THEATRVM HVMANAE VITAE Theodori Zuingeri Bas. Tertiatione Nouem Volvminibvs locupletatum, interpolatum, renouatum Jacobi Zvingeri Fil. recognitione plurium inprimis recentiorum Exemplorum auctario, Titulorum & Indicum certitudine ampliatum Cum quadrigemino Elencho, Methodi scilicet, Titulorum, Exemplorum, Rerum & Verborum. non sine Privilegiis. Basileae, per Sebastianvm Henricpetri.

Extraict du priuilege du Roy.

HEnry par lagrace de Dieu Roy de France, & de Nauarre. A nos aimés & feaulx conseilliers, les gens tenans nos Cours de Parlement, de Paris, Thoulouze, Rouën, Bourdeaulx, Dijon, Aix, Grenoble, & Bretaigne, Baillifs, Preuosts, Senechaux desdicts lieux, Lion, Poictiers, Orleans, Bourges, Champaigne, & à tous nos autres Iusticiers & officiers, qu'il appartiendra, salut. Nostre cher & bien aymé Sebastien Heinricpetri, Bourgeois & imprimeur en la ville de Basle, nous a faict remonstrer, qu'il imprime le Theatrvm vitae Hvmanae Theodori Zuingeri, reueu de nouueau par son fils Iaques, Medecin de ladicte ville de Basle, & par luy enrichi de plusieurs notables exemples, & registres, dont ledict liure se trouuera plus commode au contentement de chascun: Laquelle impreßion il faict non sans grand frais, & craint qu'ayant faict telle aduance, quelque autre Imprimeur de ce Royaume voulust imprimer ou faire imprimer ledict liure, & par ce moyen le frustrer de ses frais, despens & peines, ce qui tourneroit à son grand preiudice & interest, Nous suppliant sur ce luy pourveoir. A ces causes desirans subvenir audict exposant, Nous auons interdict & deffendu, interdisons & defendons à tous Imprimeurs de nostre Royaume, d'imprimer, distribuer, vendre, faire imprimer, distribuer, vendre & metre en vente ledict liure, ou aucun extraict ou abbregé d'iceluy, ni le deguyser pour exposer en vente, sans le consentement dudict exposant, sur peine de confiscation d'iceulx, & c. Comme est contenu plus amplement es lettres patentes du Roy, données à Paris, le XIII Iour de Mars, l' an de Grace, Mil Six cents quatre, & de nostre regne le quinzieme. Par le Roy en son Conseil.

Aeterno

Rerum Vniuersitatis Auctori Rectori Iudici Iehovae Trino et Vni Potenti Sapienti Bonóque Iustitiae & Misericordiae Parenti Ter Max. Cuius sunt deliciae cum Hominibus conuersari Hvmanae Vniuersitatis nobile Simvlacrvm Timoris Honoris & Amoris diuini emblematibus insignitum Trisagio illius Nvmini Maiestatiq deuotiss. ortu Servvs, adoptione Filivs Exilii mundani Interusurium fideliter humilitérque repraesentat. Ehevs tv quisquis inhanc caueam spectandi causa descendisti, nonheic Romani Curionis ligneum versatile, sed chartaceum portatile Zuingeri subis Theatrvm, opus vtquàm dicam breuissimè & planissumè plus quàm laboriosum. In quo si Tituli insolentiam, si Exemplorum delectum, si fidem Historiae, si Dispositionis ordinem reprehendes, atq. adeò in publica domo nec mutus eris, neque surdus: ecquis enim in tanta viuendi licentia tuam frenarit libertatem? esto sané. De Fabula tamen ipsa non nisi lecto cognitóq. Argumento, pro tua modestia & aequanimitate, iudicato: cúmq. tibi cum homine nec moroso, nec sanè nimiùm loquace, res futura siet, Proscenia quae exhibemus percurrito, pellustrato, pellegito: spectatum pòstad missus, in quocunq. lubebit licebit ordine, plausum quem voles edito. Ana???n???i ???n???i ???n???

Generosis & Illustrib. Dominis

D. Carolo Iuniori & D. Io. Friderico L L. Baronibus à Zerotin patruelibus Dominis suis clementiss. Jacobvs Zvingervs Med. & Phil. [Greek words] APvd Athenienses olim [Greek words] iudicium florebat, vt si qui publicum munus obire, proprijs???ue sumptibus, industria, labore, vel triremem armare vel publicos ludos exhibere iussi, idipsum, quicquid esset, inopiae praetextu defugere vellent: reperirentur alij, qui rem suam familiarem cum illorum permutarent, & administrarent officium, cui bona, quae possiderent, non suffectura fingebant priores. Qua̅do ergò, Generosi & Illustres Barones, amplissimi huius paterni Theatri recognitio, haereditario iure, ceu praetorio quopiam interdicto, ad me deuoluta est, ni hoc ipso [Greek words] eius momento, poliendi, & ad familiarem multorum vsum expediendi illius operam dignam nauassem, omníque promptitudine senescenti, vtita dicam, paterno labori, humeros, Aeneae instar alicuius supposuissem, haud indignus, ab aequis quoque censoribus, eodem [Greek words] iudicio existimari potuissem. Quantumuis aute̅ priuatae inopiae perprobè mihi conscius, quauis alia conditione permutare potuissem id, quod virium mearum mediocritatem excedebat: malui tamen periclitari eam, quàm inertiae alicuius suspicionem incurrere, sic???ue quoad possem id agere, in opere licet difficultatis pleno, quod officij ratio aliquo ex pacto à me poposcisse videtur. De incremento igitur thesauri huius non loquar: quod maius vel esse debere, vel saltem posse, increduli multi, non sine insigni veritatis specie, in tam vastissimo promtuario, inficiari iurè possint. Id solum vnicuique sollicitè animaduertendum existimo: vt quando opiparum ipsi, bene???; lautum, omnifaria eduliorum copia adornatum conuiuium apponitur, ne sese indifferenter omni ciborum, vel etiam noxiorum, natiuae???; temperiei aduersantium ingluuie, repleat nimis quàm par sit. Certè, quod saepiùs mihi cum Cratete philosopho in mentem venit, dum maiorem hominum partem diuitias anxiè cumulantem, nullam obseruo filiorum suorum, quibus eas corradunt, vt benè erudiantur, & in virtutis pietatis???; studio proficiant, rationem habere: rati, satis super???ue eos, opum authoramentis, ad arduum, humanae felicitatis culmen euehi posse: id ipsum hîc quoque sollicitè animaduertere debemus: ne soli copiae inhiemus temerè, & exemplorum humanorum varietatem anxiè exoptemus: quin potius cogitemus, vno vel altero ritè apte???ue adhibito, tantu̅ nos proficere debere, quantum id per omnem vitam magno vsui & emolumento nobis esse possit. Eam ergò in hac recognitione moderationem adhibui: vt lectorem ad vsum potius faciliorem eorum quae heic proponuntur, inducerem, quàm cumulum per se sat magnum & arduum, plurium accessione onerarem veriùs, quàm iuuarem. Non tamen abstinui me, quin pauca quaedam, vbi locus non obstaret, numerúsve paginarum non reclamaret, ad calcem inprimis singulorum librorum, auctarij vice alicuius adijeerem: cùm & vendentium humanitatem quamm ximè commendet, si ad id, quod certo precio appensum emptori est, corollarium, vile licet & exiguum, liberali manu, accedat: Tum verò non paucis in locis, in quibus luxuriari videbam exemplorum copiam, alibi quoque expressorum, hortulana insitione sum vsus: in abundantis locum inserto eo, quod nouum licet, & ipsum tamen, opportunè & eleganter ad rem praesentis tituli faceret. Insuper, cùm hîc vrgente quadam fatali necessitate, erratum idem offerret se, quod auctor in prima editione anima duersum, posterius eme̅dandum sibi proposuerat, vt plures tituli inanes planè & vacui deprehendantur: quantumuis illi ad aliorum adscriptorum copiam dirigerentur: ipso tamen vsu deprehensum est, quantum & remorae ea soli [ID00012] tudo, & fastidij afferret Lectori: quando vel difficiliùs inueniri posset adscriptus titulus, vel tardiùs, vel certè verbis mutatis omnem quaerentis diligentiam & conatum eluderet. Indicibus ergò titulis iterata hac tertiatione, paginarum accessit numerus, quoduis incommodum hinc oriri solitum, facili momento sublaturus è medio. Inter caetera Theatrum hoc nostrum praegrandi & populosae ciuitati haud est absimile, in qua diuersae conditionis vitaeque homines, sparsim hinc inde, suo licet certo quisq; destinato???; loco, inueniu̅tur. In eam, si quispiam aduenarum peregrinatum veniat, ni compendio vtatur, & nomenclatoris ductu, eos quos cupit, vel singulos, vel omnes amicè compellet; magna temporis & laboris inani iactura hinc inde vagabitur. Eodem pacto vberrimam ha̅cce Theatralem arenam, si quis subierit, vt quae volet, bonorum malorúmve humanorum exempla praesens intueatur, miserè priùs aberrabit, late???ue vagabitur, nisi indicum subsidio quaerendi laborem faciliorem sibijpsi reddiderit: quando alias vix integra hominis vita, ad tantae vastitatis librum, studio & attentione perlegendum suffecerit. Indicibus ergò locupletandis, eum laborem & industriam adhibendam existimauimus: vt non ij solùm, qui priùs extabant, vel dimidia sui parte auctiores prodirent: sed & quartus Rerum & Verborum obseruatu dignioru̅ accederet. Vt ita praeclarum Opus, quod omni specie vtilitatis, cuiusvis condìtionis hominibus eximiè se commendat, hac ipsa, vtinam non postrema, sui restitutione commodiùs ad vsum, familiariùs longè quàm priùs, nunc prodeat in lucem: sub illustri patrocinio vestro, Generosi Barones: à quorum & historicis & politicis studijs cum haudquaquam abhorreret, eò acceptiorem ipsius clientelam vobis futura̅ existimabamus. Auctor illius, praeclarae memoriae parens noster, illustri ZEROTINIORVM familiae deuotus, eius vicissim erga se, eximiam plane???ue generosam benignitatem vsque sensit, quam verbis & scriptis, prout ferebat occasio, praedicare solitus est. Quod si notitiam eius paulò certiorem habere desideratis: vt pleniùs constet, quale viri boni, & haudquaquam otiosi, vitae compendium suffecerit, ad tantae molis literariu̅ aedificium, intra paucos annos tertiò fingendum & refingendum: non abs re fuerit, si vitae illius [Greek words] vobis ob oculos collocem, quod Medici nostri Basiliensis collegij antesignanus, non minus nomine, quàm vitae integritate, & praeclara Medicae rei cognitione FELIX Platerus, qui parenti nostro, omni ferè aetatis mome̅to, certus amicus, adhaesisse scitur, tum temporis concipiendum, & publicè perorandum existimauit, cùm ante annos plus minùs nouem, in hac ipsa patria Academia, supremam Medici Doctoris dignitatem, iussu permissu???ue maiorum, augustissimè mihi conserret. Sic igitur exorsus dicebat: Vitae Theo dori zvingeri. Si mea cum vestris valuissent vota, Viri omnium Ordinum clarißimi, Auditores humanißimi, viueret nu̅c Academiae huius ornamentum Zuingerus pater, praesens??? filij honorum spectator, vnà nobiscum gauderet, congratulationes??? nostras proprijs hauriret auibus. Sed cùm hunc non aequa mihi vobis??? negârint fata, liceat mihi, quaeso, manes illius tantisper reuocando, vitam memoriam??? tanti virirepetere, illi??? in hac illius filij inaugur atione solenni parent are. Quod cùm vos mihi beneuolè concessuros & amori meo erga collegam & compatrem meum hoc condonaturos sciam, prouinciam hanc, quam alij me longè feliciùs expediuissent, hoc loco hac occasione suscipere minimè dubitaui. Natus est Theodorvs Zuingerus hîc Basileae, vrbe, vt scitis, totius Heluetiae primaria, nec solùm Reip. gubernatione, sed & Academiae celebritate insigni, quo nomine beatum se, exemplo illius, qui se talem, quòd Athenis Graecorum natus esset, gloriabatur: ita ille, quòd Athenis Heluetiorum (sic enim Basileam suam vocabat) nasci illi contigerit, praedicare potuisset. Annus tunc erat supra millesimum quingent esimum trigesimus tertius, dies Augusti tertius. Pater ei fuit Leonhardvs Zuingerus, pellio: vir integer & honestae famae, de quo adhuc Tribus illa, longe??? magis postea de filio, nunc de nepote. vti Tiguri quoque eadem tribus de Conrado Gesnero, pellione patre quoque nato, gloriatur, se???, felices quòd adeò dostrinâ, pietate, & multifariâ rerum linguarum???, cognitione, pares Medici, quales erant Gesnerus & Zuingerus, ab eiusdem sortis & artificij hominibus prodierint, praedicant, ipsorum??? multa & magna benefasta, neque enim vnquam suam tribum neglexit, sed magni semper fecit vterque, commemorant. Mater Christiana erat Herbsteria, Oporiniana, à fratre Ioanne Oporino Typographo primario, sic appellata: pia & sedula matrona, quae & longaeuam aetatem attigit, silium??? aliquot annis superuixit. Mox autem patre orbus, puer adhuc Zuingerus, cùm egregia in ipso statim eluceret indoles, auunculi Oporini consilio & operâ studia liter arum sequutus est. In quibus postea prosequendis, egregiè à Conrado Lycosthene Rubeaquensi, cui mater vidua nupserat, Theologo, Historico, pio & docto viro, adiutus est, qui illum filij, loco, cùm alijs destitueretur liberis, semper habuit, dilexit, iuuit, & moriens haredem instituit: Theatrum??? vitae humanae, à se inchoatum perficiendum reliquit. Primùm autem parente meo, piae memoriae, Thoma Platero, Praeceptore vsus est, illius??? scholam, quam tunc ad normam gymnasij Argentinensis instituerat, vnà cum Basilio Amerbachio coaetaneo suo frequentabat: quo tempore prima inter nos, quae ad extremum vsque quoque firma permansit, exorta est familiaritas. In eo ludo breni tempore adeò profecit, vt reliquos commilitones, tam in Latinis, quàm Graecis literis doctrinâ & ingenio facilè superaret: tanto animi ardore & intentione lectioni incumbens, vt aliquando veluti ecstafi correptus, stuporis??? illa specie Catalepseos, quam Aphoniam vocant, prehensus, quae tantùm studio rei alicuius vehementer intentis accidere solet, ne verbum quidem proloqui, aut ad interrogata respondere potuerit. In Comoedia Hypocrisis nomine edita, quam Platerus pater tunc publicè agendam proponebat, Cupidinis personam, quae illi ob corporis staturam breuem, habitiorem???, & quia formosus erat, optimè quadrabat, & commissa erat, tam eleganter & appositè peregit, vt prae caeteris tunc laudarus, inter reliquos actores palmam tulerit. In Academiam è schola translatus, professoribus illius temporis, inter quos adhuc reuerendus ille senex D. Henricus Pantaleon superest & viuit, diu??? adhuc si nostra vota valent, viuet, profestus sui & ingenij specimina adeò comprobauit, vt mox ad altiores classes fuerit promotus. Verùm summo peregrinandi amore flagrans, cùm hoc illi à parentibus non tam sumptuum quàm periculi in vnico filio vitandi causâ denegaretur, ipsis inscijs, causam abitus quem moliebatur, scriptis literis comprehendens, veniam??? simul in illis petens, posteaquam eas mantili inuclutas, sub prandij tempus inueniendas domi reliquisset, [4] ipse Annoquadr agesimooctauo cum Henrico Elmero Glaronensi itineris comite, clàm è patria disceßit: libris multis quidem onustus, sed viatiso penè omni destitutus, vt illud à Literatis, dum iter faceret, eos nunc oratione, nunc carmine salutando, honesto titulo efflagitare cogeretur: donec Lugdunum vs???, arte Typographica tunc insigne Galliae emporium peruenisset, vbi oper am suam Godefrido Beringo Chalcographo per triennium locauit, & quotquot horas à negotijs reliquas & otiosas suffuraripoterat, studijs dies noctes??? impendit. Quo tempore non se solùm, parentum exiguâ contributione adiutus, sustentauit, sed & tantum seposuit, vt dein proprijs sumtibus, Anno quinquagesimoprimo Lutetiam Parisiorum, studiorum continuandorum causâ prosectus, ibiqúe per biennium subsistens, multis doctißimis viris innotuerit, ipsorum??? familiaritate & consuetudine vsus sit. Inter quos & ingenionsus ille Petrus Ramus, professor tunc Regius, postmodum fidus Christi martyr, fuit, qui illum in Collegio Rameo, sic à se denominato, hospitio excepit, atque insuper aureo coronato, vti saepè mihi praedicare solitus est, donauit. Quam ipsius hospitalit atem postea, cùm Religionis causâ exul hîc aliquamdiu subsisteret Ramus, liberaliter multis numeris rependit Zuingerus noster: tanto??? in honore habuit, vt & illum compatrem in suscipiendo exsacro fonte filio suo Iacobo, quem cernitis, esse voluerit. In patriam dein Anno quinquagesimotertio parentes salutandi gratiâreuersus, non diu substitit, sed Patauium Venetorum discedens cum Baßiano Lando summo Philosopbo & Medico Anagnostis loco per biennium vixit. Pòst ad Laurentium Priulum Venetum patritium, nunc celebratißimae illius Reipubl. Patriarcham Aquileleiensem digressus, illius in Philosophia & Graeca lingua institutor fuit: donec quinquennio exacto, Patauij in primaria totius Italiae Academia, Docturae in Medicina & Philosophia titulo magna cum laude, omnium??? admiratione, coronatus esset. Cuius amplißimum testimonium Anno quinquagesimonono ad hanc patriam Academiam reuersus nobis exhibuit, publica??? disputatione profectum admirabilem in varijs scientijs, artibus, linguis??? comprobauit: quo tempore inter illum & me, qui peregrinationibus quoque distractus, toto decennio illum non videram, & biennio ante ipsius reditum gradum acceperam & matrimonium ingressus fueram, à teneris conflata amicitia de nono repetita, ad extremum vsque illius spiritum integra & stabilis permansit. Verùm cùm mox tunc quoque ex Gallijs magna omnium expectaitone & applausu Basilius Amer bachius, Iureconsulti titulo insignis, communis noster, & in prima studiorum militia, & peregrinationibus quo??? syncerus amicus reuerteretur, & post tempus aliquod elapsum vxorem duxisset: illo authore & suasore, in primis verò parentis ipsius Bonifacij Amerbachij Iureconsulti & Iohannis Huberi Archiatri, Academiae huius luminum, operâ & auxilio, sororem vxoris Amerbachij Valeriam Riedinam matrimonio sibi coniunxit. Erat haec Iacobi Riedini, viri celeberrimi & felicißimi, qui Senator duodecies, Tribunus sexies, Maritus quater, Pater decies, Auus quadrages, Proauus vndecies fuit, filia: vidua ex obitu Lucae Iselij mercatoris eximij relicta: pia & honesta, quae adhuc viuit, & nunc filij honorum causâ gaudere debet, matrona. Fuit??? illi hoc matrimonium non tantùm ob mutuum amorem & concordiam & liberorum procreationem fortunatum, sed & ad commodiorem quietiorem??? Musis??? dicatam vitae rationem & à tumultuaria & exotica illa praxi alienam instituendam perquam accommodum. Statim enim operamsuam Academiae deferens, defuncto Sebastiano Castalioni linguarum peritißimo, in profeßione Graeca, primùm gratis in gratiam viduae hunc laborem aliquamdiu sustinens, succeßit, atque aliquot annis magna sludiosorum cum fruge lectioni huic praefuit. Inde moralem Philosophiam, posteà Medicinae Theoriam professus est, & tam eleganti methodo (vti totus erat methodicus) tam succinctè, eruditè & feliciter docuit, vt ipsius doctrinae, quàm docendo scribendo??? promulgauit, famâ impulsi quam plures è distantioribus quo??? locis, hucse, vt ipsum quo??? audirent contulerint. Multa enim praelara & vtilia, breui hoc quo vixit tempore, conscripsit & post sereliquit monumenta: Nautileum primùm in nuptias Amerbachij somnium, Hippocrateas, Galenicas, in libros aliquot ipsorum, & Aristotelicas in Ethica, Politica perspicuas, egregia??? arte dispositas Tabulas. Methodum quo??? Similitudinum, Apodemicam, Rusticam, inprimis??? Theatrum illud immensum vitae humanae, totius Mundi historias ad vsum accommodatas comprehendens, tertiò auctum edidit: longè plura, si nobis hanc felicitatem fortuna non inuidisset, editurus. In politicis quoque Academiae negotijs tractandis prudentiam & synceritatem adhibuit. Rector tertiò, Decanus octies designatus: multa vtilia, necessaria, quae ad Academiae honorem vtilitatem???, morum??? probitatem pertinent in commune consulens, singulari dexteritate & diligentia in vsum introduxit. Collegio Medico quoque operam suam strenuè nauans, magno vsui & honori fuit. Leges primùm Medicorum ex antiquis tabulis, priuilegijs, consuetudinibus??? in formam elegantem redegit. In consultationibus iudicium sublime declarauit. In conuentibus se fidum, taciturnum, collegarum amantem & qui omnia in meliorem partem interpretari solitus erat, sese exhibebat, & in promouendis Candidatis facundâ eloquentiâ, nam & Orator & Poëta insignis fuit, Auditores omnes attentos reddens, mirè afficiebat. Licet autem haec philosophandi ratio illi inprimis placeret, & à praxi Medica, quòd speciem sordidi quaestus habere videretur, ab initio nonnihil abhorreret: tamen vellente illi aurem Apolline, huic quoquese, eousque saltem, quatenus in vrbe (neque enim vllis donis vel supraemijs, vt lucri causâ vrbe excederet, inuitaripotuit) ciuibus & exteris consilio adesse potùit, huic exercendae se tandem totum quoque dedidit. Nemini nec pauperrimo, vel moroso quoque, rogatus vel accersitus, operam suam denegauit, neque aegrorum visitationes, etiam in morbis pestilentibus aut contagiosis, cum summo vitae discrimine, cùm ea ratione tandem morbum contrahens extinctus sit, subterfugiens: suam quoque operam, cùm de Medico hospitalis ipso iam aegrotante in aedibus suis ageretur, toto anni spatio alternis diebus hospitale inuisendo, gratis, quod & si vixisset, in vsum introduxisset, deserens. Pharmaca quae ipse arte Chymicâ parauerat, pauperibus gratis, ditioribus honestißimo conferebat pretio. Inter omnes enim quotquot ego noueram Chymicos, ostentatores plerum???, & qui aureos montes dum pollicentur, impostores sunt maximi, hic solus hanc artem, quam studio cognoscendi didicerat, eam??? exactè nouerat, fidelißimè & syncerè exercuit. Sed & in consolandis aegrotis, magnam affabilitatem & gratiam, pericula facie hilari cum risu & iocis dißimulans, obtinebat, & cùm vsus postulabat, grauitatem seriam quoque prae se ferebat. Et praeter hanc illius vocationem in alijs quoque publicis priuatis??? negotijs, cuicunque vel rogatus vel admonitus, in rebus componendis vel instituendis re & consilio minimè desuit. libenter??? gratificatus est. Epitaphia quoque in gratiam multorum egregio artificio ad veterum monumentorum imit ationem dextrè composuit, at??? vt eleganter extruerentur curauit. Caeterùm quod res ipsius priuatas attinet, Religioni syncerae addictißimus fuit, conciones & preces publicas continuò frequentauit, sacra succisiuis horis, Graeco saepe textu sedulò legit, praecipua documenta per tabulas pulchrè disposuit: pietatem scilicet timorem??? Dei omnibus praeponens, quod Amerbachius de ipso, cùm iamiam animam Deo reddidisset, hoc elogio cum lachrymis testatus est: Piget me, inquiens, viuere post tantum virum, cuius doctrina magna fuit, sed exigua, si cum pietate conferatur. Domi suae lectroni vel praxi tota die incumbebat, nisi quòd post cibum sumtum, refectionis loco & exercitij, filios quantum sub Padaegogo, quem ìllis adhibere solitus erat, profecissent, examinaret, & de integro instrueret. At??? ante quam ???inati essent, veladolescebant, priuigno suo Lucae Iselio, quem vt ipsemet saepe mihi laudauit, tanquam filium amauit, & in optimis disciplinis, linguis & moribus erudiri curauit, eandem operam nauabat. Moribus & vita adeò fuit laudatis, vt nihil illi magis curae fuerit, quàm quomodo tandem collapsa Ecclesia disciplinarestitui posset, vt doctrinae syncerae & ab erroribus repurgatae, morum & vitae reformatio quoque congrueret. Humanus erat & simplex, sed integer. Nullus in ille luxus, nulla ostentatio. Vestitus mundus, qualis, vti aiebat, in Medicis esse debet, non peregrinus sed patriae consuetudini accommodatus: mirè ea quae luxus causâ corpus potius grauant & impediunt, quàm foueant aut integant, deuouens. In victu adeò sobrius suit, vt circa finem tantùm mensae domisuae (nec tunc à lectione remittens) discumberet, paucißimis??? contentus esset. In conuiuijs publicis tardiùs quoque, quod plerique illi norant consuetum esse, adueniens, alijs praescindendo, vel vtili colloquio, vno aut altero cibo contentus, in diutina illa seßione, quam admodum improbabat, tempus fallebat. Nam in eo & amicis & peregrinis, qui illum inuitabant, tam Germanis, quàm Gallis, Italis, Polonis, Anglis, quibus, vbique locorum innotuerat, libenter gratificabatur: neque tantùm in hospitijs eos suâ praesentiâ vino??? misso honorabat, sed & in aedibus proprijs hospitio conuiuio??? adhibitis amicis excipiebat, liberaliter??? tractabat, colloquio??? iucundo, Musicâ, & sub finem eleganti oratione gratias agens, recreabat. Summè enim hospitalis fuit, adeo??? liberalis & beneficus, vt nemini, rogatus vt mutuum daret, cuius tamen saepe iacturam facit, plerumque cum malagratia vix dum recuperauit, recusarit. Et pro alijs fideiubens, magnam saepe pecuniam quod egoscio, & fortè proximi illius ignorant, amiserit: Pauperibus non tantùm denariatim, sed cumulatim eleemosynas dispendens & impartiens. Oeconomiam domesticam alijs cur andam relinquebat, de frumento & vino tantùm prouidens, non cùm vili pretio vendebantur ad vsuram, sed tantum quantum in annumsufficiebat. Vnde postea cùm annonae ingruebat caritas, & carißima haec emere cogeretur, mihi qui idem facere solitus eram, dicere solebat: Sic communem calamitatem melius, cùm & ipsi eandem experimur, aguoscimus. Sed quis quaeso huius tanti viri virtutes donaqúe Dei eximia, quibus Basilea, Academia, Ciues, Amici, Incolae, Accolae, Aduenae, fruebantur, quae paßim praedicantur, & Epitaphia, Elogia in ipsius honorem conscripta testantur enarrabit? Verùm vti nihil est stabile & perpetuum: sic & hîc accidit. Nam dum in medio cursu vitae est, annum quinquagesimum quartum non exsuperans, mortem, quae & mox sequuta est, sibi praesagiens, continuò ferè sacra legebat, & conciombus intererat, animo??? praeter illius consuetudinem nonnihil prostrato, qui aliâs constanti & infracto suit, imminentia mala Reipubl. Christiane, & errores publicos priuatos??? lamentabatur, atque quod ex ipsius ore, cùm vltimum passum ex adibus meis ferret, audiui, vt ex eorum numero qui mortem oppeterent primus esset, optabat. Dein cùm in luctuosa illa Nauarrena expeditione redeuntibus & dißipatis, morbo??? epidemio affectis militibus frequenter adesset, & per contagium idem morbus illum inuasisset, statim Cygnaea cantione, quam composuit iamiam latum & candidum diem transitus per Christi meritum in beatam Hierosolymam instare, illius???se ciuem futurum cecinit, mortem???, quae vndecimo pòst die, cum magno totius vrbis gemitu sequuta est, praedixit. Cuius constantiam, patientiam, dicta facta??? pia tempore eo, quo febre ardente & maligna conflictabatur, cùm Reuerendus vir, & ex antiquioribus illius quoque amicis D. Io. Iacobus Grynaeus in funere ipsius, quod vniuersa ciuitas frequenti comitatu cohonestauit, & magno luctu prosequuta est, concione pia & consolationis plena luculenter enarrauerit, ne diem hunc qui laetus esse Filio debet, in luctum conuertam, tacere malo, quàm vulnus pectoribus nostris illatum, denuò refricare, & nos potius relictâ ipsius sobole, virtutis illius aemulâ rursum consolari & reficere. Ex liberis enim octo, quos genuit, quatuor Creatori, àquo acceperat, rectituit: inter quos Bonifacius magnae spei iuuenis, dum Patauij studiorum causâ versatur, febre Epidemia correptus, altero post parentem mense ad superos migrauit: quatuor post se superstites reliquit. È quibus iuniores Ryhineris, Verzaschis, primogenita, & Baptismi filia & commater mea primùm Vuernhero Hubero, & post ipsius immaturum & scholae huic luctuosum obitum Martino ChmieleZio, Doctoribus Medicis doctißimis nuptae, filius Iacobus & facie & moribus viua parentis imago, illius??? virtutum haeres hic nunc vobis omnibus ac si rediuiuus Theod. Zuingerus esset, conspicuus, Doctoris titulo inaugurandus triumphat. Quem cùm parentis vijs insistere, adeò vt quod in ipso amisimus, per filium nos recuperare posse, Deo vitam illi, quod optamus prolongante, pro comperto habeamus, Deum Opt. Max. vt sua benedictone hoc illi Academiae??? Basileensi largiatur, ex animo regamus. Solebant antiqui, quos amabant demortuos laudibus prosequi, & [Greek words] in coelumlocare: cùm solam aucuparentur inter mortales gloriam, quam suae vitae summum scopum, finem???; maximè quaesitum constituerent. Non ergò cum ijs, qui inglorij decedebant, praeclarè actum arbitrabantur; vitam???; adeò, breuiorem licet, gloriosa tamen morte beatam, grandaeua quauis ingloria aetate iudicabant beatiorem. De Achille sollicita erat Thetis mater, vt vitam, quam fata, angustam minabantur, si Troiam bellatum iret, filio charissimo produceret: & productura erat, si ipse maiorem vitae, quàm bellicae: laudis & existimationis rationem habendam, belli???ue Troiani fatalem calamitatem euitandam esse putauisset. Sicimportuna fames mundanae gloriae diuersum abripiebat ethnicos multorum animos. Quando verò Christianae pietatis cynosura aliò nos nostrae caducae vitae ratim agere iubet, ipsúmque gloriae quidem portum, non nostrae tantùm: sed eius, à quo vno, si quid in nobis boni est, ex gratia obtinemus, Dei Opt. Max. subire: ingenui candoris erit, id quod res est, existimare, in nostri parentis vita, non minus succinctè, quàm gloriosè describenda, eam adhibuisse moderationem, clarissimum Platerum, vt cùm veritati testimonium luculentum perhibuerit, nihil existimarit, vel demortui sensibus, quos posterorum nullos esse, ab ethnicis quoque philosophis receptum est, velafflictae familiae auribus blandius, quàm parsit, dandum vel dicendum esse: inprimis, cum vniuersa Basilea, pro suo, erga ciuem ex animo benè cupientem, aequissimo affectu, amplum dictis testimonium praebere non minus possit, quàm oblata occasione sit solita. Certè ni ipse putarer priuato affectui plus indulgere quàm par sit: dum???ue conarer eum extollere verbis, à quo benè natus ipse, ob eam???ue causam, felix iudicari possim, proprium quoddam decus arrogare, vno verbo dicerem, cum vitae cursum, quem iam audistis. Generosi Barones, qui tam felici conatu ad scopum [Greek words] [5] contenderit, talem esse, qui omnem numerum expleat illius, quem magnus Philosophus Aristoteles Virvm Bonum, rerum???ue omnium mensuram amplissimis laudibus decorandum existimauit. Sitverò ea de re aliorum non minus liberum, quàm aequum veritatis iudicium. Quod nostrarum hacvice partium futurum est, consideranda essent non nulla in hoc ipso opere, quae perplura fortè, delicatiora nonnullorum iudicia offendere possent. Ad ea tamen vniuersa & singula, cùm ipse Auctor in sua Praesatione aequissimis rationibus responderit, cur exempla locis diuersis eadem inseruerit, certum in ijs delectum non adhibuerit, ab fictis penitus, cum Ethnicis, tum Christianis non abstinuerit, perplura item, sua obscuritate indigna visa, non praeterierit, ne actum agam, non dicam: id duntaxat, quod ad Methodi spectat conditionem, non negligens, vt cum ea ipsa à nonnullis, rem [Greek words] consectantibus, obscuritatis insimulanda: ab alijs, ceu quae toties mutata esset inconstantiae damnanda videatur, ostendam apertè, haud quicquam heic vel obscurum esse, vel aliqua sui parte sic mutatum, vt à seipso diuersum statuendum sit. Cùm enim ad exquisitam perfectionis speciem tertiatione reduxerit Theatrum parens noster, quae singularum editionum methodus fuerit, quae???; diuersitas, magna facilitate sic eruemus, vt omnem nodum, quem hîc quispiam sibi fingere posset, ceu in scirpo quopiam, nullum apparere deprehendat. Materia vel subiecto conueniunt omnes, dum bona maláve hominum, ab internis habitibus & externis actionibus vel passionibus profecta, historicè percurrenda sibi proponunt. Ea verò plura cùm essent; quae???ue sua copia obscurare