ORATIO PANEGYRICA REVERENDISSIMO SERENISSIMO AC POTENTISSIMO PRINCIPI AC DO MINO DNO. ERNESTO AVGVSTO Episcopo Osnabruggensi ac Duci Brunsvicensium & Luneburgensium Dicta publicè in ILLUSTRIS AC ADEMIAE JULIAE NOVI JVLEI AVDITORIO MAJORI ANNO MDC LXXXII die XIV. Septemb. ejusque Serenitati Humillimè Oblata à JOHANNE DITERICO Salder Hannoverano.

HELMESTADI,

Typis GEORGII WOLFGANGI HAMMII, Acad. Typogr.

Decanus Facultatis Philosophicae in Acad. Julia

JOHAN. Eisenhart Philos. & J. U. D. hujusque extraord. & Moralium P. P. Ordinarius

Civibus Academicis S. D.

Etsi ea nuc sit temporum indoles & forma judiciorum, ut in forensibus quidem causis haudquaquam tantum apud nos valeat eloquentia quantum apud Graecos valuit ac Romanos donec liberâ gavisi sunt Republica; ut maximus ille eloquii splendor quo foraac tribunalia eorum illustrabantur, nostrâ quidem aetate maximam partem inumbratus esse videatur, id quod suo jam tempore in judiciis Romanis observavit eruditus auctor dialogi quo vetustioris ac recentioris aevi oratores inter se conferuntur; Primus, ait, tertio(d. Dial. cap. 38. n. 1.) Consulatu Cn. Pompejus adstrinxit imposuitque frenos eloquentiae; ita tamen ut omnia in foro, omnia in legibus, omnia apud Praetores gererentur; Postea quoque alia ad explicandam eloquentiae vim subsidia sunt abolita, cum ex foro in auditoria ac tabularia perduceretur causarum(cap. 39. n 2.) cognitio; cum à litigantibus & eorum patronis solis causae essent agendae, nec amplius clientelae, & tribus, & municipiorum legationes, & par tes (cap. 39. n. 6.) Italiaepericlitentibus adsistere permitterentur; quaeres hodie à tumultu ac seditione parum remota existimar etur; & turbulentiorem illam democratici status eloquentiam cumprimis quoque pacavit prohibita in oratione judiciali affectuum commotio, & sola fides argumentis seu probationibus facta in causis forensibus dominari jussa: Haudquaquam tamen ex judiciis & foro plane ejecta & exulare jussa est bene appositeque dicendi scientia, sed tantummodo luxuriantia, utsicloquar, ejus folia sunt amputata; & genio temporum, indoli Rerum publicarum & nativae suae integritati ea restituta, & à vitiis nonnullis quae in corruptiori Statu Reipublicae maximarum ejus virtutum nomen invaserant, vindicata ac liberata est. Sapienter judicat Aristoteles de instituto Arcopagitarum, qui prohibebant (. Rhetor. 1. n, 9. 10.) extra rem dicere; Recte, inquit, sic statuentes: Non enim oportet judicem pervertere, ad iram excitando, vel invidiam, vel misericordiam; quia id perinde esset ac si quis qua usurus sit regula eam vellet incurvare ac distortam reddere: Sed ejus quidem qui causam velagit (d. cap. n. 11.) vel defendit unicum munus in eo situm est, ut demonstret factum aut esse aut non esse; Tametsi permissum quoque sit allegare jura ad factum in zctis deductum pertinentia; id quod in Imperio nostro publicis Constitutionibus cautum. Revera igitur multo jam angustioribus quàm apud veteres Romanos terminis definitus est forensis Oratoris (Quintilian. Inst. Orat. lib, XI. ???.) campus; ac longe plus nitoris & cultus demonstrativae materiae, ut ad delectationem audientium compositae, quam quae sunt in actu & contentione, svasoriae judicialesque permittunt; Et svasoriae quoque plus quaesiti ornatus & verborum amplitudinis recipiunt quam judiciales, quae ex institutis nostrorum temporum sine excursionibus, sine prolixo verborum ornatu, sine affectuum commotione, ad veritatem facti demonstrandam unice debent esse comparatae: Quanquam & in hoc apparatu deductionum forensium, ita enim fere jam vocantur Orationes judiciales, arcanam suam vim habeat dicendi prudentia, exigatque ut tali advocatus utatur dicendi genere quale postulat gravitas Senatoria & reverendum judicis tribunal; & ea quoque quae ad rem pertinent nativo quodam ornatu & dicendi impetu quem gravioris causae indoles sibi deposcit cum omnibus ad causae merita pertinentibus circumstantiis plene dilucideque proponantur. In summâ, judicialis oratio plus forensis ac legalis peritiae quam ornatûs ex dicentis ingenio depromti habere debet; licet si utrumque adsit, concinneque alterum cum altero temperetur, nescio quid praeclari atque inusitatiinde soleat existere. Atque ex hoc numero fuerunt ii quos Justinianus Imperator nunc clarißima eloquentiae(l. 6. l. 7. Cod. de advocat. diversor. judicum l. 5. d. t. 1-14. Cod. de advoc. diversor. judicior.) lumina, nunc facundiae studiis eruditos, nunc viros disertißimos vocat, qui, ut alii Imperatores de iis sentiunt, gloriosae vocis confisi munimine laborantium spem, vitam & posteros defendunt: Omnes verò futuros causarum forensium patronos non ad solius legum scientiae, sed & facundiae, qua seu voce seu scriptis dextre utantur, studia vel tacite exhortantur jura civilia quae in honorariis advocatorum ita versari judicem(l. 1. §. 10. Digest. de extraord. cognition.) debere statuunt, ut pro modo litis, proque ADVO CATI FACVNDIA, & fori consvetudine, & judicii in quo sunt acturi, aestimationem adhibeat. Praeclaram illam forensis eloquentiae laudem in superioribus Ducatus Brunsvico-Luneburgico-Calenbergici Judiciis quae Hannoverae exercentur jam plures abhine annosinter pauciores adeptus est Vir Consultissimus Dn. JOHANN. VALENTINUS Salder J. U. L. qua tamen haud contentus Oeconomicae quoque prudentiae campum ingressus Ducalem Praefecturam Coldingensem jam in duodecimum annum dexterrime administrat. Misit is ante duos fere annos ad nos in Acad. Juliam filium natu majorem JOHANNEM DIETERICUM, ut studia sua sub domesticis aliisque praeceptoribus feliciter inchoata uberiorem ad maturitatem perduceret. Hic igitur cum Philosophiae Practicae cumprimis & Jurisprudentiae studiis pari ardore incumberet, non omisit tamen & eloquentiae cultum dicendique exercitationem, domestico paternoque exemplo admonitus: Cumque svasoriae orationes & judiciales, quae quidem non fictam sed veram causam tractant, viris longa experientia maturoque judicio sapientibus magis quam junioribus conveni ant, ipse delegit mateiiam suae aetati & personae convenientissimam, in qua non effingeret & quasi in speciem expoliret laudes & virtutum splendorem, sed ex vivo eoque eminentissimo exemplari atque archetypo desumeret, & Principem suum verissimis laudibus celebraret ac veneraretur. Et sane omnes laudum titulos jamdu dum supergressus est REVERENDISSIMUS AC SERENISSIMUS PRINCEPS AC DOMINUS, DOMINUS ERNESTUS AUGUSTUS, Episcopus Osnabruggensis, Dux Brunsvicensis & Luneburgensis, Academiae suae Juliae hodie Director Magnificentissimus, Princeps ac Dominus noster clementissimus, in cujus gloriam celebrandam totus defixus est noster hic Orator, quem crastini hora X. in publica cathedra orantem conspicietis. Vestrum erit, cives Academici, non tantum frequentia & attentione consueta praesto esse dicenti commilitoni vestro, sed & imitari egregium ejus exemplum in conjungendis scientiarum & eloquentiae studiis; cum priora illa recte sapere vos doceant, posteriora autem sapienter eloqui; quorum neutrum citra ignominiam quandam deesse potest homini in literarum studiis aetatem exigenti, sibique & aliis profuturo. P. P. in Academiâ Juliá d. XIIX. Septembr. Anno MDC XXCII.

