib. 10. & Fulg. lib. 9. cap. 12. Similiter in arce Vartenberga apud Eberhardum Comite̅ Hohenloënsem Bacchanalium causa Germani aliquot Comites conuenerant: Faunorum personas, multa stuppa, lineis vestibus pice resinaque agglutinatis, imitati. Ludo intentis omnibus, tesseram in terram fortuito casu delapsam puer personatus dum repetit, funalis incautiùs adibiti flamma concepta opem astantium implorare cepit. Eberhardus puero opitulaturus, eodem malo corripitur, corripiuntur & caeteri: ita vt ignis tandem difficulter, copiosa veste iniecta, sopitus sit: & personae licet illaesae repertae sint, nisi quantum de stuppa picata flamma absumserat: at carnes subiectae tam miseris vstulatae modis, vt nullis medicamentis vel ardor conceptus extingui, vel dolor mitigari potuerit. Adeoque paucis pòst horis Gregorivs Tubinge̅sis, AlbertVS & Eberhardus Hohenloënses Comites in ipso aetatis flore perierunt. Anno Christi MDLXX. Henricvs I. Alfonsi IX. filius, rex Castellae dictus, anno Salutis humanae 1215. biennio pòst apud Palentiam vrbem, dum cum sodalibus luderet, cocto latere fortuitò vulnus in capite accepit, ex eoque biduo pòst morte occubuit, absque liberis. Tarapha de regib. Hisp. Alexander Albaniae dux, à Iacobo III. rege Scotorum fratre ob regnum affectatum pulsus, in hastarum certamine Parisijs ab rege indicto procurrens cum alijs è prima nobilitate, fractae hastae frustulo in oculum per galeam vulnus accepit, & subitò expirauit. Appendix Hist. Scotorum. Anno salutis 1292. Lvdovicvs II. Ludouici I. Palatini Rheni F. Norimbergae cum Cratone ab Hohenloë equestri ludo se exercens, tactus ab eodem hasta iugulo, decimo pòst die expirauit. Auentinus lib. 7. Henricvs II. Gallorum rex, inito cum Philippo Hispaniarum rege foedere, eique data in vxorem filia, Philiberto verò Allobrogum duci Margarita sorore, ludis equestribus Lutetiae per biduum generosè obitis, cùm quatuor decursionibus perfunctus, frustrà dehortante Anneo Momorantio, quintam in Philiberti gratiam se obituru̅ pronunciasset, Lorgeum Comitem Montegomerium Scotum, satellitu̅ suorum praefectum, vel inuitum oblata lancea prouocauit. Concurritur. Lorgei hasta in regis pectus fracta, & fragmentum per galeam non rectè, vt apparuit, clausam, inter duos oculos adactum, regi alteru̅ oculum perfodit, & parte sua cranium subijt. Lorgeus, ingenti dolore metuque perculsus, ad regis accidit pedes, eius facti, à quo omnis fraus culpaque abesset, veniam petens: cui rex promtè & clementer ignouit. Septimo die, vulneris dolore consumtus est. Ita rex aetate atque opibus florentissimus inter hostes tutus, inter ipsa nuptiarum solennia, res mira, à quo casu no̅ voluntate interficeretur, inuenit. anno Sal. 1559. prid. Kal. Iulij. Sab. supplem. lib. 29. Choreis. Lvdovicvs, marchio Misnensis, ab Halberstadense ad Bam bergensem, hinc ad Magdeburgensem archiepiscopatum euectus, choreas & carmina non omisit: plus in eo valebat patrius mos, quàm Christi religio. Ad dies Carnispriuij vocauit ministerialium suor um puellas & matronas in oppidum Caluen, ipseque primus in praetorio spatioso choreis intererat feminarum, restim ducens. Die lunae ad horam vesperam apparuit ignis in camera leuiss. qui vel à puero restingui potuisset. Nemo occurrebat, sed ad gradus festinabant vniuersi tanta contentione, vt pondere victa domus, crepitu ingenti edito, subsideret, & per scalas lapideas archiepiscopus manu tenens dominam cum CCC. alijs rueret, & postera die moreretur. Ex reliquis tres soli periêre. Cranzius libro 10. Metrop. cap. 23. & lib. 10. Saxoniae, cap. 5. Sub Rodolfo I. quum Traiecti iuuenes, puellae, viri, feminae choreas ducerent in ponte frequentes, & venerabile Christi sacramentum deferretur, nec illi prosternerentur, intenti yanitatibus: mox ponte desidente, ducenti propè mortales perierunt. Cranzius lib. 8. Metrop. cap. 39. Salutationi, Congratulationi. Venceslao Imp. deiecto, successor datus est Robertus Palatinus Comes. Ad cuius salutationem quum ascenderet Fridericvs dux Brunsuici, optimum princeps, & digniss. Imperio, no̅ longè à Frislaria impetitus confossusque est, cùm se dedere nollet. Cranzius lib. 10. Saxoniae, cap. 19. Vindictae. Ioannes XII. à Pontificatu deiectus, ab Othone Magno, eo recepto, Leonem IIX. abdicauit, in aduersarios crudeliter desaeuijt: ne verò vlteriùs saeuiret, repentina mors intercessit. Sigonius lib. 17. regni Italici. Cultui diuino. Consule Tit. Templa, caede polputa. quatenus duinis rebus intenti occiduntur, f. 3219. Item Peregrinationum sacrarum, f. 4162. Lamon monachus Hierapoli in episcopum electus, nullis suasionibus ad duci potuit, vt electioni assentiret. Cumque Theo philus episcopus itidem ab eo flagitaret, diem ad deliberandum impetrauit. Dum autem in solitario loco genibus prouolutus, toto eo tempore secretarae precationi inte̅disset, inuentus est efflasse animam. Marul. lib. 1. cap. 6. Baptismatis suscipiendi consilio. Valentinianvs II. Imp. dum Ambrosium Mediolanensem episcopum Viennam accersit, ab eo baptismum suscepturus, Arbogastis Comitis dolo strangulatus est, anno aetatis XX. Sigonius lib. 9. Imp. Italici. Fidei confeßioni. Vide Tit. Martyrum, f. 3015. & seqq. Apostoli, omnesque, reliqui Martyres pro iustitia, pro veritate, pro Christo morientes, praestantissimum id esse mortis genus testantur, quod ipsi palli sunt. Sed no̅ omnibus hoc con tingit: omnibus tamen ea mens esse debet, vt si fors ita ferret, libenter & ipsi sustinerent. Cuius is animus, vel tunc quum è vita egreditur, fuerit, proculdubio Martyrum ipsorum coronae particeps erit. Corda enim perpendit Dominus, magis, quàm facta. Die ergo cum Paulo: Non solùm alligari, sed & mori in Hierusalem paratus sum, propter nomen Domini Iesu. Certè talis in moriente charitas eleuabit doloris angstiaeque sensum, & hominem alterius vitae desiderio accendens, faciet exclamare: Cupio dissolui, & esse cum Christo. Marul. lib. 5. cap. 10. Impietati, Contemtui religionis. Cùm esset Ebroino aulae magistro regiae nunciatum, quòd ad tumulum Leodegarij fierent miracula, misit eò Militem exploratum. Is autem calcans locum pedibus, inquit: Moriatur, qui mortuum posse miracula facere credit. Ad eam vocem concidit, & expirauit. Vincent. lib. 23. cap. 125. Conuiuio, Coenae, Prandio. Amnon à fratre Absalomo in conuiuio interfectus, propter constupratam sororem Thamarem. 2. Reg. 13. Ela rex Israëlitarum, Baasae F. dum poculis indulgeret, à Zambre dimidiae partis quadrigariorum suorum duce interfectus est. 3. Reg. 16. Godolias Iudaeae praefectus à Nabucodonosoro rege, vir optimus, ab Ismaële Nathaniae F. homine scelestissimo, quem conuiuio exceperat, vino grauis inter epulas interfectus fuit. Iosephus lib. 10. cap. 11. Antiq. ex 4. Reg. vlt. Ptolemaerus Abubi F. agro Hierichuntio praefectus, Simonem socerum suum, ducem & pontificem Iudaeorum fortissimum, blandè in castello Doco excipiens, in co̅uiuio interfecit, vxore etiam & duobus filijs eius comprehensis. 1. Mach. 16. & Iosephus lib. 13. cap. 15. [Greek words], Phoci collatio. prouerbium in eos, qui co̅uiuia suo malo instituunt. Phocvs enim quidam, cùm filiam haberet, cuius nuptias multi expetebant, stipem cogebat: & conuiuio excipiens procos, nuptias differebat. Irati igitur illi, in conuiuio Phocum occiderunt. Suidas & Zenodotus. Sed Plutarchus in Amatorijs narrationibus fabulam ha̅c diuersè narrat. Clitvs ab Alexandro Magno amiciss. in co̅uiuio gladio confossus est, ob id solùm, quòd improbasset cantari in conuiuio carmina cuiusdam Pranychi, in ignominiam Macedonu̅ com posita. Plutarchus in Alexandro. Thracibus à Persis Megabyzi ductu victis, in Macedoniam Legati Persae veneru̅t, petitum ab Amynta rege aquam & terram. Amyntas regi se dedens, liberali eos hospitio excepit, & Persarum more, ipsis petentibus, in conuiuium concubinas introduxit. Quas cùm illi attrectarent, & oscularentur, indignè eam rem ferens Alexander Amyntae F. patrem dormitum ablegauit. Ipse posteà data optione Persis cum quacunque liberet concumbendi iuuenculas dimisit lotum: & mox sub earum specie introduxit adolescentes ephebos, ijsdem amicos vestimentis & pugionibus clàm instructos. Quos simul ac Persae attrectarunt, ipsi pugionibus eductis eos iuterfeceru̅t. Herodotus libro 4. Ochus, qui posteà Darius appellatus est, sanctissimo Persis iureiurando obstrictus, ne quem ex COnivratis, quorum opera Magos oppresserat, aut veneno, aut ferro, aut vlla vi, aut inopia alimentorum necaret: crudeliorem mortis rationem excogitauit. Septum enim altis parietibus locum cinere compleuit: suppositoque tigno prominente, benignè cibo & potu exceptos in eo collocauit: è quo somno sopiti, in illam insidiosam congeriem deciderunt. Valerius lib. 9. cap. 2. Agathocles Syracusanorum tyrannus, paulò ante Africanam expeditionem, cùm per eam, quae in conuiuijs existere solet, vrbanitatem, Eos, qui eius imperium alieno animo ferrent, deprehendisset, eosdem aliquando priuatim ad conuiuium rursus vocauit, adhibitis vnà Syracusanorum magnificentissimis, numero ad quingentos, eosque omnes trucidauit. Diodorus libro 20. Habebat vbique L. Quintius Flaminius, Titi frater, in delicijs secum puerum quendam: Qui epulante Lucio aliqua̅do cùm per lasciuiam cauillaretur, adeò, ait, se ardenter amare eum, vt spectaculum gladiatorum reliquerit, cùm nunquam hominem spectasset iugulari, voluptati suae anteferens in illum obsequium. Lucius, vt ei in hoc gratificaretur, mox Vnvm ex damnatis attrahi ex carcere iussit, accitoque lictori inter epulas imperauit, vt eum obtruncaret. T. Liuius lib. 9. Dec. 3. Campani à Romanis obsessi, & ab Hannibale deserti, cùm de legatis in castra ad Roman. duces mittendis agerent: Vibius Virius, defectionis ad Poenos auctor, istud penitùs dissuasit: consuluitique voluntaria potiùs morte obeundum esse, quàm se suosque perpetuae seruituti & ignominiae hostium exponere. Paratae sunt, inquit, apud me epulae, quibus, si qui mecum se imminentibus malis subtrahere volent, adhibebo: poculum postremò omnibus circumferetur: ea potio corpus à cruciatu, animum à contumelijs eripiet. Haec vna via & honesta & libera ad mortem, & ipsi hostes virtutem admirabuntur, & Hannibal fortes à se socios desertos adhuc magis dolebit. Septem fermè & viginti SenatoreS, cu̅ eo curia egressi, mentibus vino & epulis, quantum fieri potuit, alienatis, venenum ordine hauserunt: inde cum lacrymis sese completi, suam patriaeque vicem familiariter flentes, diuersi domum abierunt. Nonnulli apud Vibium extingui maluerunt, vt cum eo vnà sepelirentur. Nocte omnes extincti: pauci in sequentem diem spiritum traxerunt. Sabel. lib. 4. Ennead. 5. Luc. Manlivs Torquatus consularis, quum in coena placenta̅ appeteret, repentè obijt. Plinius libro septimo, capite quinquagesimotertio. Luc. Dvrivs Valla medicus dum mulsi potionem haurit. Appivs Savsfeivs scriba, quum à balneo reuersus, mulsum bibisset, ouumque sorberet, P. Qvintivs Scapula, quum a [533] pud Aquilium Gallum coenaret. Decimvs Saufeius scriba, quum domi suae pranderet. Idem. M. Ofilivs Hilarus, comoediarum histrio, cùm populo admodum placuisset natali die suo, conuiuiumque haberet, aedita coena calidam potionem in pultario poposcit, simulque personam eius diei acceptam intuens, coronam è capite suo in eam transtulit, tali habitu rigens, nullo sentiente, donec accubantium proximus tepescere potionem admoneret. Plinius libro 7. capite 53. Q. Sertorivs dux clarissimus, magna fortitudine & prudentia bellum contra Romanos in Hispania gesserat, & Mithridatis insuper formidabilior red ditus foedere, hostibus iam penè par erat. Perpenna spiritibus vanis ob natalium splendorem elatus, conspirationem contra eum moliri ausus cum Aufidio, Antonio & Manlio, vno ex Sertorianis ducibus, ad coenam ipsum inuitauit cum coniuratis, multisque precibus obtinuit, vt sibi condiceret. Caeterùm in medio conuiuio exordium quaerentes iurgij, propalàm incesta verba iecerunt, fingentesque se vino mersos, quò irritarent illum, multa designauerunt insolenter. Ille verò, vel quòd licentia ista insolita offenderetur, vel quòd mentem eorum loquendi tardiate aduerteret: figura mutata accubitus, supinum se collocauit, quasi non attenderet, neque exaudiret ea. Vt verò phialam Perpenna accepit meri plenam, eamque inter bibendum è manibus dimisit, vnde est editus strepitus, quod erat illis pro signo: Antonius, qui supra Sertorium recumbebat, ferit eum pugione. Ad ictum circumagente se illo, & parante exurgere, conijciens se in pectus eius, ambas occupat manus. Ita cùm no̅ valeret vlla ratione se defendere, multis eum cadentibus, est trucidatus. Plutarchus in Sertorio. Thevdisclvs vel Theodegisilus Gothorum rex in Hispania, ob stupra & caedes Hispali in conuiuio trucidatus fuit anno 587. Rodericus Toletanus libro 2. rerum Hispan. cap. 12. & Sigebertus. Erat inter Gothos Buillas quidam, qui Vraiae ab Ildoualdo Gothorum rege caesi viduam ambiebat. Ildovaldvs autem ipsum contra hostes misit, illamque interim alteri cuipiam, quem sibi fideliorem fore putabat, coniugio sociauit. Buillas è castris reuersus, in conuiuio, quamuis circumstante satellitio, caput regi amputauit, vt in mensam prosiliens dapes inquinaret. Ioan. Magnus lib. 12. ex Procopio. Sigonius lib. 18. occid. Bessam vocat. Hiarthvarvs Sueciae praefectus, ducta in vxorem Sculda Roluonis Danorum regis sorore, libidine regnandi Roluonem per insidias cum optimatibus occidit. Caeterùm eo ipso die, dum triumphali epulo indulget, à Vuiggone, qui vnicus ex stipatoribus Roluonis supererat, gladio transfixus occubuit. Saxo lib. 2. Canvtvs III. Anglorum rex erat suapte natura homo tam mitis, quàm liberalis, & praesertim in conuiuijs, qui suos conuiuas in prandijs & coenis ampliter atque nitidè accipiebat, epulumque frequenter populo dabat, ter in die escis appositis vescivolentibus. Solebat etiam apud alios coenitare. Inuitatus ad nuptias cuiusdam principis, cùm in conuiuio discumberet, è regione Vuestmonasterij, ad alteram ripam Thamesis, in vico, quem vocant Lamehithum, inter potationem repentè cecidit atque interijt, no̅ sine suspicione sumti veneni, biennio pòst, quàm regnare ceperat. Polyd. lib. 8. Otho II. Imp. Romae instituit insigne conuiuium, regiè acceptis Pontifice, episcopis, & ciuibus. Et dum opiparè cibos apposuisset, armatis in forma̅ coronae circumstantibus grauissimè co̅questus de ijs, qui foedus amicitiae rupissent (quoties em̅ Ro ma discederet, toties pacem plerique, violaba̅t) satellitibus man dauit, vt SONtes à mensa abreptos obtruncarent. Caeteros laetos & hilares conuiuium persequi iussit. Cuspinianus. Christiernus Danorum rex cùm à Proceribvs quibusdam Sueonum anno 1520. Stocholmiae regni Suetici gubernacula accepisset, & potiorem tamen procerum partem animis à se abalienatam videret, ad regale conuiuium inuitatos trucidauit, ad XCIV. Ioan. Magnus lib. 24. Casimirvs II. Poloniae princeps impetrarat à Pontifice maximo Lucio reliquias Floriani martyris: easque allatas, ad septimum milliarium à Cracouia cum ingenti omnis generis hominum caterua, & solenni sacerdotu̅ pompa obuiam progressus, reuerenter exceperat. Insequenti die grande conuinium instruxit: proceres omnes, qui tunc aderant, inuitauit. Feruente conuiuio, exhilaratis conuiuis, & multa deprarteritis bellis atque periculis inter se confere̅tibus, & principis res gestas & felicitatem celebrantibus, ipse nonnulla de immortalitate animi atque coelitum beatitudine non inepta in medium proposuit. Deinde hausto mediocri poculo, subitò concidit, & paucis horis anima̅ exhalauit. Subitùsque morbus eum inuaserit, an venenum à muliercula, quam deperibat, praeparatum hauserit, incertum est. Cromerus lib. 6. Egestioni. Cunsule Tit. Alui profluuio mortui, f. 529. item, In cloacis mortui, ƒ. 558. Gn. Carbo, summa in Republ. auctoritate, cùm partes Marianas secutus esset, in tertio consulatu suo in Sicilia, iussu Pompeij, dum ventrem apud latrinam exoneraret, trucidatus est. Val. Max. & Plut. in vita Pompeij. Antoninvs Caracalla Imp. dum Carris ageret, quae est Mesopotamiae vrbs, deae Lunae templum inuisit, quod in ea regione distans aliquantulum ab vrbe, praecipuo honore ab incolis colebatur, eò secum paucos equitum adduxit. Itaque medio itinere, non tantum comitatus famulo, ad requisita na turae discessit: quò Martialis centurio, cùm Macrini praefecti promissis adductus, tum proprio odio incitatus (eius enim fra trem Imperator occiderat) tanquam nutu principis vocatus, accurrit illicò, Antoninumque sibi subligacula deducentem pugione traiecit. Polydorus lib. 2. histor. Anglorum, ex Herodiano & Spartiano. Constantinopoli cùm Eusebius Nicomediensis episcopus Arivm per vim in ecclesiam introducere niteretur, Alexander episcopus Constantinopolitanus orthodoxus, comite Macario presbytero, ardentissimis precibus & lacrymis Deum per noctem rogauit, vt si permittere Deus vellet, vt Arius deinceps in communione ecclesie esset, dimitteret se seruum suum, nec pium vnà cum impio perderet. Sin parcere vellet ecclesiae suae, respiceret insolentiam Eusebij, neque daret in discrimen sortemsuam: tolleret Arium, ne eo recepto haerefis simul videretur recipi. Postera die Arius comitatus turba Eusebianorum, in templum introire cupiens, vrgente vindicta diuina ad cloacam secessit, & ibi intestina cum stercore egessit. Theodoretus lib. 1. cap. 14. Presbyter episcopatum Auernensem affecta̅s, cùm Sidonio episcopo vesperi interminatus esset, se eum ecclesia eiecturum esse: manè ecclesiam ingressurus, priùs aluum exonerare volens, obijt. Auctor vitae Sidonij. Anastasivs II. Papa, natione Romanus, fol. 529. Qvi regis Hierosolymitani titulum habebat, surrexit, vt vrinam proijceret: & cadens de fenestra, fractis ceruicibus expirauit: & cliens fimiliter, qui eum trahere conabatur. Cranzius lib. 7. Metrop. cap. 17. Ambirkelethvs Scotoru̅ rex in expeditione a duersus Garnardum Pictorum rege̅ post coenam dubia luce castra egressus ad naturae requisita, duobus tantùm famulis comitatus, sagitta ab incerto auctore emissa confixus interijt. H. Boëthius libro 9. Coitui, Veneri. Zambris Israëlita cum Corbi Madianitide in. ipsa venere à Phinea Eleazari F. interfectus. Num. 25. Cretenses festum quoddam nouis & absurdis caeremonijs agebant, ostenso hominis simulacro sine capite. Hunc aiebant Molvm Merionis patrem fuisse, qui constuprata per vim Nympha, sine capite fuerit repertus. Plutarchus in libro de Defect. orac. Alcibiades Atheniensis cum Timandra metetrice à Lysandro interfectus fertur in actu venereo: vt credibile est, incertum tamen. Plutar. & Valer. Cornelivs Gallus Praetorius, & Titvs Aetherius eques Rom. inter vsum puerilis veneris absumti sunt. Valer. lib. 9. capite 12. & Plin. lib. 7. cap. 53. Conradvs Sueuorum dux, Henrici VI. Imper. frater, contra Berchtholdum ducem Zeringensem expeditione sulcepta, Durlaci à ciue, cuius vxore̅ corrumpebat, confossus est. Stumpsius & Cuspinianus. Giachetvs Geneua Salucianus, inter Salucianos clarus homo, aetate iam ingrauescente, per posticum puellam adimittere consueucrat, praetextu vtensilium curandorum, vestiumque; purgandarum. Quodam die cùm puella diutiùs, quàm consueuerat, recipere se ad vxorem ac liberos tardaret, seriorque hora vxorem ac liberos in suspicionem adduceret, ne quid marito aduersi contigisset, quia strepitum nullum, in musaeo, euoluendorum libroru̅ (vt ei mos erat) exaudiebant: posteaquam vocando pullandoque non profecerunt, effracto loci ostio, cùm lumen intulissent, inuenerunt, in puellae complexu eum illius ventri, eo modo, quo venus exercetur, incumbere, atque vtrumque exanimem, sine vllo violentae mortis signo, esse. Fulg. lib. 9. cap. 12. Theobaldvs Dux Lotharingiae in complexu venereo cum meretrice venero infecta moritur, anno 1219. H. Henninges in Geneal. Beltrandvs Ferrerius in Hispania Barcellone, in venere expirauit. Pontanus lib. 1. de Obedientia, cap. 10. Tonsurae. Petrvs Calceonus, vnus eorum, qui Ioannam puellam Gallicam Anglorum expultricem flammis deuoueru̅t, dum radendam tonsori barbam committeret, in ipsa tonstrina repentè decessit. Valerandus Varanius: Sic & Calceonus (qui censuit esse cremandam) Pendula dum tonsor secat exerementa capilli, Expirans cadit, & gelida tellure cadauer Decubat: vltrices sic pendent crimina poenas. Lotioni. Vide Tit. In balneo mortui, ƒ. 558. Vestiendo. Nullis euidentibus causis obiêre, dum calcia̅tur maturino, duo Caesares, praetor, & praetura perfunctus Dictatoris Caesaris pater: hic Pisis exanimatus, ille Romae. Plin. lib. 7. cap. 53. Phlebotomiae. Grimoaldvs rex Longobardorum anno 672. migrauit è vita, vena, nono post sanguinis missionem die, dum arcus tendendi causa conniteretur, aperta. Sigonius lib. 2. regni Ital. ex Paulo Diacono. Thorismvndvs Visigothorum rex. Vide fol. 465. Philippvs Imp. bellis confectis ciuilibus, Babenbergae animum relaxa̅s cum familiaribus sanitatis ergô venam aperuit. Intereà Ottho Palatinus de Vuitilspach, veluti amicus Caesaris, cubiculum ingreditur, nemine id prohibente: & vibrato gladio, caput regis lethali ictu ferit. Rex verba dum facere incipit, moribundus labitur. Cuspinianus. Deambulationi. Oeonvs Herculis consobrinus, cu̅ Hercule Spartam veniens, cùm fortè ad Hippocoontis aedes accessisset, in eum canis domus custos inuasit. At ille lapide canem percutiens, ab Hippocoontis filijs fustibus conficitur. Pausanias in Laconicis. Fugae. Pavsanias stipator occiso Philippo Macedonum rege, euasisset, nisi vite haerente ad calceum equo deiectus, à stipatoribus regis fuisset confectus. Diod. lib. 16. Opilius Macrinvs prafectus praetorio, Antoninum Caracallam Imp. suum per Martialem centurionem in Mesopotamia clàm interfici curauit, & ipse posteà factione suoru̅ Imperator creatus est. Dum autem ad Parthos proficisceretur, vt sordes ac infamiam victoriae magnitudine aboleret, habito conflictu contra Parthos, defectu legionum, quae ad Varium Heliogabalum confugerant, cognito, omnem imperatorium habitum atque ornatum abiecit: detonsaque barba, veste simplici accepta, conuelato capite, diem noctemque fugit. Inuentus autem Chalcedone, Bithyniae vrbe, grauissimè aegrotans, ac perpetuo itinere attritus, latita̅s in suburbano quodam, ibi occisus est. Cuspinianus ex Herodiano. Peregrinationi. David Brusius Scotoru̅ rex regno recepto & pacato, ad Hierosolymitanam peregrinationem se accingens, obijt anno aetatis 47. Christi 1370. H. Boëthius lib. 15. Ericvs II. Danorum rex Hierosolymam petens in Cypro obijt. Botildam quoque eius vxorem idem casus abstulit. Saxo libro 12. Ptolemaide diem suum obijt Margarita soror Philipp Augusti Franci Regis: quae mortuo marito Vngarorum rege Bela, religionis causa Orientem petierat. Aemilius lib. 6. Bonifacio Zuingero Theodori F. incredibile peregrinandi desiderium fatale extitit. Cùm Patauij Antenoris studijs philosophicis impigrum formaret animu̅, post Aponensium balnearum infelicem vsum, epidemia febri, quarto post patrem mense, in ipso aetatis flore interijt, Anno Christi 1588. Comes fraternae cladis, & parastata, talibus eum lacrymis prosecutus sum: [Greek words]. Somno. Dormientes mortui. Isbosethvs rex Israëlitarum Saulis F. à Banaa & Rechabo Remmonis Berothitis Ff. in lecto confossus. 2. Reg. 4. Sisara Baracum Israëlitarum ducem fugiens, à Iaële Hebris Cenaei vxore insomnis clauo per tempora adacto necatus. Iudicum 4. Diogenes Cynicus sopore mortuus. Vide fol. 351. Pindarvs lyricus. Vide fol. 554. Miles dormiens ab Iphicrate & Epaminonda caesus: qualem inuenissent, talem reliquisse se dicentibus, vt reliquorum vigilantiam excitarent. Frontinus lib. 3. cap. 12. Porrex Gobodionis Britannorum regis F. ob Ferrecem fratrem, cum quo de regno contendebat, interfectum, à matre dormiens interfectus. Polyd. lib. 1. Atila Hunnorum rex, quamuis multas haberet vxores, aliam superduxit, Hildicone̅ regis Bactrianorum F. Cum qua dum dormit prima nocte, effuso de naribus sanguine sussocatus est. Blondus. Lambertvm Italiae regem, Meginfredi Comitis Mediolane̅sis, quòd Berengarij, partibus faueret, interfecti, Filius, qui ei à secretis erat, sub arbore dormientem in sylua fuste capiti impacto occidit, quasi aprum insequens ex equo praecipitatus ceruicem fregisset. Cuspinianus. Svgerivs Sigismundi Burgundorum regis F. dum matre̅ defunctam nimis laudaret coram nouerca, generosioremque; eam fuisse contenderet, quàm cuius mundo ornamentisque illam excoli conueniret: adeò stimulos nouercales acuit, vt ea illum appetiti regni insimulante, pater vxori deditus, ad quiescentem filium duos suorum intromiserit, qui laqueo ceruici iniecto spiritum intercluderent. Aemilius lib. 1. Nicolavs & Bartholomaevs Trincij, Fulginatiumdo mini, à praefecto Nucerinae arcis (qui animaduerterat Nicolaum vxori suae vim intulisse) venationis labore defessi, in lecto dormientes interfecti fuêre. Fulg. lib. 6. cap. 1. Alexander Medices Florentiae dux, insidijs Laure̅tij consan guinei & amici intimi, in lecto interfect???. Sab. sup. l. 22. ex Iou. Habraimvs Bassaru̅ princeps, sub Solyma̅no Turcoru̅ Imp. de proditione suspectus, nocte in cubiculo per eunuchum carnificis munus obire solitu̅, in puluino dormitans cultro adun co, quod de manu Imp. tradiderat, iugulatus est. Feru̅t Habrai mum quu̅ summa Solyma̅ni gratia potiretur, familiari sermone aliquando postulasse, ne se tantis honoribus onerare contenderet, ne demu̅ amplitudine odiosa supra aequu̅ flore̅tem, è gradu tanqua̅ è fastigio summae fortunae praecipite̅ dare, atque occidere necesse haberet: fidem verò in ea verba ita principe̅ dedisse, vt nunquam ei viuo vitam erepturum polliceretur, sicque ea inanis iuramenti religione obstrictum, ne datam falleret sidem, non aliter quàm altè stertenti necem intulisse: quoniam Talismanes sacerdos, diuini interpres iuris, dormientem nequaquam censeri inter viuos, cùm vna vigilia totius vita actus constaret, asseuerasset. Iouius lib. 33. Hist. Captiuitati. Heic Tassionem consideramus Sub Tit. In Carcere mortui, locum ipsum, f. 560. Consule Tit. Veneno mortui, quatenus in carceribus venenum bibere coguntur, f. 505. Ioachazvs Iosiae F. Iudaeorum rex, tertio regni mense à Pha raone Necho Aegyptiorum rege captus, & in Aegyptum abductus, ibi mortuus est. 4. Reg. 23. Ioannes Baptista, cùm dixisset Herodi, Non licere ei secum habere fratris vxorem, coniectus est in carcerem, & in eodem decollatus. Math. 14. Mar. 6. Miltiades Laciades accufatus proditionis, capitis absolutus, pecunia tame̅ multatus fuit. Cùm lis ei aestimata quinquaginta talentis esset, nec soluendo esset, in vincula ductus, diem suum obijt in carcere. Plut. in Cimone. Nicias Atheniensis, & Demostenes duces fortissimi, cùm infeliciter aduersus Syracusanos pugnassent, capti, in carcere sibijpsis mortem consciuerunt. Plutarchus. Socrates Athenie̅sis philosoph9, propter deoru̅ co̅temtu̅ in carcere̅ ab Atheniensib. coniectus, cicuta̅que bibere coactus est. Theramenes Atheniensis philosophus, iussu triginta tyrannorum, in carcere veneno extinctus est. Quod cùm bibisset: Propino hoc, inquit, pulcro Critiae, vni ex triginta, qui causa potiss. eius mortis fuerat. Cic. in Tuscul. Vxor Hircani III. ab Aristobulo rege Iudaerum, filio suo, in carcere fame necata. Iosephus lib. 13. cap. 19. Antiq. Demetrivs Eucaerus, Antiochi Gryphi F. Syriae rex, à Parthorum rege Mithridate captus, in vinculis morbo perijt. Iosephus lib. 13. cap. 22. Aristobvlvs & Alexander, Herodis I. Iudaeorum regis filij, à parente propter falsam suspicionem in carcere interfecti. Antipater, cuius delationibus fratres necati fuerant, non multò pòst ob certas insidias in carcere à satellite occisus est. Iosephus lib. 16. & 17. Antiq. Agis rex Spartanotum. Vide fol. 3763. Philopoemenes Megalopolitanus septuagenarius praetor Achaeorum, cùm Dinocrates Messenius Messenen ab Achaeis alienare diceretur, quamuis febre confectus, equites in eum duxit. Vbi dum incautus in medios sese hostes effundit, equo prolapso humi afflictus & semianimis, à Dinocrate captus, in carcere sumto veneno perijt. Plut. in eius vita. Evmenes Cappadociae atque Paphlagoniae rex, suoru̅ fraude venit in Antigoni potestate̅: cuius iussu carceri traditus, inter cathenas & tenebras mori coactus est miserrimé. Plut in Eu. Aristonicvs ex Eumene & pellice natus, à Perpenna consule captus, in triumphum ductus, & postmodùm in carcere necatus est. Liuius lib. 59. Appivs Claudius Xuir. Vide fol. 2724. QCaepio, praeturae splendore, triumphi claritate, consulatus decoramento, maximeque sacerdotio quondam conspicuus, publicis vinculis spiritum exhalauit. Cuius corpus funesti carnificis manibus laceratum, & dehinc in scalis Gemo [535] nijs magno cum horrore totius fori Romani conspectum est Valerius Maximus. Aristonicvs ab Aquilio consule in triumphum ductus, in carcere necatus est. Ivgvrytha Manastabilis silius nothus, Micipsae regis Numidarum nepos, propter Adherbalem & Hietnpsalem fratres regni consortes occisos, à Mario bello petitus, victus, & in triumphum ductus, de gradu, vt perhibent, deiectus est. Post triumphum in carcerem condito alij tunicam violenter dilacerauerunt, alij vi demere auream inaurem accelerantes, vnà infimam auriculam auulsêre. Vbi detrusus nudus & deiectus in insimum carcerem est, attonitus & cauillans: Papae, inquit, quàm est frigidum vestru̅ hoc balneum. At hîc cum fame sex dies luctatus, atque, ad extremum vsque vitae: cupiditate hians, dignum sceleribus suis exitum inuenit. Plut. in Mario. Syphax rex Numidarum, quum à Romanis ad Carthaginenses defecisset, victus è Scipione, & in triumphum ductus, Tyburi in custodia mortuus est. P. Cor. Lentulus praetor vrbis, comprehensus in coniuratione Catilinae, iussu Ciceronis iugulatus est in carcere. Sallustius. Pvblivs, Vitellij Imp. patruus, Germanici comes, post praeturae honorem inter Seiani conscios arreptus, & in custodiam fratri datus, scalpro librario venas sibi incidit: nec tam mortis poenitentia, quàm suorum obtestatione, obligari curarique, se passus, in eadem custodia morbo perijt. Suetonius. Anno Christi 589. Mauricij quinto, Hormisda Persarum rex cùm ducem Baram occidere vellet, quòd contra Romanos infeliciter dimicasset, ab ipso captus, & in carcerem coniectus, à Cosroë filio in carcere fustibus necatus fuit. Zonaras tomo tertio. Agatha virgo Catanensis, sub Quintiano consule in carcere extincta est. Romanvs martyr, sub Asclepiade praefecto in carcere praefocatus est. Aistulphus Longobardu̅ rex veritus, ne quid mali in se Stephanus II. Pontifex ad Pipinum profectus moliretur, Carolomannvm monachum ad fratrem Pipinum misit, qui eum adhortaretur, ne Stephani gratia bellum Longobardis inferret. Pipinus eum in Viennense monasterium relegauit, vbi dolore animi & cruciatu mortuus est. Platina. Aldegisivs Desiderij Longobardorum regis filius, à Carolo Magno victus, & in carcerem co̅iectus, ibi clausit vitam. Ordonius Gothorum rex in Hispania quatuor Cartellae Comites per interpositam fidem circumuentos in carcere necari iussit, ob eamque rem Castellae prouincia defecit ab eius fide. Ritius Neap. lib. 2. Regum Hispaniae. Garsias rex Galliciae à Sancio rege Castellae & Nauarrae quantumuis fratre regno exutus & captus, neque ab Aldefonso fratre, qui Sancio successit, liberatus fuerat. Aldefonsus quia filium non habebat, proposuerat eum constituere successorem. Itaque cùm esset infirmus, & sanguinem minuisset, praecepit Rex, vt solueretur. At ille: Quando, inquit, Deus noluit, vt in vita solueret, solutionem renuo moriturus, quinimo & mando sororibus meis, vt me cum compedibus sepeliant Legione. an. 1117. Rodericus Toletanus libro sexto, rerum Hispaniae, cap. 30. Carolvs Simplex Francorum rex, Peronam veniens, ab Heberto Viromanduorum regulo, cuius gratia diuerterat, in custodiam coniectus est: vbi quoque è vita migrauit, duobus lustris euolutis. Ritius Neapolitanus libro primo Regum Francorum. Henricvs IV. Imp. ab Henrico V. filio captus, & Leodij custoditus, pedore carceris miseram exhalauit animam. Egnatius lib. 9. cap. 11. & Aemilius lib. 5. & Cuspinianus. Ioannes Pontifex, à Theoderico Gothorum rege Rauennae diu multumque in carcere excruciatus, fame in eodem defecit. Sigebertus in Chron. & Cranzius lib. 2. cap. 2. Metrop. & Volat. lib. 22. Anthrop. Coelestinvs V. ex eremita Pontifex creatus, magis solitudini quam rebus agendis natus, persuasus à Benedicto Caietano, qui sub Bonifacij IIX. nomine eius successor fuit, sese Pontificatu abdicauit mense sexto. À quo postea creato Pontifice captus, in custodia interijt. Volat. libro vigesimo secundo Anthrop. Ioannes XV. post adeptum pontificatum mense tertio à Romanis captus, in mole Hadriani, in publica custodia inclusus, pedore carceris, inedia & molestia animi maceratus, vitam turpiter finiuit. Sunt qui scribant eum vi necatum fuisse à Ferrucio Bonifacij VII. patre, quòd filio in pontificatu aduersatus fuisset. Platina. Marcellvs I. Pontifex à Maxe̅tio Imp. ob Christiàna̅ professionem in cacabulum ad custodienda animalia publica inclusus, pedore & situ mortuus est. Platina. Sicvlorvm iv. millia ab Isaacio Angelo Imp. Graecorum, bello à Gulielmo Siciliae rege illato, capta, miserè same confecta. Nicetas lib. 1. Napvs Turrianus Mediolanensis tyrannus in clathris ferreis circumductus à Simone Muralto, quem ille eodem modo septem annis concluserat, tandem in eo carcereperijt, foeda illuuie & enatis subinde pediculis consumtus. Iouius in vira Othonis Vicecomitis. Petrvs de Corbario Reatinae dioeceseos, ordinis Minorum, pseudopontifex à Ludouico Bauaro creatus, & à Bonifacio s comite Pisano Romae captus, Auinionemque ductus ad Ioannem Pontificem eius nominis XXII in carcere pedore extinctus est. Volat. lib. 22. Anthrop. Bonifacivs IIX. cùm Guelforum quàm sacrorum princeps videri mallet, à Sarra Columnarum familiae principe acceptas vindicante iniurias captus, in custodia perijt. Iouius, in Pompeio Columna. Pisani à Ioanne XXII. pontifice interdicti sacris, libertari eiectis Caesarianis restituti, expiari promeruerunt, quòd à Caesare Ludouico Bauaro ab eo damnato defecissent: traditusque. est ab eis consensu publico Nicolavs V. pseudopontisex, quem discedens Caesar Facio Donoratici regulo commendarat. Is demùm pontificijs triremibus Auenionem deuectus infelix, & alieno potiùs quàm suo crimine miser, in tetra custodia perijt. Iouius in vita Actij. Ricardvs II. Anglorum rex ob tyrannidem desertus ab omnibus, in carcere necatus est inedia ab Henrico nepote. Polyd. lib. 21. Edoardvs II. Anglorum rex, cùm vxorem caeterosque amicos ac primates Angliae contumeliosè haberet, ab vxore filióque Edoardo primam ingresso adolescentiam comprehensus, in carcerem coniectus est: prauorum eius consiliorum socijs, aut instigaroribus verius, Hugone Spensero, Vualtero Tapilto Ecestriae episcopo, & Ioanne Harundelo, è medio sublatis. Nec ita multò pòst à carceris custodibus interfectus est. Imposita enim primò mensa in ventrem quadrata vndique summa vi presserunt, si qua animam eius possent expellere. Voto frustrati, per sistulam in anum iniectam, ferro candente intestina perforarunt, ne illata, sed sponte obuenisse videretur. H. Boëthius lib. 14. Bvrcardvs archiepiscopus Magdeburgensis à XIV. laruatis in carcere claua occisus. Cranzius lib. 9. Vandaliae. c. 13. Lvdovicvs Sforila à Ludouico XII. Fra̅corum rege captus, & in Gallias abductus, erepto omni scribendi & quae cuperet legendi solatio, in cauea ferrata mortuus est. Iouius. Masivs Barresa, Ferdinandi Neapolitanorum regis dux, cùm Ioannem Spathaforum hominem sibi valdè infestum, qui salutandi regis gratia in arcem ibat obuium in via obtruncasset: in carcerem coniectus, aliquot post annos illuuie atque pedore obsitus illic obijt. Pontanus lib. 2. belli Neapol. Quum Boëmi, regni gubernationem, quoad Ladislaus, Alberti Imp. Vng. & Boëm regis posthumus F. adolesceret, suscipere ab Friderico III. Imp. iuberentur, in primis Ptarsconem & Mainardvm crearunt. Inito magistratu, simulatam aliquandiu concordiam seruarunt: siquidem alter Romanae fidei propugnator, Hussitarum doctrinae assetor alter erat & vterque factionum princeps: ne tamen ad arma perueniretur, optimum excogitauêre ambo temperamentu̅, vt pro suo quisque iudicio viueret. Haud multò pòst, Ptarsco graui morbo correptus, interijt. Cuius interitu, Mainardi auctoritas vsque adeò creuit, vt Pragenses, ac potiores Boëmiae ciuitates, huic vltrò parêre̅t. Hoc aduersae factionis homines per quàn molestè tuletunt: ad Georgium Pogiebracium confugêre, quem sapientia & bellica dis???iplina, item ingenti gestarum, reru̅ gloria praestantem esse nouerant. Georgius suscepta prouincia, incendio Pragae de composito excitato vrbem occupat. Capitur Mainardus, & in carcerem conijcitur. Multi carceris taedio, nonnulli veneno absumtum interijsse ferunt. Georgium integram potestatem nactum, sic vrbem & Boëmiam illicò pacasse, & pacatam in otio diu tenuisse tradunt, vt nemo sit qui ex tanto facnore ta̅tum quietis promanare potuisse crediderit. Bonfinius lib. 4. Dec. 3. hist. Vngariae. Franciscvs Carrariensis cùm Vicentiam Venetis adimere, conaretur, superatus & captus, Venetijs cum duobus filijs carcere strangulatus est, anno 1406. Fulg. lib. 6. c. 11. Gvlielmvs Montisferrati, Marchio, Othonis Vicecomitis Archiepiscopi Mediolanensis contra Turrianos dux, Beatricis vxoris instinctu, quae Castellae regis, Alfonsi filla erat, Othonem per insidias pnncipatu deijcere studens, liberalitate Othonis à diro proposito aliquandiu suspensus, tandem domestico bello implicatus, cùm nefario scelere Derthonensem episcopum necasset, in manus Alexandrinorum ex insidijs captus deuenit: apud quos ferrata in cauea, atrocibus corporis atque animi tormentis excruciatus, interijt. Iouius in vita Othonis Vicecomitis. Alfonsvs Petruccius, Pandulfi Petruccij tyranni Senensis F. Cardinalis, à Leone X. contra fidem datam captus, & falso crimine insidiarum atque veneficij obiecto in carcerem teterrimum detrudendus: cùm praetfecti carceris vicarium, suum olim famulum, oratione flebili ad misericordiam moluere non posset, vt in mitiorem carcerem mitteretur, ad vim conuersus, dum cum vicario luctatur, pugione caput ictus pe [536] rijt, & sacco immissus, à baiulo noctu sepultus est. Garimbertus lib. 4. de vitis Pontificum. Petrvs Nauarrus, qui Galliae regis Francisci in oppugnando Caesare Carolo V. auspicia sequutus fuerat, in carcerem coniectus est, ea Hicardi custodis indulgentia atque humanitate, vt extruisibi in foco vaporarium camini tubum, quo algens calefieret, impetrarit. Sed aliquanto pòst vel aeger & senex (quum eum, sicuti alios, qui eo bello defecissent, Caesar perscriptis ab Hispania literis capite plectendum esse censuisset) exanimatus in culcitra repertus est. Nec defuêre, qui crederent eum superiniectae multiplicis stragulae vestis pondere pressum vltrò necatum fuisse: quòd Hicardus existimatione fortissimi ducis permorus, eum, qui illam eandem arcem aliquando cepisset, reuocata rerum fortiter gestarum memoria, extra Caesaris inuidiam, carnificis manibus subtrahere voluerit. Iouius lib. 26. Hist. Iacobvs Piceninus dux à Francisco Sfortia socero ad Ferdinandum Neapolitanum regem missus, data fide, eum, quoties libuisset, incolumem rediturum: Neapoli captus à Ferdinando cum silio, in carcerem???; coniectus, non ita multò pòst vita priuatus fuit. Platina. Carolvs Carafa Cardinalis variorum scelerum reus & con uictus, nono carceris mense carnificis manu in mole Hadriani, sub Pio IV. Pp. strangulatus est. Panuinius. Exilio. Iason pontifex sceleratissimus à Menelao fratre pulsus, cùm caedem ciuium crudelissimam fecisset, Spartam fugit, & ibi in exilio ab omnibus contemtus obijt. 2. Machab. 5. In Arcadia prope Mantineam Peliae Filiarvm tumuli sunt. Has Mantineenses narrant paternae necis inuidiam fugientes huc se recepisse. Medea enim, vbi primùm Iolcon venit, Peliae insidias machinata est, re quidem Iasoni ad regnum viam muniens, cùm in eum tamen verbo hostili animo esse videretur. Persuadet itaque regijs puellis, earum parentem se medicamentis à summa senectute ad iuuentutem reuocaturam. Nam & vetulum arietem dedita opera iugulatum, cùm inter venena coxisset, tenellum agnum dicitur è lebete eduxisse. Mox verò cùm Pelian ipsum in frusta dissectum in feruentis aquae lebetem immisisset, senis corpus filiae ita resolutum recepêre, vt nereliquum quidem quidquam esset, quod sepulturae traderent. Hic casus, vt in Arcadiam exilij causa abirent, puellas adegit. Ac fato quidem suo perfunctis sepulchra congesta terra ab Arcadibus extructa. Nomina virginum, poëtarum indicauit nemo. At Mycon pictor earum imaginibus Asteropean & Antinoëm adscripsit. Pausanias in Arcadicis. Thesevs Atheniensium rex, exul in Scyro apud Lycomedem, obijt ex praecipitio. Plut. in eius vita. Helena cùm Spartam redijsset, cum Menelao, post aliquot annos Menelaus obijt. Eo mortuo, statim Helenam expulerunt Nicostratus & Megapenthus eiues Spartani, quòd eius causa tot mala tot???; clades fuissent subsequutae. Igitur Rhodon exul profecta ad Polyzo reginam, à famulis die quadam in hortum egressa de arbore suspensa fuit ex zelotypia. Guido Bituricensis. Themistocles, magnus ille Persarum terror, pulsus à suis, apud hostes Magnesiae hausto taurino sanguine obijt. Plutarchus. Demosthenes orator, cùm Macedönum regibus diu aduersatus esset, tandem post acceptam cladem Graecorum in Thessaliam à Macedonibus, in Calauream insulam, quae iuxta Troezenem est, relegatus fuit. Reuocatus paulò pòst, iterum post Lamiacam cladem in exilium eôdem reuersus, ne Archiae Thurij opera in manus Antipatri veniret, veneno seipsum necauit. Pausanias in Atticis. P. Nigidivs Figulus, quem Lucanus astrologiae peritu̅ fuisse scribit, mortuus est in exilio, teste Eusebio. In Caecilij Minutiani Apuleij fragmensis obseruatum, annis septem in exilio consumtis, functum esse fato Ovidivm Calendis Ianuarijs: qua die Titus quoque Liuius decesserit. Structum item illi à Barbaris per multas lacrymas tymbon ante ianuam. Caelius lib. 13. cap. I. A. L. D. Ioannes Chrysostomus, episcopus Constantinopolitanus, in exilio perijt, apud Comanam Euxini Ponti vrbem, dolore capitis & febri extinstus. Anno 964. Berengarivs Italiae rex longa obsidione pressus, sese in potestatem Othonis I. Imp. cum coniuge tradidit. Is hominibus perfidis & turbulentis non ampliùs fidem habens, ablegauit eos Bambergam, vbi in exilio expirarunt. Marianus Scotus. Victoria. Tellvs Atheniensis, vir felicissimus, cùm potentia esset maximus in patria, & filij praestantissimi atque optimi, tandem vrgente bello Atheniensium contra Aristogitonas apud Eleusinam, posteaquam hostes superasset, ipse in bello occubuit. Herodotus lib. 1. Si Epaminvndae longius vitae spacium fata prorogassent, sine dubio Thebani terrae maris??? imperium (ad quod capessendum illos paulò ante mortem accenderat) in suam potestatem asseruissent. Cùm verò non multò pôst in Mantineensipugna, splendidissimam patriae victoriam peperisset, strenue??? praeliando mortem oppetijsset: statim Thebanarum rerum vniuersus status simul cum eius morte concidit & collapsus est. Diod. lib. 15. Alaricvs Golhorum rex, Roma capta & spoliata, Latium, Campaniam, Apuliam, Lucaniam, & Calabriam ita cum toto exercitu peragrauit, vt locum nullum intactum à vexatione ac direptione reliquerit, atque in primis, quasi Romana Victoria efferatus, in ecclesias, sacerdotes, episcopos???ue extorquendi auri gratia debacchatus, simul omnia humana diuina???ue iura polluerit. Direpta per multos menses Italia, Siciliam petere statuit. Ob id progressus Rhegium, exercitu in naues imposito, cursum eò intendit. Verùm aduersa tempestate reiectus, se retulit in Calabriam. Consentiam expugnatam diripuit. Ibi morans, de rerum gerendarum ratione consultans, repentino morbo opprimitur, atque in summo blandientis fortunae articolo paruo horae momento extinguitur. Quo casu Gothi exanimati, primùm tantum amissum regem miserè defluerunt, deinde iusta more suo cadaueri quàm amplissima persoluerunt, ac demùm sepulturae occultandae causa, iustam Italorum, quos is laeserat, iracundiam veriti, opus insigne moliti sunt, quippe Busentum amnem oppidum ipsum praeterfluentem magno militum labore aliò auerterunt, ac locum sepulcro in medio alueo suffoderunt, atque ibi cadauere cum multis opibus condito, deinde amnem suo ire flumine permiserunt. &, ne locum quis scrutari sepulturae posset, captiuos, qui notasse illum oculis poterant, occiderunt. Sigonius lib. 11. Imp. occid. Indvlphvs Scotorum rex, parta victoria contra Helricum Danum & Hagonem Noruegum prope Boënam, campos cum manipulis militaribus lustrans, in Danorum cohortem in valle latitantem, quae sub pugnae initium eò confugerat, casu incidit. Cum quibus pugna inita, spiculo caput confossus, hostibus ad vnum priùs interemtis, occubuit. H. Boëth. libro vndecimo. Hungaris ab Othone I. ad Vindelicorum Augusta̅ magna strage caesis, Conradvs Sueuiae dux, gener Othonis, aestu & labore fatigatus, dum loricam resoluit, aurae captanadae gratia, ictu sagittae cecidit: non sine maximo Francorum planctu, Vuormaciam delatus & sepultus est. Cuspinianus. Clodomirvs Aurelianensium dux, post obitum patris, cùm matris Crotildae precibus in Gondebaldum arma sumpsisset: exercitu in Burgundiones ducto, in acie fortiter dimicans, suis???ue victoriam relinquens, occubuit. Ritius lib. I. de Regibus Francorum. Victis ad Roncum amnem prope Rauennam Pontificis Iulij II. & Caesaris copijs, anno 1512. die Paschatis, Gasto Foisseius Gallorum dux, Ludouici XII. Gallorum regis ex sorore nepos, planè victor, immodica dele̅dihostis cupiditate impulsus in recipientes se per aggerem Hispanos pedites impetum sicit, ibi???ue aliquot sua manucaedens, ac intemperanter persequens, ab noua manu hostium, quae fugiens legioni se co̅iungere properabat, circumuentus atque interfestus est. Miserabili certè casu, quum summae indolis & fortunae imperator à gregarijs paucis & fugientibus occideretur. Nemo enim, vel nomen profitenti, & se Hispaniae Reginae fratrem ad impetrandam vitam saepe dicenti, parcendum putauit, aut è suis maturam opem tulit. Iouius in Alfonso Atestino, & Guicciardinus lib. 10. Ferdinandvs Magellanes Lusitanus, regis Catholici auspicijs ex nouo orbe Meridiem versus nauigans, fretum Antarcticum reperit, per illud ad Moluccas penetrauit. Sed dum maiore animo quam viribus Mautanos insulanos oppugnat, in praelio occisus, fructum gloriae amplissimae Ioan. Sebastiano à Cano, qui ei suffectus est, decerpendum reliquit, anno Sal. 1521. Petrus Ciezatomo 2. Rerum Ind. cap. 92. Perse, vt Literariae, Mechanicae, Oeconomicae, Politicae, Ecclesiasticae, Academicae functiones sunt. Immortui Scriptioni. Solon cùm argumentosam de Atlantico sermone vel fabula inchoasset commentationem, quam ex doctis Sai acceperat, conuenientem Atheniensibus, elanguit, non propter occupationes, vt Plato vult, sed potiùs ex senio, operis magnitudine deterritus. Atqui Plato argumentum Atlanticum vt amoeni loci aream desertam, quae proximitaitis iure ad ipsum rediret, excolere & expolire gestiens: cinxit ingentibus vestihulis, septis & atrijs, qualia scriptum nullum aliud nec fabula necpoëma habuit. Sed quia serò admouit ei manum, opus letho anteuertit. At quò magis, quae scripta sunt, oblestant, eò grauiùs opere angunt non consummato. Vt enim vrbs Atheniensis templum Iouis Olympij, ita ar [537] gume̅tum Atlanticum inter scripta multa praeclara solum reliquit Platonis sapientia imperfectum. Plut. in Solone. Ang. Politianvs, Andronici discipulus, rem assumpserat perutilem, si per mortem licuisset, auctores vetustate aut negligentia collapsos innumeris locis emendare ac restimere. Volaterranus lib. 21. Anthrop. Georgivs Merula, patria Alexandrinus, apud Vicecomites Mediolani agens, eorum historiam, quam sumserat scribendam, morte praeuentus non absoluit. Ibidem. Disputationi. Gregorius X. Pontifex Lugdunum conuentum vniuersi nominis Christiani indixit: & quia instaret certamen cum Graecis, doctissima sapientissima???ue gente, cùm de multis alijs, tum de almi Spiritus processione: Thomam Aquinatem, qui Neapoli docebat, vt de Graecorum Latinorum???ue contentione aliquid monumenti ederet, & Lugdunum veniret, hortatus est. In itinere sanctus vir & doctor obijt, anno Christi 1284. Aemil. lib. 7. Medicationi. C. Ivlivs medicus, dum inungit specillum per oculum trahens. Plin. lib. 7. cap. 53. Quidam ad conspicilia referunt, quae inserta naribus visum mirè adiuuant. Sed Varro facilè hos retundit, apud quem ita legimus: Hinc, quo oculos inungimus, quibus specimus, specillum. Caelius lib. 15. cap. 13. A. L. Venationi. Consule Tit. Venatorum, fol. 3672. item, Ab imprudentibus interfectorum, fol. 463. Saron Troezeniorum rex, qui Althepo Neptuni F. successit, in venatione ceruum persecutus in Phoebeam vsque paludem, & praedae cupiditate natando in pelagus vsque prouectus, ibi & labore confectus, & maris aestu submersus perijt. Cadauer in Dianae luco ad paludem conditum, & palus ipsa pro Phoebae a Saronis appellari coepit. Pausanias in Corinth. Atys Croesi Lydorum regis filius, fol. 463. Smerdes, frater regis Persarum Cambysis, eius iussu à Prexaspe in venatione Susis occisus est. Herod. lib. 3. Archelavs Macedoniae rex in venatione vulneratus, haud sponte à Cratero suo catamito, mortem obijt, cùm septem regnasset annos: cui successit in regno adhuc puer Orestes. Quo tutor eius Aeropus necato, regnum sex annis obtinuit. Diod. lib. 14. Basilivs Macedo Graecorum Imp. cùm venatum exisset, in ceruum incidit, inusitata magnitudine, elata in altum cornua gestantem, quem persequendo assequutus, cùm stricto gladio percussurus esset, bellua ramo vno cornuum zonae Imp. infixo, illum sublimem tulit, quoad stipatoris accursu districta fuit zona: quem propter districtum gladium securipercuti iussit. Cornu autem percussus, laesis intestinis, superuixit non diu. Zonaras. Caloioannes Comnenus, Alexij Imperatoris filius, in venatione sagitta venenata, quae in aprum directa erat, manu leuiter perstricta, perijt. Volat. lib. 23. Anthrop. Ioannes Imp. Constantinopolitanus an. 1142. prouinciam Antiochenam ab Raymundo Principe accitus iniuit. Verùm ab episcopo Gabulensi, vt ab vrbe Latinorum abstineret, admonitus, vrbem ille quidein dimisit, sed prouinciam ferro flamma???ue ita vastauit, vt ne ipsis quidem eramitis pepercerit. Postero anno iaculo inter venandum percussus, vitam reliquit. Sigonius lib. 11. regni Ital. Lambertvs Italiae rex, venationi indulgens, dum aprum insectatur, qui multis anfractibus eius cursum ludificarat, fessus quieti se tradidit. Meginfredi Comitis Mediolanensis filius, qui licet regi à secretis esset, paternam necem alto animo reconditam habebat (eum enim Lambertus capitis damnarat, quòd Berengarij partibus faueret) dormienti truncum ligni in caput inflixit, ac ceruicem fregit: quasi aprum insequens ex equo decidisset. Post eius mortem rex Berengarius pristinae dignitati restitutus est. Cuspinianus. Carolomanvs Galliae rex venatum profectus, dum ab apro occupatur, à stipatore Bartholdo opem ferre conante, venabulo???ue feram incautiùs petente, sauciatus, paucis pòst diebus interijt. Verùm ne stipator occideretur, ab apro se perc???ssum simulauit. Auentinus libro quarto Annalium Boiorum. Childericvs II. Clodouei F. anno regni Francorum 12. à Bodillo aulico satellite, quem ad stipitem ligatum flagellari praeceperat, in venatione vnà cum vxore praegnante pugione est confossus. Sigebertus. Chilpericvs Gallorum rex, in venatione à Landrico vxoris Fredegundae adultero, in saltu quodam obtruncatus est. Michaël Ritius lib. I. de Regibus Francorum. Phafilla Legionis & Asturum rex, Pelagij regis filius, venationis studiosissimus, semper in montibus syluis??? latitans, demùm ab vrso laniatus est. Ritius Neapolitanus libro secundo Regum Hispaniae. Tarapha, Rodericus Toletanus lib. 4. regum Hispan. an. 770. Lvdovicvs Bauarus Imp. imvenatione tactus apoplexia, Monaci sepultus est, an. Christi 1547. Hedio in Chr. Germ. Godefridvs Danorum rex, tempore Caroli Magni, dum halyaëtis anates venatur, & aquilam à praeda auellit, à filio, cuius matrem, pellice superinducta, repudiarat, anno Christi 809. interficitur. Auentinus lib. 4. Annalium Boiorum. Gvlielmvs Russus Anglorum rex, venatum profectus in eos saltus, quos vulgò Nouam forestam vocant, à quodam Franco milite, Guastero Tyrello, dum illeparùm cautè in ceruum, seu nimis accuratè in regem iacularetur, sagitta tra̅sfixus est, atque vno gemitu sine voce edito, animam efflans ex equo in terram cecidit. Gualtherus, nemine persequente, fuga euasit. Polydorus lib. 10. Anglicae historiae. Renatvs dux Lotharingiae, tranquilla ia̅ gubernatione, dum venationiphis nimio indulgeret, Fanij iuxta Barrum obijt, A. Ch. 1508. H. Henninges in Geneal. Fvlco rex Hierosolymorum, cùm léporem insequeretur ex improuiso apparentem, equus, cui insidebat, super eum se praecipitem dedit, ipsum???ue vita & regno priuauit. Robertus Abbas in Chronicis. Maria, Caroli Burgundiae ducis filia, Maximiliano à patre Friderico III. Imperatore in matrimonium data, postquam Philippum, Franciscum & Margaritam liberos peperisset, in venatione ex equo cade̅s, non multò pòst abortiuit, & in ipso flore iuuentae obijt. Lazius lib. 3. Rerum Viennensium. Edovardvs II. Anglorum rex, Alfredae nouercae insidijs à seruo in venatione interfectus. Polyd. lib. 6. Attilvs II. Suecorum rex, à Frouini, quem ipse duello occiderat, filijs in venatione interemtus fuit. Ioan. Magnus libro 2. capite 30. Acttoni forensi. Bebivs, iudex, dum vadimonium differri iubet, obijt. Plin. lib. 7. capite 53. Legatvs, qui Rhodiorum causam in Senatu Rom. magnae cum admiratione orauerat, in limine curiae protinus expirauit, progredivolens. Plin. lib. 7. cap. 53. M. Terentivs Corax, dum tabellas in foro scribit, repentè obijt. Plin. lib. 7. cap. 53. Plogus quidam, claro inter Iutos loco natus, ad Ericvm III. Danorum regem Rypam veniens, militiae titulo stipendium postulans accepit. Fortè Ericus inter populares litem componere rogatus, publica id concione exequi statuebat. In qua quum Plogus cuidam ex plebe de se querenti satisfacere iuberetur, dicendi simulatione facta cum lancea progressus, regem inermem lancea transuerberauit. Et ne timidiùs dicere, quàm facere videretur, regem à se prostratum vociferans, caeteros ad militum caedem hortatus est. Aulicis passim metu dilabentibus, solus Ericus Haquini filius, diu exanime regis corpus gladio protexit, dignus qui eidem in regno successerit. Saxo lib. 14. Magistrattu, Dignitatis petitioni. Q. Fabivs Maximus in consulatu suo pridie Calendas Ianuarij subitòperijt: in cuius locum M. Orellivs paucissimarum horarum consulatum petijt: item Volcativs Gurges senator: oranes adeò sani, vt de progrediendo cogitarent. Plinius lib. 7. cap. 3. Alexander dux Lituaniae pollicitus erat Sigismundo Romanorum regi, sise regem declararet, centum expeditorum militum millia per annum integrum suis impensis in Boëmos militatura. Rex misit archiepiscopum Saleburgensem, & Guntherum Magdeburgensem, coronationem solenni ritu peracturos. Quum essent in itinere archiepiscopi, cognouerunt, Alexandrum iam emigrasse. Cranzius lib. 11. Vandaliae, capite 22. Sigismundus Imp. cùm totius imperij viribus instructos non semel contra Io. Zischam Hussitarum ducem infeliciter pugnasset, imparem se hostibus cognoscens, subire tandem, iuxta suum prouerbium, perticam, quam transilire non poterat, statuit, vtleui damno honestatis detractae, ingentem vtilitatem patriae repen deret. Significat igitur occultè Zisconr, sibi in animo esse, posteaquam mille quotidie imperij & regni Hungariae ???uris distineretur, eum pro se vicarium atque administrum in regno Boëmiae praeficere, dummodo ad obsequium regium caeteros ordines cum ciuitatibus hactenus con tumacibus redigeret. Assensit ille tam lauto bolo. Sed mox vlcere pestilenti extinctus est. Dubrauius lib. 26. Legationi. Ex Titulo, Legatorum, quaedam, f. 3669. 