posse videbantur legentium sensus, disponenda erant & in methodicum corpus redigenda: eo compendio, quod hominis, in hoc mundo constituti, patiebatur natura atque conditio. Est enim Homo obiectum totius vniuersi, atque adeò finis: quae???ue sunt bona vel mala, hoc est, quae bona & mala, velipse mente concipit, & opere perficit: vel ab alijs praestita, in se recipit, ea, qua contingunt ipsi non qua perse talia sunt, ratione consideranda. Hinc prodijt Primae editionis humani Theatri, talis forma seu dispositio. In Homine tria cùm sint, communi receptáque distinctione peruulgata, Anima, Corpus, Fortuna, ijsdem quo???ue bona, & mala competent, animo quidem, perse talia: corpori verò & fortunae, per accidens, ob id solùm bona vel mala, quod animi bonis vel commodent, vel incommodent. Iamverò bona animi, cùm essent vel theorica vel practica: & in theoricis duo occurrerent consideratione digna, efficiens & effectum: efficiens causa, quantumuis vna esse eadem???ue videatur, ipse nimirum humanus animus, qui corpus vniuersum nutu suo gubernat, facultates???ue ministrorum vice obeundis actionibus vitae degendae necessarijs, amandat: eorum tamen, quae extrinsecùs eidem contingere, natiuam???ue eius inclinationem iuuare & promouere solent, interuentu diuersimodè cùm afficiatur: diuersam quoque & ipsam auctor ex communi omnium sentenria statuit: atque adeò ad eius classem, communia illa vitae instrumenta quae Naturae, Artis & Exercitationis appellationibus in doctorum scholis sunt cognita, reducit: ad effectum verò, tum in genere, Philosophiam: tum in specie, habitus: & instrumentales, logicos, Grammaticam, Dialecticam, Rhetoricam, Poëticam: & principales, reales, Mathematicam, Physicam & Medicinam, atq; adeò Theoricorum bonorum & malorum omnium contemplationem primo eius editionis libro comprehendit. In practicorum verò consideratione, cu̅ maius videretur momentum esse positum, Aristotelica diuisione in [Greek words] vel effectionem: & [Greek words] velactionem ea consumenda putauit. [Greek words] comprehendentem artes Mechanicas libro secundo: [Greek words] sequentibus expendit: vt cùm vniuersa ethica esset, & circa hominum mores ad virtutis praescriptum coërcendos occuparetur, perpenderet virtutum species & accidentia. Accidentia quotidianarum actionum duo sunt praecipua, ad diuersos relata: vel ad eum, qui agit, vnde Voluptas, tum corporis, tum animi: vel ad alios, quibuscum amicè vel hostiliter versatur: vnde Amicitia, & eius contrarium Inimicitia. De his duobus, quae expendit praeclarus philosophus Aristoteles libro octauo, & libro nono Ethicorum, praecipit theatrum libro XVII. de voluptate non item. Cùm enim honestae actionis honesta, & inhonestae voluptas esset inhonesta: licèt illius considerationem proposuerit Aristoteles diuersis in locis, diuerso nimirum considerandi modo, in decimo Ethicorum, quatenuS est accidens: in septimo autem, quatenus inter bona felicitati subiecta connumerari potest: in praesentiarum tamen de ea particulatim non agit Auctor: quod in omni virtutum & vitioru̅ genere inueniri posset: vt nouis eam exemplis illustrare non esset opus. Species virtutum non ex se solùm, sed & principij effcientis ratione sunt diuersae: & vel ab innata animi inclinitione dependent, vnde animi affectus libro decimosexto perpendit: vel ab actione acquisita. Est autem & vocatur acquisita, quoniam vsu, & exercitatione potissimùm: deinde etiam praeceptorum ministerio acquiritur, siue iam ab habitu interno, eo???ue perfecto proueniat: siue ab imperfecto: quorum hîc [Greek words] ab Aristotele septimo Ethicorum vocatur, ille verò propriè & genuinè [Greek words]. In actionibus autem distipguendis habituum diuisionem sequitur, quatenus ea ab efficientis varia conditione & natura sumi potest. Homo enim quae agit, pro [ID00016] diuersitate partium animae, ratione praeditarum, vel carentium diuersimodè agit. Actio rationis capax, Prudentia est, de qua libro III. expers verò, eiusdem tamen imperium haud aspernata Virtvs appellari solet. Virtutes ergò Theatrum sequentibus libris diligentissimè persequitur: Iustitiam, quae ad alios refertur, libris quatuor XII. XIII. XIV. XV. Reliquas vero, quae ad habentem, quatenus homo vel agit: Fortitudinem, libro IV. vel patitur, corpore: Temperantiam, libro V. animo: & id respectu vel diuitiarum: Liberalitatem & Magnificentiam, libro VI. vel honorum: Magnanimitatem, libro VII. vel societatis mutuae: quatuor virtutes inea sese clarè proferentes: Clementiam, libro IIX. Candorem, libro IX. Popularitatem, libro X. Vrbanitatem, libro XI. Sicabsoluisset animi bona, per se talia. Que sunt per accidens, corporis quidem, libro XIIX. Fortunae verò libro XIX. exequitur. Et haec est primae editionis dispositio. à qua nonnihil diuersa Secvnda. Cùm enim non ea solùm, quae vel bona homini vel mala contingunt, diligentiùs expendenda essent, sed & efficiens causa eorundem: cùm priùs solis eamtheoricis habitibus, in quibus clariùs, quàm in caeteris sese proferrent, associasset: posteriùs omnem omnino commentationem generali distinctione in essicientem causam, quae esset Natura, Ars, & Exercitatio, de quibus Volumine primo (cùm enim iterato labore creuisset opus, generalioribus terminis vtendum erat, vt cùm priùs vnum volumen, per libros 19. distinctum, sussecisset, posteriùs vix viginti, singulis quibusuis in particulares librorum classes subdiuilis) & in effecta consumenda putauit. Iam vèro, cùm animaduerteret, quae priùs Ethicis habitibus solis attribuebat accidentia, Voluptatem & Amorem, nonijs duntaxat, sed omnibonorum & malorum considerationi, nimirum extra cancellos ethicorum praeceptorum, deberi: effecta vel habitus non antea in theoricos & practicos subdiuisit, quod tamen egerat prima editione, quam in varias differentias, & haecipsa Accidentia, de quibus XX. volumine loquitur, distraxisset. Demùm cùm priùs Aristotelis distinctionem secutus, omnium bonorum & malorum considerationem, ad habitus theoricos & practicos reduxisset, & hos effectionis & actionis terminis circumscripsisset: posteriùs nonnihil mutandum censuit propositum: cum???ue diligentiùs expendisset, mechanicam operationem, omnibus bonis & animi, & corporis, & fortunae, si non eximiè, saltem ex parte aliqua communem esse: ijsdem bonis, facta diuisione, mechanicas artes sic opposuit: vt effectorum bonorum vel malorum differentias, partim secundùm effectionem consideraret, qualia sunt [Greek words] siue [Greek words], ipsae nimirum Mechanicae artes & operationes, Volumine XIX. partim secundùm possessionem, vt sunt [Greek words]. Quae bona & mala, quatenus possidentur, ad hominem referri solent, suntque vel extra ipsum, & fortuita dicuntur, de quibus Volumine XIIX. vel in ipso, tum Corporis propria, de quibus Volumine XVII. tum Animi. Quamuis eadem ipsa considerasset antea, eo respectu, quem inter se habent: vel per se talia, Animi, vel per accidens, Corporis & Fortunae. Praeterea, quòd bona animi vel quosuis attinet habitus, ij sub generali philosophiae nomine intelliguntur: & vel instrumentales sunt, de quibus Volumine II. vel principales: quibus positus finis est, vel cognitio veri, sunt???ue theorici, Philosophia in vniuersum, Physica, Medicina, Mathematica, Metaphysica, de quibus omnibus volumine III. vel actio boni, & in virtutis acquisitione versantur. Eam considerat, vel in genere, causas & effecta practicorum habituum communiora determinans, & sub ijs affectuum seu perturbationum naturam declarans, volumine IV. vel in specie: quatenus ijs praesidet vel ratio, quae Prudentiae est, de qua volumine V. vel appetitus: vnde diuersae virtutum species, de quibus eodem vt priùs ordine: de Fortitudine, volumine VI. de Temperantia, volumine VII. de Liberalitate & Magnisicentia, volumine IIX. de Magnanimitate, volumine IX. de Clementia, volumine X. de Veritate, volumine XI. de Popularitate & Vrbanitate, volumine XII. de Iustitia, quatuor voluminibus, XIII. XIV. XV. XVI. Est haec duarum editionum priorum dispositio, quae, quibus conueniant & discordent inter se, conspicuum est: nata ex solo diuerso considerandi modo, haud ita magna diuersitate. Priùs enim dispositionem omnem ad Ethicorum habituum delineationem, ab Aristotele obseruatam, adhibuit. Posteriùs autem, ne merus Ethicus videretur, bona & mala, quae contingunt homini, latiore paulò respectu considerauit. Sequitur Tertia, in qua maior adhuc discrepantia sese obijciet, ex eo profecta, quod diffusiùs nonnihil considerarit humanam vitam, quae???ue ei quouis modo contingunt, bona & mala. Rectè quidem hactenus efficientem eorum quae hommi bona maláve contingunt, ipsum???ue effectum, putabat ceu maximè communia Theatri humanae vitae capita historicè expendenda esse: cùm verò ea soli Homini, vt est aliquid per se existens, duntaxat conueniant: praeter eum verò respectum, & hoc ipsi proprium putandum, vt sociale sit animal & politicum: altiore facto principio, in ipsa tertiatione huius Operis hominem varijs fortunae casibus obnoxium, duplici modo considerat, vt est perse, & vt versatur cum alio: vocat???ue considerationem, illam quidem generalem, hanc verò specia [ID00017] lem. Hominis autem theoriam, quâ perse talis est, & viuit, planè naturali modo, per causas, & accidentia artificiorè delineat. Materia est ipsa vita, cui virtus Efficientis, quae naturae, artis & exercitationis ternario absoluitur, Formam imprimit, vt secundùm habitum bonitatis seu prauitatis, etiam ipsa sit bona vel mala, id???; felicitatis, vel miseriae gratia, tanquam Finis. Hae causae sunt internae & externae. Materia quidem, ipsa vita: omnia nimirum, quae necessitate quadam adesse debent homini, vt viuat: quae in his tribus, quorum alterum sine altero nec esse potest, animo nimirum, corpore, & fortunis consistunt. Horum ergò bona vel mala, humanae vitae materiam constituentia tribus expendit primis voluminibus. Succedit Forma: ad quam reductos habitus, communissima diuisione, in theoricos, practicos & effectiuos consumit, Theorici, vel organici sunt, vel philosophici, de quibus volumine IV. & V. Practici autem varij, pro specierum Virtutum diuersitate, de quibus seqq. voluminibus, eadem ferè qua in alijs editionibus distinctione agit vsq; ad XIX. Effectiui sunt Mechanici, de quibus volumine XX. Formam excipit, Efficiens causa de qua volum. XXI. & hanc Finis, beatitudo & miseria, de quo volum. XXII. Sic expedijsset causas humanae vitae. Accidentia sequuntur, Locus & Tempus, de quibus XXIII, & XXIV. Contingunt haec omnia homini, prout est & viuit. Sunt verò alia quae eidem propria videntur, ciuilis societatis respectu. Etenim vel non versatur cum alijs, & solitariè agit: de vita ergò solitaria, volumine XXV. vel versatur cum alijs, & socialem amplectiur viuendi consuetudinem, pro diuerso fine diuersam, de quo seqq. voluminibus vsque ad finem. Est haec tertiationis elegans, suis???ue numeris absoluta, perfecta???ue dispositio, qua cuncta, quae homini viuenti vel bona adsunt vel mala, ductu perpetuo, ceu Homerica quadam catena, in obtutum quorumuis spectatorum introducuntur, vt haud quicquam longa meditatione eruerit aliquis, quod suo loco opportunè dispositum non inueniat. Nec heic quicquam vel incertitudinis latet, vel obscuritatis, quod argutantur nonnulli: quandoquidem omnia ex certa, manifesta???; subiecti constitutione, quae ante omnem methodicam considerationem cognitu pernecessaria est, ceu ex perennis fontis scaturigine, sponte sua promanant. Est enim subiectum huius operis Vita humana, bonorum & malorum casibus obnoxia. Iam, quod agunt philosophi, vt subiectum diuersis nonnunquam disciplinis commune, peculiari modo confiderandi, diuersum efficiant, etiam nobis in praesentiarum animaduerten dum est: vt humana quidem vita, ceu res considerata, sit quippiam commune à diuersis tractari solitum: diuerso tamen considerandi modo, quatenus éa bonis & malis obnoxia est, ad hoc ipsum Historicum argumentum, proprietate incommunicabili restringatur. Huic subiecto iam introducenda Forma est, quae heic, vt in omni vel essentiali vel accidentali compositione, alia dari non potest, quàm dispositio vel ordo. Dispositio plurium est inter se secundùm prius & posterius apta collocatio: vt cum ea vniuersa faciliorem nostram cognitionem respiciat, quae nobis nostris???ue vel internis vel externis sensibus promptiùs sese offerunt, magis???ue cognita sunt (quandoquidem omnis disciplina, omnis doctrina à nostrae rationis commentatione profecta, expraecedenti aliqua fit cognitione) priora putentur, locum???ue adeò priorem notiora: posteriorem, ignotiora consequantur. Iam autem, cùm ipsum subiectum ratione consideratae rei, modi???ue considerandi sit duplex, oboriri dubitatio potest, cùm vtraque pars variarum conditionum classes in se contineat, ab hominéne, eius???ue affectionibus, an à bonorum & malorum infinita varietate, dispositionis initium facere debeamus. Id equidem haud est indignum, leui quantumuis examine, cùm inde legitima peti debeat diuersarum dispositionum in ternis his Theatri editionibus, ab Auctore adhibitaru̅ ratio. Prius etenim à modo co̅siderandi progressus cùm sit, à bonis scilicet & malis animi, corporis, fortunae: posterius exvsu magis existimauit, si è rei con sideratae, nimirum Hominis, diuersa conside ratione, methodici progressus classes variae de ducerentur. Non ergò mirum videri cuiquam potest, in prioribus editionibus maiorem extitisse titulorum solitudinem, cùm haec bonorum & malorum distinctio, nisi ad subiectum ipsum, in quo occurrunt, districtè adhibeantur, angustior sit longè, quàm oporteat. Quanquam autem bonorum malorúmve cognitio, prior nobis sese offerat, posterius id ipsum, cui contingunt: quandoquidem homines cùm simus, voluptate & dolore, quae malorum & bonorum indiudui sunt comites, mirum in modum afficimur: atque ob eam causam, ex communi lege methodi, ab ipsis bonis & malis, non ab eorum subiecto, homine, distinctionis membra petenda essent: cùm tamen in prioribus id sit praestitum editionibus, inde???ue videatur hoc sequi incommodum, vt, cum bona & mala omnia, si methodicè excutiantur, ad subiecti, cui inhaerent, varias affectiones adhiberi debeant: si ipsorum potior, quàm subiecti ratio habeatur, multa vel improuidè omittantur vel necessariò coniungantur, quae euidentioris cognitionis gratia, nec omitten da temerè, nec coniunge̅da improui dè fuissent. Exemplum esto, accidentium humanae vitae, quae Locorum, Temporum???ue limitibus circumscribuntur. Etenim si bona & mala in se primariò consideremus, quamuis loco & tempori, consecutionis aliqua necessitate adhaereant, cùm tamen essentiae eorum immutandae exiguum, velnullum adferant momentum, facilè ea, sine???ue vllo obscuritatis incommodo [ID00018] omitti possunt: quae tamen nulla ratione excludi permittet Hominis primaria consideratio: quandoquidem is hoc vel illo loco & tempore varias bonorum malorúmve vicissitudines persentiscit. Quid ergò mirabimur adhuc, prioribus editionibus, in quib. dispositio Theatri ex primaria bonorum & malorum theoria petita fuerat, eorundem accidentium nullam ex professo mentionem iniectam esse? Subinde, quis negabit bonorum & malorum exempla in ijsdem quoq; prioribus editionibus extare quamplurima, quae homini contingunt, socialem vitam sectanti. At verò, cu̅ illa, vt bona & mala in se sunt, considerarentur, vel homini simpliciter vt est, vel vt aliorum societatem amplectitur, ex accidenti contingant, mixta inuicem fuêre omnia: quae tamen certioris cognitionis ergô, distinguenda cùm essent, ipsa hac tertiatione Auctor ita distribuit, vt quod periti agunt Logici, vbi ex eorum quae magis sensui apparent demonstratiuo indicio, ad latentium, sola???ue naturâ cognitorum notitiam peruenerint, inuersa progre diendi via, ab his ipsis, ad illaru̅ certiorem & indubitatam scientiam regrediuntur: ipse quoque, cum prioribus editionibus ex bonis & malis inprimis existimaret distinguen dorum titulorum compendium hauriendum esse: & quo pacto ea diuersis vitae gencribus hominum accommo danda essent, ostendere: iam posterius inuertendum hunc progressum anima duerteret, vt fundamenti loco suppositis & constitutis diuersis humanae vitae generibus, bonorum & malorum iliadem adhiberet. Haec à me fusiùs eam ob causam dicuntur: vt cùm multi sint, qui methodum ternis his editionibus immutatam, & inconstantiae & incertitudinis arguere non vereantur, ad paulò exactiorem, vel saltem amiciorem censuram inuitarentur, & eò faciliùs excusationem Auctoris, candidè, si quid admissum hîc est, non diffitentis, admitterent, quò minus erratum est. Considerarat priùs bonum & malum, respectu vel efficientis causae, vel effecti, nimirum quatenus ea vel Animo vel Corpori, vel Fortunis eueniunt. Posteriùs naturam hominis, causas nimirum eius, & accidentia, quoad ea bonorum & malorum incursibus obijcerentur, in theatralem hunc conspectum producenda, è re putauit. Priùs ergò, quòd bona & mala euidentiùs nostros ferirent sensus, ab ijs hauriendam dispositionem existimauit: posterius non item, cùm ea, certiùs dijudicari posse viderentur, si distincto subiecto & ipsa demùm distiguerentur. Subiectum ergò huius tertiationis Homo est, bonis vel malis obnoxius. Cùm autem, distinctionis classes ab homine, eius???; vitae generibus petendae sint, quaecunq; co̅tingunt ei, secundùm communem maxime???; generalem conditionem, heic examinari debebunt, quatenus vel per se, vt animal rationale est, & viuit, vel per accidens, respectu aliorum hominum, quibus cum versari potest, vel non potest. Primi hi sunt fontes, ex humanae vitae scaturigine profluentes: è quibus iam alij plures continuo fluxu dimanant riuuli. Homo autem, vt est & viuit, an alia possit ratione, quàm persuas causas & accidentia considerari? Omnia ergò, quae Hominis viuentis materiae, formae, efficienti, fini, bona vel mala contingunt, quae item accidentibus, loco & tempori heic considerantur historicé. Ea cùm nonnullis obscuriora videantur, no̅nihil de Materia & Forma dicendum est. Homo in hunc mundum à supremo totius Vmuerii creatore mtroduttus est vtcùm esset ad eius santtislimam conditus imaginem, quemadmodum sanctus est conditor, & ipsa sanctitas, etiam homo sanctus esset, hoc est, Dei creatoris sui nomen sanctè concelebraret. Hic finis est Hominis viuentis, ad cuius adeptionem, non solùm vita est opus, quam mortalem traducat, quod brutis quoq; animantibus est commune, sed vt benè viuat, hoc est, vitam suam secundùm diuina pietatis virtutis???; praecepta instituat. Ergò vitae hominis, tanquam materiae, superuenit forma bonitatis & virtutis, sine qua homo non viuit, nisi ambiguè adeo???; mortuus dicitur. Vita igitur materia cùm sit, secundùm ea, quibus traduci solet, essentilia quidem, Corpus & Animan, accidentalia verò, Fortuita quaeuis, consideranda est: & in ijs ipsis bona & mala singula, quae homini quouis modo, vel à natiuitate contigerunt, vel posterius contingere potuerunt, attentius perpendenda. Iam verò materiam eam vel Vitam informant, & quali actu viuificant, Habitus animi, diuersi ij, boni & mali, pro obiectorum in patenti Encyclopaedias campo disseminatorum varietate: vt forma huic materiae superinducta, sint animi habitus: boni quidem, qui secundùm virtutis ethicae & dianoëthicae praescriptum sese habuerint: mali verò, qui ab ea rectitudinis semita declinauerunt. Vtrisq; vita nostra informatur: his quidem in deterius: illis verò in melius, nonnisi ope coelesti, diuina???; misericordia, quandoquidem à natura ad omne malum praecipites, haudquaquam benè beate???; victitaremus, ni Spiritus Sancti inumbratione, Christi faluatoris nostri meritum, natos nos quidem homines viuentes, sed peccatis & offensis mortuos regeneraret. Ea imperfectio Ethnicorum quoque personatam [Greek words] non latuit: vt & Platonis Sophista, praeter corporearum affectionum bina genera, [Greek words] morbum & [Greek words] deformitatem, pariter & animi duo vitia esse contenderit, [Greek words] improbitatem & [Greek words] inscitiam: quorum vtriusque non minus quàm corporearum sedula sit cura & [Greek words] adhibenda. Hermes Trismegistus, admirabilis ille Aegyptius, haec vitia [Greek words] ignorantiae contextum, & improbitatis firmamentum nominat, quae perrumpenda sint ei, qui ad ianuam cognitionis & bonitatis perduci cupiat. Hae sunt causae internae secun [ID00019] dùm quas, hominem agere dicit Auctornoster: secundùm Materiam quidem, simpliciter, vt viuit: secundùm Formam verò, cum conditione, vt hoc vel illo modo & habitu viuit. Vtita in ijs rectè intelligendis, nihil obscuritatis sese obijciat. Quae sequuntur reliquarum causarum, omnium???; sub diuisionum alia, exipsis Auctoris proscenijs, copiosis ijs & elegantibus, si quis ea patienter, attente???; cognoscere non fatigabitur, probè intelligentur. Mihi certè, quae dicta sunt, Generosi Domini, necessitate quadam impulso dicenda videbantur: non tam, vt lumen afferrem ijs ipsis, quae clara satis super???; sunt, intelligere volentibus: quàm vt his quasi intercessorijs rationum momentis, aequiorem censuram extorquerem ijs, qui ad haec ceu praeiudicio aliquo carpenda accedunt. Quod reliquum est, cùm vos quoque mihi compellandi sitis, inter caetera creati mundi ornamenta, non est postremum [Greek words], quale Trismegistus admirandam coeli fabricam cognominat, tot radiantibus infinitarum stellarum luminibus ornatum esse, quae praeter lucis beneficium, interdiu noctu???ue sensibili huic mundo praebitum, singulares crescendi decrescendi??; vires eidem communicant. Quando ergò optimus vir, bonorum amore & memoria dignus, parens noster, hoc praesente compendio Humanae vitae, historicè delineato, totius vniuerli, cuius imaginem homo [Greek words] praese fert, ideam, Archimedis instar alicuius, diuerso quidem eo, sed laudatiore modo, exhibere voluit: eidem illustrium & clarorum virorum nomina, stellarum instar splendidè sulgentium, praefigenda putauit, quae & authoritatis lumen, & vtilitatis ad lectores propagandae vires, in ipsum transfunderent. Quo cùm mihi haud illaudato exemplo praeiuisset, hanc ipsam tertiationis nitidam obstetricationem, nominum vestrûm splendore, ceu lucidissimis sideribus, ornandam simul & fouendam esse, non sine ratione putauimus. Et quando in naturalium rerum actione quauis, experientia teste, videmus, id quod patitur, virtutis suae vestigia in age̅s reagendo imprimere, contrarium aduersando, simile consentiendo: si id quod à me praestari videtis, contrarium vobis, vt speramus & optamus, non fuerit, nostrae've ingenuitati non aduersabitur: simile esse, adeo???; ingenuo affectui nostro consentire, ex mera vestrae benignitatis gratia debebit: vt cùm huc vsq; vos optarim, bonae meae mentis, & debitae obseruantiae indicia, non perspexisse solùm, sed & benignè accepisse, eiusdem benignitatis habitu, qui sempertalis cùm sit, nulla sui parte vnquam mutari solet, existimetis, inde quoq; ad vos eum redire fructum posse, quem Magnus Alexander, ex Homeri lectione, percepisse scitur, quem non interdiu solùm manibus versare, sed & noctu, puluinari suppositum custodire solitus erat, vt lucubrantium vigiliaru̅ taedium, si quando obreperent, cum foenore mitigaret. Est enim hic liber longè veriùs illustri illo encomio honestandus, quo Historiam audimus, ciuilis vitae magistram actionum???; humanarum moderatricem vocari: quandoquidem non solas res prout sunt gestae, temporis & locorum circumstantijs describit, sed vna eadem???; opera fini, in quem sunt scriptae, exquisitè accommodat. Quid quaeso prodest nouisse ea, quae prioribus contigêre seculis, si Atheniensium exemplo, rerum peregrinarum & nouarum studio accensi, curio sitatis solum nostrae delinimentum quaeramus, haud quaquam vitae probius instituendae exemplum laudatum. Vt ergò praeceptorum cognitio non reddunt peritum artificem, quantumuis omne punctum subtilitatis in ijs excutiendis videatur adeptus, nisi adiungatvsum, ceu animam vitae illorum & perfectionis: sic nemo quantumuis probè conscius rerum quarumuis gestarum, eò prudentior vel melior futurus est, nisi, quae videt & audit, hoc vel illo modo commendari seu vituperari, eadem & imitanda, si proba fuerint, & euitanda, si improba, sibi proposuerit: adeo???; omnia ad vitam benè beate???; instituendam idonea, exhistoricis commentarijs deprompta, ad suas quae???; generales & ob vsum faciliorem methodicas classes accommodauerit. Pictorum solertia ea est, vt dum imaginem ab imagine depingunt, exemplaria identidem contuiti, omnia conentur lineamenta ad sui opificij vsum transferre. Ergò qui iudicio vsu???ue plus valere debet, homo Politicus, exemplaria rerum gestarum non intuebitur solùm, otioséve cognoscet: sed vitae suae in melius commutandae omni sollicitudine adhibebit. In eum finem cùm respiciat praesens hic theatralis labor, quo certè maiori vtilitatis spe traducendis ad vsum quibuslibet rerum gestarum momentis commodare potest legenti: dispositis singulis & ad certa humanae vitae genera artificiosè accommodatis, eò maiori alacritate eidem sese, qui haud otiosus humanae fabulae spectator esse volet, mancipabit. Neque ergò à vestris studijs & nunc & olim abhorrebit, genero sissimi Iuuenes: qui in hac virente aetate specimen omnibus bonis praeclarum exhibetis, eam vos Musarum comitatu viam ingressos esse, quae ad amplissimae familiae vestrae gloriam augendam, maiorum???ue magnanimorum virtutem & pietatem imitandam rectissimo tramite ducere vos possit. Eo in itinere hunc ducem viae???; praemonstratorem si adhibueritis, quem vobis iam offero historicum Nomen clatorem: sed & viuum omnis pietatis, verae???; generosae magnanimitatis exemplum, quod vobis, vniuersae???; Morauiae, omnium alto consensu praetulit olim, praeclari nominis auus vester, pacis ille honos, & militiae gloria, Dominus Carolvs Baro à Zerotin: tum hoc tempore magna omnium admiratione praefert, decus illud Baronum nobilissimum, Dominus Carolvs Baro à [ID00020] Zerotin, agnatus vester, ad eum humanae perfectionis scopum, ad qué contenditis, heroicae vestrae inclinationis naturali impulsu, facilè deuenietis. Vita humana angustis cancellis circumscripta, tantillo spatio annorum, quo vigere solet, vix haurire omnia, & in suae incolumitatis alimentum conuertere potest, quae illi perficiundae sunt necessaria. Ea cùm sint ingenuarum artium liberalium???; disciplinarum documenta, quibus ad scientiam veri & actionem boni, homines per se quidem omnium ignari, & ad improbitatem propensi euehuntur, maturè conuenit nostrae vitae rationes subducere, & quo illa angustior est, eò attentiùs pomoeria actionum nostrarum contrahere, vt omni facili compendio vtamur dictarum artium subsidio, colophonem quammaximè spectatum, vitae huic nostrae mortali imponere. In quo cùm ipsi sitis quammaximè seduli, vestrorum???; ephororum priuatis monitis, ad praefixum vobis scopum quamproximè collineetis, non abs re putaui [Greek words] literario hoc nostro munere: vt simul etiam grati animi mei signum, tibi inprimis, generose mi Domine Carole, reponerem: qui Graecam nostram scholam, in integrum biennium illustri tua praesentia dignatus es, nobis???; docentibus, & vniuersae discentiu̅ turbae raro diligentiae exemplo praeire voluisti. Equidem haud mirorte, dum insistis vestigijs illustris Domini Caroli agnati tui, Graecae linguae tantu̅ tribuere, qua̅tum fortè, post diuinam maximè principalem Hebraeam, vlli alteri inter homines sermoni tribui debet vel potest: cùm non solùm artium quarumuis & scientiarum nutricula sit: sed & ab omni serè hominum memoria, quo viguisse scitur, longè late???; dominabatur: vt nisi bellorum paroxysmi eam regionem, non tam vastassent omni incendiorum miserrima specie, quam barbarorum irruptiones solitariam esse cissent, vt submotis indigenis, alienos inquilinos, ab omni scientiae & humanitatis desiderio quamlongissimè remotos, ferre coacta fuerit, non minùs ipsa Graeca, quàm hoc tempore Latina, per vniuersum orbe̅ sparsisset se, sua???; eleganti efficaci???; breuitate hominu̅ animis & linguis se insinuasset. Quamuis autem non ignoremus Romanam Remp. [Greek words] studiu̅ auersatam, suae tantùm vernaculae studuisse, & vt cum imperio linguam propagaret, gentibus à se subactis vniuersis eam imperasse: quantumuis etiam ex vsu fuisset publico, vt verborum sublata varietate difficili, maiori studio rebus daretur opera: cùm tamen id non permitteret diuina lex, perprobè ab ijs factum existimo, qui commercij facilioris redde̅di ergô linguarum cognitionem reuerenter habuerunt. Inprimis, cùm antiquorum seculorum viri docti suarum commentationum specimina, posteris eo vulgari sermone, quo fuerant vsi, communicanda censuerint: ijsdem faciliùs sincerius???; ex ipsis fontibus hauriendis, eiusdem sermonis cognitio plusquàm necessaria fuerit: ijs vel maximè, qui sacrosanctae Scripturae oracula, non solùm hebraicè Antiqui, sed & graecè Noui foederis expressa, ritè genuine???; intelligere, intellecta in suum memoriae penum recondere operaepretium existimabunt. Vt ergò nobilissimi Barones, vestra in eo studiorum genere sedulitas maximè vobis laudi danda est: quam tu quoq; generose Domine Friderice, praelaro aliorum exemplo, magis magis???; amplectendam putabis: sic nos opera̅ nauabimus, vt praeter eam Dialectorum Graecarum typicam dispositionem, quam paucos ante annos Scapulano Lexico, vrgentibus licet operis festinantiùs nonnihil, quàm accuratiùs praefiximus, etymologiarum Graecarum syntagmate, aditum eiusdem linguae faciliorem patentiorem???; expediamus: quantum id nobis per alia, inprimis Medica & Philosophica [Greek words], quae nobis hoc tempore incumbunt subcisiuis horis fuerit permissum. Vobis interea vestrae???; praeclarae heroicae???; fortunae ita gratulamur, vt eam vobis minimè fluxam, sed ratam firmam???; à Luminum datore precemur ex animo: vt & Affricanus ille Scipio, insigni specimine Christianae [Greek words], precandum esse dicebat, vt res populi Romini Deus perpetuò incolumes esse vellet. Et quando vos non rarò pro humanae naturae infirmitate, corporeis aegritudinibus obnoxij estis: cùm legamus praeclarum illum Aragoniae Regem Alphosum, ex M. Curtij lectione febrim, quibusuis alijs medicamentorum generibus in expugnabilem animosè debellasse, vt posthac insidijs & incursionibus illuis quartanis ampliùsnon infestaretur: sic in votis vnicè habemus: vt thematum huiusce scenae historicae, in quam Marcus quoque Curtius suarum historiarum non pauca impressit vestigia, frequens intuitus, vestrae valetudini & incolumitari aduersus omnem morborum quorumuis tyrannidem grauiorem patrocinetur: vos???; adeò coelestis [Greek words] auspicijs in multos eos???; Nestoreos annos, & literariae, & Politicae Reipublicae valentes florentes???; conseruet. Valete Illustris familiae nobilissima germina. Basileae prima Martij Anni 1604.