Magnifice Domine Vice-Rector,

Maxime Reverendi, Nobilissimi, Consultissimi, Experientissimi, Amplissimi, omnium ordinum Professores Celeberrimi, Praeceptores devener andi, Reverendi Domini Pastores, Hospites, Fautores summè honor andi,

Tuque lectissimorum Juvenum in Reipublicae spem accrescens florentissima Corona.

Quamvis sapientissima rerum fabricatrix Natura omnibus omnino hominibus eam sentiendi vim, quem alias auditum vocamus, hunc in finem indidisse videatur, ut nemini bono qualiscunque ille sit aures praecluderent, sed quocunque etiam tempore & loco benevolas, easdemque faciles praeberent; Nihilo tamen minus ea est mortalium indoles, ut non facile aliquem dicentem paulò diutius cum voluptate audiant, nisi certo commendationis ge nere auditores sibi devinxerit: Etenim qui in publico literatissimorum quoque virorum consessu verbafacere sibi proposuerunt, illos benevolentiam audientium non uno, sed triplici potissimum nomine promereri debere nemini non potest esse notissimum: Vel enim vi eloquentiae eandem conseqvuntur, quâ & ducunt Auditores volentes, & nolentes trahunt: Vel persona eorum ita grata est, tantaeque auctoritatis, ut quam svadâ suâ & sermonis elegantiâ obtinere nequeunt, nihilominus apud Auditores inveniant gratiam, non attendentes quid dicatur, sed quis dicat; cùm multum intersit
— — Davusne loquatur, an herus, Maturusne senex, an adhuc florente juventa Fervidus? Vel denique argumentô ipsô, quod sibi sum serunt, qui dicunt, haud raro videntur id impetrare, ut ab omnibus non tantum sinetaedio audiantur, verùm etiam singulorum favorem ac benevolentiam attrahant, sibique concilient. Ego verò, quiprima vice in publicum ad Vos, Auditores omnium ordinum honoratissimi, dicendi causa prodire nunc audeo, obmutesco fermè haec considerans, & qua ratione tandem favorem vestrum, meque benevolè audiendi patientiam sperare & impetrare possim non satis video: Nam primâ viâ, dicendi scilicet vi, me gratiam nullam habiturum facile intelligo, quùm nemo melius me ipso quàm in dicendo sim imperitus sciat, meoque me pede metiri dudum didicerim. Sed nec persona mea ullam mihi spondet audientium favorem: Auctoritate certè valeo nullâ, nec per aetatem valere possum. In amore igiturac benevolentia tum venerabilium Dominorum Praeceptorum, tum quoque svavissimorum Commilitonum unicam spem meam colloco, & hâc singulari fiduciâ fretus alacrior ad dicendum consurgo: Elegi tamen quoque argumentum, quod, quin sit placiturum omnibus, displiciturum nemini in hoc quidem illustris Academiae Juliae Professorum, fautorum ac Civium consessu, & hoc splendidissimo Musarum theatro planè dignum, nullus certè dubito. Dicam scilicet de summis virtutibus atque inusitata felicitate & gloria Reverendissirni, Serenissimi Principis ac Domini, Dn. ERNESTI AUGUSTI, Episcopi Osnabruggensis, & Ducis Brunsvicensium ac Luneburgensium potentissimi, Domini nostri clementissimi; Ad cujus solum nomen toties in hoc Juleo prolatum exultare ac laetitiae sensum prae se ferre ipsa haec cathedra videtur, vestrûm verö omnium vultus jam quodammodo magis benevolos intueor. Dicam autem paucis multa, & quae per natales fortuna, propria deinde vir tus & prudentia tanto Principi uberrimè contulerint exponere nitar; Novam tamen iterum sentio difficultatem, & celeberrimi quondam Ecclesiae Doctoris Hieronymi praeclarum dictum, Grandes materias ingenia parva non sustinere, & in ipso Conatu ultra vires ausa succumbere, animum mihi mentemque percellit: Meae enim mihi tenuitatis probè sum conscius, & tamen grandia me conari, & talia, quae vix quisquam eruditissimorum rectè praestare potest, facilè intelligo. Siquidem materia hujus meae orationis tanta est, dicendi autem vis tantilla, ut eam pro dignitate pertractare non dicam inmeam ingenii mediocritate̅, sed vix in quenquam hominem eruditorum de fe judicia extimescentem cadere posse vìdeatur. De summis enim terrarum divinae majestati proximis Capitibus, Regibus, Principibus dicere si quisquam est, qui exiguum putet, eum necesse est in maximarum, earundemque toto orbe notissimarum rerum ignoratione versari. Haec mecum reputanti & prae magnitudine dicendorum titubanti animum tamen mihi addiderunt cùm optimi parentis mei voluntas, quae mihí pro sanctissima lege est, tum spes de aequitate Dominorum Auditorum, quibus pium hunc conatum me facile probaturum confido; utique cùm in magnis voluisse sat esse sapientes existimare soleant. Quapropter seposito metu omniid explicare nunc aggredior, cujus causa in hunc amplissimum locum descendi, non dubitansfore, ut si non omni ex parte mea Vobis approbata fuerit oratio, non tamen me temeritatis accusandum, sed potius pietatis nomine excusandum putetis. Quisquis igitur Vestrûm, Auditores honoratissimi, Reverissimus ac Ser??? Principem nostrum ac Dominum, Dn. ERNESTUM AUGUSTUM piè amat, submissè colit ac reveretur, auditorem se mihi, quamvis balbutienti verius, quàm dicenti, ut spero, lubentissimè praestabit, &, dum orationis meae vilitatem ipsius argumenti praestantia illustrabit, non benevolum tantum se mihi exhibebit, sed laetum simul & in finu gaudentem, cúm intellexerit, Deum pro infinita sua bonitate hoc nostro quoque seculo rebus humanis largiri Principes, qui sola bona, quae honesta sunt, judicant, & familiae suae gloria subditorumque salute ac securitate nil prius, nil antiquius arbitrantur. Itaque benevolam per breve temporis spacium attentionem Vestram, Auditores omnium ordinum honoratissimi, obnixè peto, simulque sanctè profiteor, me operam daturum sedulo, ne prolixiori, quàm temporis ratio