4254. Athenienses legatum miserunt ad Antipatrum Demadem oratorem, quòd is in Macedonico negotio dextrè versari videbatur, postulantes ab Antipatro, vt, quemadmodum ab initio promiserat, educeret praesidium ex Munychia. Anti [538] pater primò animo erat erga Demadem beneuolo: sed postea mortuo Perdicca, & inuentis quibusdam regijs epiitolis inter scripta regis, in quibus hortabatur Perdiccam Demades, vt celeriter transiret in Europam aduersus Antipatrum, abalienatus est ab eo, occultas??? fouebat inimicitias. Itaque Demade secundùm data à populo mandata promissum exigente, & liberiùs minato de praesidio, Antipater nullo dato responso, tradidit suppliciorum praefectis tum ipsum Demadem, tum ipsius filium Demeam, qui cum patre legatione fungebatur. Diod. libro 18. Cùm oppressa à Iulio Caesare ciuitate Ser. Svlpitivs Athenas se contulisset, tandem???; ab illo restitutus, Graeciae???, praefectus fuisset, Romani reuersus est, legatus??? à Senatu ad M. Antonium Triumuirum, qui Mutinae D. Brutum obsidebat, missus, vt eum à perditis consilijs ad sanitatem pacémque reuocaret. Qua in legatione interijt, & statuam equestrem meruit, vt ex eius legatione apud Ciceronem intelligitur, quae Philippica IX. legitur. Horoman. in descript. iuriscons. Agapetvs Pontifex Rom. Theo dato regi suo Iustinianum Imp. ob necem Amalasuentae iratum conciliauit, sed in legatione obijt. Procopius. Donatvs Acciaiolus, literis Graecis & Latinis eruditus, missus à Florentinis legatus ad Ludouicum XI. Gallorum regem pro foedere contra Xystum IV. Pontificem ineundo, cùm nondum ex Italia profectus decessisset, virtutis ergo est publico sumtu à ciuitate elatus: eius liberi publici muneris ac rerum omnium vacatione & immunitate donati: tum ad filiarum collocationem pecunia à magistratibus decreta. In huius locum Guidantonius Vesputius suffectus est. Brutus libro septimo hist. Flor. Ioannes Cumein Angusianus ad Ludouicum Galliarum regem ab Alexandro II. Scotorum rege missus, priusquam legatione functus esset, mortem in itinere obijt. H. Boeth. l. 13. Belli consilie, meditationi, apparatui. Subegerattotum Orientem magnus Alexander, & iam de Aphrica cogitabat, postea de Europa: sed festinata mors tantas spes abrupit, illustri documento, iuxtà summa & ima acquis à morte spacijs distare. Sab. lib. 10. cap. 13. Philippvs Macedoniae rex, magno praelio apud Scotusam à T. Quintio Flaminio superatus, metu trepidans, omnia sua populo Romano permisit, ac moderata multa defunctus acquieuit. Pòst anxius, & regnum obtinere beneficio populi Romani, ratus captiui potius esse, qui viuere contentus sit in luxu, quàm viri celso & alto animo praediti: coepit bellum animo voluere, se???ue clàm & astutè parare. Nam vrbes viae propinquas & marinas debilitari permittens, & aliquatenus desolari, quo despectui esset: magnas vires in medio regno coëgit mediterraneas. Praesidia & vrbes magna vi armorum, pecuniae & iuuenum complens, instruebat bellum, comprimebat???ue velut in renebris abditum. Armorum enim, quantum triginta millibus militum sufficeret, congesserat in armaria: frumenti intra muros clausi decies octingenta millia medimnorum: stipendium in decem annos decem millium mercenariorum militum ad tutelam regni praeparatum. Caeterùm ille antè, quàm haec moueret, & in opus educeret, tristitia & moerore animi est extinctus, quòd alterum filium Demetrium ex calumnijs immerentem interfecisset. Superstes filius eius Perseus haereditarium cum regno m Romanos suscepit odium, tantae moli ob ignauiam & improbos mores impar. Plut. in Aemilio. Constantinvs Imp. contra Iulianum in Thracum mouens, autumno iam senes cente Tarsum venit: vbi leui febre tentatus, ratus???ue itineris motu eam excuti posse, per vias difficiles Mopsuestiam prodijt, egredi??? postridie conatus, morbo ingraues cente detentus, paulatim???ue nimio calore venas vrente, extinctus est, successore ipso sibi Iuliano relicto, anno aetatis XLV. Imperij XXXIIX. ex quibus tredecim vnà cum patre, vigintiquinque post patris excessum regnauit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Constantivs Caesar ad Scotos subigendos intentus, graui correptus febre, septimo die quàm aegrotare coeperat, est extinctus. H. Boëthius lib. 6. Maiorianvs Imp. Rauennas, mortuo Auito, dux impiger, primus Vandalorum Genserici???ue mores ac mentem ex quisiuit, & an Aphri bene an malè erga Romanos affecti essent, proprijs inuestigauit oculis. Rebus diligenter exploratis, in Liguriam ad suos reuersus, magna confidentia exercitum eduxit: qui ob eius virtutem totius Aphricae potiundae spem conceperat. Sed morbi inopinati vi conatus tantus intercidit. Cuspinianus. Germanvs, Iustiniani Magni ex sorore nepos, qui Africam, Stoza tyranno res nouas moliente, seruarat, Italiam quoque aduersus Gothos vindicare studebat. Nam Matasuentam, Amalasuentae filiam & Theoderici regis neptem, Vitige Gothorum rege marito priore mortuo, sibi matrimonio copulauerat. &, cùm secum eam duceret, Gothos aduersus eam arma laturos non putabat. Itaque & publica, & priuata pecunia magnis conscriptis copijs, ingentes vires in bellum attulit. nam praestantissimi bello viri, caeteris ducibus fastiditis, eum sequuti fuerant, Germani???ue ipsius filij, belli miro studio incitati, & barbari multi aut pecunia aut amicitia nomina dederant. Caeterùm, dum in Illyrico exercitum contrahit, morbo tentatus interijt. Narses eunuchus ei successor datus. Sigonius lib. 19. Imp. occid. Conradvs III. Germanorum rex è sacra peregrinatione reuersus, coronae accipiendae, Apuliae recuperandae, & Lombardiae non tam componendae, quàm comprimendae studio inflammatus, iurauit, se propediem cum exercitu in Italiam rraiecturum. Verùm anno 1152. repentino morbo oppressus, non sine veneni suspicione à medicis inductu Rogerij Siciliae regis & Apuliae ducis dati, vita cessit, cùm insignia regalia Friderico fratris filio tradidisset, eidem???ue filium suum paruulum commendasset: atque in Bambergensi basilica sepulturae mandatus est. Sigonius lib. II. regni Ital. & Cranzius lib. 6. Saxon. cap. 14. Vrbanvs III. Pont. principes Christianos dissidentes videns, de pace reformanda egit, vt expeditio in Asiam procederet. Saladino vbique triumphante, iterum capta Hierosolyma. In Francia obijt, anno primo necdum expleto. Cranzius libro 9. Metrop. c. 1. Gregorivs IIX. Pp. vt expeditio acceleraretur, Pisas proficiscitur, Genuenses & Pisanos grauissimè dissidentes reconciliaturus, vt vno animo nauigarent in Sarracenos. Dum haec molitur, nondum expletis duobus in pontificatu mensibus, moritur. Clemens III. vix tandem principes permouit, Fridericum Imp. Philippum Franciae, Richardum Angliae reges, Odonem ducem Burgundiae. Idem. Innocentivs VI. quum classem pararet in hostes Christiani nominis, anno pontificatus sui nono obijt, apud Carthusienses, quos prope Auinionem instituerat, sepultus. Cranzius lib. 9. Metrop. cap. I. Callistvs III. bello contra Turcas suscepto, & CXV. millibus aureorum in eam expeditionem corrasis, anno atatis 80. obijt. Platina. Pivs II. qui Callisto successit, Anconamiam venerat, & Christophorum Maurum ducem Venetum cum triremibus aduentantem expectabat, contra Turcos iturus, cùm lenta febre co̅sectus naturae concessit. Idem. Pivs III. obijt decimosexto sui pontificata die, Gallum Italia exdudere tentans. Platina. Christophorvs III. Daniae & Sueciae rex, per diuturnam pacem magno thesauro collecto, meditari ferebatur bellum in litore Germaniae, & praesertim in ciuitatem Lubecensem: quam non aequis oculis aspicere solitus credebatur, quòd olim Danici iuris, nunc in eam videbatur arrogantiam erecta, vt bellum Danis auderet intentare. Sed anno nono regni sui, in arce Helsinburg, aduersa valetudine sublatus est, an 1448. Cranzius lib. 8. Daniae, cap. 25. Valdemarvs Danorum rex contra Sclauos Pomeranos expeditionem moliens, febre correptus, eadem malè à monacho medico tractata perijt. Saxo. lib. 15. Henricvs V. Angloru̅ rex, anno regni nono, Christi 1421. aetatis 36. in medio conatu Carolum Delphinum opprimendi, & regnum Franciae in perpetuum Anglis subijciendi, perijt, non sine veneni suspicione. Polyd. lib. 22. Henricvs II. Gallorum rex, fol. 486. Expeditioni bellicae. Quum tristis rumor de capta Hierosolyma & declinatione rerum Asiaticarum, Germaniam & omnes Christianas prouincias repleuisset, Fridericvs I. ann. 1189. conuocans Moguntiam Imperij coetum, se crucis charactere insigniuit & cum eo Fridericus filius eius, dux Sueuiae, multi archiepiscopi, plures episcopi, dux Boëmiae, dux Austriae, & sine numero nobiles & magnates: ita vt computarentur in exercitu Imperatoris sexcéta millia pugnatorum. In Armeniam veniens, dum meridianum aestum in flumine abluit, vel vorticibus abreptus, vel frigore obrigescens perijt. Cranzius libro septimo Saxoniae cap. I. Magnvs, Danorum & Noruegiorum rex, Suenonem regni aemulum saepe victum in Suetiam subsequens, cùm oppidum Alexthathiam praeteriret, succumbenteper occursum léporis equo, praeacuto stipiti incidens extinctus fuit. Corpus eius in Noruagiam relatum, Throndemi in regiorum monumentorum area sepultum. Saxo. lib. 10. VVolfgangvs Bipontinus in Galliam ducens exercitum 6000. equitum & 26. Cohortibus peditum (vt pacem afflictis hominibus, qui reformatae religionis fuerunt, faceret) & magnis itineribus in Gallias interiores penetrans, ex laborum assiduitate, & calorum ac curarum aestu II. Iunij, febre ardente correptus, obijt in pago Nessuno A. C. 1569. H. Henninges in Geneal. Venceslavs V. Boëmorum rex dum in Polonum cum exer [539] citu pergit, in Morauia diuertit Olomutium in domum suburbanam, quae Decani vocabatur, ad captandam auram frigidiorem: erat enim dies aestatis calidissima. Ibi exutis vsque ad tunicam lineam vestibus omnibus, dum extra cubiculum solus per conclaue ambulat, repentè nescio quis, siue à proceribus ignauiam regis detestantibus, siue ab Alberto I. Caesare subornatus, in eum irruit, nudum???ue & inermem adolescentem tribus lethalibus vulneribus confodit. Cum gladio cruento, Conradus quidam natione Thuringus in scalis comprehensus est: sed is ab aulicis antè discerptus, quàm vt vel agnoscere parricidium, vel edere auctores conscios???ue caedis posset. Dubrauius lib. 19. Obsidioni. D. Lvdovicvs Francorum rex in obsidione Tuneti profluuio ventris pestilente perijt. Aemyl. lib. 7. Renaldvs archiepiscopus Coloniensis, qui trium Magorum corpora Mediolano capto à Friderico I. Imp. Coloniam traduxit, in tertia expeditione Friderici Italica, dum Paschalis III. contra Alexandrum II. restituitur, Romam obsidens, pestilentia perit, an 1167. Sigonius lib. 14. regni Ital. Asturum rex Aldefonsvs V. oppidum Viseum obsidens, cùm inermis speculatum esset egressus, inter scapulas sagitta percussus perijt. Rodericus Toletanus lib. 5. rer. Hisp. c. 19. Conflictui, Pugnae In Acie caesi, In Bello trucidati. Consule Tit. Fortes duces, milites, fol. 2080. 2103. Item, Clades exercituum, quatenus mortis virorum fortium rationem habent, f. 2981. 3867. Savlvs rex cum tribus filijs, Ionathane, Abinadabo & Malchisua in monte Gelboë caesus, cum magna manu Israëlitaru̅, à Palaestinis. 1. Regum 31. Cùm Pharao Necho Aegyptiorum rex co̅tra Medorum regem proficisceretur, Iosias Iudaeorum rex, alioqui sanctissimus, Mageddone ei occurrit, Medorum regi gratificaturus, transitum???ue eius prohibiturus. Pugna commissa, à Pharaone occisus est. 4. Regum 23. Cùm Evrysthevs Mycenaeorum rex, ad Marathonem aduersus Herculis filios Iolaum??? ductasset exercirum, auxiliu̅ ferentibus Atheniensibus, in ipso praelio occubuit. Reliqua sanè eius membra Gargeti sepulta, caput autem Corinthi seorsum, quod ab Iolao circa fontem Acariam, secus tramitem, abscissum fuerat. Vndelocus Eurysthei caput appellatur. Strabo libro octauo. Capanevs in oppugnatione Thebarum primus scalis vsus est. Verùm tanta vi saxorum oppressus à Thebanis, vt extinctus fulmine dicatur. Vegetius & Diodorus lib. 5. Euripides fulmine ictum scribit, quòd scalis muro Thebarum admotis, vrbem se expugnaturum dixisset. [Greek words]. Bello Troiano Protesilavs & Patroclvs ab Hectore: Cycnvs, Memnon & Hector ab Achille: Achilles à Paride: Antilochvs Nestoris filius ex Eurydice, à Memnone interfectus est. Tellvs Atheniensis ciuis, in Repub. bene instituta versatus, filios honestos habuit, & bonos, & ex illis nepotes omnes??? superstites vidit. Tandem apud Eleusinam pro patria pugnans, deuictis hostibus obijt. Eum Solon beatiorem Croeso iudicauit. Herod. lib. I. In Marathone contra Persas, duce Miltiade, occubuit Callimachvs Polemarchus Atheniensium exercitus, egregia nauata opera: item è ducibus decem, Stesilevs Thrasyli F. & Cynaegyrvs Euphorionis, dum summam puppim manu apprehendit, ea abscissa perijt. Multi quinetiam alij Atheniensesclari. Summa omnium 192. Persarum 6300. Herodotus lib. 6. Gryllus Xenophontis F. Epaminondam Thebanum ducem clarissimum in pugna ad Mantineam occidit. Pausanias In Boeoticis. Lysander Lacedaemoniorum dux inuictissimus, cecidit in acie, superatus ab Atheniensium duce Conone, bello Thebano, terrestri pugna. Volat. lib. 16. Vrb. Com. Machanidas Lacedaemoniorum tyrannus, praelio ad Mantineam commisso, à Philopoemene Achaeorum duce interfectus est. Cui successit non multò pòst Nabis. Pausanias in Arcadicis. Hostvs Hostilius, cùm Romulus aduersus Tatium, qui montem Tarpeium tenebat, processisset: & in eodem loco, vbi nunc Rom. forum est, pugnam conseruisset, fortissimè pugnando cecidit. Cuius interitu consternati Romani, fugere coerperunt: vt est apud Liuium libro I. & Plutarchum in Romulo: item Caecilium. L. Pavlvs Aemilius Coss. in pugna Cannensi grauiter vulneratus, cùm collega eius Varro cum paucis equitibus profugisset, dolore ex tanto oppressus luctu sedebat in saxo, aliquem operiens ex hostibus, qui interficeret se. Quia verò caput eius erat & facie cruore oppleta, omnibus ferè incognitum, & necessarij & clientes praeteruehebant. Vnus ex pube patricia Corn. Lentulus equo delapsus adinotum eum capere iubet, & se seruare ciuibus, qui tum vt cùm maximè bono con sule haberent opus. Ille huic refragatus pernioni, coëgit adolescentem equum repetere lacrymans. Tum data ei dextera cùm se erexisset: Nuncia, inquit, Fabio Maximo, & ipso esto testis, praeceptorum eius Paulum Aemilium memorem vsque ad mortem extitisse, sed victum esse primùm à Varrone, deinde ab Annibale. Cum his mandatis dimittit Lentulum. Mox cùm in mediam stragem se inuexisset, oppressus est. Plutarchus in Fabio. L. Posthvmivs post Cannensem pugnam co̅sul in Galliam profectus, & à Boijs cum exercitu profligatus, ne caperetur, omni vi in praelio occubuit. Cuius inuenti caput praecidentes Barbari, ouantes in templo obtulerunt, id??? sacrum vas erat, quo in solennibus libarent. Liuius lib. 22. P. Corn. Scipio, pater Africani, cùm multas in Hilpania victorias co̅secutus esset, res??? gessisset memoratu dignissimas, demùm in quodarn praelio aduersus hostes inito, cùm se offert, vbi plurimum periculierat, subitò occiditur. Cn. Scipio frater, simili penè casu paucis pòst diebus fortiter pugnando interijt. Liuius. C. Quin. Flaminivs consul, cum Caio Seruilio inauspicatò iter ingressus, & ab equo, quo insederat, per caput deuolutus, cum Hannibale pugnans, apud Thrasimenum, vnà cum exercitu, cecidit: eius verò cadauer inter mortuos ab Hannibale quaesitum, nec inuentum est. Liuius lib. 22. Sempronivs Tuditanus, praetor à Celtiberis cum exercitu caesus est, teste Liuio. M. Marcellvs quintùm Coss. collega assumto Crispino, filio???, tribuno militum, cum ducentis viginti ad summu̅ equitibus, inter quos Romanus nemo, sed erant Hetrusci omnes, praeter quadraginta Fregellanos, quorum virtutem Marcellus & fidem vbiq; perspexerat, speculatu̅ profectus collem quendam. Qui in insidijs locati erant, ab Annibale subitò exorti omnes ac simul vndiq; circumfusi iaculis petere, ferire, fugientium terga caedere, resistentibus instare, donec Crispinusduobus iaculis ictus, equum ad fugam capiendam conuertit, & Marcelli latus lancea, lata cuspide, fuit tra̅ssixum. Fregellani, qui pauci supererant, prolapsum consulem relinquétes, Marcello adolescente & ipso saucio erepto, in castra profugêre. Ceciderunthaud multò amplius quadraginta: lictores quinque, & duodeuiginti equites vini in potestatem hostium venerunt. Crispinus quoque paucis pòst diebus ex vulneribus moritur. Clades haec, vt vno in praelio ambo consules caderent, antea inaudita accidit Romanis. Plut. in Marcello. Constantinvs II. Magni F. non contentus facta diuisione cum fratribus in qua Gallias adeptus erat: sed ob Italiae Africae??? ius cum Constante fratre contendens, vbi ad Aquileiam peruenerat, in fratris milites incidens, equo deturbatus, cùm iaceret humi sine purpura, incognitus, multis ictibus confossus, obtruncatus???ue, in fluuium Alsam proiectus est. Hieronymus in Chronico, Socrates lib. 2. cap. 5. Paulus Diaconus lib. II. Nicephorvs Imp. posteaquam Poloniam partim viribus, partim fraude captam diripuisset, cum Bulgaris in superiori Moesia congressus, in bello occubuit. Volat. lib. 23. Anthrop. Merovevs Gallorum rex, pro Romanis aduersus Hunnos & Visigorhos in campis Catalaunicis pugnans occubuit. Michaël Ritius de Regibus Francorum lib. I. Theodericvs I. Hispanorum rex, pro Romanis aduersus Atilam pugnans Hunnorum regem, in campis Catalaunicis occubuit. Ritius lib. I. Regum Hispanorum. Alaricvs Hispanorum rex, qui post Henricum fratrem Gothis imperauit annis duodecim, in acie caesus est à Fuldiguino comite, apud Pictauium. Ritius lib. I. Regum Hispaniae. Teias Gothorum rex, cùm apud Nuceriam aduersus Narsetem eunuchum ducem Iustiniani Imp. fortiter pugnaret, clypeo nudatus, in praelio perijt. Sabel. lib. 4. cap. 6. Rodericvs rex Gothorum à Mauris, à Iuliano Comite stuprum filiae vlturo euocatis, bello petitus, acie cecidit. Ritius lib. 2. Regum Hispaniae. Almaricvs Hispanorum rex, cùm è pueris excessit, annis quinque remper se administrauit (Theodericus enim hactenus infirmam aetatem rexerat) & commisso cum Gallis praelio obtruncatus est. Ritius lib. 1. Regum Hispanorum. Sanctivs II. Hispanorum rex in acie cecidit, aduersus Saracenos inito praelio. Ritius lib. 3. Regum Hispanorum. Veremvndvs Hispaniae rex tertius, in Alphonsi V. fratris locum succedens, contra Ferdinandum sororis suae virum bello suscepro, apud Cauiociem in acie cecidit, anno regni x, Ritius lib. 3. Regum Hispaniae. Romaclvs Scotorum rex, vxore è Pictorum gente ducta Pictis charus, à Scotorum proceribus ob tyrannidem caesus est. Nectanvs Pictorum rex eam iniuriam vlturus, Angusiano Scotorum regi bellum infert. Victus bellum redintegrat, Victores Picti, sed cum vtriusque regis interitu. Ne [540] ctano succedit frater eiusdem nominis. Ex temerè motis in Fethelmacum regem Scotorumarmis, sagitta in acie ictus perijt. Qui Nectano successit Heirgustus per sicarios duos Fethelmacum trucidari curauit. H. Boëthius lib. 6. Maximinianus Valentiniani III. legatus, atroci praelio contra Scotos, Pictos, atque Britones pugnauit. Caesi in acie Fergvsivs Scotorum, Dvrstvs III. Pictorum reges: cum vtriusque gentis nobilissimis. Dionethus Britonum rex in Cambriam traiecit. H. Boëthius lib. 7. Britannis duce Constantino iugum Scotorum & Pictorum excutere conantibus, Dongardvs Scotorum rex in acie perijt cum XIV. M. suorum. H. Boëthius lib. 8. Ad Cressiacumann. 1346. die 26. Augusti caessus ab Anglis Gallicae nobilitatis flos. Ioannes item Boëmorum rex caecus, Adolfvs Lotharingiae princeps, Lvdovicvs Flandriae comes. Carolus IV. Imp. Ioannis F. vulneratus aegrè euasit. Dubrauius lib. 21. Sueno III. Danorum rex à Valdemaro nepote acie victus. propter senium ex defatigatione fugere nequibat. Captus, cùm quis esset interrogaretur, regis scribam se profitebatur. Agnitus tandem, equo??? ob reuerentiam maiestatis impositus, siue metus, siue spei instinctu, Valdemaro se sisti poscebat. Haec orantis caput agrestium quidam subitò aduolans securi praecidit. Corpus eius regum omnium superbissimi sepultura plebeia elatum. Saxo lib. 14. Deuicto per Ericum Magno Danorum regis filio, Petrvs Roschildensis & Henricvs Sueticarum partium pontifices, omnes??? Iutiae, praeter vnum, antistites, eodem praelio oppressi dicuntur. Saxo lib. 13. Bertholdvs secundus Liuoniensium episcopus, cùm armis religionem suos docere vellet, miserè trucidatus est ab infidelibus, anno 1198. Cranzius lib. 7. cap. 13. Saxoniae. Cassonvs Turrianus, Napi F. post captum ab Othone Vicecomite patrem, vltimo praelio ad Vaprium commisso, hostium multitudine circumuentus, Germanos equites ad pulcerrimam cohortatus mortem, conglobato cuneo ad hostium vexillum prostratis Hispanis penetrauit, occiso???ue signifero illud arripiens, discerpsit, atque ibi demùm interclusus à legione, interfectus???ue est. Tum verò Turriana acies vndiq; pulsa & profligata est, & Othoni confirmatum imperium. Iouius in Othone. Jacobvs Scotorum rex, violato foedere Angliam inuadens, quarto Idus Septembris, anno 1513. ab Anglis interfectus occubuit. Eius cadauer Beruicum delatum, diu sepultura caruit: nam ab Anglis, quòd Gallis schismaticis??? fauisset, sancto funeris sepulcri??? honore indignus putabatur. Adnotaba̅t plerique repetita superiorum regum memoria, Iacobum infelici potius Stuardae familiae fato, quàm suo cecidisse, quòd pater, auus & proauus eodem potiti regno, atque idem sortiti nomen, ante diem ferro peremti mortem oppetijssent. Sed hunc tanquam ad meritam raptum poenam nemo defleuit, quòd ipso pugnante, pater in aduersa acie ad parricidij notam fuerit interfectus. Iouius lib. 11. Hist. Caesar Borgia Valentinus custodia elapsus, ad Ioannem Nauarrae regem cum Alarino regulo, qui à fide defecerat, bellum gerentem perfugit. In eo armorum motum quum egregiam operam regi nauaret, conserta ad Mendauiam pugna, victor occubuit, eo euentu, vt nequaquam agnitus detractis armis nudus relinqueretur. Sed scutifer eius cadauer equi ceruicibus impositum Pompelonem retulit, haud dubiè rapiente fato ad eam vrbem, cuius antistes antea fuerat. Neque enim quisquam ferè repertus est, qui quum sese susceptis semel sacris abdicarit, tranquillum vitae exitum tulisse censeatur. Iouius in Consaluo. Nuptiarum apparatui. Philippvs Macedo Olympiade, ob suspicionem stupri, vt quidam tradiderunt, expulsa, Cleopatram Attali filiam (vt Trogus scribit, vt Plutarchus, Attali sorore genitam) matrimonio sibi iuncturus, medio nuptiarum apparatu, à Pausania nobilissimo adolescente interfectus est, dies??? laetiriae destinatus, luctu est & moerore regij funeris foedatus. Sab. libro tertio, Ennead. 4. Livia Medullina Claudio Caesari nuptura, die nuptijs destinato, mala valetudine extincta est. Guido Bituricensis. Ladislavs Vngariae & Boëmiae rex, XIIX. annorum adolescens, Magdalenam seu Margaritam Caroli VII. Gallorum regis F. ducturus erat. Maximè ambigebatur de loco nuptijs legendo. Vngari Budam, Boëmi Pragam, Austriaci Viennam opportunam maximè esse contendeba̅t. Vrgente autem vehementiùs Georgio Podebradio Boëmiae gubernatore, Pragae se nuptias celebraturum respondit. Ergo praestantissimam ad regem Carolum legationem misit. Huius princeps fuit Vdalricus pontifex Patauiensis. Ex principibus Vngarorum ducenti, ex Australibus ducenti, totidem ex Boëmis delectisunt: qui forma, habitu, nobilitate apparatu???ue pollerent, & quisque regno dignus videretur. È Patauiensibus centum delegit Vdalricus. Quare septingenti equites in Galliam abierunt: item virgines & matronae, quae regiam sponsam deducerent, quadringentae, splendidissimo cultu ac venustate, omnes praeterea quadrigae auratae, gemmatae???ue: equi candidi octoginta: inaudita insuper vestium, donorum???ue luxuria. Zdcaconi Sterenbergio XL. millia auri pro viatico numerata. Delecti & alij legati, qui ad nuptias inuitarent Caesarem cum coniuge Leonora, regem Poloniae, qui vnam, & Gulielmum principem Saxoniae, qui alteram Ladislai sororem in matrimonio habebat: Bauariae item Rheni???ue principes & Marchiones Brandeburgenses. Trabes & asseres Pragam conuecti, ex quibus theatrum & orchestra extrueretur, in quibus ludos Spectarent, & saltarent. Inter haec subito & incerto languoretentari Rex, ipse???ue de recuperanda salute modicam spem habere cepit. Cùm Hinco à Vetouia, vnus de consiliarijs, regi ad fenestram stanti, lacrymanti interuenisset, ac moeroris causam requisiuisset, non sine gemitu respondit, mortem sibi certam instare. Nequam tamen caeteris suspicionem infirmitatis daret, more solito coenauit, & cum purpuratis satis hilares sermones in multam noctem miscuit. Eunti in cubiculum, rapulae, cuius cibi auidissimus erat, oblatae fuêre. À quarum esu totam noctem cruciatu doloribus???ue vigilem exegit, & post sex & triginta horas, animam Deo tradidit, ann. 1458. Dubrauius libro 29. & Bonfiniuslibro octauo, Dec. 3. Ionathas Iudaeorum dux cum Simone fratre, Machabaei, intelligentes Iamris filios Nabathaeos, celebraturos esse nuptias cum illustris cuiusdam Arabis filia, adducturos???ue esse sponsam à Gabatha oppido: occasionem obseruarunt vindicandae iniuriae, suis à Nabathaeis illatae. Medabam igitur properantes, insidijs in monte collocatis, expectarunt eoru̅ transitum. Vt verò in conspectum venit sponsus cum virgine & amicorum comitatu, coorti ex insidijs omnes ad vnum interfecerunt, vsque ad quadringentorum numerum. Iosephus libro 13. cap. 1. ex 1. Machab. 9. Festo nuptiali. Atila Hunnorum rex spoliata tota Europa domum reuersus, summo sese otio tradidit: & post multas vxores ductas, vt moris erat illius gentis, puellam nomine Hildiconem, specie praestantem, sibi matrimonio copulauit, ac nuptias magna hilaritate animi celebrauit. Quo facto, vino cibo???ue grauis in omnem libidinis intemperantiam se effudit. Subinde fatigatione resolutum somnus adeò altus oppressit, vt cùm sanguis è naribus manare coepisset, ipse nihil sentiens, faucibus ac spiritu interclusis, extinctus sit. Postridie mane illustri iam procedente sole cùm ministri regem contra morem cubare viderent, tristius aliquid suspicati, cubiculum ingrediuntur, arque ipsum sine vulnere, sanguine mersum, puellam???ue demisso vultu sub velamine lacrymantem offendunt. Sidonius libro decimotertio. Imper. occid. Cranzius libro tertio. Sueciae capite sexto ex quorundam senrentia, Honoriam, Valentiniani III. Imp. sororem fuisse ait: quae Atilam, precibus Leonis Pp. Romam relinquentem, misso eunucho permouerit, vt ipsam in matrimonium peteret. Igitur missa ad Imperatorem legatione, puellam depoposcisse coniugem: ni daretur, rediturum Italiae excidio. Qua missa, cum solenni apparatu nuptias Atila celebrarit: tantum???ue vini laetus hauserit, vt apoplexia, cruore insuper de naribus erumpente, strangulatus fuerit. An. sal. 1440. non longè ab vrbe Lubeca, in villa Quale, rusticanae nuptiae habebantur: ad quas matronae ac virgines honesto virorum comitatu de Lubeca venerant. Ignis in camino grandior excitatus, tectum rusticum ex calamis apprehendit. Id seriùs ad vesperum, quum resoluti omnes in laetitiam essent nemo animaduertit. Sedebant conuiuantes, aut choreas (ex more rusticano) ducebant. Cecidit supernè tectum, inuoluti??? fumo & igne, miserabili confusione perierunt, viri ac mulieres, numero centum octoginta. Sponsus & sponsa in triclinio, per angustam nudi vix euasêre fenestram. Postera luce, illaesa ab igne corpora multa reperta, solo fumo interemta. Hinc prouerbium notum, vt nuptias Qualenses appellent, quoties grande infortunium designare volunt. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. 12. Visitationi agrorum. Nostra aetate in Gallia Vxorem Iudicis Vicifezensaci in comitatu Armeniacensi, sexagenariam, cùm amici nulla alia ratione à conuersatione quarundam auertere possent, nunciari illi curarunt, properè ad filiam veniret, iam animam agentem. Credula illa concito gradu venit: sed filiami sanam & incolumem videns, repentè mortua concidit. Laur. Ioubertus lib. 1. de Risu, cap. 11. Otio, Quieti, Remißoni. Theophrastvs tantisper viguit, dum esset in labore. Simulatque remisit studium, interijt. Id quod ex epitaphio eius colligi potest: [Greek words]. id est, Frangi, si studij tensum Iaxaueris arcum, Veridi sanè verba fuêre viri Nanq; opere assiduo valuit Theophrastus: & idem, Laxato studio, membra solutus obit. Erasm. ir Adag. CVM QVIBVS MORTVI. PVTA HOMINES cvm Hominibvs. et vel Pavci simvl. Consute Tit. Victoria incruenta, cum paucorum sanguine, fol. 1047. Mvlti simvl. Strages magnae, Clades. Ex Pestilentia. Pestilentiae memoraebiles. De Pestilentia hîc loquimur in genere, hoc est, de morbo epidemio, qui contagiosus est, & in multos simul codem tempore grassatur, qualiacunque symptomata habeat. Datur enim dysenteria, angina, colicus, sudor, catarrhus pestilens. Causas etiam nihil moramur, qualescunque fuerint, ex coeli influxu, aëris corruptione, terraemotu, fame, quod frequentius est, & à Graecis affinitale vocabulorum expressum. Obseruatione diuturna co̅pertum est, pestem ab Ortu ad Occasum ferri. Si contra fiat. pestem vbique grassaturam ominatur. 10. Bodinus cap. 5. Hist. methodi. Decima AEGYPTI plaga, primogeniti omnes nocte vna ab angelo caesi fuêre. Exodi 10. Israelitas pestilentia ob recensitum à Dauide populum tribus diebus ita afflixit, vt à Dane ad Bersabam 70. millia hominum perierint. 2. Reg. cap. vlt. Sennacherib Assyriorum regis Exercitvs cùm Hierosolymam obsideret, angelus Domini vna noste 185. millia Assyriorum pestilentia immissa peremit. 4. Reg. 19. & Iosephus lib 10. Antiq. cap. 2. ex Beroso idipsum confirmat. Tradunt Hebraei, decem tantùm ex tanto exercitu incolumes relictos. D. Hieron. lib. 4. com. cap. 10. Gigantes, homines impij, & deorum contemtores fuêre, cum???ue deos esse negarent, fabulae locum dedêre, quòd cum dijs bella gessennt. Eos ab Hercule deorum antiquissimo, hoc est, à sole (qui [Greek words], id est, aëris gloria) immissa pestifera lue interemtos Aegyptij affirmant. Macrob. lib. 1. Saturn. capite vigesimo. Amphionis Thebani regis Familia tota pestilentia deleta est. Pausanias in Boeoticis. Ectenae, populus Boeotiae, cum rege primo Ogyge pestilentia perijt, ita vt in eorum locum Hyantes & Aones successerint. Pausanias in Boeoticis. Aegyptvm ter grauis pestilentia inuasit, cùm Nili rigua pluuiae amara fecissent. Plin. lib. 31. cap. 4. Chij cùm centum Ivvenes Delphos misissent, sacrorum causa, duo tantùm redierunt, caeteris pestilentia absumtis. Omen hoc fuit proculdubiò eius cladis, quam à Persis in pugna nauali ad Miletum acceperunt. Herod. lib. 6. Potnienses ob interfectum Liberi patris in temulentis suis sacrificijs sacerdotem pestilentia affecti, humanam victimam cedere iussi, Delphici Apollinis responso. Pausanias in Boeot. Caphyenses pestilentia vexati, propter pueros lapidibus obrutos, qui circa templum ludentes, funiculo quem repererant, Dianae signum obligato collo per lusum trahentes, Dianam se strangulare dictitauerant. Pausanias in Arcadicis. In Orchomeno quum atrox debaccharetur pestilentiae malum, plerosque hominum vis quidem grassantis morbi absumsit: sed & Tiresiae defecit oraculum. Caelius lib. 8. cap. 16. Antiq. Lect. exPlutarcho. Apud Babyloniam in Apollinis templo auream mirae vetustatis arculam quandoque inuentam legimus, qua aperta vis pestilentis aëris non modò eos, qui aderant, infecit, sed longè late???ue grassata, etiam Parthos afflauit. Caelius libro octauo, capite duo decimo. M. Antonini & Veri temporibus, apud Seleuciam post direptum templum, & perlatum Apollinis simulacrum Romam, à Militibvs Auidij Cassij inuentum fuit angustum foramen, quod priùs Chaldaeorum vates occluserant. Eo militari auiditate reserato, atrox adeò vapor exiluit, vt funestum malum ac teterrimum à Persarum finibus in Gallias vsque furens sit debacchatum. Ex Marcellino Caelius ibid. Peste olim Lacedaemona diuexante redditum oraculum, malivim cessaturam, si nobilem virginem quotannis immolassent. Quum obtemperarent Lacedaemonij, ac fortè mactanda duceretur suo ornatu Helena, deuolans aquila gladium abreptum, &ad armenta, quae [Greek words] vocant, delatum, super iuuen cam demisit. Quo prodigio [Greek words], id est, virginum immolatio desijt. Plutarchus ex Aristo demo. Idem obuenisse Romae in Valeria Luperca, ratione consimili, Aristides prodidit lib. 19. Rerum Italicarum. Calius lib. 13. cap. 20. Antiq. Lect. Anno secundo belli Peloponnesiaci coorta grauis pestile???tia, Eam ex Aethiopia primò egressam, Aegyptum, quae illi pr???xima est, mox & Libyam corripuisse memorant: in Lemn???m in de & loca finitima, demùm Athenas transgressam. Credre ab initio Athenienses, pute os hostium fraude venen??? corruptos. Vulgato morbo tanta funerum frequentia secuta est, quanta nunquam antea hominum memoria. Primò acris feruor capitis salubria inuadebat corpora: suffusio deinde ruboris, adustio???ue in oculis existere: statim lingua introrsum cum faucibus sanguinolenta visebatur, arctior inde spiritus, & cum foetido halitu meabat, mox sternutatio raucitásque prorumpebat, nec diu pòst labor in pectus cum vehementi tussi descendebat: & quum prae cordijs haesisset, ea grauiter cruciabat: sequebantur guttae fellis & humoris, quae à medicis dicuntur apocatharses, & ipsae cum ingenti cruciatu: plerisque inanis singultus incidere, acrem spasmum cientes. Exterius interim corpus, ncque feruidum tactu, neque pallidum, sed subrubrum, fuscum, minutis pustulis ac papulis scatens: interiùs autem ita ardebat, vt neque perquàm tenuia vestimenta, aut sind ones, neque aliud quidpiam quàm nuditatem ferre posset. Iucun dissimum erat in gelidam aquam se ipsos immergere: quo contigit, vt plerique incusto diti in altissimos se puteos deiecerint, inexhausta siti adacti: quanquam perinde erat nimis ac parcè bibere. Neque somnus interim vlláve membrorum quies aderat, neque morbo inualescente membrorum languor vllus sentiebatur, sed corpus opinione hominum par morbo resistebat. Plurimi intra septimum & nonum diem, vitalibus ardore exustis, necabantur, adhuc aliquid roboris habentes, nec si quis discrimen illud dierum euasisset, continuò pro seruato haberi: nonnullis pereuntibus, vtero vi grassantis morbi acriter conuulso, languore???ue ex ipso profluuiu inducto. Peruagabatur vniuersum corpus tetra lues, à qua alio qui pernicissima si quis conualuisset, quanta vis eius esset, membrorum detrimenta demonstrabant: ad verenda manuum???ue & pedum extrema morbi violentia prorumpebat, quibus amissis nonnulli seruabantur, quidam & oculis postremò capti sunt: nonnullos morbo seruatos, omnium fermè rerum cepit obliuto, vt sui quidam ipsorum obliuiscerentur. Illud quidem memorabile, quòd quum multa corpora insepulta iacerent, alites quadrupedes???ue ca non attigerint: aut si quae id temerè fecissent, simul periêre, manifesto argumento maleficij & veneni, quod in morbo fuit. Accidit & aliud non minus mirum & insolens, quod vni proficiebat, officiebat alteri: quo euenit, vt quum per incuriam multi perijssent, alij non pauci nimis diligenti curatione sint absumti, vulgari morborum ministerio, ita vt multae domus vacuae factae sint. Plerique in vijs destituti expirabant, circa fontes & puteos multi aquae desiderio semineces volutari, & haec Athenis. Liuius anno postquam Aul. Posthumius dictator Volscos & Equos vicit, cuius dictatura incidit in primos Peloponnesiaci belli annos, vt Gellius colligit, teterrimo morbo, qui & ipse attactu vulgaretur, Romae laboratum prodidit. Caeterùm hoc genere, an diuerso, non explicat. Thucydides auctor est, eam cladem Peloponnesum non attigisse. Sab. libro sexto, Enn. 3. De eadem audiamus quoque Diodorum. Bello Peloponnesiaco, inquit, grauissima pestilentia Athenienses exagitauit. Hyems humida admodum infestis fuit inundationibus. Pabulum in de propter nimium humorem vitiosum extitit & in coctum. Tertia pesti causa accessit, quòd eo anno venti Etesiae, qua soliti erant tempestate, minimè spirauêre: quorum recenti flatu magna pars molestiae feruoris aestiui remitti temperaríque solebat. Exacerbato itaque supra modum, saeuiente???ue aestu, tum sole aethere???ue inflammato, corpora mortalium nullo praesidio defendi, nulla respiratione recreari cùm possent, vrentem praecordia trahere spirare???ue halitum cogebantur: vnde & morborum omnium genera, aestus intra venas concepti, miseros exurebant. Inde multos aegrotantiam traditum est, vltrò semetipsos in puteos fontes???ue praecipitasse, conatos eo remedio flammam intus saeuientem praecordia???ue conficientem restinguere. Athenienses tantae calamitatis causam ad deos religionem???ue retulêre, & Delon insulam lustrari iussêre: quae polluta violata???ue idcirco putabatur, quòd ad sepelienda expirantium cadauera, per nefas vsurpari coepta esset. Apertis itaque cunctis in Delo sepulcris, vrnas omnes in insulam Delo proximam, cognomento Rheniam, transtulêre: tum lege cauerunt, ne cui párere sepul [542] crúmve defodere in Delo liceret: ludos item & festa Deliorum prisca instaurauêre, quae longo iam tempore obsoleuerant. Diodorus lib. 12. Bello Peloponnesiaco, cùm Pericles populum omnem ex agris in vrbem congregasset, contra Lacedaemoniorum insultus, cum quibus aperto praelio decernere periculosum esse arbitrabatur: pestilentia grauissima Athenas inuasit, cùm tem???ore aestimo multi vnà, nullo discrimine, angustis in tectis & tabernacolis coascti aestuosis, in vmbra & otio marcesce ent, qui antè in aëre libero & laxo consueuerant agere. Cuus esse auctorem Periclem dictitabant, qui bello plebem intu muros rusticanam contraxisset, neq; vllam ad rem tam mutos viros adhiberet, sed siner et inclusos veluti pecora mutia obrui contagione, nec loci commutationem vel refrigerum praeberet vllum. Plut. in Pericle. ???imilcone Carthaginensivm duce Syracusas obsidente, post suburbij ruinam direptum???ue fanum Cereris & Proserpinae, pestilentia exercitum inuasit. Accessit ad diuinam calamitatem id quoque, quòd plurima hominum millia eodem confluxerant, quod???ue anni tempus erat ad aegritudines effi cacissimum, & illa praeterea aestas nimijs feruoribus exarsit. Quin & locus in causa vehementioris cladis fuisse videtur. Nam & antea Athenienses ibidem metati, è morbo, quòd locus palustris & cauus erat, multos mortales amisera̅t. Primùm ante Solis exortum ob aquarum aurae frigiditatem corpora horrore corripiebantur: per meridiem verò tanta turba angustum in locum coacta aestu suffocabatur. Attigit labes Aphros primum, è quibus multis obeuntibus primò mortuos humabant. Postea propter & cadauerum copiam, & quòd aegrotos efferentes valitudine corriperentur, nemo accedere ad laborantes audebat. Sublato igitur omni cultu, destituta ope calamitas erat. Nam propter insepultorum foetorem, & palustrem putredinem, morbi primùm defluxio occepit: pòst ad collum tumores exoriebantur: deinde mox febres insequi, & ad scapulam neruorum dolores, & crurum grauedines, inde intestinorum dolores, & in corporum supersicie pustulae erumpebant. Plerique igitur eiusmodi lue laborabant: quidam in furorem & rerum omnium obliuionem incidebant, qui circum euntes castra, emoti mente obuios pulsabant. Denique euenit, vt & medicorum auxilium, cùm ob mali vehementiam, tum propter morbi celeritatem, inefficax redderetur. Quinque enim aut sex ad summum diebus grauibus affecti tormentis interibant: vt ab omnibus beati dicerentur, qui in bello mortem oppetijssent. Nam aegrotis assidentes cuncti in valetudinem incidebant: vt grauis laborantibus calamitas esset, cùm nemo inseruire miseris vellet. Neque enim prorsus alieni tantùm inter sese destituebant, sed frater fratrem, amicus familiarem ob suimetipsius formidinem negligere cogebatur. Supra CL. millia eo malo periêre. Diod. libro 14. Circa Olymp. c. pestilenti febre Carthaginem inua dente, multi Carthaginensivm morbo acriter corripiebantur: ita vt de imperio suo periclitarentur. Siquidem & Libyes, & qui Sardonem inhabitabant, putantes se occasionem iam aduersus Carthaginen ses nactos, ab eis desciuerunt. Erant quoq; pertur bationes & metus magni in populo: repentini quidam cùm omnium stupore excitati tumultus freque̅ter per vrbem, cum minimè expectarentur, fiebant. Multi arreptis armis tanquam hostes profligaturi, excurrebant, & ferrum in se inuicem, tan quam in hostem quisq; suum stringentes, mutuis cadebant vulneribus. Tandem placato numine sacrificijs, & à maximis malis liberati, Libybus rursus expugnatis insulam recuperauerunt. Diod. lib. 15. Captis à Romulo Fidenis, pestilentia Romam inuasit, quae mortem subitam inferens non trahebat morbum. Vulgabatur & in fruges pecudes???. Inde magna sterilitas orta. Sanguine quoque pluit. Vbi eadem Lavrentes lues infestauit, tum pro certo habitum, ob necem tam Tatij regis, quàm legatorum iure non vindicatam, vltionem diuinam vtramque persequi ciuitatem. Deditis pòst homicidis & supplicio vtrinque affectis, perspicuè malum est mitigatum, lustrauit???; Romulus vrbes expiationibus. Plut. in Romulo. Romanae mulieres, cùm sub Tarquinio Superbo propter annonae caritatem grauidae cogerentur vesci bubulis carnibus, & propterea pestilentia Vrbeminuasisset, Taurij ludi dijs inferis instituti fuêre. Alexand. ab Alexand. lib. 6. cap. 19. Romae pestis anno Vrbis 248. M. Val. Voleso, P. Posthumio Tuberto Coss. Item cum fame, T. Geganio Macerino & P. Minutio Augurino Coss. anno vrbis 261. L. Ebutio & P. Seruilio Coss. coelum ardere visum, post v. c. 290. Annus pestilens fuit. A calen dis Septembribus tetra vis morbi primò boum equorum???ue armenta corripuit, inde ouium caprarum???ue greges, pastores deinceps & caeteros agrestes attigit: postremò vrbem ingressa. Liuius pecus populationis terrore intra moenia compulsum, multam???ue stabulantium quadrupedum colluuionem, prodidit humana corpora insolito foetore infecisse, ac praeter caeteram multitudinem, quae tanta fuit, vt vulgò cadauera in Tyberim proijcerentur, quartam Senatorum partem morbo consumtam, & cum his Consules ipsos, Hac clades in certam spem Volscos & Aequos traxit Romanorum principatus per occasionem euertendi. Icto itaque inter se foedere, sociorum opes affligere sunt primo loco adorti, vt his fractis commodiùs rem Romanam, satis per se accisam, funditùs perderent. Primò igitur omnium Hernicum & Latinum agrum ferro & igni populanrur. Mox Romanos sines inuadunt. Inde per omnia cultu desolata ad tertium lapidem consedêre. Iam Ebutius consul diem obiuerat. Seruilius eius collega exigua spe trahebat animam. Iuuentus militaris morbo confecta iacebat. Vigiliarum munus, qui per aetatem & inoffensam valetudinem poterant, per se obibant. Circuitio Aedilium plebis erat, ad eos co̅sularis maiestas venerat. Omnia humano praesidio deserta: vnum affectae ciuitati profuit, quòd praedonum mens inagis quàm hostiu̅ tum Aequis & Volscis suit, qui potiundae vrbis spe abiecta, à ducibus postularunt, vt ex ea vastitate se confestim in ea loca abducerent, vnde praedae aliquid agi posset. Sublatis itaque signis in Labicanos Tusculanósque colles transiêre. Supplicatum est omnibus templis. Matres passim stratae crinibus templa verrebant, coelestium irarum veniam pacem???ue exposcentes. Interea grauiore anni tempore acto, corpora morbis defuncta, salubriora esse coeperunt. Redijt cum salubritate ipsa reipub. cura, Sabellicus libro 5. En. 3. Anno 300. v. c. P. Curiatio & Sexto Quintilio consulibus, duo grandia mala Vrbem inuaserunt, fames & pestilentia, omnium memoriae ad id tempus traditarum maxima: vrbs funeribus exhausta, & agri hominum pecorum???ue strage pen desolati. Quintilius consul mortuus est, cui Sp. Furius est surrogatus: mortuus Augur vnus, & tres Tribuni plebis Flamen vnus Quirinalis. Sab. lib. 4. En. 3. Anno vbis 217. M. Corn. Maluginensi, & L. Papyrio Ciasso Coss. pestis cum terraemotu Romam infestauit. Rursus anno 320. M. Fabio Vibulano. & M. Flossio Flaccinatore Coss. pestis cum fame. Pestis cum fame anno 341. Q. Fabio Ambusto, & C. Furio Pacillo Coss. per duos annos. Similiter anno 361. L. Valer. Potito & M. Manlio Capitolino Coss. quo tempore Aequi sunt victi. Romae pestilens annus fuit, L. Verginio & Claudio Iulio Con sulibus, tanta???ue vbique vastitas crebris funeribus est secuta, vt Veientes & Fidenates Anienem transgressi, haud procul à Collina porta consederint. Verginius consul A. Seruiliu̅ Priscum, alij Structum scripsêre, Dictatorem dixit, & Dictatoris inssu omnis militaris aetas, extra portam Collinam, circa signa frequens affuit. Id hostes conspicati, in altiora selocarecipere conati sunt. Sab. lib. 5. En. 3. C. Sulpitio Baetico & C. Licnio Stolone consulibus. Romae intoleranda vis pestilentiae orta est: quae cùm infinitos arripuisset, lud orum instituend orum occasionem dedit. Val. Max. lib. 2. cap. 1. de Instit. antiq. Anno 419. T. Veturio Caluino & Sp. Posthumio Regillensi Albano Coss. pestilentia. Anno 440. L. Papyrio Cursore V. & C. Iun. Bruto Bubulco II. Coss. Anno 461. Q. Fab. Max. Gurgite, & D. Iun. Bruto Scaeua Coss. pestilentiae causa Aesculapiu Romam vectus. Anno 477. Q. Fabio Gurgite II. & C. Genutio Clepsina Coss. pestilentia. A. Corn. Cosso & T. Quintio Poeno Coss. Romae mira siccitate laboratum. vt non coelestes modò aquae defuerint, sed terra ingenito humore penè amisso, vix ad perennes fluuios sufficeret. Exaruerunt torridi fontes, pecorum??? siti morientium passim strages edita, pleraque scabie absumta: vulgari??? attactu in homines morbi, primo??? in agrestes & seruitia, mox & ciuitatem corripuit tetra lues: orta ex ea clade multiplex superstitio, ita vt non minus animi affecti essent quàm corpora. Passim omnibus sacellis vicis???ue peregrina & insueta sacra fieri, multi???ue sacrificulitota vrbe existere. Id patres indignè ferentes, negotium aedilibus dedêre, vt diligenter aduerterent, ne alio vllo in vrbe ritu, quàm patrio sacra fierent. Meminit praeter Liuium cladis huius & morbi, quae ea tempestate acciderunt, Thucydides Peloponnesiaci belli auctor. Sab. lib. 5. En. 3. In Gallorvm castris, Roma capta Capitolium obside̅tibus, non solùm fruméti inopia sentiebatur, sed & grauis pestilentia. Aestus & torridum recenti incendio solum, quorum intolerantissima gens est humori & frigoribus assueta, Gallorum corpora languore affecerat: inde morbo sensim vulgato, passim expirabant, tanta???ue vis hominum breui absumta est, vt humandi taedio, plura corpora in vnum coaceruata concremarent, quae res ad posteros nomen loco dedit, vt Gallica sint busta nuncupata. Sab. lib. 1. En. 4. Anno 566. M. Aemilio Lepido & C. Flaminio nepote Coss. pestilentia. Scipio Africanus Linternum exulatu̅ abit. Anno 572. P. Cor. Cethego & M. Bebio Pamphilo Coss. pestilentia iterum. Ingauni Lugures victi, Corsica subacta. Anno ab v. c. 610. tanta locustarum vis in Africa repentè [543] coorta est, vt fruges, herbas, arborum folia, immensa multitudo absumeret. Ea mox ventorum flatu marinis fluctibus immersa, omnia latè litora proiectarum acerui contexêre. Putrefacta in de congeries tetrum odorem exhalauit, secutáque statim corrupto coeli tractu ingens pestile̅tia, qu??? in Africa vastitatem fecit incredibilem, vndecies centum millibus Numidarum Aphrorum??? breui tempore consumtis. At supra eam Barbarorum cladem Romanorum quoq; multa millia extincta eadem pestilentia traduntur, qui tum fortè in Africa praesidij causa su fuêre. Sabel. lib. 9. En. 5. Sub Herode rege grauissima pestilentia Hierosolymorvm vrbem afflixit, & maximam senatorum partem absumsit, propter iniustè caesam ob veneficij & adulterij crimina Mariammen reginam. Iosephus lib. 15. cap. 11. Antiq. Nono Vespasiani anno lues tanta Romae fuit, vt per multos dies in Ephemeridem decem milita ferè mortuorum hominu̅ referrentur. Eusebius. Commodo imperante, Romae tanta fuit pestis, vt vno die saepenumerò ad 2000. hominum absumerentur. Multi non solùm in vrbe, sed etiam ferè sub omni imperio Romano peribant, cùm malefici homines res oblitas venenis in alios conijcerent. Dion Nicaeus, & Xiphilinus. Gallo impera̅te, perniciosa pestis vndiq; viguit. Tabis initium fuit ab Aethiopia, fortè ex nimio Solis ardore. Pestilitas primò consumtis meridianis, per Orientem diuagata est: inde caeteras orbis partes inuasit, vbique maximam partem incolentium exhausit, pleraque loca inhabitata reliquit. Ea labes vix intra decem annos finem inuênit. Prouenisse ex infelicibus Galli Imp. auspicijs visa est, vt qui proditione imperium arripuit, Christiani etiam dogmatis hostis. À quo tristi & inusitato malo Cyprianus argumentum sumsit libri de Mortalitate. Eusebius lib. 7. cap. 21. Sub Maximini & Diocletiani imperio an. 312. post famem grauissimam, pestis in singulas domos & aetates horrenda saeuijt, eos praesertim absumens, quos propter alimentorum copiam fames absumere nequibat. Quae scilicet praemia erant iactantiae Maximini, & edictorum, quae per ciuitates contra Christianos publicauerat. Eusebius lib. 9. cap. 8. Vlcera erant carbunculorum similia: quae toto dispersa corpore aegrotos in magna pericula conieceru̅t, prae cipuè autem in oculis saeuientia, omnis generis sexus???ue homines extinxerunt. Sigonius lib. 2. Imp. occid. Narrat Nicephorus lib. 15. cap. 10. in grauissima peste sub Martiano Imp. agros per annum integrum coli nequiuisse: ideo??? nec fruges prouenisse. Diuinam igitur prouidentiam illis, qui perrari ex ea superuixissent, alimento quodam aërio prospexisse: proximo autem anno, vt sua sponte citra culturam fruges prouenirent, miraculosè effecisse. D. Hieronymus in Ioëlem inquit: Nostris temporibus vidimus agmina locustarum terram texisse Ivdaeam: quae postea misericordia Domini inter vestibulum & altare, hoc est, inter Crucis & Resurrectionis locum, sacerdotibus & populis Dominum deprecantibus, atque dicentibus: Parce populo tuo: vento surgente, in mare primum, hoc est, in mare mortuum, & nouissimum, hoc est, illud, quod ad Occidentem est, & quod ducit in Aegyptum (in cuius litore sunt Gaza, Ascalon, & Azotus) proiectae sunt. Cum??? litora vtriusque maris aceruis mortuarumlocustarum, quasaqua* euomuerant, implerentur, putredo earum & foetor in tantum noxius fuit, vt aërem quoque corrumperet, & pestilentia tam iumentorum quàm hominum oriretur. Anno Sal. 532. qui fuit Imperij Iustiniani quintus, nouum pestilentiae genus Orientem inuasit, à Graecis bubonis, à Latinis inguinariae dictae, quae orta in Aethiopia, sensim inde totum terrarum orbemperuasit, quibusdam ciuitatibus ita prostratis, vt prorsus exhauserit: quibusdam verò ita affectis, vt afflatu tantum ipso terruerit, nulla certa ratione neq; in adoriendo, neque in dimittendo seruata, nam alios ineunte hyeme, alios senescente vere, alios adulta aestate aut autumno inuasit, atque in quibusdam oppidis domos omnes attigit, in quibusdam nonnullas, quae???ue familiae priore anno integrae fuerunt, solae sequenti contabuerunt, quin etiam saepe qui ex infectis vrbibus euadebant, postquam inter sanos venissent, soli peribant. Neque verò eadem omnes aegritudo tentauit, in quibusdam enim morbus à capite incipiens, oculos sanguine, & faciem tumore afficiebat, deinde ad guttur accedens, vitam eripiebat, alij ventris profluuio interibant, in alijs bubones erumpebant, & febres vehementes accedebant, no̅nulli biduo aut triduo sana mente moriebantur: nonnulli verò de potestate deijciebantur, erant, qui semel affecti iterum incidebant, alijs morbum consuetudo attulit, alijs attactus, alijs solus fori aditus. Quin etiam quidam integri proximis exitium importaba̅t, alij licet cum aegris mortuis???; versati, morbum tamen, licet cupientes, nancisci non poterant. Atque hac ta̅ta malorum varietate hic morbus pòst orbibus quibusdam saepiùs reuocatus, homines in plurimos pòstannos miserè lacerauit. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Ante Iustiniani Imp. excessum & Longobardoru̅ irruptionem, nouum Italiam morbi genus incessit, quo per contagionem vulgato, non integrae solùm stirpes, atque familiae, sed ciuitates quoque frequentes euertebantur haec inguinaria, ac bubonis pestilentia nominata. Apparebant scilicet, vt scribit Paulus, ex improuiso labes quaedam in ostijs, vasis, & vestimentis, quae nulla ratione dilui, aut vlla deleri arte poterant. Nascebantur autem in inguinibus hominum, atque alijs mollioribus corporis partibus gla̅dulae, magnitudine nucis, quas mox subsequebatur febrium intolerabilis aestus: quibus qui inciderant, haud facilè diem tertium superabant, triduo tra̅sacto, spes aliqua incolumitatis obijciebatur. Ea de causa vrbes agri???; aut morte hominum exhauriebantur, aut certè fuga deserebantur, cùm sibi, vt in tantis malis, pro se quisque consuleret. Si quis autem fortè studio caritatis incensus propinquum aut amicum man dare sepulturae vellet, mox ipse eadem calamitate oppressus, à proximo relinquebatur insepultus. Sigonius lib. 1. Regni Ital. & lib. 20. Imp. occid. Anno 31. Iustiniani Imp. Constantinopoli adeò pestis est grassata, vt cadauera per triduum insepulta iacuerint, ad ea efferenda non sufficientibus sandapilis. Ideo Imperator aliàs ??? confecit: cum???; ne hae quidem satis essent, plurimos currus iussit apparari, iumenta???ue innumera dedit ad eam rem. Peste autem intendente, pleraque cadauera in litus proiecta, ad sextum diem inhumata iacuerunt: quòd viui ijs sepeliendis non sufficerent, neque naues ijs transuehendis. Saeuijt illa pestis menses duos, Iulium & Augustum. Cedrenus. Sub Pelagio 11. Pp. ex frequentibus pluuijs tanta inundatio Romae facta est, vt vrbis muros transcenderet, & magnam bestiarum multitudinem, maximè serpentium, cum terribili dracone, secum traheret. Secuta est pestis per totam Italiam, ex qua Pelagius obijt, anno Christi 590. Platina. Sigebertus. Anno Domini 654. imperij Constantis XI. cinere pluit, Constantinopoli ignis de coelo decidit, & pestis grauissima tribus aestiuis mensibus grassata est. Cunctis visibiliter apparebant bonus & malus angelus noctu ciuitatem circuire: & quoties iussu boni angeli malus angelus venabulo, quod manu ferre videbatur, ostium cuiusque domus percussisset, tot ex eadem domo sequenti die interibant. Sigebertus in Chronicis, & Paulus Diaconus libro decimonono rerum Rom. Anno Domini 682. paulò post Synodum sextam vniuersalem, Constantini decimo quarto, Solis eclipsis facta est, & altera lunae, penè eodem tempore, quam sequuta est grauissima pestis ad menses tres, Romae & Ticini. Narrat Regino, bonum & malum angelum oberrare visos, & hunc ex illius praescripto venabulo toties pulsasse fores; quot mori deberent ex eadem domo. Iuo in Chronico, Palmerius, Paulus Diaconus lib. 6. cap. 2. de Gestis Longobardorum. Sub Leone Isauro Imp. cùm Saraceni Asiani, Zulemone Admirato duce, Constantinopolim triennali obsidione classe ingenti cinxissent, tandem fame peste???ue discedere coacti sunt. E Constantinopolitanis ad CCC. millia peste periêre. Volaterranus lib. 23. Anthrop. Leutheris & Buccellinus fratres, genti AlemanorumTheobaldo Francorum regi subiectae praefecti, in spem adducti, fore, vt Gothorum ope Italiam ac Siciliam occuparent, cum eis petentibus foedus, rege non prohibente, fecerunt, atque ad id exercitum hominum septuaginta duorum millium ex Francis, Alemanis???ue conflarunt. Leutheris praeda onustus consilium domu̅ redeun di coepit, ac, Buccellino fratre relicto, discessit. Vbi in Venetiam peruenit, & Cenetam vrbem suae tunc ditionis tenuit, exercitum pestilentia inuasit. Leutheris propterea insania correptus, atque in rabiem versus, postquam dentibus carnem sibi dilacerami, & manantem ex vulnere sanguinem degustauit, extinctus est: reliqui omnes aut aestu febris, aut dolore capitis, aut apoplexia, aut mentis excessu agitati periêre. Buccellinus à Narsete ad Capuam cum toto suo exercitu est deletus, nam ex Francis quinque tantùm ex xxx. millibus elapsi, ex Romanis vix octoginta desiderati, qui primam in hostem impressionem fecerant, flumen refertum cadaueribus exundauit. Sigonius lib. 20. Imp. occid. An. sexto Constantini Copronymi, pestis in Sicilia & Calabria orta, per Graecia̅ & insulas vicinas, tandem Constantinopolin peruenit. In vestibus & velis, cruces plurimae, veluti ex oleo designatae, conspiciebantur. Multi mente turbati, videbantur sibi videre peregrinos homines truculento vultu domos ingredi, homines???; aut vulnerare, aut eijcere: ac plerunq; respondit euentus. Nam lues ista plenas domos euacuauit: tanta???; fuit multitudo morientium, vt omnibus monumentis in vrbe & suburbio compleris, cisternae, lacus, vineae & horti sepulcra fierent. Anno Domini 748. iuxta Sigebertu̅. Sigonius lib. 3. regni Ital. habet an. 746. Anno Christi 760. cùm Constantinus Copronymus Constantinopolin expugnasset, cùm peste ciuitas esset exhausta, Imperator ex Hellade, ex insulis, & ex alijs locis no [544] uos colonos in vrbem introduxit, eam???; populosam effecit, an. Imperij 15. Paulus Diaconus lib. 22. rerum Roman. Anno decimo Bitrichi, occidentalium Saxonum regis, qui fuit circiter annum Sal. 788. visi sunt flammei dracones Anglia volitare per aërem: quod signum pestis sequuta est, fames praualida, & infestatio Danica. Ranulphus lib. 5. cap. 28. Polychronici. Sub Michaële Parapinaceo Imper. nemine prouidente publicis commodis, fames vrbanos pressit, vt publica calamitas manifestè deploraretur, cùm interim Imperator literis exerecretur, ac iambos à Psello conficere doceretur. Ad haec accessit crudelissima pestis, qua tot homines conficiebantur, vt à viuis sepeliri non possent, ac plurimi saepe vno in lecto efferrentur, multi???; in vijs insepulti iacerent passim. Cuspinianus. Leontio Imper. Constantinopoli Noresium portum emundante, bubonis pestis vrbi incubuit, & quatuor menses multos de plebe extinxit. Paulus Diaconus libro 20. rerum Romanarum. Anno Sal. 819. propter iuges pluuias, & hominum & boum pestilentia longè late???; grassata est, per totum regnum Francorvm. Frumenta & legumina, vel colligi non poterant, vel collecta computrescebant. Vinum etiam acerbum & insuaue fiebat. In quibusdam locis nihil frugum ante vernum tempus seminari potuit. Annales Francorum. In Burgundia circa solstitium aestiuum crusta glacici longa pedes quindecim, lata septem, alta duos, de coelo ruit: pestis per totam Franciam grassata est. Sigebertus anno 824. Sub Carolo Caluo & Carolo Crasso dira lues in boues saeuijt, maximè circa Rhenum, vbi in agro Vangionvm, haud procul ab Ingelheim, in pago Vvalsheim canes villatici omnes ad cadauera lanianda conuenerunt. Deinde vno die, vna simul cohorte, ex ijs finibus migrarunt, nec viui nec mortui cuiusquam vestigium, postea inuentum est, anno Domini 878. Sigebertus, Honorius. Auentinus lib. 4. Annalium. Anno Sal. 1006. pestis grassata est per totum penè orbem, vt sepelientium taedio, viui adhuc spiritum trahentes obruerentur cum mortuis. Sigebertus in Chronico. Bonifacio IV. Pp. pestem, famem, & aquarum inundationem passim afflixisse mortales, testatur Hartmannus Schedelius, & Ioannes de Oppido. Annum 1094. pluuiosum vocari, eò quòd ab idibus Octobris in mensem Aprilem, perpetuis maduerit imbribus, ac grauissimam mox subsecutam pestilentiam, in Flandriae Chronico Iacobus Meyerus annotat. Bella intestina inter Francorum reges sub Chilperico, saeuissima lues dysenterica comitata est, quae totas ferè Gallias occupauit: Gregorio Turonense teste libro quarto, capite trigesimo tertio. Quo morbi genere perijt Austrigildis, impia Guntranni regis vxor: & Nantinus comes, Ecclesiasticorum hostis & persecutor. Pestis maxima & fames tanta Germaniam simul afflixêre, anno Christi 1125. vt tertia pars hominum interijsse credatur, & vix, qui cadauera sepelirent, superstites fuerint. Cuspinianus. Anno 1188. quo tertium bellum sacrum, Gregorio IIX. Pp. cohortante susceptum fuit, annona ac pestilentia panter grauissimè laboratum, multis vulgò morientibus, alijs stirpium radicibus vix se prae victus inopia sustentantibus. Sigonius lib. 15. regni Ital. Ceperant Latini Antiochiam Syriae metropolim, in ea expeditione sacra, cuius auctor fuerat Petrus Eremita, & centum millia Persarum, Corbana duce fuso fugato???ue, interemerant. Victoria opulentissima, ex summa inopia cunctarum rerum, incredibilem copiam omnis generis diuitiarum, non ad necessitatem modò, sed etiam ad delicias luxum???ue attulerat. Nemo egens, beati omnes locupletes??ue fruebantur praesentibus bonis, pristinum quoque desiderium abundè affatim???ue explentes. Ex hac repentina praecipiti???ue in contrarias partes mutatione cultus victus???ue, siue alia causa, coorta pestilentia, quinquaginta circiter Latinorvm millia absumpsit. Aemil. lib. 4. Damiatam Aegypti vrbem nobiliss. Christiani Latini arcta premebant obsidione plusquam annua. In hostes grauissima pestilentia grassabatur. Latini eius mali ignari, cùm insolentiam hostium in muris admirare̅tur, scalis admotis eam propugnatoribus vacuam cepêre. Ex septuaginta millibus Hostivm tria tantùm millia puberum (nam infirmior aetas, ac reliqui omnes absumti miserrimo fati genere, fame, pestilentia???ue iacebant insepulti) inuenta: & hi affecti quoque, vita donati ea lege, vt vrbem purgarent. Anno MCCXIX. nonis Nouembribus capta est. Praeda ingens parta auri, argenti, gemmarum, margaritarum, preciosae vestis supellectilis???ue. Aemilius lib. 6. Sub Henrico V. Imp. crudelissima pestis adeò in homines desaeuijt, vt credatur tertia pars hominum interijsse, & vix affuisse homines, qui cadauera sepelirent. Qua etiam Calixtus 11. pontifex obijt. Cuspinianus. Obsidente Henrico VI. Imp. Neapolim, an. 1191. per Iunium mensem coelo, propter immensos calores, grauiore atque insalubriore effecto, saeua Exercitvm pestilentia est adorta: quae cùm maiorem partem militum ab sumsisset, Henricus est in maximam rerum consiliorum???ue difficultatem adductus. Auxit etiam terrorem Sol, qui IX. Kalend. Iulias furente pestilentia per aliquot horas mirificè est obscuratus. Quam rem insignem aliquam principibus plerunque portendere calamitatem, vulgari hominum obseruatione compertum est. Itaq; post tres menses Neapolis ab obsidione liberata. Fama tenet, ipsum quoque graui fuisse morbo rentatum. Sigon. libro 15. regni Ital. Sub Philippo Longo Francorum rege, circa annum 1320. pestilentia ingens exorta. Fama tenet, Iudaeos, quos è Francia exegerat Philippus Pulcer, ab Ludouico Hutino filio mox Rege receptos: & vt pristinum exilium suum, bona???; direpta vlciscere̅tur, & priori similem rebus suis fortunam praemetuentes, ab Regibus praeterea satrapis???; Turcarum Saracenorúmque pecunia accepta, elephantiacis, qui stipe men dicanda vagi victitarent, persuasisse, vt venena in puteos spargerent. Horum quamplurimi comprehensi. Quaestione habita, de confessis supplicium sumtum. Nihilo secius vis morbi iam visceribus insidens, multos mortales absumsit. Aemil. lib. 8. Anno Sal. 1342. terraemotu Venetiae grauissimo sunt concussae. Successit fames, hinc pestilentia ab extremo septentrione per totum orbem grassata. Funeribus sic exhausta est Venetorum ciuitas, centesimo quoque vix euadente, vt ad multitudinem resarciendam, necnon & ad tollendam vastitatem, quae ciuitatem magnopere deformabat, lata sit lex, vt quicunque Venetias habitandi causa per id tempus migrasset, fuissétque ibi totum biennium, pro ciue haberetur. Sab. lib. 8. En. 9. & lib. 3. Dec. 2. Quinetiam dux ipse non multò pòst obij???t, anno duodecimo peracto: & ne quod malum deesset, Marinum Faletrum, tyrannidis affectatorem, successorem habuit. Egnat. lib. 7. cap. 6. Anno Sal. 1348. capto ab Anglis rege Scotorum Dauide, pestis per totam Scotiam saeuijt, vt tertiam partem populi absumserit. Et secunda haec fuit pestilentia, quam Scotia viderit. H. Boëthius lib. 15. Comes Douglas sub Roberto 11. Scotorum rege in Angliam irrumpens, cum viginti militum millibus Pennyr nundinarum tempore diripuit: maximam???ue praedam abducens, pestilentiam quoque attulit: quae duobus deinceps annis quanta nunquam antea clade Scotiam affecit. Numeratur???ue haec tertia, ex quo primùm visa in Scotia fuit. anno Sal. 1380. H. Boëthius lib. 16. Circa an. Sal. 1464. saeuijt pestis grauissima per Vandalicas vrbes, refugiens omnem opem medicam. Ipsius naturae beneficio pauci superauêre vim veneni. At si manus medentis accessisset, illicò furens venenum, atrocius in omnem partem corporis saeuiebat. Multae hominum myriades breui periêre. Cranzius lib. 12. Vandaliae, cap. 31. Circa an. Sal. 1424. Russorum vrbem clarissimam Novgvardiam tanta lues inuasit epidemiae, vt intra sex menses octoginta hominum millia perierint, tanta celeritate, vt ambulantes in plateis mox co̅ciderent, & ad sepulcra mortuorum, qui sani tumulandis alijs aduenerant, cum mortuis mortui tumularentur. Auxit aëris corruptionem multitudo insepultorum cadauerum. Cranzius lib. 11. Vandal. cap. 5. Florentiae anno à Virginis partu MCCCC. pestis triginta hominum millia absumsit. Anno 1438. Genvam pestilentia inuasit, Pisis aduecta. Nam cùm miles quidam inde profectus, clàm Genuam venisset, ac seruam, cui assueuerat, contactu infecisset, illa in muliercularu̅ grege obuersata, quarum pleraeque lactantes sinu gestabant infantes, morbum in proximas vulgauit. Iacobus Bracellus lib. 4. belli Hispanici. Parisios adorta pestis, anno Salutis MCCCCLXVI. ad hominum quadraginta millia occidit. Ritius Neapolitanus lib. 3. Francorum regum. Anno 1529. nouum morbi genus Germaniam inuasit. Sudore pestifero correpti homines, intra vigesimam quartam horam aut exhalabant animam, aut, si virus exudassent, valetudinem paulatim recuperabant: &, priùs quàm de remedio constaret, multa perierunt millia. Malum hoc, inde ab Oceano, per omnem propè Germaniam peruasit, breuissimo temporis spacio, & incredibili celeritate velut incendium aliquod longè late???; depascebat omnia. Vulgò dicitur morbus Anglicus. Nam Henrici VII. Britanniae regis anno primo, qui fuit ann. Sal. MCCCCLXXXVI. eadem lues Angliam inuasit, & quoniam in re noua remedium erat incognitum, ingentem hominum stragem edidit. Sleidan. lib. 6. Anno 1500. Londini in Anglia pestis plus quàm triginta millia absumsit. Polyd. lib. 26. Sub Clemente VII. pestis adeò triennio toram Italiam peruagata est, vt vix decimus quisque ex millesimo homine superfuerit, cùm ob iubileum contagione hominum vndique [545] Romam co̅migrantium, squalore, situ, pedore, omnia inficerentur. Platina. Anno Christi 2528. pestilentis morbi lues diffusa per omnes Italiae regiones, tertiam ferè mortalium partem absumsit, deficiente???ue passim annona, quae immenso precio cunctis in vrbibus creuerat, multi inopes???ue praesertim insolitis vtentes cibis, contacta tabe sensim interierunt. Iouius libro 26. Histor. Hadriano VI. Pontifice, exorta est Romae pestilentiae lues, quae quum seueris legibus, more Italorum, Pontifici minimè coërcenda videretur, contactu aegrorum ita exarsit, vt multa funera in compitis viserentur, appareret???ue vastari Vrbem, haud multo dieru̅ spacio, nisi Graeculus quidam, nomine Demetrius Spartanus, sedandae pestilentiae, fauente ei turba hominum, negotium suscepisset, nemine superstitionem vetare auso. Nam ferum taurum, cui dimidium cornu dissecarat, magico carmine dextram in aurem prolato, repentè ita mansuefactum reddiderat, vt iniecto tenui filo ad integrum cornu, quò vellet perducens, pestilentiae placa̅do numini ad Amphitheatrum immolasset. Nec credulae multitudinis spem ex toto fefellit, quum ab ea inanis sacrificij prospera litatione, mitescere morbus coepisset. Iouius. Grauissima fuit pestilentia illa, quae nostris temporibus anno Christi 1564. Germaniam primùm, dein de etiam Galliam peruagata est. Basileae nulla domus fuit, quam non lues ista corripuent. Quo ipso tempore prima huius Theatri editio sub praelo erat. Paulò remissior illa, quae hoc anno 82. Rheni tractum secuta Basileam inuasit: quo tempore tertiam Theatri huius editionem, bene fortunante supremo Numine, sub manibus habuimus. Fulmine, Tempestate. Ex Tit. Fulminatorum huc quaedam. f. 475. Phlegyarvm gens ob direptionem templi Delphici Apollinis crebris fulminibus & telluris vehementissimis motibus funditùs ferè deleta: qui reliqui fuêre, eos pestilentia absumsit, praeter paucos, qui in Phocidem effugerunt. Pausanias in Boeoticis. Primo anno Leonis Isauri, Saraceni partim in Thraciam, partim in Hispanias irruerunt. In Thraciam Zulemon Saracenorum Asiaticorum dux traiecit cum classe nauium trecentarum, vt Sabellicus Ennead. 8. libro septimo, aut octingentarurn, vt Paulus Diaconus lib. 21. rerum Rom. aut mille, vt Blondus lib. 10. Decad. 1. aut trium millium, vt Cuspinianus. Masalmas etiam cum exercitu per Abydum irrupit: & postea Gizid ex Africa naues trecentas & sexaginta bene instructas adduxit. Vastarunt castella Thraciae, & Constantinopolim obsedêre. Sed Imperator igniferis nauibus ab Atropoli emissis, plerasque hostium naues incendit. Hyems etiam asperrima, equos & camelos & homines confecit. Zulemone mortuo, Aegyptiae naues cum frumento Constantinopolim venêre, ab hoste deficientes. Fames in Saracenos adeò grassata, vt equos & asinos & camelos cogerentur edere, & homines mortuos, & propria stercora in fornace nonnihil tosta: plurimi etiam peste interierunt. Cùm in Bulgariam praedatum excurrissent, triginta duo millia, iuxta Sigebertu̅ (Paulus tantùm viginti habet) amiserunt. Reliqui cùm triennium Constantinopolim obsedissent, iuxta Bedam, Reginonem, & Iuonem (licet Paulus Diaconus secundo anno Leonis, solutam obsidionem indicet, & Blondus biennium tantùm assignet) re in fecta nauibus discedentes, tempestate atque grandine ignea perierunt omnes, praeter decem, quarum quinque à Romanis interceptae, quinque in Syriam penetrauêre. Atque ita diuinitùs Saraceni repressi sunt, qui totum imperium Romanum spe iam deuorauerant. Anno Domini 720. iuxta Sigebertum. Incendio. Ex Tit. eorum, qui Igni periêre, huc quaedam, quatenus multi simul occumbunt, f. 477. In turri Sichem mille Homines subiecto igne cremati fuerunt. Iudicum 9. Inundatione. VideTit. Inundationum, quatenus Fortunarum damna Mortes hominum coniunctas habent. Hîc respectu eorum, qui simul pereunt, f. 630. Anno 1020. Albis & Visurgis redundantes, Saxoniae amnes, damna multa intulerunt accolis: secuta est pestis, qua extinctorum corpora serpe̅tibus plena, non sine taedio, terrae mandabantur. Chron. Saxoniae. Brvno dux cum exercitu Saxonum, Danos ab incursione repellens, inundatione repentina obrutus, cum omni exercitu perijt, relin quens fratri Othoni Magno ducatu̅. Cuspinianus. Naufragio. Vide Tit. Naufragiorum. Illic Nauium corruptarum, hîc Hominum submersorum simul habetur ratio, fol. 631. Epicles. Spartanus quinquaginta nauibus ad montem Atho vehebatur. Repentè tempestas tanta extitit, vt nauigia cuncta naufragio discerpta perierint, atque ex omni virorum numero ad duodecim solipericulo superfuerint. Diodorus lib. 13. Mardonius Gobryae F. Darij gener, ex Hellesponto classem Acanthum misit: quae ex Acantho soluens, dum Athon circumuehitur, Aquilo vehemens in eam irruens, nauium plerasque in Athon perpulsas, ad trecentas afflixit, vt supra viginti millia Hominvm interierint: partim à feris rapti, partim quòd natare nescirent, partim quòd petris allisi (nam saeuissimum circa Athon est mare) partim gelu absumti. Herodot. lib. 6. Persarvm XX. millia circa Athon montem in Macedoniae ora periêre naufragio, violento Aquilonis flatu disiecta ea classe, quam Darius Persarum rex in Graeciae perniciem armauerat. Sicuti altera, quam Xerxes longè maiorem Graeciae immiserat, non minore cum strage in Chalcide ab Hellespontia vento afflicta est: vt pro libertate Graecorum ipsa dementa depugnare viderentur. Herodotus libro septimo, & Strabo libro nono. Nullius casus cladisve Rom. memoria atrocior, ac proinde minus debilis, quàm Siculi naufragij, quod in decimum annum incidit primi belli Punici, M. Aemilio & Fuluio Nobiliore Coss. qui inter Canis & Orionis signa importuosam Siciliae oram legentes, subita tempestate CCCXXCIV. naues amisêre. Iacuit litus instratum cadaueribus & naufragijs, vt nulla hominum memoria maior credatur iactura in mari accepta. Sabel. lib. 10. cap. 5. Naues Arabum Saracenorvm, quae cum Haumaro ad obsidionem Constantinopolis, Leonis Iconomachi Imper. tempore remanserant, XV. Augusti die, magno cum dedecore domum discedere conatae, immisso diuinitùs turbine partim ad Proconnesum, partim ad Apostrophos & reliqua litora submersae sunt. Superstites cùm in mare Aegaenum peruenissent, ingnea grando immissa ebullire mare fecit: ac pice liquata, solis quinque nauibus in Syriam perlatis, reliquae omnes cum vectoribus perierunt, potentiam Dei nostri testatae. Cedrenus. Hothebrotvs Suecorum rex ad rebelles Danos domandos classe nauigans, tempestatis vi in mari perijt. 10. Magnus libro 2. capite 18. Ericus Pomeranus, Danorum rex, rebellantes Suecos ad officium redigere volebat. Exorta grauissima tempestate, vna grandis nauis soluitur: centum ac sexaginta Viris demersis, pauci enatauêre. Nauis praetoria quassa, dum rex ia scapham descendit, cum vectoribus in conspectu regis submersa fuit. Cranzius lib. 5. Sueciae, c. 36. Submersione. Mortuo Magone Tartarorvm rege, Haalon eius frater è Syria, quam iam ferè subegerat, ad occupandum regnum festinans, nuncio accipit, Cobillam fratrem regnare, & Barchen alterum fratrem infesto exercitu se petere. Vhi in conspectum venêre acies (annus is fuit Sal. hum. 1260.) sorte quadam concursum est in alueo fluminis (nomen Haytonus Armenus non ponit) glacie concreto. Hîc medio pugnae ardore soluta est glacies vehementiore vngularum attritu, absorpta???ue cum suis equis ad triginta millia hominum vtriusque exercitus: sic???ue marte neutro inclinante, ingenti tamen clade vtrinque accepta, diuersae inde abierunt acies. Sabellicus libro 7. Ennead. 9. Praelio terrestri, Viaperta. Consule Tit. Victoria cruenta, ƒ. 1047. illic Victoriae, hîc Calamitatis & Mortium habetur ratio. Item, In acie eaesi, f. 593. Illic Functionis singulorum habetur ratio: hic Deleti exercitus. Dicaearchum Peripateticum, virum doctum, & totius memoriae antiquitatis peritissimum, collegisse scribit Cicero omnia cladium genera, queis vnquam humanum genus esset afflictum, pestes, fames, eluuiones, in cursus bestiarum, terraemotus: & ex altera parte posuisse bellorum iniurias: has verò ostendit plures Homines absumsisse, quàm reliquas omnes. & tamen nondum tot bella, tanta continuatione, tot locis, tanto furore erant gesta, quàm fuerunt post illum: nondum cognita erat bombarda, Satanae inuentum. Lud. Viues de Con cord. & Discord. lib. 2. Madianitae omnes ad internecionem ab Israëlitis caesi, (exceptis solis virginibus) inter quos quinque reges illorum fuêve, Euis, Recem, Sur, Hur, & Reba: item Balaamus Beoris F. vates, qui Israëlitas faustis ominibus prosecutus fuerat. Numeri trigesimoprimo. Sehon rex Ieseboniorum Amorraeorum, cùm Israëlitis tra̅situm per suam terram concedere nollet, ab ijs cum omni sua gente ad internecionem caesus est. Deuteronomij 2. Sic etiam Ogvm Basanae regem, qui vnus ex gigantum reliquijs supererat, cum toto exercitu deleuerunt, & oppida sexaginta, prae [546] ter ingentem numerum pagorum, ceperunt, mulieres & impuberes omnes à stirpe exciderunt. Deut. 3. Amalechitae ab Israëlitis sub rege Saulo ad internecionem deleti sunt ab Heuila vsque ad Sur contra Aegyptum: eò quòd 400. antè annis Israëlitas ex Aegypto egressos in itinere infestassent. Rex eorum Agagus captus, à Samuele propheta Galgalis in frusta fuit dissectus. Libro primo Regum, capite decimoquinto. Iephtha Galaadites Israëlitaru̅ iudex, XLII. millia Ephraimitarvm aduersus se insurgentium, quòd eos ad belli aduersus Ammonitas societatem non vocasset, prope Iordanem voce Siboleth proditos, interfecit. Iudicum 12. Propter vxorem Leuitae fuerunt occisa plusquam sexaginta quinque millia Beniamitarvm, praeter mulieres & paruulos, exceptis sexcentis, in tribus reparandae seminarium seruatis. Iudicum 20. Sub Heli iudice, quando fuit capta arca Domini, ceciderunt ex Israelitis triginta millia peditum pugnatorum. 1. Reg. 4. Phinees cum duodecim millibus debellauit Madianitas. Praeter viros & mulieres caesas, triginta duo millia virginum in praeda fuerunt, animalium maxima multitudo. Num. 31. Sisara dux exercitus Iabini Chananaeorum regis, Hasore regnantis, DCCCC. currus ferreos contra Israëlitas armarat. Verùm à Baraco Abinoami F. & XII. Nephthalensium & Zabuloniorum millibus fugatus, Exercitvs eius ad internecionem caesus, ipse à Iaële Hebris Cenaei (qui ex cognatione erat Habobi soceri Mosis) vxore hospitio susceptus, clauo per tempora adacto, necatus est. Et deinceps labin sensim euersus est. Iud. 4. Gedeon iudex Hebraeorum percussit quatuor reges Madianitarvm, Oreb, Zeb, Zebeam, & Salmanam: interfecit??? ex eorum exercitu CXX. millia hominum apud Iordanem nocte vna. Iosephus lib. 5. Dauid rex, Moabitis deuictis, tertium quemq; incolumem dimisit, reliquis interfectis. Adarezerum Sophenae regem cum XX. millibus peditum, & MDCC. equitibus deleuit. Adadum Damasci regem cum XXII. millibus occidit. Reuertens in valle Salis Syrorum XIIX. millia, & apud Gebele̅ XXIII. millia interfecit. 2. Reg. 8. Pekah rex Israëlitarum, Hierosolymam obsidens, Ivdaeorvm eruptionem facientium CXX. millia occidit, & inge̅tem praedam abduxit. Iosephus libro nono Antiq. cap. 13. ex 2. Paralipom. 28. Abia rex Iuda, occidit vno die de exercitu Ieroboami regis Israëlitarum quingenta millia. 2. Paral. 13. & Iosephus 18. Asa rex Iuda, habuit in exercitu suo DXXC. millia virorum: Aethiopes verò decies centena millia. Aethiopes vsque ad internecionem perierunt, quia Domino caedente co̅triti sunt. 2. Paralipom. 14. Ioachazvs Iehu F. Israëlitarum rex, Ieroboami idololatriam secutus, ab Hazaële Syrorum rege clade maxima fuit affectus. 4. Reg. 13. Syrorvm ce̅tum millia ad vrbem Aphecam ab Achabo Israëlitarum rege caesa, eorum???, rex Benadadus captus, XXVII. millia ruina muri periêre. 3. Reg. 20. Iudas Machabaeus mille militibus Nicanorem Demetrij regis legatum cum IX. millibus ad Bethoron vicum ad internecionem cecîdit. 1. Machab. 7. Idem ducenta triginta sex Hostivm millia, & septingentos occidisse scribitur. 2. Mach. 15. dum contra Nicanorem, Seronem, Timotheum, Bacchidem, duces Epiphanis & Eupatoris Antiochorum, patriam religionem fortiter defenderet. Iudaeorum tria millia à Ionathane Iudaeorum duce ad regem Syriae Demetrium Nicanorem missa, orta seditione, Antiochiae centum millia trucidarunt, vrbem???ue incenderunt, quae à Demetrio ad Antiochum Sedetem deficere parabat. 1. Machab. 11. & Iosephus lib. 13. cap. 9. Priscis mos erat, vt vates aciem praecederet, lauro coronatus, ac facem gestans, [Greek words] inde dictus. Ab hoc belli vim abstinebant vtrinq;, quod nefas ducerent, in virum sacrum ferrum stringere. Proinde si crudelem aliquam stragem significare volebant, ne ignifero quidem parcitum aieba̅t. Meminit adagij Eustathius Iliados [Greek words], enarrans hos Homeri versus: [Greek words] [Greek words]. Erasmus. Cùm Terra nimia hominum multitudine se premi conquereretur apud deos, Iupiter consilium inijt, vt vetustissimam dearum aliqua ratione exoneraret. Momus igitur, alijs aliud con silium dantibus, suasit, atq; etiam persuasit, vt primò Thebanu̅ bellum excitaretur, inter Polynicem & Eteoclem fratres, in quo totus Argivorvm exercitus, qui Polynicem secutus fuerat, vnico Adrasto rege excepto, cecidit: deinde, si illud satis esse no̅ videretur, per Thetidis [Greek words], Helenae scilicet, belli Troiani cruentissimi fundamenta iacerentur. Sic igitur terra fuit exonerata. Euripides in Oreste, & Eustathius in primo Iliados, vbi inquit Homerus: [Greek words]. Ad Troiam corruêre ex Argivis, sicut Dares scribendo tradidit, octingenta octoginta sex millia. Ex Troianos vsq; ad oppidum proditum 676. millia, per decennium. Zoroastres Bactrianorum rex, quadringentoru̅ millium exercitu, Nino Assyriorum regi obuiam factus, qui pedites ad decies septies centena millia, equitum millia ducenta, currus falcatos XM. habuit, eum in fugam vertit, & vsque ad montes proximos, centum millibus hostium caesis, persequutus est. Locus in Samo Panaema dicitur, quia fugientes Dionysium Amazones ex Ephesiorum finibus in Samum euolauêre. Mox ille nauibus compactis transmisit, commisso???ue praelio magnum earum numerum concîdit apud locum hunc, quem ex vi manantis sanguinis stupore correpti, qui spectabant, Panaema appellauerunt. Ex ijs, quae occubuerunt, aliquae feruntur ad Phloeon cecidisse, quorum ossa ibi monstrantur. Sunt qui dicant etiam Phloeon ab eis fuisse, quòd grandi clamore & acuto vterentur, diruptum. Plut. in quaest. Graecis. Sacae Bactrianam occupauêre, & optimam Armeniae regionem adepti sunt, quae ab ipsis postea Sacasena est appellata, atque vsque ad Cappadocas processerunt, eos praesertim, qui ad Euxinum vergunt, quos Ponticos vocant. Sed cùm ex spolijs festa celebrarent, Persarum imperatores eos noctu adorti, sunditùs deleuêre: ac petram quandam, in campo sitam, in montis figuram, terra exaggerantes, muro circundederunt, Zela dictum, atque Anaitidis & sociorum deorum Amani & Anandati, qui sunt Persarum numina, constructo delubro, annua ibi solennia instituêre, nomine Saca. Nonnulli verò tradunt Cyrum, ducto aduersum eos exercitu, praelio superatum aufugisse: castra bonis omnibus instructa, praesertim vino, reliquisse. Sacae castra viris deserta reperientes, immodicè implebantur. Cyrus conuersus vino lentos oppressit, diem illum patriae deae consecrans, Sacaea, nominauit. Die ac nocte Bacchanalia agitantur, & viri simul ac mulieres eò vsque potant, donec stupore comprehendantur. Strabo libro vndecimo. Diomedes in Daunia Apulia deleuit gentes Monadorvm, Dardorvmqve, & vrbes duas, quae in prouerbij ludicrum vertêre, Apinam & Tricam. Plinius libro tertio, capite vndecimo. Cùm suadente Pythia, Graecorum ingens multitudo Cyrenam se contulisset, Batto tertio regnante, finitimorum Poenorum agros vastabant, atque inter se partiebantur. At illi eorum???; rex, nomine Adieran, agris exuti à Cyrenaeis, missis in Aegyptum quibusdam, sese dediderunt Aprij Aegyptiorum regi. Iste comparatum grandem Aegyptiorvm exercitum misit aduersus Cyrenas. Cyrenaei instructa apud Irasa locum & ad fontem Thestin acie, cum Aegyptijs conflixerunt, eos???ue superauerunt, vtpote inexpertos antea atq; contemtores Graecorum: adeo??ue profligarunt, vt pauci ex eis in Aegyptum redirent. Qua de re Aegyptij succensentes Aprij, ab eo desciuerunt. Herod. lib. 4. Maior Cyrus, qui Lydorum regnum euertit, trans Araxem fluuium cum CC. millibus Persarvm à Scytharum regina Tomyri tam foeda occidione occisus est, vt ne nuncius quidem tantae cladis superfuerit. Sab. lib. 6. cap. 5. In Marathonijs campis ducenta millia Persarvm vno aiunt praelio deleta: & quod magis miretur posteritas, decem millia duntaxat Atheniensium duce Miltiade, cum Platae ensibus mille auxiliaribus, a duersus sexcenta Barbaroru̅ millia, quos Artaphernes & Datis regis Darij praefecti ducebant, aciem struxêre. Sab. lib. 6. cap. 5. Calamitosius Eidem genti adhuc bellum haud dubiè habendum, quod Xerxes in Graeciam instaurauit, si Salaminiae pugnae, & Plataeensis damna aequa lance aestimentur: ac verius vero dixerit, si quis ex nullo vnquam bello affirmet maiorem humano generi iniuriam inuectam. Namque duce Pausania Lacedaemonio, ad Plataeas Mardonium Xerxis ducem cum CCC. millibus profligarunt. Ad centum millia Persarum occiderunt, decem millibus suorum desideratis. Diodorus libro vndecimo, capite primo. Quid funerum absumtum sit, illud argumento fuerit, quòd cadauera passim strata praelio vel tempestate, corpora???ue morbo & vastitate enecta, aliósque alia peste absumtos, mare & terra vix ceperit. Qui???ue modò terrestres nauales???ue copias vltra decies centena peditum, equitum verò octoginta millia armatorum, in expeditionem duxerat, cui???ue sexcenta millia frumenti modia diurna cibo, & tot flumina exhausta potui non suffecerint: is cum multa caede & fuga à paucissimis caesus & profligatus, inconsulti certaminis, & temerariae expeditionis infignes poenas dederit: ipse???ue tanti exercitus imperator magnificus, tanta clade oppressus, inermi naue per stragem corporum armorum???ue vix effugerit. Alex. ab Alexand. libro sexto, capite vigesimo quinto. Ad Mycalen Ioniae, duce Leontychida Spartano, & Xanthippo Atheniense, Persarvm ad XL. millia caesa: qui superfuêre, partim ad exercitum, partim Sardeis concessêre. Diodorus libro vndecimo. Argii apud Tirynthum à Cleomene rege Lacedaemoniorum caesi, plures in lucum Argi fuga elapsi sunt. Quos cùm Cleomenes redemtione simulata euocatos interimeret, reliqui re cognita prodire ampliùs nolueru̅t. Itaque Cleomenes ignem Iuco iniecit, & Argiuos omnes viuos exussit. Ex eo igitur Argos ita viris desolatum est, vt serui eorum res omnes susceperint, atque magistratus administrarint, dum filij caesorum ad puberem adoleuêre aetatem: qui sese in suun ius asserentes, ac reuersi Argos, mancipia eiecêre. Serui eiecti, praelio Tirynthum obtinuêre, eatenus quidem, dum fuit in eis mutua beneuolentia, & donec ad eos venit vates quidam Cleander, genere Phygaleus, ab Arcadia. Is persuasit seruis, vt dominos adorirentur. Vnde bellum inter eos diuturnum extitit, donec Argij aegtè euasêre victores. Ob hoc igitur aiunt Argij Cleomenem, ad insaniam redactum, malè perijsse. Herodotus libro 6. Ad Leuctra Epaminondas Thebanus Lacedaemonios ingenti superans praelio, eorum calamitatis & cladis initium reperit. Ex eo enim tempore Graeciae principatum vltrà recuperare nequiuerunt, quem prius adepti tenebant, praesertim posteaquam secundò apud Mantineam congressi, rem infeliciter gesserunt. Vnum tamen illis, quanquam hunc in modum afflictis, permansit, vt nullorum aliorum ditioni subiecti sint, vsque ad Romanorum imperium, à quibus eis habitus perdurauit honor, propter regendae ciuitatis probitatem. Strabo lib. 9. Lacedae monii maxima omnium clade, qua Graeci Graecos affecerint, ad Arginusas ab Atheniensibus affecti. Diodorus libro 13. Cùm bellum esset inter Prienenses & Samios, initiò mediocribus damnis inuicem sese afficiebant: deinde iusto praelio commisso, mille Samij à Prienensibus occisi sunt. Septimo pòst anno congressi cum Milesijs, primos quosque ciuium, ac nobilissimos simul vno praelio amiserunt. Post eam calamitatem, Prienensium feminae per tenebras, quae circa Quercum erant, obtestari ac deierare ceperunt, quòd liberos, parentes, maritos, carissima quaeq; pignora eo loco perdidissent. Plut. in Problematis. Cùm Athenienses ad repetendas statuas Damiae & Auxesiae, quas Aeginetae Epidaurijs abstulerant, Aeginam triremim misissent: Aeginetae Argiuorum ope implorata exercitum Atheniensium ad internecionem ceciderunt, vnico tantùm superstite, qui Phalerum profugit. Alij tamen narrant, Athenienses, dum statuas restibus deuinctas in nauim pertrahere conarentur, furore diuinitùs agitatos, mutuis concidisse vulneribus. Herodotus lib. 5. Caesa sunt in praelio ad Issum Ciliciae commisso inter Darium Persarum & Alexandrum Macedonum reges ad centum viginti millia peditum Barbarorvm, equitum haud minus decem millibus. Macedones pedites circiter trecenti, equites centum quinquaginta desiderati sunt. Diodorus libro decimo septimo. Praelio ad Arbela contra Darium ab Alexandro commisso, creduntur in ea pugna Barbarorvm peditum & equitum plures 90000, Macedones ad 500 cecidisse, vulnerati fuisse quamplurimi. Ibidem. Zopyrion Ponticae regioni praefectus ab Alexandro, otiosum se ratus, nisi aliquid suo ductu ea quoque parte gereretur, cum viginti millibus hominum, Scythis, qui supra Pontum incolunt, bellum intulit: caesus???ue cum toto Exercitv poenas luit innoxiae gentis temerè lacessitae. Sabellicus libro 4. Ennead. 4. Pyrrhus Epirotarum rex, ad Sirin fluuium primùm Romanos vicit. Roman. caesa quindecim millia: de Graecorvm exercitu tredecim millia. Secundo praelio ad Asculum commisso, desiderata ex ambobus exercitibus Pyrrhi & Romanorum plus quindecim millia. Ibi fertur Pyrrhus ad quendam sibi gratulantem dixisse: Actum planè de nobis sit, si vno adhuc praelio vincendi nobis sunt Romani. Quippe exercitum, quem portauerat in Italiam, amiserat magna ex parte, amicos duces???ue, paucis exceptis, omnes: nec supererant alij, quos exciret: & socios, quos illic haberet, videbat segniores: contrà Romanis quasi ex fonte afflue̅te suppleri domo abundè & celeriter Iegiones, neque infringi cladibus animum, sed pertinaciam & contentionem animi ijs ex ira ad praelium crescere. Plutarchus in Pyrrho. Ad Cannas Romani ingenti clade affecti. Quadraginta millia peditum, duo millia & DCC equites caesi, pari propè numero ciuium fociorum???, & praeter alterum consulem Publ. Aemilium quaestores duo, vnus & viginti Tribuni militum, Consulares, Praetorij, Aedilitij quidam, & in his Gn. Seruilius prioris anni consul. Polybius Attilium quoque, qui cum Seruilio nuper consul fuerat, ea acie perijsse, auctor est. Perijt & Minutius, qui sub Fabio equitu̅ magisterium gesserat: LXXX senatores, aut qui tali honore functi essent, vt meritò in senatum legi deberent. Capta in acie tria millia peditum, & trecenti equites. Ex hostibus, ad quinque millia & sexcentos periêre. Anno 540. V. C. Postridie quum victor Poenus legeret spolia, multi reperti sunt, qui vulneribus matutino frigore obstrictis, inter cadauerum aceruos surrexerant, hi???; hostium iniuria obtriti. Alij non pauci caesis feminibus poplitibus???ue iacentes, ad reliquum sanguinis hauriendum porrecto iugulo hostes inuitabant. Quidam tellure effossa caput immerserant, terra???eu superiniecta expirauerant. Subtractus est Numida Romano mortuo superincumbenti, naso auribus???; laceris. Is manibus ad tractanda arma inutilibus factis, in iram & rabiem versus, súbiectum hostem dentibus moriens laniauerat. Sabellicus libro primo, Enn. 5. ex Plutarcho, Fabio, & Liuio. Trebiam, Trasimenum & Cannas Romanus cruor nobilitauit: sed maior propemodum clades ad Metaurum Vmbriae flume̅ Poenis repensa est, vbi sexaginta & ampliùs Poenorum millibus cum Hasdrubale duce, ex Hispania veniente, vt sese fratri Hannibali iungeret, caesis, Claudius Nero & M. Liuius Salinator Romanorum sanguinem toties eo bello fusum fortiter vindicauêre. Nec victoria Romanis paruo constitit, octo millibus hominum ea acie amissis. Ingens praeda parta est, auri & argenti immensum pondus. Postridie nunciatum est Liuio, Ligurum & Gallorum consternatam manum domum abire sine duce, ac penè inermem, modico equitatu immisso, ad vnum occidione occidi posse. Sint, inquit ille, aliqui hostium suae cladis nuncij, nostrae???ue virtutis testes. Adeò hostilis sanguinis satietas victores ceperat. Sabel. lib. 4. Enn. 5. & libro 6. cap. 5. Exemplorum. Romani, signa Gallis ad vrbem rapientibus, legiones non pauciores numero (erant enim non infra quadraginta millia peditum) verùm tumultuarios plerosque ac tyrones ad bellum eduxerunt, deorum immemores, non litato, non auspicato, quomodo expetere pacem deum ante certamen &pugnam conueniebat. Iam ducum multitudo non mediocrem confusionem rebus gerendis attulit: cùm tame̅ ad media bella multis tempestatibus antè vnicum ducem, que̅ Dictatorem vocant, dixissent: haud nescij, quanti dubijs temporibus intersit vno animo ciues libero imperio, à quo prouocatio non sit, dicto esse audientes. Maximo detrimento Reipubl. Camilli indigna fuit fortuna in exilium acti. Profecti ab vrbe ad vndecimum lapidem castra metati sunt prope flume̅ Alliam, qui haud procul inde immiscetse Tyberi. Quo loco cum obuijs Barbaris foedè, quia incondita omnia apud ipsos erant, praeliati in fugam vertuntur. Sinistrum cornu in amnem actum illicò hostes oppressêre. In dextro, quod ex campis sensim impressionem declinans ad colles successerat, minùs damni acceptum. Horum plerique inde incolumes euaseru̅t ad vrbem. Alios, quos hostis satietate caedis reliquos fecerat, quasi Roma desperata, ac complorata Republica, fuga nocte detulit Veios. Plutarchus in Camillo. Bello Punico secundo, reuocato in Africam Annibale, vrgente Publ. Scipione, duarum nobilissimarum bello gentium duo clarissimi duces, de imperio orbis terrae prope Zamam, supremas vires quasi in medium effundentes, pugnam memorabilem conseruêre: in qua victores Romani, primùm hostium elephantos, deinde equites in fugam verterunt, demùm acriùs inferentes pedem, totam aciem profligarunt. Caesa aut capta ex Carthaginensivm copijs supra quadraginta millia hominum à Romanis ferunt. Annibalex tanta caede incolumis euafit, nullo strenui ducis eo die munere praetermisso. Auctor vitae Scipionis. Publ. Cornelius Nasica Consul Gallos Boios ingenti praelio vicit. Ad duodetriginta hostium millia caesa, auctores quidam tradiderunt. Capta tria millia & ampliùs, cum signis militaribus CXXXVII. Ex victore exercitu mille & quadringenti perierunt. Boij ea clade afflicti, haud multò pòst in deditionem venêre. Sabel. lib. 7. Enn. 5. Q. Fabius Maximus consul, cum Cn. Martio Rutilio apud syluam Criciniam sexaginta Hetrvscorvm millia partim tepit, partim interfecit. Liuius. C. Sulpicius Samnites apud Maleuentum superauit, caesis ex eis ad triginta millia. Front. lib. 2. & Liuius lib. 7. L. Lucretius Tricipitinus, cum T. Veturio Gemino consul contra Volscos profectus, eoru̅ nomine propè deleto, decem millibus: & CCCCLXX caesis, triumphum duxit. Liuius lib. 3. Decad. 1. T. Manlius Torquatus bello secundo Punico, qui Consul anteà Sardos subegerat, rebellantes magna clade affecit, triginta millibus caesis, Hasdrubale capto. Volaterranus lib. 17. Anthropologiae. C. Cassio Longino, & Domitio Caluino consulibus, qui annus fuit V. C. 627. primùm Romana arma in Gallos translata, aduersus Arvernorvm gentem, eorum???ue regem Virturtum. Is virorum numero fretus, iactare erat solitus, fore vt Romani ob insignem paucitatem, ad escam canibus, quos Galli in exercitu alerent, haud satis futuri essent. Habebat sub signis ad centum octoginta hominum millia. Caeterùm victus est Gallus, centum quinquaginta bellatorum [548] millibus partim caesis, partim Rhodano submersis. Praeda ingens ex Gallorum torquibus sublata. Virturtus???; viuus venit in Romanorum potestatem, de???; eo consules Romam reuersi celebrem triumphum egêre. Sabellicus lib. 1. Enn. 6. Fabius Maximus Aemilianus, Pauli nepos, Bituitum Arvernorvm regem ingenti praelio vicit, caesa???ue sunt vna pugna, vt Liuius scribit, centum viginti Gallorum millia. Strabo ducenta numero profligata prodidit, quum triginta, nec amplius, Romanorum millia in acie stetissent. Bituitus Romam profectus, vt senatui satisfaceret, Albae est iussu patrum custoditus. Sab. lib. 1. En. 6. M. Crassus bello seruili victor fuit, trecentis supra XII. millia Servorvm diuersis in locis caesis. Plut. in Pompeio. Ad Tigranocertam Armeniae, Lucullus Tigranem regem vicit. Centum millia Barbarorvm & ampliùs eo die caesa, Plutarchus tradidit. Ex tam numeroso nuper equitatu, praeter paucos, omnes desiderati. Nullo vnquam praelio, vt Liuius scribit, Romani pauciores numero aduersus tot millia hostium conflixerunt: vt victorum numerus vix aequauerit vigesimam eorum partem, qui victi sunt. Sab. lib. 4. En. 6. C. Manlius & Q. Seruilius Coepio proconsules, à Cimbrorum gente circa Rhodanum ingenti praelio victi, castris exuti sunt, & ex Romano exercitu octoginta millia hominum caesa, calonum & lixarum XL. millia. Nullo vnquam praelio tanta vis hominum à Romanis desiderata. Coepioni, cuius temeritate ea clades accepta est, plebiscito, quod post Tarquinium nulli acciderat, est imperium abrogatum, atque eius bona publicata. Sabel. lib. 2. En. 6. Ad Sextias aquas à C. Mario Ambronvm & Tevtonvm ad decem & amplius myriades, id est, supra centum millia hostium, aut caesa, aut capta dicuntur. Liuius ducenta millia caesa, & nonaginta capta, auctor est, & in his Theutobocum eorum regem, hominem eximia magnitudine, & qui quaternos senos???ue equos solitus erat transcendere. Massilienses, quod ad magnitudinem caedis attinet, procedente tempore humanorum ossium congerie vineas muniuisse dicuntur, terra???ue, dilutis crebrò imbrium casu cadaueribus humano cruore & adipe macerata, in vbertatem & frugum copiam incredibilem resoluta est. Supra sexaginta millia capta dicuntur, bis totidem & ampliùs caesa. Nec multò pòst prope Vercellas Cimbri à Mario & Catulo victi. Sab. libro secundo Enn. 6. exPlutarchi Mario. Nulla Italiae gens diutiùs Rom. vires exercuit, quàm Samnites. Ferox genus hominum, & ad bellandum natura comparatum. L. Sylla dictator postremò gentem ipsam deleuit: quos praelio victos, ac ferè ad vnum interfectos, ad quatuor millia, vt quidam tradunt, per deditionem recepta in campo Martio ad Ouilia militibus ad caedem immissis triduo iugulauit, fassus nunquam Rom. Pop. pacem habiturum, donec Samniticum per se nomen consisteret. Quibus fortuna belli pepercisset, cos proscriptione insectatus, ad vnum penè sustulit. Sab. lib. 3. En. 4. Tres Pompeij Cohortes in Ponto à Mosynoecis siue Heptacometis obtruncatae fuêre: melle furente potos, & mente alienatos milites adorti. Strabo lib. 12. C. Iulius Caesar, qui postea Dictator fuit, praedicare solitus dicitur, vndecies centum, & nonaginta millia Hostivm, praeter eos, qui ciuilibus bellis perijssent, suo ductu & auspicijs caesa. In Gallia enim bis diurna pugna caesa sunt centum hostium millia. Quòd si ad vnum duce̅, qui paucis annis bellauit, tanta humani generis iactura referenda est, quid in tot ducibus tam longa rerum serie euenisse oportet, quanta prima hominum memoria censetur? Plutarchus. Germani Quintilium Varum cum Legionibvs Romanis tribus apud Bructeros (qui sunt Frisijs contermini) deleuêre. Ob quam cladem Augustus consternatus barbam continuos aliquot menses nutriuit. Nihil fuit illa caede cruentius. Tres enim legiones obtruncatae, signa & aquilae, à Germanis captae, quas adhuc hodie in imperij insignibus gestant. Non enim biceps est aquila, vt imperitum vulgus credit: sed duae simul, quarum altera alteram expassis alis obtegit. Tertiam signifer legionis tertiae: abstulit, palude???ue demersit, ne in hostium manus veniret. Nec vnquam hae redditae sunt Imperatoribus Romanis, quod Parthi fecerunt, sed semper in hunc vsque diem seruatae. Licet Tacitus scribat, Germanicum, cùm in Teutoburgiensi saltu reliquias Varianae cladis inspicere concupisceret, per L. Stertinium apud Bructeros vndeuicesimae legionis aquilam cum Varo amissam reperisse. Cuspinianus, ex Suetonio. Herodis Antipae Exercitvs, quem aduersus Aretam Arabiae regem & socerum de Gamalitici agri finibus eduxerat, ab Arabibus ad internecionem deletus. Iosephus libro 18. cap. 7. Antiq. Mortuo Othone, Vitellius ab Occidentalibus, Vespasianus ab Orientalibus exercitibus electus Imp. Ad Cremona̅ Antonius Primus, Vespasiani dux, XXX. millia Vitellianorvm interfecit, amissis suorum IIIIM. Romam inde progressus, Vitellium cum L. millia auxilio populi trucidauit. Iosephus libro 5. cap. 13. belli Iud. Ivdaeorvm captiuorum omnium toto bello Iudaico, nonaginta & septem millia fuêre. Mortuorum verò per omne tempus obsidionis vndecies centena millia. Ab omnibus enim regionibus ad Azymorum diem festum congregati, bello subitò circumfusì sunt: vbi primò quidem illis pestifera lues ex loci angustia nata est, deinde fames. Iosephus libro 7. cap. 17. belli Iudaici. Ivdaei, qui circa Cyrenem habitabant, Andrea quodam duce, Romanos pariter atque Graecos conciderunt, atque eorum carnibus vsi sunt: viscera ederunt, eorum sanguine obliniti sunt, pellibus???ue induti. Multos à vertice transfixêre medios, multos obiecêre bestijs, multos etiam certare inter se coëgerunt, ita vt interierint hominu̅ ad duce̅ta viginti millia. Dion Nicaeus, & Xiphilinus in vita Traiani. Vespasiano imperante Cerealis senator, Vespasiani affinis, rebelliones Germaniae compescuit, multis praelijs factis: in quorum vno tanta Romanorvm & Barbarorvm multitudo caesa est, vt mortuorum cadauera profluentis cursum retinuerint. Xiphilinus in vita Vespasiani. Alexander Seuerus Imper. tripartito agmine contra Artaxerxem Persarum, & Parthorum regem mouens, infeliciter dimicauit. Agmen tertium Rom. dum frustrà Alexandri aduentum expectant, hostili equitatu circumuentum ad internecionem caesum. Tanta vis hominum ibi deleta est, vt inter insignes clades, quas Romani toto Oriente aliquando adiêre, fuerit haec, vt Herodianus scribit, aut omnium foedissima, aut certè inter paucas memorabilis. Nec minùs afflictae Persarvmres, ita vt quadriennio pòst omni bellico conatu, abstinuerint. Sabellicus libro sexto Enneadis septimae, ex Herodiano. Verùm Lampridius felicissimam Romanis eam fuisse expeditionem asserit. Claudius II. Imper. trecenta millia Sarmatarvm cecîdit ad Martianopolim. Rauisius. Maximianus Britanniae tyrannus sub Valentiniano III. imperij propagandi cupiditate in Galliam traiecit, Armorica̅ subegit. Legionem, quam ad insulae praesidium Dionetho socero regi in Britannia reliquerat, euocauit, Armoricos rebelles occidit, & ne viduata incolis in praedam Gallis cederet, centum millia Britannorum eò deduxit, Conanum Brita̅num illis regem dedit. Britanniae inde nomen traxit, abolito vetere Armoricorum nomine. In hunc modum à Maximino viris opibus???ue Britannia exhausta, à Scotis Pictis???ue subacta & tributaria facta, anno 496. post C. Iul. Caesaris aduentum à primo rege Bruto 1603. H. Boëthius lib. 7. Anno salutis 286. pleraeque Germaniae nationes quod saepè anteà fecerant, inter se coniurationem fecerunt, atque vltimum propè excidium Galliae, praesentia Maximiani Imper. posthabita, intentarunt. Hi fuêre non solùm Burgundiones, & Alemani, sed etiam Chaibones, & Hervli, viribus primi, locis vltimi: qui, cùm traiecto repentè Rheno in prouincias proximas irrupissent, omnia caede, vastatione, atque incendio miscueru̅t. Iam Burgundiones & Alemanos, incondita multitudine abundantes, primùm saeua fames, deinde saeuior pestilentia adorta erat, Quod vbi Maximianus animaduertit, arma ab illis abstinuit, ac sua sponte duobus malorum generibus ipsis mortalibus infestissimis, conflictari, consumi???; permisit: Chaibonas verò, Herulos???ue aperto marte aggressus, primo certamine profligauit. Nam exercitus parte in hostes inducta, ita conflixit, vt ipse omnibus locis, tota???ue acie, & resistentibus, & cedentibus, & fugientibus se obiecerit. Quo pacto tanta eos internecione deleuit, vt cladem relictis domi coniugibus, non profugus aliquis è praelio, sed ipsamet victoria nunciarit. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Licinius Imp. ad Sacrum promontorium, quod est ad ostium Ponti situm, ducentis à Chalcedone stadijs, cum Constantino Magno congressus, victus est. De Licinianis, qui centum triginta millia suisse dicuntur, vix triginta millia euaserunt. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Magnentius tyrannus ad Mursam Pannoniae pugnam cu̅ Constantio Imperatore omnium grauissimam inijt. Multis autem vtrinque cadentibus, praelium libenter Constantius diremisset, ne viribus Romanorum, debilitatis, Imperium incursionibus barbarorum impunè pateret. Tanto verò ex vtraque parte studio atque ardore pugnarunt, vt non solùm vsque ad vesperam, sed etiam vsque ad summam noctem, dimicando peruenerint, ne tenebris quidem laxationem vllam contentioni praebentibus: ad extremum tamen pars Constantij superior euasit. Hostibvs in fugam versis, atque triginta millibus interfectis. Sigonius lib. 1. Imp. occid. Vldinus & Sarus Honorij duces, cum exercitu Hunoru̅ & Gotthorum auxiliariorum Radagaiso Gotthorum regi occurrerunt, in Hetruria prope Fesulas: vbi multitudo Gotthorvm in angustias coniecta, commeatibus vndique interclusis, inedia confecta est. Radagaisus post res perditas cum paucis fugam molitus, captus, & ex fuga retractus, strangulatus [549] est. Tanta???ue vis hominum capta est, vt seruitiorum greges vno aureo sectores licitarentur numo. Cuspinianus. Attila ab Aëtio Valentiniàni III. duce Aurelijs repulsus, ira frendens, cùm patentissimos, ac praelio faciendo aptissimos non longè abesse campos Catalaunicos audisset, longitudine centum leucarum, latitudine septuaginta, qui & Mauricij nominantur: eò castra conuertit, atq; Aetio sese summi ibi praelij copiam facturum ostendit. neque illud Aerius detrectauit, verùm statim cum Gotthis, & Francis, Alanis, & Burgundionibus, & Prouincialibus, Italicis???ue accessit, se???; ad pugnam capessendam praestò esse significauit. Attila, antequam praelium iniret, cùm exta consuluisset, intellexit, à parte Romanorum ducem, à sua exercitum periturum: interpretans autem, Aetium esse casurum, cuius virtutem ac prudentiam omnium maximè formidabat, de exercitu suo non laborauit, atque alacriter in praelium hora nona processit, eo consilio, vt si acies sua inclinasset, nox imminens diremto praelio subueniret. Signo pugnae dato, alacriter vtrinque concursum est: atque vsque ad noctem tanto ardore, tanta???ue pertinacia depugnatum, vt maiore dimicari non potuerit: tanta porrò caede, ac sanguine, vt foediorem ac cruentiorem pugnam antiquitas nulla prodiderit. Feruente autem praelio, Theodericus Vestgothorum rex, dum adhortans suos discurreret, siue equo fortè lapsus, pedibus???; suorum attritus, siue, vt alij tradunt, ab Ostrogotho quodam confossus, interijt. Atque hoc fuit, quod Attilae aruspices de ducis apud Romanos casu praedixerant, quod ille temerè ad Aetium traxerat. Eo dolore Gotthi accensi, ab Alanis secreti, aciem Hunorum inuadunt. quo impetu Attilam oppressissent, nisi ille prouidus se & suos in castra, quae plaustris obualata liabebat, illicò retulisset. Aetius verò pertenebras noctis à suis diuisus, cùm inter medios hostes vagaretur, num quid aduersi Gotthis accidisset, in quirens, cùm ad castra sociorum peruenisset, noctem scutorum defensione transegit. Postridie, luce orta, cùm stratos cadaueribus campos esse, neque Hunos castris exire audere videret, atque Attilam intelligeret propter cladem acceptam praelium detrectare, suam esse victoriam arbitratus est. Attila verò, quanquam victum se cernebat, tamen tanquam victor, in castris strepitum armorum edebat: ac tubis canebat, & terrorem solitum commouebat. Quod vt sensit Aetius, hominem obsidione premere statuit, nimirum breui periturum arbitratus, quia paratam commeatuum copiam non haberet: neque enim propter crebros sagittariorum eius ictus propior ad castra dabatur accessus. Qua re cognita, Attila, salute desperata, rogum ex sellis equorum construxit, eo animo, vt si Romani castra cepissent, sese in eum ardentem conijceret: ne Romanus aut se vulnerato gauderet, aut de capto magnificè triumpharet. Hoc est memorabile praelium Catalaunicum, in quo CLXII. millia Hominvm cecidisse dicuntur: praeter XC. millia Gepidarum, qui Hunis, & Francorum, qui Romanis militabant, qui nocte, quae praelium praecessit, inter se armis congressi mutuis vulneribus concidêre. Narrant, riuulum memorati campi humili ripa labentem, peremtorum ac sauciatorum sanguine concitatum fluxisse: quosque sitis intolerantia ad bibendum adegit, eos sanguinem, quem vulnerati fuderant, potauisse. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Bonfinius lib. 4. Dec. 1. Auentinus lib. 4. Hernac filius Attilae Hunorum regis, cum Ardarico Gepidarum rege, qui primus seruitium Hunorum detrectauit, confligens, triginta Hvnorvm millia amisit. Sigebertus. Cacano Hunorum duce in Forumiulium, anno sexcentesimo sexagesimoquarto irrumpente, Lupus Foroiuliensis dux fortiter cum suis occurrit. Pugnatum est per quatriduum tanto animorum ardore à Foroiuliensibus, vt satis constet, Cacanum primis diebus multò plus cladis, quàm intulerit, accepisse. Ad extremum ira simul ac cupiditate victoriae inflammatus, tanto se cum omnibus suis impetu in Longobardorvm aciem incitauit, vt non eos solùm loco motos auerterit, sed ipsum etiam in praelio Lupum occiderit. Sigonius libro secundo regni Italici. Dum Martianus fusos Gotthos in Illyrico fugientes insequitur, triginta ex his cepit: qui quum euasissent, Scythas in Romani imperij praedas suscitarunt. Gotthi igitur dum varijs Claudium Imperatorem bellis implicitum conspicantur, trecentorum millium exercitu, classe longarum nauium duûm circiter millium, in Romanum imperium irruperunt. Sed breui tempore à Claudio deleti sunt. Duo propè millia capta, Romam???ue ducta, bestijs exposita fuêre. Bonfinius libro secundo, Decad. 1. Quinto anno Tiberij, Longobardi subiugata tota Italia, Gallias etiam vastare inceperunt: tantam???ue stragem fecerunt in Bvrgvndionibvs, vt numerus occisorum non posset colligi. Paulus Diaconus lib. 3. cap. 1. Longobardi duce Alboino, coniunctis copijs cum Hunis, qui Auares dicuntur, regnum Gepidarvm euertêre penitùs, anno Christi 547. sic vt ceciderint in vno praelio sexaginta millia hominum. Alboinus regis Conimundi caput, hastae infixum per castra circum gestari iussit: eius???ue cranium posteà in pateram inauratam commutauit, atque ex ca bibit, quoties conuiuia aut solennes epulas exhibuit. Quae res ipsi posteà exitio fuit. Blondus lib. 4. Dec. 1. ex Sigeberto. Cosroës rex Persarum, Palaetinam cum Hierosolyma, ac nongentis millibus Christianorvm euertit. Rauisius. Hadrianopoli Thraciae vrbe capta à Turcis centu̅ millia Christianorvm periêre. Idem. In Hispaniis viginti millia fermè militum contra Vandalos pugnantium caesa sunt, anno Domini 433. Sigebertus in Chronicis. Syriam & vicinas regiones Saraceni occupara̅t. Apsimarus Imperator fratrem suum Heraclium, copijs equestribus & pedestribus instructum, contra eos misit. Is in Syriam irrumpens, Samosatam vsque progressus, ad duce̅ta millia Saracenorvm caecidit, anno Domini 700. iuxca Sigebertum, & Sabellicum Enneadis octauae libro sexto. Blondus libro decimo Decadis primae, 702. anno tribuit. Paulus Diaconus lib. 20. & Zonaras tomo 3. Mense Maio cùm Heraclius esset coronatus, Persae in Syriam irruerunt, & Edessam ceperunt: & exercitum Romanvm apud Antiochiam occurrentem adeò deleuerunt, vt vix duo de exercitu Phocae remanserint. Zonoras tomo 3. Paulus Diaconus lib. 18. rerum Romanarum. Heraclius Imperator à Saracenis victus, amisit centum & quinquaginta millia Hominvm: & posteà cùm bellum repararet, ab angelo caesa fuêre noctu quinquaginta duo millia. Vnde animo fractus, ex dolore morbum contraxit, & hydrope extinctus est. Sigebertus. Quo tempore Samuelem Bulgaroru̅ regem Nicephorus Constantinopolitanus Imper. praelio fudit, tanta strages Bvlgarorvm facta est, vt murum in Thermopylis extructum ex ossibus apud Rupenam, ad deterrendos Bulgaros, Graeci statuerint. Cedrenus. Ioannes Tzimisca, magister domesticus scholarum Orientis, in Cilicia multitudinem Agarenorvm deleuit. Quinque circiter millia, equis relictis, in collem quendam euaserant. Tzimisces circumdato colle, pedites eis immisit. Saraceni occisi sunt omnes, & cruoris riui per decliuia in campum fluxerunt: nomen???, colli ab euentu factum, vt collis Sanguinis appellaretur. Idem sub Nicephoro Phoca. Manuel Comnenus Imperator victus à Clizasthlane Iconij Sultano, & turpi pace accepta, alia via domum redire instituerat, vt aspectum interfectorem declinaret. At viae duces ob id ipsum potissimùm eodem eu̅ reducebant. Fauces exaequatae erant, valles in tumulos affurgebant, saltus cadauerib. Graecorvm operiebantur. Prostratis omnibus, cutis capitis detracta erat: nonnullis pudenda praecisa. Id eò factum à Persis dicebatur, vt circumcisis à Christianis distinctis, victoriae anceps esset. Nam ex vtroque exercitu multi ceciderant. Nicetas libro 6. Anno Salutis 700. ducenta Saracenorvm millia in Syria cae sa sunt. Romani, qui in ea terra adhuc agebant, quum multis ab ea gente incommodis afficerentur, arreptis subita conspiratione armis, insignem Barbaris cladem intulerunt. Blondus Tiberij eos fuisse milites mauult credere. Sabellicus lib. 7. Ennead. 