PROPOSITIONES DE VERA, REALI ET SVBstantiali praesentia Corporis & Sanguinis IESV Christi in Sacramento Altaris: De quibus Deo Patre per Christum verum liberatorem nostrum, virtute Spiritus sancti dante & gubernante, Praeside reuerendo & clarißimo viro, D. Andrea Musculo, S Theologiae Doctore et Professore Academiae Francofordianae, & Ecclesiarum Marchiae Superintendente generali, pro licentia accipiendi gradum Doctorum in Theologia, in publica disputatione responderunt,

D. Christophorus Cornerus, S. Theologiae Professor.
D. Christophorus Albinus, Hebraeae linguae Professor.
D. Ioannes Hedericus.
D. Thomas Brendike.

Die X. Septembris.

FRANCOFORDIAE AD ODERAM, Anno 1573.

PROPOSITIONES DE VERA, REALI ET SVBstantiali praesentia Corporis & Sanguinis IEsu Christi in Sacramento Altaris.

VT extet publicum testimonium nos in Ecclesia nostra retinere formam sanorum verborum, quibus Christus vsus est in coenae institutione: atque vt bonis & pijs doctrinae sanae ministris, & de praesentia Christi in sacra synaxi rectè sentientibus planum fiat, nos idem cu̅ ipsis sentire, & ex animo abhorrere à Sacramentariorum & Caluinistarum veterum & recentiorum prauis atque blasphemis dogmatibus, suscepimus in hac disputatione & examine publico virorum doctorum, licentiam accipiendi gradum Doctorum in Theologia à nobis petentium, defensionem verae, realis & substantialis praesentiae corporis & sanguinis Dei & Mariae Filij in Sacramento Altaris.

I.

Ac primum omnium improbamus sinistram & vanam, Caluinistis non parum patrocinantem opinionem quorundam, qui vt Ecclesiae tranquillitati & concordiae consulere velle videantur, humana adducti sapientia, plausibiliter quidem, sed non sine periculo amittendae veritatis institutionis coenae sacrae arbitrantur, & affirmant controuersiam hanc sacramentariam nihil articulis fidei, aut Ecclesiae symbolis derogare: & idcirco censent malè eos facere, qui contradicendi studio diuersum sentientibus sese opponunt, & lites in Ecclesia mouent de rebus non adeo necessarijs, & in quibus debeant esse sententiae liberae, & quemlibet posse absque fidei & salutis periculo, quam velit pro arbitratu suo amplecti atque sequi sententiam & opinionem.

II.

Nos vero non rationis iudicio, neque nudis opinionibus, sed verbi Dei autoritate in contrariam sententiam vocati, statuimus hanc ipsam controuersiam de coena dominica omnino pertinere ad articulum fidei nostrae, & symboli fecundam partem, quae est de incarnatione Filij Dei, deque ea pie & sobrie disserendum esse. Nam destructo sublatoque vero & sano intellectu verborum Christi , & alio eoque peregrino simplicibus et significantibus verbis, quibus Dominus in coenae institutione vsus fuit, afficto & assumpto, euertitur simul totum hoc mysterium fide adorandum.

III.

Qui ergo pie secundum scientiam zoelo se furoribus Caluinistarum acriter opponunt, ij nobis bene recteque facere, & bonam in Ecclesia Dei mereri laudem, neque vllum dare scandalum, neque Israelem conturbare videntur, sed re ipsa testatum facere, se foederis eorum societatem fugere, neque horrendos errores tacendo con niuendoque approbare velle.

IIII.

Non enim ij leues & tollerabiles errores, sed ipsissimas haereses Nestorij & Eutychis multis seculis antè damnatas, & ex Ecclesiis eiectas atque explosas denuo renouatas in easdem reuocant & introducunt.

V.

Nam dum praua & impia imaginatione fascinati docent Christum secundum humanam naturam certo loco in coelo circumscriptum & alligatum, in eoque vsque ad tempora restitutionis omnium mansurum esse, fit vt veram, realem & substantialem Dei & Mariae Filij pręsentiam in coena pernegent, separent atque diuellant duarum naturarum vnionem ab ipso conceptionis exordio, nullo vnquam seculo separabilem.

VI.

Quin & de errore in errorem prolapsi, Trinitate in vnitate substantiae Dei sublata, quaternitatem constituunt.

VII.

Nam Christus Deus & homo, Dei & Mariae filius, in vna hypostasi, non in duab. subsistens, vbicunque est, ibi quoque est Deus & homo, totus & integer Christus.

VIII.

Dato enim vno loco in quo Deus esse, homo autem non esse dicatur, diuisa est irrefragabiliter persona: quae vbicunque est, inseparabilis est, constans tota & integra ex vnitione humanae & diuinae naturae.