exigit, sermone patientià Vestrâ abuti voluisse videar. Si quis fortè in conclave quoddam non precioso tantum & variegato marmore incristatum, sed praeterea auro, argento, variisque gemmis adornatum ducatur, adeò, ut quocunque verteret oculorum aciem, nil nisi admirabilem preciosissimarum rerum copiam adspiceret, quid, quaeso, Auditores honoratissimi, huic animi esse crederetis? Nonne attonitus is haereret animique incertus, & quid primum, quid secundum, quid postremum admiretur oculisque perlustret nescius? Pari modo mecum jam comparatum esse sentio, dum virtutes ac laudes tanti Herois Vobis propofiturus amplissimum earundem campum titubanti vestigio ingredior, ubi quae ex tanto numero seligendae & primo loco celebrandae sint vix invenio. Quod autem plerique facere consveverunt, ut in recen sendis alicujus laudibus generis splendorem primo statim loco ponant, idem & mihi faciendum, indeque meam orationem exordiendam esse arbitror. Etenim inter felicitatis humanae partes & privatï homines merito computamus incunabula & nascendi conditionem; In Principum tamen ordine tanto magis id fieri par esse, quis est, qui negare possit? Cum in aprico sit positum, illis non gloriam tantum & decus, verùm etiam auctoritatem & potentiam, magnarumque rerum gerendarum nervos & instrumenta hinc accedere longe opulentissima: Non autem alius Princeps est, qui magis splendidos nostro jactare natales possit. Si alibi, quàm in hoc illustri Auditorio, alia in Academia, ad alios auditores dicerem, pluribus exponerem Serenissimus Domus Brunsvico-Luneburgicae per plura secula in Imperio auctoritatem & potentiam inconcussam: Narrarem ab ultima memoria à Ludovico Pio & Witichindo repetitam originem: Ponerem ante oculos tot maximos belli Duces seculi sui fortissimos: Dicerem de matrimoniis splendidissimis, quibus magna saepe terrarum spatia lucrati sunt: Dicerem denique à quot jam seculis ducalis dignitas post regiam maximi semper habita in hac Serenissimus Familia haeserit, & quinam ex ea ad augustissimum in Imperio Romano-Germanico dignitatis apicem, Imperatoriumque titulum adscen derint. Ast cùm neminem in patria adeò hospitem adeoque rerum nostrarum ignarum esse opiner, cui haec non sint notissima, non tantum videor inanem me navaturum esse operam, sed etiam Athenas quasi apud Athenienses laudaturum, si hujus illustris generis laudes coacervare, easque Vobis maximè audientibus plenius depraedicare conarer. Nullus enim, ut equidem arbitror, tam in accessus, tamque ab omni hominum consortio remotus erit in terris locus, quô non illustris Serenissimorum Ducum Brunsvicensium & Luneburgensium fama pervaserit. Quis populus, quae gens in Europaeo nostro orbe est, quae nesciat ex Illustrissima Ducum Brunsvicensium & Luneburgensium Domo non Reges modò, sed etiam Imperatores Romanos prodiisse? Cui denique ignota sunt illustria nomina Magnorum, Victorum, Leonum, Fortium, Largorum, Sapientum, Piorum? quae sane ad omnem posteritatis memoriam inclyta Heroibus illis ob raram ac divinae proximam virtutem assignata inter illustres illustrium virorum titulos ipsa aeternitas semper intuebitur & celebratura est. Quum autem nullius fermè illustris familiae in hoc vasto mundi theatro à prima origine constantem & illibatam felicitatem nobis historiae memorent, quae scilicet non interdum quidem excelsa, mox iterum declinans, imò nonnunquam planè ad res angustas redacta, ab interitu haud multum remota fuerit; Hujus tamen Serenissimus Domus Brunsvico-Luneburgicae fata fortunasque intuenti mihi occurrunt quidem nonnullae, ut in rebus humanis fieri solet, vicisitudines, deprehendoque dum per plura secula oculos cir cumvolvo Henrici Leonis immensam potentiam ab invidiae dentibus admorsam & potentioribus succumbere minitantem; quae tamen brevi spatio sese recollegit, atque ex illo continuo tempore vires infractas & supra fortunae casus erectas excelsasque conservavit. Haec igitur est singularis & domestica felicitas Reverissimus Ser??? Principis nostri ac Domini, Dn. ERNESTI AUGUSTI, quod ejus Serenitatem Deus T. O. M. ea ex familia nasci voluerit, quae per complura jam secula regnandi felicitate, opibus, auctoritate, gloriâ quàm maximè floruit; quamque hodie (faxit Deus, ut usque in finem seculorum) in toto Imperio inter primarias florere, & potentia opibusque (quod tamen praefiscini dixerim) prae multis aliis, tanquam lenta inter viburna cupressus, eminere uno quasi ore mecum consentiunt omnes: Quis enim nescit, quantis intra seculi decursum potentiae accessionibus hae florentissimae Brunsvico-Luneburgicae ditiones auctae fuerint, dum non tantum unus alterque opulentior Comitatus legitimo sucessionis jure iísaccrevit, sed etiam volentibus ita fatis (cùm inter plures divisa Principes multum imminuta videretur universae domus potentia) Grubenhagica primum, tandem Henriciana à Magno Torquato descendens stirps planè extincta Bernhardinae, quae nunc sublimi ferit side ra vertice, omnia bona & tam amplos terrarum tractus haereditario jure transmisit. Quis nescit, Urbes longa Principum suorum indulgentia penè in contumaciam efferatas armis cominus ostensis ad obsequium reductas, exstructa in finibus provinciarum munimenta, conscriptos eductosque ad patriae tutamen exercitus, hostes ex finitimis regionibus ejectos, subditos verô ab exterorum rapinis & invasionibus immunes assertos, & Serenissimus Brunsvico-Luneburgicam domum immortali pacis & belli artium gloriâ longè latèque nobilitatam? Vlterius si progredior, natalesque Reverissimus & Serenissimus Principis nostri ac Domini, Dn. ERNESTI AUGUSTI