8. Varijs praelijs, quae biennio per Hispaniam gesta fuerunt, cum Mauri eam caeso Roderico rege, anno 717. inuaderent, ad 700. hominum millia vtrinque caesa dicuntur. Tarapha de regibus Hispaniae. Huni intempesta nocte Danubio sub Sicambria prope veterem Budam annexis vtrinque vtribus traiecto, Romanos milites, qui ad Potentianam vrbem castra habebant, oppresserant. Thetricus & Macrinus Rom. duces, Iegionibus quae superfuerant coactis, in Hunos copias eduxerunt. Huni terga vertentes Danubium, adhibitis vtribus, tranare contendebant. In eo conflictu ex Hvnis, cum Cheue duce, centum & vigintiquinque millia caesa: è Romanis, praetereos, qui in castris superiore nocte ceciderant (si Vngarorum credendum est Annalibus) ducenta ac decem millia desiderata sunt. Bonfinius libro 3. Decadis 1. & libro 7. Decadis 1. & Nicol. Olahus in Attila. Gens Bulgarorum ignota in Illyriam & Thraciam impressionem fecit seculo sexto post Christum, & Romanas legiones ferè deleuit. Eam cladem Romanis cometa praenunciauit, & corui, qui & supra & ante exercitum exeuntem volitarunt, & tubicines, qui pro bellico moestum & lugubrem edebant so num. Zonaras tomo 3. Obsidebantur Saraceni à Graecis & Italis Gariliani, anno Salutis 915. Cùm acris obsidio ad tres menses producta esset, Saraceni re frumentaria deficiente, inedia solicitati, consilium eruptionis ceperunt, ac rebus suis omnibus inflammatis, ex oppido euaserunt, ac montes syluas???ue proximas petiuerunt. Sed ad pugnam compulsi mense Augusto ad vnum omnes occiderunt, vel fame, vel necessitate Vetustiores scriptores rem non obsidione tentatam esse, sed [550] praelio narrant: & Saracenos, cùm premerentur à Christianis in Gariliani montem se recepisse, ac viarum angustias insedisse: Graecos autem, qua parte faciliorerat Saracenis descensus, locum castello constructo custo diuisse: cum???ue quotidie pugnaretur, factum, vt ne vnus quidem ex hostibus superfuerit. Hanc Christianorum victoriam scriptores tanti faciunt, vt sanctos Apostolos Petrum & Paulum in ijs conspectos esse praelijs prodant. Sigonius lib. 6. regni Ital. Anno 955. Hvngari Conradi Lotharingiae ducis ductu tanta multitudine in Bauariam descenderunt, vt nisi à terra absorberentur, aut à coelo obruerentur, vinci se posse negarent. Verùm occurrente cum expedito exercitu ad Lycum amnem Othone Imp. amisso Conrado, tanta strage pugnarunt, vt parem se de barbaris victoriam Germani retulisse non meminissent. Motis inde castris Otho in Sclauos duxit, ac simili cos clade prostrauit. Sigonius lib. 6. regni Ital. ex Sigeberto. Saraceni ex Hispania ab Eudone Aquitaniae duce, qui Carolo Martello Gallorum regi viribus impar erat, euocati, duce Abderama rege ad CCCC. millia velut explorata victoria in Galliam ad vlteriores sedes proficiscebantur, anno Salutis 730. Aduersus tantum terrorem belli Carolus Mar tellus primùm omnium delectum tota Francia habuit. Misit etiam ad Aquitanum Eudonem, qui admonerent, quantum in se suos???ue ac numen sceleris conscisceret: satius esse reconciliationem gratiae fieri, simultatum???ue memoriam patriae Galliae religioni???ue condonare, quàm secum cuncta in omne tempus euersum ire. His motus Eudo, & quòd quos Barbaros Aquitaniae vindices sperârat, hostes experiebatur. Burdegalam???ue dirutis templis euastassent, clandestinum foedus cum Franco icit, fidem???ue dat, communi saluti se non defuturum. Praestitit id reipsa. Nam cùm ad Turonum vrbem signa contulissent, & iam aequo pugnarent marte, Eudo cum suis castra Saracenorum diripuit. Qua clade Saraceni territi, fugam effusam fecêre. Ad CCCLXXV. millia Barbarorum cecidêre. Francorum mille quingenti desiderati, pauci quidem, & minor quàm pro tanta victoria numerus: sed hi factis sanguine???ue nobilissimi: & perpauci integri à vulneribus discessêre. Saracenorum calamitas multitudine militu̅, & splendore ducum occisorum, nescio an omnium seculoru̅ memoriam superarit. Rex Abderama inter coaceruatos corporum tumulos repertus est, & omnes propè proceres ruina suorum superfusa occubuêre. Ne ab impubere quidem aetate temperatum. Perpaucae mulieres captis castris superfuêre. Earum animus tolerando in fuga trepida malo fuit: nec vlla ferè in potestatem viua venit, viris vel morte, vel perpessione aduersarum rerum sociatae. Aemilius lib. 2. Sigebertus. Cranzius libro 4. Sueciae, cap. vlt. Theodericus rex Francorum, veteribus simultatib??? animo repetitis, assumto Clothario fratre, & Theodeberto filio, exercitum in Thvringiam aduersus Herminfridum regem eduxit, anno 521. ac superatis, quae in campis Thuringiae sibi paratae erant, insidijs, praelio congressus, eum cum suis omnibus in fugam coniecit, atque vsque ad amnem Onestrudem insequutus, tantam ibi stragem eorum edidit, vt alueus fluminis alta cadauerum congerie cumulatus sit: per quam, tanquam per pontem transgressi Franci, in potestatem Thuringiam redegerunt, Theodericus Herminfridum, fide incolumitatis data, ad se venire Tolbiacum iussit, eum???ue de muris vrbis secum ambulantem deiecit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. ex Reginoris lib. 1. Anno Domini 629. Saxones Francis consuetum tributum reddere detrectabant. Dagobertus rex cum eorum duce Berchulfo congressus, & Lotharij praesidijs adiutus, Berthulfum vicit, & interemit. Saxones fuga sibi consulentes Lotharius & Dagobertus insecuti, omnes interfecerunt, qui gladij longitudinem excedebant: gentem, quae per Saxoniam remanserat, sub iugum misêre, tributo quingentorum boum eis imposito. Trithemius de origine Francorum, Nauclerus Generatione 21. Cùm Carolus Magnus, anno Salutis 796. Hispaniam subegisset, & Marsurius tantùm & Belingandus debellandi essent, quos Babyloniae Admiratus ad Hispanias obtinendas miserat: Ganalonum ad hos misit, vt has illis conditiones ferret, vt Christi fidem & pacem acciperent, aut certum auri & argenti pondus tributi nomine penderent. Peregit Ganalonus Caroli mandata: caeterùm hostili auro captus, Marsurio & fratri Exercitvm Gallicum trucidandum in Pyrenaeis obiecit. Itaque Rolandus cum flore totius Gallici exercitus cecidit. Ganalonus proditionis co̅uictus quadrigis foedè laniatus est. Sabel. lib. 8. Enn. 8. Theodericus rex Italiae, Ibba Comite suo contra Francos misso, XXX. millia eorum occidit, in vindictam necis Alarici generi sui. Sigebertus. Ludouicus rex Germaniae, Ludouici I. Imperatoris filius, vbique per Germaniam victorias suas cireumtulit, Boëmos, Polabros, caeteros???ue Vandalorum populos repressit. Eo sublato, Danorum & Normanorum excursionibus Saxonia vastata est. Brvno dux Saxoniae, à quo Brunsuicum oppidum, ijs occurrit. In loco Ebbeckstorp dicto, totum Christi agmen cum flore nobilitatis Saxonicae ad vnum co̅cidit. Eo loci sanctimonialium sub regula diui Benedicti congregatio instituta. Cranzius libro 2. Metropoleos, capite 3. & libro 2. capite 31. Saxoniae. Normanni anno Christi 895. in Lotharingia circa Leodium pugna cum Christianis commissa victores euasêre, ac Vuormaciam vsque progressi, Sunderoldum Moguntinum episcopum trucidauêre. Regino libro 2. Arnulfus Imperator ad fluuium Tiliam illis occurrens, illam Barbarorum colluuiem adeò concîdit, vt vix superessent, qui ad classem eorum nuncium ferrent. Ea Mosam transiens, Ribuariam & Arduennam spoliauit, ac trans mare aufugit, anno Domini 895. Auentinus lib. 4. ex Sigeberto. Saxones cum Conrado Imperatore bellum gessêre, tanta cla de vtrinque, vt vulgò iactaretur: Vbinam esset ille infernus, qui tantam caesorum multitudinem capere posset? Sigebertus in Chronicis. Coniurauerant Aruiragus Britannorum, Thara Pictorum, & Caractacus Scotorum reges, contra Romanos. Missus à Claudio Imp. Vespasianus, magna strage Hostes vicit, vt capto Aruirago, caeso Thara, ex LXV. millibus vix D. superfuerint. H. Boëthius lib. 3. Evgenivs Scotorum rex, Maximi armis Britannorum legati & Pictorum regis Hiergusti pressus, ad Cream primùm fl. magna strage affectus: sequenti anno ad Mundam fl. ferè cum L. millibus caesus est. H. Boëthius lib. 6. Traherus Consta̅tini Imperatoris legatus ab Fincormaco Scotorum rege, & Octauio Britanniae tyranno magna strage victus. Cecidêre ex victoribus XV. millia, ex Romanis XVI. H. Boëthius lib. 6. Vortigerno Britannorum rege, ductu Guiteli, contra Scotos & Pictos pugnante, cecidêre Britannorvm XX. millia, & in illis Guitelus dux fortissimus, Scotorvm & Pictorum vix millia IV. H. Boëthius lib. 8. Britanni, Constantino Britanniae minoris regio filio è Gallia aduocato, à Scotorum Pictorum???ue iugo se liberare conabantur. Collatis signis, Britannorum XVI. Scotorum & Pictorum XIV. millia desiderata, & in ijs Dongardus Scotorum rex. Constantinus regnum obtinuit Britanniae. H. Boëthius libro 8. Eo praelio, quo Robertus Brusius, Scotoru̅ rex, Eduardum II. Anglum ad fl. Bannafborn profligauit, periêre ex Anglis LM, & inter eos equites aurati CC. ex Scotis IIII M. cu̅ duobus equitibus. H. Boëthius lib. 14. Sub Iacobo I. Scotorum rege, Angusius Duff à Stranauern, congregata latronum manu, Morauiam & Cathanesiam ingressus, ingentem abegit praedam. Quem Angusius quidam Morauus inuasit. Vtroque non modò duce, sed etiam Exercitv ad internecionem caeso, cladis nuncij duodecim, domum reuersi, ex vulneribus periêre. Ferunt regem, quum ad eum nunciata ea clades fuisset, respondisse, aequè dolere se Morauiensium interitum, atque Cathanesiorum, sed quem vindicet non superesse. H. Boëthius libro decimoseptimo. In Anglia anno primo Phocae, Domini verò 603. Edelfridus Edan regem Scotorum cum omnibus penè suis cecîdit. Caesi enim sunt de monasterio Bancor mille ducenti monachi, qui orandum pro victoria conuenera̅t. Beda libro primo, capite trigesimoquarto, & libro secundo, capite secundo. Sigebertus, anno Domini 615. Caeso Notharo rege Scotorum à Douali factione, & Reuthere adolescente, cui regnum debebatur, euecto, Ferquhardus Nothari gener bellum ciuile excitauit, accitis???ue Pictorum auxilijs, Scotorum & Pictorum nobilitas omnis propè ad internecionem caesa, Reuther rex vix fuga elapsus. Ea clade vtriusque gentis animati Britanni, Pictos in Orcadas, Scotos in Hyberniam fugere compulerunt. Caeterùm non diu pòst reparatis viribus, Reuther rex regnum recuperauit. H. Boêthius lib. 2. Eo praelio, quo Arthurus rex Britannorvm contra Eugenium Scotorum & Modredum Pictorum reges ad Humbrum amnem pugnauit, desiderata sunt ex Scotis ac Pictis ampliùs viginti millia, cum Modredo rege, & vtriusque gentis ingenti nobilium multitudine. Ex Britannis & auxiliaribus Armoricis millia propè triginta: inter eos Arthvrvs rex & cum eo Gauuanus, Modredi frater, tanta in Arthurum, cui merebat, fide, vt aduersus germanum eo die dimicauerit. Eo praelio sic attritae sunt Britannorum vires, vt Saxonibus è Germania reuersis praedae fuerint. H. Boëthius libro nono. Altera clades post Duplynensem illata, Scotis, Dauidis Brusij regis partes sectantibus, ad Halidounhil, anno 1333. Caesa Scotorum XIV. millia, nobiles penè omnes, qui ex superiore clade superfuerant. H. Boëthius lib. 15. Frotho III. Danorum rex contra Hunos bellum susceperat. [551] Tnito praelio prima die praecipui tres Rusciae fluuij cadaueribus velut ponte constrati, peruij ac meabiles sunt facti. Praetereà quantum quis itineris per triduum equo conficere potuisset, tantùm locorum humanis cadaueribus completum vidisses. Praelio per septem dies extracto, occidit rex Hun. Septuagnta ac centum reges, qui aut ex Hunis erant, aut inter Hunos militauerant, submisêre se regi. Saxo lib. 5. Holsatorvm tres insignes clades in Diechmarsia, quam sibi subijcere volebant. Prima anno Salutis 1322. quum Ioannes & Gerardus Comites Holsati, rebus praeessent, qui tum euasêre, caesis copijs vltra duo millia. Altera anno Salutis 1404. quando Gerardus primus Slesvvici dux, cu̅ magna suorum manu in Hamma cecidit. Tertia caeteris maior, anno 1500. cùm Ioannes rex Daniae illos maximo exercitu aggressus, in paludibus foedè victus est. Cranzius libro 13. capite 26. historiae Daniae. Pugna Cresciacensis, ad Cresciacum in Pontinensi, inter Eduardum III, Anglorum & Philippum Valesium Francorum reges, anno 1347. facta fuit ad decimum Kalen das Septembres, quantum nulla alia funesta Francis, nobilis???ue strage ducentium. Narrat Froissardus, occubuisse equites auratos mille ducencos, ex milite reliquo ad triginta millia. Desiderarunt eo praelio Franci ad decem millia hominum, è quitus fortè cra̅t mille sexcenti famuli, reliqui omnes nobiles. Principes autem, Comites & Barones, vexillis suis illustres, occubuerunt ea in pugna circiter centesimo & viginti, teste Monstreleto volumine primo, capite centesimo quadragesimonono. Duces in aede maxima Monsterioli sepulti cura Eduardiregis. Ad vulgus humandum tridui inducae agrestibus data. Aemilius libro nono. Bello Flandrense per quinquennium trecenta & ampliùs millia nobilissimorum & fortissimorum Francorum occubuêre. Desciuerant à Philippo Pulcro Francorum rege Flandri. Contra eos Robertus Atrebatum Comes missus. Qui cùm odio gentis excaecatus fureret, & frustrà reclamante Reginaldo Magistro equitum, castra hostium situ loci munitissima oppugnare aggrederetur, maximae cladis ad Curtracum accipiendae auctor fuit. Duodecim millia Francobvm, atque horum (vt nonnulli scribunt) equitum, cum nobilissimis ducibus periêre, in quibus Reginaldus. In corpus Roberti Atrebatis etiam exanime saeuitum. Aemilius libro octauo. Anno 1250. Alfonsus IX. Castellae, Petrus Aragonum, & Sancius Nauarrae, reges, cum cruce signatis Mahometum regem Saracenorvm prope Giennium in montibus strage maxima repulêre. Praelium de Nauibus Tolosae vulgò appellant. Caesa hostium ducenta millia, ex Christianis vigintiquinque tantùm desideratis. Et quod videtur incredibile, inquit Rodericus Toletanus libro 8. rerum Hispan. capite vndecimo, & Santius parte 3. histor. Hispan. capite 34. duobus diebus ad vsus omnes nulla alia ligna combussimus, nisi hastas lancearum & sagittarum, quas secum duxerant Agareni: vix tamen illo biduo potuimus consumere medietatem, quamuis ex industria, non ad necessitatem, ignem apponerent, tantùm ad eorum multitudinem consumendam. Tartarorum sexcenta millia Poloniam Russiam???ue crudeliter vastabant, ciuitatibus villis???ue incensis captiuos educebant. Rex Boleslaus V. cum Henrico Pio Duce Silesiae contra Tartaros acerrimè pugnauit. Iam???ue Tartari inclinabant, cùm quidam vexillifer Tartarorum cum vexillo, in quo erat scripta litera Graeca ???; processit: superiùs verò in cuspide hastae erat caput quoddam terribile infixum, arte magica confectum, ore fumum vaporem???ue veneficum euomens, quo fascinati Poloni vires amiserunt, & à Tartaris ad internecionem caesi sunt. Illi vt numerum occisorum inuestigarent, auriculam vnicuique dextram amputantes, nouem saccos magnos impleuerunt. Itaque diminuta est tunc multitudo Principum Poloniae, Silesiae atque Prussiae. Tune temporis Tartari totam fere Russiam & Poloniam, Hungariae???ue & Germaniae partem, flamma ferro???uc peruastarunt, terrore???, inaudito omnia compleuerunt. Guagninus in vita Boleslai V. & Cromerus lib. 8. Anno Salutis 1381. inter Russos & Tartaros maximum à memoria hominum habitum est praelium, in loco, qui dicitur Flavvasser Ferunt ducenta mortalium millia eo concidisse praelio. Russi victores praedam non paruam abduxêre in pecoribus. At Tartari, Lituanis in societatem accitis, sequuti Rvssos, & praedam, quam amisera̅t, retulerunt, & magnam in Russos stragem peregerunt. Cranzius libro nono Vandaliae, capite 7. Poloni LX. millia Tartarorvm in Podoliam irrumpentium trucidaru̅t: XL. millia frigore & niuibus absumta. Anno 1498. Nouembris 24. Stumpfius. Nulla maiore clade & dedecore Tvrcae ab vlla sunt vnquam gente affecti, quàm à Mamaluchis Aegyptijs ad Adanam Caramaniae vrbem. Nam celeritate incredibili castrametantes, ex itinere fessi, Sole iam occidente oppressi sunt. Iouius in vita Baiazetis secundi. Austriae dux Leopoldvs anno 1386. profectus in Suiceros, olim Heluetios, cum omni exercitu suo caesus occubuit, & omni nobilitate, vsque ad Albertum fratrem, qui solus remansit stirpis propagator: atque etiam proximo anno conuocatis copijs ad vindictam processit: sed interuenientibus principibus induciae factae. Cranzius lib. 10. Metrop. cap. 10. Cùm Tamberlanes Scytha instar torrentis cuncta prosterneret ac vastaret, Baiazetes Turcorum Imperator à bie̅nali obsidione Constantinopoleos in Asiam reuocatus, ad Stellam montem in Galatiae Bithyniae???ue confinio collatis signis ingenti strage superatus, viuus captus, & in cauea catenis aureis vinctus ac circumductus, inde dimissus, amissis ducentis Tvrcorvm millibus, inglorius paulò pòst diem obijt. Incidit haec clades Turcis in annum millesimum trecentesimum nonagesimumseptimum Salutis nostrae. Cuspinianus. Sabellicus lib. 9. Enn. 9. Othocarvs Boëmiae rex indignè ferens à Rodolfo I. Caesare sibi in praestando obedientia: sacramento illusum, vxoris quinetiam Cunigundis furijs stimulatus, consiliarios omnes, quorum suasu imperium sibi à Germanis oblatum respuerat, & in Rodolfi sibi deinceps substituti verba iurauerat, multis & proscriptione saeuijt, ac filiam suam, quam filio Rodolphi desponderat, Deo cum alijs decem puellis consecrauit, & ad arma redijt. Caesar superato Danubio cum exercitu ad oppidum Lauam inexpectatus adest. Rex contemptu Rodolphi, obuiam ei cum ijs, qui ad manum adera̅t, procedit, accede̅nsque propiùs, aciem ipsemet disponit: in laeuo cornu Milotam Morauiae Capitaneum, adiunctis ei Polonis, cum equitatu grauioris leuioris???ue armaturae collocat: ipse in dextro cornu stans, Boëmos animabat exemplo suo. Ruebant Boëmi cum Rege suo in Rodolphi aciem: cùm Regi nunciatur, Milotam proditorem auro corruptum cedere. Quid mihi, inquit, tam optandum, quàm vt seclere proditorum meorum cadam potiùs, quàm per ignauiam aut trepidationem fugiam? His dictis, in primam ruere aciem. Eum duo fratres ex Styria, quorum fratrem Rex supplicio affecerat, multo labore fessum, hastis ad terram affigunt, & caesum clamant Othocarum. Ferunt Rodolphum ab hac voce aures suas auertisse, nec fratres illos posteà in conspectum suum admisisse, adeo grauiter caesum, non autem captum esse tulit, Dubrauius libro decimoseptimo. Sigismundus rex Hungariae contra Baiazethem Turcorum tyrannum duxerat exercitum numerosissimum ex tota Germania. Aderant quoque Galli, cum Ioanne duce Burgundiae. Expugnatis aliquot Rasciae & Bulgariae arcibus, ad Nicopolim castra castris collata. Galli à Sigismundo petunt primum congressum: hoc item & aliae gentes. Interim dum consultatur, Franci praeripiunt pugnam, priusquam vniuersae copiae in aciem ordinatae collatis signis prodirent, & dimissis equis cataphractis, pedites in turmas hostium irruunt. Horum equi cùm castra regia concitato cursu peterent: caeteri hunc morem pugnandi ignorantes, & ad vnum omnes arbitrati Francos caesos, terga vertunt. Oritur ingens in castris tumultus, relinquuntur impedimenta, derelinquuntur stationes militum, ac in fugam vertuntur. Editur magna vtrinque strages, multi capti: inter hos quoque Ioannes Burgundiae dux. Christianorvm viginti, Turcorum sexaginta millia trucidata. Sigismundus delatus nauiper Danubium, Constantinopolim venit: inde in Rhodum, tum ad Dal matiae & Croatiae regna, cum fugae comitibus Ioanne Archiepiscopo Strigoniensi, ac Stephano fratre eiusdem, menses penè octo & decem ibi commoratus, priusquam regnum intraret. XXIII anno regni Hungariae, in Imperatorem Romanum electus, vt priorem aboleret ignominiam, sub castro Galambog, in rupe Danubij sito, cum Calepino Imperatore Turcorum magnas copias agente congressus, primò victor, pòst victus est infeliciter: & vix Danubium transiens euasit. Cùm in concilio Constantiensi esset, tertio eius exercitus praelio succubuit. Cuspinianus. Pontificia auctoritate ruptis à Iuliano Caesarino Cardinal foederibus cum Turca, in decennium ab Vladislao rege Vngarorum pactis: Christiani magna strage ad Varnam Euxini vrbem, Dionysiopolim olim dictam, affecti sunt. Vladislaus rex, Cardinalis, optimi quique trucidati. Reliqui infuga partim fame, partim voragine paludum absumpti supra triginta millia, cùm Amurathes quadraginta millia è suis desideraret. Is eo loci vbi pugnatum est, columnam victoriae inscriptionem continentem erexit. Sed & ibidem in hauc vsque diem ossium tumuli videntur, qui indices magnitudinis perpetratae illic strages sunt. Perpetrata autem est anno Salutis humanae 1444, mense Nouembri, eo qui diui Martinifesto dicatus est die. Iouius in vita Amurathis, & Cromerus libro vicesimoprimo. Illa inter Italos Gallos???ue ad Tarum memorabilis pugna fuit: prima, in qua longissimo interuallo in Italia cum strage & sanguine pugnatum est, Ante hanc enim paucissimi in con [552] flictu interibant: hîc autem ex Gallicis copijs vix ducenti, ex Italicis supra trecentos grauis armaturae equites desiderati, tot???ue alij, vt tria millia perijsse constet. Fiut tamen Italis ea strages admirationi longè maiori, tum quòd praelium haud vltra horam productum est: tum quòd propria virtute armisque vtrinque decertantibus, tormenta vix locum habuêre. Guicciardinus lib. 2. Quum Iulius II. Pontifex cum Ferdinando Hispaniae rege, cuius copijs Petrus Nauarrus praerat, Alfonsum Atestinum Ferrariae ducem bello persequeretur, qui Galliae regis Ludouici XII. auxilijs nitebatur, totius ferè Europae reges contra Gallos concitauit. Ad Rauennam anno Salutis 1512. sacro die Paschatis, memorabili praelio victi sunt Pontificii & Caesariani. Gasto tamen Foisseius Gallorum dux clarissimus occubuit. Iouius in Alphonso. Cecidêre vtrinque ferè aequata clade cum calonibus & lixis ad viginti millia, sed in primis flos militum & ducum fermè omnis interijt. Iouius in Leone X. lib. 2. Pugnatum est horis plus sex incredibili virtute: qua in pugna militum & equitum millia supra decem & octo interfecta sunt, pari ferè vtrorumque numero, fortuna dispari. Itulij enim & Hispanorum copiae fusae, fugatae???: Galli locum tenuerunt. Bembus lib. 10. hist. Venetae. Anno Salutis 1514. Selimus Tvrcorvm Imperator in Armeniam irrumpens cum CL. millibus armatorum, in Chalderanis campis ad Choin (quae olim Artaxata fuit) contra triginta millia equitum Persarum cruento praelio conflixit, triginta millibus suorum, flore exercitus, desideratis: ita vt licet victor, fuga maturè sibi consuluerit, relictis bellicis tormentis, quibus victoriam dubiam assecutus fuerat. Sabellici supplem. lib. 4. ex Iouio. Obsederat Bassa Bosniensis monasterium, fol. 1079. Solyma̅nus Turcorum rex anno Salutis 1526. Vngaris bellum indixerat. Ludouicus infelix rex, omnium Christianoru̅ principum alijs bellis impeditorum auxilio destitutus (praeterqua̅ Clementis VII. Papae, qui Boe̅mis ac Germanis peditibus no̅nullis è suo stipe̅dia exhibebat) hosti obuia̅ profectus, quadam potiùs fatali necessitate, quàm aut belli ratione aut spe victoriae ductus, cum Exercitv miserè perijt. In subsidium relligiosorum Gallorum. Vide fol. 579. Cùm Ligae, quam sacram vocant, &c. Vide fol. 578. Anno 1592. missa erant à Caesare Rodolpho, fol. 1079. Praelio nauali. Atheniensivm tres praetores, Tydeum, Menandrum, & Adimantum, qui Alcibiadi surrogati fuerant, negligentiùs agentes in Aegos flumine, ex improuiso adortus est Lysander. Octo naues cum Conone solae effugerunt: reliquae paulò minùs ducentae captae, atque abstractae. Tria millia capitum cepit atque trucidauit Lysander: Athenas quoque breui pòst in potestatem redegit, naues inflammauit, longos muros diruit. Plutarchus in Alcibiade. Clades Carthaginensivm duce Hamilcare in Sicilia à Gelone Syracusanorum tyranno accepta insignis. Hamilcar fingulari astu à Gelonis equitibus ignotis inter sacrificandum caesus. Naues omnes, quarum supra duo millia fuêre, viginti exceptis, conflagrauêre. Hostium supra centum quanquaginta millia cecidêre: non minor numerus captus. Viginti illae in patriam remeantes tempestate atroci discissae sunt. Diodorus libro vndecimo. Anno Christi 1340. trecentarum nauium classis Francica, additis octoginta Britannicis nauibus, praefectis Hugone ac Nicolao Voriobarbo, pro Clusa Anglicarum partium oppido stabat, Edoardum III. regem appulsu litorum prohibitura, simul Flandros ne se rursus illi coniungere possent, interclusura. Erant in ea vilia capita, paruo???ue aere merentia. Anglica classis superuenit: in qua Edoardus, Atrebas???ue, ac summi duces proceres???ue factis genere???ue clarissimi erant. Pugnatum est acerrimè sex continenter horas: superiores habiti Angli, vento aestu???ue eorum naues concitatas in Francos ferente, & ex litore Flandris propugnantibus, ac terram praetereà infestam Franco facientibus. Haec pugna numero hominum Francis, nobilitate desideratorum Anglis luctuosior extitit. Vtrinque triginta millia perijsse ferunt. Edoardi femur iaculo traiectum. Angli terram tenuêre. Quod reliquum Francis fuit, Normaniam petijt. Hugonem in potestate̅ viuum redactum Edoardus è summa turri mali suspendit, vulnus suumeius supplicio vltus. Aemilius lib. 8. Haraldvs Danorum rex, co̅tra Ringonem Sueonum regem, suum ex sorore nepotem, leui de causa bello moto, septennium integrum in eius apparatu consumsit. Mare quod est inter Sialandiam & Scaniam nauibus ita constrauit, vt pedestri itinere vltrò citro???; commeari posset. Ringo 2200. naues habuit. Praelio in campis Brauellinis inter Vvic & Vverundiam collato, Sueones amissis procerum duodecim millibus, Danorum regem Haraldum cum triginta millibus procerum occidêre. Saxo lib. 8. Frotho III. Danorum rex Noruagijs tantam cladem intulit, conserta cum Noruagiensibus pugna, vt è ternis nauium millibus solae centu̅ septuaginta superfuerint. Normani tanta clade deleti sunt, vt fama sit, ne quintae quidem vicorum parti remansisse cultorem. Saxo lib. 5. Oddo Danus pirata in magicis praestigijs ita eruditus, vt absque carina maris profunda pererrans, hostium nauigia concitatis carmine procellis obrueret. Cùm Ericus Sueciae & Rollerus Noruegiae posteà reges, fratres, contra eum bellum gererent, terebro naues illius perforari noctu fecerunt. Et sic paulatim Oddonis classem exceptae rimatim aquae depresserunt. Quam cùm ab aquis defendere conarentur, à Gothis Oddo non solùm victus, sed omninò deletus interijt, nullo ex tota eius classe superstite, qui acceptam cladem nunciare potuisset. Ioannes Magnus libro quarto, capite decimonono. Acho Noruegiorum rex, Arrainam & Boitam, quae solae ex Hebridibus insulis adhuc Scotispareba̅t, fame Scotiam infestante saeuissima, subegit. Mox in Scotiam classe CL. nauium transmisit, Air castellum expugnauit. Alexander III. Scotorum rex acie victor, quinque millibus suorum amissis, vigintiquatuor hostium millia deleuit ad Largis oppidum anno Salutis 1263. Acho fugiens, cùm eadem nocte classem tempestas in ipso portu oppressisset, cum quatuor reliquis in Orcades reuersus, cùm in seque̅s ver nouam expeditionem adornaret, moritur. H. Boëthius lib. 13. Cùm Canutus Valdemari filius, Danorum rex, regni titulum ab He̅rico VI. Imperatore accipere renueret: Imperator Bvgislavm Pomeranorum principem contra Danum exciuit. Is quingentarum nauium classe prouectus, ad Strelam insulam à viginti Danorum nauigijs, opera Absolonis archiepiscopi, tanta clade affectus est, vt trigintaquinque tantùm euaserint. Saxo Grammat. libro decimosexto. Cranzius libro sexto historiae Danorum, capite 17. Vi occulta. Insidijs. Vide Titulum, In insidias praecipitare, fol. 1862. Item: Ab Insidiatoribus caesi, fol. 465. Luc. Bebius cùm in Hispaniam Exercitvm duxisset, agmine explorato per abditos saltus & inuias regiones in insidias praecipitatus circumuentus???; & oppressus à Liguribus ita est, vt Massilienses oportuerit tam luctuosam cladem per nuncios Romanis significare: cùm ne vnus quidem euasisset incolumis, qui caeteros occisos ab hostibus referret. Alexander ab Alex. lib. 6. cap. 25. Redundauit Asia ferè tota circa Taurum vno die, Romano sanguine, crudelissimo Mithridatis regis edicto, centu̅ quinquaginta millibus Quiritij nominis, omnis sexus & aetatis, non in vna vrbe, sed vno quidem tempore interfectis: fuit???; classicum illud reuouati belli. Quòd si bellorum tessera tam calamitosa, quàm tristia & funesta esse praelia oportet, quibus aut vincendum est, aut cadendum? Sabellicus libro sexto, capite quinto. Cùm Sueno Angliae rex, Daniae regnum mortuo Canuto III. consobrino inuaderet, Goduini filium Haraldum regno praefecit. Is spe improba totius Angliae regnum amplexus, participato cum incolis consilio, Danicum, vt erat per praesidia distributus, exercitu̅ compluribus separatim vicis vno eodem???; tempore magnifico conuiuiorum apparatu per obsequij simulationem excipi iussit, mero???ue ac somno sopitum noctu per insidias trucidandum curauit. Ea nox vetustara Danorvm dominationem, diu???ue maioru̅ virtute elaboratum, finiuit imperium. Ita Anglia dominandi ius ignauia perditum scelere recuperauit. Saxo lib. 10. Siculi Gallorvm pertaesi libidinem & auaritiam Hispanorum regis Petri auxilijs accitis, hora vesperarum Gallos omnes per omnes Siciliae vrbes ex composito interfecêre. Collenutius. Carolus IX. Gallorum rex, sororis Margaritae cu̅ Henrico rege Nauarreo nuptiarum praetextu, principes Hvgonottorvm vulgò dictorum Lutetiam euocarat. Qui cùm sibi summa quaeque de regis voluntate pollicerentur, in ferales illas Eoas, D. Bartholomaei nomine infames potiùs quàm celebres, anno Salutis 1572. inciderunt. Milites namque, qui per diuersas vrbis regiones hospitabantur, condicta noctis hora vnà cum ciuibus in Reformato, qui passim in vrbe erant, nihil hostle metuentes, irruerunt, eos???ue nulla sexus, aut aetatis ratione habita, immaniter trucidarunt: tanta rabie, & caeco furoris impetu ad diram. illam lanienam delati, vt multos Catholicos pro Reformatis mactauerint. Primus impetus in Gasparis Colignij, Ammirantis, ex vulneribus (quae pridie sicarij sclopeto ei illata fuerant) decumbentis, aedes factus, is???ue multis vulneribus confossus perfenestram in vici pauimentum proiectus est. Statim caput à trundo abscissum, & aromatibus condîtum, vt Romam ad Gregorium decimumtertiu̅ Pontifice̅ transmitteretur. Plebs superuenie̅s, [553] quò odium iam dudum in eum susceptum exatiaret, manus & pude̅da abscidit, & mutilatum corpus tridui spacio per omnes vicos contumeliosè raptatum extra vrbem ad damnatorum furcas detulit, ibi???; reste per pedes ad maius ludibrium suspendit. Caedes per multos dies in vrbe continuata fuit, sed praecipuus furor primis tribus diebus exarsit, in quibus supra decem millia hominum omnis aetatis sexus & conditionis caesa feruntur. Cadauera interfectorum in plaustris ad flumen deferebantur, quod cruentas, aquas aliquandiu trahere visum est. Nam tanta fuit effusi sanguinis copia, vt per multa vrbis loca riuulorum instar difflueret. Ea rabies Lutetiae sumto initio, per omnes regni prouincias peruasit, non in vrbibus solùm, sed in agris etiam virus effundens: & magnae vbique caedes factae, sed praecipuè Lugduni, Aurelijs, Tholosae, Rhotomagi. Nec finis caedi impositus fuisset, quamdiu Reformati inueniri potuissent (adeò plebis odium in eam gentem exarserat) nisi regis auctoritas se infami huic negotio interposuisset, qui seuerè edicto prohibuit, ne vlla vis ampliùs reformatae religionis hominibus, quocunque titulo aut praetextu, inferretur. Richardus Dinothus in Historia Gallica. Ioannes Burgundiae dux in Rothomagi, &c. Vide fol. 626. Ruina. Ex Tit. Ruina mortui. Illic Instrumenti, heic Numeri simul morientium habetur ratio, fol. 500. Qvales cvm Qvalibys. Reges cum Regibus. Ex Tit. Mutuis vulneribus qui periêre. huic quaedam. fol. 545. & seqq. Domini cum Seruis. Vide Tit. Fidei seruorum erga dominos, qua vitam dominorum comitantur, f. 3336. HOMINES CVM BRVTIS. Virgilij ingeniosum epigramma inVenatorem extar: Sus, serpens, iuuenis pariter periêre vicissim Dente perit iuuenis, serpens pede, porcus ab ictu. QVALES, QVOMODO AFFECTI MORIANTVR. Respectu COGNITIONIS. Mortem suam qui Praeuiderunt. Vide Tit. Mortis suae praecognitio, sub loto Diuinationis, fol. 1408. Simeon Iustus, pontifex Hierosolymitanus, cùm Spiritu Sancto reuelante Messiam benedictum in templo cognouisset, & vlnis excepisset, praeclarum illum hymnum cecinit: Nunc dimittis. mortis placidissimae praesagium. Antonivs abbas, cùm diem, qua de terra cessurus erat, multò antè praedixisset, eadem defunctus est. Sed dum adhuc aeger spiraret, monachis vitae monita dedit, insuper???; iniunxit, vt quum se humassent, curarent, ne qua ibi humationis vestigia apparerent: & locum nemini vnquam indicarent, ne ab hominibus honoraretur. Mar. lib. 5. cap. 10. Tres pater meus sorores habuit (inquit D. Gregotius Pp. in Euangel. homilia 38.) quae sacrae virgines fuerunt, Tarsilla, Gordiana, & Aemiliana. Vno omnes ardore co̅uersae, vno eodem???; tempore sacratae, sub districtione regulari degentes, in domo propria socialem vitam ducebant. Et Tarsilla quidem & Aemiliana cùm solo hîc essent corpore, quotidie animo ad aeterna transiba̅t. At Gordianae animus sensim tepescens, ad huius seculi amorem redibat. Quadam nocte Tarsillae, quae inter sorores suas virtute continuae orationis, & abstinentiae singularis, in culmine sanctitatis excreuerat, per visionem atauus meus Felix, Roman. Ecclesiae antistes apparuit, ei???; mansionem perpetuae claritatis ostendit, dicens: Veni, quia in hac te lucis mansione suscipio. Die subsequenti mox febre correpta, animam coepit agere. Cum???; multi viri ac feminae eius lectulum circumstarent (inter quas mater mea quoq; affuit) subitò sursum illa respiciens, coepit clamare: Recedite, recedite, Iesus venit. Et in eum intendens, quem videbat, sancta illa anima à carne soluta est: tanta???; subitò fragra̅tia omnium naribus offusa, vt ipsa quoq; suauitas cunctis ostenderet, illuc auctorem suauitatis venisse. Cum???ue corpus eius ex more ad lauandum nudaretur, in cubitis eius & genibus ex assiduo orationis exercitio, camelorum more obdurata cutis apparuit. Iam dominici Natalis die transacto, Aemilian ae sorori suae per visionem ???octu apparuit, dicens: Veni, vt quia Natalem dominicum sine te feci, sanctam Theophaniam iam tecum faciam. Cui illa protinus de sororis suae Gordianae salute solicita respondit: Et si sola venio, sororem nostram Gordianam cui dimitto? Cui illa tristi vultu respondit: Veni, Gordiana etenim inter laicas deputata est. Eam visionem mox corporis molestia secuta est, ita vt ante Apparitionis diem moreretur. Gordiana pòst vt solam remansisse se vidit, oblita dominici timoris, oblita pudoris & reuerentiae, oblita consecrationis, conductori agrorum suorum nupsit. Cùm Turones vrbem Gallicam, ad Martinum, illius vrbis episcopum, propinqui ipsius, Clemens, Primvs, Theodorus, Gaudentius, Cyriacus, atque Innocentius profecti essent, vt vnà cum eo viuerent: cùm in monachali habitu diu cum eo mansissent, quinto ac vigesimo anno post Martini obitum Aicardo abbati morituros se praedixerunt: nec multò pòst, nullo corporis languore affecti, Christiana communione refecti, ante abbatem ipsum genibus innixi, animam egerunt: & quia, nifi quòd immobiles erant, & eis calor nullus inerat, reliquis in rebus viuentibus persimiles videbantur, Dormientes appellati stuerunt. In Turonibus, veluti qui sancti haberentur, magno honore sepulti: quorum nos sepulcra religiosè conspeximus, inquit Fulgosus lib. 9. cap. 12. Non praeuiderunt. Mors subita, repentina, inexpectata. Consule Tit. Apoplexiae, fol. 527. illc Morbi, hîc non prouisa Mortis habetur ratio. Accidit enim apoplexiae, quemadmodum alijs interdum morbis, vt repentè hominem è medio tollat. Ananias, & vxor eius Sapphira, quia fraudauerunt Apostolos precio agri venditi, ad pedes Petri horribiliter expirarunt. Actorum 5. Philemon poëta, dum recitaret partem fabulae, quam nuper fecerat, ei iam actu tertio iucundos mouenti affectus, coortus imber interrupit. Cum???ue postera die populus ad reliqua audienda conueniret, diutiùs expectantibus nuncius aduenit, mortuum eum esse, calere???ue ad huc in cubiculo. Apuleius lib. 4. Floridorum Nicanorem, Parmenionis filium, subita correptum morte, scribit Curtius lib. 5. Mithridates, rex Ponti, morte repentina interceptus, filium reliquit Mithridatem: cuius ea postmodum magnitudo fuit, vt omnium Barbarorum ante se gesta superarit. Volater. lib. 17. Anthrop. Cn. Bevivs Pamphilus, praetura ipse functus, cùm à puero quaesisset horas, obijt. Plin. lib. 7. cap. 53. Servilivs Pansa, cùm staret in foro ad tabernam, hora diei secunda, in P. Pansam fratrem innixus expirauit. Plin. libro septimo, capite 53. Octavivs, pater Augusti, primus ex sua familia senator, cùm equestris ordinis maiores essent, praeturam Macedoniae summo cum honore (Tullio teste) administrauit, & antequam consulatum peteret, repentina morte sublatus est. Cuspinianus. Theodericvs, Italiae & Ostrogothorum rex, post tricefimum secundum annum sui regni, mortuus est subitò Rauennae. Sigebertus. Alaricvs, rex Visigothorum, in Siciliam nauigans naufragium???; faciens, non multò pòst apud Consentiam vrbem subita morte defungitur. Sigebertus in Chron. Ioannes, episcopus Constantinopolitanus, qui Oecumenici, hoc est, vniuersalis patriarchae nomen sibi vsurpauerat, subita morte obijt. Sigeb. in Chron. Ratholdvs, dux Frisonum, praedicatione Vulfradi episcopi ad baptismum adductus, cùm vnum pedem in lauacro haberet, retrahens alterum, interrogauit, Vbínam plures suorum maiorum essent, in inferno, an in paradiso? Et audiens, plures esse in inferno, pedem è colymbethra extrahens: Satiuseft (inquit) vt plures, quàm pauciores sequar. Tertia inde die subita morte perijt. Sigeb. in Chron. Conradvs II. Imp. subacta Italia, in inferiore Traiecto, Frisiae vrbe, ipso Pentecostes solenni, subitanea morte illicò sublatus est, relicto Henrico filio superstite & successore. Sepultis illie intestinis, corpus Spiram delatum. Cuspin. Otho IV. dux Bauariae, vt per rusticum quendam praedictum fuerat, cùm tertium diem ante Calendas Decembris apud vxorem & liberos hilarem sumeret, noctu subitò expirauit, anno Christi 1253. Hieronymus Zieglerus in illustrium virorum Germ. hist. Baptista Mirandulanus cùm in singulari certamine Fertariae hostem ingenti animo inuasisset, & is territus eum fugeret, statim in equo nutare coepit. Exarmatus, sine vllo vulneris signo, mortuus est inuentus, magna adstantium admiratione, iráne an gaudia nimio expirasset. Inter quos ego quoque fui [554] ex eorum numero, quibus, iudicandi de perduellibus datum munus fuerat, inquit Fulg. lib. 9. cap. 21. Electionis. Mortis optio libera Data. Eury dicae Olympias post mortem Alexandri Magni in potestatem redactae gladium misit, laqueum & cicuram, vtro vellet, vteretur. Plutarchus. Senecae vt necessitatem mortis Nero Caesar, discîpulus in gratissimus, imposuit, sic optionem mortis genus eligendi liberam dedit. Ille igitur iam senio grauis, venas seca̅das in balneo praebuit. Maximianvs Imp. cùm capitales Constantino genero insidias struxisset, ab eo Massiliae captus, & decreto iussus mortis ???ligere genus, fractis laqueo ceruicibus occubuit. Talem exitum meruit sanguinarius & cruentissimus Imperator in Christianos, cùm annos viginti regnasset, aetate sexagenarius. Cuspinianus. Dvringvs, Comes Boëmus, cùm contra ius hospitalitatis filium Vratislai, Boëmorum ducis, à Grezomislao victi, perfi dè decollasset, caput???; muneris loco Gezomislao Pragae obtulisset, aemulum regni se sustulisse inquiens: Gezomislaus hominis perfidiam detestatus, genus mortis triplex ei proposuit, gladium, laqueum, praecipitium. Duringus ex alno vicina sese suspendit, quae postea arbor Duringa dicta est. Aeneas Syluius in histor. Boëm. & Munsterus in Cosmographia. Erepta. Huc pleraque eorum, qui violenta Morte pereum, exempla referri possunt, fol. 500. & seqq. 2059. Visionis. Morientivm Placida, grata visio. Nursiae presbyter Vrsinvs quum animam ageret, prorupit in verba salutationis, quasi qui principes viros ad se accedere co̅spiceret, & aduentu eorum admodum gauderet: Optatò, inquit, aduenistis domini mei, & gratias ago, quòd praesentia vestra me dignamini, qui vester seruus sum. Deinde tanquam ab ipsis inuitatus: Venio, venio, respondebat. Tunc quid videret, vel quo cum loqueretur, ab ijs qui aderant, interrogatus: Numquid, ait, non conspicitis hîc Petrum & Paulum apostolos, qui modò huc intrarunt? Et cùm rursum ad illos conuersus, iam iam se venire diceret, relicto corpore abijt. Marul. libro 5. capite 10. Ad Probvm, Reatinae vrbis episcopum, puer, qui aegrotanti assidebat, vidit duos viros ingredi candidis vestibus indutos, radianti???; facie lucentes, & mente consternatus, qui essent, clamare magis quàm interrogare coepit: donec ab episcopo Probo sedatus audiuit, illos Iuuenalem & Eleutherium esse, pro Christi nomine olim supplicia necem???; passos. At puer neque hoc ferre valens, è cella prosilijt, & rem alijs detulit: qui mox vnà cum ipso ad cubiculum accedentes, offenderunt, episcopum iam expirasse, alium???ue ibi adesse neminem. Marul. lib. 5. cap. 10. Antonio Hispano, cuius corpus Patauij in veneratione est, cùm aduersa valetudine oppressus iaceret, Christus apparuit: cuius conspectu laetus, atque intimis exultans praecordijs, hymnum voce, qua potuit, decantauit, simul???ue hymnum & vitam hanc finiuit. Idem. Elizabetha, Thuringiae Lantgrauij vxor, ex febri iacens, cùm ad parietem se vertisset, apiculae fortè aduolantis tinnulo cantu admodum delectata, quasi iam angelos coelo, quò mox itura erat, concinentes audiret, & ipsa Deo laudes voce ad languorem tenui pressa???ue succinere coepit. Laeta mortem expectabat, iugiter orabat: & cùm propè se daemonem vidisset, vt protinus recederet iussit. Eo fugato, Christum vidit, à quo ad coelestem thalamum inuitata, mox ire perrexit: & tunc exanime corpusculum diuinum spirauit odorem: quia in odorem vnguentorum Christi, dum viueret, cucurrit. Mar. lib. 5. cap. 10. Servvlvs paralyticus cùm extremos iam anhelitus duceret, & quo modo poterat vnà cum adstantibus psalmos concineret, mox. Tacete, tacete, inquit: nunquid no̅ auditis, qua̅ti & quàm dulces cantus resonant in coelo? Et dum intentos in coelu̅ oculos tacitus teneret, obijt: corpus miro odore fragrauit. Idem. Stephanvm abbatem, sanctimoniae singularis virum, ij qui ad aegrotantem conuenerant, prae timore fugientes reliquêre: pars angelos ad eum intrantes viderant, pars nihil viderant, & omnes vnus idem???ue occupauit pauor. Cùm sedato timore redijssent, defunctum inuenêre. Marulus libro quinto, capite decimo. Ingrata, horrenda visio. Ex Tit. Insania mortuorum, huc quaedam, f. 527. Catvllvs, Pentapolitanae Libyae praefectus, ob interfectos iniustè Iudaeos diris agitatus, defluentibus extis, horrendum in modum perijt. Iosephus lib. 7. cap. vlt. belli Iud. Odiloni Cluniacensi abbati, cùm aegrotaret, diabolum tetra horribili???; forma propiùs astitisse ferunt: sed mox ab eo contemtum, confusum???; discessisse. Iraq; fugato aduersario, confidentiùs finem suum expectauit. Marul. lib. 5. cap. 10. Vandregisilvs, Fiscani & Fontanellae monasteriorum fundator, cùm esset in agone, & varias grauissimas???; sentiret tentationes à diabolo, nihil aliud opposuit, quàm se Christi lauacro tinctum esse: & hac voce omnes diabolos fugauit. Vincentius lib. 23. cap. 100, Evsebivs Cremonensis, diui Hieronymi discipulus, qua hora migraturus erat, repente caput erigens, quasi in furorem versus, clamitare coepit: Non faciam, non faciam: mentiris, mentiris. Deinde ad terram procliuis, faciem abscondere, intremiscere, ac quantum poterat vociferari: Adiuuate me fratres, adiuuate me, ne peream. Illis pauidis & rogantibus quid haberet? An'non, inquit, videtis daemonum cateruam, Hîc in meatu perniciem congregatam? Ille, qui prae cateris horrendos apparet, compellit me ad blasphemias, haeresum???ue prauitatem: & tam dirus est, vt contrà tueri non ausim. Tunc sratrum supplicationibus daemones in fugam conuersi sunt. Et diuus Hieronymus apparens, ipsum ne paueret hortatus est. Eius itaq; conspectu Eusebius recreatus, in Domino obdormiuit. Mar. lib. lib. cap. 10. Pertvrbationis. Morientes Placida, tranquilla conscientia. Cleobis & Biton, Argiui locupletes, & in sacris certaminibus saepe victores declarati, cùm matrem ad phanum Iunonis Argiuae ducturi essent, neque boues ex agro praestò adessent, ipsi boum iugum subiêre, & plaustro matrem per XLV. stadia ad templum pertraxêre. Quos cùm omnes pietatis ergô collaudassent, mater etiam ance simulacrum deae procumbens, precata est, vt daret filijs suis id quod optimum esset. Post sacrificium & epulas in ipso delubro quiescentes iuuenes, dormiendo mortui sunt. Quorum effigies Argiui apud Delpbos collocarunt. Herod. lib. 1. Cicero lib. 1. Tusc. Argiam sacerdotem Dianae scribit. Zezei Chil. 1. hist. 1. Cydippen vocat matrem. Plut. in Solone. Bias Prienaeus iam grandis natu, cùm pro hospite causam dixisset, ceruice in nepotis sinum reclinata, expirauit. Sabel. lib. 5. Enn. 2. Pindarvs, Lyricorum princeps, cùm per eos, qui à Boeotijs ad oraculum missi fuerant, sciscitaretur, quid optimum homini contingeret? responsum accepit: Id quod Agamedi & Trophonio accidisset. De his idem Pindarus scripserat, quòd cùm Delphicum templum condidissent, & ab Apolline mercedem petijssent, ille in septimam diem eos reiecit, & interea bono animo esse iussit. Nocte igitur septima placidè obierunt. Hoc oraculo intellecto, Pindarus, ea quae ad mortem pertinerent, cogitare coepit, neq; ita multò pòst diem suum, in gremio pueri quo vnicè delectabatur ludos, spectans, & obdormiens obijt. Plutarchus in Consolatoria oratione ad Apollonium, & Cicero in Tuscul. Pericli lenta consumto peste, & iam animam agenti, assidentes praestantissimi ciues & amici, commemorabant, quantis enituisset virtutibus & opibus: res gestas etiam recensebant, & numerum victoriarum: nouem enim trophaea ciuitati praetor & victor excitauerat. Haec illi inter se, quasi illo non iam intelligente & omni orbato sensu, disserebant. At ille omnia attentè audiuerat, & in medium locutus: Miror, inquit, haec vos celebrare, & in ore habere facta mea, quorum partem fortuna vendicat, & quae multis iam obtigerunt ducibus: praeteritis autem excellentissimum & maximum. Nemo enim, inquit, ex omnibus ciuibus mea opera pullam vestem sumsit. Praeclarum virum. non lenitate modò & mansuetudine, quam multis in negotijs & inimicitijs retinuit acerbis, sed grauitate etiam, qui in virtutibus suis praestantissimum existimauit, quòd in tanta potentia nihil inuldiae, aut irae indulsisset, aut vlli implacabilis inimico fuisset, Plutarchus in Pericle. Aristippus Socraticus interrogatus, quomodo Socrates obijsset diem? Vt ego, inquit, optarim. significans, talem mortem quauis vita optabiliorem. nec potuit breuiùs felicem obitum describere. Dicti tamen argutia in hoc est, quòd philosophus aliud respondetit, quàm expestabat percontator. Ille quaerebat de genere mortis, morbo perisset, gladio, veneno, an praecipitio? ille putans id nihil referre, respondit, illum feliciter esse mortuum. Laërtius lib. 2. cap. 8. PLATO vicinus iam morti, sortem & fortunam suam extulit: quod primùm homo, deinde Graecus, non barbarus, neque rationis expers bellua esset natus: adhaec quòd, in Socratis aetatem ortus suus incidisset, Tarsensem, referunt Antipatrvm item sub vitae exitum ea, quae prosperè ei obtigissent, voluentem, nesecundam quidem nauigationem Athenas obliuioni dedisse: quasi propitiae fortunae donum quodlibet [555] magna excipientem gratia, atque vsq; in finem memoria conseruantem: qua thesaurum habet homo nullum firmiorem Plut. in Mario. Cercidas, ex Arcadia Megalopolites, cùm iam conclamatus decumberet, ad suos conuersus, iucundè se à vita demigrare pronunciauit, quòd animo concepisset, mox paulò ex sapientibus quidem cum Pythagora congressuru̅ se, ex historicis cum Hecataeo, ex musicis cum Olympo, èx poëtis cum Homero: inter haec autem animam egisse, proditur memoriae. Caelius lib 21. cap. 43. A. L. Timoleon Corinthius, is qui parua manu potentissimos Siculorum tyrannos fregit, & Siculos in libertatem asseruit, rebus maximis gestis, prae senio caecus, à Syracusanis parentis loco cultus, ex leui morbo expirauit. Plut. in eius vita. Avgvstvs Caesar supremo die exquirens, an iam de se tumultus foris esset, petito speculo, capillum sibi comi, ac malas labentes sibi corrigi praecepit. Et amicos admissos percontatus, ecquid his videretur mimum vitae commodè transegisse? adiecit & clausulam: [Greek words] Omnibus deinde dimissis, dum aduenientes ab vrbe de Drusi filia aegra interrogabat, repentè in osculis Liuiae, & in hac voce defecit: Liuia, nostri co̅iugij memor, viue, ac vale: sortitus exitum facilem, & qualem semper optauerat. Nam ferè quoties audisset, citò ac nullo cruciatu defunctum quempiam, sibi & suis [Greek words] similem (hoc enim verbo vti solebat) precabatur. Vnum omnino ante efflatam animam signum alienatae mentis ostendit, quòd subitò pauefactus, à quadraginta se iuuenibus abripi questus est Id quoq; magis praesagium, quàm mentis diminutio fuit: siquidem totidem milites praetoriani extulerunt eum in publicum. Suetonius. Plotinvs philosophus cùm iam iam foret animam acturus, perrexit ad eum inuisendum Eustochius (sicuti ab eodem relatum sibi, Porphyrius scribit) habitabat is Puteolis. Adhuc (inquit Plotinus) te expecto, atque equidem iam adnitor, quod in nobis diuinum est, ad diuinum ipsum. quod viget in vniuerso, redigere, spiritum???ue his verbis emisit. Caelius libro 21. cap. 10. Turbata conscientia. Ex Tit. Impiae mortis huc quaedam. Hîc Perturbatie: illic causa perturbationis Impietas consideratur, f. 557. Dei, Religionis. Mors Religiosa. Iudaeorum. Moses atque Aaron fratres, cùm longum aeuum feliciter vixissent, & viuentibus ostendisset Deus loca, ad quae transituri erant: nulla aegritudine capti, neq; alio grauiore signo ostento, ad ea ipsa loca, quae Deus ostenderat, meliorem victuri vitam demigrarunt, nihil aliud quàm somno se captos ostendentes. Fulgosus lib. 9. cap. 12. Christianorum. Cùm omnis Christi actio, nostra sit institutio illius exemplo & viuamus, & mori discamus. Paßioni proximus, sacrosanctum illud corporis & sanguinis testamentum & Sacramentum instituit. Et nos pariter cùm aliàs, tum praesertim morbo & mortis horroribus ingruentibus, nosmet priùs per poenitentiam excutientes atq; iudicantes, glorioso hocce cibo & potu, ad animae spiritualem refectionem vtamur, vt in spe, fide, & charitate confirmemur, & Christi morientis veri imitatores esse possimus. Accedamus inde ad Crucem dominicam, & septem Christi pro nobis paßi verba, seu potiùs oracula audiamus, ea???ue menti nostrae ita imprimamus, vt quandocunq; vsus erit, reipsa poßimus illa exprimere. Admirabilis autem in ijs sapientia reposita est. Nos methodum tantùm praeparandi nos ad mortem placidam vere???; Christianam perpendamus. Christvs in cruce pendens, & os sacrosanctum aperiens, imitatores nos esse & habere cupit suae mortis. Vt ergo beatè moriamur, rationem habeamus Aliorvm imprimis. quod amoris & Charitatis officium est. Sic Christus se pro nobis exinaniuit: Moses pro populo ex libro Dei deleri cupit: Paulus anathema pro fratribus fieri defiderat. Maior enim omnium est charitas, & propterea priori loco à Christo in cruce commemorata. Illi autem, quorum ratio habenda est, vel sunt nostri Inimici. Quòd si nos illos offendimus, veniam petamus: si illi nos, illis ignoscamus. Itaque Christus orat: Pater ignosce illis, quia nesciunt, quid faciunt. Primum Christi verbum. Amici, illorum curam habeamus, tutores & protectores illis constituamus, sui quemque officij admoneamus. In hunc modum Christus primò dicit Matri: Ecce filius tuus. deinde Ioanni: Ecce mater tua. II. Pauperes semper habemus nobiscum, & eos tanquam Deum diligere in vita debemus, non eò differre, vt haeredes nostri illis post obitum nostrum benefaciant. Nostri, vt Spe & fide exemplo Christi instruamur, partim Futurae vitae Spem certam concipiendo: vt quemadmodum Christus latroni dixit: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso: ita eundem nobiscum loqui putemus, & Christo intrepidi dicamus: Hodie tecum ero in paradiso, vbi sacrosancta illa omnium piorum & gloriosa panegyris. III. Praesentis vitae molestias Fide superando, vt & Mortis anteambulones, morbos scilicet, dolores, horrores christianè feramus, duobus modis: nempe vt Caro nostra, quae proprer peccata sua, cùm prior Dominum dereliquerit, à Domino derelicta est, & Sathanae flagellis subiecta ad castigandum, memmerit tamen semper, Deum, Deum suum esse. Dereliquit, non vt condemnet, sed vt castiget. Sciamus etiam, hos carnis gemitus non impios esse: quandoquidem Christus ipse exclamauit: Devs meus, Deus meus, quare dereliquisti me? IV. Spiritus noster ad Deum pro co̅solatione suspiret, & fontem aquae salientis in vitam aeternam, tanquam ceruus, desideret, Iesum Christum mediatorem. Hoc est quod Christus dixit, Sitio. v. Mortem ipsam magno feramus animo, non quia ineuita bilis, sed quia Domino ita placet. Vitae cupidi sumus naturâ, non propter hanc vitam (quae mors veriùs dicenda est, si cum aeterna, quam speramus, conferatur) sed propter [Greek words] talenti nobis concrediti. Consolationem ergo in mèdio agone percipiemus, cogitantes vitam Corruptibilem hanc nobis operationis tantùm & litationis causa concessam à summo Imp. nec illius iniussu hinc migrandum. Non habemus hîc manentem ciuitatem. Si passerum habet curam Dominus, multò magis nostri. Itaque non priùs hinc discedimus, quàm omnia, quorum causa in hunc mundum missi sumus, consummata sint. Vnde Christus, Consvmmatvm est. VI. Aeternam nobis à Patre coeleste deberi. Pater in manus tuas commendo spiritum meum. VII. Maria Magdalena, Domini Iesu apostola, cùm diem dormitionis suae iam proximum praeciuisset, nolens absq; eucharistiae sacramento decedere, à Maximino episcopo illud accepit, & ante altare humiliter prostrata spiritu̅ tradidit. Corpusculum odore perquàm suaui fragrauit: anima ab angelis in caelum sublata est. Mar. lib. 5. cap. 10. Martha, soror illius, reuelato sibi vitae fine, per annum febre aestuauit. Morti proxima, lampades accendi iussit, & adstantibus vt vigilarent iniunxit. Nocte propè media ventus irruens luminaria extinxit, daemones apparuerunt. Sed cum illa orasset, sororè coelo delapsa affuit, malignos spiritus in fugam vertit: ipsam consolata est, lucernas accendit. Tunc & Christus ei praestò fuit, & vt secum veniret hortatus est. Ipsa efferri se sub dio fecit, cinere???ue conspergi, & crucem sanctam iuxtà apponi, atque euangelium Dominicae passionis à Luca scriptum legi. Postremò in manus Domini spiritum suum commendans, obijt. Mar. lib. 5. cap. 10. Mariae Aegyptiacae, vasta in eremo degenti, & ferarum