Epos ad Clarissimum virum

dn. Iacobvm Zvingervm medicvm elegantiss. Philosophum excell. Profeß. Acad. Basil. digniß. THEATRVM vitae hvmanae post patris labores propria cura euulgantem. FErtvr ad Eoi torrentes Solis arenas Aurato Phoenix metiri syrmate templum Sidereum, Phario qui murice gestit amictus. Huic vbi siccatis vidu auerit ossa medullis Mille per aestates moles cariosa senectae, Et thuris lacrumas, & odorae balsama stactes, Electrum, myrrham, & casiae virgulta Sabaeae Congerit inscendens frondosa cacumina palmae. Hac super expansis dum verberat aëra pennis, Sol radijs caecum vibrantibus implicat ignem, Qui flictim lambit plumosum tergus, & omnem Membrorum sacrae volucris praedatur honorem. At quae busta tegunt cineres, cunabula praebent Vix calor exuuias flammis at??? ossa vorauit, Vermiculus cum vitaï prorepit in auras, Mox ouum, inde eadem de cortice pullulat ales, Et proles, genitor??? sibi, foecunda??? mater, Aeternum moriendo sibiquae prorogat aeuum. Haec genius, Zvvingere, tuae meus increpat auri, Quum pater hoc mundi Theodorvs, vt inclytus hospes Emporio sua millena cum fruge talenta Millenos solers benè dispensaret in vsus, Num tibi letheis iam creditur obrutus vmbris? Haud ita; Fama viro meritis celebri??? graui??? Marmore Mnemosynes mansuras consecrat aras. Ille tuus genitor, memor anda columna Senatus Poeonij, Charitum flos, Aonidum??? medulla, Munera de cineris recipit vitalia massa: Ac nouus è tumulo volitando per ora virorum Plaudit iò Phoenix, extendens nomen eundo. Quî potitur, quaeres, anima post spicula mortis? Quî? per Naturae graditur praegande Volumen, Quo scenam humanae vitae rimatur, & inde, Dum vixit, flores collegit & ordine fructus: Ex quibus ingenij spumanti flumine viuum Condidit exemplar mundi maioris, & idem Condidit exemplar mundi praelustre mimoris. Nempe hoc Daedalea regale est arte Theatrvm. Viderat astrifero hoc Tritonia fornice virgo: Ne mihi Tarpeias, ne Martis Iuppiter arces Obijcias, inquit; ne Mausolea sepulcra Cares; pyramidum sileat miracula Memphis, Iulaea??? nepos gente vltimus amphitheatrum. Vnum prae multis opus, vnum fama loquatur; Vnum praemultis Zvvingervm fama loquatur, Aut priùs ex hominum trudatur classe Theatrvm: Aut priùs ima crepent mundani fulcra theatri. Dixer at haec Pallas. Nónne hoc est vescier aura, Phoenicis??? instar felicis munere lethi Viuere inex stinctos, Parcis ringentibus, annos? Fallor? an & species Theodori est tota superstes, Viuit & ingnato generosa parentis imago? Viuit. nónne animam magni migrasse parentis In thalamos Iacobe tuirectè adsero cordis? Tanta tua est virtus, meritorum nomina tanta, Seu sophien spectes, diámve Machaonis artem, Aut sophie maius, diáve Machaonis arte: Vnus vt in duplo Zvvingervs corpore viuat. Quando nouas patrios rerum nouitate labores. Quae??? dies docuit, docuit???, recentior aetas Ingenij mira lustras indagine, patris Diceris & laudum, & laudati nominis haeres. Euge! Zvvingeridvm vigeant ita secla nepotes. Vnus inest toto Phoenicis vultus in orbe, Vnum est in tota Naturae valle Theatrvm, Vnus qui tanti renouat miracla theatri Tempora Phoenicis qui degat in arce theatri Ambrosia satur, ac clementibus vndi???, fatis. Gratulans scribebam L M Q Caspar Dornauius Variscus.

THEATRI VITAE hvmanae PROSCENIA.

Quaecunque sunt, siue natura siue arte constent, principia suae essentiae Causas habent: notas verò eiusdem, Nomina. Ergo vt paucis Prolegomena huius Operis absoluamus, cuius te studio euoluendi accensum videmus, Subiectam materiam, Dispositionis & Characteris formam, Auctores & Effectores, Vsum atque Finem, ipsam denique Inscriptionem, quae rei, cuius nomen est, naturam veluti delineat, methodicè enarrabimus, ex fontibus Studiorum humanorum primis riuulos hosce nostros, [Greek words], deducentes. De Studijs literarum in genere. HOmo diuinum animal ad ideae suae perfectionem, quantum fas est, aspirans, Cognitione Veri, Actione Boni in vniuersum studia sua metitur & circum scribit omnia. Sunt hae geminae alae, ex Academicorum sententia, quibus sublatus homo philosophus, ad coelestem reuer tatur patriam. Actio quidem animi visuscepta, corporis absoluta ministerio, licèt Cognittonis normam sequatur, empirica tamen tota est, & in singulari experientia, consilio, opere??? consistit & elucescit. Cognitio verò duobus [Greek words] tanquam cruribus firmata, quorum vis in omni conatu & effectu necessariò requiritur, ex subiecti diuersitate, quod velper se & extra intellectum, vel certè in intellectu est, nunc buius, nunc alterius proesidio magis nititur: ita quidem, vt Sensuum praesidio, inter quos Visus principatum obtinet, Historiam, hoc est, Singulorum notitiam persequatur: Rationis adminiculo Theoriam, siue Vniuer Salium naturam contempletur. haec Praeceptorum, illa Exemplorum nomen obtine̅t. atque vt Historia [Greek words], sic Theoria, veluti vniuersalis quaedam cognitio particulaeri super addita, [Greek words] appellationem traxit. Hinciam vt respectuum, sic nominum insignis varietas. Praeceptorum namque cognitio [Greek words], si efficientem spectes, [Greek words] si formam docendi, [Greek words]: si instrumentum, ordinem atque methodum, [Greek words]: si subiecti amplitudinem, [Greek words] nuncupari potest. Exemplorum verò enarratio contrarijs de causis [Greek words], & Plinij imitatione Historia naturalis, quum Singularium in sensus humanos quomodolibet incurrentium naturam, hoc est, essentiam, actiones & paßiones, in singulis persequatur, siue natura constent, & Physicae dicantur eximiè, siue arte. Verumenimuerò cùm quò distinctior, eò breuior sit doctrina, summam cogitationum nostrarum in certa diducamus capita, ea???, velut Rhadamanto Platonico omnibus exuta phaleris spectanda & examinanda proponamus. Cognitio rerum quarumcunq; studio & diligentia comparatur, augetur, conseruatur: & ab hoc accidente nomen ipsi cognitioni inditum, vt Studere dica̅tur vulgò, qui literarum cognitionem vel comparant, vel exercent: quemad modum Graecis vox [Greek words], non simpliciter studiosum, sed studiosum virtutis significat. Stvdivm proinde literarium sua habet 1. Principia siue Causas. Quarum aliae videntur esse Internae, nimirum Materia. Subijciuntur Studio literario Bonae Literae vulgò dictae, hoc est, Scientiae & Artes omnes theoricae, à literis tanquam obstetricibus denominatae, quarum be [ID00024] neficio ab interitu vindicantur, latissime???ue propagantur: siue considerentur Perse, vt cognitionem denotant [Greek words], hoc est, Facultatum siue Organotum & Instrumentorum Philosophiae. Sic subijciuntur studioso Symbola Conceptuum internorum. Effinguntur autem partim à [Greek words], exterius, ab Oratione scilicet Simplice, quam format Grammatica, item Ornata, ea???ue vel [Greek words] siue numerosa, sed absque metro, circa quam Rhetorica versatur: vel [Greek words], hoc est, numerosa cum metro, cuius curam habet Poetica. partim à [Greek words], interius, à Ratione, quam Logica excolit. [Greek words] seu Habituum philosophicorum. Sic subijciuntur studioso Conceptus interni, Rerum extra intellectu̅ positarum [Greek words] & simulacra. Per accidens, respectu scilicet hominum, qui literis dant operam. Qui cùm gemino [Greek words] nitantur, geminum quoque literarium habent obiectum: nimirum vel Praecepta Vniuersalia, [Greek words], tanquam Exemplaria, quae à Ratione sola apprehenduntur. Exempla Singularia, [Greek words], quae in Sensum potissimùm incurrunt. Forma, siue Ratio studendi. Ad Studia concutrunt partim Occulta mentis agitatio, quam Latini propriè Commentationem vocant. Conspicitur autem tum [Greek words], vt apprehedat, Phantasiae & Rationis ductu: tum [Greek words], vt conseruet & recondat ea quae apprehendit, benesicio Memoriae. Aperta opera, veluti famula internae occupationis. Requiritur ergo ad [Greek words] internam promouendam, efformandam, stabiliendam, exterior opera, quae respectu Suijpsius, [Greek words] à quibusdam dicitur, suopte marte aliquod opus literarium faciens, tum Loquendo, tum Scribendo. Et Commentarij dicuntur. Aliorum, [Greek words] vulgò nuncupatur, quando aliorum literaria opera cognoscit, quae incurrantin sensum Auditus, vt Orationes: aut Visus, vt Scripta. Externae duae, tum Efficiens, Studiosus ipse. In hoc tria concurrunt praesidia. Quaedam [Greek words], in ipsomet posita: videlicet Naturae bonitas, quando instructus est praesidijs tum Internis animi, Intelligentia scilicet & Methodo, vt quo ad Phantasiam, apprehendere queat: quo ad Ratiocinationem, inuestigare norit: quo ad Memoriam, retinere possit. Externis, & veluti corporeis: nimirum facultate tum Motus Manuum, Scribendo, [Greek words] motus Linguae, Loquendo. Sensus, praecipuè Visus, [Greek words] item Auditus, [Greek words]. Exercitationis voluntas, Labor, Assiduitas, Diligentia. [Greek words], ab alijs petenda, quorum vel institutione, vel conuersatione discit. Ars dicitur, & à praeceptoribus hauritur tum Vocalibus, audiendo, [Greek words]. Ratio proinde habenda tum Doctorum, tum Discipulorum. Mutis, legendo, [Greek words]. Diligenter curandum, vt in tanta scripturientium copia optimi tantùm deligantur, tum in omni genere studiorum, tum in eo praecipuè, quod prae caeteris sequi instituimus. Finis, Scientia ipsa, per quam intellectus humanus persicitur: siue illa in sola cognitione veri acquiescat, siue etiam possessionem boni affectet. Et quia Scientiae variae sunt, nec in omnib. excellere homini datur, sic moderanda erit Studioru̅ ratio, vt in Principe studiorum genere, cui quis prae caeteris, suum secutus genium, incumbere volet, summa adhibeatur diligentia: in Non principibus reliquis, quae vel ornamento vel adiumento tantùm sunt, tanta, quantam vel vtilitas ipsa vel voluptas exigere videbitur. In vniuersum autem finis Studiorum quorumlibet, siquidem scientia Non adsit, est ipsa [Greek words] siue acquisitio scientiae. Acquiritur vel industria Propria, Inueniendo: vel Aliena, Discendo. Adsit, est, vt studiosus respectu Suijpsius scientiam conseruet, confirmet. Et [Greek words] dicitur. Aliorum, scientiam alijs communicet. Haec est Scientiae [Greek words]: quando studiosus loquendo, scribendóve id quod Verum est propugnat, communicat, & [Greek words], item [Greek words] dicitur: vicissim id quod Falsum est, impugnat, euertit, & [Greek words] vocatur. 11. Principiata, ex Principiorum complexu mutuo veluti composita. Causae Studiorum singillatim enarratae si inter se componantur, varia Principiatorum tanquam Effectuum genera [2] producent, varias Studiorum methodos. Quorum basis ex ipso Fine ponenda. Methodus ergo Studiorum elucescit partim in Studiorum [Greek words], quando scientiam, quam non habemus, vel per nosipsos, vel aliorum ope & auxilio acquirere studemus. Methodvs dicatur Stvdiorvm Theorica seu Didactica. Subdiuiditur haecrursus, respectu eorum praesidiorum, quae in Efficiente necessariò requiri diximus: vt scilicet quo ad Scientiae Acquisitionem, praesidia habeat, vt possit per Seipsum Inuenire: possit etiam Aliorum docentium Voces Audite, Scripta???ue Legere. Conseruationem, ijs sit instructus praesidijs, vt quaecunque inuenit, didicit, obseruauit, fideliter possit Retinere. Retentioni huic commodat tum Interna commentatio, ipsa scilicet Memoriae felicitas, Naturae dono, Exercitationis assiduitate, Artis mothodo acquisita, conseruata, confirmata. Hanc tanti fecêre Pythagoraei, Cabalistae & AEgyotij, vt voce tantùm viua philosophiam & theologiam traderent, libris nullis vterentur, ne acro amatica doctrina exoteris innotescens profanaretur: eorum???ue secutus auctoritatem Socrates, Literas memoriae pestem vocabat, quòd his fidentes homines, memoriae exercitia negligerent. Externa signisicatio, Literatura scilicet, veluti simulacra internae co̅men rationis proferens externos Co̅mentarios, quos Gellius [Greek words] ob idipsum nuncupat, Xenopho̅tis imitatione, qui primus philosophorum, dicta & facta Socratis [Greek words] nomine edidit. Ammonius in prooemio Categoriarum Co̅mentaria vocat [Greek words], ea???; opponit [Greek words], de quibus pòst. Plinius commentarios [Greek words] appellat. Alij Aduersariorum libros, & per tra̅slationem Locos co̅munes, promi condi literarij penum constituentes. quales Aristotelem habuisse, catalogus eius librorum apud Laertium satis indicat. Cic. lib. 1. ad Atticum [Greek words], videtur appellasse, à vase vnguen tario & oleario deriuatione facta, quòd vt in his vnguentu̅ & oleum, sic in illis ceu arculis, quaecunq; lecta sunt, audita, excogitata, reponi soleant. Strabo lib. 13. [Greek words] Aristoteleos olim scribit, hoc est locos co̅munes tractasse, priusquam libri Aristotelei eruere̅tur. Idem Eclogarios vocat, quòd Eclogas faciant. De his Turnebi Aduersaria. Et horum quidem co̅mentariorum tanta est vtilitas, vt in his praecipua Studiorum ratio posita videatur: eo???; magis, quoniam hos ipsos thesauros in aliorum quoque vsus reserare licet, vt non [Greek words] solùm nostrae, sed & [Greek words] in erudiendis alijs inseruiant. Porrò co̅mentariorum horum non vnum genus. Cognitio enim nostra omnis vel men tis Conceptuum est de rebus, vel vocis Symbolorum de co̅ceptibus: & quemadmodum homo, qui animo & corpore constat, nunc respectu Animi ministerio corporis vtentis, nunc respectu Corporis, vi animae diuersa munia obeuntis, consideratur: ita quoque in cognitione humana modò Organis res ipsae, modò Rebus ipsa accommodantur organa. Proiude Commentarij, in quos veluti loculos Studiorum fructus reponantur, alij erunt A. Organici, quatuor philosophiae Organorum vel praecepta, vel exempla comprehendentes. Si quid diuinare licet, fortè hi sunt, quos [Greek words] Arist. vocat, non certae alicuius philosophiae proprij, sed [Greek words] organorum co̅munium praecepta, exemplis ex omni disciplinarum genere petitis illustrata, continentes. Sic qui Lexica scribunt, voces omnibus omnium scientiarum artificibus communes enarrant: qui Quaestionum & Problematum co̅mentarios edunt, physica, medica, mathematica, ethica co̅gerunt. Et hosce quidem Commentarios Philologi conficiunt, qui non in vno genere, sed in encyclopaedia scientiarum versantur, & tanquam apes sedulae ex varijs flosculis Elegantiae Methodi???; mella fragrantissima colligunt. Commentariorum organicorum tot sunt genera, quot Organorum, quatuor scilicet. Eruntigitur alij Grammatici, Praecepta vel Exempla complectentes in qualibet lingua Literarum, Syllabarum, Vocum: vt Lexica, Etymologica, Onomastica: Orationum denique, vt Phraseologiae, Formulae loquendi. Locici, qui Praecepta co̅tineant aut Exempla Logicae Materiae. Vide ??? Formae. Vide ??? Finis, qui est Veritas. Commentarij Praeceptorum [ID00026] aut Exemplorum Verorum, & ediuerso Falsorum, Sophismatum scilicet. Materiae in quam, tum Vocum simplicium. Quales sunt Commentarij [Greek words], qui homonymorum significationes enarrant: item Diuisionum, quibus generum in species distributiones in quacunque categoria collocatorum proponuntur. Enunciationum. Quae cùm numero sint infinitae, ex ipso tamen modo enunciandi aliae videntur esse Diexodicae & prolixae, ad certum genus philosophiae pertinentes, & propterea ad Philosophicos potius, quàm ad Organicos Commentarios referendae. Synopticae, quae tanquam gemmae quaedam & dictionem & scriptionem mirificè ornant & illustrant. Itaq; licet ad certum philosophiae genus non minus referri possint atque debeant, quàm priores illae, tamen quia & breuitate sua gratae, & acumine admirabiles esse solent, in Commentarios Logicos referri possunt, qui à materia Gnomologici dicantur, quandoquidem [Greek words] Sente̅tiam breuem, ingeniosam & rotundam significat, qua tanquam gnomone & regula quadam vti liceat in practica simul & theorica vita. Et quoniam locus hic amplissimus est, exempli causa, quod in caeteris quoque sequi liceat, in eo periclitemur. Ergo confusionis vitandae gratia, distingui poterunt Gnomologici Commentarij ex Gnomarum causis: videlicet, ex Materia primùm subiecta. nimirum vt alij contineant Gnomas, siue Regulas, siue Canones & Axiomata Organica, videlicet Grammatica, Rhetorica, Poetica, Logica, Philosophica: ea???; Physica, Medica (quales sunt Aphorismi Hippocratis) Mathematica, Diuina, Ethica (quae [Greek words] apud veteres [Greek words] appellationem meruêre) Iuridica. Ex Forma item enunciandi vel Simplice, vel ornata numero Oratorio, Poeticóve: cuiusmodi sunt Anthologiae Poetarum. Ab efficiemte denique, partim respectu eius, qui per se inuenit Gnoma, vel Enunciando simpliciter, vel Respondendo interroganti (& dicuntur Apophthegmata) partim alterius, qui ab alio prolatis Gnomis vtitur. Vsus autem alius Priuatus & Acroamaticus, Artificu̅ eius philosophiae, cuius hae Sententiae partes sunt, proprius: alius Publicus & Exotericus, è natali suo solo in mediam hominum vitam consensu populi tum in Scholis tum extra Scholas translatus. Et hae Gnomae Proverbiorvm naturam & appellationem subeunt. Forma spectatur partim in Dispositione Confusorum secundùm prius & posterius. Co̅mentarij [Greek words], Ordinvm vel Praecepta vel Exempla continentes. Quorum in catalogo librorum Aristotelis Laertius quoque meminit. Declaratione Ignotorum per notiora. Tria hîc necessariò concurrunt, Quod, Per quod, & Modus ipse: tamen prout nunc huius, nunc illius consideratio instituitur, ita quoque Commentarij alij Praecepta vel Exempla continebunt Rerum, hoc est, vel Problematum seu Quaestionum, quae declarantur. Commentarij Problematvm, Quaestionum. Eadem???; rursus respectu materiae diuidi poterunt in Organica & Philosophica. Argumentorum, per ea quae declarantur. Co̅mentarij [Greek words] siue Loci Argvmentorvm sumtorum à Causis, à Definitione, ab Effectis, à Coniugatis, à Disparatis, à Comparatis & Similibus, qui locus est amplissimus, & respectu materiae subdiuidi potest. Modi, hoc est, Instrumentorum, quas Methodos vocant, Definitionis scilicet, Diuisionis, Resolutionis, & Syllogismi. Commentarij [Greek words]. Rhetorici, qui sub diuidi possunt ratione Causarum: tum Materiae (vt Co̅mentarij [Greek words], Enthymematum, AEnigmatum, Apologorum, Iconum) tum Formae, nimirum Inuentionis, Dispositionis, Elocutionis, Pronunciationis. Effectuum. Co̅mentarij Declamationum. Orationum. Poetici, Sic Co̅mentarij alij Epigra̅matum, Epitaphiorum, Genethliacorum, Gameliorum, & similium tanquam Effectuum: alij ipsarum Causarum. 3. Philosophici, rerum sub philosophi contem plationem cadentium vel generalia Praecepta, vel particularia Exempla enarrantes, & rebus ipsis organa acco̅modantes. Et tales quidem Commentarij ab ijs, qui certo alicui philosophiae generi sese addixêre, magna cura & diligentia confici debent, vt quando in omnibus non possunt, in vno saltem studioru̅ genere excellant, Philosophicorum Commentariorum non vnum est ge [3] nus: nam neque Rerum, quae sub Philosophi considerationem cadunt. Et quidem si considerentur Res, vt ab homine cognoscuntur, Simpliciter: sic vel sunt Vniuer salia Praecepta, & Co̅mentarij possunt appellari Theorici, in quocunq; genere philosophiae. vtputa, Physici, Medici, Mathematici, Diuini, Ethici, Iuridici. Singularia Exempla, & Historici dicuntur Commentarij: siue diuidantur respectu Philosophiae, hoc est, ex modo considerandi. Habent proinde Historiam suam Physici, Medici, Mathematici, Diuini, Ethici (quae [Greek words] Historia dicitur) & Iuridici. Rerum subiectarum, ad quodcunq; genus philosophiae pertinentium. Sic Historia aliae est Entium AEternorum, vt Deorum, vt Intelligentiarum Bonarum, Malarúmve. alia Caducorum, eorum???ue vel Non animatotorum, vel Animatorum, tum Vegetabiliu̅, Stirpium, Plantarum, Arborum: tum Animalium, Brutorum scilicet, & Ratione praeditorum hominum. Organicè, hoc est, cum suis complicatae organis: ita Commentarij philosophici, respectu instrumenti, quo philosophus vtitur, diuidi possunt partim Grammaticè, secundùm voces & Orationes. Habent ergo ex Grammatices praescripto, Lexica & Phraseologias suas Physici, Medici, Mathematici, Theologi, Ethici, Iureconsulti. Logicè, secundùm Voces, Enunciationes, Methodos, Ordines. Exempli causa habent Physici, Logices instructi praesidio, Diorismos, Gnomas, Quaestiones, Argumenta, Similitudines, Methodos, Ordines. Mathematici, à Logica mutuati lumen illud rationis diuinum, Diorismos, Quaestiones, Methodos. Rhetoricè Sic v. g. sua habent AEnigmata, suos Apologos, Icones, tum Physici, tum Theologi, tum Ethici. Poeticè. Sic nullum est philosophiae genus, cuius non vel Praecepta vel Exempla poetica̅ admittant fictionem & distionem, quae in Commen tarios philosophicos memoriae causa referri possunt atq; debent. [Greek words], quando scientiam, quam possidemus, vel nostra vel aliorum causa exercemus, quomodocunque, vbicunque. Appelletur Methodvs Studiorum Practica, ad exercendos semetipsos & alios summè conferens: siue sit [Greek words], quae exerceatur Viua voce, quod Graeca imitatione Acroases facere Latini dicunt, quoniam coram auditoribus vel Praecepta traduntur (quod est Docere) vel Exempla eduntur, tum Disputando cum antagonista, tum Declamando. Scripto. Commentaria [Greek words] vocat Ammonius, [Greek words], ab ordine & methodo, cuius in ijs quae scribuntur (propterea quòd manent, nec vti verba citò abeunt atque volant) vel praecipua debet esse cura, docendo, disputando, declamando. [Greek words], à modo dicta (quia telam veluti retexit) à iudicio [Greek words], in aliorum Orationibus, disputationibus, praeceptis, viua voce traditis, auscultandis. [Greek words]. Scriptis tum Perlegendis. [Greek words]. Enarrandis. interpretandis, [Greek words]. Colligendis. [Greek words]. Sic Philostratus. AElianum Sophistam [Greek words] secontulisse scribit, ad colligenda ex auctoru̅ scriptis exempla & praecepta varia cum iudicio. Quae collectio vti memoriae inseruit, ita ad Co̅mentarios etiam [Greek words] referri potest. Hi sunt igitur Methodi Studiorum fontes, quos nos iam olim in Ioan. Lucae Isely Basiliensis, priuigni amantißimi, gratiam leuiter adumbrauimus: & quia tunc temporis liter arum causa in Galliam & Italiam peregrinari instituer at, illud addebamus, ob vitae breuitatem studiorum pomoeria contrahenda esse, & illud potißimum genus, cui quis non inuita minerua sese addixisset, persequendum: reliqua obiter tantùm degustanda, & veluti delibanda. tum etiam quia peregrinationes longinquae copiosam supellectilem respuerent, & Librorum è quibus disceret, & Commentariorum memoriae, compendia sedulo meditanda. Ac in genere quidem studiorum principe, Libros optimos consilio praeceptorum & circumuehendos & legendos: Commentarios itidem conficiendos, tanquam Locos communes praecipuorum capitum eius quam affectaret disciplinae, ad quos, quaecunque notatu digna legeret, audiret, videret, obseruaret, cùm praecepta, tum exempla, referrentur, non modò Organicè consider ata, hoc est, grammaticè, logicè, rhetoricè: sed & Philosophicè. Sic verbi causa Medicum ad Medicamentorum titulos referre Vocem [Greek words]. item Phrases, item Methodum de medicamentis disputandi, item Argumenta, quibus medicamentorum efficacia vel defenderetur, vel impugnaretur, item Sophismata, quae circa medicamentorum intelligentiam contingerent. & has Organicas esse obseruationes. Conferre eôdem rerum cognitionem, tam theoricam quàm historicam, vtputa materiam medicamentorum ex plantis, metallis, stirpibus: mechanicam eorundem praepar ationem, & sexcenta alia. Et hoc sanè rationis modo titulum Medicamentorum generalem constitui, è quo tanquam penu suo tempore Medicinae studiosus singula depromeret, atque adeò industrios mercatores imitaretur, qui merces ex alio orbe petitas promiscuè in patriam conuehunt, at domi in taberna accuratè disponunt. Iam verò in genere studiorum non principe, vti libris paucis contentus esse posset, sic eos praecipuè deligeret, qui studiorum generi principi non repugnarent. Itaque commentarios exotericos quoque conficeret, tum Organicos, tum Philosophicos. Organicis complecteretur Lexica, Phraseologias, Diorismos, Gnomas, Definitiones, Diutsiones, Similia, Methodos, Sophismata: Philosophicos verò pro genere philosophiae in classes distingueret, vtputa Physicos, Theologicos Ethicos: aut certè vno eodem??? libro, leuandae sarcinae causa, omnes comprehenderet, Titulis tantùm distinctos, de Deo, de Elementis, de Iustitia, de Arboribus. Et haec quidem nostrarum cogitationum de Methodo Studiorum summa fuit. Quam si quis vt otiosam vel certè curiosam reprehendere volet, per me sanè licebit, modò ne dum ipse sapientiae suae profundiores certiores??? thesauros reserare cunctatur, nobis haec exilia ad Theatri huius basim constituendam necessaria inuideat. De Subiecto totius Operis. PHilosophicorum studiorum duo esse genera constat, Theoricum vnum, alterum Historicum. At in hoc Opere, quod vt [Greek words] nostrae monumentum est, ita [Greek words] aliorum inseruire poterit, non Praecepta, sed Exempla persequimur. Proinde ad posterius genus tota haec commentatio referenda erit, non Aeternorum, non Inanimatorum arte vel natura constantium, non Vegetabilium, aut Brutorum, sed Hominum singularia Bona atque Mala comprehendens, ad quodcunque genus philosophicae consider ationis pertineant. Nam cùm homo corpore animo???, constet, quaecunque in illo Bona Maláve reperiuntur, vel internorum Habituum (perfecti sint illi, nécne, quas [Greek words] vocant, omnium???, sunt frequentißimae, parum refert) vel externarum Actionum & Paßionum censum subeunt. Itaque Habituum quidem historia ad eam Philosophiae partem referri debet, ad quam Praeceptorum theoria: vtputa ad Physiologiam naturalis historia, ad Medicinam medica. Actiones pariter animi ethicae ad Ethicam, physicae ad Physicam theoriam: actiones corporis ad Physiologiam & Medicinam. Affectus animi, efficientis merito ad Physiologiam spectant: at vt obiecta sunt habituum, Ethici euadunt. Corporis morbi, Medico ratione effectionis subijciuntur: ijdem tamen vt actiones animi impediunt, sub Ethici consider ationem cadunt. Opulentia per se fortuitum bonum, quia instrumentum euadit actionum humanarum, ad Morum philosophiam referri potest. Ergo cùm Historiae humanae appellatione, Habitus & Dispositiones, Actiones & Paßiones hominis, animo & corpore constantis, comprehendantur: non modò habitus Theoricos, qui cognitione Veritatis tam coniemplatiuae quàm actiuae animum perficiunt, sed etiam Practicos, Boni possessione homini commodantes, vel quo ad Honestatem internam & Ethicam, vel quo ad Vtilitatem externam, & Mechanicam, à quibus habitibus actiones proueniant