aliquanto propius intueor, non minorem felicitatem Reverissimus Serenissimoque Principi & indè accedere deprehendo, quod eos debeat gloriosae memoriae GEORGIO, Principi suo aevo in tantum laudando, in quantum virtus heroica intelligi potest, de quo nihil tam magnifice dici potest, quin id illius singularis fortitudo, amor pietatis, fervor in religionis cura, prudentia in regenda Republica superet. Merito Cellis epitaphio ipsius marmoreo ad omnem aeternitatem insculptum legimus, quod labantem penè libertatem & religionem avitam invicto animo ac armis sustinuerit, multis adoreis inclytus. O quanti nominis Princeps, verè seculi nostri Camillus! Hîc, si quod Poëtae facere solent, idem & mihi liceret, optarem sanè, ut Nestoreum aut Tullianum quoddam mihi hodierno die à Deo immortali concederetur eloquentiae flumen, quô hujus Principis ad omnem aeternitatem commendata facta digno encomio parique verborum gravitate & elegantia exornare possim: Tantae enim humanitatis fuit, ut nemini neque in belli expeditionibus, neque pacatis temporibus aditus ad eum praecluderetur: Tantae fortitudinis ac felicitatis Princeps fuit, ut quaecunque modò in rebus bellicis aggressus, plurima autem exstant bellicae fortitudinis illius documenta, ea ad voluntatem semper ac feliciter fluxerint; Vt suorum amor, ita terror hostium, quibus haud tergo, sed fronte ac pectore notus. Ab hac illustri prosapia, ab hoc tanti nominis Parente omnium heroicarum virtutum semina ceu titulo quoda̅ haereditario accepit ERNESTUS AUGUSTUS; Cui fata eandem in propaganda Serenissima stirpe pollicentur felicitatis praerogativam, quam gloriosae recordationis Parenti ejus GEORGIO quondam concesserunt: Cum enim WILHELMO Juniori Ducis GEORGII patri ex foecunda matre DOROTHEA CHRISTIANI III. Daniae Regis filia nati essent septem filii, uni Georgio fingulari fortunae felicitate obtigit consentientibus fratribus, ut ductâ uxore familiam solus propagaret; Quod & feliciter factum: Acceptâ enim sibi in uxorem Anna Eleonorâ Hassiae Landgraviâ quatuor Principes filios suscepit, quorum duo CHRISTIANUS LUDOVICUS & JOHANNES FRID ERICUS gloriosae memoriae, postquam Brunsvicensium ac Luneburgensium terras summa cum laude sub imperio suo per complures annos tenuerunt, Seren??? Parentis uti ditionum sic & gloriae haeredes extremum vitae diem gloriosè obierunt, & ad superstites Serenissimos fratres Dominum GEORGIUM WILHELMUM heroicae virtutis vivum exemplar, & Dominum ERNESTUM AUGUSTUM, quorum supremum diem utinam nescirent fata! tres ducatus Luneburgensem, Calenbergicum & Grubenhagensem cum Comitatibus, terris ac dominiis iisdem incorporatis transmiserunt; Sed hoc quoque nomine felicissimus judicari meretur Reverissimus Ser??? Princeps noster, quod inter Seren??? Dominos Fratres suos minor natu ad illustrissimam hanc familiam propagandam solus toties laudati Patris exemplô non sorte, sed à Deo electus videatur: Ex quo enim felicissimum conjugium cum Regii sanguinis Principe Palatina SOPHIA iniit, foecunda Mater Patri & Patriae, sex Principes dedit in spem seculorum & felicitatem temporum; A quibus ad finem hujus universi propagatum iri Ducum Brunsvicensium nomen, & Atestinorum, Guelphorum, Billingorum, Witichindeum Stemma, simulque omnium illorum Heroum illustrem famam & gloriam aeternitati commendandam speramus pariter & optamus omnes. Quodsi jam porrò ea consideramus quae post inclytos natales & hinc suspensa luccessionis jura, benficio tamen ortus sui obtigerunt Reverissimus Ser??? Principi nostro, uberrimam quoque admirationis & gloriae messem deprehendemus: Percurrite, quaeso, mecum Auditores humanissimihistorias; Perlustrate oculo mentis tempora anteacta, certis ad posteritatem traditum monumentis reperietis, à longo jam temporeé Ser??? Ducum nostrorum familia sacros antistites vicinis Episcopatibus Bremensi, Osnabruggensi, Mindensi, Halberstadensi aliisque praefuisse, nec temerè videbitis ex ulla Domo frequentius ad sacram infulam fuisse electos; Cùm tamen ante hos triginta quatuor annos ad pacem diu desideratam in Imperio stabiliendam tum alia magni momenti, tum & circa Episcopatus complures memorabilia multa constituerentur; in Episcopatu Osnabruggensi planè singularis ratio successionis pragmatica illa Instrumenti pacis sanctione definita est, nempe ut perpetuo ibi admitteretur alternativa successio inter Catholicos Episcopos ê gremio Capituli electos, vel aliundè postulatos, atque Augustanae Confessioni addictos, sed non alios, quàm ex familia Ducum Brunsvicensium ac Luneburgensium, & in specie Ducis GEORGII descendentes; Et nominatim prima ex Serenissima hac familia successio delata est ERNESTO AUGUSTO Duci Brunsvicensi ac Luneburgensi. Hinc ergò factu̅, ut vacante Episcopatu Osnabruggensi ante proximos viginti annos episcopali hac dignitatenoster Dux solennissimè inauguratus hujus Episcopatus regimen difficiles inter viciniae turbas in hunc usque diem, & faxit Deus, ut quam diutissimè fortiter feliciterque administret; Tandem etiam mortuo Serenissimo ac Generosissimo Principe JOHANNE FRIDERICO gloriosae memoriae, ad duorum amplissimorum Ducatuum Calenbergensis scilicet & Grubenhagici regimen summo subditorum applausu pervenit: Hac itaque singulari felicitate Deus Prin cipem nostrum dignatus est; In hanc gloriam nasci eum voluit, ut uno eodemque tempore trium in Imperio Romano Germanico principatuum regimen gereret, atque hoc nomine in comitiis Imperii universalibus trium Principum personam ac suffragia unus obtineret. Ast dicat aliquis, felicitatem interdum quoque improbos comitari, nec