tantùm sociae, ne in fine vitae salutari viatico decederet, Zozimas abbas occurrit. Cùm postea defunctam reperisset, reperit simul in puluere scriptum: Sepeli Zozima Mariae corpus, & terram terra tege, ac pro me ora. Tunc leo ad cauandam sepulturam operam praestitit, Zozimas ad cadauer condendum. Mar. lib. 5. cap. 10. Ioannes Aegyptius anachoreta, praeter vitae sanctitatem futurorum etiam vaticinijs clarus, cùm diem postremum sibi imminere cerneret, toto triduo neminem ad se admisit, vt Deum liberiùs expeditius???ue contemplari posset. Triduo elapso, complicatis genibus orando emisit spiritum. Marulus libro quinto, capite decimo. Pavlvm, primum eremitam, Antonius abbas orantis gestu expirasse offendit: necdum exanimem putabat, donec nullos (vt solebat) gemitus, nulla suspiria ipsum emittere deprehendit: indoluit???ue vehementer, quòd se relicto, mortem obijsset. D. Hieronymus. Hilarion abbas, ad Hesychium monachum testamenti vice epistolam scripsit, omnes diuitias suas ei relinque̅s, quae erant, Euangelium, tunica saccea, cuculla, palliolum. Et cùm plerique religiosi viri ad aegrotantem conuenissent, omnes adiurauit, vt ne puncto quidem temporis post mortem reseruaretur, sed statim se terra operire̅t, sicut vestitus erat, cu̅ tunica cilicina, & cuculla, & sago rustico. Cum???ue lam extremo arihelitu laboraret, apertis oculis loquebatur: Egredere, quid times: egredere ànima mea, quid dubitas? Septuaginta propè annis seruiuisti Christo, & mortem times? In haec verba beatum exhalauit spiritum: statim???; obrutum, antè vrbi sepultum quàm mortuu̅ nunciaueru̅t. Marul lib. §. c. 10. ex vita eius à D. Hieron. scripta. Donatvm presbyterum apud Aureliam Galliarum vrbem ferunt, cùm dies dorinitionis eius inftaret, nunquam preces intermisisse, donec animam exhalaret. Marul. libro quinto, capite decimo. Franciscvm, Minorum patrem, legimus, nudum se super nudam humu̅ deponi secisse, cùm diem expectaret supremum: fratribus???ue benedixisse, & dominico exemplo singulis bucellam panis dedisse: sumto demùm salutis viatico, decessisse. Marul. lib. 5. cap. 10. D. Hieronymvs moriturus, humi se collocari iussit, sacco???, quo induebatur, operiri. Tum discipulis conuocatis, eos, vt in Dei seruitio perseuerarent, multùm exhortatus est: deinde sacramentum corporis & sanguinis Domini in genua erectus, & lacrymis perfusus, reuerenter hausit. Mox terram prono ore petens, dispansis manibus: Nunc dimittis, inquit, seruu̅ tuum, &c. Posthaec lux multa circa eum fulsit. Quidam etiam angelos vidisse se testabantur, vocem???ue audisse, illum ad patriam coelestem inuitantium: & ipsius respondentis, quòd libenter cupide???ue veniret. Mox discedente Iuce, anima quoque è corpore discessit. Exanime corpus diuinum spirare odorem coepit. Eadem hora diuersis in locis visionibus quorundam ad quantam ille bearitudinem translatus esset, liquidò patuit. Idem. Ipse inter quatuor ecclesiae candelabra numerandus Avgvstinvs, cùm sebri correptus, vitae sibi finem imminere conspiceret, Psalmos, qui poenitentiales dicu̅tur, conscribi, & ante se legendos parieti affigi iussit: eos???ue dum legeret, lacrymas vbertim fudisse dicitur. Neminem ad se accedere passus est praeter medicum, & Discophorum puerum: ne varijs multorum interpellationibus ab earum rerum contemplations auocaretur, ad quas perpetuò fruendas iam se profecturum sperabat. Tandem communione venerabiliter percepta, spiritum reddidit Sed priùs & hoc memoratur dixille, neminem (quamuis sanctum & perfectum virum) decedere debere, nisi antè confessus communicatus???ue fuisset. Nolle enim confiteri, arrogantis esse: nolle communicare, inobedientis. Marul. libro 5. capite 10. Ambrosivs episcopus Mediolanensis tum doctrina, tum sanctitate notus, cùm animum esset acturus, communione sacra sumtà, expansis latè brachijs, demissa???ue ceruice, tacitus intra se orauit. Atque hoc gestu actu???ue illi decedere libuit, vt talis Domino occurreret, qualis ipse pro nobis pependerat in cruce. Marul. lib. 5. cap. 10. Gerardvs, D. Bernardi Claraeuallensis abbatis frater coniunctiss. & procurator fi diss. in ipso agone erupit in illud Dauidicum: Laudate Dominum de coelis, laudate Dominum in excelsis, ita vt stupentes omnes Bernardum vocarent. Iam cùm extrema Psalmi clara voce compleuisset, addidit: Pater in manus tuas commendo spiritum meum. Et saepiù repetito eodem sermone, conuerso ad Bernardum hilari vultu: Quanta, inquit, dignatio Dei, patrem hominum esse: & quanta hominum gloria, Dei filios esse & haeredes? Nam si filij, & haeredes. Ita vt intentus gloriae fratris, propriae ob liuisceretur miseriae Bernardus. Testis ipsemet sermone 26. super Cantica. Lvdovicvs Pius Imp. religiosissimè perceptis Christianis sacramentis, 40. diebus sine cibo ac potu iacens, 12. Cal. Iunij, anno Christi 840. spiritum suum Deo reddidit, cùm vixisset anni. 74. imperasset annis 62. Cuspinianus. Otho Magnus Imp. per omnem vitam pietati deditus, de victis hostibus semper egit imme̅sas Deo gratias, & deuictorum à se hostium bona in pios contulit vsus: vnde & piè mortuus est. Cùm pascha in Quedelinborg celebrasset, tertia feria ante pentecosten, venit ad locum, qui dicitur Mimilevue. Proxima nocte transacta, hora constituta, laetus ad mensam consedit: vespertinis laudibus interfuit. Peracto cantu Euangelij, aestuare ac fatigari coepit. Inclinantem autem caput, quasi iam defecisset, refocillauerunt eum, petito???ue sacramento dominico, & accepto, sine gemitu cum magna tranquillitate spiritum red didit Domino, nonis Maij, anno Salutis 973. regni 37. Imperij 13. Cuspin. Cran. l. 3. Metro. c. 13. Henricvs III. Imp. moriturus, ab omnibus quoscunq; tandem offenderat aut laeserat, sibi. ignosci petijt: se???ue etiam omnibus qui offendissent, aut laesissent, ignoscere velle palàm dixit. Mandauit etiam nonnulla bona, quae ab stulerat, reddi: & ita in vera Christiana pietate diem extremum clausit. Hedio in Chron. Germ. Fridericvs II. Imp. (quanquam ab alijs plerisque historicis prodatur insidiosè à notho Manfredo extinctus esse) sentiens se moriturum, primùm peccata sua recognouit, atque inter manus archiepiscopi Panormitani & complurium aliorum religiosorum, se addixit obedientiae sacrosanctae Ecclesiae: simul, tanta contritione & poenitentia confessus, vt Maynardus episcopus Imolensis, qui plurima de eo scripsit, narret, ex tali confessione credi posse, ipsum hominem fuisse à Deo electum. Item Gulielmus de Puteo, & Dandalus scribunt, quòd interdixerit aulicis suis, ne funus sibi facerent tam sumtuosum & magnificum, quàm solet esse Imperatorium. Condonauit quoq; culpam omnibus suis inimicis & rebellibus, exceptis solis regni sui subditis, ipsorum proditionem iustitiae arbitrio committens. Tandem condito testamento, reddens Caesari, quae sunt Caesaris, & animam suam Deo co̅mendans, deuote ex hac vita in aliam migrauit. Sepultus est ad montem Regalem supra Panormum, in Sicilia. Pandulphus Collenutius lib. 4. regum Neapol. Lvdovicvs Bauarus Imp. in venatione effusus ab équo, ac destitutus omnibus viribus & sensibus, se recollegit: eleuatis???; in coelum oculis, cum maxim???; singultu Deum rogauit, vt animae suae misereretur, & peccatis ignosceret, pulcerrima ac deuotissima oratione praemissa. Cuspinianus. Lvdovicvs V. Gallorum rex, cum ingentibus copijs ad recuperandam Hierosolymam profectus, parte???; iam regionis illius occupata, febris morbo interceptus, nequiuit praestare, quod promiserat. Dum autem aegrotaret non in sericis, sed in cinere iacere voluit: & extensis ad instar Crucifixi manibus, animam efflauit. Sic humiliatus regnum deseruit terrenum, & cum Christo regnare coepit in coelo. Mar. lib. 5. cap. 10. Fernando Asturum & Castellae regi optimo, anno regni 40. apparuit beatus Isidorus, & diem obitus denunciauit. Ergo cùm coepisset aegrotare, fecit se Legione̅ abduci, & ex more corpora sanctorum flexis genibus adorauit. In ipsa nocte dominicae natiuitatis, licet aeger, cum clericis interfuit matutinis. Vocatis inde episcopis, percepit corporis & sanguinis Domini sacramentum. Crastino ad ecclesim delatus, imposito capiti diademate, & indutus regalibus indumentis, coram sarcophago sancti Isidori clamauit ad Dominum voce clara: Tua est potentia, tuum est regnum Domine, tu es super omnes Reges, tuo imperio omnia sunt subiecta. Quod te donante accepi, restituo tibi regnum, tantùm animam meam in aeterna luce iubeas collocari. Et his dictis exutus regalibus ornamentis veniam exorauit, & recepta ab Episcopis poenitentia & gratia vltimae vnctionis, indutus cilicio, & conspersus cinere, duobus diebus in poenitentia atq; lacrymis superuixit. Tertia inde feria plenus dierum reddidit Deo spiritum. Rodericus Toletanus lib. 9. rerum Hisp. cap. 14. Pivs II. Anconae decumbens, eo die quo è vita migrauit, duas horas ante extremum vitae spacium Cardinales ad se vocatos constanti animo & voce ad concordiam in eligendo nouo pontifice adhortatus est, quibus item honorem summi Dei, dignitatem Ecclesiae Romanae, bellum à se in Turcos susceptu̅, salutem animae suae, familiam omnem, nepotes verò maximè, si commendatione dignos se praestarent, commendauit. Petijt sponte sacramenta omnia. Acerrimè tum disputauit cum Laurentio Rouerella Episcopo Ferrariensi, theologo doctissimo, liceret ne extremam vnctionem iterare, qua semel inunctus fuerat, dum Basileae pestilentia grauissimè aegrotaret. Orationes canonicas vt intermitteret in tanta animi anxietate, neq; domesticorum quidem precibus exorari potuit. Symbolum Athanasij constanter pronunciauit, & pronunciatum, verissimum ac sanctissimum esse dixit. Non mortem exhorruit, non perturbationis, aut incostantiae, dum supremum spiritum efflaret, signum aliquod edidit. Extinctus profectò magis quàm mortuus dicipotest, adeò longis aegritudinibus maceratus erat. Vt corpus suum Romam deferretur, suis mandauit. Affirma̅t pollinctores viuacissimu̅ cor in homine inuentu̅ Platina. Bonifacivs Amerbachius Basiliensis, Iureconss. clarissim???, morte placidissima & sanctè innocenter???; transactae vitae co̅sentanea, corporis ergastulo exemtus est. Vide Tit. Iurecon. Ethnicorum. Hermes Trismegistus philosophus Aegyptius, moriens iam iam haec protulit verba: O'coelum, magni Dei sapiens opus, te???; ô vox Patris, quam ille primam emisit, qua̅do vniuersum constituit mundum, adiuro per vnigenitum eius verbum & spiritum cuncta comprehendentem, miseremini mei. Volaterranus lib. 15. Anthrop. ex. Suida. Aristoteles philosophus cum extrema sibi ingruere praesensisset, dolore ac spe in lacrymas ampliùs profusus, primae causae misericordiam intentiùs implorauit. Quin & Homeri sententiam ex Odyssea vehementer approbauit, qua non esse immortalibus dijs indecorum pronunciatur, hominis induere naturam, quo ab erroribus seuocentur mortales. Qua in re Christi praesensisse aduentum augurantur nonnulli eius viri gloriae in primis addicti. Cael. lib. 16. cap. 34. A. L. versum non adscribit. An fortè is est, quem Odyss. ???. Alcinous profert, cùm Vlysses mendica̅tis habitu, à nullo conspectus, in regiam penetrasset: [Greek words] quibus versibus innuit, Deum ad homines descendere posse, magno cum mortalium bono. Thraseas philosophus Patauinus, Neronis iussu praecisis venis moriens, manu extensa exclamauit: [Greek words]. Teste Dione. Alij tamen Senecae hoc tribuunt. Caelius lib. 22. cap. 2. A. L. Irreligiosa Impia mors. Vide Tit. Desperationis. fol. ???. item. Persecutorum religionis, fol. 3029. item, Apostatarum, f. 3173. Constantivs Imp. Arianus, moriens, conquestus est de in nouata religione, & in ijs gemitibus expirauit. Theodoretus lib. 2. cap. 32. & lib. 3. cap. 1. Constantinvs Copronymus Imp. elephantico morbo correptus, maximis consumtus cruciatibus, cùm imperasset annos 35. moriens dixisse fertur: Addictus sum inextinguibili flammae. Eius nurus Irene, Theodori antistitis hortatu, cadauer refossum publicè cremari iussit, cinerem???ue iactauit in mare. Cuspinianus. Hominvm. Mortvi Alii Admonendo, docendo amicos. Rex Dadid morti proximus, dedit praecepta filio suo Salomoni. Sed cur illi magis, quàm caeteris? Quia caeteris ipse praefuturus erat, & vnius praepositi instructio ad omnium vtilitatem spectabat. Salomon autem quoniam paternis institutis obsequens fuit, sapientiam, & diuitias, & gloriam à Deo muneri accepit. Marul. lib. 5. cap. 10. ex 1. Paralip. 29. Iosve, Naue filius, cùm diem suum esset obiturus, tribubus Israël conuecatis, enumerauit Dei erga illos beneficia: & vt legem cius obseruarent, eum???; solum, non deos alienos, perpetuò colerent, hortatus est. Marul. lib. 5. cap. 10. Tobias, cùm & ipse se iam decessurum speraret, sic docuit filium, vt in ilio vno omnes docuisse videatur. Deum, inquit, cole, parentes reuerere, eleemosynas da, à vitijs absine, aes alienum libenter dissolue, nemini fac quod factum nolis tibi, sapientum nitere consilijs: benedic Deo semper, & ab eo dirigi pete. Marul. lib. 5. cap. 10. ex Tob. 14. Dominicvs, Praedicatorum auctor, vltimo vitae die, ne intestatus obiret, haec se fratribus suis legare dixit, Charitatem, humilitatem, voluntariam paupertatem. Mar. lib. 5. c. 10. Regnante Carolo IX. Gali. rege, miris modis, &c. fol. 579. Ignoscendo inimicis. Ex Tit. praecedente, Mortis piae Christianorum, huc quaedam referri poterunt, f. 555. Vlciscendo. Herodes Magnus Ascalonita, phthiriasi laborans, profectus vltra Iordanem fluuium, calidis aquis se fouebat apud Callirrhoën, quae praeter vim medicam potu quoque iucundae sunt. Hiericuntem reuersus, atra bile praegrauante, ea immanitatis prolapsus est, vt cùm è tota ditione nobiliores Iudaeorum ad eum conuenissent, euocati minaci edicto, poenam capitis intentante non parentibus, vniuersos concluserit in Circo: accita deinde Salome sorore, marito???; eins Alexa, ait, instare sibi terminum vitae, succumbenti tantis doloribus: illud permolestum esse, si carendum sit extremo honore luctus, qui debeatur regibus. Non enim ignotam sibi esse Iudaeorum mentem, quòd optatam suam mortem laetis accepturi sint animis, quandoquidem vel à viuente etiam tum non abstinuissent contumelijs: sed illorum esse officij, leuamen aliquod praesentis huius doloris decernere. Ergo quamprimùm viderint se exhalaffe animam, debere eos clausam Circo nobilium multitudine̅ cingere militibus, ignorantibus etiam tum suum obitu̅, non priùs vulgandum, quàm mandatum exsecuti sint: iubere deinde, vt circumuentos vnà omnes iaculis configerent. Quibus hoc modo caesis, duplicem se eis habiturum gratiam, vel quòd mandatorum fuerint memores, vel quòd obitum suum publico Iuctu honorauerint. Promisit soror se factum executuram: sed promissis non stetit. Herodes inde pomum simul & cultellum poposcit, more suo. Et nisi Achiabus nepos manum cohibuisset, sese interfecisset. Clamore exorto in regia, Antipater F. qui in vinculis erat, patrem mortuum arbitratus, cum custode carceris de missi one agere coepit. Herodes re cognita, eum statim interfici curauit: & quinque diebus pòst sceleratam animam effauit, iam septuagenarius, regni sui 37. Iosephus libro 17. capite 8. &. seq. C. Marivs septimò consul, & iam propè septuagenarius diem obijt. Caeterùm propinquus morti, Fortunam crudelem appellauit, quòd priusquam consilia & desideria sua in opprimendo Sylla peregisset, vita abrumperetur. Sab. lib. 10. c. 13. Theophilvs Imp. ex graui dysenteria salutis suae nullam spem habens, vocato ad se Senatu, iuramentum exegit, vt vxorem filium???; pro regibus suscipiant, eos???ue seruent: quod promissum factum???; est. Coepit autem maximè suspectum habere Theophobum, quem ipse Persis praefecerat, à quibus & ipse Rex fuit, licet inuitus, appellatus. Dum igitur paulatim corpus insumitur, Theophilus timens ne se mortuo Theophobus regnum inuaderet, intra regiam contineri iussit. Et iam animam agens, Theophobum iubet trucida, & eius caput afferri: quod manibus suis co̅trectasse fertur, his verbis: Nec tu post hac Theophobus, nec ego Theophilus ero. Hoc dicto animam efflauit, cùm duodecim annos, & menses tres regnasset. Cuspinianus. LOCVS MORTIS VARIVS. Consideratvs Per se. Mortvi in Templo, ad Aras. Vide Tit. Templorum sanguine profanatorum, fol. 3219. item, Humanae victimae, fol. 4211. Ioabvs, polemarchus Dauidis, arae cornua tenens, à Banaia iussu Salomonis regis interfectus est, vt duorum illustrium virorum, quos peremerat, mors vindicaretur. 3. Reg. 2. Sacerdotes Baalis, Samariae à Iehu, qui, caeso Achabo, regnum Israëlitarum inuaserat, in templo interfecti. 4. Regum 25. & Suidas. Mattan, Baalis sacerdos, Hierosolymae, Ioa rege electo, iussu Ioiadae pontificis, ad aram Baalis interfectus est, templum???ue dirutum. 4. Reg. 11. Sennacheribvs, Assyriorum rex, cùm amisso exercitu Niniuen redijsset, relicta obsidione Hierosolymorum, à filijs suis Adramelecho & Sarasare, in templo Nisrochi dei sui adorans, interfectus est. 4. Reg. 19. Antiochvs Eupator, Epiphanis F. cùm Naneae fanum ingressus esset cum suis, vt thesauros eius compilaret: sacerdotes, clauso templo, lapidibus per apertum lacunaris ostium regem eum comitibus obruerunt, & capita eorum extra templum proiecerunt. 2. Mach. 1. Videntur autem haec in gratiam Demetrij Soteris fecisse, qui Antiochum cum Lysia interfecissie dicitur. 1. Mach. 7. Erechthevs, Atheniensium rex, bellum cum Eumolpo gerens, cùm ab oraculo accepisset, futurum se victorem, si filiam dijs immolaret, consensu Praxitheae vxoris, puellam occidit. Euripides apud Plutarchum. Coresvs, sacerdos Liberi patris, Calydonae vrbe Achaiae, ardens amore Callirrhoës virginis, cùm eam impetrare no̅ posset, supplex ad Liberi signum confugit, vindictam petens. Statim incessit Calydonios ebrietati persimilis furor, ex quo passim populari vesaniae morbo interibant. Consultum ea de re oraculum Iouis Dodonaei, respondit: Placandum Liberum, eius???ue vnam rationem esse, si ad eius aram Coresus vel Callirrhoe̅n immolasset, vel alium, qui sepro illa deuouisset. Puella caedi destinata, cùm iam ad aram deducta fuisset, Coresus amore victus, seipsum pro illa occidit. Commota rei spectaculo Callirrhoë, & ipsa semet ad fontem, non procul à Calydonis portu, iugulauit. Pausanias in Achaicis. Priamvs, Troianorum rex, ad Iouis Hercaei arma à Neoptolemo iugulatus scribitur. Pavsanias, Spartanorum rex, in templo Palladis Chalcioeci, obstructis foribus latere, fame perijt. Diodorus libro 1. Probus in eius vita. Philippvs, Macedonum rex, cùm ampla sacrificia indeorum honorem perageret, nuptias Cleopatrae filiae cum Alexandro, Epirotarum rege, Aegis instituens, in medijs sacris alba indutus veste, à Pausania, vno ex stipatoribus caesus est ad Thermodonta fl. ad Chaeroneam, vbi paulò antè contra Graecos insigni victoria potitus fuerat. Diod. lib. 16. & Pausanias in Arcadicis. Cleopatra, Antiochi Cyricaeni, Syriae regis vxor, à sororis Gryphinae militibus in templo iugulata, ei???ue manus, quibus complexa deae simulacrum fuerat, amputatae. Sab. libro primo, Enn. sexta. Q. mvtivs Scaeuola Pont. Max. cùm pro Sylla sensisse crederetur, Mariani???ue vrbem inuasissent, Vestales amplexus aras, ad Marij funus in Curia Hostilia à C. Fimbria trucidatus est iam grandis natu, ita vt sanguine suo sacrarium Vestae respergeret. Quem cùm ex vulnere aliquantisper recreatum, ac posse viuere conspexisset, apud populum se accusaturum Fimbria ironicè dixit, quòd parcius totum corpore telum recepisset. Sed D. Augustinus libro tertio, de Ciu. dei. cap. 28. aram ipsam amplexum occisum scribit, ignem???ue illum, qui perpetua cura virginum semper ardebat, illius penè sanguine extinctum fuisse. A. Pompeivs in Capitolio, cùm deos salutasset, obijt. M. Ivventivs Talua consul, cùm sacrificaret. Plinius libro septimo, capite 53. Sacerdos ethnicus repentè ad aras coram Constantino Magno collapsus expirauit. Vide Titulum, Religionis discipuli. Michaël Balbus contra Imp. Leonem Armenum conspiratione [558] inita, accusatus & conuictus ad ignem ducebatur. Vxore Imp. petente differri supplicum post festum natiuitatis Domini, in carcerem reducitur. Interea socij coniurationis per insidias Leonem, in templo inter cantores clara voce sacros hymnos canentem, interfecerunt, & Michaëlem ex vinculis Imperatorem salutarunt. Zonaras tomo 3. Cùm Michael Imp. odis matutinis interesset, & vnà hymnos cantaret, à sicarijs interfectus est. Idem. Tancmarvs, qui fratri suo Othoni Imp. rebellarat, ab Imperatoris satellite ad aram in ecclesia S. Petri apud Heres burgenses, lancea perfenestram missa, caesus est. Vvitich. lib. 2. Anno Sal. 1127. Carolvs Flandriae Comes, Bonus dictus, Brugis ante aram Donatiani à coniuratoribus mactatus, VI. Cal. Martij, sacro Cinerum die. Eò rex Francorum Ludouicus Crassus profectus, seuerè in parricidas animaduertit. Sigeberti Continuator. Guido à Monteforti, Simonis ab Henrici regis Anglorum filio Eduardo in acie caesi F. prae cipuo certamine animi sumpto aduersus regiam Anglorum stirpem, Viterbijin aede sacrarum maxima, pro ara???ue maxima, Henricvm, Ricardi Caesaris fratris regis Angli filium occidit, cùm ab Africana expeditione Carolus Siciliae rex cum Henrico redijsset: via???ue sibi ferro facta, praeparatam ad valvas templi equum conscendit, abijt???ue ad socerum rubrum comitem Anguillarium. Ea res apud omnes, & in primis apud Anglos, conflauit ingentem inuidiae flammam Carolo regi, quòd non persequeretur caedem factam ab eo, cui ipse vicarius imperij & Hetruriam prouinciam procurandam dedisset, & nobilissimas nuptias conciliasset. Tandem Guido bello Siculo à Rogerio, classis Tarraconensis praefecto, captus, & ad regem Anglum missus, in perpetuam custodiam coniectus, atque enectus, poenas dedit. Aemilius libro 7. & 8. Ioannes Guilmerius Corbinicus (Corbinium oppidum est in finibus Heduorum) vir potens opibus, & Catoniana propè grauitate, dum in templo ad sacrificium & orationem se reclinaret, incerta causa & inexplorato mortis argumento, repentè expirauit, iam plenus annis. Homobonvs Cremonensis, multa sanctitate clarus, dum sacra genibus prouolutus audit, expirauit. Nemo eum non viuere putabat, donec, dum Euangelium legeretur, eodem gestu perseuerantem, neque se, vt solebat, in pedes erigentem viderunt. Marul. lib. 5. cap. 10. Galeacivs Maria Sforzia Mediolani in aedem D. Stephani, die natalis Christi, sacrorum causa profectus, in templi porta ab Hieron. Olgiato, Carolo Vicecomite: & Iona. Andrea La̅poniano caesus occubuit. Brutus libro 6. hist. Flor. D. Thomas, Cantuariensis episcopus, cùm vespertinis interesset precibus, à quatuor sicarijs confoditur. Robertus Gaguinus lib. 6. de Francis. Thomas, Archiepiscopus Cantuariensis, ob pertinax in libertatis defensione ecclesiasticae studium exul, reconciliato per Alexandrum Pp. & Ludouicum Francorum regem, & Philippum Flandriae Comitem, Henrico II. Anglorum rege, non multis postea diebus, quinto à Natali dominico die, post meridiem in templo Cantuariensi complexatus altare D. Benedicti, per quatuor regios familiares, Vuilhelmum Breton, Hugonem Morueil, Vuilhelmum Traci, & Reginaldum Fittes, contra fidem datam trucidatus est. Rex ab expeditione Hybernica in Normanniam traijciens, praesentibus duobus cardinalibus, Alberto & Tertuino, in basilica Rothomagensi diris execrationibus, contacto Christi euangelio, eius se caedis innoxium iurauit. Sed & eode̅ anno flagitiorum poenitens, nudis pedibus ac linea tantùm veste opertus, inuiso sancti Thomae sepulcro, plurimis lacrymis delicta expiauit. H. Boëthius libro decimotertio. Theodericvs, Cicensis episcopus, à quodam monasticae professionis viro, quem ob vitae morum???; turpitudine̅ saepiùs obiurgauerat, ad aram inter precandum occiditur. Vrspergensis. Petrvs Zenus, Venetorum classis imperator, vbi cum pontificio legato Smyrnae, quam expugnauerat, diutiùs moraretur publicae rei causa, dum litatorio sacro interesset, nihil sibi metuens, iussis militibus suis occrrere tumultuantibus Turcis, nunquam adduic potuit, vt sacrum ipsum desereret. Quare à magna Turcarum multitudine suis oppressis, hostem insultantem, in templum???; irruentem no̅ extimuit. Itaq; cum pontificio legato in ipso templo caesus, Deo opt. max. gratiam agens, alta voce expirauit. Egnatius lib. 3. cap. 6. Ivlianvs Medices, Vide fol. 906. Senatu, Curia, Foro. Antistivs, auctore Plutarcho, in Senatu iugulatus est, quod ob Pompeium Syllanam sequi rationem videretur. C. Ivl. Caesar Idib. Martijs interfectus fuit à coniuratis in poticu, quae vnam habebat iuxta theatrum exedram: in qua statua Pompeij à populo Romano locata fuerat, cùm porticibus & theatro locum illum decorasset. Eò Idib. Martijs aduocatus senatus fuit. Vnde deus aliquis Caesarem eò trahere ad poenat Pompeio dandas visus est. Plut. in Caesare. Gisbertvs Corregiensis, Senensium copiaru̅ dux contra Iacobum Picininum, in suspicionem actus, tanquamcu̅ Picinino sentiret, in senatu Senensi trucidatus est, & per fenestram in forum praecipitatus. Aeneas Syluius cap. 55. Europae. Cloaca, Latrina. Vide Tit. Egestioni immortui. Illic, f. 533. Actionis, hîc Loci ratio habetur, Item, Alui profluuio immortui, f. 521. 529. Felicvla virgo, cùm nullis tormentis aut pollicitationibus à Christiana religione diuerti posset, iussu Flacci Comitis in latrinam detrusa est, & ibidem mori coacta. Irenevm & Abvndivm martyres, Valerianus in cloacam detrudi, & ibidem emori fecit, quòd sanctae Concordiae corpus inde extraxissent. Heliogabalvs Imp. foediss. militum irrumpentium clamore territus, in proxima̅ latrinam se coniecit, quu̅ nulla opportunior in ea trepidatione occurreret latebra. Hîc ille cum Soenide matre, quam Lampridius Symiamiram vocat, & exoletis qui cum illo erant, trucidatus est. Heliogabali & matris cadauera plebi milites tradiderunt, quae tota vrbe raptata sunt, atque in cloacas proiecta, vt per eas in Tiberim defluerent. Sab. lib. 6. En. 7. ex Herodiano & Lampr. In Liuonia circa ann. Sal. 1385. cùm Canonici ecclesiae Osiliensis Henricvm episcopum suum captum tenerent in Hapfel. nec satis fiderent arci: metu archlepiscopi Rigensis, transmisso mari in insula Osilia, eum arci Arnsborgensi incluserunt, quòd ecclesiam ordini Teutonico subijcere conaretur. Nec diu pòst repertus mortuus in latrina: incertum, iniectus ab aliquo, an dum fugam parat, in eam delapsus. Cranzius lib. 9. Vandaliae, cap. 10. Henricvs Comes de Schvuarzenburg, in latrina Erfordiae perijt, exitus sui praesagium quoddam ferens in prouerbio: Si, inquit, hoc fecero mergar in latrina, Cranzius lib. 6. Saxoniae, cap. 45. & lib. 7. Metrop. cap. 8. Edovardvs II. Anglorum rex, ab Isabella vxore in vincula coniectus, à custodibus, qui eum in humaniter tractabant, ne fortè liberato poenas luere cogerentur, dum ventrem purgat, veru per clunes transfixus est. Polyd. lib. 18. hist. Ang. Iaromirvs Boëmorum dux, ventris onus deponens, à Sicario subordinato per Cochanum Versouicium, cuspide per obscoena adacto interficitur. Crom. lib. 3. Balneo. Hic Balneum tanquam Locum consideramus. In praeced. de eo tanquam Instrumento mortis egimus, f. 514. Constans fama est, Daedalum primo in Siciliam nauigasse, nauigio furtim illi à regina dato: ac tum Minoem eum persecutum, ad Cocalum regem delatum: à quo hospitaliter acceptus, in Daedali gratiam, qui ob excellens ingenium in magna apud regem & Siculos erat admiratione, thermarum sit vapore necatus. Corpus inde Cretensibus redditum. Subitae mortis praetextus fuit, quòd dum fortè lauaretur, imprudenter in feruidam aquam lapsus, repentè exanimatus esset. Sabel. lib. 6. En. 1. Agamemnon domum reuersus Troia expugnata, à Clytaemnestra vxore & Aegistho adultero in balneo trucidatur. Tisaphernes, Asiae praefectus, qui belli contra Spartanos in Asia suscipiendi auctor regi Artaxerxi fuerat, Graecorum summus hostis, cùm saepiùs ab agesilao victus esset tandem à Tithrauste, iussu regis, Colossis Phrygiae vrbe in balneo iugulatus est. Caput eius ad regem missum. Diod. lib. 14. Commodvs, Romanorum Imp. cùm post interfectam vxorem Crispinam multos in vrbe atque extra vrbem crudeliter occidisset, neque mulieribus etiam atq; sanguine coniunctis pepercisset: post longam demùm tyrannidem, Laeti atq; Electi coniuratorum insidijs, à Narcisso in balneo suffocatus est. Dion Nicaeus, & Xiphilinus. Favstavxor, à Constantino Magno in balneo suffo cata, in matris Helenae gratiam, quae caedem Prisci nepotis, de incestu cum Fausta nouerca suspecti, aegrè serebat. Suidas. Amalasventa, Theoderici regis Italiae F. à Theodato marito ingratissimo in Vulsiniensis lacus insulam relegata, in balneo strangulata fuit. Bonfinius lib. 7. Dec. 1. & Ritius lib. 1. Regum Hisp. Helmiches à Rosimvnda adultera è balneo egressus, poculo venenato potionatus, eam ipsam alterum dimidium ebibere coe̅git. Paulus Diaconus. Grimoaldvs Beneuentanus dux phlebotomia perijt in balneo. Paulus Diac. lib. 5. cap. 30. Hist. Longob. Constans Imp. cùm, Roma spoliata, sex annis in Sicilia fuisset, conspiratione domesticorum facta, perijt Syracusis in balneo, cui Daphne nomen. Quidam enim Andreas balneum vnà ingressus, Imperatorem, dum is se tergere incipit, cado grauiter capiti inflicto, necauit. De morte Constantis, ea ipsa, qua extin ctus est die, in vrbe cognitum est, voce ex aëre delata. Zonaras & Cedrenus. Aerario. Occupate Babylone ab Haalone Metonis Tartarorum regis fratre, omni???ue populo ferro deleto, Caliphas, sacrorum Mahometanorum summus magister, qui magnum thesaurum congesserat, comprehensus ab Haalone, medijs auri gemmarum???; aceruis impositus est: in quibus cùm perplures dies asseruatus esset absq; cibo, fame perijt. Aequum enim esse dicebat Haalon, tam quaestuosum hominem cibis non nisi vesci preciosissimis. Sab. lib. 7. En n. 9. Crafto, Goslariensis praepositus, suscepto episcopatu Misnensi, Goslariam reuersus, à prandio cubiculum, in quo ingentes thesauros anteà clam occuluerat, ingreditur. Vbi dum diutius solito, somno indulgere videretur, famuli qui neq; pulsu ostij, neq; vociferarionibus dominum excitare poterant, effractis foribus irrumpentes, inueniunt hominem exanimem, fracta ceruice, atro colore, thesauris???; miserabili modo incubantem: vt refert Schafnaburgensis. Puteo, Fouea, Palude, Voragine. Vide Tit. Praecipitati in Puteum, Foueam, f. 498. Item, Suffocati in aqua putei, f. 514. Palamedes cùm piscatum îsset, ab Vlysse & Diomede demersus, in aquis perijt. Pausanias in Phocicis, ex carminum Cypriorum auctore. Persarum Proceris ab Ocho, qui postea Darius appellatus est, benignè cibo & potu excepti, somno???; sopiti, dolosè in foueam cinere plenam praecipitati fuerunt. Val. l. 9. c. 1. Pausanias refert, Macarium esse paludem in Marathone, in qua magna vis Peksarvm perierit, ignoratione viarum in ipsam prolapsa. Qua ex re natum videri potest prouerbium impreeantium, [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Demetrivs Soter ab Alexandro Epiphane victus, & Syriae regno exutus, abreptus cum equo in coenum profundum, circundatus corona sagittariorum, etiam pedes generosè repugna̅s, crebris vulneribus confectus occubuit, post exactum regni annum vndecimum. Iosephus lib. 13. cap. 5. Antiq. Anthevs Halicarnasseus à Cleoboea Phobij Nelidae, Milesiorum principis, vxore, ad stuprum solicitatus, sed frustra. Amore conuerso in odium, cùm perdicem cicurem in puteum demisisset, iussisset???; Antheum eam extrahere: descendens ab eadem petra superiniecta necatus fuit. Parthen. in Erot. c. 14. Thebas euertente Alexandro, domum Timocleae Hipparchvs Thrax inuaserat: nec concubitu satiatus, aurum etiam & argentum sicubi haberet reconditum, confiteri eam cogebat. Illa multm se habuisse dicente, sed in puteum aqua carentem id proiecisse simulante: Thrax credulus, cùm in puteu̅ descenderet, multis lapidib. & saxis obrutus fuit. Polyaen. l. 8. Perozes, Persarum rex, contra Hunnos exercitum ducens, cum filijs & vniuerso comitatu in scrobibus ab Hunnis effossis perijt. Cedrenus in vita Zenonis. Henricvs, militaris disciplinae praefectus, à Carolo Crasso Imp. contra Normannos missus, ab hostibus in fouea ab ipsis effossa obruitur. Auent. lib. 4 Annal. Boiorum. & Aemil. l. 3. Sigismvndvs, rex Burgundorum, à Clodamiro Aureliane̅sium rege armis petitus, quòd filium Sugerium instinctu nouecae iniustè interfecisset, desertus à suis, captus???; cum liberis, quos ex posteriore vxore susceperat, Aurelianum???; ductus, in puteum cum filijs praecipitatus perijt. Aem. lib. 1. Lecto. Vide, Dormientes interfecti. Illic Functionis, cui immoriuntur: hîc Loci habetur ratio, f. 534. Pranderat fortè Alexander Seuerus Imp. Germanica expeditione. Et cùm dormiret post conuiuium hora diei ferè septima, vnus ex Germanis, qui scurrarum officium sustinebat, ingressus dormientibus cunctis, solo tamen Imperatore interuigilante, visus est. Cui Alexander: Quid est hîc, inquit, contubernalis? num aliquid de hostibus nuncias? At ille metu perterritus, & sperans non posse euadere, quòd intentorium principis irrupisset, ad contubernales suos venit, eos???; ad durum principem interimendum exhortatus est. Qui subitò plures armati???; ingressi, inermes, & obsistentes obtruncaueru̅t, ipsúmque pluribus ictibus confoderunt. Aliqui dicunt, omnino nihil dictum, sed tantùm à militibus clamatum: Exi, recede, atque ita obtruncatum iuuenem optimum. Lampridius in Alexandro Seuero. Michael, Theophili F. Imp. Constantinopolitanus, ob praelatum quendam Basilicinum remigem Basilio Protostratori, quem non ita pridem regem pronunciarat, ab eodem ex insidijs ebrius in lecto fuit interfectus. Cuspinianus. Tugurio, Casa pastorali. Valens Imp. Arianus à Gothis magno praelio victus, in casa pastorali, igne ab hostibus subiecto, perijt. Lotharivs Imp. ex Italia in Germaniam intendens, cùm in vallem Tridentinam peruenisset, repentino eo???; exitiali morbo oppressus, ibi in sylua inter Oenum & Lycum in viliss. casa subsedit, & 3. Non. Dec. è vita decessit. Sig. lib. 11. regni Italici, Naui. Vide Tit. Naufr agorum. fol. 513. Arnoldvs Villanouanus à Friderico rege Siciliae (ad quem metu inquisitionis profugerat, quod Petrum Apone̅sem sequi diceretur) ad Pontificem curandum missus, in biremi mortuus, Genuae sepultus. est. Symphorianus Campegius. Sepulcro. Viui sepulcris immortui. Huc confer Tit. Viui terra obruti, fol. 514. Illic Terrae suffocantis ratio habetur: hîc Inclusionis in loco. quae etiam absq; suffocatione, vt puta per inediam, mortem afferre potest. Antigone, Oedipi F. cùm fratri Polynici contra Creontis edictum terram iniecisset, à tyranno viua tumulata fuit. Haemon verò, Creontis F. desiderio puellae ad tumulum se mactauit. Eurydice Haemonis filij morte cognita, laqueo semetipsam strangulauit. Sophocles in Antigone. Polemona sophistem, proditum memoriae est, viuentem adhuc suo ipsius iussu contumulatu̅, quòd articulari morbo violentiùs infestaretur: iacentem???; ini conditorio identidem inclamasse: [Greek words]: Obducas (inquit) obducas, absit vt tacentem me intueatur sol. Rursum???ue flentibus vbertim amicis cognatis???: Date, inquit, mihi corpus alterum, & mox emigrabo. At priùs, cum subinde à medicis dissecaretur, insusurrabar illud, [Greek words]. Excidite Polemonis latomias. Cael. l. 20. c. 20. Pythivs Bithynus, ob interfectum filium à Xerxe, quem per triduum cum vniuerso exercitu aluerat, vnicum???; hunc filium, vt domi superstes manere posset, orauerat, viuus tumulum ingressus, ibi reliquum vitae consumsit. Cael. l. 19. c. 18. A. L. Virgo Vestalis stupri comperta, iuxta porta̅, quae dicitur Collina, viua defoditur. Tumulus ibi intra muros terreus est, in longum porrectus, Agger Latino sermone vocatur. In eo aedicula subterranea extruitur modica, gradus habet, quibus descenditur superné. In ea lectus ponitur stratus, & lucerna accensa: eorum quoq; quae ad victum sunt necessaria, pauca, vt panis, aqua in ampulla, lac, oleum: quasi corpus ab ominentur, maximis consecratum ceremonijs, fame conficere. Damnatam lecticae indunt, atq; vndiq; obnubunt eam, vinciunt???; loris, vt ne vocem quidem mittere illa, quae valeat exaudiri, queat. ita eam per forum deuehunt. Decedunt autem via omnes taciti, prosequuntur???; sine voce atq; ingenti cum moestitia. Neq; est spectaculum illic vllum magis horrendum nec tristior facies ciuitatis vlla alio est die. Vbi ad locum illum est lectica delata, apparitores ei vincula demunt. Pontifex max. ante supplicium preces quasdam arcanas, tensis ad coelum manibus, peragit. Inde educit obuolutam, atq; in scalis, qua descensus est in domunculam, constituit: tum auertit se cum alijs sacerdotibus. Postquam illa descendit, retrahuntur scalae, & aedicula, multa iniecta desuper humo, contegitur, donec complanatum solum aggeris sit. Plutarchus in Numa. Idem in quaest. Rom. causas affert. Vtrum quia comburunt mortuos: funerare verò igne eam, quae sacrum ignem non custo diuit sanctè, non erat aequu̅? An corpus maximis consecratu̅ ceremonijs occidere, manus???; sacrae mulieri afferre, nefas ducebant? Struentes igitur, vt sua sponte exanimaretur, deducebant eam sub terram in constructam aediculam. Sed & pòst sacerdotes eum in locum ibant parentatum, ad piaculum procurandum. Minvtia Vestalis suspectae libidinis propter elegantem corporis cultum viua defossa est. Liuius lib. 8. Oppia, Vestalis virgo, eò quòd stuprum cotra leges commisisset, viua in terram est defossa. Liuius lib. 22. T. Labienvs ob nimiam dicendi & lacerandi alios libertatem Rabienus dictus fuit. Ideo???ue noua poena, à Romanis omnes eius libri combusti sunt. Quam contumeliam non ferens, in monumenta maiorum suorum se ferri iussit, atq; ibi inclusus viuum se sepeliuit. Caelius lib. 11. cap. 13. A. L. De Gallo Lingono, Martialis Epigrammatum lib. 8. Dum repetit sera conductos nocte penates Lingonus à recta Flaminia???; recens: Expulit offenso vitiatum pollice talum, Et iacuit toto corpore fusus humi. Quid faceret Gallus, qua se ratione moueret? Ingenti domino seruulus vnus erat, Tam macer, vt minimam posset vix ferre lacernam: Succurrit misero casus, opem???; tulit. Quattour inscripti portabant vile cadauer, Accipit infelix qualia mille rogus: Hos comes inualidus submissa voce precatur. Vt quocunq; velint, corpus inane ferant. Permutatur onus, stipata???; tollitur altè Grandis in angufla sarcina sandapila. Hic mihi de multis vnus, Lucane, videtur, Cui meritò dici, mortue Galle, potest. Imp. Zeno cùm 17. annis praefuisset imperio, periodicis exacerbationibus quasi exanimatus, impositus est sepulcro: illic ad se rediens ???uffocatus dicitur, ne iniuriam illatam vlcisce [560] retur. Alij aliter referunt. Quòd cùm pro more se multo mero onerasset quadam nocte, & moribundus iaceret, Ariadne vxor iussit eum sepulcro inferri, ingenti lapide imposito. Posteaquam resipuit, & ebrietas resoluta est, magnos edidit eiulatus & clamores frustra, nullo opem ferente. Ariadne, XL. die pòst Anastasio Silentiario nupsit, eum???; Imperatorem fecit. Cedrenus, & Cuspinianus. Valramus, Coloniensis archiepiscopus, sub Othone III. cùm aperto sepulcro praedecessoris sui Geronis, illum fuisse viuum sepultum cognouisset (repertum enim fuit cadauer se vertsse cum cruoris stigmatibus in sepulcro) conscientia tactus, de illo, qui in syncopen tantùm incidisset, ante tempus tumulato, & Romam profectus, culpam???ue detegens inconsultae festinationis, meruit absolui: in???; satisfactionem, reuersus ad ecclesiam, coenobium diui Martini, vetustate collapsum, magnificè reparauit. Cranzius lib. 3. Metrop. c. 45. & Trithemius in Hirsaugiensi Chronico. Ioannes Scotus in vltima Britannia ad Caledoniam syluam natus, noui in philosophia dogmatis auctor, apoplexia correptus, nimis festinato funere, pro mortuo tumulatus est: vt frustra ad petendam opem, miserabili mugitu edito, pulsato???; diu sepulcri lapide, eliso tandem capite perierit. De alio Ioanne Scoto Crinitus ex Gallicis annalibus recitat, cùm à coniuratis discipulis, D. Cassiani exemplo, graphijs confossum, inulta morte concidisse. Iouius in Elogijs, & Sabellicus lib. 7. cap. 4. Exemplorum. Cùm Rauennates à Gastone, Ludouici XII. Gallorum regis consanguineo & exercitus ductore, obsessi iamiam se dedere voluissent, & ob id moenium custodiendorum diligentiam intermisissent, Germani & Vascones per muri ruinam ingressi, vrbem crudelissimè vastarunt. Rauennates cladis suae contra ius & fas acceptae memores, quatuor Gallorvm praefectos, in arce qui fuerant, fide non seruata, viuos sepelierunt, ceruicibus supra terram extantibus. Bembus lib. 12. Hist. Ven. & Guicciard. lib. 10. Carcere. Consule Tit. Captiuitati immortui. Illic Functionis, hic Loci habetur ratio, fol. 534. Dinocrates Messenius cùm priuatim Philopoemeni infensus, tum alijs ob improbitatem & nequitiam inuisus, Messenen (Coroneam dicit Liuius) ab Achaeis alienare tentabat. Tenebatur fortè ea tempestate Argis Philopoemenes febri iam septuagenarius, & Achaeorum praetor IIX. qui ad eum nuncium Megalopolim vno die contendit, stadia ampliùs quadringenta: inde properè suppetias venit cum equitibus. Erant hi ciuium nobilissimi, sed admodum iuuenes: beneuolentia autem ducti Philopoemenis, & laudis ardore, voluntarij eum sequebantur. Cùm prouecti prope Messenem essent circa Euandri tumulum, in occurrentem illati Dinocratem, Philopoemenem senio grauem, & morbo torpesce̅tem iam, equus prolapsus in terram effudit. Capite ad durum casum afflicto, iacuit diu sine voce: vnde hostes mortuum rati, vertere corpus & spoliare aggredieba̅tur. Tandem cùm caput attolleret, atq; oculos aperiret, conferti superfusi, manibus post tergum illigatis, abduxerunt eum, nec vllo ludibrij vel contumelij genere abstinuerunt in virum, qui nunquam ne per somnium quidem eum casum expectasset à Dinocrate. Memorant enim in consessu quopiam laudantibus qui aderant, quendam vt insignem ducem, dixisse Philopoemenem: Quomodo autem memorabili ille sit vir, qui viuus in hostium potestatem venit? Messenem perductum deportauerunt in cameram subterraneam, quem Thesaurum vocant, aëris lucis???; externae expertem: nec habet ea fores, sed ingenti clauditur saxo, machina superimposito. Illuc demisso eo, saxum obuoluerunt, & locum statione armata circumquaque cinxerunt. Achaei cladem eam non mediocrem aestima̅tes, reposcere eum per legatos à Messenijs statuerunt, simul???; parabant se ad bellum. At Dinocrates primis cenebris, vbi digressa est plebs Messeniorum, aperto carcere, intromisit ad eum carnificem, qui venenum illi porrexit. Plut. in Philopoemene. Eduuino Northumbrorum rege impio à Cadouallone Britannorum, & Penda Merciorum regibus caeso, diuiso in duo Northumbriae regno, Evfredvs & Osricvs fratres apud Scotos exulantes, & Christiani facti, Ethelfredi, qui ante Eduinum illic regnauerat, impij regis filij, illud Eugenij Scotorum regis intercessione obtinuêre. Reuersi subinde ad ethnicismum, Christianos crudeliter persequebantur. Conspiratione igitur Cadouallonis & Pendae victi sunt, profligato???ue exercitu capti, atque in publicam coniecti custodiam: vbi paucis pòst diebus asperioris metu supplicij, mutuis vulneribus sese confecêre. H. Boëthius lib. 9. Ivd aei circa annum 1320. in Francia passim co̅prehensi, quod per elephantiacos puteis infectis, horrendae pestilentiae somitem sub ministrassent, in custodiam alij aliò diuisi. Qui eorum Vitriaci in carcere asseruabantur, non dubij, pestem sibi à nostris instare: quem ex numero suo virum optimum iudicarunt, eum delegerunt, vt eius manu vitae finem facerent. Consenuerat & aetate, & viribus: adiutorem sibi iuuenem robore praestantem depoposcit ad caedem perpetrandam. Ij duo caeteros, se morti vltrò offerentes, compressis faucibus necarunt. Deinde senex exorauit iuuenem, vt eius dextera caderet. Is iam vnus supererat, nec habebat qui se vindicaret à Iudibrijs morte???ue arbitrio nostrorum obeunda. Ad tignum fenestrae editissimae partim reuulfis, partim ita patefactis clatris, vt exitus liber foret, resti religatae inserta ceruice, se suspendio demisit: sed graui casu laqueo priùs quàm gula fracto, in subiectam fossam decidit, crus???; fregit. Ad strepitum excitati custodes eum excepêre. Furca interijt. Aemilius lib. 8. Gremio muliebri. Lysimachvs & Philippvs Lysimachi FF. à Ptolemaeo Cerauno, Macedoniae rege, auunculo & vitrico, in nuptijs incestuosis fraudulenter & perfidè in gremio matris Arsinoës confossi. Sab. lib. En. 4. Alcibiades in Timandrae meretricis gremio confossus à quibusdam scribitur. Plutarchus. Bassianus Imp. fratrem Getam, ob diuisionem Imperij, ingressus repentè fratris cubiculum, nihil tale suspicantem, in gremio matris Iuliae confodit. Sab. lib. 5. En. 7. Albertvs II. Imp. possessionem regionu̅ paternarum Ioanni Rodolphi ducis Sueuiae F. cùm tradere differret, ab eodem, Thermis Heluetijs rediens, ad Vindonissensem traiectum in colle confossus, in gremio scorti expirauit. Stumpfius in Chronico Heluetiae. Respectv eivs qvi moritur. Huc pertinet Locus Natiuitatis idem & Mortis. Huc ij, qui in patria mortui sunt, referantur. Lvdovicvs I. Palatinus Rheni, anno 1294. Heidelbergae in eodem cubiculo, in quo natus, mortuus est. Auentinus libro 7. Annalium Boiorum. Locus Natiuitatis & Mortis diuersus. Extrapatriam mortui. In exilto mortui. Consule Tit. Exulum. hîc Loci, illic fortutitae Proscriptionis ratio habetur, f. 4119. Nascentem Aeneam vidit Simois in Asia: raptum absorbuit numycius in Italia. Didoni patria fuit Phoenicia, Carthago tumulus. Samos genuit Pythagoram, texit Metapontus. Alexandrvm Pella genuit, Babylon peremit. Cleomeni Lacedaemonio tumulum praebuit Aegyptus. Cyrvm Persis tulerat, Scythia truncum tulit. Decii extra patriam ceciderunt: pater cum Latinis pugnans, cum Ethruscis filius Catoni principium & nomen dederat Roma, finem & cognomen Vtica. Cornellios Scipiones Roma genuit, Hispania obruit. Vergilivm dedit Mantua, Brundusium abstulit. Genuit Ovidivm Sulmo, Ponticum exilium suffocauit. Terentivm Carthaginensem, quem Roma docuerat, Arcadia sepeliuit. Ciceronem Arpini ortum, nutritum Romae, sinus Caietanus vidit exanimem. Crassvm & Pompeivm tulerat Roma: hunc Aegyptus, illum Assyria sustulit. Annibalem, Africae lumen, cepit vrna Bithynica, ipsa scilicet Libyssa terra. Plutarchus. Horativm Apulum, Ennivm Calabrum, Stativm Narbonensem, Avsonivm Burdegalensem, duos Senecas & Lvcanvm Cordubenses, Plavtvm Arpinatem, Lvcilivm Aruncum, Pacvvivm Brundusinum, Ivvenalem Aquinatem, Propertivm Vmbru̅ Valerivm Antiatem, Catvllvm Veronensem, Varvm Cremonensem, Gallvm Foroliuiensem, Activm Pisaurensem, Cassivm Parmensem, Clavdianvm Florentinum, Persivm Volaterranum, tumulauit Roma. Ivgvrtham peperit Numidia, mortuum vidit Roma. Plinivm infantem lauit Athesis, grandaeuum extinxit Veseuus. Traianvs Imp. in occidente natus, in oriente mortuus est. Severvs Caesar ortum habuit in Africa, imperium in Italia, tumulum in Britannia. Theodosivm Magnum ortum in Hispania, Mediolanum terra operuit. Rauis. Locus Facinoris & Mortis idem. Neoptolemo Achillis filio, qui Priamum in ipsis palatij focis occiderat, vicissim euenit, vt & ipse apud Delphos ad Apollinis aram occideretur. Atq; hinc ortum, vt vbi quis idem patitur quod in alios fecit, Neoptolemi eam vindictam appellent. Pausanias in Messenicis. ABA, Vngariae tyrannus, exercitu suo ab Caesare Henrico III. Petrum regem legitimum reducturo, profligato, traiecto???ue Danubio, ad Tibisci amnis vicum effugit, vbi multas nobilium caedes olim patrarat, vico Scoebe nomen erat: ibi à [561] suis caesus est, & in proxima aede sepultus. Bonfinius l. 2. Dec. 2. Turcorum Imp. Selymvs, Constantinopoli agens, vlcus in renibus contraxit, quod cancri in morem serpens, omnia bellandi consilia expulit. Post paulum etiam pestifera febris hominem inuasit, sic???ue iam morbi taedio sibijpsi grauis, victorijs ac triumphis exsaturatus, mortem obijt, Salutis nostae anno MDXX. mense Septembri, in eodem pago Ciurlano, vbi priùs cum patre conflixerat. Quod non sine manifesto Dei iudicio factum est, vt quo in loco peccatum commiserat, ibidem & poenas solueret. Praefuit imperio annis octo, agebat???ue, quum obijt, aetatis annum quadragesimum sextum. Iouius in vita Selymi. TEMPVS MORTIS VARIVM Consideratvm Perse mortvi Anno Climacterico. Hominum interitus in septenarios ac nouenarios incurrere, nemini dubiu̅ est in eam rem penitùs intuenti: vt XIIII, XVIII, XXI, XXVII, XXVIII, XXXV, XXXVI, XLII, XLV, XLIX, LVI. Si verò septenarius cum nouenario concurrat, annum periculosissimum esse, omnis antiquitas comprobauit. Hinc Augustus in quadam epistola gratulatur amicis, quod annum LXIII, quem ipse fatalem omnium seniorum appellat, euasisset. Proximus est LXX, deinde LXXII, quo mortuus est EPICVRVS, qui tanto studio suae saluti consulebat. Hunc sequitur LXXVII, quem ferè attigit Avgvstvs, impleuit Fridericvs III. hicannos LIII. ille LVI imperauit, vterque mortuus XIIII Cal. Septembr. Sequens quadratus est nouenarij LXXXI, quo mortuus est Plato. neque lumc numerum egreditur Dauid, cùmdescribit hominum vitam. Pauci LXXXIIII accedunt, qui septenario duodecies ducto çoalescit, atque hunc annum impleuit Ttheophrastvs, qui moriens de natura questus est, breui sibi vitae spacium, longum cornicibus dedisse. Hoc quoque anno Pavlvs III. & IV. Pontifices mortui sunt. Sunt tamen, qui nonagesimum, id est, nouenarios decem expleuerunt, vt Fran. Philelphus. D. Hieronymvs vnum & nonaginta vixit, id est, XIII septenarios. Quinetiam illi ipsi, qui diuturnum illud tempus vixeru̅t, quod in libris nostris ac literis testatum habemus, septenarios aut nouenarios ferè omnes expleueru̅t. Lamechvs. n. septingentos septuaginta septem annos vixit. Mathvsala nongentesimum ac septuagesimum attigit. Ac tametsi violenta mors interdum ob violentos fortasse radiorum concursus & traiectiones contingat, saepiùs tamen in septenarios aut nouenarios incurrit, nisi diuina voluntate natura prohibeatur. Moriuntur enim innumerabiles anno LXIII. Aristoteles, Chrysippvs, Erasmvs, M. Lutherus, P. Melanchthon, Iacobus Syluius, Hieron. Aleander, Iac. Sturmius, Nicolavs Cusanus, Thomas Linacer, omnes affecti morbis. Eodem anno Cicero caeses est. Alexander VI. Pont. Max. LXXII venenum maleficum hausit. Isocrates nonagesimo nono, accepta clade Chaeronensi, seipsum inedia peremit. Plinivs quinquagesimo sexto suffocatus, Caesar occisus. 10. Oecolampadius moerore contabuit, seu peste potiùs, anno XLIX. Atticvs inedia septuagesimo septimo. 10. Bodinus Methodi histor. cap. 6. Natali suo. Antipater Sidonius poëta, omnibus annis vno die natali, tantùm corripiebatur febre, & ea consumtus est satis longa senecta. Plinius lib. 7. Alexander Magnus sexto die Targclionis natus suisse dicitur, & eadem quoq; obijsse. Alex. lib. 4. cap. 20. Attalvs, rex Pergamenus, & Cn. Pompeivs Magnus natalibus suis periêre. Plut. in Camillo. Civl. Caesar Martijs Idib. natus est, & optimatum conspiratione in Senatu interfectus. Sab. lib. 9. cap. 4. Avgvsto Octauio idem dies suscepti imperij primus, & vitae supremus fuit. Alex. lib. 4. cap. 20. Antoninvs Caracalla, Carris prope Edessam in Mesopotamia occisus est natali suo, 6. scilicet Idus April. à Macrino praefeeto praetorio, anno aetatis 29. imperij 6. Gregorivs Magnus, Rom. pont. eodem die natus & mortuus est, videlicet 4 Idus Martij. Ioannes Diaconus. Carolvs Magnus Imp. Aquisgrani natali suo tumulatus est, anno 810. Cranzius lib. 2. Saxon. cap. 20. Garsias, Petrachae proauus paternus, centum & quatnor vixit annos, moriens ipso etiam (vt Plato) natalis sui die, in eo???; thalamo, quo fuerat natus. Guido Bitur. Philippvs Melanchthon 13. Cal. Maij, natali suo obijt, anno aetatis 63. Christi 1560. Facinoris die. Nero Caesar obijt 32. aetatis anno: die, quo quondam Octauiam coniugem interemerat. Suetonius. RESPECTV ALIORVM. Puta Reipvblicae. L. Lvcvllvm excessus causa praecipuè beatum dicas, quòd Reipub. conuersionem, quam moliebatur bellis ciuilibus, fatum morte praeuenerit, vita???; excesserit patria quamuis aegra, libera tamen. Quod quidem prae omnibus ei praecipuè cum Cimone conuenit. Plut. in Vitis. Commorientivm, Mortui eodem Anno. Anno post Leuctricam Spartanorum cladem omnino memoràbile quid & rarum contigit. Nam tres viri in imperio viuentes eodem tempore vitam reliquerunt. Amyntas Tharrhalei filius, rex Macedoniae, mortuus est post exordium regni sui, anno vigesimo quarto, relictis tribus filijs, Alexandro, Perdicca, & Philippo. Successit in regnum Alexander, & regnum gubernauit vnum annum. Similiter etiam Agesipolis Lacedaemoniorum rex, vitam cum morte commutauit, anno primo post initium regni sui. Imperium autem suscepit Cleomenes frater, qui regnauit triginta quatuor annos. Tertius Iason Pherensis, dux electus Thessalorum, & cum aequitate subditos regere existimatus, per dolum interfectus occubuit. quemadmodum Ephorus refert, à quibusdam adolescentibus qui gloriae causa coniurauera̅t: sed si alijs credimus, à Poly doro fratre, qui & ipse, regno suscepto, imperauit vnum annum. Diodorus lib. 15. Annus 397. duorum nobilissimorum antistitum morte fuit insignis, Ambrosii Mediolanensis, & Martini Turonensis episcoporum. Sigon. lib. 10. Imp. occid. Ioannes Huniades, Ladislai regis dux, & Ioan. Capistranus, legatus Po̅tificius, memorabili victoria Mahometo Turcorum tyranno à Belgradi obsidione repulso, gloriosi victores, quemadmodum in vita se dilexerunt, ita in morte non sunt separati. Prior Huniades 10. Septemb. procurante funus eius Capistrano obijt, Albae sepultus. Moxipse Capistranus in choro suorum sodalium, inter hymnos Deo decantatos, senilem emisit spiritum, sepultus Villaci. Dubr. l. 29. Henricvs IIX. Anglorum rex, multo abdomine grauis & iners effectus, lacessenti atroci febre, propter saeuam inflammationem in cruce virulenti herpetis, vitam cum morte commutauit, aetatis anno 57. Christi 1547. Post quinquagesimum diem ab Henrici morte, ipse quoq; Franciscvs I. Francoru̅ rexè vita migrauit. Natum ei erat circa sedem malignum vlcus, quod serpendo ad vesicae penetralia peruadebat, & cuncta humani ingenij remedia respuerat. Hic erat duobus ferè annis Henrico aetate minor: caeteris in rebus, vera aestimatione morum & naturae dotium, planè aequalis. Sab. suppl. lib. 28. Die. Vide Tit. Straeges magnae ex insidijs f. 552. MORTIS OPPORTVNITAS. Mors Opportvna, Matvra: Respectu Aetatis. Vide Tit. Senes mortui, f. 307. 