similes, ad hoc Opus pertinere manifestum est: & proinde non Historias tantùm [Greek words] dictas, Actiones scilicet & Paßiones animi vel corporis Ethicas, sed Naturales quo??? & Theologicas & Mathematicas, huic Theatro subijci: at??? vt non sit Historia naturalis in vniuer sum, qualis est Plinij illa, esse tamen Historiam naturalem humanam. Porrò quando de Subiecto constitit, de Sylua deinceps Exemplorum, è quibus hocce Theatrum construximus, agendum erit. Singularium obseruatio indefinita est, nec à quoquam mortalium perfectè comprehendi potest: attamen Est aliqua prodire tenus, si non datur vltrà. Quicquid scimus, inquit Plato, vel per nosipsos Inuenimus, vel ab alio Didicimus. Id si in Praeceptis, multo magis in Exemplis locum habebit. Historica igitur obseruatio cùm vel nostro marte obeatur, quam [Greek words] à sensu principe vocare possumus: vel aliunde petatur, ex aliorum scilicet narratione tum vocali, quae [Greek words] est, tum scripta, quam [Greek words] dicunt: [Greek words] nos Historicis relinquimus: [Greek words] parcè & rarò adhibe [4] mus:[Greek words] potißimùm vtimur. Cuius vti constet ratio, de Auctorum inprimis, quos in hoc sequimur opere, deinde etiam de Rerum, quas ab ijsdem mutuamur, delectu, disseremus. De Scriptorvm Delectv. Auctores ergo, quorum testimonijs vtimur, aut Poëtaesunt, hoc est, fabulosa tradunt, nec fictionem à se putant alienem: aut sunt Historici, & rei vel vt est, vel vt fuit, veritatem enarrant. Prioris claßis sunt non ij tantùm, qui vulgò Poëtae propter metricam dictionem appellantur (& ex his Heroici potißimùm, qui Historias integras, item Scenici, qui sub Tragoediarum & Comaediarum nomine Exempla historica quotidianae vitae exequuntur) sed & qui prosa oratione historias poëticis figmentis conditas tradunt. in quo genere, siue argumenti elegantiam, siue verborum delectum, siue dispositionis artem spectes, primas certè obtinent Heliodori Tricensis episcopi Aethiopica. In posteriore verò classe eos censemus, qui vel Continuata oratione res aliorum gestas sunt persecuti, vel certè Exempla veluti emblemata & flosculos quosdamè medijs decerpserunt historijs. Illi per excellentiam Historici vocantur, hi Rhapsodi historici. Singulorum nomina recensere taediosum est, & ad ostentationem potius, quàm ad doctrinam comparatum (etsi studio sorum causa, sub finem operis recensio breuis eorundem instituetur) illud interim tenendum, Historicos maiore nobis in de cerpendis exemplis labore constitisse: Rhapsodos longè minore & compendiosiore (etsipropter auctorum suppressa nomina obscuriores) & proinde dignos esse, quibus pro vsufructu [Greek words] rependantur. Exemplorum igitur scriptores diuidere possumus partim respectu materiae, partim respectu formae. Ex materia quidem, quoniam alij particularem quendam titulum enarrarunt, vt qui de Rerum inuentoribus, de Claris oratoribus, de Poëtis, de Grammaticis, de Claris mulieribus, de Viris bellica virtute illustribus, de Pontificibus, Regibus, Imperatoribus, de Pictoribus & Statuarijs, de Academijs, de Ritis nuptiarum scripserunt, quorum catalogum ex Bibliotheca Conradi Gesneri Tigurini, Germanorum Plinij, studiosi petere debent. Alij verò [Greek words] omnis generis exempla collegerunt: vtputa Aelianus, Parthenius, Valerius Maximus, Plinius, Polyaenus, Sex. Iulius Frontinus, Corn. Nepos (si Gellio credimus) L. Domitius Brusonius Iurecos. Lucanus, Alexander ab Alexandro Iurecos. Neapolitanus, Nicolaus Hanapus patriarcha Hierosolymitanus, Marulus Spalatensis, Io. Bapt. Campofulgosus Genuensis, M. Ant. Sabellicus Veicetinus, Ioan Bapt. Egnatius Venetus, Guido Bituricensis, Ioan. Rauisius Textor Niuernensis, Bartholomaeus Amantius I. C. Boius, Andreas Eborensis Lusitanus, Magdeburgenses Theologi, Matthias Castritius Darmstatinus, & Georg. Fabricius Chemnicensis, qui ex sacris Biblijs virorum illustrium vitas eleganter & eruditè collegit. His addes Io. Boccacij Decameron, Petri Meßiae Hispani Syluam variar um lectionum, Gilb. Cognati Nozereni Narr ationes, Lud. Dominici Variam historiam, Noctes Fran. Straparolae, Facetias Poggij & Io. Bebelij, Sermones conuiuiales Io. Gastij, Aegydij Corrozeti Dicta facta??? memor abilia, Iocoseria Ioan. Pauli monachi Colmariensis: & sexcenta alia eiusdem generis, quae cuiusque gentis lingua vernacula circumferuntur, multa??? non ita paßim obuia habent, quae vel contigerunt, vel certè contingere potuerunt, nam ridendo dicere verum Nil prohibet. Iam verò si formam spectes, hoc opus hic labor erit. Alij nam??? Exemplorum farraginem [Greek words] congesserunt, alij in certos eandem titulos digesserunt, quorum posteriores tanto plus laudis merentur, quanto ingeniosius est metalla à se inuicem separare, quàm è terra eruere. Aelianus Variae historiae libros consarciuit, absque omni ordine: quem imitatus videtur Nic. Leonicus Thomaeus tribus libris Variae historiae, pleraque è Pausania mutuatus. Parthenius Erotica sua, formae nulla ratione habita, contexuit. Polyaenus Macedo, qui sub Antoninis vixit, Stratagematum libros scripsit, quibus non ea tantùm, quae ad bellicam prudentiam pertinent, & Stratagemata propriè dicuntur, exemplis illustrat, verumetiam virtutes reliquas, quae in bellis locum habere possunt, exequitur: ordinem accidentalem à personis desumtum retinet, quem & Plutarchus, & illius imitatione nunquam satis laudatus vir Des. Erasmus Roterodamus, in suis Apophthegmatis obseruarunt. Qui tamen ordo quàm parum ad nostrum faciat institutum, cuiuis manifestum esse potest. Polyhistor ille Plinius, in magno illo suo & erudito Historiae naturalis volumine, vt laboris plurimum in colligendo habuit, ita artem in disponendo parcius adhibuit, quòd scilicet ob eorum quae indies addenda viderentur diuersitatem certos aliquos terminos & inuiolabiles constitui vix posse animaduerteret. Idem esto iudicium de Corrozeti, Dominici, Meßiae, & quorumlibet aliorum scriptis, quibus animasua, ordo scilicet, deest. Valerius Maximus primus antiquorum fuit (cuius quidem scripta extent) qui ordinem in exemplis obseruarit. Certos enim titulos descripsit, tanquam loculos, sub quibus exempla eiusdem generis colligerentur. Illius industriam & ordinem exrecentioribus Campofulgosus, Sabellicus & Egnatius imitati sunt. Campofulgosus Genuae olim rerum potitus, seditiosis ciuium factionibus è patria pulsus, historiarum lectionise totum dedit, & in hoc scribendi genere egregiam nauauit operam, ita quidem vt exemplorum copia & nouitate caeteros omnes vicerit. Quod igitur alijs calamitosum esse solet exilium, Campofulgoso ad nominis gloriam plurimum contulit. Ex illius scriptis (quae cùm lingua Italica tantùm prostarent, multo pòst à Camillo Gilino latinitate donata fuerunt) tanquam ex fontibus vberrimis, agros suos Sabellicus primùm, deinde etiam Egnatius irrigarunt. quorum ille eleganter qui [ID00030] dem omnia profert, sed breuitate nimia obscurus inter dum euadit: hic verò Asiatica sua redundantia non exempla colligere, sed historiam scribere videtur: à Campofulgoso & Sabellico externa plera??? mutuans, sed domestica interim Venetorum dicta & facta diligenter recensens. Hanapus ex sacris Bibliorum libris quaedam collegit, quae breuitate sua non omnibus vsui esse possunt, sedijs tantùm, qui sacras historias iam ad vnguem callent: Titulos quinetiam descripsit, in quibus non pauca multi reprehenderint. Marulus Spalatensis diligentiorem praestitit operam, sacra exempla & praesertim Christiana describendo: cuius eruditioni studiosi multa debent. Etsi enim superstitiosa quaedam corrogat, habet tamen suos, quos sequatur, auctores: ne??? fabulosa omnia respuenda sunt, nisi quis poëtis in vniuer sum bellum se indixisse profiteatur. Ex eorum, qui nostro seculo Magdeburgensem historiam, à solo natali dictam, iam inde à Christi opt. max. ortu ad nostra vsque tempora deduxêre, & quid in historiarum sacrarum lectione obseruandum esset, certorum Titulorum veluti terminis positis ostendêre, fontibus, riuulos interdum deduximus, quandoquidem auctores, quos illi diligenter perlegêre, nobis non suppetebant. Guido Bituricensis; renascentibus apud Gallos literis sub Francisco I. summo studiorum Mecoenate, maiore conatu quàm successu, exempla collegit. ne??? tamen ille praeclarae voluntatis laude erga communia studia defraudandus est. Alexander ab Alexandro Genialium dierum libros, varia eruditione refertos, scripsit, & in ijs non paucos exemploru̅ titulos tractauit. Raphael Volaterranus Vrbanoru̅ Co̅mentarioru̅ libros XXXIIX reliquit: ex quibus ij, quos Anthropologiam inscripsit, quamuis alphabetico tantùm ordine fuerint digesti, auctoris tamen diligentiam & eruditionem non parum commendant. Brusonius & Rauisius (qui ex Volaterrano pleraque de sumsit) palingenesiam suam Lycostheni nostro accepta̅ referunt: vter??? exemplis copiosus, breuitate obscurus: proprium quis??? ordinem in titulis obseruauit. Amantius titulos alphabetico ordine digeßit. Castritius nuper admodum de Virtutibus Germanorum principum non indoctè scripsit: commentarios de eorundem Vitijs consultò premit. Eborensis delectu adhibito ex Valerio, Sabellico, Fulgoso, Aeliano, Guidone, Marulo, praecipua tantùm peculiari ordine selegit. Et hi quidem Rhapsodi sunt, quorum laboribus nunc frequentius nunc parcius in hoc sumus vsi Theatro. Verumenimuerò vt iudiciorum insignis est diuersitas, ita ex his ipsis & Historicis & Rhapsodis, quorum auctoritates candidè & religiosè singulis subiecimus exemplis, erunt fortaßis alij alijs suspecti de men dacio, cui vel nugacitas, vel super stitio & impietas, vel certè maleuolentia fomitem praestet: aliorum auctoritas vilis erit nonnullis: sunt & qui poëtas penitùs ex historico opere eijciendos contendant. Quorum criminationibus etsi operosum est respondere, fortè etiam non necessarium: tamen ne nobisipsis, seu tibi potius, qui nostris hisce laboribus frui cogitas, defuisse videamur, paucis haec ipsa diluamus. Poëtas sanè propter sapientiae praerogatiuam, multorum consensu seculorum alitam, vt honorarios testes omittere non potuimus. Nam si Comicis & Tragicis in scenam non modò res gestas, sed fabulosas quoque verisimilitudine tamen veluti emollitas, introducere licet, magno cum spectatorum fauore & applausu: non video, cur poetica figmenta ex nostro hoc Theatro explodi mereantur: praesertim cùm Hor atianum illud notum sit, Et prodesse volunt, & delectare poetae. Nulla certè fabula est, quae non veritatis aut vestigium aut speciem quandam contineat probabilem. Licet hoc ex Diodoro Siculo, historico grauißimo, intelligere, qui de rebus gestis antiquorum narrationem contexuit, & fabulis remotis, veras historias subesse ostendit. Ne??? enim diuina illa veterum poetarum ingenia eò stupiditatis & improbitatis deuenisse existimandum est, vt fabulas de Dijs turpes & ridiculas, saepe etiam impias & superstitiosas, pro historijs aut amplecti, aut obtrudere voluerint. Sensus latet mysticus, modò physicus, modò ethicus, modò theologicus: qui initiatis tantùm, hoc est, solida philosophia imbutis, patere potest. At??? vt demus, nihil hîc, quod humanae vitae conferre queat, subesse: at certè tamen varietas ipsa exemplorum, non minus quàm ferculorum in opiparo conuiuio diuersitas, delectare poterit. Quòd si in theatris Rom. olim non viuae tantùm voces histrionum, sed etiam picta aulaea, tabulae, signa adhibebantur, quibus oculos suos spectatores pascere cum voluptate possent: in Theatrum quo??? nostrum non vera tantùm exempla, sed & poetica admitti poterunt. In scholis Christianis etiamnum hodie ineptißimae Ethnicorum poetarum fabulae (si exteriorem corticem spestes) leguntur, quandoquidem ex illis, praeter linguarum cognitionem, virtutum vitiorum??? non obscura exempla colligi possunt. Ecquis ergo tam morosus erit, qui non Christianorum quoque [Greek words] legere sustineat & audire? Etsi enim manifesta quandoque superstitio, saepe etiam latens impietas subest: nemo tamen, qui diuinitùs illustratus est, abijs decipi poterit, sacrarum literarum elencho adhibito. Idem esto iudicium de historijs ab impio homine recitatis. Nam quis tu es priuatus praesertim, qui historiam profanam eo solo nomine, quòd ab haeretico homine scripta sit (religionem semper excipio) damnare audes, cùm impius Cayphas vaticinatus sit, sceleratus Saulus inter prophetas locum suum habuerit, ipsi deni??? mali daemones Christum veraci quidem, sed improba tame̅ voce, Dei filium proclamarint? Quòd si in haeretico mendaciu̅ vti notam daemonis abominaris, cur no̅ veritatem in eodem veluti symbolum diuini spiritus amplecteris? nisi fortè in ea es opinione, vt quos tu ex viuentium numero tuo calculo extermina̅dos censes, eosdem quo??? statim ex harum rerum vniuersitate à summo illo imperatore Deo ad ima detrusos Tartara imagineris: quibus tame̅ coelestis pater hunc solem, hanc aura̅ vitalem, omni bonorum externoru̅ copia exornatam (vt de animi interim virtutib. profanis, quae iam inde à mundi ortu in ethnicis & haereticis non minus quàm in pijs & religiosis hominibus illustres extitêre, taceam) liberalißimè simul & indulgentißimè co̅municat. Dubia certè meliorem semper in partem interpreta̅da, [ID00031] caritas religiosa docet: veritatem vel in inimico amplectendam, cùm ethnica tum Christiana praecipit philosophia: mendacium verò apertum vt in nullo commendari, à nemine potest atque debet laudari, ita quod in ambiguo est, dictatoria auctoritate proscribere, & propter vnum aliquod de veritate suspectum exemplum multa omnium testimonio approbata bona damnare velle, nescio quàm pium fuerit. Sodomitis Deus opt. max. si quinque inter eos viri boni reperirentur, sese parsurum profitetur: vnius Abrahami pietas nepotum innumera contexit scelera: & Christus omnium virtutum exemplar, vitae??? nostrae canon, zizania adolescere sinit, ne dum feruido zelo extirpantur, bonae per inconsider antiam proterantur segetes. Idem ille daemonum quo??? praeconia & acclamationes audit, sed auditas respuit: tam in non admittendo cautus, ne à mendacij parente testimonium acceptasse videretur, quàm in non praecauendo prudens, vt suo semetipsum gladio Cerberus iugularet. Huius si vel aequanimitatem vel sapientiam, quisquis es Christianus, imitari voles, vti quae placebunt diuinae benignitatis charismata aamittes omnia, ita vicißim quae displicebunt ea moder atione feres, vti ne iudicando iudiceris. Iam quando Auctorum nobis obscuritatem obijciunt, impudenter sanè faciunt, si quorum fidem nondum satis habent perspectam, eos temerè damnant: imprudenter verò, si minus bonum esse virum putant Socratem, quia pauper est, quàm Archelaum, quia tyrannus. De faece interdum haurimus, at & faex vinum conseruat, & quemadmodum Mauritani medicinam, in orbe Graeco Latino??? penè obliter atam, Arabica lingua, barbara licèt illa & ignota nostris, conseruarunt: ita humiles saepe & plebeij historici veritatem gestorum fidelius proponunt, quàm qui magnis praemijs ad scribendum adducuntur. Recentiorum quinetiam auctoritatibus crebrò sumus vsi, vel vt eorum, per quos profecissemus, memoriam retineremus, vel quia vetustior scriptor nobis non occurreret, vel etiam vt tibi, qui in alieno opere tam fastidiosus es, locum cogitandi & inquirendi relinqueremus. Si Campofulgosi vel Sabellici auctoritas tibi sordet, vt nouorum hominum: cur non etiam Valerij, & Gellij, & Macrobij, & Laertij? quos satis constat, respectu eorum, ex quibus sua descripsêre, nouos fuisse. Atqui nec omnia mensae regiae vasa antiqui sunt operis, nec omnia aulaea principum Arachnea, nec omnia Alexandri regis signa Polycleti, tabulaeúe Apellis manu elaborata fuêre. Et verò insolentes esse oportet mercatores, qui non nisi ab vno eo??? primo institore aduecta ex Oriente aromata, nullis praeterea communicata propolis, putant distrahenda: qui dum transportatione permutatione??? crebra mercium vires dissolui criminantur, id agunt, vt condimentis vtilißimis, suauißimis??? Europam spolient. Qui ante nos exempla congessêre, vt hanc calumniam euitarent, & polyhistorias auctoritatem maiorem sibi compararent, eorum, à quibus exscripsissent singula, vel parcam vel nullam fecêre mentionem: & hoc ipsum est quod in ijs plerique omnes, nec sanè immeritò, reprehendunt. Nunc pari acerbitate nostro quidam succensent candori, quòd auctores qua decet quidem fide adducamus, sed non eos quos illi expetebant. Caeterùm quando hîc non antiquitatis, sed veritatis testimonium requiritur, cùm quae nostra aetate accidunt non minus historiae appellationem mereantur, quàm quae ante mille annosgesta sunt: quid prohibet, Romanam historiam, à Sabellico ex varijs antiquorum monumentis depromtam, eiusdem censeri veritatis cum illa, quam Liuius, Dion, Appianus ex multo vetust oribus ante mille annos & amplius tradidêre? eo??? magis, quòd quò remotior ille ab ea fuit aetate, cuius res gestas descripsit, eò liberior ab affectibus, eò in iudicando aequior esse potuit. Neque verò interesse quicquam videtur, [Greek words] sola excepta, historiam ex veterum monumentis colligas, an ex aliorum narrationibus contexas: vtrobique enim fundamentum veritatis ex ipsa petitur acroasi, quam non temporis diuturnitas, sedrerum & intellectus humani consensiss stabilire potest & propagare. Sunt sanè vt ingeniorum & rerumpublicarum, sic aetatum quoque & seculorum quaedam fatales periodi: & vetustatis auctoritas non tam ex temporis praerogatiua, quàm ex scriptorum grauitate videtur dependere. Quae nunc vetera sunt, olim certè noua fuerunt: & quae nunc recentia contemnuntur, ea posteritas antiquitatis nomine suspiciet ac venerabitur. Porrò si quaedam fortaßis alia in Auctoribus exemplorum digna reprehensione occurrent, cogitandum videlicet & illos fuisse homines, & nos homines esse. Quòd si ne Iupiter quidem omnibus [Greek words] placere potest, ecquis à nobis vt omnibus placeamus exiget? In magno vniuersitatis Theatro viuunt bonique malique, nec in hoc ipso Creatoris indulgentia reprehendi debet: similiter quoque in nostra hac Bibliotheca vt exempla, sic auctoritates omnis generis corrogantur, & quid quisque dixerit, non quàm verè dixerit, perpenditur, Singula vt auctori stent???, cadant??? suo. Qui malorum expertes viuere volunt, ad superos migrent oportet: in hac mortali vita boni consulant, si ex vipera theriacae conficiendae facultas ipsis suppeditetur. de Exemplorvm copia & delectu. Sed vt dimißis Auctoribus, ad Exempla conuertatur nostra oratio, de illorum congerie priore loco agamus. Molem Operis vides, ex rerum insigni varietate consurgentem, & nunc demum inscriptioni suae conuenientem. Italo Italica, Germano Germanica, Scythae placent Scythica. Dum igitur omnium commodis consulimus, omnigena quo??? colligenda fuêne Exempla. Quae tu fortè vt exotica auer saberis, alteri vel maximè arridebunt. Proinde è publico agro fruge alijs profuturas, tibi licèt parum iucundas, [ID00032] extirpare noli: nisi fortè tibi soli natos putas caeteros. Non vetustate tantùm, sed varietate & copia commendantur historiae: atque vt humanam vniuer sitatem non qui fuerunt tantùm, non qui nunc sunt, non qui erunt olim homines constituere dicuntur, sed omnes simul: ita, quod tamen optare potius quàm sperare licet, omnibus omnium hominum, qui à primo mundi ortu ad excidium vsque vixerunt, actionibus & paßionibus in vnum collatis, perfectum demùm & censoriae illius coram iustißimo Iudice panegyris aliqua ex parte aemulum foret Theatrum. Ergo qui delectum quaerunt in exemplis, compendio scilicet illi consulunt, sed non consulunt vniuersitati. Cum his è diametro pugnant, qui in tanta copia magnam adesse dicent inopiam, & ex vnius alicuius loci ab alijs tractati opulentia, nostram sugillabunt paupertatem. Quibus vt Hippocrateum illud sufficere debeat, [Greek words]: at meminerint interim, in singulis immorari nec consilij nec facultatis nostrae fuisse. Locos singulares qui ex professo tractant, vt Cicero de Oratoribus, Su???tonius de claris Grammaticis, Gyraldus de Poëtis, de Sepulcris, de Re nuptiali: nuper admodum G. Stuckius Tigurinus noster de Conuiuijs ingeniosè, copiosè, eleganter: ab illis, vtpote in vno tantùm genere occupatis, eius, quod tractandum susceperunt, argumenti perfecta requiritur elaboratio. Nobis satis fuerit, cosmographorum imitatione (qui in terrarum descriptione sese à chorographis minuta locorum obseruatione vinci aequo patiuntur animo) summa quoque capita exemplis quae ad manus sese obtulerunt, illustrasse, & loculorum interdum vel inanium ostensione lectorem studiosum ad supplementa inuitasse. Cùm Romae Constantius Imp. statuam equestrem in medio Trotani foro positam se imitari posse iactitaret: Hormisda subridens, At tu prius, inquit, stabulum huic simile extruito, tum equum introducito. Exemplis abundabunt fortasse multi certorum quorundam locorum: at omnes ex aequo areas locupletare, nec illi, nec quiuis alij poterunt. Quòd si qui nihilominus ea fortasse, quae desiderabant, quae??? in familiam ducere videntur, non adesse, quae non requirebant, adesse stomachabuntur: vt inexplebilis illorum bulimia medico potius quàm monitore eget (quandoquidem non ita appetitis improbo, sed in proba concoctione nutricis facultatis integritas consistit) sic illi ipsi cogitent, multa interdum vel negligentia vel taedio ab ijs etiam qui vni tantùm studio sunt addicti, praetermitti solere: & Italiam, prouinciarum omnium fertilißimam, non omni tamen sui parte ex aequo excultam esse: nobis itidem in tot & tam varias cogitationes distractis parem semper neque adfuisse nec adesse potuisse alacritatem: quin potius in ipso operis cursu saepe Medeae illud in mentem venisse, Vtinam ne in nemore Pelio. Sumus enim homines, neque corporis tantùm valetudini, sed & animi perturbationibus varijs obnoxij: praeter id quòd vt Rerum quaedam frequentius, quaedam rarius homini accidunt, ita quoque Exemplis alij Tituli instructiores, alij minus instructi necessariò esse coguntur. Ecquis verò Alexandrum Magnum, quòd non totius orbis prouincias subiugarit? quis Vlyssem, quòd non omnes mundi angulos perlustrarit? quis Archimedem, quòd in tantulo globo minutißima quaeque terrarum loca non sit persecutus, nisi vel ingratus sit, vel ineptus homo, iure accusauerit? Multa scilicet reliquimus, partim consilio, vt & tu haberes quod ageres, & tibijpsi ob eorum quae nos effugerunt scientiam gratulareris ([Greek words]) neque semper praemanso cibo vtereris, sed tuo etiam marte aliquid inre liter aria noui attentares. partim casu, cùm ne acerrimi quidem venatores omnes quas exciuerint feras capiant, vel quia nolunt, vel quia non possunt. Cyrus certè apud Xenophontem ceruos at??? damas imbelles aspernatus, apros tantùm & vrsos sectabatur: & Scipio nontam vt Romanares augeretur, quàm vt praesens conseruaretur, à Dijs petere iubebat. Qui hac Exemplorum copia contenti non erunt, ne instructiore quidem Theatro vnquam feliciter vtentur. Iam si diuersis locis eadem exempla, fortaßis etiam verbis ijsdem, à nobis inculcata esse quidam criminabuntur: at sciant illi, lucuisse nobis de ijsdem rebus & personis locis diuerso respectu per methodi leges agere: non minùs quàm poëtis eandem personam nunc tyranni, nunc exulis, nunc amatoris, nunc militis habitu in scenam introducere licet. Porrò si Qualitatem Exemplorum perpendas, ingens sylua insignem habet varietatem. Vetera ob aetatis praerogatiuam non parum maiestatis secum trahunt. Recentia sensus nostros magis feriunt, & plurimum in mouendo possunt, praesertim domestica. Quae rara sunt, ipsa nouitate & insolentia commendantur. Vulgata verò, non secus atque prouerbia, vsu & consuetudine auctoritatem acquirunt: vt quamuis cognitio, illorum splendoris parum afferre poßit, ignoratio tamen vituperio digna habeatur. Dioscorides Anazarbeaus, rhizolomus doctißimus, in stirpium historia non raras tantùm plantas, verumetiam vulgares & in Graecia paßim notas descripsit: quòd, vt sunt ingeniorum seculares quidam circuitus, eas quae suo tempore notißimae essent, posteris aliquando ignotas futuras metueret: id quod magno cum rei herbariae incommodo quotidie experimur. Sic etiam in Exemplorum Rhapsodijs noua, vetera, illustria, obscura, rara, vulgata, colligenda fuêre, vt doctis simul & imperitis satisfieret. In viuaria Principum non generosa tantùm animalia, sed lepores quoque & cuniculi admittuntur: & in horto Patauino (cui nostro tempore Aloysius Anguillara Rom. in plantarum cognitione exercitatißimus: nunc verò Melchior Guilandinus Borussus, & eruditione & peregrinationibus clarißimus, magna cum laude praeest) non modò nobilißimae plantae seruntur, sed in studiosorum gratiam ignobiles etiam & plebeiae: quòd nulla sit tam vilis herba, quae non praestantem aliquem in se contineat vsum. Turpia & obscena multa congeruntur, non vt imitanda proponamus, sed vt ipsa turpitudine & infelicitate absterreamus non penitùs malos: quemadmodum iudices sententia contra facinorosos lata, non id solum, quòd deliquerint, sed quomodo deliquerint, vt iusto eos supplicio affectos constet, explicare consueuerunt. Qui faci [ID00033] norosorum delicta quàm legislatorum monita amplecti mauult, dignus est qui constitutam legibus paenam subeat. Pudet interdum ea referre, quae alios designare non puduit: omissuri ea penitus, si pueris, & non viris cordatis haec scriberemus. Caeterùm eo consilio illa referimus, non vt tanquam Ostridis pudendae (dum reliquum corpus à Typhone discerptum reperiretur) cum iside stultis Aegyptijs colenda proponamus: sed vt ea vel ipsius Tituli indicio detestemur & abominemur. [Greek words], inquit ille. Atqui non [Greek words] tantùm, verumetiam [Greek words] colligimus, nec [Greek words] tantùm, verumetiam [Greek words]: improborum denique exempla, à proborum consortio separ antes, Philippi Macedonis Poneropolin, aut Actisanis Aethiopis Rhinocruram ciuitati proborum oppositam imitamur: & vt vno verbo dicam, nihil non ab alijs ijs??? bonis factitatum aggredimur. Historicis sacris simul & profanis non modò virtutes, sed & scelera hominum recensere licet. Comici in scenam impunè auaras meretrices, perfidos lenones, fallaces seruos, deliros senes introducunt. Tragici crudelißima quae??? facinora si non oculis, saltem auribus hominum proponunt, tanto cum applausu, vt Tragica mala pro detestandis sceleribus communi prouerbio recepta sint. Et nobis interim de ijs, quae ex aliorum scriptis collegimus, non licebit iudicium ferre, aut ea in ordinem redigere? Quòd si quis id omnino à nobis fieri non debere contendat, refrenet ille idem Historicorum libertatem, tollat scenicam poesim in vniuersum: praescribat