semper eam virtutis esse beneficium: Verum enim verò licet ejusmodi fortunae ludibria rebus humanis quandoque ostententur; ex actionibus tamen suis illa sese statim produnt, & ut sapienter ille dixit, Principatus ostendit virum. Omnis etiam aevi monumenta satis superque testantur, magnis Principibus, & quos suae potentiae vicarios rebus humanis praefecit Deus, per quos nationum ac populorum salutem & tranquillitatem procurarivult, his etiam plerumque inditam mentem divini humanique juris intelligentem ac tenacem, ut pro sua & familiae suae gloria, pro sua & subditorum suorum salute optima consilia & capere & exequitum velint, tum quoque possint. Non multum laborabo, Auditores honoratissimi, hanc & nunquam satis depraedicandam felicitatem Reverissimus & Ser??? Principis nostri heroicae ejus indoli planè geminam & optimè congruentem pluribus hac vice Vobis ostendere; sed relictâ nunceâ, tanqua̅ ex dictis meis satis cognita & tali qualem praestare sibi nemo potest derelictus à Deo, videamus & perspiciamus paululum divinam indolem, heroicam virtutem & incredibilem prudentiam Reverissimus Ser??? Principis nostriac Domini, Dn. ERNESTI AUGUSTI; In quem optimè quadrat illud, quod non malè dixit quisquis dixit; suae quemque fortunae esse fabrum: Quos enim ad excelsum felicitatis gradum provehere vult Deus, iis vigorem animi incredibilem, summam ac propè divinam ingenii vim & sapientiam admirandam instillat, ut fortunam postmodum non tam accepisse, quàm facere sibi ipsis videantur. Ast bone Deus'! qualis hic lux oculos meos perstringit, quantus fulgor virtutum, quàm inexhaustus sapientiae thesaurus! Vtinam aliquis ex senioribus, ex numero sapientum aliquis hanc sibi provinciam sumsisset, prudens aestimator virtutum, earumque disertissimus praeco: Non me committam vasto huic Oceano ne naufragium patiar, littora saltem legam, nec diducam vela, pictorum industriam imitando, qui ingentes militum copias delineaturi summa saltem summorum virorum capita depingunt, reliquas verò corporis partes judiciis & cogitationibus spectatorum relinquunt: Neque enim credibile est, aut me, aut alium quenquam mei similem de Reverissimus Ser??? Principis nostri maximis virtutibus pro digni tate Vobiscum, Auditores spectatissimi, melius aut copiosius, quam unumquemque vestrûm secum loqui posse; Pro cynosura verò mihi est illud, quod Reverissimus Ser??? Princeps noster non sinè causa sibi elegit symbolum, Sola bona, quae honesta: Ostendam itaque, nullam ei posse deesse virtutem, qui sola bona esse judicat, quae honesta. Bonum sane appetimus omnes, & hoc usque adeò verum, ut vera quoque mala sub falsa tamen specie boni expetantur: Qui igitur sola, quae honesta sunt, judicat esse bona, sola etiam honesta appetit. Ast quid honestum est, & quaenam res pulchro atque amabili hoc nomine indigitatur? Ab omnibus intelligi vocem puto, quamvis vim ejus genuinam diversi diversimodè explicent; & eos quoque, qui eruditionis nomine celebres fuerunt, in diversissimas de ea abiisse videmus sententias; Simplicior mihi residet sententia, & iis accedere malo, qui justum, pium, religiosum, caeteraque his similia honesto complectuntur: Atque idem de genuina honestatis indole sensisse deprehendo Aristotelem, qui nullam actione̅ neque unius hominis neque civitatis honestam pronunciat, nisi quae ex virtute & prudentia proficiscitur. Nec alia mens fuit gravissimi scriptoris Cornelii Taciti, qui Helvidium Priscum Doctores sapientiae secutum, & sola bona, quae honesta, censuisse narrat; Alio quoque loco vera bona in virtutibus esse sita idem testatur. Solemus difficillimas etiam res per contraria sua explicare, nec etiam melius patebit honestatis pulchritudo, quàm si turpitudinis deformitatem ante oculos collocemus, eosque Principes cum nostro conferamus, qui non sola bona, quae honesta, sed quae utilia, quae jucunda, quae externum splendorem praese ferunt, crediderunt esse bona, & absque ullo verae honestatis respectu pravos illos fines actionibus suis proposuerunt: Temperamentum quidem admittere videtur Cornelius Tacitus, laudatque socerum suum Agricolam, quod eruditus fuerit utilia honestis miscere; Verùm nostro Rev??? Ser??? Principi sola bona sunt, quae honesta. Fuit hoc quondam etiam symbolum Ludovici IV. ex Bavarica familia Imperatoris Magni & Cordati, quique longè major futurus erat, si per Pontifices licuislet; Ast longe diversa atque à vera honestate multum remota fuit indoles plurium Regum ac Principum, quorum imaginem vetusta ac recens historia vivis quasi coloribus expreslam exhibet; Ex quorum mente olim Euripides dixit: Laudato justa, caeterum lucro haereas. Qui ad quaestum tantum callidi sunt, quibus cum Vespasiano Caesare lucri bonus odor ex re qualibet, illis non sola bona sunt, quae honesta, sed quae lucrosa, quam vis sint turpia; Qui cum Tiridate apud Tacitum sua retinere privatae domus, de alienis certare Regiam laudem esse credidit, qui cum alio, si violandum est jus, regnandi causa violandum esse statuit, is utique utilia honestis & justis anteponit. Non eandem Reverissimus Serenissimus Principi nostro mentem esse ex actionibus ejus sapienter & praeclare gestis satis patescit, dum toto regiminis sui tempore de gloria & auctoritate familiae suae, de tutanda patria, aris, focis & asserenda libertate Imperii, non de invadendis acquirendisque alienis fuit sollicitus; Domestica hujus rei exempla habemus in recenti & tribus ab hinc annis felicibus auspiciis suscepto regimine avitarum ditionum, quarum proventibus Ille non abutitur in luxum, in ostentationem potentiae & gloriae; sed