530. Felicitatis. Huc exempla eorum, qui in ipsae victoria mortui sunt, f. 536. Ausonij Pater de seipso sic in Epicedio loquitur: Haec me fortunae larga indulgentia suasit Numine adorato vitae abitum pete̅re: Ne fortunatae spacium inuiolabile vitae Fatali admorsu stringeret vlla dies. Obtinui, auditae???; preces, spem, vota, timorem Sopitus placido fine relinquo alijs. Inter moerentes, sed non ego moestus, amicos Dispositis iacui funeris arbitrijs. Nonaginta annos baculo sine, corpore toto Exegi cunctis integer officijs. Haec quicunq; leges, non aspernabere fari, Talis vita tibi, qualia vota mihi. Conatus mali. Vide locum, Quibus functionibus immortus. Item Tit. Frustrationis ƒ. 531. Caivs Caesar, nisi morte praeuentus fuisset, proposuerat Antiu̅, deinde Alexandriam co̅migrare, interemto priùs vtriusq; ordinis selectissimo quoq;. Quod ne cuidubium videatur, in secretis eius reperti sunt duo libelli diuerso titulo: alteri gladius, alteri pugio index erat. Ambo natas & nomina continebant morti destinatorum. Inuenta & arca ingens, variorum venenorum plena, quibus mox à Claudio demersis, infecta [562] maria traduntur, non fine piscium exitio, quos enectos, aestus in proxima littora eiecit. Suetonius. Importvna. Respectu Aetatis. Catvllvs Veronensis, quem Ouidius Virgilianae maiestati opponit, summi inter Epigrammatographos nominis, annum circiter trigesimum agens, Romae obijt. Crinitus libro secundo de Poëtis. Felicitatis. Agamemnon tot exhaustis laboribus in Troia expugnanda, pro dignitate Graeciae, domum reuersus, veste inexplicabili inuolutus, interfectus est à Clytaemnestra, auxiliante Aegistho adultero. Erasmus in Adagijs. Instituti, Conatus boni. Vide locum, Quibus functionibus immortui, f. 531. Iovinianvs Imp. optimus & orthodoxus, post Constantium Arianum, & Iulianum apostatam ethnicum (sub quo Athanasius ille magnus suis restitutus est, & Ecclesiae à persecutionibus respirare coeperunt) post octauum imperij mensem, cùm Constantinopolim profi cisceretur. ad Bosphorum venit, in locum Dadastana. Vbi cùm post largas epulas, in summo frigore, in cubiculo, quod nuper calce incrustatum fuerat, obdormiuisset, à venenato illo vapore stra̅gulatus, & à bonis desideratus omnibus, obijt. Atque vt magis desideraretur, Valentis perfidia, qui eum secutus est, fecit: qui Arianis fauens, nouas turbas in ecclesia Dei, & horrendas persecutiones excitauit. Niceph. lib. 10. cap. 43. Sub Henrico VII. Imp. sperabatur Alemanniae pax, Italicarum factionum compositio, & Terrae sanctae recuperatio. Maximam itaque passa est Christianitas iacturam immaturo obitu nobilissimi Imp. & religiosissimi. Itaque coram omnibus principibus Petrus Moguntinus archiepiscopus alta voce proclamauit: Quingentis antè, inquit, & ampliùs annis nullius mors principis mundo periculosior fuit. Dum Florentinos rebelles armis premit, venenata hostia sublatus est. Cuspinianus. Lvdovicvs XI. Francorum rex, populum tributis & vectigalibus plus vexauit, quàm priorum regum quisquam alius. Verùm ex quo aeger esse coepit, eum subleuare atque exonerare proposuit: iudiciorum controuersias insinitas ferè, & tempus litigandi breuius praescribere: imposturas, furta, rapinas, quae à pragmaticis & forensib. hominibus quotidie fiebant, abrogare, atq; omnino tollere statuerat. Item morem & ius vnum per totam Galliam constituere, lingua vulgari comprehensum, & libello breui expositum. Ad haec pondus vnum & mensuram. Nisi ergo morte praeuentus fuisset (vt Philippus Cominius ac caeteri scriptores literis tradunt) plurimarum in Gallia vtilitatum auctor futurus erat. Auct. Chron. Marcellvs II. Pp. primis statim initi Pontificatus diebus ad emendandam morum disciplinam conuersus, multa salubriter instituit, qua de iure rectè administrando, qua de bene curandis per Episcopos subditis. Alexandri fratris filios (quod hisce temporibus & moribus nouum est) eodem vestitu, eodem vti comitatu voluit, quo priùs assueuerant: salutari eos no̅ patiebatur, rarò etiam conspici. Ipse quoque fratrem, qui vnus ei superstes erat, Romulo paulò antè extincto, ne Romam quidem vt veniret, permisit. Dicunt ij, qui familiariùs eum nouêre; complura statim tum cogitasse, quae ad instaurandam Eeclesiae dignitatem & disciplinam Christianam pertinebant, ni importuna mors, ad iniuriam Christianae reipublicae, communem omnium spem, & saluberrima ipsius eonsilia impotenter abrupisset. Vix namque viginti dies in Pontificatu sederat, cùm grauiore sacrorum mora, quibus ipse propter Paschae diei celebritatem operabatur, defessum languentem???ue primùm inuasit febris, inde corripuit biduo pòst apoplexia, quae vita dignissimumvirum paucis horis viribus cunctis exspoliauit simul & extinxit. Panuin. MORTIS ALIENAE COGNITIO. Cognitionem hîc alienae mortis humanam & naturalem consideramus. De praecognitione vel propriae, velalienae, sub loco Diuinationis acturi, fol. 1408. Certa. Ex praecedentibus Titulis huc quaedam: quatenus & Causa & Genus mortis in consesso ess. Incerta. Vel quia Genus mortis incertum. Hylas, Herculis minister, circa Arganthonium Bithyniae (imminet in mons Prusiadi) aquatum egressus, ignoto perijt casu. Hunc dum Hercules sollicita inuestigatione requirit, serusque nimis se ad nauem recipit, Iason Minyae???; longioris moraeetaedio digressi, procul inde abeunt. Ipse diu terras peruagatus, cùm in sui admirationem locorum accolas vertisset, inter alia vetusta erroris illius monumenta constituisse fertur, vt quotannis locorum indigenae per syluas & montes vagi lymphatico cursu Hylam clamitarent. Sabellicus lib. 5. Enn. 1. Vulgò aiunt, Orphevm à Maenadibus laceratum, quòd viros studio philosophiae ad se pertraheret. Alij volunt, fulmine ictum concidisse, quòd initiorum arcana profanis & rudibus hominibus tradidisset. Est & illud memoriae proditum, vxore mortua venisse illum Aorrhoum in Thesprotidem, quòd ibi peruetus esset per vmbrarum euocationem oraculum. Ibi cùm Eurydices animam adesse putasset, & sua se opinione fallum respiciens animaduertisset, vltrò sibijpsi moerore confectum manus intulisse. Pausanias in Boeot. Anno septimo, postquam Aeneas in Italiam venit, bellum est Rutulis reparatum, Mezentio & Hetruscis in socios asscitis. Tum haud procul à Lauinio acri praelio commisso, fortuna???; adhuc neutrò inclinante, acies noctis interuentu dirimuntur. fuit???ue pugna diei huius extremum Aeneae humanorum operum in certum quo casu fuerit absumtus, nulli mortalium in terris visus ampliús. Multis persuasum fuit, proximo fluuio submersum, vbi postea. illi templum est conditum. Sabel. libro 7. Enn. 1. De morte Romvli, regis Rom. non vna inter scriptores estopinio. Sunt qui tradunt, eum, fortè ad Capreae paludem concionem haberet, subita procella cum nimbo orta, è concionis conspectu ablatum, nusquam in terris amphùs extitisse. Sed propiora vero sunt, quae alij scribunt, à primoribus eum interfectum, corpore???ue in minutiscribunt, à primoribus eum Sed propiora vero sunt, quae alij scribunt, à primoribus eum interfectum, corpore???ue in minutissima frusta dissecto, occultè sub vestibus à singulis perpartes asportatum. Quidam, nouos ciues eius parricidij auctores fuisse, memorant, media???ue tempestate caedis occasionem atripuisse. Sabel. lib. 3. En. 2. ex Plutarchi Romulo. Tvllo Hostilio Romae regnante, grauis pestilentia domi militiae???ue inualuerat, multi???ue vtrobique vulgò moriebantur. Tum demùm Numae pax & religio coepta est vulgò ad deorum iram placandam desiderari: ad quae ipse quoque rex repente conuersus, quum occulta quaedam Elicio Ioui faceret sacra, quia nihil his ritè ab eo ageretur, non solùm non spem vllam coelestem impetrauit, sed sollicitati numinis ira ictus fulmine, cum tota domo conflagrauit. Id tum vulgò est creditum. Verum scio, multis, quod propius vero est, persuasum fuisse, eum humana fraude perijsse, Martij???ue Anci, qui post eum rexfuit, insidijs oppressum; vt cùm procelloso die rex domi sacra faceret, sit ille regiam cum paucis ingressus, ibi???ue Hostilio cum vxore & liberis interfecto, domum incenderit. Sab. lib. 4. En. 2. L. Cloelii mors incerta. Nam cùm coenatus cubitum in idem conclaue cum duobus adolescentibus filijs iuisset, inuentus est manè iugulatus, duobus filijs adhuc dormientibus, serio???ue fatentibus, ne sensisse quidem tale quid à quoquam per noctem tentatum esse. P. Aerodius ex Cicerone pro S. Roscio Amerino, & exVal. Max. lib. 8. c. 1. P. Scipio Carthaginis & Numantiae euersor, cùm sese Triumuiris agrarijs magna cum populi indignatione obiecisset, in lecto sine vulnere noctu mortuus est repertus. Exijt non vnus de eius morte rumor. Fuerunt qui Corneliae Gracchorum matris fraude extinctum crederent, quae illi venenum dederit, ne Tyberij filij lex per eum solueretur: Sempronia, quae Scipioni erat matrimonio locata, materni consilij haud ignara. Erat quidem Sempronia deformis, & stoliditate quadam insignis, & ob eam rem Scipioni parùm grata, ita vt neque, illam diligeret, neque ipse ab ea diligeretur. Pleriq; persuasum habuerunt, eum sua sponte vita decessisse, quòd quae de antiquatione legis ab initio pollicitus fuisset, videretur sibi praestare non posse. Alij seruorum indicio, qui sunt postea quaestioni adhibiti, compertum ferunt, ab exteris quibusdam & ignotis, qui noctu domi delituissent, eum necatum, nec id palàm dicerc ausos, ob populum iratum, & eius caedis conscium. Cadauer eius oculis fuit omnium expositum, praebuit???ue corpus aspicientibus facti suspicionem & sensum. Facti calumnia magna ex parte in Fuluium Caij Gracchi in Tribunatu collegam & amicum recidit, Scipionis hostem, qui eodem die Scipionem pro Rostris prosciderat conuitijs. Neque verò exors Caius suspicionis fuit. Facinus autem adeò nefandum in virum principem & summum ciuitatis conceptum, impunitum mansit, neque fuit de eo actae quaestio. siquidem interpellauit & oppressit plebs cognitionem, Caio metuens: ne si de caede illius inquireretur, noxae comperiretur affinis. Sabellicus libro 1. Enn. 6. ex Plutarchi Caio & Romulo. Mors Afranii Dextri consulis incerta. P. Aerodius ex Plinio Nepote lib. 8. Epist. Tiberivs Imper. perijt in Campaniae ora, in villa Lucullana, [563] anno vitae viij. & IXX cûm tres & XX imperasset. Causae mortis incerta. Sunt qui putent, venenum ei à Caio datum, lentum atque tabificum. Alij in remissione fortuitae febris cibum desideranti negatum: nonnulli puluinum iniectum, cùm extractum sibi deficienti anulum mox resipiscens requisisset. Seneca cum scribit, intellecta defectione, exemtum anulum quasi alicui traditurum, parumper tenuisse: dein rursus aptasse digito, & compressa sinistra manu, iacuisse diu immobilem: subitò vocatis ministris, ac nemine respondente, consurrexisse, nec procul à lectulo deficientibus viribus concidisse. Suetonius. Iovinianvs Imp. è Perside rediens, cùm Dadastanam accessisset, qui locus Bithy niam distinguit à Galatis, nocte exanimatus inuentus est. Cuius mortis varia fama fuit. Alij recenti calce cubiculi illiti ferre odorem noxium nequiuisse putarunt. Quidam extuberato capite perijsse, succensione prunarum immensa. Nonnulli, post diuturnam famem ex colluuione ciborum auida cruditate distentum. Sunt qui scriptum reliqueru̅t, ipsum recentes fungos venenatos comedisse. Alij tradunt, sese multo & meraco vino obruisse, & ita in apoplexiam incidisse, cùm septe̅ mensibus imperasset, anno aetatis tricesimo & tertio: à Valentiniano in diuos relatus. Eius corpus Byzantium delatum, in Apostolorum templo conditum est. Cuspinianus, Sigonius. Auctor mortis incertus. L. Claelivs Tarracinensis, homo non obscurus, cùm coenatus cubitum in idem conclaue, cum duobus adolescentibus filijs isset, inuentus est manè iugulatus. Cùm neq; seruus quisqua̅ reperiretur, neq; liber, ad quem ea suspicio pertineret: id aetatis autem duo filij propter cubantes ne sensisse quide̅ se dicerent, nomina filiorum de parricidio delata sunt. Tamen cùm planum iudicibus esset factum, aperto ostio, dormientes eos repertos esse, iudicio absoluti adolescentes, & suspicione omni liberati sunt. Cicero pro Roscio Amerino. P. Scipio Africanus, quia Tiberij Gracchi caedem probare visus esset, tanquam perniciosus ciuis iure fuisset occisus, adeò id indignè tulit populus, vt concionanti illi, quod nulli acciderat, obstrepuerit multitudo. Hine primum odium à plebe est Scipioni ortum. Mox Triumuiris agrarijs obiectus, eò vsq;, vt Liuius & Appianus scribunt, in eum odia exarserunt, vt cùm incolumis domum se vesperi recepisset, tabulam???ue penes se locasset, noctu aliquid scripturus, quod ad populum postridie diceret, sine vulnere mortuus sit postridie in lecto repertus, Sabell. lib. 9. En. 5. & lib. 1. En. 6. Ivlianvs Imp. apostata (desciuerat enim, cùm esset Christianus, à fide nostra) qui tanto Christianos habuit odio, vt eis literarium exercitium interdixerit, bello aduersus Parthos subita sagitta per ignotum auctorem emissa transfossus est. Vide Tit. Persecutorum. Georgivs Maniaces tyrannidem moliens, fusis Stephani ab Imp. Monomacho missi copijs, cùm iam ab vniuersis Imperator salutaretur, subitò equo delapsus expirauit, non extante vulneris auctore, quod in pectore lethale acceperat. Cedrenus. Lvdovicvs, Caroli Calui F. inter venandum aprum premens venabulo, intorto aliunde telo transfigitur. Cuspin. Borgias, Alexandri VI. pontificis filius, cùm iuueniliter per vrbem Romam noctu vagaretur, vno duntaxat comite, subita vi oppressus interficitur. Eius cadauer foedè consauciatum postridie in Tyberi repertum sacco obuolutum. Sab. lib. 9. En. 10. Facinoris suspicio penes Caesarem Borgiam Cardinalem, qui viuo fratre nunquam se ad imperium peruenturum sperabat, remansit. MORTVI QVI REVIXERVNT. MORTVIRESVSCITATI. Ezempla quaedam pete ex Tit. Reuelationum coelestis gloriae, & poenarum inferni, s. 1368. Item Praesagia mortuorum, fol. 1367. Item, Miraculorum in mortuis resuscitandis, fol. 1513. Piorvm exempla. Viduae Sareptanae Filivs mortuus, ab Helia propheta vitae restitutus fuit, cùm Helias ter sesuper pectore pueri mensus, Dominum inuocasset. 3. Regum 17. Tradunt Hebraei, Ionam prophetam silium esse viduae Sareptanae, quem Helias prophetae mortuum suscitauit, matre postea dicente ad eum: Nunc cognoui, quia vir Dei es tu, & verbu̅ Dei in ore tuo est veritas. Et ob hanc causam etiam ipsum puerum sic vocatum. Amathi enim veritatem sonat, & ex eo, quòd verum Helias locutus est, ille qui suscitatus est, filius esse dicitur Amathi, hoc est, veritatis. Hier. prooemio in Ionam. Sunamitidis Elisaei hospitae Filivs obierat. Mater prophetam in monte Carmelo adit, rem???ue indicat. Elisaeus eam comitatus, puero incumbit, & os ori, oculos oculis, manus manibus componit: pueri???ue corpore tepefacto, iterum per aedes vltrò citro???ue semel ambulat: deinde illum inscendit atque fouit. Tum puer septies vsque sternutauit, oculos???ue aperuit. 4. Regum cap. 4. Qvidam in praelio caesus, cùm à commilitonibus suis sepeliretur, illi conspectis latronibus prae metu cadauer in Elisaei prophetae sepulcrum abiecerunt. Ille simul ac Elisaei ossa tetigit, reuixit, atq; in pedes ingressus est. 4. Reg. 13. Christus primatis Filiam mortua̅, & iam co̅clamatam, manu apprehensam suscitauit. Matt. 9. Marc. 2. Luc. 5. Item Filivm viduae, in ciuitate Nain, qui iam efferebatur. Luc. 7. Item Iairi principis synagogae Filiam. Marc. 5. Luc. 8. Tandem quoque Lazarvm in Bethania, vico prope Hierosolymam, quatriduo antè mortuum & sepultum. Ioan. 11. Mira sunt, tametsi historica fide & astipulatione multaru̅ quoque gentium recepta & illustrata, quòd die Dominicae mortis terra horrendè mota sit: sol sinephysica deliquij causa obtenebratus: sepulcra sua spo̅te parefacta: quòd Sanctorvm corpora surrexerint, quorum simulacra sint cum hominibus congressa. Sed omnium illud maximè excellens, ac suprà quàm dici possit arduu̅, quòd tertio pòst die qua̅ cruci assixus erat Christvs, humanae auctor salutis, propria virtute reuixit: obtulit???ue se suis non vno loco videndum, tractandum???ue etiam, vt fides ijs accederet, quorum humana ratio non erat capax. Sed desinunt videri haec mira, dum in quo facta sint, mens reputat. Potuit omnia, quae operatus est: potuit quidem & volui???, ne ad lucem oculis admotam caligaret humanum genus. Sab. lib. 1. cap. 8. Taeitham, femina̅ piam & eleemosynis claram, Lyddae mortuam, Petrus Apost. è Ioppe accersitus, omnib, foràs eiectis, positis genibus supplicans, surgere iussit & vitae restituit. Act. 9. Pavlvs Apostolus, Lystris lapidib. ad necem vsq; obrutus, & extra vrbem veluti mortuus tractus, discipulis circumstantibus surrexit, & in vrbem reuersus est. Actor. 14. Troade cùm Paulus Apostolus in coenaculo ad mediam nocte̅ sermonem produxisset, Evtychvs iuuenis in fenestra sede̅s, somno alto oppressus, decidit de tertia contignatione. Paulus verò digressus incubuit ei, eum???; vitae restituit. Act. 20. D. Martinus, antequam ad episcopatum Turonensem vocaretur, in insula Gallinaria tuguriolum extruxerat, & Catechvmenvm quendam secum habebat. Is Martino pertriduum absente, apud D. Hilarium Pictauiensem episcopum, febri correptus obierat. Martinus reuersus, vbi exanimem reperit, caeteris exclusis, solus intrat casulam, se???ue super demortui discipuli cadauer prosternit, ac oratione ardenti eum ad vitam reuocat, reuocatum baptizat. Vixit postea plures adhuc annos. Idem cùm Lupicini praeteriret, & eiulatum in quadam domo audiret, ingressus, Servvm quendam laqueo vitam sibijpsi eripuisse inuenit: eum???ue precibus vitae restituit. Seuerus Sulpitius testis. Marcellvs, Tudertinae vrbis non ignobilis ciuis, magis tamen animi probitate notus (vt in dialogo beati Gregorij relatum legimus) cùm mortuus laceret, à Fortunato cpiscopo ad vitam reuocatus est. At verò non dissimulauit, hoc se oppidò quàm aegrè ferre, quòd diceret, ad quietis beatae loca iam se perductum fuisse, cùm ad corpus redireiussus est, annuente Domino precibus Fortunati. Marulus. Ardurus, nomen est fundi prope Carthaginem, vbi ecclesia est, & in ea memoria Stephani martyris. Pvervm quendam paruulum, cùm in area luderet, exorbitantes boues, qui vehiculum trahebant, rota obtriuerunt, & confestim palpitauit expirans. Hunc mater arreptum ad eandem memoriam posuit, & no̅ solu̅ reuixit, verumetia̅ illaesus apparuit. Aug. l. 22. de Ciu. dei. c. 8. Sanctimonialis quaedam in vicina possessione, quae Caspaliana dicitur, cùm aegritudine laboraret, ac desperaretur, ad Stephani martyris memoriam tunica eius allata est: quae antequam reuocaretur, illa defuncta est. Hac tunica operuerunt cadauer eius parentes, & recepto spiritu, salua facta est. Idem. Apud Hipponem Bassus quidam Syrus ad memoriam Stephanni martyris orabat pro aegrotante & periclitante Filia, eo???; secum vestem eius detulerat: cùm ecce pueri de domo cucurrerunt, qui ei mortuam nunciarent. Sed cu̅, orante illo, ab amicis eis exciperentur, prohibuerunt eos illi dicere, ne per publicum plangeret. Qui cùm domum redisset, iam suorum eiu [564] latibu personantem, & vestem filia, quam ferebat, super eam proiecisset, reddita est vita. Ibidem. Apud Hipponem, Irenaei cuiusdam collestarij Filivs aegritudine extinctus est. Cum???ue corpus iaceret exanime, atque alijs gementibus & plangentibus exequiae pararentur, amicorum cius quidam inter aliorum consolancium verba suggessit, vt Stephani martyris oleo corpus perungeretur. Eactum est, & reuixit. Idem. Apud Hipponem vir tribunitius Eleusinus, super memoriam Stephani martyris, quae in suburbano eius est, aegritudine exanimatum posuit infantulum filium suum: & post orationem, quam cum multis lacrymis ibi fudit, viuentem leuauit. Idem. Evcharivs presbyter, morbo quodam praeualescente, mortuus sic iacebat, vt ei iam pollices ligarentur. Opitulatione Stephani martyris, cùm de memoria eius reportara fuisset, & super iacentis corpus missa ipsius presbyteri tunica, suscitatus est. Idem. Athena, Cataldi (qui postea fuit episcopus) nater, in partu mortua, ab ipso Cataldo primùm nato, ad vitam solo amplexu reuocata est. Rauisius. Comes Richardus nocte quadam orationis gratia solus in templum ingressus, reperit ibi feretrum, in quo cadauer repositum erat. Dum autem oraret Comes, subitò Mortvvs ille magno cum strepitu è feretro exilijt: ac extensis brachijs, quasi in amplexus eius ruiturus, ad Comitem accessit. Quem cùm Comes, signum crucis fronti suae imprimens, frustrà intensiùs, vt recederet, adiuraret, stricto gladio illum dissecuit: & exind??? statuit, per totam terram circa funera vigilias celebrari. Ranulphus lib. 6. cap. 7. Polychronici. Mavrilivs, episcopus Rothomagensis, post mortem templo inferendus, resumta anima, circumstantibus de statu mortuorum quae dam locutus, iterum expirauit. Vincentius libro 25. capite 4. D. Germanus, cùm ad Tornodurum venisset, cuiusdam Discipvli, qui è Britannia se secutus erat, sepulcru̅ inuenit: quem cùm euocasset, rogasset???; ánne vlteriùs secum militare vellet? respondit: Sat sibi esse militatum, se???; cumulatissimis militiae praemijs frui: proinde orare, se missione donaret. Quiesce, Germanus inquit, ac vale. Atille deposito mox capite, in Domino obdormiuit. Bonfin. lib. 4. Dec. 1. D. Benedictus Mortvos aliquot excitasse traditur à Gregorio Turonense. Maurilius, Andegauensis episcopus, dum expectatur donec sacrificium peregerit, interim quem baptizaturus erat, vita defunctum comperit: suae???ue id negligentiae: imputans, vsq; adeò doluit, vt relicta ecclesia, nauim conscendens clàm effugeret. Sed peracto septennio, quo principis cuiusdam olitorem egit, à suis clericis reductus, quamprimùm ad Pveri illius vrnam prostratus orauit, fama est, ipsunt à morte suscitatum baptismo perfudisse. Marul. lib. 4. cap. 10. & lib. 2. cap. 12. & Fulgos. lib. 6. cap. 9. Tres viri mortui sacco D. Hieronymi, quo pro indumento vsus fuerat, ad stabiliendum purgatorium, & refutandum errorem eorum, qui defunctorum animas nec beatitudinem, nec poenas sentire vsq; ad resurrectionis diem existimabant, resuscitati fuêre. Marul. lib. 5. cap. 11. ex epistola Cyrilli, de signis D. Hieronymi post obitum factis, ad Augustinum. Vrsvs Claronensis, à D. Fridolino, cui haereditatem suam donauerat, resuscitatus: cùm frater Vrsi, Landulphus, pactum negaret, & coram Baldeberto Lantgrauio iudicium expediri no̅ posset, nisi Vrsus donator coram iudicibus sistoretur. Atque sic Clarona in pagum Rheticum Rancquil per sex milliaria Vrsus deductus fuit. Hierosolymitana femina crucis impositione resuscitata. Nicephorus lib. 8. cap. 29. Sulpitius Seuerus lib. 2. sacrae histor. & Sozom. lib. 2. cap. 1. Amelius iussu angeli occiderat Filios suos, & sanguine eorum amicum necessarium suum, Comitis Aluernensis F. à lepra mundauerat. Cùm autem mater filiorum eam rem molestè ferret, & Amelius oraret, reperit liberos suos viuentes, & in lecto ludentes, quos matri reddidit: atq; ab eo tempore ipse & coniux vsq; ad finem vitae à consuetudine coniugali abstinuerunt. Vincencius lib. 23. cap. 166. Sebastianvs martyr, sub Diocletiano, cùm multos Christi martyres exhortationibus suis in fide retinuisset, in aperto campo à militibus sagittis transfixus, & in cloacam abiectus est. At Irene, mulier Christiana, vt corpus mandaret sepulturea, noctu venit, & ipsum adhuc viuere comperit, solutum domi fouit, atque intra paucos dies sanitati pristinae restituit. Marul. lib. 5. cap. 5. Gad, frater Gondophori, Indorum regis, ???, vt Thomae Apostoli inno centiae ferret testimonium, qui magnam vim pecuniae, in aedificandae regiae sumtunm acceptae, absente rege, pauperibus diuiserat, eo???ue nomine à rege in carcerem coniectus erat. Quo etiam testimonio Thomas è vinculis liberatus fuit. Marul. lib. 1. cap. 2. Volusiani Filivs, qui Sigeuultis Patricij cahcellis ???, ex febre mortuus, à D. Germano Antiosio dorense episcopo resuscitatus est Rauennae. Sigonius lib. 13. Imp. occid. Seuerus sacerdos, vocatus ad Cvivsdam aegrotantis confessionem audiendam, cùm paulò tardiùs venisset, vita defunctum offendit. Ea???; de re vehementer anxius & afflictus, lamentis cadaueri incumbens, cùm acerrimè fleret, reuixit, qui iacebat mortuus, dixit???;: Se, dum ab impijs spiritibus ad horrenda tenebrarum loca raptim traheretur, ab angelo protinus dimitti, atq; corpori restirui iussum, quòd diceret, Deum id Seueri Iacrymis indulsisse. Igitur vbi confessus est, peracta septe̅ dierum poenitentia, iterum obijt. Marul. lib. 4. cap. 11. ex Gregorij Dialogis. Christianvs quidam ad Nicopolim à Turcis caesus, tertio demùm anno loqui coepir, subinde Iesu Christi saluatoris & Mariae virginis nomina resonans. Causam interrogatus, se inexpiatuminconfessum???; in bello occubuisse, respondit. Accersito igitur è proximo pago sacerdote, co̅fessionem ritè transegit, & impetrata errorum omnium remissione, accepta???; nouissima lustratione, repentè conticuit, perpetuo???ue; quieuit. Bonfin. lib. 3. Dec. 3. Monachvs quidam, dum Missa celebratur, reuixit. Vincen. lib. 25. cap. 62. Aurea abbatissa Monacham mortuam, cui claues commiserat, excitauit: & acceptis rationibus ab ea, permisit ei mori: vt refert Vincentius lib. 23. cap. 69. Ovo puer suspensus, Vulfrani episcopi precibus reuixit. Vincentius lib. 23. cap. 145. Erford. lib. 2. cap. 66. Greg. Turon. de gloria Co̅fessorum, cap. 83. annotat, ad sepulcrum Maximi Regiensis episcopi caecos visum recepisse. Infantvlvm mortuum à parentibus ante sepulcrum ipsius, proiectum, & per noctem clauso templo ibi relictum, à mortuis excitatum: exaudita precatione & fiducia parentum, qua̅ de eius meritis conceperant. Turone̅sis addit, sese ipsum puerum adultum, haec sibi referentem, vidisse. Arbogastus, Dagoberti regis Filivm mortuum in vitam reduxit. Nauclerus Generatione 21. D. Stanislaus, Cracouiensis episcopus, Petrvm quendam, (alij Petricum voca̅t, equitem Polonum) triennio exacto, vita functum sepultum???;, ad ferendum veritati testimonium contra Boleslaum, Poloniae regem, ius Ecclesiae oppugnantem, ad vitam reuocauit, deductum???; sua manu, ante tribunal regium constituit, pauitante quidem ad vocem eius effero rege, no??? tamen vitia ingenij emendante. Dubrau. l. 8. Conradvs Braitenauerus Viennae Austriae propter furtum laqueo necatus, cùm horis aliquot pepen disset, sub crepusculum à carnifice in gymnasium Medicorum (qui cadauer à magistratu anatomiae causa impetrarant) deportatus, ad sese redijt, & contra carnificis immanitatem, qui laqueum de collo pendentem denuò constringere parabat, ab ijs qui cadauer excepturi erant medicinae studiosis defensus scriptorio???; cultello tribus venis apertis, loqui coepit & ambulare: hinc voti persoluendi causa cu̅ Pedello Academiae Viennensis Oetinga̅ profectus est. Martinus Isengrinus ex Actis Acadimiae Viennensis, libro de sacello Oetingense. Auorum aetate, Qvidam è nobili Tatoriediorum familia, Vesulij Burgundiorum peste correptus, & pro mortuo iam deploratus, ad maioru̅ sepulcra in oppidum Tatoriedam, quatuor milliaribus Germanicis inde distans, loculo impositus, deferebatur. Nocte ingruente, cu̅ à rusticis in horreo loculus deponeretur, animaduertunt, sanguinem purum copiosum per rimas effluere. Loculum aperiunt, humerum summum à clauo per latus loculi prosundè adacto vulneratum, ex agitatione insuper currus vehementer dilaceratum, pectus interim tota̅ adhuc calere deprehendunt. Properè igitur è feretro exemtus, & ad ignem positus, tanquam è profundo somno, omniu̅ quae contigisset ignarus, ad sese redijt. Vxorem inde suo tempore duxit & ex ea filiam suscepit, quae Huldrico à Pfirtnupsit: ei???ue primo biennio filiam & filium Fridericum peperit: duodecimo pòst anno Conradum: altero duodenario annorumValentinum. In praedictum Fridericum genus suum referebat Sigismundus à Pfirt, Ecclesiae Marianae Basiliensis Praepositus: cuius hocce acroama, vt rarum, sic memorabile, hîc inserere placuit. ETHNICORVM EXEMPLA. Isis Orvm filium, à Titanibus interfectum, & in aquis repetum, ad vitam reuocauit. Diod. Siculus. Glavcvm quenpiam mortuu̅ ferunt, praeter omniu̅ expectatione̅, gustato mellito pharmaco reualuisse. Alij, multis accurrentibus medicis, herba (qua̅ Draconem voca̅t) vitae restitutum dicunt. Erasmus in Adagio, Glaucus poto mele resurrexit. Clearchus Solensis lib. 7. Vitarum inquit, Glavcvm Pasiphaës filium suisse, qui cùm murem insequeretur, in do liummellis ???, atque ibi suffocatus est. Hunc vbi pater Minos nuspiam inueniret, accepit responsum, hominem illum significaturum, & filium in vitam restituiturum, qui dixisset [565] cui rei fimilis esset bos tricolor Minois, qui in agro pascebatur. Polyidus fructui rubi similem esse dixit. Minos ergo illum iussit sibi filium indicare. At Polyidus ex arte diuinandi suffocatum esse inquit in dolio mellis. Cùm mortuus inuentus fuisset Glaucus, Polyidus cum illo in domum quandam includitur, vt illum vitae restituat. Qui cùm serpentem ad cadauer properantem vidisset, volens illum irritare, vt ipse ab eo necaretur, serpentem interfecit. Tum alius draco ad mortuum serpentem accedens, herbam quandam attulit, qua tacta serpens reuixit. Hanc herbam captam Polyidus Glauco imposuit, & ita in vitam reuocauit. Coëgit postea Minos Polyidum artem quoque vaticinandi Glaucum docere, antequam in patriam Argos liberum dimitteret. Natalis Comes Mythol. lib. 8. cap. 5. Coturnicem quandam aiunt Hercvli in delicijs fuisse, cuius nidore, cùm viua incenderetur, ille mortuus sit in vitam restitutus. Meminit fabulae Athenaeus lib. 9. cap. 15. scribens Herculem Iouis & Asteriae filium in Libyam proficiscentem à Typhone fuisse interemtum: reuocatum autem in vitam odore coturnicis, illi ab Iolao admotae: & ob eam causam Phocnices Herculi coturnice sacrificare. Erasmus in prouerbio, Coturnix Herculem. Cùm ad mortuam Alcestim venisset Hercules, Mortem abegit, & ipsam marito viuam restituit. Euripides in Alcesti. Hippolytvs Theseifilius, Phaedrae nouercae, quòd eius libidini non consentiret, insidijs petitus, discerptus???ue ab equis suis, dum prope litus maris aurigaret, consternatis phocarum marinarum à Neptuno rogatu Thesei immissarum conspectu, in vitam ab Aesculapio reuocatus (cuius rei causa Epidauri in luco Apollinis XX. equos dedicauit) patri ignoscere noluit, sed eius deprecatione spreta, in Italiam venit, ibi???ue dicato Aricinae Dianae templo regnauit, Virbium se nominans. Ad quod qui singulari cercamine dimicarint, praemium deae sacerdotium propositum est. Sed in certamen ingenuus nemo descendit: serui duntaxat fugitiui. Pausanias in Corinth. & Aeneidos 7. Iupiter iratus ob inuentam artem, qua homines in vitam reuocari possent, repertorem artis fulmine confecit, vti docet interpres Euripidis in Alcesti. At eodem teste, Amelagoras ob Glaucum, Panyasis ob Tyndarum suscitatum, scribit fulminatum. Alij ob Capaneum, vt Pindari glossator Pythio 3. Ferunt vetustissimum quendam fuisse Marin nomine, antica corporis parte humana, postica verò equina, qui equum primus inscenderit, annos CXXIII. vixerit: ac ter mortuus, ter itidem reuixerit. Xanthus Historiarum auctor, in prima earum tradit, occisum draconis catulum ad vitam à parente herba, quam Balin nominat, eadem???; Thylonem, quem draco occiderat, restitutum saluti. Et Iuba in Arabia herba reuocatum ad vitam hominem tradit. Plin. lib. 25. cap. 2. Palicos Iouis & Thaliae filios, mortuos semel iterum reuixisse, Aeschylus scribit. Macrob. lib. 5. Aesopvm fabulatorem reuixisse quidam tradunt, inter quos & comicus Plato est. Cael. lib. 15. cap. 26. A. L. Aristeas Proconnesius, Castrobij filius, multoties defunctus reuixit: qui etiam animam, quoties voluit, resumere potuit, ita vt assistentes animam cerui effigie ex ore euolantem viderint. Herodotus, Plut. in vita Romuli, Plin. lib. 7. cap. 52. Plato de Republica lib. 10. de Ere Armenio, genere Pamphylio, scribit, cùm hic inter multos cecidisset in praelio, decimóque pòst die cadauera caesorum tollerentur, reliquis putribus, huius vnius cadauer integrum atq; incorruptum adhuc apparuisse: domum???; deportatum, vt iustis caeremonijs sepeliretur, die duodecimo, cùm esset imponendus rogo, reuixisse, ac prodigiosa quaedam narrasse, quae diebus illis decem apud inferos tum iens, tum rediens, conspicatus esset. Heraclides Feminam quandam, septem diebus mortuam, reuixisse scripsit, teste Plin. lib. 7. cap. 52. qui hoc ad vteri suffocationem referre videtur: & ex Varrone recenset, XX. viris agros diuidentibus Capuae, Qvendam, qui feretro efferebatur, domum remeasse pedibus. Idem???; Aquini Alivm fecisse. C. Caelivm Tuberonem, functum praefectura, à rogo relatum, idem ait ex testimonio Messalae Ruffi. Attilivs Auiola consularis defunctus in rogo reuixit, altáque voce viuere se exclamans, paedagogi sui auxilium implorauit, sed è flammis eripi non potuit. Plinius lib. 7. cap. 52. Valerius Maximus lib. 1. cap. 8. L. Lamias, vir praetorius, vita functus, cùm post aliquot dies rogo imponeretur, flammis circumdatus, se non mortuum esse exclamauit: verùm resistentibus flammis, fato subtrahi non potuit. Valerius Maximus lib. 1. cap. 8. Labeo Dvos dicit vno die fuisse de functos, & occurrisse inuicem in quodam compito, deinde ad corpora sua iussos fuisse remeare, & constituisse inter se, amicos se dein ceps esse victuros: atque ita esse factum, donec postea morerentur. D. August. lib. 22. de Ciuit. Dei, cap. 28. Asclepiades Prusiensis Hominem elatum ad funus vitae restituit: & cum fortuna sponsionem fecit, ne medicus crederetur, fi vnquam aegrotaret. Sabel. libro decimo, capite octauo, ex Plinio. Apollonius Romae verbis occultè pronunciatis, Pvellam nuptiarum die resuscitauit. Philostratus lib. 4. in Apollonijvita. Idem gloriabatur se Achillis animam ab in feris euocasse, vt corporis sui molem ostentaret, & ad interrogata de gestis in bello Troiano ipsi responderet: Non, inquit, sicut Vlysses terram effodiens, agnorum sanguine manes Achillis eduxi: sed omnes adhibui preces, quas placandis heroum animabus sacerdotes Indorum dici iubent. Enarchvs à medicis pro mortuo habitus & relictus (vt in libro de Anima Plutarchus scribit) non multò pòst ad vitam reuersus, verè resurrexisse, spiritus???; eos, qui eum vita abstraxerant, grauiter ab ipsorum principe increpitos fuisse affirmauit, quòd eum pro Nicauda coriario rapuissent, qui eodem die & hora febri correptus, cùm in lecto iaceret, eo morbo decessit. Neque verò hac re contentus, ad testandam resurrectionem suam, Plutarcho, qui tunc laborabat, breui incolumem eum fore praedixit: at???; ita contigit. Populi quidam in Lvcomoria, regione Russiae, habitantes, quotannis vigesimaseptima mensis Nouembris die, velut hirundines & ranae, prae intenso frigore brumali mori dicuntur: postea redeunte vere, vigesimaquarta Aprilis die, denuò reuiuiscere. Hi cùm mortem sibi imminere sentiunt, merces suas certis in locis deponunt: quas Grustentzij & Serponovutzij vicini populi, suis mercibus interim aequiualentibus eodem loco relictis, auferunt. Illi reuiuiscentes eas merces, si iustae videantur, pro suis accipiunt: sin minus, easdem repetunt. Vnde lites & bella inter eos saepissimè oriri dicuntur. Guagninus in descriptione Moschouiae. CADAVERA SECVNDVM VESTIGIA VITAE considerata. Respectv facvltatis Animalis. Mortvi Qvi Loquuntur. Ex Tit. Praesagia voce mortuorum facta huc plaera???; fol. 1365. Rhemis captis à Vandalis, Nicasio episcopo post peracta missarum solennia interemto, caput à ceruice defectum diuina eloquia prodidit. Sigonius lib. 10. Imp. occid. Phrygij pastores, cùm pecudes morbo conficerentur, ad Aiacis tumulum, qui in Sigaeo est litore, congregati, varijs maledictis heroa lacessebant: Tandem improbissimus pastorum Homeri versus Iliad. occinere cepit, vbi Aiacem fugientem describit, [Greek words]. Eo audito, vox truculenta è sepulcro emissa, [Greek words], pastores territos fugere coëgit. Philostratus in primo dialogo Heroicorum. Inter eos, qui ad Neapolim eaesi sunt à Turcis Christiani milites, repertum aiunt cadauer Cvivsdam, exili murmure Iesum Mariam sonantis, & peccatorum suorum confessionem flagitantis: idem???; adducto presbytero peccata sua fassum, in pace rursus obdormiuisse. Scribunt. Mvsonivs & Chrysanthivs episcopi, in synodo Nicena mortem obierunt, antequam fidei omries subscriberent. Cum autem episcopireliqui ad sepulcra eorum venissent, ac subscriptionem eorum desiderassent, tanquam à viuis, chartam subscriptionis apud sepulcra reliquerunt. Miraculosè ergo mortui subscripsêre: Chrysanthius & Musonius, qui cum patribus omnibus in sancta prima oecumenica Nicena synodo consensimus, quamuis corpore translati, manu tame̅ propria nos quoque libello subscripsimus. Nicephorus libro octauo, capite 23. Orantium gestum seruant. Hoc sua aetate miraculosè accidisse, in libro de Anima Tertullianus narrat: Scio, inquit, Feminam quandam vernaculam Ecclesiae, forma illam & aetate integra functam, post vnum & breue matrimonium, cùm in pace dormisset, & morante adhuc sepultura, interim oratione presbyteri componeretur: ad primum habitum orationis manus à lateribus dimotas in habitum simplicem confirmasse, rursum???; condita pace situi suo reddidisse. Stant. Callimachvs Athenie̅sis dux bello Persico inue̅tus est mortuus, hastis insistens. Suidas. Mouentur. Sub Diocletiano Dacianus praeses in Hispania innumerabilium martyrum Caesaraugustae sanguinem profudit, cùm tale promulgasset edictum, vt quicunq; Christianu̅ cognosceret [566] sub talionis poena statim proderet, aut negare cogeret fidem. Lambertvs cuidam infideli domino rure seruiebat. Dominus ei optionem dedit, aut fidem negare, aut gladio occumbere. Cum???; Lambertus intrepida voce responderet, morise malle, quàm Domini fidem negare: iratus ille, vno ictu caput eius abscidit. Lambertus verò proprium caput proprijs manibus accipiens, vsq; ad eum locum, bobus praeeuntibus, peruenit, vbi innumerabilium martyrum corpora iaceba̅t: qui cantans, Exultabunt sancti in gloria, cateris???ue nutu diuino respondentibus, Laetabuntur in cubilibus suis, genibus flexis tanquam in cubili amoeno inter reliquos martyres se collocauit. Marineus lib. 5. rerum Hispan. Est & alia relatio apud nostros, inquit D. Tertullianus lib. de Anima, in coemeterio Corpvs corpori iuxtà collocando spacium recessu communicasse. Vitalis. Consule Tit. Mortui qui reuixêre. illic Vitae restitutae habe???tur ratio, hîc Cadaueris, in quo vitalis facultatis scintilla quaedam superest, fol. 1513. Natvralis. tym Avctricis. Huc Cadauer, quorum pili & vngues creuêre, pertinens. Id quod laqueo suspensis, quos (vt Polucratis somnium habet) Iupiter lauat, Apollo vngit, quotidie videre licet. Conservatricis. Huc Cadauera quae diu integra & incorrupta permansêre. Cunctis ferè notum est, fulmine ictorum non sentire corpora putredinem. Siquidem multi eos neq; cremant, neque humo tegunt, sed relinquunt circumsepta: vt conspiciantur cadauera, perpetuò à putredine sarta tecta, Euripidis Clymenen refellere, quae de Phaëthonte dicit: - amicus est mihi, Putrescit ast hic in conualle mortuus. Vnde [Greek words], id est, sulphur dictum apud Graecos reor, ex germanitate nidoris, quem è coelo icti efflant, quasi ex lapide attrito igncuin & acrem: quo deterritos apparet canes & aues temperare à fulmine afflatis cadaueribus. Plutarchus libro 4. Quaest. conu. 2. Herculis nouera filij, Thespii dicti, ex filiabus Thestij, cùm in Sardinia interijssent, vsque ad Aristorelis tempora corpora eorum integra permanserunt, tanquam dormirent. Eapropter dormire dicti sunt. Meminit eorum Aristoteles in 4. Physic. & Heroas in Sardo vocat. Simplicius in eius loci explicatione. Epimenides Cretensis legitur perpetuo somno dormisse quadraginta septem, aut, si Laërtio credimus, quinquaginta septem annos, neq; paucos postea superuixisse. Huius pellis ceu res sacra apud Lacedaemonios adseruata fuit, vt miraculi monimentum. Vnde Epimenideum corium, de re sepofita, miraculi???, loco seruata, prouerbio dicebatur. Erasmus in Adagijs. Aristarchus, qui res Olympicas scriptis persecutus est, tradit, sua aetate, cùm Elei Iunonis sarta tecta, quod vitium templi lacunar fecisset, locassent: inter tabulatum, quod ad speciem expolitum est, & scandulare tectum, Cadaver cum graui armatura saucij hominis repertum. Hunc ego virum existimo pugna inter Altin contra Lacedaemonios commissa, cùm se propugnatores inter templa Deûm recepissent, & inde de superiore loco hoste̅ repellerent, vulneribus confectu̅, iam moribundum illuc perreptasse: cadauer eins tam diu integrum permansisse, quòd neq; per aestatem vaporum neq; per hyemem, in illis latebris abditum, frigoris noxam co̅trahere potuerit. Ad didit Aristarchus, elatum extra Altin, & cum ijsdem armis humatum fuisse. Pausanias lib. 5. Germanicvs Dru??? F. diutino morbo obijt Antiochiae, non sine veneni suspicione. Nam praeter liuores, qui toto corpore erant, & spumas, quae per os fluebant, cremati quoque cor inter ossa incorruptum repertum est. Suet. Cor negatur cremari posse in ijs, qui cardiaco morbo obierint, negatur & veneno interemtis. Extat oratio Vitellij, qua reum Pisonem eius sceleris coarguit, palàm testatus, non potuisse ob venenum cor Germanici Caesaris cremari. Contrà genere morbi defensus est Piso. Plinius lib. 11. cap. 37. Scribit Ammianus Marcellinus, Romanorum cadauer mox caesorum fatiscere ac defluere prorsum, adeò vt nullius mortui facies post quatriduum agnoscatur: interfectorum aute̅ Persarvm inarescere stipitum more, vt nec liquescant membra, nec sanie madescant perfusa: quod, inquit, vita parcior facit, & vbi nascuntur exustae solib. terrae. Caelius lib. 26. c. 24. A. L. Fidem huic rei facit id quod Xenophon in Paedia scribit, ob victus temperantiam Persas nec tussire nec emungi. Cùm sub Amida ciuitate, quam Persaru̅ rex Sapores oppugnauerat, corpora Persaru̅ & Romanorum ad sepulturam requirere̅tur, per Descenu̅ tribunum animaduersum est, Romanos caeteros???ue Europaeos post quatriduum putrescere, tabo???ue corrumpi, vt no̅ facilè qui fint, dignoscerentur: contrà Persas, siccatis corporibus, sine tabo, vt ligna durescere. Quòd Hieronymus Cardanus in cadauere parentis, cùm lapis post viginti annos inscripto epitaphio reponeretur, animaduertit. Solùm enim labiorum caro, & nisi summitas, & oculi absumti erant. Cardanus de Rerum var. lib. 8. c. 40. Quum pontifex Sixtus IV. Reipub. Christianae praesideret, co̅pertum Romae in via Appia eregionè Ciceronis conditorij muliebre cadauer, quod ex inscriptione coniectatum est, fuisse Tvlliolae. Id erat aromatibus ita condîtum, vt temporis iniuriam non sentiret. In eo visebantur capilli aureo impliciti reticulo, summa omnium admiratione, reperiri aliquid, in quod anni mille quingenti ferè nil prorsus eualuissent. Caeterùm cadauer in vrbem delatum tridui mora computruit, medicamine amoto aut viriato. Caelius lib. 3. cap. 24. Antiq. Lect. Sanctu̅ Amandvm post annos ce̅tum & quinquaginta duos, adhucintegro corpore, apud coenobium Eluonense inue̅tum fuisse, ac capillos & vngues habuisse, & dentibus eius euulsis sanguinem profluxisse, Sigebertus in Chronico asserit. Cadauer Gerardi Vngarorum pontificis in saxis Danubij, quò ex rupe deiectum erat, septennium iacuit: donec à sacerdotibus lectae reliquiae, in sacellum Chanadini reconderentur, lapis???, in altaris superficie testimonium rei collocaretur. Bonfinius lib. 2. Dec. 2. Egithae virginis, Edgari Anglorum regis filiae, corpusculum post annos aliquot, quàm conditum fuerat, aperto sarcophago redactum in puluerem inuentum est, praeter ventrem & genitalia: quae membra singulari castitate & abstinentia sanctificauerat. Marulus lib. 4. c. 8. Corpus Ab ae Vngarorum tyranni, infelici praelio ab Henrico III. Imp. Petrum rege̅ reducente profligati, & à suis caesi, non multis à morte annis effossum est. Sudarium & paludamentum tum fuêre incorrupta, & vulnera obducta cicatrice curata: ideo???ue ex aede rustica ad coenobium Saranense, ab eo extructum, translatum est cadauer. Bonfinius lib. 2. Dec. 2. Lvdmillae, Boriuorij Boëmorum ducis viduae, Drahomirae nurus insidijs in templo strangulatae corpus Venceslaus rex nepos ex arce Thetin in arcem Pragensem, templo D. Georgij illaturus erat. Aperto sepulcro, cadauer integrum repertum, tanta cum fragrantia, vt omnium nares delectaret. Dubrauius libro 5. Podivinvs, D. Venceslai Boëmorum regis à fratre necati comes indiuiduus, à Drahomira regina in crucem actus, biennio toto in furca integer permansit, donec post haustam terrae hiatu Drahomiram sepultus est. Idem. Sub annum Christi 1448. veteri pariete augustissimi templi ad Dounfermilevn in Scotia demolito, inuentum est Adolescentis (quem Malcolmi III. regis & D. Margaritae filium esse suspicabantur) in plumbea capsula cadauer bysso inuolutum, viuidum adhuc toto corpore colorem seruans, nec vlla ex parte corruptum. H. Boëthius lib. 18. Cvboclasio monacho, cadauer post aliquot à morte annos integrum, sanctitatis opinionem peperit. Pachymerius. Sveno rex Daniae, tyrannidis causa diris deuotus à Libentio episcopo Hamburgense, per LXX. annos in sepulcro integer repertus est. Diris solutus, consestim in cineres abijt. Cranzius lib. 3. c. 42. & 48. Metropoleos. Alberti Magni cadauer cùm è sepulcro extractum, post cc. annos in medio choro, extructo tumulo, supra pauimentum collocaretur, integrum repertum est, nulla deformatione, nisi quòd mandibula parùm videretur collapsa: siue ballami beneficio, siue Dei miraculo. Quae oculis conspexi, hac scriptura contestor, inquit Cranzius lib. 8. Metrop. c. 51. Cadauer a quae citò computruêre. Romanorvm & Evropaeorvm cadauera ciciùs putrescere, quàm Persarum, Marcellini auctoritate constat. CADAVERIS NOTAE. Clara Eremitarum ordinis virgo deuotissima, in monte Falcone agri Spoletani claruit: sanctarum catalogo asscripta. In corde eius, cùm mortua exenteraretur, imago crucifixi Domini co̅creta reperta. Tres quoq; ibi lapilli reperti paris ponderis. De Ignatio primitino episcopo, qui semper in ore habuit, Amor meus crucifixus est, simile quid scribitur, quòd in corde eius nomen Iesu aureis literis repertum post mortem stuporem fecerit Christi fidelibus. Cranz. lib. 8. Metrop. c. 55. CADAVERA NON INVENTA, QVAE DISPARVERE. Differt Titulus ab eo, in quo de ijs, qui Disparuerunt, egimus: quoniam illic mors non intercedit, sed intercedere tantùm videtur: hîc verò intercedit, & tamen cadauer postea velrapitur, veldisparet, fol. 457. Vera. Moses à Domino sepultus fuit, sed sepulcrum illius ignoratur. Deut. 3. & 4. Aequè memorabile est, quod de sacratissimo Deiparae virginis Mariae corpore tenet pro cerco Christiana pietas, fuisse id post virginis obitum coelo illatum. Oportuit sanè omnis esse corruptionis immune corpus, nulla???ue humana labe contactum: nec verò vlla (quod satis constat) eius sepulcri vestigia extantin terris, sepultive corporis memoria, quae piorum opinionirepugnet. Sab. lib. 1. cap. 8. D. Catharin ae Alexandrinae virginis corpus, in terris est: angelorum ministerio (vt fertur) in parte Arabiae, vbi hodie visitur, miraculo collocatum. Syna mons diuae huius condirorio illustratur, colitur???ue virgineum corpus vno insigniter loco, quò fuit prouidentia delatum. Idem. Hogervs archiepiscopus Hamburgensis sanctiss. ex monacho Corbeie̅se, Hamburgi sepultus est in oratorio S. Michaëlis. Cuius corpus quum post annos CXX. diruto per vetustatem sacello quaereretur, praeter cruces pallij & ceruicalepiscopi nihil potuit inueniri. Vnde creditum est, pro viri sanctimonia, iam elle completam in eo resurrectionem ex mortuis. Quam quum in Iudaea crebriùs, in alijs quoque prouincijs Deus euidenter ostenderit, noluit huic nostrae regioni domesticum deesse testimonium. Cranzius libro 3. Metropoleos, cap. 3. C. Flaminii Coss. Rom. ad Trasimenum caesi corpus, vt sunenaret id, decoraret???; virtutis causa, magna cum cura inter cadaucra Annibal inquisitum non inuenit, neque constitit quid eo esset factum. Plut. in Fabio. Fabvlosa. Duo sunt, quorum sepulcra ignorantur, Abitabil & Mosis, vti nugatur perfidus Mahometus in colloquio cum Iudaeis. Abitabil quidem cùm mortem praesentiret, iniunxit, vt post obitum camelus, superposito funere suo, impelleretur ad eundum quocunq; sors duceret, euntem???ue sequerentur, quousque sponte procumberet. Sic facto, vbi funus Abitabilis defere̅s camelus procubuit, fodiendo repertum est monumentum, quod Noë praeparauit Abitabil. Sepulto eo, amissus est locus, nec vnquam postea repertus. Moses verò cùm solus per desertum vagaretur, fortè sepulcrum vacuum & apertum inuenit, rectè ad quantitatem suam effossum. Quod admirans, incepit ad propriam staturam metiri. Interea angelus mortis aduenit, ad interficiendum Mosen. Quem cùm cognouisset Moses, quaesiuit dicens: Ad quid venisti? Respondit ille: Missus sum pro anima tua. Cui Moses: Quàm ergo putas eam eripere? Per os enim non poteris, quo locutus sum Domino: neque per aures, quibus audiui vocem Domini: neq; per oculos, quibus faciem Domini vidi: neque per manus, quibus donum Dei recepi: neque per pedes, quibus montem Synaiconscendi. His auditis, abijt angelus, forma???; mutata, attulit pomum de paradiso. Quod cùm olfaciendum porrigeret, recepit Moses: cum???ue naribus apponeret, arripuit eum angelus per nares, per quas tanquam emungens animam eius extorsit. Quo facto, remansit corpus eius in sepulcro, à nemine vnquam reperto. Alcmenam Herculis Thebani matrem annis confecta̅ cùm efferrent Heraclidae, Iupiter Mercurium misit, mandato, vt Alcmenam suffuraretur: eam???; in beatas insulas aliata̅, Rhadamantho daret vxorem. Paret iussis Mercurius: & loco Alcmenae, quam furtim abstulerat, lapidem feretro iniecit. Heraclidae cùm sandapilam gestantes mole grauarentur, depositam aperiunt, & pro Alcmena lapidem inueniunt: quem inde exemtum in luco constituerunt, vbi sacellum Alcmenae est Thebis. Antoninus Liberalis ex Pherecy de, & Plut. in Romulo. Sabel. lib. 1. cap. 8. Aristevm Proconnesium, poëtam, Castrobij F. aiunt, ingressum in Proconneso fullonis officinam, decesssisse, fullonem???, ocdusa officina, abîsse denunciatum rem propinquis desuncti. Dissipato iam pervrbem rumore, Aristeum esse vita functum: superuenit quidam Cyzicenus, ex vrbe Artacia, qui dicebat, sese fuisse congressum cum Aristeo apud Cvzicum, atque collocutum (Plut, in Romulo Crotonem habet) Cùm id iste contendendo asseueraret, propinqui mortui ad fulloniam praestò fuerunt, habentes quae ad efferendos homines expediunt. Aperta domo, Aristeus nec viuus apparuit, nec mortuus: septimo???ue deinde anno, cùm in Proconneso apparuisset, eos versus fecit, qui nunc à Graecis Arimaspeivocantur: quibus conditis, rursus euanuit. Metapontini in Italia, trecentis & quadraginta annis pòst, aiunt Aristeum, cùrn apud ipsos apparuisset, iussisse aram Apollinis extrui, quae cognomen haberet Aristei Proconnesij, & iuxta eam erigi statuam: quòd diceret Apollinem ad eos solos ex Italicis in ipsorum terram venisse, se???ue cum ilio, qui priùs coruus fuisset. Metapontini Delphos ad deum misêre scilcitatum. Pythia dicto audientes esse iussit. Nu̅c igitur statua extat cognomine Aristei, iuxta aram ipsam Apollinis, in foro extructam, circumstantibus vtrinq; lauris. Herod. lib. 4. Ctesylla Alcidamantis filia in partu mortua, cùm ad sepulturam efferretur, columba è sandapila euolauit, at cadaner nusquam apparuit. Antoninus Liberalis ex Transfor. Nicandri lib. 3. Aspalidis virginis cadauer, quae seipsam suspenderat, ne pudicitiam eius Tartarus Melitensis tyrannus violaret, dum ad sepulturam deferri deberet, disparuit. Antoninus Liberalis in Transform. CA DAVERVM [Greek words] CADAVERVM cura Svscepta. Cadaveba Collecta, Indagata. Eo tempore, quo passi sunt beati Apostoli Pavlvs Petrvs, ex Oriente fideles venerunt, qui eorum corpora sicut ciuium suorum repeterent. Quae ducta vsque ad secundum vrbis miliarium, in loco, qui dicitur ad Catatumbas, collocata sunt. Sed dum ea exinde leuare omnis eorum multitudo conueniens niteretur, ita eos vis tonitrui atque fulguris terruit atque dispersit, vt ea denuò nullatenus attentare praesumerent. Tunc autem exeuntes Romani eorum corpora leuauerunt, & in locis, quibus nunc sunt condita, posuerunt. Gregorius lib. 3. Epist. cap. 30. Lvcina virgo impetrauit à Cornelio pontifice, vt apostoli Pauli corpus extra Capenam portam, via Ostiensi, vbi capitis fuerat supplicio affectus, in suum praedium transferret, & Petrum in Vaticanum, quae & ipsius Cornelij corpus in praedio quoque suo sepeliuit. Polydorus libro 6. capite vlt. de Rerum inuent. Osiridis cadauer Typhon in XIV. portiones dilaceratum sparserat. Isis eas peruestigauit, cymba papyracea paludes pernauigans. Hinc scaphis papyraceis nauigantes non violari à crocodilis aiunt, siue eas timeant, siue venerentur, huius deae gratia. Ea de causa frequentia per Aegyptum Osiridis conditoria sunt, quòd vt in quamque partem circumuagans incidisset, ei funus fecisset. Alij verò eam simulacra fecisse distribuisse???ue per singulas vrbes, quasi corpus daret, quo pluribus locis in veneratione foret, & si superesset Typhon. Horum filium, in bustum Osiridis verum, cùm multa monstrarentur, saeuire non posset. Vnum ex Osiridis membris non reperit, pudenda: siquidem actutùm in amnem fuerant proiecta: gustasse ca lepidoton, phagrum, & oxyrynchum, quos praecipuè piscium Aegyptij detestantur. Illorum vmbram expressit Isis, ac consecrauit Priapum, cui etiam nunc festum diem agitant Aegyptij. Plut. in Iside. Apud Athenienses statutum erat, vt singulae tribus singulas arcas haberent, in quibus cadauera & reliquias iliorum, qui bello ceciderant, suae cuiusque tribus inquisita colligerent, & in expeditionem vehiculis ferrent. Alexander libro 3. capite 2. Chabrias Atheniensis, cùm ad Naxon memorabili clade Spartanos profligasset, totus fuit in legendis eorum, qui ex suis ceciderant, cadaueribus, metuens populi superstitionem. Extra hanc moram facilè vniuersam hostium classem delere potuillet. Diod. lib. 15. Spartani contra Messenios profecti, certo animo vel vincendo vel mortem oppetendi, ne milites, qui bello cecidera̅t, insepulti manerent, tesseras siue scytalas, in brachijs, insculptis nominibus habuêre, vt suos quique gentiles cognoscerent. Alex. lib. 6. cap. 14. Redemta. Cadauer Valentiniani II. Augusti, ab Arbogaste Viennae Gallicae necati, à sororibus eius mercede redemtum, ac Mediolanum, vt sepulturae mandaretur, translatum est. Sigonius lib. 9. Imp. occid. Consueueru̅t corpora regu̅ apud Boëmos, priusquä sepelian [568] tur, octo diebus, aromatibus condîta, per sacraria vrbis circumferri plangi???;, & sequenribus amicis ac Baronibus conclamari. Hoc in Venceslao Ignauo neglectum, non audente Sonhia regina ingredi Nouam ciuitatem, propter Hussitarum seditionem. Delatum est cadauer ad ecdesiam S. Viti in arce, & inde ad aulam regiam, ibi???; conditum in sepulcro, quod ipse sibi delegerat. Sed postea cùm monasteriu̅ ab Hussitis diriperetur, & sepulcra regum effringerentur, quidam Muscha, pisciculos Venceslao vendere solitus, regis, quem amauerat, corpus clàm in loculo apud se domi condidit. Interiecto deinde tempore, cùm Venceslai corpus inquireretur, acceptis viginti aureis illud reddidit, tum???; circumgestatio ex more facta, & iustum regi funus exhibitum. Aen. Syl. cap. 37. hist. Boëmiae, & Cusp. in Venceslao. Boleslaus Polonorum rex corpus'D. Adelberti Pragensis episcopi, ad Borussos propagandae religionis ergô profecti, & ab ijsdem interfecti, à Barbaris pari pondere auri redemit. Cromerus lib. 3. Odettvs Fuxius Lautrecus, dux Gallus fortissimus, in obsidione Neapolis peste moritur. Negat ei sepulturae honorem hostis Aurantius. Eius cadauer Hispanus miles Neapolim relatum in cella vinaria multo obrutum sabulo contumulauit, neque emtori Gallo vllo precio dare voluit, inquit Iouius in eius vita. At lib. 26. Hist. neminem vnquam suorum illud redimere voluisse ait. XX. pòst anno Ferdinandus Corduba, magni Consalui nepos, Lautreci corpus erutum, precio???ue redemtum, quamuis hostis, marmoreo tumulo ornauit. Purgata, Lota. Scythae, cùm Rex eorum decessit, ingentem scrobem effodiunt forma quadrata. Accipiuntmortuum corpore incerato, allio euulsa atque expurgata (vt etiam Plin. lib. 9. c. 45. docet) quam vbi silere contuso & thymiamate, apij???ue semine & anisi expleuerunt, consuunt rursus: impositum???ue plaustro cadauer, ad aliam gentem ferunt. Quod qui excipiunt, eadem agunt, quae regij Scythae: aurem decidunt, crinem circumtondent, brachia incîdunt, frontem nasumq; sauciant, sinistram manum sagittis traijciunt. Mox idem ad populos, quibus imperitarit viuens, cadauer transfertur. Denique contumulantes, concubinarum aliquam praefracta gula simul sepeliunt: sed & pincernam & coquum, equi agasonem, ministrum???ue, item qui fuisset à nuncijs, nec no̅ equos, & omnium primitias. Rursum???ue anno circumacto haec obeunt: quinquaginta ex ministris, qui non alij sunt, quàm Scythae ingenui, strangula̅t, totidemq̅ue interimunt equos. Alios verò Scythas, quum decesserunt, proximi in plaustris collocatos ad amicos circumferunt: eos illi excipientes, epulum cadauer comitantibus praebent. Mox peractis diebus quadraginta, humo mandant, capite exinanito abluto ???;. Herod. lib. 4. Meminit in lib. [Greek words] Plutarchus, Aegyptios ventrem mortuorum eximere, atq; mox in sole aperite, vt omnium peccatorum causam. Caelius lib. 13. c. 25. A. L. Qui funera mortuorum apud Aegyptios curant, eo exercitio à maioribus tradito, funeris impensam domesticis descriptam ferunt, scrutantes, quanti velint celebrari funus. Conuentione facta, corpus eis traditur, vt iuxta impensam curetur funus. Primus is, qui grammaticus siue scriba appellatur, posito humi corpore, circa ilia describit, quantum à sinistra parte incidatur. Deinde qui dicitur scissor, habens lapidem Aethiopicum, quantum lex sinit, latus aperit: subito???ue cursu persequentibus, qui adstant, lapides???; cum execratione in eum iacientibus, fugit. Existimant enim odium inhaerere, quicunq-, agnati corpus vulnere illato violarit. Curatores verò corporis, hos salitores appellant, hohore digni existimatione???; habentur. Versantur enim cum sacerdotibus, te̅pla???; pariter ingrediuntur. His apud cadauer adstantibus, vnus Scissuram per corporis interiora praeter renes & cor ducit, quae singula alter vino Phoeniceo ex rebus odoriferis lauat: deinde corpus totum primùm ex cedro cum alijs preciosis vnguentis vngunt dies ampliùs triginta: myrrha deinceps, ac cinnamomo, caeteris???, rebus liniunt: quae no̅ solùm id seruare diutinè, sed odoriferu̅ reddere queant. Curatu̅ cadauer (per 70. dies, teste Herod.) cognatis tradunt defuncti, ita singulis eius partibus, etia̅ superciliorum palpebraru̅???; pilis integrè seruatis, vt omnis corporis species dormientis more integra perduret. Multi Aegyprij progenitoru̅ corporibus domi magno sumtu condîtis, respicientes suorum imagines, viuentiu̅ magnitudine & habitu à longa progenie ductas, tanquam viuentium aspectu animo oblectantur. Diod. lib. 1. c. 8. Et haec prima & sumtuosissima est ratio condiendi cadaueris. Secunda verò & mediocris talis est. Clysterem vnguine, quod è cedro gignitur, co̅plent. Deinde ex hac aluum mortui, ipsam neque scindentes, neq; extrahentes, sed per secessum, prehenso viae posterioris hiatu, inferciunt: & diebus LXX. sale condiunt: quorum dierum vltimo cedrinum vnguen, quod priùs ingesserant, ex aluo egerunt: quod tantam habet vim, vt vnà secum aluum atq; intestina tabefacta educat. Nitrum Autem carnes tabefacit, mortui???; tantùm cutis & ossa relinquuntur. Vbiista fecêre, ex quo sic tradidêre mortuum, nihil ampliùs negotij suscipiunt. Praeter has tertia est co̅ditura. Qui tenuiori sunt fortuna, dilutionibus ventrem abstergunt, arefaciu̅t???; sale septuaginta per dies, deinde tradunt reportandum. Vxores tamen insignium virorum non statim vita defunctas tradunt condiendas: ac ne eas quidem feminas, quae conspicuae valde & maioris momenti fuerint, sed triduo atq; quatriduo defunctas. Id ea de causa faciunt, ne cum feminis salinarij co̅cumbant. Deprehensum enim quendam, aiunt, coëuntem cu̅ recenti cadauere muliebri, delatum???; ad eiusdem artificij socios. Herodotus lib. 2. Et haec ideo factitabant, vt cadauera diuturniùs incorrupta seruarentur. Nam Aegyptij, teste Seruio in tertium Aeneidos, Sequuti Stoicorum sententiam, persuasum habebant, tamdiu animam durare, quamdiu duraret & corpus. Polyd. lib. 3. c. 10. de Inuent. Graecis in more fuisse cadauera abluere, Euripidis testimonio cognoscitur: qui Hecubam ita inducit, cùm ancilla loquentem, accepto nuncio de nece Polyxenae: [Greek words]. nec non Creontem in Phoenissis obitu filij consternatum, qui sponte sua pro salute patriae occubuerat: [Greek words]. Victorius lib. 10. Var. lect. cap. 20. Mortui, inquiunt Grammatici, calida aqua abluuntur, & per interualla conclamantur, quòd solet plerunque vitalis spiritus exclusus putari, & homines fallere. Brodeus in 2. Epigram. Vnde Ennius: Tarquinij corpus bona femina lauit, &: vnxit. Et Philippus libertus Cn. Pompeij truncum in litore Aegyptio aqua marina priùs ablutum cremauit, teste Plut. Fit & nostra tempestate, fortassis ex prisca relictum consuetudine, vt defunctorum monumentis aquam inspergant consecratam, praesertim apud Gwrmanos, huius rei praeter caeteros benignos. Erasmus in Adagijs. Deportata ad Sepulturam am alio. De Funeris honore inter Tortuita agetur, fol. 956. Moris erat Laconici, aliorum peregrè defunctorum eo loci, in quo cecidissent, corpora funerare & relinquere: sed regum, domum referre. Posteaquam ergo Agesilavs ex Aegypto reuersus in portu Menelai decessit, comites Spartiatae mellis penuria cadauer eius cera condîtum Lacedaemonem reportauerunt. Plut. in Agesilao. Agesipolis rex è Macedonia rediens prope Olynthum perijt, & melle condîtus in patriam reuectus est. Xenophon libro 5. rerum Graecarum. Antigonus adolescens, Demetrii Poliorcetis filius, audita patris morte in Syria, vbi Seleuci iussu ad extremum vitae tempus custoditus fuerat, eò profectus est, vt eius cineres in Graeciam deportaret. Illos verò cùm obuios habuisset, magna veneratione complexus est. Vrna clausit aurea, pupura & diademate instrata: regia naui sublimiter collocat: circumstabant hastati iuuenes armorum fulgore conspicui, sacrum???ue canebant carmen (Xenophantes modulator aecate illa insignis) tanta vocum suauitate, vt remorum pulsum, nautae praesertim, modulationi accommodare̅t. Inde Corinthum remigrans, ab omnibus circà nationibus adeuntibus honorandos praebuit: postremò apud Demetriadem regio more tumulauit. Sab. lib. 1. c. 4. ex Plutarchi Demetrio. Severvs Imperat. Eboraci in Britannia obijt (anno imperij 18. aetatis octogesimonono, secundùm Spartianum: licet Aurelius Sextus sexagesimoquinto interijsse scribat) in sepulcrum???; Antoninorum co̅ditus. Nam corpusculo Seueri ignibus tradito, cinerem ipsum cum odoribus in vasculum alabastri coniectum, Romam retulerunt filij. M. Brutus cùm in campis Philippicis corpus Cass II complorasset, & Romanorum vltimum appellasset eum, quòd existere deinceps par animus non posset in vrbe: exornauit eum, misit???ue Thasum, ne confusionem ibi funus eius crearet. Milites eius collectos consolatus est: quos rebus omnibus necessarijs cernens Spoliatos, pro amissis octo millia numûm in capita pollicitus est. Plut. in Bruto. Narsetis Eunuchi Romae mortui, qui Gothorum regnum euerrit, corpus in plumbea arcula Constantinopolim fuit delatum. Cuspinianus. Quibus Ladislai Vngarorum regis sanctissimi cadaueris custodia delegata fuerat, dum Varadinum corpus deuehunt, cùm labore, tum assiduo moerorg defatigatos, altissimus somnus inuasit. Currus sine iumentis, quae pabulatum emissa fuerant, per se citatus, ab expergefactis custodibus nusquam fisti potuit, donec Varadini constitit, vbi Ladislaus si [569] bisepulcrum optârat. Inter sepeliendum, quum vnus malè id olere diceret, increpantibus caeteris, qui suauissimam odoris fragrantiam sentiebant, os illi in terga retortum est. Exclamans igitur, Sancte Ladislaë, miserere mei: & sepulcrum supplex ven eratus, iratum sibi numen conciliauit. Mentum, quod humero inhaeserat, no̅ sine cicatrice auelli potuit. Bonfinius lib. 4. Dec. 2. Magnvs Ladalaos Sueonu̅ rex, A. S. 1290. mortuus, portatus fuit humeris incolarum ab insula Visingiana ad Stocholme̅sem ciuitatem, duodecim dierum itinere, vt illic apud Franciscanos sepeliretur. Io. Magnus lib. 20. cap. 9. Lotharivs Imp. ex Italia rediens per Tridentinam vallem, Veronae morbo correprus, in humili quadam casa inter Oenum & Lycum, mortem obijt. Corpus exenteratum per Augustam & Orientalem Franciam in Saxoniam delatum, in monasterio Luttere, quod ipse extruxerat, sepultum, cum plumbeis laminis, quibus res eius gestae continebantur. Cuspinianus. Robertvs Brusius Scotorum rex moriens petijt, vt vnus eligeretur ex praestantissimis regni ducibus, qui cor suum Hierosolymam ad Christi sepulcrum deferret. Id enim sibi viuo maxime semper fuisse in votis, vt eò profectus hostes Christiani nominis oppugnaret. Sed quoniam per frequentia bella, fatum???ue suum non licuisset, id saltem modò optare, vt quod est praestantissimum corporis humani, & quò iam saepe illuc euolauerat, id sepeliendum in templo dominici sepulcri, quod in Golgotha aedificatum est, illuc deferretur. Eo itaque defuncto Iacobus Douglas vir fortiss. id muneris subiuit. Capsulae inclusum aureae, cum nobiliss. virorum comitatu Hierosolymam vexit, munera regia religiosis locis distribuit, copias suas Christianis reliquis adiunxit. In reditu tempestate in Beticam eiectus, Aragonum regi operam contra Saracenos praeclaram nauauit: sed tandem in insidias pertractus cum suis ad incernecionem caesus est. H. Boëthuis libro 14. & 15. 10. Vngenad Baro in Sonneck, de Italis, Dalmatis atque Croatis optimè meritus (in quorum linguas maximis sumtibus, solo pietatis studio, Nouum testamentum, hymnos sacros, multos???ue alios Christianae religionis orthodoxos libros conuerticurauit, & vel nolentibus, nulla mercedis spe obtrusit) cùm 27. Decembris, anno Sal. MDLXV. in Boëmia in arce Vuintrica obdormiuisset, vltimis???ue tabulis mandasset, vt in ducatu Virtenbergico sepeliretur: Christophonis dux, non modò defuncti manibus hoc obsequij genere parentare, verumetiam locum sepulturae Tubingae in gentilitio Virtenbergicorum principum sepulcro concedere voluit. Translata è loco sepulturae in alium. Vide Tit. Carpora sanctorum culta, fol. 4137. Dauid rex ossa Savli regis, & Ionathanis eius filij, à Iabensibus Galaaditis, qui illorum corpora ex vico Bethsabe, illic à Palaestinis suspensa, surripuerant, abstulit: & simul septem Sauli filiorum à Gabaonitis crucifixorum ossa, Selae in finibus Beniamitarum, in sepulcro Cis Sauli patris condidit. 2. Reg. 21. Ioseophi corpus Israëlitae secum ex Aegypto portârunt, & post occupatam terram Sanctam Sichemae sepeliuerunt in agri fundo, quem Iacobus à filijs Hemoris patris Sichemi centum quessitis emerat, qui???ue Iosephaeis haereditate cesserat. Iosuae cap. vlt. Cornelius l. pontifex sub Decio, priusquam in exilium mitteretur, instante Lucina matrona sanctissima, corpora Petri & Pavli è Catechumbis (vel Catatumbis, vt Gregorius habet) vbi minus tuta esse videbantur, noctu leuauit. Paulum Lucina in praedio suo via Ostiensi collocauit, eo loci, vbi interfectus fuerat: Petrum verò Cornelius apud locum reposuit, vbicrucis martyrium subierat, in tempio Apollinis, ad radices Aureimontis, tertio Calendas Iulij. Platina. Tisameni Orestis F. cadauer cùm Achaei Helice sepelissent, Lacedaemonij, Delphici oraculi monitu, eius ossa Spartam deportarunt: & hoc ipso tempore monstratur Tisameni sepulcrum, quo loco epulum celebrane Lacedaemonij, quae Phiditia nuncupant. Pausanias lib. 6. Cimon Miltiadis F. capta Scyro insula, cùm veterem accepisset Thesea, Aegei filium, profugum Athenis, contulisse in Scyron se, atque ibi ab rege Lycomede ex suspicione dolo sublatum: laborauit sepulcrum eius vestigare. Siquidem oraculum erat Athenis, quod reliquias Thesei in vrbem referri, eum???; pro heroë praecipiebat eximiè coli. Caeterùm, vbi conditus esset, ignorabat, quòd Scyrij fateri nollent, neque concederent inuestigari. Tunc verò ingenti studio tandem inuenit Cimon conditorium, imposuit???, naui praetoriae ossa, ea???; omni magnificentia decorata in patriam annis propè quadringentis pòst reduxit. Quamobrem summam gratiam apud populum comparauit. Plut. in Cimone. Thebani sepultum apud se Linvm vatem fuisse autumant: addentes, Philippum Amyntae filium, proflgatis ad Chaeroneam Graecis, somnij cuiusdam monitu Linierut, ossa in Macedoniam transportasse. Mox itidem alio commotum somnio Thebas reportanda curâsse. Sepulcri omnem superficiem, ac planè vestigia omnia, temporis diuturnitate abolita, Pausanias in Boeoticis scribit. Themistoclis ossa Athenienses ex Magnesia reportari in patriam curârunt, poenitentia ducti, quòd eum aliqua̅do proscripsissent: eius???; filijs reditum concesserunt. Sepulcrum in Piraeeo erectum. Pausanias lib. 1. Cimonis, in expeditione contra Persas defuncti, in oblidione Citij, relata in Atticam fuisse ossa, testantur monumenta, quae hac quoque aetate Cimonia appellantur. At colunt Citienses quoque tumulum quendam Cimonis: quòd deus ijs, vt Nausicrates orator tradidit, in fame & sterilitate praecepisset, ne despicerent Cimonem, sed tanqua sorte maiorem humana eum honorarent & venerarentur. Plutarchus in Cimone. Phocione ab Atheniensibus capitis damnato, visum etiam inimicis est, vt corpus extra fines proijceretur, ac ne quis Atheniensis rogum funeri incenderet. Quamobrem nemo amicorum ausus est corpus attingere. At mulier Megarica proprijs sumtibus Conopioni cuidam, cui id muneris erat, imposuit, vt cadauer vltra Elcusina exportatum igni combureret. Illa interim cum ancillis assistens, tumulum honorarium aggessit, atque inferias Phocioni dedit, ossa in sinu collegit, ea???ue nocte domum deportata defodit apud focum, his verbis: Apud vos, optimi penates, has boni viri reliquias depono. Eas vos, cùm Athenienses ad mentem redierint, patrio reddite sepulcro. Plutarchus in Phocione, & Aelianus libro 12. Cùm Philopoemenem Achaeorum ducem Messenij veneno sustulissent, Lycortas Arcadum & Achaeorum dux Messene euersa, ossa eius Megalopolim reportauit, tanquam viri de patria oprimè meriti, in quo bonorum & fortium virorum omnis propè est in Graecia consumta progenies. Pausanias in Arcadicis. Cùm post annum 35. Ioannis Chrysostomi episcopi, quiin exilio obierat, corpus à Theodosio iuniore Constantinopolim relatum esset, aiunt, nauem, qua vectum Ioannis corpus fuerat, petram discidisse: ipsum verò corpus in templum delatum, ad populum dixisse: Pax vobis. Nicephorus libro 14. capite 46. Leo V. Imperator pius admodum in defunctos, ad Chrysopolim monasterium Philippi misit, vbi corpus Michaelis Imp. sepultum erat: quod effodi curauit, in templum???ue Apostolorum deferri, vbi marmorea arca includi iussit, adhibitis ceremonijs solennibus & funerali maxima pompa. Cuspinianus è Zonara. Alvredvs rex Anglorum, in episcopali ecclesia Vintoniensi sepultus erat. Sed quia Canonici dicebant, regios manes resumto cadauere noctu per domos oberrare, filius eius Eduardus ossa genitoris sustulit, & in nouo monasterio posuit. Ranulphus lib. 6. c. 3. in Polychronico. Adolfvs Nassauiensis Imp. ab Alberto Austriaco ad Spiram caesus, honorificè sepultus est apud monasterium, cui nomen Rosarum vallis. Sed post concordiam Principum sub Henrico VII. exhumatus, Spiram est delatus. Vbi hodie amborum mortuorum corpora, Adolphi & Alberti, qui maximè inter se, dum viuerent, dissidebant, vix palmo iam dissident. Cuspinianus. Aegidivs Carillus Hispanus cardinalis, ab Innocentio VI. Auinione in Italiam missus ad recuperandas vrbes, quas per pontificum absentiam in Gallia tyranni occupârant, res maximas quinquennio gessit, & pontificem in integrum armis restituit. Bononiae collegium Hispanorum instituit. Obijt Viterbi, sepultus Assisij. Inde multò pòst humeris peregrinorum, iubilei gratia Romam petentium, peccatorum veniam omnibus tam sanctum onus subeuntibus pollicente pontifice, Toletum in Hispaniam delatus est, & denuò sepultus. Hieron Garimbertus lib. 3. de Vitis pontificum. Non collecta. non qvaesita. Victis Lacedaemonijs nauali pugna, cùm decem Praetores Atheniensivm, amissis XXV. nauibus, ad naufragos serua̅dos & cadauera colligenda Theramenem & Thrasybulum misissent, sed illi tempestate impediti officio fungi nequiuissent: nihilominus à populo capitis damnati fuerunt. Xenopho̅ lib. 1. rerum Graecarum. Galli cruentissima clade à Graecis ad Thermopylas affecti, nullas omnino per caduceatorem, quantisper suos ad sepulturam tollerent, inducias poposcerunt: ac planè ostenderunt, se nihil interesse putare, humóne tegerentur, an verò à feris & volucrib. ijs, quae solent infestae ad cadauera aduolare, dilaniarentur. Ac duplex, opinor, causa est, quamobrem nulla illis cura sit eos, qui in pugna ceciderint, sepeliendi. V [570] na, quòd maiorem ex hac de immanitate sua opinione inijci hostibus t???rorem existimant: altera, quòd non est omnino ipsis cum caeteris communis, in eos, qui è vita excesserunt, miseratio. Pausanias in Phocicis. CADAVERVM CONSERVATIO. Conseruationem hîc Cadaueris tanquam bonum quoddam Corporis perpendimus. Vt verò honorifica est vel ignominiosa, inter Fortuita locum merebitur, sol. 1018. 1022. Qvid conservetvr. Puta Pars cadaueris. Essedones purgatum defuncti caput inaurant, illi???ue quotannis hostias mactant, & iusta persoluunt. Alex. lib. 5. c. 56. Galli olim illustrium virorum capita condientes odoribus, peregrinis ostendebant: nec tantidem auri redimi dignabantur. Strabo lib. 4. Apud Rom. Membrum abscindi mortuo dicebatur, cùm digitus eius decidebatur: ad quod seruatum iusta fierent, reliquo corpore combusto. Festus. Ricardvs Anglorum rex in Caleci obsidione sagitta venenata percussus, moriens iussit corpus suum terra humari ad coenobiu̅ diui Ebrulphi, ad pedes patris Henrici, de quo malè meritus erat: sed sor Rhotomagi seruari, quoniam eam ciuitatem, vt fidam, miro semper amore complexus erat, ibi???ue multùm versabatur: reliqua viliora intestina in Pictonum terra, vt suo principi ingrata, recondi. Polydorus lib. 4. Mos in hunc vsq; diem seruatur, cùm antistes Herbipolensis moritur, vt corpus eius exenteretur: intestina in monasterio ad S. Iacobu̅ apud Scotos in suburbio sepeliantunr: cor in amplo vitro in quadriga ducatur quatuor equis Eboracum monasteriu̅ Cisterciensis ordinis. Reliquum cadauer in maiore ecclesia, diuo Kiliano dicata, condatur honorificè, cum insigni pompa funebri. Cuspinianus. Panebij, si quando Rex moritur, corpus quidem defodiunt, caput verò auratum in templo augustissimo consecrant dicant???;. Alex. lib. 3. cap. 2. À Qvibvs. Ab Hominibus. Cùm Simeonis Stelitis eremitae corpus Antiochiam transferretur à Martyrio episcopo, sub Leonis Magni imperio, Ardaburius Orientis praefectus exercitu suo ide̅ comitatus fuit, ne vicinarum vrbium impetu in itinere eriperetur, quòd omnes sese sanctissimi viri reliquijs felices futuros arbitrarentur. Nicephorus lib. 14. c. 51. Frothone III. Danorum rege clariss. mortuo, salitum corpus triennio proceres asseruandum curauêre, & quasi prae senio nec pedes incedere, nec equo vehi posset, regio curru circumuexêre, prouinciarum defectionem vulgato regis exitu formidantes. At vbi putidos artus extrema corripuit sanies, nec tabes reprimi poterat, secus Vueram Sialandiae portum regio funere tumulauêre corpus, affirmantes Frothonem eo loci mortis ac bustu copiam exoptasse, vbi regni eius praestantissima haberetur prouincia. Saxo lib. 5. Brutis. Iadon propheta Hierosolymitanus, à pseudopropheta Bethelense, cum quo contra Domini praeceptum cibum sumserat, domum repetens, à leone occurrente interfectus, ab eodem contra iniuriam auium atque canum defensus, quoad à pseudopropheta superueniente sepeliretur. 3. Reg. 13. Onophrio in vastissima Aegypti Solitudine moranti, & nulli hominum cognito, & consumtis indumentis nudo, quum iam vita excessurus esset, contigit Paphnutium abbatem videre: à quo interrogatus, nomen vitam???; exposuit, & ipsum à Deo sibi destinatum, à quo postera die sepeliendus esset, dixit. Quum ergo animam (vt praedixerat) exhalasset, vidit eam Paphnutius ab angelis in coelum tolli. Cuius corpusculu̅ suauissimo odore diuinitùs perfusum sepelire volens, instrume̅tum, quo terram cauaret, non habuit. Et ecce accurrunt duo leones, tellurem???; vnguibus scalpentes, fossam hominis capacem fecêre. Sic???; ipse pallio suo inuolutum, atq; ibi depositum. humo, quam bestiae egesserant, operuit. Eo vix sepulto cella corruit, & palma, quae iuxta illam stabat, radicitùs euulsa procubuit, quasi dedignantes aliorum vsui seruire, quae tam exactae sanctitatis viro seruissent. Mar. lib. 5. c. 10. Cleomenes Spartanus ob infidias à Ptolemaeo Alexandriae in crucem fuit elatus. Draco ingens caput illius circumplicans faciem contexit, ne auis carniuora eam vlla attingeret Hinc superstitio incessit regi, quasi virum interfecisset diuinum. Alexandrini quoque heroëm Cleomenem deorum???ue filium appellabant: vsq; dum reflexerunt eos doctiores: qui docuerunt apes ex bobus, ex equis vespas putrescentibus germinare, scarabeos ex asinis pullulare eodem deductis: humana verò corpora tabe medullae inter se compacta & concreta edere angues. Qua re veteres animaduersa, inter omnes animantes heroibus draconem consecrauêre. Plutarchus in Cleomene. Stanislai Cracouiensis episcopi corpus, in plura dissectum frusta ab impij regis Boleslai II. militibus quatuor aquilae circumuolantes custodierunt: & cùm noctu ea colligare amici contenderent, integrum illud reperêre. Cranzius lib. 3. c. 14. Vandaliae, & Cromerus. Edmvndi Angliae regis caput, quem supplicem Dani interemerant, ex dumeto suos, qui caput inquirebant, vocauit. Qui cùm accessissent, à lupo custodiri illud conspexerunt: qui etiam vsq; ad locum sepulturae placidè eos comitatus est. Vincentius lib. 25 cap. 32. CVM Qvibvs. Conservati, Conditi Mortui cum Comitibus. Indorvm mos est, vt viro defuncto, quae charissima coniux in vita fuerat, eodem igne absumatur, vna???; cremetur. Alex. lib. 3. cap. 7. Gerrhi & Tavri, Scythiae gentes, defuncto rege, in tumulo, vbi cadauer odoribus delibutum erat, praecipuam concubinarum, pincernam, coquum, agasonem ac ministrum vnà tumulare, equos???, & quin quaginta ex ministris ad rogum praefocare assueuerant. Diod. lib. 1. & Herod. lib. 4. Thracibvs & Getis erat mos, vt viro defuncto, praecipuè dilecta coniunx, maximo cultu ornata, ad tumulum ducta, à propinquiore mactetur, eodem???ue tumulo humetur. Alex. lib. 3. cap. 7. Aethiopes comas ad rogum radunt, corpori???ue & igni imponunt boues & pecora: equos???; & canes in ignem mittunt, vinum & oleum affundunt. Alex. lib. 3. cap. 2. Megarenses tria aut quatuor defunctorum corpora singulis condebant tumulis prona. Idem. Apud Gallos in funere omnia, quae viuis charissima fuissent, cremabantur cum desunctis, animalia etiam ipsa. Nec multu̅ antea quàm C. Caesar eam terram debellasset, clientes & seruitia funebri rogo inferebantur. Sab. lib. 1. En. 4. Apud Hervlos defuncti vxor sese apud sepulcrum mariti laqueo suspendebat. Procopius de bello Gothorum lib. 2. Saxo lib. 5. Danicarum historiarum scribit, Arsvitvm Biornonis filium cum cane & equo fuisse humatum. Principes Tartarorvm antequam expirent, seruum deligunt, qui cum domino viuus sepeliatur. Bonfin. lib. 8. Dec. 2. Narrant vespillones, si cum denis virorum cadaueribus componantur singula feminarum, haec illa vnà secum inflammare: quòd vnguinosum quid & oleosum earum caro, vt caeterorum sit fomentum, contineat. Plut. lib. 3. Quaest. conu. 4. Apud Romanos, singulos singulis sepulcris condi, diu consuetudo permansit: quod ab Atheniensibvs quoq; vsurpatum fuit. Alex. lib. 6. cap. 14. Muneribus, Pecunia. Qui liberos, coniuges, & amicos amiserunt, esse eos praeoptan??? vspiam in aerumnis, quàm esse semel sublatos & ad nihilum redactos. Cupidè enim haec vocabula, Decedere morientes, & Migrare è vita, ac si quae alia, quae conuersionem animae denotant, non interitum, audiunt, dicunt???, ita: Ast illic etiam chari reminiscar amici. Et, Quid Hectori vis nunciem aut seni viro? Hinc inualuit error, vt arma, instrumenta, vestes consuetas vnà cum defunctis, atq; vt Minos cum Glavco Cressas: Caesi ossa tibias maculis sparli hinnuli, contumulent, quasi ijs recreentur: ac si quid illos poscere & desiderare suspicentur, laeto animo id largiuntur. Sicut Periander tyrannus Corinthiorum simul cum vxore Melissa mundum eius, quasi postularet, id & algere diceret se, cremauit. Plut. contra Epicurum, & Herod. lib. 5. Veteres olim trientem in os defuncti, tanquam naulum, imponebant: quem apud inferos darent pro portorio Charonti. Apud solos Hermionenses Argiuos litorales, quia pronus inde ad inferos descensus esse diceretur, naulo non indigebant obituri, teste Eustathio Iliad. ???. & Luciano in Dialogo de Luctu. Is numulus Danace à Graecis dicebatur, vt scribit Callimachus. Aristophanes in Ranis, duos obolos postea naulum eiusdem fuisse scribit. Ab Atheniensium imperatoribus auctum est aliquando Charonti stipendium, ad tnobolum vsq;. Natalis Comes Mythol. lib. 3. c. 4. Albanis pecuniam cum mortuis sepelire in loculis, mos erat patrius. Strabo lib. 11. Apud priscos Germanos dum igne accenso corpora defunctorum cremarentur, pro dignitate, pro???ue opibus, qui bus [571] quisq; potens erat, amici & affines, qui???; coniunctissimi aderant, quae chara habebant, & praecipui cultus, cum gemitu & questu miserabili in luctus & grauissimi doloris signum ignibus inijciebant. Alex. lib. 3. cap. 2. ex Tacito. Libris. Dictys Cretensis historiam belli Troiani sex libris descriptam, secum sepeliri curauit. Suidas. Nvma Pompilio Rom. rege mortuo, Romani duas arcas lapideas fecerunt, quas condiderunt sub Ianiculo. In vna cadauer cius positum fuit, in altéra libri sacri, quos ipse conscripserat, quòd ea omnia, quae in ijs expressa erant, viuens pontificibus tradidisset, omnium???ue arte & sensu eos imbuisset. Plut. in Numa. Epistolis. Gaiatarvm mos fuit, vt defuncti familiares & affines inscriptas epistolas ad rogum conijciant, velut apud inferos mortui illas mox Iecturi forent. Alex. lib. 3. c. 7. Qvo instrvmento. Cadauera Condita Gypso. Macrobii Aethiopes corpora salita gypso incrustant, & pictura exornata in vasis condunt vitreis. Herod. lib. 3. Melle. Babylonii & Assyrii mortuos in melle seruant. Alex ab Alex. lib. 3. cap. 2. Xenophon lib. 5. de rebus Graecorum narrat, Agesipolim Spartiatem, cùm è Macedonia cum exercitu domum rediret, in vicinis Olynthi oppidi locis graui morbo correptu̅, mortuum???ue septima die, in melle condîtum Lacedaemonem reportatum, atq; illic regia sepultura ornatum. Plinius tradit, allatum ex Aegypto Hippocentaurum Claudio Caesari, & Statius in Syluulis, Alexandri Magni cadauer melle litum putredini non fuisse obnoxium, scribit. Conseruat enim mel corpora à corruptione, teste Plin. lib. 22. Caelius lib. 28. cap. 27. Cera. Magi Persarum cadauera non priùs humant, quàm aut ab alite, aut à cane tracta fuerint. Postea cera condiunt, & terra obruunt, non cremant: quoniam nefas esse aiunt Igni, quem pro deo colu̅t, cadauer attingere. Herod. lib. 1. & Cic. 1. Tusc. Agesilavs rex Spartanus, in portu Menelai mortuus, mellis penuria cera condîtus Spartam reuectus est. Plutarchus in eius vita. Aromatibus, Vnguentis. Christvs Dominus noster cùm corpus suum sanctissimum in monumento à mulieribus, quamuis festinantibus, vngi non posse praeuideret, quoniam resurgens vnctione opus non habebat: at viuens tamen honorem hunc non neglexit, sed bis se vngi Bethaniae passus est, semel sabbatho pedes à Maria Magdalena in aedibus Lazari, iterum caput à muliere innominata, quatuor diebus pòst, paulò ante suam passione̅. Priorem vnctionem Ioan. 12. posteriorem Matth. 26. Marc. 14. Lucas 22. describunt. Graeci cadauera defunctorum vino & vnguento inspergere solebant, cum??? odoribus effusi in lacrymas in vrna condere, & linteo ventilare. Alex. lib. 3. c. 7. S. ri non cremabant, sed condiebant cadauera myrrha, aloë, cedro, melle, sale, cera, bitumine & resina, odoribus & vnguentis delibuta. Sudore quoque ligni tedae concisae & furnis adactae, apud eosdem mortuos delibutos seruari prodiderunt, ita lineamentis integris, vt viui apparerent. In tantum??? odores ad defunctos pertinere creditum est, vt quamuis cremarentur, vnguenta tamen & odores flammae inijcerent. Alexander. Ferdinandus Aragonum & Neapolitanorum rex, & Alfonsus eius F. multos Proceres ac praeclaros duces, interposita fide & sacramenti religione, in gratiam receptos, quòd antea Gallicarum partium fuissent, violato iure & hospitij & mensae regiae crudeliter enecarunt. Eorum??? cadauera siccata & condîta odoribus in eo habitu, quo viui fuerant, ijsdem???ue insignibus exornata, adseruarunt atque ostentarunt. Iouius lib. 1. Hist. Sale. Aegyptii ignem animatam belluam esse putant, quae cùm omnia deuorando fuerit expleta, tandem & ipsa emoriatur. Piaculum censent, cadauer ab animato absumi. Ea??? propter cadauera non cremant, sed sale condiunt, ne humata à vermibus deuorentur. Herod. lib. 3. Folijs. Pythagoraei non vnguentis, sed folijs populi, myrti, & aloës stipati, humi mandabantur: sicut M. Cato condi & humari voluit. Alex. lib. 3. cap. 2. Absvmpta igni. Mortvi cremati. Conseruationis genus est, Crematio cadaueris: vt quando totum seruari nequit, seruetur saltem pars, ipsi scilicet Cineres. Veterem fuisse Grae cis morem cadauera comburendi, quòd à Septentrionalibus diu item seruatu̅, animaduertimus. Exustionis verò ratio affertur non vna, alijs opinantibus quòd in nobis diuinum est, igneo veluti vehiculo ad superna subuectum coelestibus inseri, subsidente, quod terrenum est. Alij in eo purificationem quandam intelligere maluerunt: quoniam sit ignis [Greek words] quid dam, id est, expurgandi vim habens: nam & purgationes, quas catharmos vocant, non citra ignem fiebant: quod signisicat Euripides, vbi Clytaemnestrae corpus igni depuratum scribit. Sed sente̅tiam priorem in Scyllae rogo approbare videtur Lycophron, & praeterea Indorum Gymnosophistae. Caelius lib. 17. c. 21. A. L. Veteres quoties plura cadauera & aceruata corpora vrerent, aut incendi curarent, solebant funerum ministri, denis virorum corporibus singula muliebria fomenti loco adijcere, vt vnius adiumento caetera faciliùs deflagrarent. Alex. lib. 4. cap. 7. ex Plut. lib. 3. Quaest. conu. 4. Hominem prius quàm genito dente cremari, mos gentium no̅ est, ait Plinius. Iuuenalis Satyra 15. Et minor igne rogi. intelligens puerum minorem septennio, priusquam omnes geniti dentes forent. Alex. lib. 3. cap. 7. Regum funebres tunicas apud Indos & Ae gyptiosolim ex lino asbestino faciebant, quod cùm ab ignibus non absumatur, corporis fauillam ab reliquo separat cinere. Plinius lib. 19. cap. 1. Cùm Licymnij cuiusdam amici sui Filivm Argiuum contra Laomedontem in expeditionem ducere vellet Hercules, pater vehementer refragabatur, quoniam priùs in alia expeditione alterum filium Oeonum sub eodem amisisset. Hercules iureiurando sese obstrinxit, filium sese ei reducturu̅. Cùm autem Argiuus in eo bello perijsset, Hercules cùm cadauer prae foetore integrum patri restituere non posset, combussit, & cineres vrnae impositos patri infelici remisit. Hinc mos inoleuisse videtur cremandi cadauera, quae priùs vel terra obruebantur, vel canibus & vulturibus dilanianda obijciebantur, Eustathius Iliad. ???. Heraclitvs defunctorum cadauera igni consumi voluit, vt ad originem suam reuertantur: ex igne enim omnia constare dixit. Alex. lib. 3. cap. 2. Phrygibvs igni imponere mortuos, antiquissimus mos fuisse proditur. Idem. Carthaginenses cùm priùs terra obruerent fato defunctos, postea à Dario admoniti, mutato consilio igni tradere cepêre. Alex. lib. 3. cap. 2. & 7. Cadauera cremare, apud Romanos non fuit veteris instituti: terra condebantur. At postquam longinquis bellis obrutos erui cognouêre, tunc institutum. Et tamen multae familiae priscos seruauêre ritus: sicut ìn Cornelia, nemo ante L. Syllam Dictatorem traditur crematus. id???ue voluisse, veritum talionem, eruto C. Marij cadauere, & in Anienem abiecto. Plinius lib. 7. cap. 54. Cn. Pompeius ab Achilla in litore Aegyptio obtruncatus est. Caput eius desecuerunt, truncum è nauicula nudum proiecerunt, reliquerunt??? spectare id cupientibus. Philippus libertus, dum satiarunt oculos, remansit apud eum. Inde aqua marina abluit corpus, ac tunicula quadam sua inuoluit. Cùm nihil aliud ad manum esset, circumspiciens litus, reperit paruulae nauiculae piscatoriae marcidas quidem reliquias, sed quae sufficerent ad rogum cadaueri nudo, nec ei integro. Ita funeratus est Pompeius. Reliquiae ad Corneliam relatae sunt: eas???ue illa in Albano humauit. Plut. in Pompeio. P. Clodivs à Milone occisus in curia ex subsellijs constructo rogo, Ruffi & Munatij Planci Trib. pl. persuasionibus, crematus fuit. Quo factum est, vt & tota curia incenderetur, atque hinc etiam rectà plebs ad domum Milonis cum igne contenderet. P. Aerodius ex Dionis lib. 40. Bellinvs Britannorum rex, in omni fortuna Brenno fratri (qui Romam cepit) nequaquam impar, Britannorum regum primus crematus est. Polyd. lib. 1. Ferdinandus dux Castellae regis, cùm Granatensem regem ad Buccam asini (is mons est) magna strage vicisset, xxx. millibus Saracenorvm interfectis, & odor cadauerum aestiuo calore promotus infestaret castra: ad praecauendam pestilentiam praecepit, vt tracta vnco, & in aceruos collecta succe̅derentur. Ex quo intellectum est, quod diuturna desuetudine dedidiceramus, non plurimis lignis opus esse ad cremanda humana cadauera, praesertim vt tum erant solibus incocta, & adipibus, qui diffluebant, nonnihil alimenti flammae praebentibus. Laurentius Valla lib. 1. Hist. Litvani olim corpora mortuoru̅ cu̅ preciosissima supellectile, qua viui maximè vtebantur, cu̅ equis, armis & duob. venatorijs canibus, falcone??? cremaba̅t, seruum etia̅ fideliorem viuum cum domino mortuo, praecipuè verò magno viro cre [572] mare solebant, amicos???ue serui & consanguineos propterea magnificè donabant. Guagninus in descriptione Lituaniae. Qvo habitv. Graeci veste alba cadauer, coronis???ue ornant, & paeana canentes sepulcro inferunt. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. Messenii optimates coronatos & candida veste velatos efferunt. Pausanias in Messenicis. Spartae cadauera veste contegebantur punicea, oleae praeterea folijs adiectis. Caelius lib. 17. cap. 19. A. L. Cares morte sublatos milites non exuunt, sed vnà cum armis militaribus honorificè sepeliunt. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. Qvo sitv. Perspicitur fuisse moris Graecorvm in curando funere, vt dirigerent membra mortuorum, si fortè, quod plerunq; extremo illo tempore fit, partem aliquam corporis contraxissent: atq; id (vt commodiùs fieri posset) statim anima efflata, cùm adhuc calerent, gerebant. quod etiam nos institutu̅ seruamus. Euripides in Hippolyto coronato inducit ancilla̅ domi clamantem, adhortantem???ue alias, mortua iam regina, vt hoc facerent: [Greek words] Voce verò illa cognouit Chorus, fato functam iam Phaedra̅: addidit???, quo signo id intellexerit, more̅ hu̅c ipsum tange̅s: [Greek words] Victorius lib. 10. Variarum, cap. 20. Sepeliunt pastorales Afri defunctos, vt Graeci: praeter Masamones, qui illos sedentes sepeliunt, obseruantes, vt dum quis cepit agere animam, eum sedentem constituant, ne supinus expiret. Herod. lib. 4. Phoenices Aphri, corpora Occidentem versus sepeliebant. Quum mortalibus caeteris & in primis Graecis Oriens ampliùs placeat. Alex. lib. 3. c. 2. & Caelius lib. 10. c. 3. A. L. Solon bello de Salamine suscepto, contra Megarenses, vicit eos non eloquentia, sed argumentis ipsis. Aperiens enim vetustos loculos, ostendit omnes Athenienses versus Occasum patrio more iacere: Megarenses verò temerè & sine discrimine pronos Orientem versus, more reliquorum Graecorum sepultos esse. Indicarunt???ue causam Lacedaemonij. Aelian. lib. 7. de Varia hist. Diogenes rogatus à Xeniade, quomodo sepeliri vellet? In faciem, inquit. Percontanti causam: Quoniam, inquit, paulò pòst futurum est, vt inferiora fiant superiora. Huc alludens, quòd id temporis Macedones rerum potirentur, atque ex humilibus fierent excelsi: quòd si inuerterentur omnia, fore vt cadauer etiam ex prono fieret supinum. Laërt. lib. 6. Vbi. Locvs alivs Vniversalis, consideratus Per se. Conditi in Terra, in genere. Antiquissimu̅ sepulturae genus putat M. Tullius, quo apud Xenophontem vtitur Cyrvs Persarum rex. Redditur enim terrae corpus, & quasi matris operimento obducitur. Sepulcrum antè non est, quàm iusta facta, & corpus incensum. Humatos propriè dicebant, quos humus iniecta contegeret, ex Plin. lib. 7. c. 54. Eum more̅ ius pontificale confirmat. Nam prius quàm iniecta gleba est, locus, vbi crematum corpus est, nihil habet religionis: iniecta gleba tumulis, & humatum est, & gleba vocatur, ac tum deniq; multa religiosa iura co̅plectitur. Ex hoc ritu enarratur ampliùs Maronis locus ex sexto Aeneidos: Eripe me his inuicte malis, aut tu mihi terram Inijce. Impium porrò censebatur, viso cadauere insepulto, non iniecisse puluerem, quod in Antigone indicat Sophocles. Et Athenis Buzyges eos est execratus, qui inhumatum cadauer neglectui habuissent. Ad haec respicit Horatianum illud: Quanquam festinas, non est mora longa, licebit, Iniecto ter puluere, curras. Hinc Graeci sepulcra dicunt [Greek words], vt Theocriti interpres scribit in Pharmaceutria, [Greek words], ab ea, quae mortuis inijciatur, terra, quam vocanteran. Sunt qui eria opinentur dici, non surrecta, sed iacentia sepulcra. Caelius lib. 17. cap. 20. A. L. Thales Milesius cùm omnia ex aquis constare diceret, defunctos terrae mandari iussit, vt hum ore dissoluerentur. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 2. Plato Legum XII. nullum in loco foecundo & agro ad cultum parato fieri struive sepulcrum iubet: verùm is, inquit, locus corpora defunctorum recipiat, qui ad caetera inutilis, & ad id tantùm commodus, viuentibus nil prorsus inferat notumenti. Neq; enim à viuis, minus item à mortuis Terrae matris foecunditas praepediri debet. Athenienses cum omnibus ferè Graecis corpora non cremabant, sed funebri veste terrae mandabant. Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 2. In Asso Troadis sarcophagus lapis fissili vena scinditur. Corpora defunctorum condita in eo, absumi constat intra XL. diem, exceptis dentibus. Eius generis & in Lycia saxa sunt, & in Oriente, quae viuentibus quoq; adalligata, erodunt corpora. Mitior est autem seruandis corporibus, nec absumendis Chernites, ebori simillimus, in quo Darium regem conditum ferunt: Pario??? similis candore & duritia, minùs tamen ponderosus, qui Porus vocatur. Plin. lib. 36. cap. 17. Hominem fulmine exanimatum cremari fas non est, condi terra religio tradidit. Seneca lib. Naturalium quaestionum 2. Artemidorus in Oneirocriticis, eo ipsos in loco sepeliri solitos, in quo de coelo tacti sunt, asserit. Montibus, Speluncis. Prisci reges & satrapae sub montibus humabantur: vt Gyges Lydorum rex sub Tmolo. Persarvm reges in monte: qui Persepoleos arci ab oriente incumbébat, nomine regius, sepeliri mos erat. Mirum dictu, in eius meditullio substructiones visebantur, quae reges caperent defunctos: sed ita, vt asce̅su nullo, machinis sublata conditoria reponerentur. Caelius lib. 17. cap. 19. A. L. Hac imitatione Aegyptiorvm reges suas extruxêre pyramides, ceu factitios montes. Vnde fluxit, vt etiam reliquis sepulcris cippi, statuae, pyramides adderentur, teste Alex. lib. 3. cap. 2. Antaevs Terrae filius fuit, habitauit??? oppidum Tingen in Mauritania, quae ab eo dicta est Tingitana, freto & Hispaniae obiecta. Extare dicit Mela rei signum, parmam elephantino tergore execto ingentem, & ob magnitudinem nulli nunc vsuro habilem, quam locorum accolae ab illo gestatam pro vero habent, tradunt???ue, & inde eximiè colunt. Est collis in ea terra modicus, resupini hominis imago iacentis: illius, vt incolae ferunt, tumulus. Vnde vbi aliqua pars exuta est, solent imbres spargi, & donec effossa repleantur, eueniunt. Kiovia vetustissima amplissima??? vrbs, ligneis septis circumdata, olim totius Russiae metropolis, ad fl. celeberrimum Borysthene̅ sita, à Vilna centu̅ viginti milliarib. Polonicis distat. Eam quonda̅ magnisica̅, & planè regiam fuisse, ipsae ciuitatis ruinae, & monumenta, quae sex milliarib. pate̅t, indicant. Apparent adhuc hodie in vicinis montib. & collib. Ecclesiaru̅ monasterioru̅??? & aedificioru̅ desolatoru̅ vestigia. Praeterea Cauernae quaedam subterraneae vastissimae, longo tractu subtus terras extensae, quas octoginta milliaribus protendi dicunt: in his plurima antiqua sepulcra corpora??? illustriu̅ quoru̅dam Russiae viroru̅ (quamuis antiquitùs posita) carie tantùm consumta, integra tame̅ apparent, praecipuè verò duorum princìpu̅ cadauera in vestibus gentili more, prout vini ambulabant, integra veluti recèns reposita apparent, sic??? insepulta in specu iacent, quae peregrinis & aduenis à monachis Ruthenici ritus ostenduntur. Guagninus in descriptione Lituaniae. Baldervs Danorum rex ab Hothero Sueonum rege nocta ex insidijs accepto vulnere, die postera praelium renouauit, & lectica se in aciem deferri iussit. Sequenti nocte eidem Proserpina, postridie se eius complexu vsuram, denun ciauit. Nec inane somnij praesagium fuit: nam Balderum elapso triduo, nimius vulneris cruciatus absumpsit. Cuius corpus exercitus regio funere elatum, facto colle co̅dendum curauit. Hunc quidam nostra aetate, inquit Saxo, spe thesauri noctu adorti, repentino ceptum horrore liquerunt. Ex ipso namq; perrupti montis cacumine, subita torrentis vis prorumpere videbatur: ita vt fossores, abiectis ligonibus, ne irruentis aquae vorticibus implicarentur, trepidi diffugerint. Saxo lib. 3. Insulis. Cùm anno secundo belli Peloponnesiaci horrenda pestilentia Athenas inuasisset, Athenienses tantae calamitatis causam ad deos religionem??? retulêre, & Delon insulam lustrari iussêre: quae polluta violata??? idcirco putabatur, quòd ad sepelienda expirantium cadauera, per nefas vsurpari cepta esset. Apertis itaq; cunctis in Delo sepulcris, vrnas omnes in insulam Delo proximam, cognomento Rheniam, transtulêre: tu̅ lege cauerunt, ne cui párere sepulcrúmve defodere in Delo liceret. Diodorus lib. 12. Cyprvs insula adeò cadauerum impatiens olim fuit, vt mandata sibi interdiu corpora, proxima nocte reijceret. Ibi Ericus II. Danorum rex, Hierosolymam cum vxore Botilda petens, febri correptus, cùm viccinum sibi fatum adesse cognosceret, apud celeberrimam Cypri vrbem corpus suum funerari petiuit, praefatus tellurem aliorum cineres respuentem, suos quietiùs habituram. Igitur pro voto tumulum nactus, corporis sui beneficio vetustam humi indignationem repressit, eam???ue humanis antè cadaueribus reluctantem, non solùm suae, sed etiam alienae sepulturae patientem effecit. Coniugem quoque eius idem peregrinationis labor absumsit, Saxo libro duodecimo. Lapidum aceruo. Troglodytae Aethiopes sepulcra ridiculè penitùs curant. Nam paliuri viminibus corpus ligantes, defuncti ceruicem cruribus applicant. Deinde cadauer in loco editiori positum Iapidibus ridentes obruunt: impositoque super saxorum aceruum caprae cornu, abeunt, nullo dolore moti: Diod. Siculus lib. 3. cap. 3. Niue, Glacie. In Scythia gens est, quae parentum cadauera inter niues & glaciem truncis affixa arborum detinet, illa terrae mandare pro scelere pro??? flagitio arbitrata. Alex. lib. 3. cap. 2. Fimo, Sterquilinio. Nabathaei Arabes arbitrantur mortua corpora aequè atque stercus (vt Heraclitus inquit) cadauera stercore abiectiora: quapropter reges etiam in sterquilinijs defodiunt, Strabo libro 16. Litore. Aiax Telamonius non combustus, sed sepultus fuit in Sigaeo litore, quoniam sibijpsi manus intulerat. Brodeus in 1. Epigram. & Plato in Phaedone. Paludibus. Arrianus lib. 7. multos Assyriorvm regum in paludibus conditos scribit. Alueo fluminis. Alaricvs Gothorum rex, direpta Roma, in Siciliam transmissurus, Cosentiae obijt. Ne autem Itali cadauer eius effoderent, Gothi Basento amne ad tempus corriuato, in fluminis alueo sepulcrum condidêre, opificibus intersectis, ne vbi loculus, cum ossibus multis??? diuitijs defossus esset, sciri posser. Id quod huic genti in cadaueribus & thesauris condendis samiliare suit. Aemilius lib. 1. Sabell. En. 7. lib. 9. ex Paulo Diacono. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Arboribus. Colchi mortuos suos in pellibus sepeliunt, & insutos ex arboribus suspendunt. Aelian. lib. 4. de Varia hist. Kyrgessi vel Circassi Tartari mortuos sepulturae loco in arboribus suspendunt. Alex. Guagninus in Tartaria. Sveonvm & Gothorum regu̅ cadauera olim in quercubus, tanquam saesis locis suspe̅di solita testatur Olaus lib. 16. cap. 37. Septentrionalium gentium. Columnis. Phrygiae populi mortuos sacer dotes non defodiunt, sed super lapidibus decem cubitis erectos sublimes constituunt. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 2. Vrbibus, Domibus. Lycvrgvs Lacedaemonius, funerare in vrbe extinctos, non interdixit: quòd & assuescere vellet iuuentutem, ne horrerent mortem. Plut. in eius vita. Romani olim in domibus, quas singuli incolebant, dolijs aut vasculis condebant mortuos. Qua ex causa Lares, domesticos deos, colere coeperunt. Cineres eius, qui triumphasset, aut Imperatoris, qui hostes bello domuisset, vel armis remp. auxisset, in vrbem ferre licebat: quibus hoc honoris causa, vt in foro conderentur, tributum fuit. Alex. lib. 3. cap. 2. Romae in Campo Martio, Appiano teste, ante L. Syllam reges duntaxat humari consueuerant. Relatum in Chronicis, Traianvm Imp. intra Vrbem solum omnium & in foro sepultum, quum morbo apud Isauriae Seleuciam interijsset. Sed ducibus etiam datum ac posteris, Plutarchus scribit, vt in foro sepelirentur. Imperatoribus etiam datum & Vestalibus, vt in Vrbe contumularentur. Nam & nocentes virgines in Campo scelerato intra vrbem adobruebantur viuae. Caelius lib. 17. cap. 19. A. L. Thvcydides cùm ab Oenobio in patriam restitutus fuisset, paulò pòst dolo interemtus, ad Melitidem portam Athenis fuit sepultus. Pausanias in Atticis. Agro, Rure. Nullum Solonis axones sepulcrum in vrbem Atheniensem admisêre. Hinc Seruius Sulpitius apud Ciceronem: Ab Atheniensibus locum sepulturae intra vrbem vt darent, impetrare non potui, quòd religione se impediri dicerent, nec tamen id antea cuiquam concesserant. Nec Sicyonii, teste Plutarcho in Arato: nec, vt opinor, praeter paucos, reliqua Graecia, nisi religionis aut virtutis ergô. Brodens in Epigram. Graecis. Athenis, in campo extra vrbem, tumulus erat, in quo columnae extabant, in quibus defunctorum nomina per singulas tribus, qui illic conditi erant, continebantur. Corinthi quoque extra vrbem maximorum virorum monumenta fuêre: inter quae Diogenis Sinopensis, quem Canem Graeci cognominarunt, sepulcrum visebatur. Alexander libro tertio, capite secundo. Sophoclem tragicum poëtam defunctum, sepeliri Liber pater iussit, obsidentibus Athenas Lacedaemonijs, & Lysandro eorum rege in quiete saepiùs admonito, vt pateretur extra vrbem humari delicias suas. Lysander vbi intellexit Sophoclem mortuum, pacem funeri dedit. Solinus. Platonis institutio fuit, vt in agro infoecundo ac sterili sepulcra constituerentur, ne viuentibus officerent. Lege duodecim tabularum, ne in vrbe sepelirentur, néve vrerentur, Romae fuit sancitum: In vrbe ne sepelito, néve vrito. Existimarunt fortè veteres, si intra pomerium cuiusquam tumulus foret, huiusmodi feralibus contaminari sanctum municipiorum ius, pollui???ue vrbis genium, aut tetro cadauerum odore pestilenti aëre affici. Brodeus in 1. Epigram. Vlpianus scriptum reliquit, Diuum Adrianum poenam statuisse aureoru̅ xl. in eos, qui in ciuitate sepulcru̅ fecissent, quam fisco inferri iussit: & in magistratus eandem poenam, qui id passi forent: quin & publicari iussit locum, & inde cadauer transferri. Cael. lib. 17. cap. 19. In agris proinde quisque suis, aut in fundo suburbano, seu auito & patrio solo, ex senatusconsulto, Cn. Duillio consule, Romae humari consueuêre, cùm priùs in vrbe humarentur. In quibus sepeliendi licet toto generi & familiae ius esset à principio, postea vt in familiam ius sepulcri non descenderet, recentiore cura prouisum fuit. Frequentiùs in Flaminia aut Latina via, ac suburbijs & anfractibus viarum, Romanorum gentilitia sepulcra fuêre. Ibi???ue Calatini, Scipiones, Seruilij, & Metelli, aliorum???ue honestissimae familiae condebantur. Cella vinaria. Odetti Foissei Lotrechij, ducis Gallorum, in Neapolitana obsidione mortui, cadauer ex cumulo arenae refossum, Hispanus miles Neapolim relatum in cella vinaria recondidit, affuturum sperans è Gallia pecuniosum redemtorem: sed frustra. Iouius lib. 26. Hist. & in eius vita. Templo. Clemens, cui Eusebius astipulatur, non aliunde sacrarum aediu̅ originem deductam putat, quàm à sepulcris, quae quidem magnificentiùs condita Templorum appellatione vocata sint. Eunapius certè in vitis Sophistaru̅ Christianos sugillat, quòd ad mortuorum sepulcra conueniant, ta̅quam ad nouos deos. Brodeus in 3. Epigrammatum. Gvlielmi Conquaestoris Anglorum regis corpus nobiles Normanni Cadomum deportarunt. Quod magna exequiarum pompa delatum in templum diui Stephani, quod ipse co̅diderat, antequam ad sepulturam daretur, necesse fuit pro sepulcro solui precium cuidam clamanti, se loci illius esse dominum, vbi ea sacra aedes extructa esset. Polydorus libro 9. Anglicae hist. Respectu Personarum. Coemiteria Regum. Saitani reges suos intra septa templi sepeliebant. Alexan. ab Alex. lib. 3. c. 2. Artemisia Mavsolo coniugi sumtuosissimum condidit sepulcrum, à quo Mausolea denominari coeperunt regum sepulcra. Iosephus in Antiquitatibus Iudaeoru̅, Daniele̅ Ecbatanis Mausoleu̅ fabricasse perhibet, in quo Medorvm, Persarum Parthorum??? reges sepelirentur. Macedonvm reges Aegis Macedoniae oppido condebantur. Teste Plinio, & Pausania in Atticis. Constantinopoli Iustinianus Imp. Templum sanctorum Apostolorum extruxit, in quo Imp. ac sacerdotes locum sepulturae haberent. Euagrius lib. 4. c. 31. Iona insula veterum Scotorvm regum sepulcris clara est, teste Polydoro lib. 1. Pòst Macolmus rex Dunelmense coenobium instituit in regum sepulturam. Balaeus de script. Britan. cent. 2. cap. 60. Sunt qui Lucio regi primo Christiano apud Britannos assignent templum diuo Petro positum, extra vrbem Londinum: quamuis plerique alij Sigiberto Orientalium Saxonum regi illud ipsum attribuant. Hic locus ip primis regum Anglorvm sepulturis nobilissimus, vulgò Vuestmonasterium vocatur, quòd ad Occidentem spectet. Polydorus libro secundo. Regum Hierosolymitanorum Christianorum sepulturae locus Hierosolymis sub monte Caluariae. Sic Godefridvs primus sex, sic Balduinus frater, sic patruelis huius Balduinus II. teste Tyrió. Militum. Ceramicvs, locus Athenis intra vrbem, vbibello peremtos sepeliebant, & funebres orationes habebant, vt Menecles & Callistratus in scriptis de Atheniensibus tradunz: statuis passim erectis, quae quo quisque loco occubuisset, indicarent. Ex Thucydide Suidas. Nomen habuit à lateribus coctilibus. Quò alludens Satyricus, Munitam à figulis vrbem, prosepulcro ponit. Plebeiorum. In Exquilijs vel vltrà potiùs, vt Varroni placet, Romae locus [574] publicus erat, quem Puticulos vocabant: quoniam illic esset sepulcrum miserae plebi. Quod in Sermonibus Horatius significat, & Acron exposuit: nam in eo loco vstrinas fuisse publicas, scribit Porphyrio. Antiqua verò sepulcra in puteorum morem solita excauari, non latuit Pompeium Festum, vnde & inflexum puticulorum nomen liquet. ni coniectet quis, quòd inibi computrescerent cadauera. Caelius lib. 10. cap. 17. Antiq. Lect. Seruorum. Ante Persicum bellum, cùm Athenienses contra Aeginetas profecti, seruorum fideli opera vsi essent, plebiscito sancitum fuit, vt publicae sepulturae honor seruis promiscuè cum dominis in Academia concederetur: & seruorum nomina quoq; columnis incisa fuerunt. Pausanias in Atticis. Iudaeorum. Ivdaeis in Anglia Londini tantùm ager ad condenda mortuorum cadauera datus erat. Caeterùm ab Henrico II. rege impetraru̅t, vt vbicunq; degerent, eo loci agrum sepulturae suorum assignatum haberent. Polyd. lib. 13. Christianorum. Christianorvm coemeteria olim ante vrbes fuisse, testatur Chrysostomus sermone de Pide & lege. Prosper Aquitanicus episcopus, extra vrbem sepultus est, in templo D. Apollinaris. Armenium episcopum Lucanum, extra vrbem elatum, refert Gregorius Turonensis lib. 2. cap. 1. Coemeteriorum meminit Augustinus epistola 64. Est & apud Euagrium vox coemeterij, lib. 1. cap. 16. Turcorum. Solent Tvrci sepulcra iuxta vias collocare, nec in vllo alio loco sepelire licet. Sepulturae autem mandant cadauera lota, & omni à parte rasa. Chalcocondylas lib. 3. Particvlaris locvs. cvivsmodi sunt Sepulcra. Nempe Quae Quorum suerint. Monumentum, inquit Florentinus, res est memoriae causa in posterum prodita. Quòd si corpus vel reliquiae inferantur, fiet sepulcrum. Auctor Modestinus est Digestorum xxiix. in conditionis humanae memoriam sepulcra strui coepta: vnde, cur eadem dicantur monumenta, liquidò perspicimus. Caelius lib. 17. c. 19. & 20. A. L. D. Athanasius Christu̅ in Golgotha, hoc est, in loco cranij crucifi xum putat, quòd illic, ex Hebraeorum sententia, Adamvs sit sepultus. vt vbi Adamus post damnationis sententiam in terram fuerat resolutus, ibi quoq; absolutionem ferens, è terra resurgeret. Cedrenus in Compendio historiarum. Sepultus fuit Iesvs Christus Opt. Max. per Iosephum & Nicodemum in sepulcro nouo, exciso in petra, in quo nondu̅ quisquam positus fuerat. Mat. 27. Marc. 16. Lucae 13. Isaacus & Ismaël patrem suum Abrahamvm vita functum sepeliuerunt in duplici cauerna agri, quem ab Ephrone Hettaeo viuus redemerat. Genes. 25. Rachel sepulta est à marito Iacobo patriarcha in via Ephratae, quae Bethlehema est, cùm ex partu Beniaminis filij obijsset. Sepulcro eius imposuit Iacobus cippum, qui etiamnu̅ Cippus sepulcri Rachelis dicitur. Genes. 35. Iosephi patriarchae ossa Israëlitae ex Aegypto deportata, post occupatam terram Sanctam, sepelierunt Sichemae, in agri fundo, quem Iacobus à filijs Hemoris patris Sichemi ce̅tum quessitis emerat, qui???ue Iosephaeis haereditate cesserat. Iosua capite vltimo. Moses sepultus est ab angelis in valle Moabitarum, & no̅ cognouit homo sepulcrum eius vsq; in praesentem diem. In valle humilitatis sepultus est: sepulcro eius ignorato, ne vel idololatriae occasio alijs fieret, vel ambitionis speciem praeberet. Marulus lib. 5. c. 10. Eleazarvs Aaronis F. pontifex summus Israëlitarum, in colle Phineis filij sui, qui ei datus fuerat in monte Ephraimitico, sepultus est. Iosua cap. vltimo. Iosva Nunis P. anno aetatis cx. mortuus, sepelitur in finibus sui patrimonij Thannathserae, in monte Ephraimitico, sitae ad septentrionem Gaassi montis. Iosue cap. vlt. Ioiada pontifex iam senex mortuus, in regum sepulcro conditus fuit, propter merita sua erga regem Ioam, suum??? studium erga veram religione̅, tum etiam, quia Iosabam Iorami regis filiam vxorem habuerat. 4. Reg. 12. & 2. Paral. 