quinetiam Medicis, vt saelutaria tantùm medicamenta cognoscere laborent, venena & lethalia pharmaca penitùs negligant: succenseat ad extremum summo rerum Opifici, quòd impuros canes, quòd lasciuos cercopithecos, quòd viperas veneficas, quòd incestos perdices, quòd androgynos lepores, quòd crudeles tigrides, in naturae dedecus, hominum??? perniciem, Vniuersitatis partes esse voluerit. Iam verò Minuta quo??? priuatorum hominum & Humilia multa collegimus, ex media quinetiam plebe non pauca desumsimus, scurrilia licet & ridicula, quoniam non principibus tantùm viris, aut ijs qui dignitate & opulentia clarent (quid enim habent illi, si virtutem excipitas, quo caeteris praestent?) sed omnibus, quantum in nobis est, hominibus consultum cupimus. Homo certè, cuiuscunque conditionis fuerit, microcosmus quidam est, & proinde in eo vt felicitatis & infelicitatis, sic virtutis & vitiositatis exempla obseruari possunt. Habitus similis in Iro & Craeso: etsi in hoc propter dignitatem personae externam illustrior. At quò me maior, inquit Socrates, magnus ille Rex Persarum, nisi etiam melior? Qui Historias Rerum publicarum scribunt, minutas singulorum actiones & paßiones persequi nec solent, neque debent, ne cum Antimacho opus in immensum excrescat. At qui Vitas singillatim persequuntur, in priuatis copiosi, in publicis parci esse debent. Ex vtrisque verò Syntacticus ea, quae varietati locorum suorum inseruiunt, magna, parua, illustria, obscura, decerpet, & veluti ex aceruo lapidum, magnitudine & politura differentium, maceriam construere studebit. Quòd si quidam, vt in Tragica scena, illustres tantùm personas introducendas fuisse obijciant: cogitent ijdem, Comicos, in dispare licet argumento, non minus & delectare & prodesse. Vtrun??? sanè exratione. Nam cùm vtrius??? fortunae inconstantiam & varietatem particularibus exemplis in scenam productis Poetae declarare conentur, ea sumere debent, quae oculis & auribus hominum gratißima sint, mentes??? spectatorum nouitate sua plurimum mouere poßint. At talia sunt in rebus quidem aduersis regum at??? principum exempla, quibus omnia ea praesidia affuerunt, per quae cladem & calamitatem à se suis??? amoliri potuissent, nisi diuinitùs in has misertas incidissent: in rebus verò prosperis, hominum extremae conditionis, exiguis vel etiam nullis ad felicitatem consequendam praesidijs instructorum. Cùm ergo in scena vtrius??? generis exempla locum habeant, cur non simili rationis modo etiam in Theatro nostro? Magni sunt magnorum corporum motus pariter & offensiones, sunt etiam parui: & vicißim parua corpora vt non per se, saltem ex euentu, vehementia interdum motus antecellunt. Accedit eò, quòd cùm pro varietate temporis, loci, personarum, auditorum, modò illustribus, modò humilibus exemplis opus sit, sylua omnium colligenda fuit, quibus pro occasione vti possemus. Honorum contemtus in rege longè euidentior est & illustrior, quàm in priuato aliquo philosopho: quandoquidem plures causas & occasiones gloriae expetendae principes viri habere videntur, quàm philosophi. Auaritia in homine diuite matore digna est vituperio, quàm in paupere. Liber alitas viduae, quae duo aera in gazophylacium miserat, à Christo seruatore magnificè commendatur: opulentorum hominum non item. Continentia Curij Sabinorum dona repudiantis longè maiore digna est admiratione, quàm Cratetis, superstitione & ambitione quadam opes suas effundentis. Penelopes pudor inter medias procorum insidias praeclarè innotuit. Bucolicum carmen Tityri, Melibaei & Daphnidis personas cum applausu recipit: Sauli, Dauidis, Paridis??? regio splendore velut offuscatur. Varietas ipsa copiam minus reddit fastidiosam: & rerum diuersitas mundum hunc, id quod nomen sonat, mundum esse facit: & domus priuatorum, siquidem magnificaesint, splendorem ciuitatis augent: sin humiles, publicorum saltem aedificiorum maiestatem magis reddunt conspicuam. Adde quòd moriones etiam suis facetijs reges oblectare consueuerunt, multò alioqui praestantioribus assuetos voluptatibus. Est enim, vt Tragicus inquit, [Greek words]. Iam si suspectae quaedam fidei esse putas, iudicio tuo frenum ego inijcere nolo: id tantùm memineris rogo, [Greek words] non Academicis tantùm, sed viris bonis & prudentibus in vniuersum potius quàm iudicij praecipitantiam conuenire. Nil dicimus, non dictum prius: & si auctoritatem eorum quos sequimur, damnas, pro arbitrio sanè id facito, dum modò ab alijs quacunque fide prolata, verè, hoc est, bona fide à nobis producta fatearis In argumento historico, & à medica profeßione alieno versamur: eáque propter ab alijs dicta, collecta & obseruata amplecti cogimur. quae si falsa fuerint, vt nostra me [ID00034] retur reprehensionem credulitas, sic fides excusatione digna est. Non omnia possumus omnes. Collectoris munus est, bona fide aliorum dicta scripta??? recensere, & veritatem Relationis, vt ita loquar, potiùs quàm Reispectare atque sequi. Habet enim materiam suam, quam ab Histrione sumit: huic ipsi formam indit, à Philosophia morum mutuatam. Sic Aduocatus & causidicus rationes clientium suorum tanquam iustas proponit, & quantum in se est, parti suae patrocinatur: quas, vtrum iustae sint an iniustae, vt Iudicis officium est discernere: ita hîc, supposita aliorum auctoritate, recte nécne sub locos suos singula sint relata videre, lectoris munus erit, non cuiusuis, sed illius, qui [Greek words] erit, nulla??? perturbationum nube offuscatus, quid veri aut falsi, quid boni malive actionibus insit, liberè &ingenuè dijudicare poßit. Quae vera vni, alteri falta: quae tibi bona, mihi mala videbuntur: vt si singulorum iudicia velimus expectare, perpetuò post tabulam cum Apelle latendum sit. Ad hunc ipsum ordinem & adulationis & maledicentiae crimina, si quae obijcientur, pertinebunt. Homines quidem sumus, sed & tu qui haec iudicas, homo es: affectibus fortè turbamur, sed & in te perturbationes cadere, quis dubitet, si ex tuo tantùm gustu singula aestimes, & quibusdam ita sis addictus, vt malè de malè agentibus loqui piaculare putes esse? Atqui veritatis sacerdos est Historicus, humanae illustrator vitae: quae cùm Aegypti instar [Greek words], non bona tantùm, sed & mala sunt enarranda, & à Rhapsodo, praesupposita veritate historica, aut verisimilitudine poëtica, in suos locos distribuenda: quorum illa adulandi, haec maledicendi studio, imperiti & ex suo affectu omnia metientes scripta calumniabuntur. Quid verò ijdem Euangelistis, quorum vt diuina, sic sacrosancta est historia, facturi sunt, non laudes tantùm, sed & naeuos & vitia Apostolorum (Christi alioqui diuino spiritu illustratorum, pietatis aeternae columinum) bona fide recitantium? cùm quae à probatis alioqui Historicis de quorundam sacra dignitate illustrium virorum sceleribus memoriae sunt tradita, sub certis vitiorum capitibus proponi permolestè ferunt, hoc vnum scilicet praefati, Non aedificat. Atqui, vt è multis vnum referam, ne Syluestri quidem 11 ad seriam poenitentiam conuersi historia, miraculo etiam post mortem contestata, aedificaret, nisi manifesta impietas & apostasia praeceßisset: nec vnquam resurgenti congratularemur, nisi labenti condoluissemus. Sed quo tandem consilio exempla fragilitatis humanae in sui seculi hominibus, amicis licet illis, & in supremo dignitatis fastigio constitutis, posteritati inuident, quae ne??? in Prophetis, ne??? in Patriarchis, ne??? in Apostolis sacrae nobis inuiderunt literae? Num quia vnus aliquis è multis Episcopus [Greek words] est, num quia impurus, num quia impius, religionis Christianae veritati aliquid decedit? Ediuerso, num quia Epiphanes excellente fuit & ad miraculum vsque praeditus ingenio, iccircò haeresis Carpocratiana vera est? Non magis certè quàm Marcionis secta, plurimis licèt pseudomartyrum exemplis nobilitata: aut Simonis Samaritani, stupendis circumlitata miraculis. Aeter nus ille dator luminum, qui omnem hominem in hunc mundum venientem luce sua illustrat, dona sua pijs pariter & impijs communia esse vult: & vicißim maleficus ac veterator ille spiritus vt impijs, ita multò magis pijs infestus esse consueuit. Proinde si diligenter vitas mortalium inspicias, nullum ferè reperias (diuinitatis radio illustratos semper excipio) in quo miscellam hanc virtutum at??? vitiorum non liceat obseruare: verum??? est adeò Satyrici illud, Quòd vitijs nemo sine nascitur, optimus ille Qui minimis vrgetur. Id vnum sincerè possum affirmare, nulla vel accusandi vel sugillandi libidine exempla nos congeßisse: & cùm quae propter caritatem ab hominibus instituta sunt, vt D. Bernardus loquitur, propter caritatem quoque aboleri poßint, multa eorum, quae in superioribus editionibus quosdam offenderant, vel omissa vel mitigata fuisse. St carnis manducatione fratrem meum offendam, ab carnibus in aeternum abstinuero, inquit Gentium doctor. Quòd si tamen in tanta exemplorum copia quaedam praeter ianitoris consilium & institutum per rimas quasdam sese insinuauêre, stigmatibus interea notentur, dum suo tempore loco??? melioribus cedere cogantur. De Forma, hoc est, Dispositione & Charactere huius Operis. FOrma est, quae rei dat esse & nomen. Congesta domus est ex lignis, saxis, ceme̅to: co̅gestum Mausoleum: congestum quoque Theatrum. Verùm non quia congesta, sed quia arte congesta, & certo digesta ordine, id quod sunt, esse dicuntur. Opus hocce nostrum [Greek words] esse iam ante constitit. [Greek words], supposita Exemplorum farragine, ab Organicis facultatibus Orationem atque Rationem, veluti formas Rerum quatenus docentur, mutuatur: à Logico quidem Methodum & Dispositionem: à Grammatico verò & Rhetore, saepe etiam à Poëta, Characterem. Ergo priùs de [Greek words], mox etiam de [Greek words] dicendum est. [Greek words], siue Ordo, quem animam rerum Plato appellare non dubitauit, eidem??? Menander tantum tribuit, vt dispositione fabularum constituta, eas se iam perfecisse gloriaretur, alius apud alios Exemplorum scriptores reperitur: de quibus nunc, quia nostrae sunt ciuitatis, nostrum??? laborem eximiè iuuerunt, verba tantùm faciemus. Aelianus varias lectiones absque ordine, prout quae??? legenti sese obtulerunt, congeßit. Sic Polyaenus Stratagemata, Plutarchus Apophthegmata. Io. [Greek words] Chiliades suas, vt de caeteris taceam. Valerius Maximus oculatior fuit, & certos titulos descripsit, tanquam locos communes, ad quos vulgatißima exempla reduci possent. Eum postea ex Neotericis secuti sunt Ioan. Baptista Campofulgosus, M. Anton. Sabellicus, Ioan. Baptista Egnatius. Verùm cùm magna titulorum inopia laborent omnes [ID00035] isti, & ex suo potius commodo quàm ex rei natura titulos congerant verius quàm connectant: alius certè ordo instituendus fuit, qui non ex voluntate scriptoris, sed ex arte penderet, atque adeò aeternus esse posset. Cuius quidem ratio ex rerum essentia fuit deducenda. In Praeceptis vniuer salibus, vbi prius & posterius ex rerum natura, secundùm principiorum & principiatorum diuersitatem, petitur, Ordines tres didascalici locum habent, nec sine illis aliquid rectè doceri potest. Exempla si considerentur more philosophico, nempe quòd physica, metaphysica, mathematica, naturam sequuntur suoru̅ Praeceptorum, & secundùm ordinis didascalici normam diuidi debent. Sin verò respectu subiecti, cuius sunt Exempla, sic cùm Hominis historiam propositam habeamus, classes describamus oportet vniuersales, ad quas quaecun??? in illum Bona & Mala in quocunque vitae genere cadunt, referri debeant: quarum deinde singulae rursus in suos diuidantur Titulos, prout Exemplorum diuersitas suadebit. Atque adeò vt Dispositionis idea facilius comprehendatur, typica demonstratione, periculosa licèt docenti, at discenti tamen compendiosa, regiones nostri Theatri principes delineemus. In qua si diuersum ab eo, quem in prioribus editionibus obseruauer amus ordinem sequemur, si Voluminum seriem mutabimus, si eorundem numerum augebimus, si locos ampliabimus: non id vel leuitati vel temeritati quisquam adscribat, sed illud consideret, [Greek words]: atque vt D. Marci Veneti architectum, natione Graecum, ingenio & arte summum, multa fugerunt, quae in progressu demum operis ab eo animaduersa, corrigitamen non potuerunt (quam ob causam quoque statua, quae illi ex pacto in oculatißima templi parte debebatur, in locum ignobiliorem translata fuit) sic nobis singularium exemplorum varietas ad multorum locorum consider ationem fenestram aperuit, & consilium dispositionis non rarò mutare coegit. In metallis certè depurandis experiantia trahit experientiam: & [Greek words] rudem exactiore [Greek words] pictores & statuarij expolire & animare student, laudabili inconstantia, philosophicae nimirum libertatis obstetrice, sophisticae pertinaciae curatrice. Ergo vt ex ruinis Augustae Basileam vel extructam vel auctam fuisse, & instar Phoenicis ex cineribus Rauracis reuixisse constat: sic proscißio prima Theatri nostri iterationi, iteratio tertiationi occasionem praebuit. Sic pueritiam adolescentia & iuuentus, hanc virilitas & senectus excipiunt. Minutas diuisiones interdum secuti sumus, vt notis istis memoriam & iudicium aliorum excande faceremus. Quòd si qui [Greek words] isto offensi, diuersorum ciborum genera, in singulis singula paropsidibus Gallorum more apposita, in vnam grandem seu Vitellianam seu Germanicam patinam congerere volent, Indicum id faciant licèt praesidio, & locos sequantur Grammaticos, qui Logicos & Ethicos vel negligunt, vel non intelligunt. Sed venio ad Operis animam. Historiam Vitae humanae exemplarem meditamur. Ergo Quis sit qui viuat, & Quae sit vita quam viuit, perpendendum. Homo respectu Finis est Vinculum Vniuersi: respectu Efficientis est Dei Vicarius, & Rector Vniuersi: respectu Materiae, Bonorum scilicet & Malorum omnium, est Compendium Vniuersi: respectu Formae est Imago Vniuersi, & Microcosmus. In tanta proinde rerum varietate, Dispositionis ipsius Fontes perpendendi, ipsius scilicet vitae humanae, quae [Greek words] est, causae. Et quidem vitae Materia priore loco occurrit, quatenus scilicet Agit & Patitur homo, consideratus per se primùm, secundùm ea quae insunt vel inhaerent ei, quo ad Animum, quo ad Corpus, quo ad Fortunas: deinde respectu conuersationis mutuae. Aut enim viuit Solus, vita Solitaria: aut viuit Cum alijs, deditus scilicet vel Cognitioni, quae Academica vita est: vel Actioni, & huic rursus tum Religiosae (quae Religiosa vita dicitur) tum Profanae, in vita Oeconomica & Politica. Secundo loco Forma sese offert, adeo???ue Vita alia videtur esse Occulta, [Greek words] ipsa, veluti [Greek words] & Possessio vitae: alia Manifesta, [Greek words], tanquam [Greek words] Operatio, siue Actu, siue Potentia, quae [Greek words] propriè dicitur. Iam verò Efficiens tertio loco considerandus, partim per se, vtinstructus est bonis Animi, V. G. Doctus, Philosophusm Rhetor: Corporis, vt Pulcer, Robustus: Fortunae, vt Rex, Iudex, Sacerdos. partim respectu Instrumenti, vt scilicet Natura, Arte, & Exercitatione nititur. Vitae Finis quartum locum tuetur, Beatitudo scilicet & Felicitas, tum Theorica, tum Practica. ??? ??? ??? ??? Haec est igitur Theatri in vigintinouem Volumina diuisi, & horu̅ rursus singillatim in certos libros pro rerum varietate subdiuisoru̅ generalis dispositio. Particularis verò illa, qua libros singulos in Titulos suos partiti sumus: quoru̅ alij subdiuisionis sunt expertes, alij hanc etiam tergemina̅ admittunt: id quod ex ipsis Tabulis cuilibet libro praefixis primùm, deinde etiam ex characterum diuersitate intelligi potest. Verumenimuerò quia non deerunt, qui Titulos humanarum actionu̅ & paßionum ex materia potius deducendos existimabunt, at??? adeò consilium nostrum reprehendent: his vnico verbo respondeo, in materia conuenire ea quae formis differunt, & forma vicißim ea quae differu̅t materijs. At quia materia tempore prior, dignitate posterior est, & qui forma̅ habet, ille materiam quo??? necessariò praesupponit: iccircò secundùm formam potius quàm secundùm materiam Titulos diuidere maluimus, qui deinde etiam in materiales species diducantur. Hospit alitas respectu materiae vna eadem??? videtur esse, quatenus suo erga hospites officio rectè fungitur. At secundùm formam, hoc est, secundùm habitu̅, à quo profluunt hospitales actiones, considerata, in varios diducetur Titulos. Alia nam??? hospitalitas ad liber alitatem pertinet, vt alimenta & habitationem hospitib. largiri: alia humana est, erga hospites benignu̅ sese tum salutando, tum ministrando praebere: alia iusta, hospites non prodere, depositum reddere, & similia. Inhospitalitatem pariter, quae materiae respectu vnica erat, formae merito diuisimus in inhospitalitate̅ illiberale̅ & auaram (tum [Greek words], vt qui hospites auri depositi causa occidunt: tum [Greek words], vt qui hospites sordidè tractant) in inhumanam, & in perfida̅ siue iniustam. Pariratione Beneficentia materialiter ea est, quae beneficium confert in alios: at formaliter considerata, si spe talionis id faciat, ad auaritiam: si libidine quadam profundendi sua, ad prodigalitatem: si non merentibus tribuat, ad iniustam [Greek words] referenda erit. Vitae morum??? mutatio modò ad leuitatem & inconstantiam, modò ad poenitentiam reuocabitur. Bene maléve morati, si mores spectes, generali titulo comprehendi possunt: sin verò species virtutum varias, quibus tanquam accidentia externa adhaerent, sic non paucas admittent differentias. Omnes exemplorum scriptores, Valerium imitati, titulos habent, de Insigni pueritia & adolescentia: non malè quidem, si materiam spectes. nos verò respectu formae ad indolem vel theoricam, vel practicam pertinere iudicauimus. Inimicos amare, vlcisci, decipere, eiusdem loci videntur esse: at si formam consideres, internos scilicet habitus, à quibus actiones tales promanant, diuersorum profectò locorum erunt. Amor Dei, proximi, amicorum, patriae, amor vxoris, liberoru̅, in materiali beneuole̅tia conueniunt: at si fontes ipsos intuearis, ad temper antiam alius, alius ad iustitiam [ID00040] pertinebit. Dantur quinetiam Tituli quidam pro vario instituto studiosorum ex simplicibus velut compositi, verbi causa, Fraus in auctorem redundat, Qui suis inuentis periêre, Artis quisque suae magister est, & similes alij, Quos sibi pro arbitrio fingere quis??? potest. Eos cùm persequinec liceat, nec expediat, per analysin ex simplicibus locis eruere lectoris erit industrij. Et vt de alijs quo??? loquar, Parthenius Erotica scripsit, Polyaenus Stratagemata, de Moribus gentium & populorum varijs Stobaeus: de Miraculis, post omnes alios copiosißimè Lycosthenes noster: de Claris mulieribus, de Rerum inuentorib. diuersi auctores. At quis non videt, materiam in singulis eandem esse, cuius merito similitudinem habent & conuenientiam: forma verò differre & ad varios locos referri debere? Formae igitur ratio habenda est inprimis, vt ea quae secundùm formam conueniunt, rectè coniungantur. Interim tamen materia negligenda non est, quandoquidem ex illius diuersitate formales species subdiuidi posse videntur. Sic Temper antiae vnica est ratio formalis, ne??? à voluptatibus, ne??? à dolorib. vltra, quàm recta dictat ratio, co̅moueri. At quia voluptates variae sunt, & velad indiuidui, vel ad speciet conseruationem faciunt: propterea Temper antiam in victus Abstinentiam, & in Continentiam venereorum, diuidere possumus. Liber alitatis sumtuariae forma est eadem, materia diuersa: vt sumtus in hospitium, in epulas, in equos collatt. Et ne longior sim, nulla est virtus, quae non innumer as admittat partitiones, à materia ferè desumtas. Ne??? id mirum: cùm ipsius Virtutis in genere vnica sit ratio & definitio, Habitus scilicet in mediocritatis consistens: qui rursus ex subiecta materia in varias diducitur species. Alia siquidem ratio est mediocritatis in periculis obeundis, alia in pecunijs contemnendis, alia in honoribus persequendis. Iam sititulorum aliam interdum seriem & connexionem, quàm in secunda editione, obseruauimus, si saepe etiam eundem Titulum diuersis locus repetiuimus, non sine ratione id à nobis factum esse, res ipsa, methodi limitib. circum scripta, & typicè delineata, facilè docebit. Et tame̅ ne repetitione exemploru̅ onerosi essemus, ad similes Titulos lectore̅ relegare semper studuimus. Sepultura ad Corporea & Fortuita bona referri potest: Luctus vt ad animi perturbationes pertineat, eide̅ tamen inter Humanitatis quo??? species locus dabitur. Ignominiae posseßio Fortuita est: at vt eiusdem tolerantia ad Forti tudinem, sic irrogatio ad Iustittam & Iniustitia̅ referri potest. Sint igitur hae de Titulorum, veluti loculoru̅, ad quos Exempla referantur, dispositione dicta. Cuius declarandae causa geminu̅ Indicem huic Operi subiunximus: quoru̅ prior seriem Titulorum personaru̅ in hac scena productaru̅ elenchu̅ literarium co̅plectetur. Verumenimuero cùm Exempla eiusdem Tituli numero varia sint, ordinem quendam efflagitare videntur: qui proculdubio à varijs personarum accidentijs petendus erit. Personas intelligimus, tum historicorum qui scribunt, tum eorum de quibus scribunt. Si historicorum rationem habeas, exempla diuidi poterunt in Sacra & Profana. Sic Andreas Eborensis in Ethnica & nostratia siue Christiana, exempla distinxit. Sacra autem ea nomino, quae vel à Bibliorum libris (quorum auctoritas sacrosancta apud omnes pios haberi debet) vel ab Ecclesiasticis scriptoribus tradita sunt. Profana rursus in Historica, quae fidem merentur, & in Poëtica siue fabulosa distinguo. Iam verò personas eorum, de quib. historiae loquuntur considerare possumus vel perse, vel respectu nostri. Si posteriore modo, exempla non ineptè diuidentur partim ratione loci, in Domestica & Externa, Valerij & Egnatij imitatione: vt domestica ea dicantur, quae nostrae gentis hominibus contigerunt, & propterea etiam animos nostros plurimùm mouere possunt: externa, quae peregniris & exteris. partim respectu temporis, in Vetera & Recentiora, quam diuisionem Campofulgosus secuntus est. Sin priore modo, sic pro qualitate personaru̅ varias admittent diuisiones. Habita nam??? ratione sexus, alia Virorum erunt, alia Mulierum: cùm nulla ferè virtus sit, quae no̅ in mulieres quo??? cadere poßit. At conuer sationis ratione habita (quandoquidem homo animal [Greek words] est, & ad conuer sationem natum) sic distinguuntur commodè in Politica & Oeconomica. Politica rursus in Publica & Priuata. Publica, tum Principum & magistratuum, tum Subditorum. Priuata, vel Inimicorum, vel Amicorum, vel Hospitum & peregrinorum. Quòd si iam locum habitationis obseruemus, quem ferè morum, linguarum, studiorum varietas sequi videtur: eiusdem certè gentis exempla coniungenda erunt: vtputa Hebraeorum, Assyriorum, Graecorum, Romanorum, Gallorum, vel Germanorum: eo??? magis quòd Hebraeorum, Italos Italorum exempla, tanquam domestica, longè plus mouere possunt, quàm exterorum. Et hi quide̅ fontes sunt [Greek words], secundùm quos exempla eiusdem tituli in ordinem redigi possent. Caeterùm quia & operosum & curiosum esse videtur, eundem titulum in tam varias partes secare, craßiore minerua, in per sonis Locus inprimis, hoc est patria ipsa, obseruetur: deinde Tempus. Ergo exempla Hebraeorum afferantur pro chronologiae serie. ne??? Moses ante Abrahamum, aut Dauid rex post Ezechiam statuatur: mox subiungantur Aßyrij, Persae, Aegyptij, Graeci, Romani, Hispani, Germani, Galli, & caeteri deinceps. Et ordo quide̅ iste exemplorum partim chronicus, si tempus consideretur, partim topicus, si locus siue patria, vtrobig??? ab Historico mutuandus, vt perpetuus & aeternus erit inter eiusdem tituli exempla, ita non minus ad vsum accommodatus: quandoquidem ex hoc veluti penu citra difficultatem vestera, recentiora, domestica, externa, politica, oeconomica, publica, priuata, virorum, mulierum, fabulosa, historica, sacra denique & profana, cùm opus erit, suo quaelibet loco & tempore depromentur. Quòd si verò aut Valerium imitari velis, aut Campofulgosum, id eueniet incommodi, vt quae tibi domestica videntur, alijs externa sint: quae??? nostro tempore recentia, post aliquot secula iam pro vetustis habeantur. Et haec de Ordine Voluminum, Titulorum & Exemplorum nostri Theatri, dicta sint: quem si in laboriosißimo opere interdum non obseruauimus, vt humanum fuit errare, ita non minus humanu̅ nobis quicquid hîc est confusionis condonare: praesertim. [4] cùm ea sit Rerum humanarum perplexitas, quandoquidem mala sunt commista bonis, vt rarò idem exemplum ad vnum certum locum simpliciter reduci queat, plerun??? ad diuersos. & eos quidem contrarios: ea iudicij humani imbecillitas, vt pro Habitibus internis Characteres externos morum amplecti, & tanquam in Platonica specu corporum obuersantium species ex vmbra quam iaciunt dijudicare cogamur. Superest [Greek words], siue Dictionis genus, quod nobis histrionum loco inseruit, & interpretis munere fungitur. Character igitur historicus esse debet. Historiae est rerum cir cumstantias & temporum seriem diligenter obseruare, ornatus nimiam curam non habere, sed ea niti moderatione, vt ne??? inculius sit stylus & horridus, ne??? fucatus omnino, & rhetoricis phaleris plus satis exornatus, qui dubiam historiae fidem faciat, quasi maiorem eloquentiae quàm veritatis rationem scriptor habuerit. Cauenda quinetiam obscura breuitas, & fastidiosa prolixitas. Valerius Maximus & Egnatius in ornatu nimij sunt. Sabellicus elegans ille quidem, concisus tamen vltra quàm oportet, no̅ affectatione, sed consilio, quòd in suis Enneadibus & Decadibus singula prolixè explicasset. Medium itaque sequendum, & ea tantùm quae ad praesentem locum pertinent recensenda: ex quibus Lector historiam ipsam, quantum satis sit, cognoscere poßit. Nam, verbigratia, si mollities Sardanapali in disquisitionem veniat, & simpliciter mollem fuisse dicamus, Lector imperitus nihil docebitur, ne??? exemplo illo vti poterit, cùm reliquas circumstantias ignoret, vtputa quòd rex Assyriorum vltimus fuerit, & propter ignauiam ab Arbace Medorum praefecto regno exutus, inregia semetipsum concremauerit. Vtilis quidem est breuitas ijs qui historias nouerunt, memoriae refricandae ergò, & ad synopsin confert: at indoctis, & historiarum imperitis, quorum maior ferè pars est, addo etiam doctis, qui propter seria studia historijs vacare non possunt, inutilis & odiosa. Compendio igitur studendum, non breuitati: hoc est, medium sequendum, parerga omnia reijcienda, necessaria non omittenda. Quemadmodum enim emblemata proportione respondere debent loco cui inseruntur, vt nec maius spacium occupent, nec vacuum relinquant: sic etiam in Exemplis res sese habet. Et haec quidem moderatio in Historicoru̅ praecipuè floribus decerpendis requiritur: cùm aliud sit Historiam scribere, aliud Exempla ex historijs colligere: at??