in tributis indicendis tantum sibi licere credit, quantum praesens necessitas exigit, & quantum à subditis praestari potest, ne ad extremam paupertatem redigantur exactionum immanitate, verùm ut supersit iis unde subitis atque improvisis necessitatibus occurratur. Itaque videre licet in aula exoptatissimi Principis svavissimum Magnificentiae, liberalitatis & frugalitatis consortium; Videre licet inter regnandi artes, quibus sapientissimus Princeps noster se aeternitati commendat, obnixa molimina contra ignaviam & socordiam subjectorum ad privatos singulorum reditus augendos, ad uberiores proventus rerum, ad frugalitatem & parsimoniam, quaelongè maximum vectigal est subditis, instillandam; quam, (quod in Principe miraculum est) ipse suo exemplo subditos suos docet. Non tamen usque ad minutias & sordida rei quaerendae comparcendaeve compendia se demittit excelsi Principis ingenium, ut magnificentiae ac liberalitati renunciasse videri queat: Testantur insignem magnificentiam admissi receptique hospites, missio legatorum, qui regium in locis, ad quae destinati sunt, jussu Principis sui splendorem representant; Ipsa quoque arx ducalis, quam voce usu jam recepta Residentiam vocamus, sub hoc demum Principe augustiore quàm olim forma sese conspiciendam exhibet: Vivum Magnificentiae exemplar representat ipsa denique aula nostri Principis, quae summa admiratione complet omnes quotquot ejus faciem habitumque cominus intuentur; Tantus est hujus aulae nitor, tantum decus, tot ornamenta, talis harmo nia, ut paucas per Germaniam invenire detur, quae huic palmam praeripiant, quae verò cum ea comparari non mereantur quamplurimas. Quodsi verò inter praecipua magnificentiae opera numerari demum debent sumtus magni in Ecclesiae & Reipublicae ornamenta & emolumenta sapienter facti, fatendum sane est & res ipsa loquitur, Rev??? Ser??? Principem nostrum in his quoque operibus curandis ornandisque haudquaquam recedere à magnificentissimis antecessorum suorum & ad omnis posteritatis memoriam illustribus vestigiis: Fundatae quidem Academiae, quae verissimum & Ecclesiae & Reipublicae antistitum seminarium, gloriam omnibus suis antessoribus & successoribus praeripuit Divus IULIUS; Cujus immortale nomen inclyta haec Academia Julia per totum terrarum orbem longè lateque dudum propagavit, & donec literae & literarum ac sapientiae studia florebunt propagatura est: Sed non minor est virtus magnifica & splendida opera conservare & tueri, quàm inchoare & componere: Totigitur Julii, tot Academiae Juliae Conditores in Serenissima familia Ducum Brunsvicensium ac Luneburgen sium in hunc usque diem extitisse & extituri imposterum censeri debent, quotquot liretariam hanc Rempublicam & divinae humanaeque sapientiae officinam suâ magnificentia sustentabunt & quasi alumnam Ducalis familiae Brunsvico-Luneburgicae paterno amore fovebunt. Inter hos vero suos Nutritores Magnificentissimos Academia Julia jam quoque suspicit ac veneratur Reverissimus ac Ser??? Principem ac Dominum suum Dn. ERNESTUM AUGUSTUM, cui eo nomine annos Nestoreos & felicitatem nullo unquam adversae fortunae impetu delibatam ex animo humillimè exoptat. Atque in hoc pacis artium sapientiaeque praecepta docentium ac discentium universitatem conservandi fovendique flagrantissimo studio Reverissimus ac Ser??? Princeps noster ad mentem atque indolem suam Musis & Musarum cultoribus amicissimam planè comparatos habet primarios suos ministros & Consiliarios status, quorum sapientissima & gloriae principis sui plane devota mens inter arduas & quasi concatenatas regiminis curas nunquam non intenta est, & ad statum Academiae Juliae conservandum, ut sapientiae. studia in hoc Musarum theatro semper magis magisque ex colantur & in emolumenta Ecclesiae atque Reipublicae floreant & adolescant. Sed ne ultra limites progrediatur oratio mea, eò revertar undè paululum digressus sum: Satis proindè, ut equidem arbitror, patet, honestatem esse Lydium quasi lapidem, ad quem omnes suas actiones Rev??? & Ser??? Princeps noster examinet atque exigat. Gloriae quidem cupido in eo flagransest, ut par est in magno Principe, sed quae non nisi honestè factis paratur; necà bellis est alienus, sed quae pro Patriae salute, pro Imperii libertate, pro avitis terris & familiae gloria gerantur: Patuit hoc ipsum intra viginti proximos annos exemplo non uno, sed multiplici & ad omnem posteritatem memorabili; Quam primum enimad Visurgim, ad Amasum, ad Rhenum, deinde ad Mosellam & Mosam turbae exortae, unde & his regionibus provinciisque & communi patriae damnum & ruina metuenda, nil intermisit eorum quae compescere in ipso ortu flammam possent, & rebus ita exigentibus parti oppressae libertatem non tantum auctoritate sua, sed viribus qvoque & armorum suorum terrore procuravit: Sapientibus quidem semper melior bello pax visa est, quia honestior; pax una triumphis innumeris potior; Ideoque noster Princeps, ut illa procuraretur, tandem se inclinari passus est, & quamvis uberior gloriae messis in bello ipsi parata foret, pacem tamen maluit, quàm cruenta bella, quae si diuturniora sint haud rarò ipsis quoque victoribus plus splendoris, quàm utilitatis adferunt. Opraeclara fortitudo mirâ quadam conjunctâ prudentiâ! Optandum sanè, imo calidis à Deo votis expetendum est, ut omnes Principes pari à bello ad pacem alacritate (quoad tamen absque Reipublicae detrimento fieri potest) studio sese componerent, tunc nullus dubitarem, quin aureum illud seculum, de quo Poëtae pariter ac Oratores tam multa fabulantur, & quo nihil aliud indicare volunt, quam felicissimam