IX.

Orthodoxa itaque & Catholica fide edocti retinemus vnionem hanc adorandam, ab vtero matris inseparabilem: & credimus inconcussa & indubitata fide totum Christum esse in vtero virginis, in horto, in cruce, in sepulchro, in coelo & in terris, & sic consequenter in coena sacra.

X.

Et ea pietate constanter negamus Filium hominis coelo capi, eique inclusum & certo loco alligatum teneri, qua impietate coenae dominicae hostes hoc ipsum affirmant: & indubitanter asserimus Christum Filium Dei & Mariae simul & femel, & quidem in momento oculi in diuersis & singulis locis, vbicunque voluerit esse, praesentem esse totum & integrum, secundum vtramque naturam in vna hypostasi subsistentem.

XI.

In hac orthodoxa confessione firmi consistentes, & verbo Dei edocti non veremur affirmare, cum idiomata humanae naturae nostrae angustiora sint, quàm vt mirabili & rationi incomprehensibili vnioni duarum naturarum respondeant & conueniant per omnia, Filium Dei in vtero virginis, in vnione personali, praeter proprietates naturae humanae alias quoque praeter naturales in eam assumsisse, vt sit vnus Christus, vnus Mediator & Saluator, in vna persona Deus & homo, secun dum vtramque naturam, totus & integer Christus, Dei & Mariae filius praesens suae Ecclesiae, praesens in coena, praesens vbique suis in suo regno sibi à Patre tradito.

XII

Ex hoc fundamento non est obscurum, quàm miserè coecutiant ignari rerum spiritualium ij, qui eo quod Filius Dei factus sit homo, & humanae naturae proprietates habeat, harum consideratione ipsum certo in loco rectê collocari, & coelo capi, concludique vt hominem docent atque contendunt, cum scientes nesciant, quòd filius Dei non tantum dicatur in Scriptura conceptus & natus ex Maria virgine, sed de Spiritu sancto conceptus, virtute altissimi obumbrante Mariae. In qua sane conceptione & obumbratione virtutis altissimi nihil aliud ostendit & docet Scriptura, quàm supra communem formationem hominis, factam formationem in vtero uirginis ex Spiritu & uirtute obumbrante, conuenientem unitioni inseparabili humanae & diuinae naturae, adiectis praeternaturalibus idiomatibus, ut Deus & homo sit unus Christus, Deus & homo in una perso na, naturis non diuulsis aut separatis, in suo regno secundum utramque naturam ubique praesens.

XIII.

Sic ipsi assertione physica proprietatum humanae naturae fascinati gloriantur, de uictoria nondum parta, & pijs rectè de conceptione & unione naturarum Christi sentientibus illudunt, & mysterium hoc de con ceptione ex Spiritu S. facta, & uirtute altissimi obumbrante, quasi in eo nihil omnino momenti sit, tacite callideque praetereunt.

XIIII

Nos uero non duce ratione humanaque sapientia, sed coelesti lumine illustrati, & uerbo Dei edocti, fide adora mus hanc mirabilem, coelestem & rationi atque iudicio creaturae rationalis absconditam conceptionem, formationem, & unionem duarum naturarum diuinae & humanae, & ubique scimus, ubique agnoscimus, totum & integrum Christum, neque eum in loco diuisum, neque altera natura ab altera separata quaerimus.

XV.

Hoc fundamento firmo & immoto, fide certa indubitataque credimus, credentes loquimur & testamur in coena sacratissima, á Dei & Mariae Filio instituta & ce lebrata, & quę celebratur atque celebrabitur in sancta Ecclesia usque ad consumationem seculi, uerum corpus & uerum sanguinem Iesu Christi, uerè & substantialiter adesse & exhiberi sumentibus, cum illis rebus, quae uidentur pane & uino.

XVI.

Et credimus ipsum sicut in coena prima, ita nunc quoque suum corpus & suum sanguinem extra omnem rationis coniecturam, mediante manu ministri, omnibus & singulis ad sacram synaxim accedentibus, dignis & indignis, licet sorte inaequali sumentibus, vt canit Ec clesia, porrigere.

XVII.

Confitemur quoque nitentes firmissima petra verbi in hac coena non aliam nos carnem, quàm quae nata est ex Maria virgine, & passa in cruce, & resurrexit à mortuis, fide & ore percipere atque manducare.

XVIII.

Atque vt certam ex praemissis ponamus definitionem coenae dominicae, dicimus, sacram synaxim esse actionem sacram, aut cultum diuinum à Christo institutum, in quo Christus ipse totus & integer secundum vtramque naturam praesens, in terris praebet, suum corpus praesens, non absens, non remotum, non certo loco affixum in coelo, verum, substantiale & naturale, & sanguinem suum verum in pane & vino sumentibus, tàm dignis, quàm indignis, his quidem in iudicium: illis autem in testimonium applicationis remissionis peccatorum & alios salutares vsus & fructus.