/ hîc praecipuè Corinnae illud locum habeat, [Greek words], Manu serere oportet, non toto canistro. In Rhapsodorum verò collectaneis, qui cibum veluti praemansum in os ingerunt, vti operae minus est quo ad [Greek words] ita quo ad [Greek words], labor paulo minor. Digerenda sunt enim in locos suos Exempla, eadem??/, propter luxuriem saepe castranda. Nam qui scripserunt exprofesso de certis Hominum Rerúmve generibus, illi minutißima quae??? diligenter persequi consueuerunt, saepe etiam ornandi causa aliena quaedam intermiscere. Nos verò, qui nudas res consider amus, & compendio, quantum eius fieri potest, studemus, parerga omnia respuimus: ea tantùm, quae adrerum cognitionem necessaria sunt, amplecti debemus. Quòd si tamen interdum Exemplorum narratione multa, quae ad praesentem Titulum non faciunt complexi videbimur, id eò factum est, vt historia integra sub vno aliquo Titulo describeretur, sub alijs deinde Titulis succinctè tantùm perstringeretur, saepè etiam (id tamen rarius, ne crebra [Greek words] fastidium pareret) ad priorem Titulum lector reijceretur. Et haec de Compendio orationis, quod ex natura Exempli pendet, vel Simplicis, ad vnum certum Titulum pertinentis: vel Multiplicis, ad diuersos Titulos reducendi. Iam verò stylus ipse Theatri huius varius est: vt etiam scriptores, quorum auctoritatem secuti sumus, diuerso sunt vsi charactere. Nam cùm Valerij, Sabellici, Campofulgosi, Hanapi, Maruli, Egnatij, exempla, paucis quibusdam immutatis, retinuerimus, stylum variare ne??? potuimus, neque voluimus, rerum potius quàm verborum rationem habendam rati. Coqui sanè boni est, conuiuarum sese omnium accom modare palato: sed & non morosi conuiuae, obsonijs abundè propositis, condimenta non nisi languentis stomachi causa expetere: insani verò nedum impudentis, omnes cibos eodem modo apparatos flagitare. In picturis aliorum dijudicandis, modò lineamenta ex arte constent, colores non magnopere, praeterquam ab ijs, quiplus oculis quàm arti tribuunt, requiruntur: ita cum hîc de principe constet dispositione Titulorum & Exemplorum, condonabunt styli inaequalitatem, qui non linguae, sed Exemplorum, è probatis licèt, barbaris tamen historicis, depromtorum causa huc acceßêre: praesertim cùm pro suo cui??? arbitrio haec ad vsum reuocare, & quem volet colorem inducere sit permissum. Nobis enim fortasse nec otiu̅ nec vita suppetet, vt quod multi flagitant, & animus etiam iubet, Geometrarum imitatione, qui Vniuersitatis machinam in exiguo globo describunt, magnum hocce Theatrum in Theatridij formam contrahamus: nedum vt in dictione excolenda plus operae & studij collocemus. De Architectis huius Operis. DE Materia quidem & Forma hactenus. Accedamus nunc ad Redemtores & Architectos nostri Theatri. Conradus Lycosthenes Rubeaquensis, felicis & aeternae memoria vir, cùm per quindecim annos & amplius in varijs Exemplis colligendis versatus esset, iam??? farrago ipsa ad eam excreuisset molem, vt in tanta varietate & similitudine titulorum Delio natatore opus esse videretur: de Forma Operi indenda (reuera enim rudis erat indigesta??? moles) hoc est, de Dispositione Voluminis multum dubitabat. Nam??? limites à Valerio positos, angustiores esse videbat, quàm qui tantam, copiam ferre possent. At terminos longius promouere, in nouo praesertim & à nemine hactenus tentato argumento, & temerarium & periculosum esse iudicabat. Proinde ad extremum id consilij cepit, vt eundem, quem in Apophthegmatis obseruarat, ordinem sequeretur. Verùm cùm Commentarij, Similium, quos iampride̅ edere statuer at, cer tis quibusdam de causis supprimerentur: ne??? in animo haberet, ante Similium editionem Exempla euul [ID00042] gare(quamuis enim in mortis Christiana meditatione vltra quàm dici poßit aßiduus esset, cupiebat taemen foetus hosce geminos ante suum obitum luce donari) paralysi primùm correptus, quae & linguae & dextri lateris vsum longo tempore impediunt, ab Opere praeclarè cepto volens nolens destitit. Septennio pòst grauiore apoplexia tactus, naturae conceßit, ne??? vel fidem suam liberare, vel doctorum expectationi satisfacere potuit. Ego igitur, cùm praeclara Lycosthenis erga me extarent merita (vt qui conditione vitricus, voluntate plus quàm pater fuisset) simul etiam Reipub. literariae non parum interesse arbitrarer, Opus istud in lucem edi: cùm priuata pietate, tum verò inprimis vtilitate motus publica, magno animo prouinciam hanc suscepi, & in spaciosißimo campo, à nemine antè tam ampla circumscriptu̅ indagine, quantum potui, minus certè quàm debui, vel laboris vel diligentiae impendi: vt mirari saepe mecum ipse soleam, primam editionem tam rudem & impolitam tanto fuisse applausu exceptam: nisi quòd etiam Satyri, Mimi & Parodi, qui delectationis causa Poetarum dramatis interponi solent, non rarò maiorem vulgi applausum merentur, quàm ipsi Tragoedi. Comoedi & Rhapsodi. Fecit sanè hoc ipsum, vt licet parturientium more inter medios primae editionis sudores duplex votum haberem, alterum, praesens opus absoluendi, alterum, nunquam deinceps aggrediundi: munificentia tamen Ioannis, Christophori & Eliae Vueitmoserorum fratrum, Christophori V. C L. filiorum, dominorum in Vinkel & Falckenstein primùm ad iter andum, subinde etiam aßidua studiosorum hominum congratulatione & admonitione, ne, quod Hesiodus vetat, [Greek words] relinquerem, ad Cyclopeum hunc laborem tertiandum accesserim. At??? vt de meis occupationibus, quando ita praesens locus exigit, aliquid dicam, si cum secunda editione hanc tertiam co̅feras, quinquennij vides laborem, hominis nec magno ingenio, nec firmo praeditus corpusculo, & praeter Academicam profeßionem, curas??? domesticas, praxi etiam medica, frequentiore saltem quàm velit, quam??? [Greek words] ferant Musae, occupati: vt haec sint otij nostri [Greek words], per se, fortè exilia, at (quod Logici dicunt) [Greek words] magna. De subsidijs si quaeris, in hac tertiatione (cuius acceßionem ex ipsa mole primùm, sed multo rectius ex Voluminum numero colligere potes) vnius solius Basilij Lucij) consobrini carißimi fida & elegante manu in exscribendis ijs, quae aciem [Greek words] respuebant, & conglutinandis ijs quae coniungenda erant, per triennium & amplius sum vsus. Caetera, seu dispositionem, seu exemplorum syluam spectas, nostrae sunt. Plurium opera vti nec licuit, nec placuit: vel quia, vt ille ait, [Greek words], cùm quot sunt capitum, tot sint studiorum millia: vel quia pauci exiguo cum lucro magnos labores suscipere, & ne alienis inseruire cogantur sordibus, Reipublicae etiam commodis consulere renuunt. Ergo vti in fabulis ab vtero Semeles excisum Bacchum suo insuit femori Iupiter: sic ego Lycosthenis immaturum foetum quantum in me fuit vita donaui, & porrò in eam quam vides speciem transformaui. Quam etsi vt ideam Humanae historiae suis absolutam numeris nec arroganter statuo, nec impudenter credulis obtrudo, qui humana omnia, vel in supremo excelle̅tiae gradu constituta, perpetuae mutationi & emendationi subiecta esse sciam: at certè tamen si nostrum hunc laborem cum reliquorum conferas sudoribus, aequiore sat scio erga nos censura vteris. Sol mundi oculus supra horizontem elatus cuncta quidem illustrat, sed clarius alia, alia obscurius: & Persarum ille sol Cyrus in amplißimo regno non vbiuis omnibus ex aequo sufficere poterat: neque nos pari diligentia omnes operosi huius operis partes explicare. In templo Dianae Ephesiae extruendo tota Asia per centum & viginti annos elaborauit, moram??? extructionis elegantia & splendore aedificij compensauit. Nostram verò diligentiam contraria ratione & temporis, vt spero, breuitas, & laboris excusabit magnitudo, in ijs praesertim locis, quorum caeteri rhapsodi vel nullam, vel certè confusam admodum mentionem fecêre. At quid festinatione opus erat, cùm nonum liceret in annum premere? Licebat sanè velin decimum, si tam nostrae existimationis quàm Reip. studiosi fuissemus. Sed ea nobis inest persuasio, in tanta humanae vitae breuitate, & ingeny imbecillitate, eos qui summa vtuntur diligentia, sibijpsis, qui mediocri, vel cum suae famae periculo alijs consultum velle. Proinde vt cauponem nemo reprehenderit, mensium aliquot frugalitatem, quam ipsa annonae difficultas expresserat, lautiore apparatu commutantem: ita neque tu, quisquis eris, qui tertiam hanc Theatri editionem vt auctiorem, sic meliorem esse reipsa deprehendes, praecipitantiam nostram accusare poteris, cùm si quid ex prioribus editionibus fructus ad te redijt, iacturam iteratae emtionis grato animo ferre debeas: si nihil, at fortè ex ista ferre poßis: sin verò ne ex ista quidem aliquid speres, ergo bona tua cum pace res tuas tibi habeto, nobis reculas nostras relinquito. Nempe quod in ijs, quae natura constant, quotidie duce experientia discimus, habere suum res quasque & ortum, & incrementum, & statum, eiusdem??? naturalis neceßitatis etiam in ijs, quae à voluntate & industria humana dependere videntur, vestigia manifesta conspici, vt scilicet ortus ipsum incrementum praecedat, status incrementum subsequatur (nunquam enim Romanum imperium ad summum potentiae Caesareae fastigium peruenisset, nisi incunabula sua sub Regibus, incrementa deinde sub Consulibus habuisset) illud idem, vt parua magnis comparantes, studijs literarijs blandiamur, in nostro quo??? labore & obseruatum est hactenus, & deinceps obseruari poterit. Nunquam scilicet ad hocce genus Syntagmatum, vtputa à profeßione mea alienu̅, animum adiecissem, nisi farragine̅ Lycosthene per manus accepissem: ne??? tu fortaßis, quisquis eris successor, vel in supple̅dis ijs quae deerunt, vel in co̅fusis digerendis operam tua̅ Reip. probare posses, nisi nostris hisce prouigilijs, vt ita dica̅, excitatus fuisses. Quòd si ego, exotericus licet in hac palaestra, solius methodi ductu, falce in aliena̅ messem immissa, aliquid salte̅ praestiti: quid tu ex professo historicus, cui tempus & ingeniu̅ suppetet, praestare poßis, considera: si modò quàm in censendo seuerus, ta̅ in exercendo sedulus & aßiduus esse voles. Ad vs??? enim huius mundi excidiu̅ semp erit, quod & tu [ID00043] agas, & quotquot in hoc studiorum genere operam suam locare volent. Dij bona sua laboribus vendunt: [Greek words]. ad quam te ego, quisquis es qui potes, velle certè videntur omnes, summo studio & labore contendere vnicè cupio: nec mihi quicquam in hoc genere accidere poterit iucundius, quàm veras exaudire voces, Lycosthenes congeßit, Zuingerus digeßit, [Greek words] perfecit. Nam cùm in actionibus humanis quibuscun??? suscipiendis, deducendis, perficiendis tria requiranitur, ab ipsius diuinae Triadis inexhausto bonorum omnium fonte promanantia, Potestas, Scientia & Voluntas (quorum posteriora duo internam quandam [Greek words], partim cum brutis communem, partim hominis propriam: tertium verò externam faculiatem agendi nobis insinuat) vt perfectißimi sunt, qui volunt, sciunt, possunt: sic abiectißimi, qui nesciunt, qui nolunt, qui non possunt. Qui medium tenent locum, insex diducuntur species, non vno comprehensas genere. Quibusdam enim duo adsunt praesidia, tertium de est: quibusdam adest vnum, desunt duo. Siue ergo postremi generis me fuisse statuas, qui voluerim plus quàm sciuerim vel potuerim: voluntatem nostram, si humanus es, pari beneuolentia rependes. siue secundi, qui plura voluerim & sciuerim, quàm potuerim, imbecillitati certè nostrae ignosces, & Persarum in iudicandis facinoribus aequitatem imitatus (qui si plura essent superioris vitae [Greek words], quàm praesentis [Greek words] absoluere quàm condemnare malebant) [Greek words], [Greek words] repones. Primam illam operationis perfectionem, quam citra blasphemiam nulli mortalium tribui posse censeo, mihi nec arrogo, nec arrogari volo. Tu interea sedulò cura, vt quod nobis defuisse animaduertis, tum precibus à supremo Numine impetres, tum diligentia & labore suppleas. In virtutis enim certamine à melioribus superari, victoria est victoribus & victis ex aequo iucunda: pijs omnibus, & Christiana potißimum caritate cuncta metientibus, vnicè exoptanda. De Fine siue Vsu huius Operis. SOcrates Apollinis oraculo sapientißimus iudicatus, eo vsque Geometriae incumbendum censebat, dum quas quisque terras poßideret, à vicinis agris distinguere posset: Arithmeticae similiter, vt suas opes, merces, mancipia, dinumerare sciret. Vsque adeò theoriam omnem ad praxim quotidianae vitae referebat: ad quam nostra etiam tum reliqua, tum haec studia inprimis referri debent. Exempla singularia vniuer salium Praeceptorum simulacra esse superiori loco constitit. Ergo idem Historiae finis, qui Theoriae: partim ad veritatis apprehensionem conferens, partim ad boni posseßionem. Exempla proinde humanae historiae, viginti nouem Voluminibus Theatri huius comprehensa, primariò & per se Contemplationi philosophicae inseruiunt, tum Physicae & Medicae, tum Metaphysicae seu Theologiae, tum Mathematicae, tum Mechanicae, & maiore sui ex parte Ethicae, Politicae, Oeconomicae: vnde Experientes nomen suum trahunt. sicuti ob praeceptorum cognitionem Sapientes dicuntur. Secundariò verò Actioni: quatenus exemplis hisce instructi, per epilogismum quendam ad similes actiones physicas, medicas, mathematicas, theologicas, ethicas, mechanicas, instruuntur & accenduntur, atque ex his ipsis Artifices boni vel mali nuncupantur. Historia igitur humana & Experientiae in cognoscendo & Arti in agendo confert. Fines hi sunt gemini, breuibus circumscripti terminis, sed vsu maximi & amplißimi. Quorum alter Historicorum proprius est, qui vt temporum, ita actionum continuatam succeßionem in numerato habentes, ex historiarum cognitione id assequuntur, vt ne semper sint pueri, quod in Timaeo Platonis sacerdos Aegyptius Graecis propter historiarum ignor antiam obijcit: alter verò Rhapsodorum (quos [Greek words] olim, & [Greek words] dictos fuisse vetustißimi scriptores testantur) siue [Greek words] sint illi, siue [Greek words], qui scilicet arte digestis loculis exempla quae videndo legendóve obseruarint inserere consueuerunt. At??? vt de caeteris rhapsodijs humanae historiae taceam, per omne genus rerum natura constantium, quarum homo vel finis est, vel dominus, ampliatae: in Ethicis profectò exemplis colligendis, hoc est, in Ethica historia ad vsum suum reuocanda, arduum & temerarium esse videtur, de aliorum dictis & factis iudicium suum interponere, tum quòd actiones videmus, at eos à quibus profluunt habitus oculis assequi nequimus: tum veròo quòd homines sumus, & saepè affectuum turbinibus abrepti, de aliorum rebus sincerè iudicare vix possumus: & tamen in tanta humanae mentis caligine ipsa probabilitate contentos esse oportet, vt historicè quidem res gestae enarrentur, philosophica verò trutina candidè & modestè perpendantur. Sic enim & Historiae finem, & ethicae Philosophiae illustrationem vna eademqúe opera assequemur. Vtilitatis magnitudo temer itatem iudicij excusat, in primis verò libertas, qua non minus Rhapsodi fruuntur historici, quàm fingendi priuilegio Poetae: & qui hanc illis eripere conantur, id agunt vel ignorantes, vt pulcerrimam & fructuosißimam Studiorum humanorum prouinciam desertam reddant & incultam. Historici ethici, qui veritatis primam curam habent, ne suspicionem aliquam peruersi ob affectuum impotentiam iudicij praebeant, sententiam suam vel omnino non interponunt, vel quàm modestißimè. Rhapsodus autem, rei veritatem ab Historico mutuatus, cùm vitionum & virtutum cognitionem inprimis spectet, maiore fruitur libertate: qua si quando abutitur, vt homo certè in eo subiecto fallitur, cuius, vel ipsomet Aristotele teste, insigni alioqui humanarum virtutum praecone, ea est incertitudo, vt plerisque [Greek words] potius quàm [Greek words] constare videantur. Liquet ergo Theatri huius vsum ia vtroque Philosophiae generi maximum fore: non modò non ignauiae studiosorum consuli, [ID00044] sed ijs qui frugi sunt (ventres enim nilmoror, quorum negotium perinde ac otium castigatione dignum est) pro simplici geminum tum commentandi tum imitandi laborem imponi. Nam si humanae vitae actiones & paßiones in aliorum historijs contemplari voles, Titulos ceu metas quasdam hîc descriptos reperies, quos sequare: sin nostris vti collectaneis malis, exempla tibi ad omne genus philosophicorum praeceptorum illustranda suppeditabuntur. Si verò (quod omnibus eximiè conandum est) aliorum exemplo ad agendum & operandum accenderis, Theorica, Practica, Mechanica tibi occurrent, quae vel imitando exprimas, si bona sint, vel tanquam mala detesteris atque fugias. Proinde cùm omni vitae, tum verò in primis Politicae & Oeconomicae, ad honestatem amplectendam, fugiendam??? turpitudinem commodabit: vt illius, si vnquam aliàs, nostro certè hoc tam dissoluto seculo, vsus sit futurus summè necessarius: si modò profani homines ad saniorem viuendi rationem religiosis sanctißimorum hominum exemplis redisci possunt: & morum integritate vitae??? innocentia in Ethnicis etiam perspecta, pudore suffusi, ad poenitentiam suorum traduci scelerum. Quòd verò quidam commentarijs hisce subnixos studiosos, negligentes in historicorum scriptis euoluendis reddi clamitant: adeó??? vt Socrates memoriae literas, sic illi Theatrum hocce lectionis pestem esse dictitant: fruantur illi sanè ist hoc iudicio, & si grauiter ferunt à venatore sibi, à piscatore, ab aucupe cibos, quibus vtantur, suggeri, venentur ipsemet, piscentur, aucupentur: permittant interim alijs, vt tempus illud, quod in acquirendo maiore interdum cum conatu quàm profectu impenderent, in ijs quae iam in Promtuario historico congesta sunt recognoscendis impendant. Ipsa nimirum in [Greek words] primas sibi vendicat Historiarum lectio: in [Greek words] verò Rhapsodiarum recognitio. Historias legere cuiusuis est: historiae fructum decerpere eius solius, quem informare conamur, Rhapsodi. Historicus rerum gestarum veritatem, personarum, locorum atque temporum metis circumscriptam consectatur. Rhapsodus rerum gestarum vtilitatem sibi cùm publicè tum priuatim accommodare studet. Ergo vt nullus esset coqui vsus, nisi venator, piscator, auceps materiam suppeditasset: parua etiam apud homines à belluino victu discedentes venatoris, piscatoris & aucupis gratia, nisi coquus artem suam liberalem praestaret: ita mutuas sibi Historia & Rhapsodia operas tradunt, illa congerendo, & veluti materiam suppeditando: haec digerendo, & formam imprimendo. Qui praedijs suis macerias detraxit Cimon Atheniensis, & priuatas suas posseßiones vsufructu publicas fecit, legendi interim decerpendi??? labore eos qui vti frui??? vellent minimè liberauit. Ita quoque nisi nostra ista legantur, nisi decerpaniur, nisi comedantur, nisi in ventriculum transmissa concoquantur, liberali licet manu porrecta, nunquam tamen in succum alimentarem conuertentur. Copiam quidem exemplorum, memoriae eorum, qui historias callent, inseruituram suggerunt: verùm vt statuae sparsim hincinde longiori interuallo dispositae multomagis ob ipsius loci distinctam notationem sensus nostros feriunt, quàm quae vno eodem???: loco quondam Athenis in Ceramico, Romae in Hippodromo, Byzantij in Dexippo seriatim constitutae erant: sic quae quisque nostrûm in Historicis singillatim obseruauit, quoniam singularia sunt, & ipsa lectione primùm deinde etiam commentatione veluti domestica redduntur, firmius haerent, quàm quae pleno copiae cornù Amalthea rhapsodica simul semel??? effundit. Nomenclatores suos olim Romani habebant, qui suffragatorum nomina Candidatis suggererent, vt quando necessarium pariter & difficile erat populum totum salutare, psittaci instar nomina saltem & cognomina praesenti Comitiorum tempestati profutura recitare possent eorum, cum quibus alioqui extra concionem nec antè nec post familiariter conuersari voluissent. Ergo vt illis nomenclatio ad ambitum tantùm, non item ad beneuolentiam conferebat: ita nuda exemplorum à Rhapsodis facta recitatio ad ostentationem solùm eruditionis profuerit, nisi ex ipsorummet Historicorum fontibus petantur. Ex quibus omnibus facilè colligi potest, Historiam & Rhapsodiam proprijs quasque finibus contineri, mutuas interim operas praestare: ne??? quenquam ex sola Historiarum lectione Rhapsodum, neque vllum ex sola Theatri repetitione Historicum fore: Historiam denique Doctrinae, Rhapsodiam [Greek words] Vitae atque Moribus conferre. Corollarij loco, Vtilitati huius operis etiam Iucunditatem adiungamus: cùm propter insignem & memorandam varietatem, voluptate non mediocri Philologorum animos perfundere poßit: eorum praesertim, qui propter serias occupationes historiarum aßiduae lectioni incumbere nequeunt. Exempla enim tanquam picturae & emblemata quaedam, in sensus hominum primùm incurrunt, deinde etiam in animos illabuntur: sunt??? adeò, quodscitè de Poësi Simonides dixit, Picturae quaedam loquentes. De Insciptione huius Operis. PRincipijs hunc in modum constitutis, & declaratis, liquet iam, nifallor, cur hanc Exemplorum rhapsodiam Theatrvm Vitae Hvmanae inscripserimus. Nam siue rem ipsam consideres, [Greek words] continet, & [Greek words] Theatra olim, potius quàm ab [Greek words], dicere placuit: siue nominis translationem perpendas, vt in theatris olim scenica potißimùm Tragicorum & Comicorum poëmata exhibebantur, quorum inspectione & [Greek words] delectarentur simul & docerentur auditores: ita quo??? in nostro hoc Opere non vnica fabula, non vnius gentis res gestae, sed in vniuersum omnia ea quae à condito mundo ad nostram vs??? aetatem co̅tigerunt, si non describuntur, at certè positis iam titulis describi poßu̅t. Quod??? maius est, ex spectaculis antiquoru̅ illi tantùm, qui praesentes era̅t, [ID00045] voluptatem capere poterant: at quae nos hîc exhibemus, ad seros fortasse nepotes magno cum fructu, nec minore cum acceßione (si quidmea carmina possunt) peruenient. Praeterea sicuti Dramata in Actus primùm, deinde in Scenas diuiduntur: ita nos (si dispositionem & formam consideres) totum hoc Opus, quod humanae vitae generalem fabulam continet, in Actus suos, hoc est in Volumina XXIX. distinximus: & horum singula in suos libros, tanquam in Scenas quasdam. Admirabile suit & sumtuosum olim Curionis versatile theatrum, sed temporaneum. At nostrum istud, quod subinde alias atque alias personas rerum??? facies proponit, vt non magnificentius, fortasse tamen vtilius censeri debet: cùm & mira varietate spectatores delectare, & ad honestam imitationem non penitùs malos incitare poßit: vt??? diuinis humana, imperfecta perfectißimis & absolutißimis conferamus, typum quandam tremendi & exoptandi illus, coram summo Iudice in censorio die exhibendi Theatri, minus quàm vmbratilem repraesentet. Parodia. Iam verò vt de nostra tibi beneuolentia liquidò constet, publicis muneribus Corollarium non ingratum adiungamus. Ex Methodo paulo antè descripta liquere arbitror, quota studiorum nostrorum pars sit haec, quam nunc exhibemus, Humanae Historiae Bibliotheca. Supersunt prouinciae amplissimae, pàrtim subiugandae, partim legib. in ordinem redigendae. Et Commentarios quidem Grammaticae [Greek words], iampridem in vtraque lingua viri doctiss. congessêre: in quibus praeter alphabeticum ordinem etymologiae potissimùm rationem habendam esse, nunc demùm in lingua Graeca Henricus Stephanus luculenter ostendit. Logici verò campi vt spaciosissimi, sic ab alijs alij detecti, alij sunt subacti. Similia & Apophthegmata Eras. Roterodamus congessit, eadem???ue Lycosthenes noster locupletauit. Gnomae veluti regulae quaedam vtriusque vitae, tam contemplatiuae quàm astiuae, breuitate sua admirabiles, vsu laudabiles, longe late???; patent. Ex ijs quae Diexodicae sunt, philosophis relinquendae erunt: at Synopticae, quia breues & ingeniosae, inter Organicos commentarios locum habere possunt, dum tamen secundùm genera philosophiae distinguantur in Physicas, Medicas, Mathematicas, Diuinas, Ethicas, Iuridicas. In eo labore Spartam quam quisque nactus est exornet, atque adeò Theologus theologicas, Iureconsultus iuridicas, Medicus medicas, Ethicus ethicas Gnomas non modò congerat, quod cuiusuis est, sed methodicè digerat, quod solius est artificis. Et in Ethicis quidem, quo genere cum primis delectamur, si otium aliquando suppetet, & nisi quis alius, ex voto certè nostro, anticipet, aliquid tentabimus: praesertim cùm Michael Neander Sorauiensis, vir non minùs pius quàm eruditus, inter [Greek words] nostro seculo non postremus, vt nos ad consimile genus studiorum accenderet, Syluam suorum Collectaneorum humanissimè nobis impertierit: quorum veluti primitias Morum philosophiae poëticae commentarios superioribus annis exhibuimus. Medicas Gnomas ex alijs alij decerpant: nos ex diuino Hippocrate eas congerendi digerendi???; desiderio ardemus, dummodò textus emenda̅di interpretandi???; molestissimo labore nos Mercurialis aliquis subleuet genius. Diorismos, Definitiones, Methodos, Ordines: item Apologos, Icones, Symbola, Aenigmata, & quotquot sunt alia Organicorum commentatiorum capita, non deerunt, vt spero, qui sint exculturi. Porrò Philosophicos commentarios ij, qui rerum quas tractare instituerunt periti sunt, conficient. Sic quidam ex Sacris libris, quidam ex D. Augustino Theologiam in suas diductam partes nostro hoc seculo contexere sunt aggressi. Hieronymus Massarius Veicetinus ex Graecorum omnium thesauris, qui post Galenum vixêre, artem Medicam consarcire ceperat: sed conatus illius laude dignissimos mors interrupit. Similiter in Iure Romano, in Philosophia naturali, in Mathematis, in Ethicis, Politicis, & Oeconomicis, nec defuisse nec defuturos puto, qui Rhapsodias huiuscemodi methodicas vel in priuatos vsus, quae publicis aliquando commodis inseruiant, sint adornaturi. Dij coepta secundent. Haec svnt Philologe quae rei causa pub. tecum conferre placuit. Si porrò vacat Humanam propius intueri fabulam, nec festinato, nec sedem praeripito, loci satis, satis supererit temporis. Quin potius ad Immortalem mortalium Custode̅ conuersus a qvo omnia et ad qvem omnia Misericordiae illius admirandis argum. ad Amorem, Ivstitiaeq. horrendis exe̅plis ad Timorem inuitatus uti Patrem Amare, vti Dominvm Timere, vti Devm Venerari discito ab eodémq. simul & aeternorum bonoru̅ O???h???ian & Caducorum Xoph???ian pro ijs quos suos tuósque esse voluit deuota prece supplex exorato. Sin verò nec spectare placet, nec lubet auscultare at certè neludis nostris tuum obstet supercilium in rem tuam cum Catone abito.