omnium rerum faciem, brevi spatio terras sit revisurum. Rarum hoc alias inter summos pariter acinfimos, & à bello nisi quod necessitas & patriae salus imperat alienum pacis studium crescit, quotquot eunt dies, in Rev??? & Ser??? Principe nostro ac Domino, Dn. ERNESTO AUGUSTO, altaque mente repostum habet id quod olim curiae Romanae foribus insculptum erat; Magistratum debere curam agere, ne Respublica aliquid detrimenti capiat. In hoc cardine vertitur omnis cogitatio & cura Principis nostri, ne Respublica Imperii Romano-Germanici, ne auctoritas S. Caesareae Majestatis, ne jura libertatesque Ordinum Imperii, ne Serenissima Domus Brunsvico-Luneburgica & Episcopatus Osnabruggensis & amplissimarum harum ditionum incolae ac subditi aliquid detrimenti capiant: Hosce fines sibi propositos habuerunt bellici sudores Rev??? Ser??? Principis nostri, de quibus paulo ante dixi: Hos fines sibi propositos habent pacisartes, quibus nunc est intentus; ita tamen intentus est, ut à latere haud dimittat instructos exercitus tanquam pacis tutamina & ubi opus, belli instrumenta. Quodsi praeterea examines ipsam regiminis indolem, attentoque animo perlustres Collegia tam sacra, quam secularia, in iis summo studio promoveri religionem & quicquid ad illius sinceritatem cultumque pertinere ullo modo potest enixè procurari satis superque videas: Alii Senatus ad negotia status tractanda congregati sunt; Alii ad consilia bellica; Alii ad reditus Principis prudenter administrandos, ad parandos nervos rerum gerendarum, sine quibus vana est armorum ostentatio, utpote brevi in ludibrium vertenda, nisi perpetuis subsidiis instrui ac reparari possit, qui vento vivere & se ipsum exhibere nescit exercitus. Quid dicam de Collegiis, in quibus incolis pariter & extraneis contra subditos querelam moventibus justitia exactissimè administratur: Haec est illa virtus, quâ belli non minus, quàm pacis tempora rectè gubernantur, quae exercitus non minus, quàm civitates connectit inque officio continet: Nullum quippe efficacius est reme dium militares pariter & pacis artibus adsvetos animos intra officii limites continendi, quàm poenarum & praemiorum justa distributio, quarum utraque à justitia proficiscitur. Et haec quidem virtus si domi forisque sanctè colatur, status regnorum, principatuum & civitatum, vero scilicet fundamento suo insistens, non potest non esse & firmissimus & florentissimus: Ecquid enim ad firmitatem & florem deesse potest illi Reipublicae statui, in quo exteris pariter & civibus jus suum tribuitur; ita, ut exteri injuriis non irritentur, eorum verò injuriae fortiter repellantur & generosè vindicentur: Ipsae quoque civitates, principatus, regna & imperia non alium ob finem coaluerunt, quam juris & justitiae fruendae, injuriaeque avertendae & repellendae gratia, & in jure ac legibus praecipuum suae perfectionis & salutis momentum collocarunt: Usque adeo jus & justitia nihil aliud sunt, quàm anima civitatis; Quemadmodum verò anima hominis non nisi ex suis operationibus sese prodit, & ubi eae planè cessant, animam ipsam & hominem defecisse judicamus; sic quoque quamdiu jus & justitia in Civili societate exercetur, tamdiu ipsa civitas permanet; ubi autem nec leges sunt, nec judicia, vix simulacrum aliquod ac vestigium civitatis superest: In hoc autem regiminis articulo omnia pulcherrimè constituta sunt à Rev??? Seren??? Principe, qui cum ipse summam totius regiminis divina mente sua libret atque constituat, singulas per provincias
—— Cunctasque per urbes Edoctos in jure viros, verique sequaces Imposuit, medio qui cuncta negotia juris Limite discuterent; Hi verò justitiae antistites jus suum cuique tribuere jussi sunt ex scriptis legibus; non verò permissum ipsis administrare justitiam ex proprio arbitratu, & adhibere aequitatem cerebrinam, quae privatis affectibus plerumque contaminata est. In summis Principatuum suorum dicasteriis Princeps noster accuratissimè observari curat Ordinationes Judiciorum Divi GEORGII Patris & Serenissimi GEORGII WILHELMI Fratris auspiciis promulgatas: Et his quoque justitiae Oraculis admonentur subditi sola bona ducere ea, quae honesta; ea verò honesta esse, quae jure ac legibus jussa ac praescripta sunt; Haec verò omnes quoque vitae commoditates, omnia publica privataque emolumenta secum ferunt, & cultoribus suis largissimè conferunt. Infinita sunt, quae Tibi Ser??? Dux Patria debet, majora autem sunt beneficia Tua, quàm ut exprimere illa possim; Quapropter ea sicco pede praeterire malo, quàm in transcursu delibare, tantasque res culpà ingenii digno defraudare encomio: Mirari tenemur, quae non intelligimus; Tuspicere quae supra captu̅ nostru̅ sunt: Ast Deo immortali immortales nos gratias agere par est, quod Illum Principem nobis clementer concesserit, qui imperavit antequam ad Nos venit, nec prima rudimenta imperii in patria nostra posuit, sed maturae robustaeque prudentiae suae experimentis nos gaudere fecit. Jure meritoque Reverendissimum Serenissimum que Principem eodem nomine salutamus, quô olim Cives Romani Octavium Augustum Imperatore̅ ob defensam patriam & maxima in Rempubl. Romanam collata beneficia appellarunt: Salve Pater Patriae, Optime Princeps ERNESTE AUGUSTE, omnium virtutum exemplar, quod subditi exterique non sine admiratione maxima intuentur, & quod sera etiam posteritas grata recordatione exosculabitur. Nec minora debemus Serenissimae Conjugi Principis nostri Dominae SOPHIAE, Principi ac Dominae nostrae clementissimae, quae in amore erga subditos suos nunquam non cum Serenissimo marito certare & vinci nescia