XIX.

Execramur quoque deprauatorum coenae philosophicas coniecturas & imaginationes de physica tantum conceptione & formatione Christi in vtero virginis, et alias vanas ratiocinationes & dubitationes, quomodo Christus etiam secundum humanam naturam in tám paruo corpore panis & vini esse possit, sed nos duce scriptura sacra, scimus nihil esse tam magnum, quin Deus sit maior, nihil tam paruum, quin Deus sit minor, nihil tam longum, quin Deus sit longior, nihil tam breue, quin Deus sit breuior, Iesus Christus verus Deus & homo, in vna persona inseparabiliter existens.

XX.

Et negligentes illorum philosophicas speculationes non veremur affirmare, etsi fortassis parum physicè, attamen Theologicè, totum Christum & integrum, in vna persona esse posse in loco, secundum omnem mo dum philosophicum, circumscriptiue, definitiue & repletiue.

XXI.

Ac sicut credimus, Christum non dissoluta vnione, neque confusis naturarum proprietatibus fuisse in lapide & ianua clausa: sic tenemus quoque Catholica fide, eius carnem & sanguinem esse in pane & vino.

XXII.

In hâc simplici & vera fide acquiescimus, & eam reuerentiam, potentiam & efficatiam, simplicibus & claris Christi verbis, pro vt sonant, tribuimus, & fide oreque indubitanter corpus & sanguinem eius percipimus.

XXIII.

Cum ergo ille, qui omnia potest, cui omnia cedunt, & extra cuius potentiam nihil est, dixerit in sua sacratissima coena, hoc est corpus meum: hic est sanguis meus: non patimur, neque patiemur vnquam nos vllis verborum praestigijs hostium coenae, â simplici verboru̅ sensu, de vera & reali praesentia Christi abduci auertique.

XXIIII.

Ideoque haec verba Christi secundum genuinum, verum & grammaticum sensum accipimus: neque eis symbolicum denom̅inatiuum, metonymicu̅, aut quemuis alium sensum à Sacramentarijs & caluinistis excogitatum & confictum, affingimus & affingi patimur.

XXV.

Curiosa autem ingenia modum & ordinem quaerentia, cum nemo sit qui verbis ea explicare, ac ne cogitatione quidem assequi possit, suae relinquimus impietati & blasphemae curiositati, salutisque periculo non dubio.

XXVI.

Nam hoc magnum pietatis mysterium non est subiectum communi naturae ordini: sed ratio eius in virtute Christi est scientia in fide, caula in potestate, & effectus in voluntate eiusdem.

XXVII.

Sic vnio quoque ipsa panis & corporis Christi est incomprehensibilis: quia non est personalis, neque naturalis, neque formalis, sed sacramentalis & supernaturalis.

XXVIII.

Non enim includitur corpus Christi in panem localiter, neque modo naturali, sed praesens est realiter & substantialiter.

XXIX.

Neque etiam verborum sono corpus Christi de coelo detrahitur, neque nouum corpus fingitur: sed verum ac viuum Christi corpus statuitur in coena pręsens realiter, substantialiter & naturaliter.

XXX.

Communicantes ergo firmissima fide percipimus, & ore manducamus veru̅ corpus & verum sanguinem Christi, admirando & adorando tantummodo modo.

XXXI.

Multo minus imaginamur vllam corporis distràctionem: neque dicimus hac arcana, praeternaturali & cor porali manducatione carnem Christi alterari in nobis, vel etiam coinquinari.

XXXII.

Ita pernegamus quoque Capernaiticam illam lanienam corporis Christi, & scythicam cruoris Domini ingurgitationem.

XXXIII.

Similiter etiam non intelligimus praesentiam physicam, Geometricam aut Mathematicam, de paruitate aut magnitudine: sed sentimus in coena verum corpus & veru̅ sanguinem Christi adesse supernaturali & coelesti modo.

XXXIIII.

Ideoque asserimus corpus Christi accipi & manduca ri non vilibiliter, neque sensibiliter: fatemur quidem ambas res vere & substantialiter in coena adesse, panem & vinum sensibiliter & visibiliter, corpus vero & sanguinem Christi inuisibiliter & incomprehensibiliter.

XXXV.

Nec manducari communem panem, sed illum, cum quo vere & substantialiter adest & exhibetur vescentibus corpus Christi.

XXXVI.

Captiua ergo teneatur ratio humana & omnis intellectus sub fide & obedientia verborum Christi, & verba Christi vt sonant accipiantur: immo taceat omnino mulier in Ecclesia, & digito compescat labellum philosophia, quiescant Plato & Aristoteles in hisce sacris mysterijs.