Theatri Hvmanae Vitae

Volumen Primum ea quae Animi Bona atque Mala dicuntur tribvs libris comprehendens. Magnanimo Heroi d. Ivlio, Salmae ac Neoburgi Comiti Impp. Maximiliani & Rodolfi II. Consiliario, belli pacísq. artib. nullisecundo Theatri Humanae Vitae Tomvm I. Animi Bona atq. Mala Tribvs Libb. complectentem qvorvm I. De Animae Facvltatib. & Functionibus pertractat II. De Effectibvs Facultatum III. De Notis & Indicijs externis earundem disserit Theod. Zvingervs Asclepiada lumen de illustri lumine mutuaturus, veterísque erga Nicolavm Fr. vt nom. sic heroicarum patris auíq. virtutum haeredem, in Patauino gymnasio coalitae obseruantiae mem. renouaturus posthumam Musarum altori & alumno Tomi primi librorvm dispositio. ???

LIBRI PRIMI TITVLORVM DISPOSITIO. ???

??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? ??? VOLVMINIS PRIMI LIBER PRIMVS. De animae humanae facvltatibvs. VOLVNTAS CONSIDERATA respectu MATERIAE. Bona voluntas. Voluntas ab Habitu bono, ratione praedito: cuius Effectus pariter & Indices sunt Actiones similes, etsi non semper: secundu̅ trisum illud: Si desint vires, tamen est laudanda voluntas. Iusti est, ta quae iusta sunt velle, & facere. Idem de caeteris. Ex locis itaque Virtutum praesens Tit. subdiuidi & illustrari poterit. vide volumen 7. 8. 9. & sequentia, quae de virtutibus agunt: inprimis fol. 1596. & seqq. Lacedaemonii hoc animo praelium inibant, vt aut victores redirent domum, aut victi occumberent. Plutarchus. Mala, in genere. Mala mens, malus animus: ingenium improbum, idem quoq; maleuolum. Differt à Maleuolentia: quòd haec cum odio semper iuncta est, & respectu Personae alterius dicitur: at Mala voluntas respectu Rei potius. Huius quoq; plura exempla ex Vitiorum titulis huc transferes. Teterrimum illud monstrum, & bellua sceleratissima Heliogabalvs Caesar (quibus epithetis illum Alexander Seuerus successor insignire solebat) dixisse fertur: Si habuero haeredem, dabo illi tutorem, qui illum haec facere cogat, quae ipse feci, facturus???; sum. Lampridius. Libidinosa. Exloco Libidinis illustretur. f. 2288. & seqq. Cùm Iulia Antonini Caracalli nouerca, cuius ille filium Getam in gremio ipsius occiderat, quasi per negligentiam se maxima corporis parte nudâsset, dixisset???; Antoninus, Vellem, si liceret. respondisse fertur: Si libet, licet. An nescis te imperatorem esse, & leges dare, non accipere? Quo audito, fur or inconditus ad effectu̅ criminis roboratus est: nuptias???ue celebrauit incestas. Spartianus in Caracallo. Crudelis, Tyrannica. Caivs Caligula Imp. cùm doctos in vniuersum omnes, tum verò etiam Iureconsultos odio prosequebatur: sic vt palàm minaretur, Suetonio teste, Effecturum se propediem, vt de iure nil respondere possent praeter aequum. Quasi scientiae eorum vsum omnem aboliturus. Sunt qui legendum putent, Eum: P. Pithoeus I. C. & fortè melius, Eccum: hoc est, Ecce principem, cuius voluntas legis loco esse debeat. Nero Caesar, multas nec dubias signifi cationes dedit, ordinem Senatorium se sublaturum quandoq; è Rep. ac prouincias & exercitus equitib. Rom. ac libertis permissurum. Suet. Efficientis seu Moventis. Volvntas Rationalis. Ex Tit. Consiliorum prudentium exempla petantur. f. 1636. Digna est omnium memoria vox Caroli V. Imp. de aemulo virtutis suae Francisco Gallorum rege: si omnem, inquit, Galliam expugnâssem, tamen redderem ei, modò mihi exiguu̅ illud quod meum est, relinquat. M. Dresserus Mill. 6. Bruta. Praeter rationem. Quic quid per Iram. f. 2728. Inuidiam. f. 2860. Libidinem fit. f. 2298. Voluntarium est, à Voluntate Perturbationum famula proficisce̅s. Hinc Tyrannicum illud: Sic volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas. Vltima, Extrema, Morientis. De hac sub Testamentorum titulo. f. 4318. 155. Aristoteles moriens, co̅sultus à discipulis de scholae successore, vino Rhodio & Lesbio, vti petierat, in medium allato, & vtroque degustato, Rhodium quidem generosum atq; firmum vinum, sed Lesbium dulcius esse pronuncians, Menedemo Rhodio Theophrastum Eressium è Lesbo non obscurè praetulisse visus est. Gellius lib. 13. c. 5. Laërt. lib. 5. c. 1. Concors. Discors. Harum exempla sub loco Amicitiae & Inimicitiae. f. 828. 892. Item, Consentire, Dissentire. f. 149. 862. Motvs. Volvntas Constans. Constantiam suis locis enarrabimus. 3860. 848. Huc eadem ipsa respectu Voluntatis facient. Digitum ad fontem intendisse sufficit. Inconstans. David rex cùm aegrotaret, potum aquae è puteo Bethlehemae summopere desiderabat. Eandem per medias hostium stationes à tr???us fortissimis militibus non sine periculo allatam bibere noluit, ne sanguine suorum voluptates suas redimere videretur. Agamemnon Iliados ???. Chryseida retinere volens & honoris & amoris ergò, inquit: [Greek words]. Rationem affert. [Greek words]. sed Reipublicae causa, ad iram Apollinis placádam, eandem se patri redditurum affirmat: [Greek words]. Voluntatis tam citò mutatae rationem addit: [Greek words]. Laco quidam amoris restinguendi causa de Leucade petra se praecipitaturum vouerat. Eò vbi ascendit, praecipitio ipso territus, ab incepto destitit, votum stultum voto prudentiore corrigens. Plutarchus. Quàm turbatae & fluctuantes sint etiam piorum hominu̅ voluntates, hinc Carne, illinc Spiritu in contrarium distrahentibus, vel illa D. Apostoli Pavli exclamatio docet: Infelix ego, quis me liberabit de corpore mortis huius? Neq; minus illud, quod sanctus pater Avgvstinvs de seipso ad nostrá aedificationem candidè recenset, anno aetatis supra xxx antequam ad baptismum peruenisset, quàm contrarijs cogitationum fluctibus agitatus fuerit, cùm hinc coniugalis vitae suauitas, quam concubinatus libidinosi fuga necessariam faciebat, illinc desiderium vitae religiosae, qua soli Deo liber à curis mundanis seruiret, illum in diuersa distraherent: Locus extat lib. 8. Confess. cap. 5. his verbis: Velle meum tenebat inimicus, & inde mihi catenam fecerat, & constrinxerat me. Quippe ex volu̅tate peruersa facta est libido, & dum seruitur libidini (co̅cubinatus) facta est consuetudo, & dum co̅suetudini non resistitur, facta est necessitas. Quibus quasi ansulis quibusda̅ sibimet innexis (vnde catena̅ appellaui) tenebat me obstrictu̅ dura seruitus: voluntas autem noua, quae mihi esse coeperat, vt Deu̅ gratis colere̅, frui??? eo velle̅, nondu̅ erat idonea ad superanda̅ priore̅ vetustate roborata̅. Ita duae voluntates meae, vna vetus, alia noua: illa carnalis, haec spiritalis, co̅fligebant inter se, at??? discordando dissipabant anima̅ mea̅. Inde cap. 10. Ego cùm deliberaba̅, vt iam seruiré domino Deo meo, sicut diu disposuera̅, ego eram qui volebam, ego quinoleba̅, ego, ego eram. Nec plenè volebam, nec plenè noleba̅. Ideo mecu̅ contendeba̅, & dissipabar à meipso. Et ipsa dissipatio me inuito quide̅ fiebat, nec tamen ostendebat natura̅ mentis alienae (vt Manichaei co̅miniscebantur) sed poena̅ meae. Et ideo no̅ iam ego operabar illam, sed quod habitabat in me peccatu̅ de supplicio liberioris peccati, quia eram filius Ada̅. Hinc cap. 9. addit: Vnde hoc monstru̅, & quare istud: Imperat animus corpori, & paretur statim: imperat animus sibi, & resistitur. Imperat animus, vt moueatur manus, & ta̅ta est facilitas, vt vix à seruitio discernatur imperiu̅. Et animus animus est, manus au̅t corp??? est. Imperat animus, vt velit anim???, nec alter est, nec facit tame̅. Vnde hoc mo̅stru̅, & quare istud? Imperat, inqua̅, vt velit, qui no̅ imperaret, nisi vellet, & non fit quod imperat. Sed non ex toto vult: non ergo ex toto imperat. Nam intantu̅ imperat, inquantu̅ vult, & intantu̅ non fit quod imperat, inquantum non vult. Quoniam voluntas imperat, vt sit voluntas, nec alia, sed ipsa, non vtiq; plena, imperat, ideo non est quod imperat. Nam si plena esset, nec imperaret vt esset, quia iam esset. Non igitur mo̅ [14] strum, partim velle, partim nolle, sed aegritudo animi est, quia non totus assurgit veritate subleuatus, consuetudine praegrauatus. Et ideo sunt duae voluntates, quia vna earum tota non est, & hoc adest alteri, quod deest alteri. Cognitionis. Certa voluntas. De Voluntate hostis certus Imperator, consilijs consilia opponit, vim vi repellit. Georgivs Fronsbergius Baro admirabili fortitudine praeditus, in Italiam mouens, Clementem Pp. Caesaris hostem laqueo se suspensurum affirmauit. H. Henninges in Geneal. Legatis Galliae regis Ludouici XI. à Philippo Burgundiae duce abituris Carolvs Philippi filius, ob ea quae dixerant iratus, conuersus ad Archiepiscopum Narbonensem: Commendabis, inquit, me Regi, meis??? verbis dices, quemadmodum per Cancellarium suum pro dignitate me tractârit: sed antequam exierit annus, poenitebit eum huius facti. Ille in Galliam reuersus exponit mandata. Rex eo sermone multu̅ offensus, graue suscepit odiu̅ Ludou. Cominaeus in Co̅ment. Incerta. Voluntas incerta Exploratur. f. 1957. Suspicione praeconcipitur. f. 138. Eadem Simulando & Dißimulando occultatur. f. 145. & seqq. Finis. Amica. Ex loco Amicitiae & Reneisolentiae petantur exempla. fol. 828. & seqq. item. 45. Memorabile est Caroli V. Imp. responsum, quod id temporis dedit Heldo vicecancellario, cùm dixisset, Caesarem decretum in comitijs Augustanis factum exequi velle, etiamsi vastanda esset Germania. Id enim sic interpellans Caesar refutauit: non hoc iussi te dicere, absit, vt vastare velim Germaniam, quae & patria est, & imperij decus summum mihi tribuit. Matth. Dress. Millen. 6. Inimica. Ex loco Inimicitiae, Odij, illustretur. f. 892. 916. Eventvs. Rata. Sub Exercitationis loco Consecutionem & Effectionem tanquam instrumenta connumerabimus. f. 3878. Hic solius Voluntatis ad effectum perductae rationem habemus. Cambysi Persarum regi incestas sororis nuptias ambienti, & An lex aliqua hoc permitteret, à proceribus interroganti, quidam respondit: Nulla quidem lex apud Persas hoc permittit: sed est altera longè maior, Voluntatem regis loco legis esse. Herodotus. Dio Nysivs tyrannus nulla se ex re alia magis beatitudinem tyrannidis intelligere affirmabat, quàm si quae vellet ocyssimè effici conspiceret. Plutarchus. Irrita. Consule Titulum, Frustratio operis, f. 3878. sed & Testamenta irrita, Voluntatis mortuorum irritae & rescissae exempla suppeditabunt, f. 3267. Caivs Caesar nisi morte praeuentus fuisset, proposuerat Antium, deinde Alexandriam commigrare, interemto prius vtriusque ordinis electissimo quoque. Quod ne cui dubium videatur, in secretis eius reperti sunt duo libelli diuerso titulo: alteri gladius, alteri pugio index erat. Ambo notas & nomina continebant morti destinatorum. Inuenta & arca ingens, variorum venenorum plena: quibus mox à Claudio demersis, infecta maria traduntur, non sine piscium exitio, quos enectos aestus in proxima litora eiecit. Suetonius. VOLVNTAS NEGATIVA. NOLLE, respectu Svbiecti. Nolle Cognoscere. Ivdaeorvm obstinatam nequitiam in repudia̅da salute, coelitùs demissa, ipse Dei aeternus filius deplorauit: Hierusalem, Hierusalem, inquiens, quae occidis & mactas prophetas quoties volui te congregare, sicut gallina pullos suos sub alis suis? &noluisti. Archias Thebanorum tyrannus: Vide fol. 898. Q. Metellus cùm causam repetundaru̅ diceret, tabulae???. eius ab accusatore exp ostulatae, ad nomen inspiciendum circa iudicium ferrentur: totum Consilivm ab earum contemplatione oculos auertit, ne de aliqua re, quae in his relata erat, viderentur dubitasse. Non in tabulis, sed in vita Q. Metelli argumenta sincerè administratae prouinciae legenda sibi iudices crediderunt: indignum rati, integritatem tanti viri exigua cera & paucis literis perpendi. Val. Max. lib. 2. c. 5. Apud Hollandos Qvidam in conuiuio accumbebat igni vicinior, ita vt ima vestis adureretur. Id animaduertens è conuiuis quidam: Habeo, inquit, quod tibi nunciem. tum alter: Si quid, inquit, tristius est, nolo audire in conuiuio, vbi conuenit festiua laeta??? esse omnia. Non est, inquit, admodu̅ laetum. mox alter: Post conuiuium, inquit, seria. Vbi coenatum esset hilariter: Nunc, inquit, dicito quicquid voles. Ostendit illi vestem à tergo enormiter adustam. Ibi stomachari coepit, quòd non admonuisset in tempore. Volebam, inquit, at tu vetabas: [Greek words]. Eras. in Adagijs. Aspicere. Alexander Magnus captiuas non aspicit. Vide fol. 2255. Liberos. Heliogabalvs Imp. filios se nolle dicebat, ne quis sibi frugi nasceretur. Lampridius. Habitvs. Volvntas Casta. Apud Romanos Sponsa non transibat aedium limen, sed à deductoribus sublata transferebatur: vt videretur vicompulsa, non sponte, in domum illam venire, in qua virginitatem amissura esset. Plut. in quaest. Romanis. Ambitiosa. Xerxes Persarum rex caricis Atticis allatís negauit venalib. vescituru̅, nisi q̅ eas edidisset subiugata regione. Plut. in apo. Clemens. M. Antoninvs Imp. cùm ad imperiale culme̅ in Syria Cassius surrexisset, epistolarum fascem ab eo ad conscios missum, perlatore capto sibi oblatum, illicò signatum exuri praecepit, agens adhuc in Illyrico, ne insidiatoribus cognitis inuitus quosdam habere posset offensos. Marcellinus lib. 21. Impia. In sacris Qvi erudiri recusant, sub Impietate distributiua enumerabuntur. RATIONIS PERSPICACIA. Ex Tit. Sapientum & Prudentu̅ exempla huc transferantur, f. 1187. 1634 Illic Habitus informa̅tis, hîc Animi, qui velut informatur, habetur ratio. Ingenij acumen natiuu̅ Volumine xxj. persequemur, quatenus hoc Naturae bono instructi, ad omne genus vitae aptiores sunt. f. 3731. Illic vt Instrumentum vitae, hîc Facultas ipsa consideratur. STVLTI, AMENTIS, FVRIOSI, MANIACI. Non hîc de Habitu, sed de Animi facultate rationis compote vel nulla vel labefactata. Cic. Tusc. quaest. 3. Dementes, amentes & suriosos, eosdem nominat: Stultos verò, quos Iurisconsulti dementes aut mente captos appellant: Insanos, tanquam vtrorum??? genus constituit. Hotoman. de verbis iuris. INSANIAE, Stultitiae. Respectu Efficientis. Vel Natura. Clavdivs Imp. Drusi F. infans à patre relictus, vniuersam penè adolescentia̅ mala valetudine conflictata̅ habuit, vt animo simul & corpore esset paulò hebetiori. Vnde & vaecors à Sexto Aurelio dicitur: & ab Antonia matre saepe portentum hominis dictus, quasi à natura inchoatus quidem, sed no̅ absolutus foret. Auia augusta pro despectissimo semp habuit, pariter & soror I iuilla. Augustus auunculus maior parui semper existimauit hominem. Tiberius patruus honorem e??? co̅sulatus abnegauit. Ideo in contubernio sordidoru̅ hominum delitescens, ebrietatis & aleae quoq; infamiam subijt. Quanqua̅ apud ordine̅ equestre̅, senatu̅??? ipsum no̅nihil fa [15] uoris & gratiae haberet. Post coenas enim frequenter obdormiscebat, & tum ossibus iaculabatur, tu̅ ferula ac flagro excitabatur, multis??? vexabatur stertens ignominijs: &penè à Caligula co̅sulatu esset deiectus, cùm Neronis & Drusi, fratrum Caij, statuas segniùs locandas curâsset. Suetonius. Dij, Daemones. Vide Tit. Daemoniacoru̅, f. 364. Illic Morbi à causa efficie̅te nomen habe̅tis, hic Facultatis animalis laesae habetur ratio. Athamas Aeoli filius, furijs à Iunone immissis agitatus, Learchum filium interfecit. Plin. lib. 34. c. 14. Agave, Cadmi & Hermiones filia, bacchico furore correpta, Pentheum filium interfecit. Tamyras poëta, prouocans in musices certamen Musas, victus, atq; oculis & mente priuatus, prouerbio locum fecit, [Greek words]. Eurystheus habés Argis regnu̅, nota Hercvlis fama, eu̅ ad perficienda certamina accersiuit. Renuente̅ iussit Iupiter Eurystheo obte̅perare. At is Delphos adiens, consulto super his deo, responsum tulit, à dijs iniunctum esse, vt Eurysthei iussu duodecim certamina perficeret: quib. tra̅sactis, immortalitate potiretur. Ex ea re haud paru̅ est co̅motus animo Hercules. Nam & sua indignu̅ virtute videbatur, humiliori seruire: & Ioui patri non obte̅perare, tum inutile, tu̅ impossibile ducebat. Hac anxietate perplexo animo, Iuno rabie̅ iniecit. Itaque in insania̅ amentia̅??? versus, Iolau̅ occidere voluit. Quo fugiente, filios, qui cu̅ Megara vxore habitabant, sagittis velut hostes appetijt. Ipsum etia̅ Amphitruone̅ patre̅ occidisset, nisi lapide ictus à Minerua (que̅ idcirco Sophronistera, hoc est, resipiscendi auctore̅ vocant, & Thebis serua̅t) somno se dedisset. Itaq; praeteritu̅ recognosce̅s facinus, doluit ex tanta calamitate. Cu̅??? singuli vnà eius malo moererent, diu quieuit domi, fugiens hominu̅ co̅sortia & co̅solationes. Tandem tempore dolore̅ mitigante, paratus ad subeunda pericula, ad Eurystheu̅ venit. Diod. lib. 4. cap. 2. & Pausanias in Boeoticis. Aliter Euripides in Hercule furente. Hercules cùm duxisset Megaram filiam Creontis regis Thebani, filios ex ea genitos reliquit Thebis cum sene patre Amphitryone: ipse verò Argos profectus ad Eurystheum, Graeciae regem, co̅fectis multis monstris, postremò ad Plutonis etiam domu̅ descendit. Thebani interea Lycu̅ quenda̅, cuius pater olim Theobarum rex fuerat, ex Euboea accersiuére. Is Creonté interfecit: Herculis liberos cum vxore & Amphitryone, supplices ad aram confugientes, mactare voluit. Hercules, praeter expectatione̅ ab inferis reuersus, Lycum interfecit. At Iuno videns omnia sua co̅tra Herculem consilia hactenus fuisse frustra tentata, immisit illi Lyssam deam, Noctis Coeli??? filia̅, quae Herculem in rabiem actu̅, co̅pulit interficere vxorem cu̅ liberis. Corybantes Cybeles cultores furore sacro correpti cymbala pulsabant, alios item in similem agentes rabiem. Aetate Plutarchi cùm exteri quidam legati ad petendum oraculum Delphos aduenissent, hostiam primas libaminum infusiones immota̅ & interrita̅ tulisse tradunt: vrgentibus certatim & immodicè sacerdotibus, vix tandem latice obrutam & inundatam cessisse. Pythia hoc veluti portento territa, grauatè descendit in manteum: & repentè instar properantis nauis bruti & maligni spiritus plena, cum horre̅do clamore contendens ad exitum abiecit se, vt conijcerent se in fugam non legati modò, sed antistes etiam Nicander, & qui adera̅t sancti. Paulò pòst ingressi sustulerunt eam amentem, quae paucos dies superuixit. Plutarchus de Oraculorum defectu. Nobilis vir, ad Villerios Costeretanos habita̅s, in annulo, quem ab Hispano percarè emerat, familiarem habebat daemonem, cui ex sententia animi sui volebat imperare & velut mancipium subijcere: cum??? mendacia plerunque effaretur daemon, annulum in ignem iniecit homo, tanquam si eodem inijci potuisset daemon, & annulo haerere teneretur. Sed ex eo tempore furiosum hominem effectum diabolus exagitauit. Bo dinus lib. 2. Daemonomaniae, cap. 3. Pvellae daemoniacae & mulieres LXXX. Romae à Benedictino monacho, quem Cardinalis Gondius Parisiensis episcopus eò adduxerat, exorcizatus est anno 1554. Sed nihil opera illius totis sex mensibus confectum est. Huic percontanti à Satana, cur miseras istas puellas occupâsset? respondit se fuisse à Iudaeis immissum, indignè fere̅tibus quòd istae, quarum pars maxima ad Iudaeam ge̅tem pertinebat, fuissent baptizatae. quod ideo credebatur dici, quia Paulum IV. Papam cogitabat procuraturum Iu daeorum necem, quibus erat infensissimus. Sed Iesuita quidam coram Papa defendit, non esse penes homines facultatem istam, ac ne penes Satanam quidem: hoc posse fieri, si his aut illis Deus permiserit, consilium autem Dei à peruestigantibus non posse comprehendi. Bodinus lib. 3. Daemonom. c. 6. Amstero dami Pveri daemoniaci triginta anno mdlvi. reperti sunt, à quibus nullo exorcismo daemones potuêre propulsari. Id autem sortibus & maleficijs contigisse indicium fuit, quia ferramenta, vitrea fragmenta, capillos, acus, pannos, & fimilia excernebant, quae solent sortilegijs affecti homines eijcere. Bodinus lib. 3. Daemon. c. 6. Occasionis. Insani Ex Impietate. Lycanthropiae affectum fabulae apud Ouidium subministrasse occasione̅ verisimile est, de Lycaone Arcadiae rege, que̅ à Ioue in lupum ob sua scelera mutatum finxit. Interim atrae bilis adiungit notas, quemadmodum ridicula poëtarum co̅menta naturales saepe solent habere causas: Territus ipse fugit, nactus??? silentia ruris, Exululat, frustra??? loqui conatur. Penthevs dum sacra Bacchi co̅temneret, vlciscente numine, in furorem raptus est. Verg. lib. 4. Aeneid. Eumenidu̅ veluti demens videt agmina Pentheus, Et solem geminum, & duplices se oste̅dere Thebas. Proetides ira Iunonis, cui sese praeferebant, bouina insania laborârunt. Aelianus. Lycvrgvs Dryantis filius, rex Thraciae, à Baccho (cuius numen aspernabatur) in furorem versus, vites excindere volens, crura sibi amputauit. Lacedaemonioru̅, Chiorum, Boeotoru̅ mulieres, furore bacchico insaniêru̅t. Solas Minyades Levcippen, Aristippen & Alcithoen aiunt hanc choream detrectâsse, ob eam causam, quòd maritos ambirent. Itaq; cùm opificio lanae summo studio incumberent, confestim hederae racemi??? in colis serpserunt, in calathis dracones nidos posuerunt, & à summis pensis lactis vini??? guttae destillârunt. Mox inuafit eos furor extra Cithaeronem: quo & Leucippae filiu̅ Hippasum tenerum adhuc discerpserunt, hinnulum esse putantes. Hinc in aues sunt mutatae: & vna assumsit formam cornicis, altera vespertilionis, tertia noctuae. Aelianus lib. 3. Evrypylvs mente captus est ob arcam, in qua Liberi patris signum inerat, temerè apertam. Cambyses Persarum rex quum bouem Apin (quem Aegyptij pro deo colebant) immolâsset, furijs agitatus, vniuersam propè familiam deleuit. Herodotus in Thalia. Milo Epirota, quu̅ hastam in Laodamia̅ filia̅ Pyrrhi coniecisset, quae ad aram Dianae velut ad asylu̅ co̅fugerat, dea vindicante, in furore̅ versus est, quo intra duodecimu̅ die̅ perijt. Fvlvivs Censor, cùm ex Iunonis templo marmoreas tegulas sustulisset, ijs??? Romae aedem Fortunae equestris tegeret, mente captus est. Lactantius lib. 2. cap. 8. de Origine erroris. Theopompvs historicus propter vulgatos libros sacros Iudaeorum per XXX dies insanijt. Ivstinvs minor Imp. ab initio liberalis visus: verùm à Sophia coniuge persuasus, auarissimus euasit, simul & Pelagianae adsertor haereseos. Quapropter pro insano ad postremum habitus est. Volat. lib. 23. Anthrop. Greg. Magnus in epistola ad Theoctistu̅ inquit, Qvendam ex Longobardis Arianu̅ Veronae reperisse clauem Petri auream, ac cultro eam incidisse. Quod quamprimùm tentârit, furore correptus satanico, cultro sibi iugulum disciderit, eademque hora expirârit. Regino narrat, Clodovevm Dagoberti F. regem Francoru̅, propterea quòd minus religiosè corpus Dionysij discooperuerit, & os brachij eius auulsum rapuerit, confestim stupefactu̅, in amentia̅ incidisse, & post duos annos vitam cu̅ regno finijsse. Ide̅ Adon Vienne̅sis aetate 6. & Nauclerus Generatione 23. Sigebertus circa annu̅ Dn̅i 660. Gaguinus l. 3. c. 4. Caede, Parricidio. Cùm omnia absoluisset certamina Hercvles, Megaram vxorem Iolao nepoti, propter parentis erga liberos suos officia, concessit: existimans amplius ex ea liberos suscipere calamitosum fore. Ad prolem verò procreandam, alteram minimè suspectam quaerens, Iolem Euryti filiam in Oechalia domina̅tis petijt: qui Megarae repulsam veritus, super eo matrimonio se consulturu̅ respondit. Hercules frustratus sponsa, iniuria??? motus, Euryti abegit equos. Iphiclus frater cùm ad equos inuestigandos Tyrinthum venisset, iussus est ab Hercule turrim quandam altam ascendere, speculatum sicubi fortè equi pascerentur. Sed cùm nullos videret, Hercules quasi falsò insimulatus furti, de turri praecipitem Iphiclum dedit: & inde ob caedem furijs agitari cepit. Diod. lib. 4. c. 2. Alcmaeon, Amphiarai & Eriphyles filius, propter interfectam matrem surijs agitatus est. Apud Chaones adolescens quidam primae nobilitatis Anthippen amauit. Festiuitatem autem publicam Chaonibus agentibus, omnibus??? conuiuantibus, digressi, in syluam quandam peruenerunt, Fortefortuna regis filius Cichyrvs pardalim fugiente̅ persequens, iaculo emisso puellam transfixit. Equo adacto quum videret adolescentem in vulnere puellae manus habentem, amens factus, ab equo in praeruptu̅ locum delapsus interijt. Chaones in honorem regis eundem locum muro cinxerunt, & ciuitatem Cichyrum appellârunt. Parthen. de Amat. cap. 32. Aegisthus Agamemnone caeso, filium quoq; eius Orestem [16] erat occisurus. Is ab Electra sorore admonitus, profugit ad Strophium principem Phocensium, qui sororem Agamemnonis in matrimonium duxerat. Vbi ad duodecim annos co̅moratus, cùm iam ad robustiore̅ aetatem peruenisset, ta̅quam nu̅cius mortis Orestis, ad Clytaemnestra̅ matrem admittitur: atq; Electra conscia, quae data fuerat in matrimonium cuida̅ agricolae, ne possent, qui ex illa nascere̅tur, ad regnu̅ aspirare, matrem & Aegisthum eodem ferro obtruncauit in paternae caedis vltionem, oraculi iussu, vt ait Euripides in Oreste. Narrant Oresti post illam caedem diem dicta̅ fuisse apud Areopagitas, vt sensit Nymphodorus, ab Erinnybus vltricibus sceleru̅: vt verò Dionysiocles, à Tyndaro patre Clytaemnestrae: vt verò Amorgius Simonides, ab Erigone Aegisthi & Clytaemnestrae filia: in quo iudicio cùm par esset vtrinq; suffragiorum numerus inuentus, absolutus fuit, & Areae Mineruae aram erexit, quam ita cognomento appellauit, quia [Greek words] sit precari, quòd preces eius exaudierit, insectantib. Furijs. Nam cùm è patria in Messeniam prosugeret, ibi primu̅ furijs correptus fuit, vt air in Arcadicis Pausanias. Alij dicunt, Oreste̅ sibi manus alterius digitu̅ hîc arrosisse, impatientem furoris, vbi nigrae Furiae sibi obuiae primu̅ fuerunt, quae adeso digito mox sibi albae visae sunt: quare ad seipsum redijt. Natalis Comes li. 9. Mythol. c. 2. Hinc prouerbiu̅, [Greek words], Oresti texere laena̅, hoc est, munus parare abusuro. Nam Orestes per insaniam vestes dilacerabat. Erasmus in Adagijs. Erant Symmachus, & illius gener Boëthius summo nati loco, ac inter