deprehenditur: O admirabile & subditis omnibus salutare certamen! O exoptabilem victoriam, quae nulla nec suditorum, nec hostium clade constat, sed plusquam paterni maternique amoris flagrantissimo affectu conciliatur! Quam firma Principatus munimenta, quantae subditorum spes in mascula progenie Principum suorum positae sint, intelligunt omnes quotquot rerum humanarum vicissitudines intelligunt. Quo igitur orationis charactere TE celebrabo foecundissima Mater, quae Patriae nostrae sex jam dedisti ERNESTOS AUGUSTOS, heroicarum Serenissimi Patris virtutum & actionum ex asse haeredes: Quid, quaeso, de tantorum heroum heroica prole sibi non promittat Patria? Imò quare promittat sibi, quae jam tum vidit praeclara specimina cum aetate invalescentium virtutum? Praeluxit Serenissimorum Principum major natu GEORGIUS LUDOVICUS futurae operum suorum magnitudini, cùm anno hujus seculi septuagesimo quinto in praelio ad Mosellam contra Crequium Gallicarum copiarum Ducem à Ser??? Parentis fortissimè dimicantis latere non recederet, donec parta esset victoria & hostis cum maxima suorum clade in fugam conjectus; Quâ animi praesentia & generosae indolis impetu Augustissimus Caesar LEOPOLDUS in admirationem conversus literis ad juniorem hunc Principem datis virtutem ejus commendavit, & invictum animi vigorem digno exornavit elogio. Domestica haec heroicae virtutis exempla imitaturos se pollicentur reliqui Principes natu minores FRIDERICUS WILHELMUS, CAROLUS PHILIPPUS, CHRISTIANUS & ERNESTUS AUGUSTUS, quorum igneus vigor in flore aetatis & partim in teneris adhuc annìs tanquam in herbis significat, quae virtutis maturitas maturiorem eorum aetatem comitatura sit; Verissimum quippe est illud Venusini Poëtae effatum;
Fortes creantur fortibus & bonis, Est in juvencis, est in equis patrum Virtus; Nec imbellem feroces Progenerant aquilae columbam. Quae cum ita sint, quid magis in officio pii subditi continebitur, quam supplices ad Deum O. M. preces fundere pro salute, pro incolumitate & gloria optimi Principis & familiae illius Serenissimae diuturno maximè & ad finem seculorum florentissimo statu & felicitate nullis temporum vicissitudinibus obnoxia. Serva Deus Reverissimus ac Ser??? Principem nostrum ac Dominum, Dn. ERNESTUM AUGVSTUM; Serva Patrem Patriae ac Ducatus Brunsvico-Luneburgico-Calenbergensis & Grubenhagensis columnam & fulcrum coelesti auxilio semper protege, & perpetuam serenitatem, perpetua halcyonia Seren??? Domui Brunsvico-Luneburgicae ejusque provinciis largire coelitus: Serva Maxime Deus Seren??? Conjugem Dominam SOPHIAM, verè Sophiam, & sapientia animique magnitudine supra sexus sui indolem longè eminentissimam: Serva Seren??? progeniem sex Filios Principes in spem patriae, in firmamentum & immortale decus totius familiae Serenissimae & Imperii Romano-Germanici pulcherrimè efflorescentes. Vestra salus, Serenissimi Principes, subditorum vestrorum salus: Vestra gloria & triumphi subditorum vestrorum felicitas. Vivat Serenissimus Princeps ac Dominus Dn. ERNESTUS AUGUSTUS, floreatque cum Serenissima conjuge atque Serenissimis Principibus Filiis! Vivant floreantque omnes quam diutisfime! Ego in voto desino & quod verbis exprimere non potui devotisfimo suppleo affectu.
Ergo etiam blandae perculsus imagine laudis Niteris eximiis posse placere Viris, Et promtum ingenium nostro, SALDERE, Lycéo, Et culti eloquii dona probare cupis? Sic bene! sed fallor. Non haec tibi dicere causa, Quamvis haec etiam dicere causa fuit. In laudes pietas tibi PRINCIPIS Ora resolvit. Non res obsequio dignior ulla tuo. In Patriae Patrem, Saturnia secla ferentem, Non os, non penna est officiosa satis. Hujus Iher memorat, nec nescit Celta triumphos. Notus hic Eois, notus hic Occiduis. Sed meritos verbis ne spera attingere honores, Nil DEUS ad laudes fama quod addat, habet. Fac modo vota pia, ut coelo dignis simus ILLE In coelum tamen hinc non nisi serus eat. Henricus Meibomius, D. Med. & Histor. P. P.
SPlendida dum celebras paribus praeconia verbis Principis AUGUSTI, nulli virtute secundi Candida seu pacis praesto sint tempora, sive Concitet horrendos belli Bellona tumultus, Guelphorumque Domum multis arcessis ab annis, Innuis haud tacitè quanto, SALDERE, labore Hactenus & veterum pervolveris atque recentum Scripta, statum cuncti clarè testantia secli. Laudibus hoc pacto laudes Tibi ritè parantur, Quas Tibi vel teter gaudet decernere Momus. Euge! bonis avibus mentem sic perge rigare Fonte Caballino Sophies arcana resolvens, Auguror, haud longo succedet tempore laudi Magnus honos, magnumque decus nomenque celebre. Paucis hisce Domino Fautori atque amico suo singulari, JOHANNI DITERICO SALDERO, egregiae suae indolis egregium specimen gratulari debuit prosperrimum studiorum successum apprecatus Johan Fridrich Belhudt. R. R.
Heroum cantare genus, celebrare per Orbem Nomina magna Ducum, Salderii labor est. Ardua coepta juvant, labor arduus, arduanamque Semita commonstrat Pallas, ad astra ferens. Hoc Flacci tentant; hoc dulcia plectra Maronis; Hoc ursit Livii, Valeriique manus. Gramondi hoc redolent, & Magni scripta Thuani, Nostra quibus clarent secula nominibus, Perstat honor queis ipse suus, dum gloria mansit, Heroum scriptis, dumque remansit opus. Idem fructus, Amice, Tibi dumnomina florent, AUGUSTI, niveus dum superabit equus. Devotè AUGUSTUM veneratur Julia P ATREM Inclyta, Te Gnatum Julia condecorat. His Nobilissimo Domino Saldero, Commensali & Amico integerrimo, de egregio tum historiarum, cum eloquentiae edito specimine gratulatur Christianus Uldaricus Blume Hildesheimensis.