XXXVII.

Reuerenter quoque cum timore & tremore sentiamus de hoc mysterio, & dicamus cum Ecclesiae Hymno: ad firmandum cor syncerum sola fides sufficit: praestet fides supplementum sensuum defectui.

XXXVIII.

Digna veneratione & haec verba hymni amplectamur contra sacramentariorum blasphemos furores: Quod non capis, quod non vides, animosa firmat fides praeter rerum ordinem. Sub diuersis speciebus signis tantum & non rebus latent res eximiae. Caro, cibus, sanguis, potus, manet tamen Christus totus sub vtraque specie. A sumente non concisus, non confractus, nec diuisus integer accipitur. Sumit vnus, sumunt mille, tantum iste, quantum ille, nec sumptus absumitur. Sumunt boni, sumunt mali, sorte tamen inaequali vitae vel interitus.

XXXIX.

Grata itaque mente cum Ecclesia sancta, ab ipso institutionis exordio agnoscam̅us ac celebremus hanc immensam bonitatem Filij Dei, quod sanctissimum suum corpus, & purissimum suum sanguinem, cum nostris corporibus multis modis pollutis, & horrendis infirmitatibus contaminatis coniungere non dedignatur.

XL.

Detestemur simul & veterum & nouorum Sacramentariorum varias & multiplices glossas & interpreta tiones de signo, typo, figura & symbolo.

XLI.

Non enim potest inueniri locus vllus in scriptura̅, qui testetur Christum non adesse in coena, vt necesse sit ad allegorias, tropos & figuras fugere.

XLII.

Proprijssimenamque Christus in coena loqui, neque vlla figurata locutione hunc sacro sanctum thesaurum Ecclesiae suae inuoluere voluit.

XLIII.

Firmissima ergo & indubitata fide apprehendamus haec clara & genuina verba Christi, in genuino sensu, quem natura, vsitata Grammatica & certa ipsorum significatio reddit.

XLIIII.

Nec falsa esse possunt verba Christi, qui est ipsa veritas: sensus vero noster & intellectus, quem non afferimus ex verbo, sed inferimus & affingimus potius, po test nos fallere, vt sanè fallit.

XLV.

Id testantur tot sensus, & diuersissimae opiniones, quot sunt capita Sacramentariorum. Non enim de his vnum, qui cum altero sentiat, & non potius diuersam opinionem tueatur, inuenias.

XLVI.

Vnde facilè iudicari potest ipsos agitari malo spiritu, & iusto Dei iudicio confundi in fua sapientia, qua ipsi coelestem sapientiam iudicant.

XLVII.

Proptera damnandus & fugiendus est quoque prauus nouorum Caluinistarum intellectus, qui contra clara & perspitua Christi verba, non verentur asserere Christum quidem verè & substantialiter in coena, praesentem distribuere suum corpus & sanguinem sumentibus, sed illud tamen ita Ionge absens, vt coelum à terra distat: sicque gratia & saluifica potentia in Ecclesia sparsa animo, & fide substantiam corporis & sanguinis absentis percipi, sed á corporali manducatione remotissima̅.

XLVIII.

Hic est vltimus in sacro sanctam Filij Dei coenam & blasphemus Spiritus ex tenebris suis egressus, & in angelum lucis speciosius reliquis sacramenti hostibus transformatus. Ideo timendum ne maiori quoque applausu Ecclesias Christi suis sordibus contaminet: Sed Dei & Mariae Filius autor preciosissimi thesauri Ecclesiae reprimat horum & aliorum furores, & hunc Ecclesiae thesaurum nobis & posteris nostris integrum, incorruptumque benigniter conseruet & tueatur.

QVAESTIONES.

I. An ascensio Christi ad coelos quicquam deroget praesentiae ipsius substantiali in coena. II. An rectè dicatur Christum in coena veré & substantialiter adesse per communicationem idiomatum, hoc est, secundum diuinitatem, non autem secun dum humanam naturam assumptam. III. An corpus Christi exhibeatur in coena corporaliter, an vero tantum efficaciter secundum virtutem & efficatiam, non secundum substantiam. IIII. An corporalis manducatio sine spirituali prosit, vel obsit magis. V. An caput sextum Ioannis rectè referri poßit ad corporalem manducationem in coena. VI. An apud Paulum 1. Corinth. 10. sit intelligenda non tantum de fructu & efficatia, sed potius de substantia corporis Christi. VII. An etiam mali & impij corpus Christi verum, & sanguinem eius verum percipiant. VIII. An fides dantium vel accipientium faciat sacramentum, vel potius sola institutio & verba Christi. IX. An adoratio Christi praesentis in coena sit approbanda.