24. Arcadis, Callistûs & Iouis filij, tumulus Mantineae ad Iunonis aedem conspicitur, deportatis eò è Maenalo ossibus oraculi iussu. Pausanias in Arcadicis. Argis ad aedem Apollinis Lycij sepulcra sunt Lini Apollinis filij. Ad Nemei Iouis, est Phoronei regis, & ad forum ipsius vxoris Cerdvs. Ad Fortunae fanum, est Choriae Maenadis, quae Bacchum secuta, à Perseo rege Argiuorum interfecta fuit, cum???ue alijs commune monumentum ad Iunonis Antheae fanum, huic dignitatis nomine suum separatim est positum. Non longè ab Horarum aede statuae videntur Polynicis Oedipodis F. & eorum omnium ducum, qui ad Thebas cum illo cecidêre. Item Danai monimentum, & honorarius eorum omnium tumulus, qui aut ad Ilium cecidêre, aut iam reduces oppressi sunt. In foro tumulus terrae consurgit, in quo conditum ferunt Medvsae Gorgonis caput. Iuxtà est Gorgophones Persei filiae tumulus. Ad Cereris Pelasgidis est sepulcrum Pelasgi Triopae F. Item aeneus cippus, tria simulacra sustinens, Dianae, Iouis & Mineruae, in quo Tantali ossa reponi, quidam arbitrantur. Ad Neptuni aedem Argi sepulcrum. Ad gymnasium Cylarabi dictum, Licymnii Electryonis Fqui à Tlepolemo Herculis filio caesus est, cuius caedis causa Argis exulauit Tlepolemus. Item Sacadae, qui primus Pythicum cantum Delphis cecinit, quo placatus Apollo redijt in gratiam cum tibicinibus, cùm antè eos malè odisset propter Marsyae & Sileni, qui deum ipsum prouocarant, certamina. In ipso gymnasio sepulcrum est Stheneli, & eius filij Cylarabi: & commune monumentum ijs Argiuis, qui cum Atheniensibus in Siciliam profecti sunt, Ad Amphiarai fanum est Eriphyles vxoris monimentum. In templo Bacchi Cresij vrna fictili Ariadna ab ipso Baccho condita fuit. Quà ad arcem itur, Aegypti Filiorvm 50. capita sunt humata, cùm corpora ad Lernam, vbi à filiabus Danai interfecti fuêre, condita sint. Filiae enim, quo certum facinoris indicium ad patrem deferrent, capita absciderunt maritis. Pausanias in Corinthiacis. A' Ptolemaide Syriae duobus stadijs, ad torrentem Beleum, spectatur sepulcrum Memnonis, habens iuxta se centum ferè cubitorum spacium, admiratione dignissimum. Est enim specie vallis rotundae, vitream emittens arenam: quam cùm exhaus erint multae naues, pariter accedentes, locus idem rursus impletur. Venti siquidem, quasi dedita opera, conuehunt illuc de circumstantibus supercilijs arenam istam, vtique communem: locus autem metalli, statim in vitrum quod susceperit mutat. Mirabilius quoque illud videtur, quòd iam conuersae arenae in vitrum, quaecunque pars in margines loci ipsius iacta fuerit, in commune̅ arenam denuò conuertitur. Iosephus libro secundo, capite nono belli Iud. Strabo verò lib. 13. in Troade vltra Aesapi hostia, vel quia diuersi Memnones fuêre, vel quia heroibus olim varijs in locis cenotaphia extrui solerent. Caelius lib. 2. cap. 5. Antiq. Lect. Memnonides appellatas volucres, Hellespontij narrant ad Memnonis sepulcrum statis diebus quotannis aduolantes euerrere soli aream, quae circa tumulum pura, & arboribus vndiq; atque herba nuda sit, & eam, collecta pinnis ex amne Aesapo aqua, aspergere. Paus. in Phocicis. Pandionis Atheniensium regis sepulcrum in finibus Megarensium extat, in loco qui Mergi scopulus dicitur. Nam Megara olim Atheniensium fuit. Eidem tamen Megarenses etiam intra vrbem parentant, prope Hippolytae Amazonis tumulum, & Terei regis Thracum. Pausanias in Atticis. Sisyphi & Nelei sepulcra circa Isthmum sunt Corinthiacum: incertum tamen, quo loco. Pausanias in Corinth. Iolai monumentum Anthedone in Boeotia est. Pausanias in Boeoticis. Zethi & Amphionis fratrum monumentum Thebis extat, terrae non magnus tumulus. Tumulo Amphionis subiacent saxa nulla arte elaborata, quae Amphionis cantum secuta esse tradunt. Pausanias in Boeoticis. Tiresiae vatis, qui in Haliartia è viuis excessit, honorarius tumulus est Thebis extra Proetidem portam. Item Hec???oris monimentum, cuius ossa oraculi iussu ab Ilio deportarunt Thebani. Pausanias in Boeoticis. A' Dio Macedoniae per montanam viam stadia xx. progressis, columna est ad dexteram. Superimposita columnae est lapidea vrna: in ea Orphei ossa condita esse, regionis eius incolae dicunt. Consule Tit. Oracula non intellecta. Addunt Thraces, luscinias, quae circa Orphei sepulcrum nidos habeant, suauiores quàm caeteras, & vocaliores cantus edere. Pausanias in Boeoticis. Quà ab arce Pheneatum Arcadum descenditur, stadium est, & in edito vertice sepulcrum Iphicli, qui frater fuit Herculis. Iolai pater (Herculis laborum consortem magna ex parte fuisse Iolaum Graeci testantur) qui cùm in prima Herculis contra Augeam Eleorum regem pugna, ab Actoris filijs, qui Molionidae sunt à Molione matre appellati, vulnus accepisset, à propinquis Pheneon delatus est: ibi eum Pheneates Buphagus, & eius vxor Promne valde accuratè tractarunt, & ex vulnere mortuum sepelierunt, & Iphiclo hac etiam aetate tanquam heroi parentare solenne habent. Pausanias in Arcadicis. Penelopen Mantineenses traduntab Vlysse eo crimine damnatam, quòd vltrò procos inuitasset, domo???ue exactam, Spartam priùs, deinde Mantineam se recepisse, & in ea via, [575] quae Mantinea Orchomenum ducit, sepultam, vbiterrae edit???s agger extat. Pausanias in Arcadicis. In Sepia monte Arcadiae, sepulcrum est Aepyti Elati F. Arcadum regis, qui in venatione illic à sepe serpente ictus obijt. Est verò terrae agger lapidea crepidine in orbem circumseptus: cuius Homerus etiam meminit, quòd scilicet nullum fuerat nobilius monimentum conspicatus. Pausanias in Arcadicis. In Elide, non longè à templo Dianae Cordacis, aedes est non vtique magna, in qua Arca, & in ea Pelopis ossa conseruantur. Pausanias lib. 6. Laomedontis regis sepulcrum apud Scaeam portam Troianam fuit, quae ab eo nomen habuit, Scaea à scenomate dicta, quod in eius erat superliminio. Seruius. Megaris in via, quae ad Prytaneum ducit, Invs sepulcrum est, lapidum maceria incinctum, & spontè natis oleis conuestitum. Similiter etiam Iphigeniae, & Adrasti, & Alcathoi Pelopis F. qui Megaram aedificauit. Item Coroebi & Orsippi Olympionicae. Aegialei Adrasti F. qui ad Thebas cecidit, Pagis in Megarico agro spectatur. Item in montis iugo, prope Moluridem petram Evrysthei, qui ex Attica fugiens Heraclidas, eo loci ab Iolao fuit interemtus & sepultus. Pausanias in Atticis. Apud Heracleam sub Oeta monte Deianirae Oenei F. monimentum extat: quamuis illud apud se esse iactitent Argiui. Pausanias in Corinthiacis. Mycenis olim sepulcrum fuit Atrei, & eorum item omnium, quos cum Agamemnone à Troia reuersos in conuiuio Aegisthus occidit. Item Agamemnonis. Tum Evrymedontis aurigae, & Electrae, Clytaemnestra & Aegisthvs modico interuallo à muris sepulti sunt. Neque enim digni sunt habiti, qui eodem in loco humarentur, quo Agamemnon eius??? comites. Pausanias in Corinthiacis. Quà Mycenis Argos iter est, ad laeuam Persei monimentum heroicum conspicitur. Ad dexteram deinde in Argiuorum finibus Thyestae, quod Arietes vocant, quia ei aries è marmore impositus est. Aurei enim velleris agnum fratri Atreo Thyestes eripuit, cùm eius vxorem stupri consuetudine sibi conciliasset. Ibidem. Megaris ab ea arcis parte, quae ad septentriones est, descendentibus, Alcmenes se ostendit monimentum, proximè ad Olympij Iouis aedem. Prosiciscentem enim eam Argis Thebas, in Megarensium finibus in ipsa via mortuam ferunt: inter Herculis verò filios disceptatum, eius cadauer Argos ne reportandum, an verò Thebis esset sepeliendum: cùm Herculis ex Megara filiorum, & Amphitryonis Thebis essent sepulcra. Respondisse verò Delphicum Apollinem de ea re consulentibus, eam in Megarico agro sepeliri satiùs multò esse. Pausanias in Atticis. Troezene in foro ad aedem Dianae Sospitae est Pitthei regis, aui materni Thesei, monimentum. Ad Hippolyti templum Phaedrae monimentum est. In insula sacra, Troezeniorum continenti proxima, est Sphaeri Pelopis aurigae: & in altera Calaurea dicta, in fano Neptuni, Demosthenis oratoris, cùm ibi exulans sibijpsi mortem consciuisset. Pausanias in Corinthiacis. Thebis spectantur Polynicis & Eteoclis Oedipi filiorum sepulcra. Aiunt Thebani & alijs ex ijs, qui Heroës vocantur, & Oedipi filijs inferias à se mitti. His certè dum adolent, cùm flammam tum emissum ex ea fumum, in partes duas discedere. Pausanias in Boeoticis. Ad Neitim portam Thebarum est Menoecei Creontis filij monimentum, qui seipsum vltrò occidit ex oraculo Delphici Apollinis, quo tempore Polynices cum Argiuorum exercitu Thebas oppugnatum venit, vt contra hostilem Argiuorum vim patriam seruaret incolumem. Ad eius tumulum malus Punica enata est, cuius poma, cùm maturuerint, rupto exteriore cortice, sanguinis nescio quid simile ostendunt. Haec quidem arbor ad perpetuitatem repullulauit. Pausanias in Boeoticis. In Elide, in Partheniae fluuij ripa sepulcrum extat Marmacis equorum, quem procorum omnium primum ad petendam Hippodamiam venisse aiunt, atque adeò primum omnium ab Oenomao interfectum. Eius verò equas, quarum alteri Partheniae, alteri verò Eriphae nomen fuerit, ad Marmacis tumulum Oenomai iussu mactatas, & ibidem humatas: à Parthenia itaque equarum altera fluuium nomen accepisse. Pausanias lib. 6. In Elide in vlteriore Cladei amnis parte sepulcrum extat Oenomai, terrae tumulus lapide circumseptus: supra tumulum ruinae se ostendunt tectorum, quae equorum Oenomai stabula putant fuisse. Pausanias lib. 6. Icarvs vndis submersus, dum fugeret Minoëm, aestu???ue maris eiectus, in Icaria insulaab Hercule sepultus est. Pausanias in Boeoticis. Neoptolemi Achillis, filij sepulcrum Delphis fuit, cui quotannis parentabant. Pausanias in Phocicis. Fuerunt olim ex aduerso Iliensium vrbis iuxta Hellespontum in Protesilai sepulcro arbores, quae omnibus ephebijs eius, cùm in tantum accreuissent. vt Ilium aspicerent, inarescebant, rursus??? adolescebant. Iuxta vrbem autem quercus in I??? tumulo tunc satae dicebantur, cùm coepit Ilium vocari. Plinius libro 16. cap. 44. Diomedeae aues vno in loco totius orbis visuntur, in insula nobili Diomedis tumulo atq; delubro, contra Apuliae oram, fulicarum similes. Aduenas barbaros clangore infestant, Graecis tantùm adulantur, miro discrimine, velut generi Diomedis hoc tribuentes: aedem??? eam quotidie pleno gutture, madentibus pennis perluunt atq; purificant. Vnde origo fabulae, Diomedis socios in earum effigies mutatos. Plinius libro 10. cap. 44. & lib. 3. cap. 26. Vlysses Troia discedens, cùm Maroneae appellere prohiberetur, pugna facta, omnibus Maronitarum opibus potitus estibi???ue Hecvbam, quum diris deuoueret exercitum, & tumultus excitaret, lapidibus confectam, iuxta mare tumulauir, locum???ue Canis sepulcrum vocauit. Alij Hecubam ipsam, post excidium Ilij captiua, cùm duceretur, se in mare praecipitasse ferunt. Vnde Cynosemon locum Chersonnesi dictum. Suidas. Aegypti Beli F. in Patrensi luco Achaiae sepulcrum extat i???fano Serapidis. Pausanias in Achaicis. Apud Lacedaemonios in vrbe, propefanum Parcarum, sepulcra sunt Orestis & Agamemnonis. Ex Tegea enim illuc deportata fuêre Orestis ossa, ex oraculi iussu. Item Epimenidis Cretensis monimentum. In Aphetaide via heroum monumenta conspiciuntur Amphiarai Oiclei F. & Lelegis primi regis Spartanorum. In vico Hellenio Talthybii sepulcrum. In extrema Aphetaide, ad aedem Dictynnae, sunt sepulcra regum Eurypontidarum, à Procle oriundorum. Post Magnae matris fanum, Hippolyti, Thesei heroica monimenta. Prope Sciadem (vbi conciones habentur) est C???nortae regis sepulcrum. Item Castoris. Ite̅ Idae & Lyncei. Est Spartae vicus, Theomelida dictus, in quo sepulcra regum, qui Agidae sunt dicti, ab Eurysthene oriundi, visuntur. In agro Spartano ad mare Taenari monimentum est, à quo excurrens promontorium Taenarium appellatur. Ad vicum Sebrium est Alcmanis tumulus, cui in pangendis carminibus nihil patria lingua, quamuis rudis & aspera, obfuit. Ad comitium Varium dictum heroica monimenta sunt Cadmi Agenoris filij, & Amphilochi. Ad portas eunti est Chilonis heroum, vnius è septem. In templo Lycurgi est Evcosmi Lycurgi F. sepulcrum. Ex aduerso templi, Theopompi regis, Nicandri F. & Evrybiadis eius, qui ad Salaminem contra Xerxem classi Graecorum praefuit. Ad delubrum Iouis Cosmetae in colle, Tyndarei. Pausania in Lacon. Aiacis sepulcrum in Salamine insula. Pausanias in Atticis. In Aegina insula Aeaceum est Aeaci monimentu̅. Iuxtà Phoci tumulus, quem fratres interfecerunt, Aeaci filij, incinctus in ambitum crepidine. Pausanias in Corinth. In litore Rhoeteo Seneca tragicus, in Sigaeo Achillis tumulu̅ Strabo, Dictys, Lucianus, fuisse produnt: corpus in Leucen insulam à Thetide delatum. Brodeus in 3. Epigr. Ienses Homervm, qui in ipsorum litore aeger obierat, Athenas traiecturus, magnificè sepeliuerunt, & tale epigramma inscripserunt, teste Herod. & Plut. [Greek words] Archimedis sepulcrum M. Tul. Cic. Siciliae quaestor ignoratum à Syracusanis, cùm esse omnino negarent, septum vndique & vestitum vepribus & dumetis, studiosè indagauit. Tenebat enim quosdam senariolos, quos in eius monumento esse inscriptos acceperat, qui declarabant, in summo sepulcro sphaeram esse positam cum cylindro. Ergo cùm omnia collustraret oculis (erat enim ad portas Agraianas magna frequentia sepulcrorum) animaduertit columellam non multùm è dumis eminentem, in qua inerat sphaerae figura & cylindri. Immissi cum falcibus multi purgarunt & aperuerunt locum. Quò cùm patefactus esset aditus, in aduersa ba??? apparebat epigra̅ma, exesis posterioribus partibus versiculorum dimidiatis feré. Ita nobilissima Graeciae ciuitas, quonda??? verò etiam doctissima, sui ciuis vnius acutissimi monumentum ignorasset, nisi ab homine Arpinate didicisset. Cic. 5. Tuscul. Non longè ab Epidauro est Melissae vxoris Periandri Corinthiorum tyranni sepulcrum: item Patrocli Melissae patris, qui Epidaurijs imperauit. Paus. in Corinth. Themistoclis habent Magnetes amplum in foro conditorium. De reliquijs non est addenda fides Andocydi, qui in libro ad amicos scribit, peruestigasse reliquias eius & dissipasse Athenienses. Mentitur enim id, quo principum factionem incendat in populum. Plut. in Themistocle. Alcibiadis sepulcrum in Melissa est, vbi quotannis bos immolatur, cùm id Imp. Adrisnus imperasset, qui Alcibia [576] dis imaginem etiam super sepulcro erexit ex Pario lapide. Athenaeus lib. 13. cap. 12. Cùm sub muris Haliartiorum, bello Boeotico, cecidisset Lysander Lacedaemonius, Pausanias rex petitis perpraeconem inducijs, retrò exercitum reduxit, & Lysandrum abstulit. Quem, vt primùm finem superauerunt Boeotiae, in pacato & socio agro Panopaeorum sepultura affecêre: vbi nunc quoque monumentum eius extat secus viam, quae Delphis Chaeroneam fert. Plutarchus in Lysandro. At Haliarti sepultum, Pausanias in Boeoticis tradit. Aristidis Iusti tumulus extat in portu Phalerae: quem ei, cùm ne sumtum quidem funeris reliquisset, publicè ferunt ab Atheniensibus factum. Plut. in Aristide. In agro Corinthiaco trans Asopum Evpolidis Athenienfis Comoediarum scriptoris monimentum est. In foro Phliafiorum Aristeae Pratini F. quorum vterq; Satyris faciundis omnibus, praeterquam Aeschylo, praestiterunt. Pausanias in Corinthiacis. Pindari Lyrici monumentum Anthedone in Hippodromo fuit. Pausanias in Boeoticis. De Evripidis sepulcro euariat historia. In Macedonia id statuit Plinius: monstrari Athenis, Pausanias scribit, sed [Greek words]: nam, inquit, [Greek words]. Strabo etiam in Argiuorum foro, & Palinthum quoque nuncupatum refert. Sed cenotaphiu̅ fuisse postremum hoc item, facilè peruincitur, qua̅do de Macedonico historia constantior agnoscitur. Caelius lib. 24. cap. 10. A. L. Nicoclis Tarentini citharoedi celeberrimi monimentum in via, qua Eleufinem itur, spectatur. Pausanias in Atticis. Trans Cephisum amnem, ad aram Iouis Meilichij, sepulcra funt Theodectis Phaselitis, & Mnesithei medici clarissimi. Pausanias in Atticis. Hippocrates Cous, medicorum princeps, vita functus estapud Larissaeos, quando & Democritus obijsse traditur: atque alij quidem nonagefimo aetatis suae anno, alij octogesimoquinto, alij centesimoquarto, quidam verò centesimonono, decessisse tradunt. Sepultus autem est inter Gyrtonem & Larissam, vbi vsque in hunc diem monumentum eius cernitur: in quo sanè ad multum tempus examen apum mellificantium erat, quo melle ad infantum oris vlcuscula iuxta tumulum illito, nutrices ea facilè persanabant. Soranus Cous in eius vita. Stesichori apud Catanenses Siculos monumentum diligenti quadam ratione ex omnibus octonis constructum erat, octo columnis, octo gradibus, angulis octo: vnde [Greek words] talis ludentibus octo erant, & adagium Omnia octo, si quosdam audias. In Marathonijs campis tumulus est Atheniensivm, qui in pugna contra Persas cecideru̅t, & ex co pilae eminent, in quibus caesorum nomina, & tribus inscriptae sunt. Alter item apud Plataeenses in Boeotja est, in quo serui conditi sunt. Tunc enim primùm serui stipendia fecerunt. Seorsum verò monime̅tum est Miltiadis Cimonis filij. In his ipfis campis audiuntur per totam noctem equorum hinnitus, & pugnantium etiam virorum species cernuntur. Atq; haec quidem qui de industria auditum spectatúmve venerint, malè multati abeunt. Exira verò manium, ijs qui fortuitò id animaduerterint, nihil omnino vnquam triste accidit. Pausanias auctor in Atticis. Proximè Chaeroneam est commune Thebanis sepulcrum ijs, qui in acie contra Philippum stantes ceciderunt. Nulla est apposita inscriptio. Insigne tumuli leo est, ad eorum virorum animimagnitudinem significandam. Inscriptum (vt opinor) praeterea nihil est, quòd illorum hominum virtutem dij non fortunassent. Pausanias in Boeoticis. Post pugnam ad Plataeas gestam, cùm ex Lacedae moniis XXXI. tantùm occubuissent, tria tame̅ sepulcra extruxerunt. In eorum vno sacerdotes, in altero reliquos Spartiatas, in tertio seruos humauerunt. Herod. lib. 9. Aristomenes Messenius, vir fortissimus, Rhodi exul apud Damagetum generum obijt. Mortuo Rhodij insigne monimentum erexêre, & pro dignitate honores habuêre. Pausanias in Messenicis. Athenis in Academia, gymnasio extra muros, clarissimorum virorum sepulcra visebantur, Thrasybvli Lyci F. qui cum 60. socijs Thebis profectus, Tyrannorum triginta dominatum euertit. Item Periclis, Chabriae, & Phormionis. Eorum omnium, qui aut naualibus aut terrestribus praelijs oppetiêre, ijs exceptis, qui ad Marathonem ceciderunt, quibus eodem quo occubuerunt loco sepulcra erecta fuêre. Item Sophonis Decelensis, Clisthenis, qui certa iura in tribus descripsit: Tolmidae, Olympiodori, Cononis, Timothei, Zenonis Mnasei F. Chrysippi Solensis, Niciae Nicomedis F. pictoris animalium praestantissimi, Harmodii & Aristogitonis, qui Hipparchum tyrannum occiderunt: Ephialtis oratoris, qui Areopagi instituta peruertit. Horum omnium catalogum prolixè recenset Pausanias in Atticis. Spartae ex aduerso theatri est Pavsaniae, qui Plataeensi praelio imperatorfuit, sepulcrum, & ei proximum Leonidas regis ad Thermopylas caesi. Ad ea quotannis laudationes dicuntur, & ludi fiunt, in quibus est solis cercandi locus Lacedaemonijs. Et Leonidae quidem ipsius ossa XL. post eius caedem annis à Pausania è Thermopylis deportata, & hoc loco condita sunt. Erecta etiam pila est, in qua nomina incisa sunt, & eorum item paterna nomina, qui ad Thermopylas Persarum impetum sustinuerunt. Pausanias in Lacon. In Ponto circa Heracleam portus est, Amyco Bebrycum rege interfecto clarus. Eius tumulus à supremo die lauro tegitur, quam Insanam vocant: quoniam si quid ex ea decerptum inferatur nauibus, iurgia fiant, donec abijciatur. Plin. libro 16. capite 44. Ad Orientem Magi obtine̅t Passagardas castellum, in quo Cyri Persarum regis sepulcrum est. Plin. lib. 16. cap. 26. In pugna ad Mantineam commissa Epaminondas Thebanus saucius ex acie relatus, vulnus opposita manu compressit, pugnam???ue prospectans ex eo loco, quem Speculam postera aetas abipfius facto appellauit, dolorem eousque pertulit, donec aequatum vidit pugnae exitum. Inde cùm amota manu animam efflasset, eo ipso in loco, quo fuerat praelium commissum, est sepulturae mandatus. Eius tumulo imposita est columna cum scuto, in quo serpens caelatus est. Indicat hoc insigne Epaminondam ab ijs ortum ducere, qui Sparti sunt nuncupati, quòd editi in lucem dicantur è draconis dentium satione. Pilae verò duae eminent, prisci operis, altera cum Boeotica inscriptione: alteram Adrianus Imperator dedicauit, & inscriptionem ipse addidit. Pausanias in Arcadicis, & Suidas. Grylli Xenophontis filij tumulus Mantineae spectabatur cum equestri statua. Pausanias in Arcadicis. Quà Gortyne Megalopolin Arcadiae iter, sepulcrum Arcadvm visitur, qui contra Cleomenem Spartanorum regem pugnantes occubuerunt. Appellant monimentum illud Megalopolitae Paraebasium, violatum nempe foedus à Cleomene eo nomine testificantes. Pausanias in Arcadicis. Sami in via, quae ad Iunonis ducit, Rhadines & Leontychi sepulcrum est, ad quod vota nuneupare solenne est Ionibus, quoties acri se amore affectos senserint. Pausanias in Achaicis. Extat in Alopecis Atticae bustum Anchimolii, iuxta Herculis templum, quod est in Cynosargi: qui Anchimolius Lacedaemoniorum dux à Pifistratidis, quos expellere conabatur, caesus fuit. Herod. lib. 5. Leone pontifice à Normannis capto, Pallantis Romae corpus stupendae magnitudinis inuentum, adhuc incorruptum, cuius hiantia quoque vulnera cernere erat. Praeterea lucerna ad caput ardens, quae neque vento, neque aqua, nec quouis alio liquore extingui poterat, verùm adacto stilo, per foramen ingruente ae̅re, lumen euanuit. Tale huic epitaphiu̅ fuisse fabulantur: Filius Euandri Pallas, quem lancea Turni Militis occidit, mole sua iacet hîc. Bonfinius lib. 2. Dec. 2. Corpus Nvmae regis ex praecepto eius, vt fama est, non cremauerunt Romani: verùm duas arcas lapideas fecerunt, quas condiderunt sub Ianiculo. Quarum in vna cadauer eius positum fuit, in altera libri sacri, quos ipse, vtin Graecia legum scriptores tabulas, quas Cyrbas vocant, conscripserat: & quae in ijs expressa erant, quia ea tradiderat, cùm viueret, pontificibus, omnium???ue arte & sensu imbuerat eos, sacras tabulas vnà cum corpore iusserat humari, censens non turò arcana mortuis committi literis. Valerius Antias scriptum reliquit, duodecim volumina de rebus sacris, duodecim item Graeca alia de studio Sapientiae in ea arca condita fuisse. Quadringentis ferè annis pòst, P. Cornelio & M. Bebio Coss. magnis imbribus cùm tumulus perruptus esset, eruit arcas eas eluuies. Earum opercula defluxerant, atq; altera prorsus inuenta inanis, fine vllis reliquijs aut vestigio corporis humani. In altera commentarij reperti: quos dicitur legisse, qui tum Praetor erat, Petilius, & in senatu iurasse, non videri fibi ius vel fas esse, vt ea scripta in vulgus ederentur. Quare delati in Comitium libri cremati fuêre. Plut. in Numa. Tres Pompeii, pater & duo filij, diuersis mundi regionibus sepulti sunt. Magnus pater in Aegypto, quae ad Libyam attinet, Ptolemaei iussu perijt, in Casio monte prope Pelusum in promontorij modum, aquarum inope, conditus. Strabo libro 16. Natorum maior in Hispania, à Caesare victus, quae Europae extrema terra est. Sextus in Asia ab Antonio oppressus. In quorum bustis terrarum diuersitate distinguendis, non magis variè fortuna operata est, quàm breuiter & lepidè Martialis lib. 5. Epigrammatum expressit: Pompeios iuuenes Asia atq; Europa, sed ipsum Terra tegit Libyes: fi tamen vlla tegit. Quid mirum, toto si spargitur orbe? iacere Vno non poterat tanta ruina loco. De dit Caesar Augustus M. Antonio licet hosti, dedit & Cleopatrae reginae sepulcrum, opere & materia inter pauca memorabile. Sab. lib. 10. cap. 15. Tomitani Scythaae Ovidio poëtae vita defuncto, collata è publico pecunia propter ingenij nobilitatem, tymbon magnificè struxerunt ante oppidi portam in loco maximè celebri, quamuis Ouidius & peregrinus esset, & ab Imp. Romano proscriptus. Pontanus libro de Magnificentia cap. 15. ex ore Georgij Trapezuntij. Alboini regis Italici corpus, perfidia vxoris Rosimundae interfecti, sub scala palatij sepultum est Veronae. Paulus Diaconus libro 2. cap. 14. de gestis Longobardorum, Blondus Decadis 1. libro octauo. Mahometi pseudoprophetae sepulcrum in Mecha Persidis vrbe locatum ferrea arca inuisitur à Turcis, vt à Christianis Hierosolyma. Totus Oriens hoc colit ac veneratur. Cuspinianus. Hercvlianvm Perusinum episcopum cùm Totilae exercitus interfectum extra ciuitatis moenia ignominiosè proiecisset: Christiani pietatis affectu compulsi, prope moenia ciuitatis cadauer eius cum infante quodam sepelierunt. Gregorius Papa lib. 5. Dialogorum, cap. 14. Voltherivs patriarcha Aquileiensis, quum spectatae vir sanctitatis fuisset, post eius mortem marmorea arca, in qua ipsius corpus conditum fuerat, aliquandiu nullo adminiculo fulta in ae̅re pependit. Nos eam vidimus vno tantùm angulo humo haerentem, inquit Sab. lib. 5. de vet. Aquil. Clodovevs Francorum rex, bello Visigothico aedem Petri & Pauli (quae nunc Genouefae est) in suburbano Lutetiae Parisiorum extruxit, vbi & sepultus est. Ex eo tempore Lutetia arx caput???ue regni coepit haberi. Aemil. lib. 1. ex Turonense lib. 2. Hist. cap. 43. Ad v. ferè milliaria, prope pagum Vvalheim. Vide fol. 579. In monumento Hildegardae matris, quod Metis erat, Mediomatricum vrbe, sepultus est Lvdovicvs Pius Imp. in basilica S. Arnolfi, non sine celeberrima exequiarum pompa: Drogone fratre suo, quem Metensem Pontificem, ipse, dum viueret, creauerat, iusta persoluente. Cuspinianus. Arthuro rege Britannorum ad Humbrum amnem crudeli strage interempto, Gvanora eius vxor sterilis, in castris capta, Pictis praedae cessit, in Haeresia (hodie Angusia) sepulta in agro Nigel, non procul à Deidono oppido. Feminae monume̅tum eius, vt pestilentem locum abhorrent, quòd solo calcatu sterilitatem inducere credatur. H. Boëthius lib. 9. Pii II. Pontificis, qui Anconae decessit, praecordia execta in templo diui Cyriaci recondita fuêre. Corpus decreto Patrum subsequentibus ipsis, relatum Romam est, & in cella diui Andreae sepultum ad Vaticanum. Campanus in eius vita. Quibus non contigêre. Aegyptiorvm regum nullus, qui sibi pyramides in sepulcra condidêre, in illis sepultus est. Nam partim nimij labores in operibus absumti, partim crudelitas regum & insolentia ita populum compulêre, vt eorum aut dissiparét corpora, aut eijcerent ex monumentis. Qua ex re domesticis mandarunt quidam, vt sua corpora in loco vili obscuro???ue conderent, quò effugerent saeuitiam plebis. Diodorus lib. 1. cap. 5. Vrnae, Loculi. Sepulturas defunctorum Aethiopes Macrobii diuersas ab reliquis faciunt. Salientes enim corpora, gypso???ue inducentes, & pictura ad viuum exornantes, in???ue vasis vitreis nuda condentes, supra columnas ponunt. Ita per vitrum defuncti corpus aspicitur, quemadmodum scribit Herodotus libro 3. quod Cnidius Ctesias improbat. Ait enim, saliri corpora, sed nequaquam in vitro nuda condi. Vri enim, ideo???ue corrupta non posse speciem seruare, sed statuas aureas catuas fieri, in quibus mortuos ponant, vitro circumposito. Quò fit, vt in locis superioribus sitae, circumstante vitro, imago aurea defuncto similis reddatur aspicientibus. Et haec ditiorum sepulcra esse affirmant. Tenuiores, argenteas imagines ponunt, inopes verò fictiles. Vitrum abundè, cùm plurimum fiat in Aethiopla, omnes habent. Diod. lib. 2. cap. 5. Aethiopes ditiorum monumenta ex auro, tenuiora ex argento faciunt, inopes autem fictilibus vasis sepeliunt. Alexan. lib. 6. cap. 14. Mycerinus Cheopis F. Aegyptiorum rex, cùm Filiam vnicam excellentiori aliquo genere sepeliret, quàm caeteri, fecit ligneam bouem vacuam, quam cùm inaurasset, in ea filiam sepeliuit defunctam. Neque humo bos haec condita est, sed ad Herodoti vsque memoriam in propatulo fuit in vrbe Sai, apud regiam, in conclaui quodam exornato deposita: cui singulis diebus omnifarij odores in feruntur, noctibus autem perpetuò incensa lucerna astat. Effertur è conclaui quotannis: quoniam patrem orasse dicitur, vt defuncta quotannis solem semel intueretur. In altero contiguo conclaui imagines stant concubinarum Mycerini: stant enim colossi, id est, grandia simulacra, circiter viginti, è ligno fabricati, nudi pleriq;. Sunt qui de hac boue & colossis haec fabulosa referant: Mycerinum amore filiae suae captum, vim ei intulisse: deinde illam, cùm prae moerore se suspendisset, patrem in hac boue sepelisse: matrem autem manus ministrarum, quae filiam patri prodidissent, praecidisse: & nunc earum haec esse simulacra eius mali, quod viuae passae suissent. Herod. lib. 2. Baleares lignis membra defunctorum incisa, in vas conijciunt, supra???; saxa accumulant. Diod. lib. 5. cap. 6. Condebant Prisci corpora vel arcis lapideis, vel fictilibus, cum funebritunica: quia nudum iacere cadauer, pro flagitio erat. Alex. lib. 3. cap. 2. Memorabile est quod historia secunda Thucydides prodit, arcas fuisse ex cupresso, quibus eorum efferrentur ossa, qui in bello fuissent caesi. Id solitum fieri, [Greek words], quòd putredinem arbor nesciat. Confirmat id fides historica. In ea nanq; materie praeter caeteras arbores nitor maximè valet aeternus. Caelius lib. 25. cap. 2. A. L. Romani veteres defunctos sese fictilibus dolijs condi maluêre, ficut M. Varro, Pythagorico modo, in myrti & oleae atque populi nigrae folijs. Plin. lib. 35. cap. 12. Cvr. cavsa Neceßitatis. Et haec propriè huius est loci, quam non tam in patiente quàm in agente consideramus, cùm secundùm Diogenis illud, Fator is sit, qui ad cadauer sepeliendum superstites vel inuitos cogat. Vidimus Luxemburgi in Fra̅ciscanorum coenobio. Vide f. 580. Honoris. Vide locum Honoris cadaueri mortuo collaeti, fol. 956. 1018. CADAVERA NON CONSERVATA. NEMPE VEL Abiecta. Consule locum Ignominiae, quae mortuis infertur, vel à sepultura prohibendo, vel ignominiosè sepeliendo, vel sepultos refodiendo, cineres dissipando, disijciendo. Huc referri debent tantùm ratione curae, quae cadaueri nulla impenditur, fol. 1022. Lotophagis & Ichthyophagis nulla sepulcrorum habetur cura, sed defunctos in mare proijciunt: parùm referre arbitrati, igni, terra vel aqua absumantur. Alexand. lib. 3. cap. 2. & Rhodiginus lib. 9. cap. 42. Aethiopes ad certos annos vita exacta, diuerso funguntur fato, exanima???; corpora vel in flumen deijciunt, vel vitro operta, ita vt integra spectentur, & posteris spectaculo sint, asseruant. Alex. lib. 3. cap. 2. In Hierosolymitana obsidione partim fame, partim seditionibus innumeri intra vrbem periêre. Et primò quidem sumtu publico iubebant mortuos sepeliri, cùm foetorem ferre non possent: deinde quòd non sufficiebant, in valles eos ex muro praecipitabant. Quas circumiens Titus, vbi plenas cadaueribus vidit, altam???ue saniem tabefactis corporibus defluentem, ingemuit: & extentis manibus Deum testabatur, factum illud suum non esse. Iosephus libro 6. cap. 11. belli Iudaici. Archidamvs Agesilai F. rex Lacedaemoniorum, Tarentinis in Italia suppetias ferens, in pugna interfectus, sepulturae honore caruit, ira Apollinis, quem offenderat, eò quòd Phocensibus, qui Delphicum templum diripuerant, auxilio fuerat contra Thebanos. Pausanias in Laconicis. Refossa. Ex Tit. Ignominiae mortuo cadaueri illatae, huc quaedam pertinent, fol. 1022. Consvmta, Absvmta a??? Igni. VideTit. Haereticorum poena ignis, fol. 4176. Hominibus. Deuorata. Vide Tit. Anthropophagorum, fol. 2939. Essedonvm Asiaticae Scythiae populorum mos erat, parentum funera cantibus prosequi, & proximorum congregatis coetibus, cadauera ipsa dentibus laniare, pecudum???ue carnibus mista comedere, ac capitibus auro incinctis pro poculò vti, quae auctore Plin. libro 4. vltima erant pietatis officia. Herodotus tamen in 4. dicit, illos parentum capitibus non loco poculi, sed pro simulacro vsos esse, immola̅tes illis quotannis maiores hostias multis cum caeremonijs, Polyd. lib. 3. cap. 10. de Inuent. Indi Padaei occidunt senes, & quoscunque in morbum incidentes, atque illis vescuntur. Herod. lib. 2. Indi Callatiae parentibus suis vescuntur defunctis. Igne comburere illos, piaculare ducunt. Massagetis nullus vitae terminus propositus est: verùm vbi quis admodum consenuit, eum conuenientes proximi quique cognati immolant, & cum eo pecudes aliquot, quarum carnibus pro epulo coctis vescuntur. Quod genus obitus apud eos beatissimum habetur. Morbo extinctos non edunt, sed terra operiunt: calamitatem esse iudicantes, quòd immolationem non sint consecuti. Herod. lib. 1. Derbiccvm (est Persica gens) haec fuit consuetudo, vt parentum & affinium, qui succubuerant, corpora comederent, & maximae pietatis & honestatis munus hoc esse putarent. Alex. lib. 3. cap. 2. Sidones parentes deuorant, excepto capite. Nam hoc inaurant. Erasmus in Adagijs. Hyberni cadauera sanguine coniunctorum, conuocatis amicis omnibus, lauto conuiuio parato consumebant: & plurimum de cadauere peruorasse, laudi ducebant. Alexand. libro tertio, capite secundo. Polytechnvs faber Colophonius ob stuprum Chelidoni illatum, filium Itym in frusta concisum & coctum ab Aed one vxore & à Chelidone eius sorore, imprudens deuorauit. Antoninus Liberalis ex Boei ornithogonia. Apollodorus Cassendrensium dux tyrannidem occupaturus, Callimelem adolescentem mactauit, eum???ue coquo Leontomeni coquendum dedit: is viscera hominis cocta co̅iuratoribus epulanda apposuit. Quibus vescentibus, & sanguinem vino permiscendo atrum efficientibus, corpus eis ostendit, sceleris communione fidem coniurationis firmans. Polyaenus lib. 6. Belluis. Àferis discerpta, deuorata. Oritarvm gens mores & instituta reliquis Indis consimilia habet, vno excepto, quod eis peculiare vix fidem capiat. Obeuntium apud eos cadauera, cognati nudi & lanceas gestantes in syluam aliquam efferunt, atq; ibi vinciunt. Post id vestimenta omnia, & totum funeris apparatum diripiunt: relictis corporibus, vti à feris deuorentur: raptas vestes concidunt, ac loci eius genio sacrificant. Inde omnes domum reuertuntur. Diodorus lib. 17. Bibliothecae. Caspii septuagesimum annum excedentem fame perimunt. In solitudine namque illum exponunt, euentum???ue longiùs prospectant: felicem putant, quem ab auibus è lecto distrahi conspicantur: contrà, si à feris & canibus, quàm miserrimum: si à nullo prospexerint infestari, infelice̅ ducunt. Bonfinius lib. 1. Dec. 1. Hyrcani, canes pro sepulcris habuerunt, qui sepulcrales dicti sunt. Hos affluenti cibo nutriebant: & suos quisque canes nutriebat in vita, à quibus mortuus laceraretur. Atque hoc eximium & solenne putabatur funus. Cic. 1. Tusc. quaest. Barcheis (quae apud Colchos gens est) agnatos morbo extinctos, velut ignauos & degeneres tradereigni: in bello autem absumtos, tanquam fortes & strenuos obijcere vulturibus, mos erat. Alex. lib. 3. cap. 2. Brachmanes, Iberi, Taxilli, cadauera defunctorum vulturibus exponebant. Alex. lib. 3. cap. 2. Onesicritus scribit, Bactrianos senio morbóve confectos, canibus ad hoc ipsum alitis, quos sepulcrales vocant, adhuc viuos exponi solitos fuisse. Bonfinius lib. 1. Decad. 1. Quod, vt diuus Hieronymus est testis, quum Alexandri praefectus Nicanor emendare voluisset, penè amisit prouinciam. Polyd. lib. 3. cap. 10. de Inuent. Hunc ex lege seruant Persae sepulturae ritum, nudata vt carnibus ossa per campos dispersa iacere velint: quòd in arcam vrnámve mortuos condere, vel terra obruere, haudquaquam fas esse putent, & Ignem deum suum mortuis inquinari credant. Si non statim aduolassent aues, hominem fuisse inquinatis moribus, iudicabant. Si quàm celerrimè deuoraretur, beatum eumputabant: & eius animam pro deo colebant. Viliores homines quando in morbum inciderent, adhuc spira̅tes exportabant: & panis frustum cum aquae potu, & baculo, quo se à belluis tuerentur, si possent, apponebant. Agathius lib. 2. & D. Hieronymus. Parthi honestissimam sepulturam vulgò auium & canum laniatus putauêre: nuda???; tantùm ossa, quae supererant, terrae mandare assueuerant. Alex. lib. 3. cap. 2. Paeones defunctorum suorum corpora in flumina deijciebant, vt à piscibus & aquatilibus consumerentur. Alexan. lib. 3. cap. 2. ex Herodoto. Cvr. Vel Ignominiosé. Vide locum Ignominiae mortuo cadaueri illatae, fol. 1022. Absque ignominia. Apud Indos sepulcra defunctorum nulla sunt: quando virtus & vitae integritas propagandae memoriae ampliùs sufficiat. Caelius lib. 18. cap. 31. A. L. Albanis mortuorum curam habere, aut meminisse, nephas est. Cum mortuis pecunias defodiunt. Idcirco pauperes viuunt, cùm patrimonium nullum habeant. Strabo lib. 11. Mahometvs pseudopropheta praeceperat, ne quis se sepeliret, eò quòd tertia die assume̅dus essetin coelum. Quod cùm ad aliquot dies expectantes fieri non cernerent, amici eius nudum eum proiecerunt: vt Humbram retulit. Verùm Guimbra dixit, eum ab Hali lotum, & vestibus indutum, & sepultum esse. Vincentius. In Mecha cadauer eius arcae ferreae est impositum, & colitur à toto Oriente, Sabell. libro 6. Enneadis octauae. Scitum est illud Aristotelis: qui interrogatus cur fieret, vt pulcri tam facilè ab omnibus amarentur: caeci eam interrogationem esse dixit. Et Graeci sapienter sua lingua Pulcro ex eo indidêre nomen, quòd omnes ad se alliciat. Dixerunt enim [Greek words] Testati sunt idem vulgato olim prouerbio: quo dicebant, quod pulcrum esset, id demùm amicum esse: cuius originem ad Musas & Gratias referunt: quae cùm conuenissent ad nuptias Cadmi & Harmoniae, pulcrum carmen, quo ea sententia contineretur, immortali ore cecinerit: nouae nuptae pulcritudinem, vt verisimile est, commendantes. Hoc de sapientissimo poëta Theognide cognouimus: cuius haec sunt. [Greek words] Ant. Muretus 4. Var. Lect. cap. 4. Ad fol 39. Ad fol. 286. Iacobvs Latro è patibulo, quo suspensus fuerat, veluti iam mortuus, sed qui tamen adhuc viueret, depositus atq; curatus conualuit. Verùm vt erat homo ingenio malo prauo???ue, ad eadem statim scelera reuolutus, quibus antea extremum promeruerat supplicium, iterum capitur, atq; suspenditur. Quare hominis admirati nequitiam, mortui cadauer incidendum curauimus: & inuentum est cor eius, ob eximiam caliditatem, vndiq; pilis refertum. Hoc idem inuentum est in corde Aristomenis Graeci, qui solus perhibetur integras acies pugnando in fugam vertisse. Est ergo non tantùm scelesti ingenij fignum, sed quandoque etiam rarae fortitudinis. Beniuenius cap. 83. De Abditis. Ad fol. 295. Vidi sacram & religiosam Ivvenem, quae cùm vehementem & magnam pateretur cordis palpitationem interdum in syncopen, interdum verò, consentiente cerebro cum corde, in morbum comitialem, & vehementem quidem cadebat: à qua palpitatione nunquam integrè curari potiut, & in aetate iuuenili tande̅ mortua est, quemadmodu̅ de alijs iuuenibus retulit Galenus. Trincauella lib. 6. c. 12. de rat. curandi. Ad f. 340. Expertus sum in Antonio de la Rue vestiario: cui pugionis capulo cùm maxilla fracta esset, & tres dentes concussi, ac ferè suis alueolis excussi, restituta maxilla, redditi sunt suo loco dentes, & filo duplici cerato???; proximis aduincti. De caetero expressis & colatitijs, similibus???; iusculis hominem nutriui, ad stringentia gargarismata ex nucibus cupressi, myrtill. & pauco alumine in oxicrato incoctis concinnaui, ea???ue ore versare iussi. His artibus perfeci, vt mox illi aequè facilis esset, atq; antea, in omnem dentium partem mansus. Amb. Pareus lib. 6. cap. 26. Ad fol. 348. Auditum habeo ab homine fide digno, visam sibi primae nobilitatis Mvlierem, quae in auulsi dentis locum alium sibi sanum, pedisecae cuidam suae, eodem tempore exemtum, extemplò substitui & inseri iussit, qui temporis progressu sese velut actis radicibus obfirmarit, sic vt in ipsum indolenter, vt in reliquos, manderet. Ambr. Pareus lib. 16. cap. 26. Ad fol. 348. Scripsit Fernelius, in quodam Milite qui resimis erat naribus, ex foediore quada̅ eluuie, diutiùs conhibita, vermes duos villosos instar digiti illic genitos, inuentos???; esse, qui tandem in furorem illum adegerunt, febre???; non admodum manifesta, de medio sustulerunt die circiter vigesimo. Ad fol. 348. Coeti causarum Patroni famatissimi trimus puerulus in métum super saxum deciderat, sibi???; interiectam fortè dentibus insignem extremae linguae portioné exciderat, vix è tenui carnis fibra pendétem, sic vt agglutinandae & vniendae ipsius exigua admodum spes esset, quae me cogitatio ferè impulit, vt ipsam penitus reuellerem. Re tamé meliùs expensa cùm linguae carnem molle̅, laxam, fungosam esse & spongiosam: nec aëris externis iniurijs omnino obuiam considerassem, acu adacta cohibito vulnere, & vt fieri debet, legitimè curato, intra paucos dies conualuit puer, valet???; adhuc disertè & distinctè loquens. Pareus lib. 9. cap. 27. Ad fol. 349. Qvidam ex Palatinatus proceribus laborabat apostemate in membrana costas succingente, & febre continua macerabatur: cum indesinenti lateris punctorio dolore. Decimoquarto à morbi initio, apostemate iam concocto, ingens puris copia in pectoris cauitatem, & pulmonis arterias erupit: quae cùm eructare non posset, vrinam???; sedimine purulento turbidam emingeret, haud obscura coniectura intellexi, naturam, meatus plerisq; medicis ignotos, ei verò optimè notos, de pulmone per arteriam & venam cauam, hepar, & venas emulgentes, ad renes, ad vreteras & vesicam vsq; patefecisse, per quos sese à sanie exoneraret. Io. Langius, Tomo. 2. Epist. 40. Ad fol. 350. Noui nonnullas Mvlieres, cancros in mammis habentes: solo bono vitae ordine, absq; vllo medicamentorum topicorum irritamento, per longum viuere tempus, ita incolumiter, prosperè, & sanè, ac si nullum paterentur morbum. Ex ijs verò vna superstes est Venetijs, nobilis vxor probi viri Alfonsi à Caualleria, quae abhinc triginta & ampliùs annos, cancrum in mammilla habet, absq; vlla tamen offensa, cui ipsa nunqua̅ remedia admoueri concessit. Sterilis autem est, in primam ingressa senectutem. Amat. Lusitanus Centur. 3. curat. 32. Ad folium 351. Mvlierem quandam, quae cancrosum in mamma tumorem habebat, quotannis vere ineunte vacuans, sanaui, subinde forti pharmaco melanagogo vsus. Quam quidem purgationem, si quando praetermiserat, dolor ipsi profundus sentiebatur. atq; ita illicò accersitumme, purgarese iubebat. Galenus Comment. ad Aph. 47. lib. 6. Ad fol. 351. Vidimus Romani Arsagi, amicissimi nostri, Nepotem, annu̅ duodecimum natum, post diuturnam à capite ad pectus decumbentem fluxionem, ex qua in maciem vniuersi corporis, febri indeficiente associante, perductus fuit, derepentè in saeuam Pleuritidem delapsum, quae suppurata, per tussim sanies plurima excreta, nihilominus eiusdem affatu digna quantitas collecta in inferiori thoracis cauitate, cuius expurgationem, dum omni ingenio tentaremus, subortus in eadem parte, inter quinta̅ & sextam costam, tumor insignis, ab internis partibus ad externas protuberans, qui suppuratus, & apertus, no̅ solùm à tumore ipso, sed & ab interna cauitate fluere cognouimus. Quare opportunis medicamentis applicitis, & syphone iniectis, licinijs???;, & turundis foramine ampliato, & adaperto seruato per multos dies, tandem argentea cannula imposita, sanies quotidiè effluxit, quo cessante, cannulam demsimus, consolidatum spontè foramen: puer impinguatus, pristinam sanitatem non solùm recepit, sed & habitum meliorem adeptus est. Marcell. Donat. Hist. Mirab. libro 3. cap. 9. Ad fol. 351. Patauij meis temporibus quidam Scholasticus Graecvs, oriundus expraecipua familia, sanguineus, vnica nocte in Anginam acutissimam incidit, vnà cum tumore linguae maximo, vt statim loquendi facultas illi adimeretur. Cum???; tam celeriter Medicorum & chirurgorum opera vti non posset, ipse praesente animo, linguam acuto cultello decussatim incidit, ac satis multum sanguinis effluere permisit, quo facto, rursum loqui cepit. Medicus postea accersitus, pauca vniuersalia & totum corpus respicie̅tia adhibuit, praescripta recta victus ratione: linguae verò vulneratae, pulueres ex Thure, Bolo, ac similibus siccantibus, inspergi iussit, & ita intra paucos dies conualuit. Sic interdum fortuita remedia, alijs sunt efficaciora. Io. Schenckius 2. obseru. Ad fol. 351. Laeso diaphragmate, contingit aliquando inspirationis vehementia ventriculum & intestina per vulnus in thoracis capacitatem pertrahi: quod in viro quodam latomo obseruaui, qui medium diaphragma qua parte, neruosum est transfixus, triduo pòst interijt. Dissecto ventre inferiore, ventriculum cu̅ non reperirem, rem monstri similem arbitrabar. Sed tandem anxiè perquirens, raptum ipsum in thoracem animaduerti, etsi vulnus pollicem vix esset latum. Erat verò ventriculus flatu multo, pauco admodum humore distentus. Ambr. Pareus lib. 9. Chir. c. 30. Ad fol. 351. Ingo Haraldi Hyberniensis, Noruagiorum regis F. omnibus honestatis numeris instructissimus, infantiae suae tempore per incuriam nutricis fortè finu delapsus, confracto dorso gibbum contraxit. Cum Siuardo & Osteno fratribus, sed spurijs, Magnum regnum repetentem, vicit. Eius militum scelere frater vterq; peremtus. Tandem ab Haquino quodam exulum duce penè ad internecionem caesus. Saxo lib. 14. & Cranzius lib. 5. Noruagiae cap. 9. Ad fol. 352. Si ad ventrem cordis vulnus aliquando penetrauerit, protinus magno cum sanguinis fluore hominem mori necesse est. Id???; praecipuè, si sinistrae partis venter fuerit vulneratus. Si verò no̅ ad ventrem vsque pertingat, sed in cordis substantia consistat vulnus, ex ita affectis aliqui, non solùm ea die, qua vulnerati sunt, sed sequenti quoq; nocte viuere potuerunt, qui oborta deinde inflammatione extincti sunt. Atq; etiamij qui diu vixerunt, mentis compotes inuenti sunt. Galenus lib. 5. cap 1. de loc. affect. Ad fol. 352. Damocrates medicus in valetudine Considiae M. Seruilij consularis filiae haemoptoicae, omnem curationem austeram recusantis, diu efficaciter vsus est lacte caprarum, quas lentisco pascebat. Plin. lib. 24. c. 7. Ad fol. 352. Mavritivs à Thimen Vitebergensis nobilis, singulis mensibus siléte Luna lapides ex intestinis, aliâs maiores, aliâs minores pisis, rotundos, oblongos, subasperos, absque maiore molestia eijcere consueuerat. Interdum ex arenulis conglobatos, instar Ammoitis, fuluos, subduros, sed leuiores. Io. Kentmannus de Calculis hum. corp. Ad fol. 353. Narrauit mihi Ioannes à S. Germano, Pharmacopola fidelissimus, vidisse se Nobilem quendam, qui cùm nullis remediorum à doctis Medicis praescriptorum machinis, doloris cholici acerbitate liberari posset, tandem Germani cuiusdam amici sui co̅silio, haustis olei amygdalarum dulcium sine igne extracti vncijs tribus, cum vino albo, & aqua parietariae mixtis, deniq; deuorata glande plumbea argento vino illita, eadem???; mox ano reddita, cruciatu cholico planè fit liberatus, Ambr. Pareus lib. 16. chir. cap. 59. Ad fol. 353. Fluxus muliebris, affectus est curatu difficilis: inprimis ob eam causam etia̅, quòd aegra mulier saepè mori malit, qua̅ vel partem, morbum???; ipsum renudare, vel remedia localia admittere. Sic enim narrat Montanvs, nobilem quandam Italam, cui detergentium decoctorum in vterum propter hoc affectus genus, necessarias ei expressiones dixerat, in syncopen incidisse, & maritum rogasse, ne eius Medici vnquam consilio vti vellet. Pareus lib. 23. cap. 59. Ad fol. 357. In Abderis, inquit Hippocrates, Phaetvsa Pytheae vxor, priore quidem tempore foecunda erat: pulso autem in exiliú marito, menses multo tempore suppressi sunt. Haec autem vbi contigissent, corpus virile factum est, & hirsuta penitus euasit, & barbam produxit, & vox aspera facta est. Idem hoc contigit etiam Namysiae Gorgippi Vxori in Thaso. Quae virgines ab initio tales sunt, vt menstruam purgationem non patiantur, & nihilominus, secunda fruantur valetudine, has calidas, siccas???;, imò calore siccitate???; ferè virili esse necesse est, vt collecta excrementa transpiratu virorum more discutere possint, certè omnes steriles sunt. Pareus lib. 23. cap. 51. Ad fol. 357. Nobili cuidam, ad Druidas commisso praelio vulnus tantùm gladio militari ad dextrae manus externa parte articulum inflictum erat, vt tendinibus qui pollicem erigunt planè resectis, etiam consolidata & persanata plaga, pollex intrò inflexus, & in manus volam demissus maneret, nec extendi & surrigi posset, nisi fortè vi reuulsus ab altera manu, sed tum etiam statim reuoluebatur. Iraq; nec ensem ipse nec pugioné, nec hastam capere aut tractare poterat, armis omnino inutilis, sine quibus vitam nullam putabat. Cùm igitur de amputando inutili illo & co̅prehensioni officiente pollice me consuleret, negaui, & thecam ex ferro albo ipsi efformanda̅ curaui, in quam cùm pollicem ipsum inderet, duobus loris ad armillas duas supra manus articulum sic artificiosè theca illa vincta & collimata firmabatur, vt intentus, erectus???ue pollex maneret, ideo???ue militarium armorum genus omne captare & tractare posset. Pareus lib. 22. cap. 10. Ad fol. 358. Inexplicabilis nonnunquá & virulenta est materia Arthritica. Nobilis Mvlier Burdegalae fuit, annorum quadraginta, ex tumore vix ciceris magnitudinem aequante, sub ischij sinistri externa dearticulatione, perdolenter multos iam annos aegra: Inuadente paroxysmo vociferari cepit, corpus hinc inde vltra humana̅ naturam iactare. Caput enim inter crura co̅debat, pedes scapulis imponebat: muliere̅ à daemone habita̅ dixisses. Durauit paroxysmus horae quadrantem: quo sinito, calor ingens illam habebat, totum corpus sudore diffluebat, cu̅ tanta lassitudine, & membrorum omnium confractione, vt ne vel minimum quidem digitum dimouere posset. Adhibito verò potentiali cauterio, post escharae lapsum defluxit valde atra & virulenta sanies, quae doloris omnis, & morbi eiusmodi inposterum cessationem mulieri attulit. Pareus libro 17. Chirurg. cap. 12. Ad fol. 361. Georgivs Fronsbergius Baro, quindecies iusto praelio, extraordinaria verò acie, supra vicies, admirabili fortitudine dimicasse traditur. Membroru̅ robore vsq; adeò validus fuit, vt extento tantùm medio digito, validissimum quemque, firmo innixum vestigio, facilè dimoueret: praeter currentem equum arrepto freno sisteret: tormentum murale solus, innitens humero, quo vellet, propelleret. H. Henninges in Geneal. Ad fol. 385. Olgvs dux Moscorum in caput seu cranium sui equi iam antea mortui pede cùm impegisset, viperae vel serpentis morsu laesus moritur, cùm 33. annos imperasset. H. Henninges in Geneal. Ad fol. 475. Martinvs Schenck dux fortissimus, qui se Nouiomagensiu̅ hostem, in vtero matris creatum esse, dicere solebat, cùm frustra aliquoties Nòuiomagu̅ tentasset, quarta naualiexpugnatione occubuit, aquis absorptus. Cadauer eius indignabu̅dus populus, exa???s eductu̅, capite securi deiecto, in quatuor partes sectu̅, per diuersa vrbis loca distributu̅ suspe̅dit. Ad f. 482. Haraldvs VI. Rex Daniae, primus Danorum legislator, regno pulsus à filio, post variam belli fortunam, à Tolcone sagittario peritissimo ex insidijs iaculo misso vulneratur, & Iulinum deportatus in fide Saluatoris Iesu Christi mortuus est, A. C. 980. H. Henninges in Geneal. Ad fol. 484. Lutetiae Brito quidam seruus à stabulo, cùm à coena probè potus supra lectum se coniecisset, per proximam fenestram, quam patentem reliquerat, frigus subiens sic alterum eius crus occupauit, vt mox à somno excitatus, nec tibijs ingredi, nec pedibus se suste̅tare posset. Cùm igitur crus stupefactum tantùm putaretur, iussus est igni adstare. Sed cùm illud propius admouisset, plantam pedis sibi sine vllo doloris sensu digiti crassitudine inussit: iam enim plusquàm dimidiam cruris parrem necrofis occupauerat. Itaq; in Nosocomium deportatus cùm esset, conatus eius loci Chirurgus est, cruris emortui amputatione reliquu̅ corpus à morte imminente vindicare: Sed frustra: Gliscente enim in supernas partes necrosi, intra triduum mortuus est, cum laboriofis ructibus & singultibus, delirijs, frigido sudore, & crebra syncope. Profectò tota illa hyeme frigoris tanta extitit inclementia, vt plerisq; in Nosocomio narium alas, seu pinnas necrofis sine vlla putredine occuparit. Itaq; cùm ex tam multis quatuor delegissem quibus nares amputarem, duo quidem incolumes euasêre: reliqui serpente malo interiêre. Pareus lib. 11. c. 12. Ad fol. 490. Casimirvs dux Lithuaniae, Valna discedens, cùm Trocos vnius diei itinere peruenisset, febri lenta, quam sibi conciliauerat, cùm diarrhaeam, ex consilio Monachorum, esu panis Lithuanici durissimi repressisset, languere cepit, & inualesce̅te morbo, cùm videret extremum sibi diem adesse, testamentum condidit, in quo Vladislaum filium exhaeredauit, & postea 7. Id. Iunij A. C. 1492. animam exlulauit. H. Henninges in Geneal. Ad fol. 523. Cùm Ligae, quam sacram vocant, acerbitate, religiosi Galli ad quartum bellum intestinum cogerentur, duce summo Henrico Nauarrae rege, rem agunt, quoad possunt. Aderant ex Germania auxiliares copiae. Ijs intercipiendis, ne cum Nauarraeno milite iungere̅tur, dux Ioyosivs, cum valido exercitu equitum & peditum Dordonnae & Insulae fluminum traiectum interclusurus Nauarraeo, obijcitur. Pugna commissa, potior causa regis fuit, vt Ioyos. cu̅ duobus fratribus, & ducibus penè omnibus trucidatis, maxima strage occubuerit co̅plicum Ligariorum exercitus, & impedimenta victori diripienda reliquerit. Ad folium 552. In subsidium religiosorum Gallorum, cùm quarto bello intestino premerentur, Germanorvm exercitus Heluetico mixtus cùm aduenisset, praecipuus labor erat, vt Nauarraeis copijs sese adiungeret. Resistebat Guilius, quantumuis haud aequis viribus. Interea germanis equitibus initia velitationu̅ vtrumque felicia. Heluetij, mortuo Tilemanno supremo duce, pertaesi militiae, contra Magistratus edictum susceptae, missis ad Regem legatis, expeditionis causas edocent, nec multò pòst re infecta, quod stipendia non penderentur, reditum maturant. Germani equites improuidi in oppidulo Auneo à Guisianis oppressi, vijs elabendi praeclusis, occidunt. Qui aufugêre, cum reliqua peditum cohorte superstítes ad suos dum reuertuntur, partim itineris molestijs succumbunt, partim domi reliquijs infaustae expeditionis enecantur. Idem fatum Heluetiorum fuit, & qui reuersi sunt, Magistratui insuper rei malègestae poenas dederunt. Ad fol. 552. Regnante Carolo IX. Galliarum rege, miris modis pontificij à reformata religione abducere conabantur Condaevm: aditu ad id facto, per nimiam aulicae vitae licentiam, quam i??? sibi condonabat, & lucrosas spes quae ei variè elucebát. Cùm verò coniunx ipsius, castissima femina granissimo morbo decederet, prude̅ter admonuit maritum, videret etiam atq; etia̅, quid Christianae religionis cognitio, quid ille locus, ad quem à Deo vocatus esset, efflagitaret. Commouit Condaeum vxoris (cuius singularem coniugalis castitatis amorem semper, & molestissimis etiam suis temporibus expertus fuerat) mors & oratio, vt rebus prudentiùs examinatis, mirabile̅ vigorem ex eo induerit, bonorum???; virorum consilia attentissimè audierit, in???ue dies magis ac magis in pietatis studio vehementius proficere animaduerteretur. Status relig. Galliae. Ad fol. 557. Vidimus Luxemburgi in Franciscanorum coenobio post summum altare in capulo ligneo, eo???; aperto, corpus ipsum adhuc sat integrum Ioannis regis Bohemiae, eius qui Luxemburgicus dicebatur, quod ex ince̅dio veteris Coenobij, de quo suprà diximus, huc translatum ferebant. Erat hic filius Imp. Henrici VII. ac pater Imp. Caroli IV. Aug. qui anno Salutis 1348. dum Francorum regi militat aduersus Britannos, in praelio occubuit. Abrah. Ortelius & Io. Viuianus in Itinerario. Ad fol. 573. Ad v. serè milliar. propè pagum Vvalheim vulgò dictum, cernuntur in loco edito, & ab omni parte conspicuo tumuli duo terrei, rotundi & fastigiati, gramine vestiti, & arbustis incincti, quos cùm manu aggestos iudicaremus, videba̅tur ad Romanotum posse referri tempora. Illos fiquide̅ tumulos eiusmodi extruere solitos, quos & Cippos vocaba̅t, vt militum suorum qui in acie occubuissent, reliquias tegerent, passim testantur historiae. Sic apud Tacitum Germanicus Caesar, cladis Varianae reliquias condicurauit, & ipsemet primùm extrue̅do tumulo cespitem posuit, gratissimo in defunctos munere, & praesentibus, inquit ille, doloris socius. Abrah. Ortelius & Io. Viuianus in Itinerario. Ad fol. 577. Nicolaus Picardus Lotharingiae ducis Chirurgus industrius, à Rvstico quodam vocatus, cui luxatum in ala humeru̅ restitueret, cùm in villa praeter aegrum haud quisquam esset, qui opem ferret, agrum pedibus & brachio incolumi ligatu̅ scalae admouit: mox fustem ex demisso & inferiore capite habenae, quae humerum aegrum supra cubitum deuinciebat, religatum, vni ex scalae gradibus, quâ maximè demitti poterat subiecit, & hoc tanquam retinaculo obstrinxit ac firmauit. In eu̅ mox fustem, velut in arundine equitaturus, toto corporis pondere connixus se intulit, eodem???ue in articulo iussit vxorem astantem, scabellum mariti pedibus subiectum, subtrahere. Quo facto, os extemplò suum in locum redijt. Ambr. Pareus de Luxat. capite 27. Ad fol. 579. VOLVMINIS SECVNDI Finis.