Romanos, senatorios???; viros sacilè principes, co̅sulari etiamnu̅ perfuncti dignitate: verùm cum primis philosophiae mysterijs abu̅dè illustres ac benefica natura plerisq; salutares. Sed vti in magna serè assolet gloria, aemulorum sese promebant odia & simultates. Vnde factu̅, vt tanquam reru̅ nouaru̅ studiosi, in suspicione̅ venerint Gothoru̅ regi Theoderico: qui hoc nomine bonis publicatis, etiam illos interimi iussit. Sed quum mox coenanti mirae magnitudinis piscis percoctu̅ caput apposuissent ministri, Symmachi esse id, visum regi, quando & ab inferiore labro prominere dentes opinabatur, ac praerigidos toruos???; oculos interminari grauius, ac vltione̅ intentare. Qua monstri specie is conterritus, contremiscens???; totus ac rigens quu̅ decubuisset, mox extabescens luctu obijt, Caelius lib. 27. cap. 22. A. L. Bessvs quida̅ cùm patrem interfecisset, delituit longo tempore. At quum aliquando coenatum iret, nidum hirundinum hasta impellens detur bauit. Quum???ue coenantes hanc eius crudelitatem detestarentur: Nónne, respondit, iamdiu falsum testimonium aduersus me ferunt, clamantes me patrem meum interfecisse? Praesentes admiratione ducti, haec verba ad regem detulerunt, qui tormentis eum subiecit, re???; diligenter discussa, parricidij poenas de eo sumsit. Plut. de Sera numinis vindicta. Ira, Indignatione. Aiax Telamonis filius, propter arma Achillis mortui data Vlyssi in virtutis praemium, in furorem versus, armenta loro caedens, existimans se interficere Graecos, tandem proprio gladio incubuit. Sophocles in Aiace. Cleomedes Astypalaeensis, prodigiosis homo viribus, quu̅ Lachum Epidamnium athletam ictu pugni interfecisset, interfecti???; aperuisset latera, ac propterea iudices tantam, perosi seritatem in eum velle̅t animaduertere: in furorem versus, columnam (qua ludi literarij domus fulciebatur) disie cit, ea???; ruina pueros omnes obruit. Sunt qui dicant, hunc surorem eidem irrepsisse, quòd victoriae praemio fuisset fraudatus. Plut. in Romulo. Carolvs VI. Francorum rex infensus Britanno duci ob sinistras suspiciones quasdam, tantum animo certamen imbibit, vt omni cogitatione in vnam vlciscendi curam versus, immemor aliarum rerum, neque cibum neq; quietem caperet. In Cenomanos profectus, eò copias vt Britannum euersurus conuenire iussit, nec Britannos legatos perpurgantes admitti ad se voluit. Ad quintu̅ Calendas Iulias, anno Christi 1392. ex Cen omanorum vrbe, obsecrantibus Ducibus medicis???ue vt maneret, aestuosissimo die, feruenti Sole, sub meridianu̅ tempus, leni galerico capite operto in equum insilijt, iussis se sequi quibus cordi foret. Vixdum ad alterum ab vrbe lapidem peruenerat, cùm penitùs conuulsa mente, furore???; percitus, stringit repentè gladium, vnum atq; alterum comitum occidit, complures malè multat, quoad lassitudine confectus, equo delapsus excipitur. Ferunt quendam insolita mira???ue specie eremitam ei occurrisse, prehenso???ue habenis equo, dixisse, Quò miser ruis? proderis. ad eius???ue co̅spectum mentem immutatam. siue mortalium cuiuspiam vera species, siue oculorum ludibrium praestigiae???; ei se obtulêre, abiere???ue, prae praesenti pauore nemine prehendere, asseruaréve, aut insequi auso, percontari???; quis, vnde, quid afferret: siue Rex eam specie̅ animo concepit, id???; argumentum alienatae mentis, no̅ causam aliena̅dae extitisse. Pro mortuo inter manus Cenomanos reportatur, ibi???; per multos curatus dies, cùm initiò nec se nec suos nosset, paulatim conualescere coepit. Restitutus ita animus, vt semper diffideretur sanitati pectoris per interualla temporis periclitantis, titubantis???ue, ita vt patruis Regis administratio regni committeretur: multo??? grauius mens laesa, quando vix picis in cendium effugit. Aemilius lib. 10. Moerore. Acco mulier iam decrepita, quum faciem (quam ad speculu̅ explorabat) senio deformatam conspiceret, animi aegritudine in insaniam lapsa est. Aiunt quidam, ipsam consuêsse alloqui suam imaginem in speculo, ei???; subridere, comminari, promittere, subblandiri, & quicquid confabulantes solent dicere. Scribunt etiam clauos nonnunquam spongia, veluti malleo, impingere conatam. Coelius lib. 17. c. 2. A. L. Timanthes Cleonaeus pancratiastes, quum athleticam desijsset, virium tame̅ tentame̅ta capiebat, ar cu̅ inge̅tem quotidie intendens. Caeterùm peregrè profectus, receptam intermisit meditationé. Reuersus postliminiò, quu̅ se itide̅ experiretur, non valens amplius arcum intendere, animi impos in succensam viuum se pyram immisit. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. Imitatione. Gallvs Vibius tam magnae fuisse eloque̅tiae narratur, quàm postea insaniae: cui hoc accidit vni, vt insaniam non casu incideret, sed iudicio perueniret. Nam dum insanos imitatur, dum lenocinium ingenij furorem putat, quod assimulabat, ad verum redegit. Caelius lib. 11. c. 13. A. L. Morbo. Abdekitas ferunt, Lysimacho regnante, nouo quodam & mirando genere morbi infestari coepisse. Modus mali erat hic: primum vniuersim grassabatur febris praerapida succensa???: vbi dies aduenerat septimus, ijs sanguis profluebat è naribus copiosè largiter???: alij sudore multo digerebantur, & hic erat febris finis. Caeterùm perridicula mente̅ omnium obsidebat affectio: siquidem ad tragoediam concitabantur, iambica???; vocalissimè detonabant, sed Euripidis Andromedam in primis, & Persei verba cantu percurrebant. Pretenuibus ac praepallidis septimanis istiusmodi tragoedis refertiffima ciuitas erat, vociferantium haec & id genus alia: [Greek words] O deorum hominum???; amor tyranne. In multu̅ producta est inusitata deliratio haec, donec hyems & atrox frigus accedens, malo finem induxit. Morbi initium profluxisse hinc opina̅tur, quòd ea tempestate magni nominis tragoedus Archelaus, aestatis meditullio, caloribus succensis, Andromeda̅ illic actitauit, vnde febrium causam in theatro contraxerint Abderitae: quum???ue (vt assolet) tragoediae illius spestra me̅tiobuersarentur, conualescentes in eandem per delirium dilabebantur, memoriae Andromeda inhaerente, ac Perseo cum Medusa. Caelius lib. 30. c. 4. A. L. Quum Romae Qvidam phreneticus domi cu̅ lanificis puero co̅tineretur, surgens à cubili venit ad fenestram, per quam & ipse videri, & praetereuntes videre potuit. Itaque ex vitreis vasis singula ostendens, interrogauit, imperaréntne, vt ea proijceret. Illi verò ridentes, plaudentes???ue, vt ea proijceret, rogabant. Tum ipse omnia arriplens eiecit, & illi magnis acclamationibus riserunt. Postea, iuberéntne puerum quoque proijci, quum eos interrogasset, atq; id illi iussissent, ilicò ipsum deiecit. quem ab alto cade̅tem videntes, supprefso statim risu accurreru̅t, & confractum iam puerum sustulerunt. Gal. lib. 4. de Locis aff. c. 2. Constantinopoli olim nouum inopinatu̅???; pestilentiae genus cepít: quod apud Pelusiotas Aegyptios inortum primò, grassari mox latius adortu̅ est. Eius mali haec ferè habeba̅tur initia: Daemonu̅ terriculame̅ta specie humana miseris ingerebant sese ita, vti ab hominib. incuti sibi plagas opinare̅tur, quib. occursaculi id genus obijciebatur: erant???; ea orie̅tis mali velut prooemia. Quib. auerrunca̅dis nullis prorsum amuletis opus erat, vel (vt assolet) mysticis sacris???; verbis: sed velut lymphati ac arreptitij vocantes nec audiebant, etiam si in arcto asseruarentur. Per quiete̅ obtingebant haec: qua̅doq; inhorrescebat febris: sed ita, vti nec color demutaretur, neq; insitus ite̅ calor: na̅ nec infla̅matio, vt fit, persentiebatur: veru̅m tussis infesta erat, nulla discriminis specie. Tubercula sese ostentabant: sed non eodem tempore omnibus, nec eodem loco. Quibusdam profundior obrepebat somnus: alijs dementia cum reru̅ omniu̅ obliuione, vt in cibj neglectu conficerentur, ac furentes è lecto sese proripere̅t, vt se daturi in praeceps, aut sitis ardore flumina petituri. Morbus tamen hic contagiosus haud fuit. Caelius lib. 2. c. 6. A. L. Andreas Contarenus ob aduersam valetudine̅ paru̅ mente co̅stans, Hadriatici sinus praefectura̅ Venetijs petebat. Accidit vt is post repulsam in comitijs habitam, in adolescentes quosdam inciderit, qui omnem repulsae culpam per iocum in Franciscum Foscarum Venetorum principe̅ reijcientes, affirmare auderent, nullam homini, Foscaro incolumi, reliquam fore obtinendae dignitatis spem. Is ira & dolore in [17] apertum furorem euectus, Ducem in Auream aedem sacroru̅ hora descendentem, per secretioris colloquij speciem medijs scalarum gradibus aggreditur. Cedentibus qui proximi steterant, vt ad aurem co̅modiùs admitteretur, exerit repe̅tè ille cupresseum pugionem, quem sub pallio occultum habebat: iugulasset???; continuò senem, nisi Senensium legatoru̅ alter, qui proximo loco steterat, arrepto illius brachio, in faciem circa nasum vulnus detorsisset. Continuò Patrum apparito rum???; turba cruentatu̅ ducem reum???; vno tempore circumsistunt: hunc protegunt, illum fugam molientem, ad supplicium retrahunt. Retractus eodem loco dextera truncatur, cu̅ qua ad collu̅ suspensa, ex superiore parte curiae, vel vt alij dicu̅t, ad geminas colu̅nas laqueo necatus est. Sab. lib. 1. Dec. 3. Lavrentivs Laurentianus, Florentinus medicus praeclarus, & Galeni interpres, cùm domo emta, ea pactione tertia̅ precij partem numerasset, vt nisi intra sextum mensem totius summae pecuniam repraesentaret, arrhabonis pecunia lucro venditoris amitteretur: aduentante die, cùm soluendo non esset, animum despondit, in profundum???; puteum se coniecit: sub id tempus, quo Petrus Soderinus, erecto populari dominatu, tanquam Dictator perpetuus, Florentinae Reipub. praesidebat. Iouius in Elogijs. Vino. Hic vitiatam ratiocinationem consideramus, quatenus Animi facultatem laesam ipsa denotat functio. Sin organum ipsum perpendas, inter vitia Corporea referetur, f. 527. Si deniq; Habitum animi, ad locum Intemperantiae pertinebit, f. 2244. Auctor Timaeus est, fuisse Agrigenti domum qua̅dam cognomento [Greek words], id est, triremem, euentu tali. Adolescentes aliquot illuc conuenientes conuiuiu̅ hilarius agitaba̅t. Mox, vti assolet, quum incaluissent vehementius, ita decussi mente sunt, ita???; externati, vt in triremi se opinarentur constitutos, mari???; altius vndabundo, hyemem ingruere atrocem. Proinde, velut naufragium veriti, tanquam egestis, quae intus forent, nauigium facturi leuius, vasa omnia, & quicquid mero feruidis occurrebat in viam, ceu in mare festinantius iactare adorti sunt, accurrentibus hinc inde, qui proiecta diriperent. Insequenti die, vbi affuêre magistratus, factum coarguentes, quum illi necdum satis edormîssent, respondêre, se mortis metu praeoptasse, quae in naui forent, disperdere, quàm fluctibus deuorari. Admirantibus mentis stuporem vniuersis, qui inter eos videbatur natu grandior: Ego, ô viri Tritones, prae formidine infra thalamos me conijciens in imo iacui. Quum???; amplius delirare animaduerterentur, dimittuntur ab ignoscente magistratu: commoniti modò grauius, cauerent in reliquum inuitationem eiusmodi brutalem. At illi velut gratiam fatentes: Si, inquiunt, seruati ex tam procellosis vndis portum fuerimus assequuti, inter marinos deos vobis, vt seruatoribus, in patria statuas surrigemus. Caelius lib. 17. cap. 2. A. L. Athen. lib. 2. cap. 1. Dipnos. qui Tavrominitanos iuuenes fuisse scribit. Athenaeus libro decimo Dipnosophistarum, ex Herodoto libro 6. & Chamaeleonte auctorib. refert, Cleomenem regem Spartanum cum Scythis agentem consuetudine̅, & illoru̅ [Greek words], id est, meripotationem imitantem, in insania̅ versum fuisse, quemadmodum interpretantur Spartani. Hinc natum apud eosdem vulgare dictum, vt si qua̅do velint [Greek words], hoc est, intemperantius bibere, dicant, [Greek words], hoc est, minimum infundito aquae: pro eo quod dicendum erat, [Greek words], id est, infunde aquam. Eras. in Adagijs. Veneno. Venenum sorpori nocet, & eatenus inter Corporea, f. 505 Illud idem. Animi facultatem laedens, huius est loci. Si modum spectes, ad amplißimos illos Astutiae & Perfidiae locos referri poterit, f. 3589. 1971. Cnopus ex Codridarum genere, Ionicam coloniam in Asiam deducens, cum Erythreis bellum gerebat. Oraculo edoctus, ducem itineris sacerdotem Hecates Chrysamen libi adiunxit. Quae pharmacis potio nata taurum de grege maximu̅ & pulcherrimum, cornua eius inaurauit tanquam ad ductura ad sacrificium, in conspectu hostium extructa ara. Taurus oestro percitus, exilijt, magnis???; mugitibus editis fugit. Hostes in sua castra ferri taurum videntes, quasi faustum omen suscipiebant, comprehensum???; dijs immolabant, ac de mortuo quilibet partem arripiebant. Quo facto omnes repentèfurore correpti discurrere, exilire, saltare, custodias relinquere. Cnopus in occasionem intentus, omnibus interfectis, vrbe florentissima potitus est. Polyaenus lib. 8. Aridaeys Philippi F. ex obscura muliere, & vulgante corpus Philine, medicamentis ab Olympiade Alexandri matre vitiatus, mente debilitatus fuit. Plut. in Alexandro. Pontica gens Heptacometae super arboribus ac turribus habitant. Vnde antiqui Mosynoecos appellauêre. turres enim mosyni vocantur. Tres Pompeij Cohortes, dum montana pertransirent, miscendo crateras furentis mellis, quod rami arborum ferunt, potos & mente alienatos adorti, interemerunt. Strabo lib. 12. M. Antonio exercitum è Parthis reducente, Milites fame coacti herbam vorarunt lethiferam. Qui eam sumserat, nullius alterius rei meminerat vel notitiam habebat: vnum agebat, vt omnem lapidem moueret & versaret, quasi rem efficeret magni momenti. Plenus campus fuit humi inclinatorum, lapides???; eruentium & transferentium. Postremò bilem vomentes emorieba̅tur, quando vnicum remedium deficiebat vinum. Plutarchus in Antonio. Eusebius ad regem Longobardoru̅ Adalvaldvm magnis de rebus ab Heraclio Imp. legatus, cùm apud regem familiariter ageret, siue iussum Imperatoris, siue co̅silium suum sequutus, Adalualdo è balneo exeunti poculum specie salutiferum dedit. Quo epoto rex desipere, ac planè mentis impos esse instituit. Quod vbi sensit Eusebius, ipsum & iuuenem, & ame̅tem impulit, vt propriae securitatis causa principes Longobardorum è medio tolleret. Coepta inde caede, ac iam duodecim è primoribus interemtis, ne malum longius serperet veriti Longobardi, ipsum anno 624. tumultu excito, regno cum regina matre Theodelinda exegerunt: atque in eius locum Arioaldum Ducem Taurinatium suffecerunt, cui Gundeberga Adalualdi Regis soror erat matrimonio copulata. Sigonius lib. 2. regni Ital. Arnvlfvs Imp. Lambertu̅, Vidonis Italiae regis F. in ducatu̅ Spoletanum persequebatur, regem Berengarium à Vidone pulsum secum trahens. Lamberto verò incertis in locis latitante, nec sui copiam faciente, Camerini Ageltrudam eius matrem obsedit. Mulier caeteris destituta subsidijs, cùm ad vim non par esset, ad dolum se contulit. quippe occultè per ministrum pecunia corruptum soporiferum ei poculum ad leniendam, vt prae se ferebat, iracundiam praebuit. Quo hausto, repentè somno ille est captus. Ex quo post triduum excitatus, cùm neque sentire, neque quae sentiret exprimere commodè posset, ac mugitus potius, quàm voces ederet, amicorum co̅silio Camerini obsidionem bellum???; aduersus Lambertum reliquit, ac Lombardiam versus ireperrexit. Verùm cum in Etruriam transgressus montem Bardonis ascenderet, libido incessit Berengarij, qui in comitatu aderat, excaecandi, atq; regni Italiae occupandi. Quod vbi Berengarius, qui laternariu̅ agebat, à cognato suo, Arnulfi familiari, fortè cognouit, trepidus eum, laterna alteri data, deseruit, Verona̅???; se & Forumiulium retulit. Ea causa factum, vt re vulgata Arnulfus ab Italicis despici, & pro nihilo duci sit coeptus. Itaq; Papam cùm peruenisset, irati Papienses per noctem milites eius in vrbe incautos adorti tanta caede prostrauerunt, vt salutis causa se in cloacas abscondere cogerentur. Ob id, cùm de reditu in Germaniam cogitaret, atq; Verona tra̅sire propter magnas Berengarij ibi sedentis opes non auderet, per montem Iouis trans Alpes abijt. Sigonius lib. 6. regni Italici. Plinius & Edouardus Vottonus scribu̅t, cerebrum vrsi deuoratum ingignere imaginationes, quasi in vrsum quis transmutatus sit. Id nostro hoc seculo cuidam Hispano nobili oblatum fuisse edendum traditur, quiper deserta & montes vagabatur, se in vrsum esse conuersum phantasia vitiata ratus. Vierus lib. 3. c. 21. de Praestig. daem. Vierus lib. 2. cap. 34. de Praestigijs daem. talem recenset historia̅ popularem. Mulier quaedam ad rem attentior, Tritvratores in multos conduxerat dies, curarat???; ex lolio diligenter exereto molito pinsito???ue, admista secalis farina, pane̅ apparari & coqui, vt eos minoribus sumtibus aleret. Quo quum essent pasti, in quandam leuem inciderunt amentiam: & cùm essent aliquandiu rotati vertigine, lassi ad vnum omnes in profundum longum???; inciderunt somnum, vt pro labore, quem vetulae praestare oportuisset, ipsi continuè sterterent: donec ea tandem post alterum aut tertium diem errore animaduerso, victus rationem mutaret. Philtro. L. Lvcvlivs cu̅ iampride̅ se rep. abdicasset, postquam Cicero est in exilium pulsus, atq; in Cyprum missus Cato, in totu̅ obtorpuit. Dicitur ante obitu̅ è mente paulatim emarcescente laborasse. At Cornelius Nepos senio vel morbo negat Lucullo mentem mota̅: sed Callisthenem libertu̅ dedisse illi venenum, vt impensiùs ab eo diligeretur, quod amatoriu̅ existimabat esse: at ita id soluisse & alienasse mentem eius, vt viuentis etiam procuraret facultates frater. Plut. in Lucullo. M. Antonivm Triumuiru̅ Cleopatra Aegypti regina philtro ita dementauit, vt nulla ratione habita vel periculi vel dedecoris, vnam Cleopatram & spiraret & loqueretur. Plutarchus in eius vita. Cor. Gallvm Aegypti praefectum sub Augusto amatorium poculum ad insaniam redegit. Eusebius in Chronicis. A Caesonia vxore credebatur Caivs Imp. medicame̅to amatorio potionatus, vt valetudinem neq; corporis neq; animi integra̅ habuisse feratur, praesertim cùm puer saepe comitiali morbo laborarit: & insomnio vsqueadeò vexatus sit, vt rarò [18] plus tribus horis nocte dormiret. Ob id vultum habuit natura horridu̅, & ex industria tetru̅ in terrorem formabat: quia oculos co̅cauos cum temporibus excauatis in lata fronte gestabat, eminentis alioqui staturae. Suetonius, & Iosephus lib. 11 Antiq. Satyricus id poculum ex hippomanes apparatum fuisse ait: si non Et furere incipias, vt auunculus ille Neronis, Cui totam tremuli frontem Caesonia pulli Insudit-Eusebius Caesariensis scribit, Lvcretivm poëtam amatorio poculo in tantum furore̅ versum, vt se tande̅ propria manu interemerit. Sunt qui arbitra̅tur, vxore̅ illius huiusmodi obtulisse poculum, & ea̅ Lucilla̅ vocata̅, ex Hieronymi testimonio in Ruffinu̅, cuius haec sunt verba: Liuia virum suu̅ interfecit, quem nimis odit: Lucilla suum, que̅ nimis amauit. illa sponte miscuit aconitum: Lucilla decepta, furore̅ propinauit pro amoris poculo. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. ex lib. Temporum. Hinc Statius: Et docti furor arduus Lucreti. Quum Stephanvs eques Neapolitanus, poculo amatorio insanisset, teneret???; oppida & nonnulla regia officia, ab Alphonso Aragonum rege tradita, fuerunt qui ab Alphonso illa bona postularent: absurdum esse dicentes, à demente huiusmodi bona possideri. Quibus rex respondit: Sibi inhumanissimum videri, ijs se etiam substantiam auferre, quibus sors mentem & cerebrum abstulisset. Panormitan. lib. 4. de Gestis Alfonsi. KTH???I???. INSANIAE Habitus. QVI INSANI FVERINT. Lycvrgvs rex Thracum ob amputatas vites furore immisso bacchico sibi crura succidit. Periander tyrannus Corinthioru̅ insanus factus, cùm per imprudentiam cu̅ matre coiuisset. Ex Parthenij Eroticis c. 16. Per totam Hispaniam frequentes sunt melancholici, Caesaraugustae praesertim, vbi domus publica hoc morbi genere laborantibus dedicata est, multi???; adeò, qui valetudinis vitio furunt, ibi co̅morantur: vt non solùm totam ciuitatem mira lamentatione, vario plangore & fremitu conficia̅t, verumetiam totam Hispaniam mira̅dis suis dictis ac factis co̅pleant. alius enim ibi Imperatorem se dici & esse contendit seriò: alius, mitram gestans, summum Pont. crucis???; signo hominibus benedicit: alius beluam immanem, & catenis co̅stringitur: imò etiam quidam milij se granum putat, qui à gallinis vorari metuens, illas quantum potest & fugit & odit. Pascasius lustus lib. 1. de Alea. QVALI INSANIA LABORARINT. Daemoniaca. Consule Titulum Magorum, ƒ. 1329. 10. Bapt. Porta Neapolitanus lib. 2. Magiae nat. sic scribit: Incidit mihi in manus Vetvla quaeda̅ (quas à strigis auis nocturnae similitudine Striges vocant, quae???; puerulorum sanguinem è cunis absorbent) sponte pollicita breuis mihi temporis spacio allaturam responsa. Iussit omnes foras egredi, qui mecum acciti erant testes: spolijs???; nudata, tota se vnguento quodam valde perfricuit, nobis è portae rimulis conspicua: sic soporiferoru̅ vi succorum cecidit, profundo???, occubuit somno. Fores ipsi patefa cimus, multum vapulauit, sed tanta vis soporis fuit, vt sensum eriperet. A'somno expergefacta, multa incoepit fari delira, se maria mo̅tes???; tra̅smeasse, salla depromens responsa. Haec ille. At Bodinus animo illam, non corpore abreptam fuisse contendit: & hac ratione multos magorum latere. Philosophica. Menedemvs Lampsacenus Cynicus, eò insaniae venit, vt sub furiae larua circuiret: dictitans se exploratorem ab inferis venisse, delaturum daemonibus mortalium peccata. Laërtius lib. 2. cap. 18. Superstitiosa. Ex Tit. Haereticorum huc quaedam pertinebunt, fol. 1317. 4076. Amatoria. Corinthij à Cypselo & Gargaso missi Acarnanie litus occuparunt, ad Ambraciu̅ vsq: sinu̅, & Cherronesi Isthmo perfosso Leucade̅ in insulae forma̅ redegerunt. Locus qui quondam fuerat Isthmus, nunc fretum & Euripus est, ponte ingabilis. Eum mutato nomine dixêre Leucade̅, sumto, vt reor, à Leucata vocabulo. Est enim albica̅ti colore petra in pelagus proiecta. Habet insuper & Apollinis Leucatae fanum. Ibi saltus fit, qui ad sedandos amores valere creditur. Quo in loco Sappho prima dicitur superbè ab excelsa se deiecisse petra, stimulante Cupidine, ficuti Menander auctor est, Praeruptam nacta in transitu petram, Cupidinis oestro percita, è summo praeceps ruit: Ex animi tui sententia, rex imperiose. Et Mena̅der quide̅ omnium prima̅ Sappho, antiquiores verò Cephalvm prius saltasse tradunt, Ptaolae vel Pterelae captum amoribus Deionei filiae. An occasione̅ huic insaniae superstitio dedit? Leucadijs certè mos erat patrius, vt in Apollinis sacrifi cio, sonte̅ quotannis alique̅, auertendae deorum irae gratia, de montis specula deijcerent, applicitis pennis, auibus???; varijs, quib. leuari posset, vt saltus ipse perinde ac volatus efficeretur: multi interim circumstantes cadentem excipieba̅t nauiculis, & pro viribus co̅seruatum extra patrios fines emittebant fuperstirem. Strabo lib. 10. Devcalionem primum sese inde praecipite̅ dedisse amore Pyrrhae, Ouidius testatur in epistola Sapphûs. Charon Lampsacenus cum Plut. Phobvm Phocensum primum ex Codri genere. Ex eadem postea quoq; Calyce puella sese praecipitauit, cùm Euathli adolesce̅tis nuptias impetrare no̅ posset. Et Cephalus quide̅ cum Deucalione seruatus est, & amore liberatus: at Sappho & Calyce perieru̅t, quia virilis ille saltus Leucadius erat, foeminis non co̅ueniens. Quamobrem quidam masculam Sappho, id est, audacem vocari voluerunt potius, quàm à libidine nefanda. Gyraldus Dialog. 9. Hist. poët. Hippocrates Cous per omno̅ Graecia̅ medicinae gloria omnib. admirationi fuit, adeò vt etiam à Perdicca Maccdonum rege, qui tabe laborare putabatur, vocatus publicè sit: ad ipsum???; vnà cu̅ Euryphonte, qui ipso aetare maior erat, perueniens, animi hunc affectu̅ esse certis signis deprehendit. Post mortem enim Alexandri parentis, vna̅ ex pellicum eius numero, Phylam nomine, Perdiccas deperibat: ad quam quum rem ipsam Hippocrates detulisset, postea exillius conspectu omnino illum mutari obseruauit, atq; ita mòrbo depulso regem conseruauit. Soranus in eius vita. Hypatia Alexa̅drina mulier doctiss. vsqueadeò pulcra & formosa erat, vt Qvidam etiam auditor eius ???am adamaret. Is cùm amorem vincere non posset, sed ipsi etiam affectum suum proderet: indocti quidem tradunt, eu̅ ab Hypatia morbo illo per musicam esse liberatum. Alij verius narra̅t, ipsam prolatis quibusdam muliebribus pannis, in eum???que coniectis, & impuri ortus signo demo̅strato, dixisse: Tale est quod adamas, adolescens, nihil autem pulcrum. Illum verò prae pudore & stupore indecorae demonstrationis erubuisse, & modestiorem esse factum. Suidas. Eunapius magica vi à Maximo liberatum scribit. Favstina imperatrix ab insano amore gladiatoris liberata fertur, epoto eiusdem iugulati sanguine. Confidente. Archelavs Macedonum rex, atrae billis habitu sibi maiorem in modum confidens, nunquam non spei plenus erat, Caelius lib. 17. cap. 1. A. L. Desperabunda. Porphyrivs Tyrius patria, co̅sciuisset sibi morte̅ aliquando atra bile percitus, nisi praeceptoris Plotini auctoritate à proposito esset reuocatus. Sab. lib. 6. En. 7. ex Eunapio. Mirum est quod à rece̅tioribus est proditum, haud ita pridem in Lugdunensi Gallia contigisse, vt citra vllum corporis incommodum, quod quidem appareret, crebro Mvlieres in praealtos se puteos demersum pergerent. Caelius lib. 23. c. 32. Antiq. Lectionum. Meticulosa. Consule locum Timoris, fol. 79. Pisander Alexandrinus seu Rhodius, historicus, tanta laborabat melancholia, vt sibi continuè timeret, ne suae ipsius vmbrae occurreret: anima enim se viuens destitutum existimabat. Caelius lib. 17. c. 2. A. L. Talem quoq; Ferrariae fuisse Gyraldus in primo Tomo hist. Poët. dialogo 3. testatur, qui nullo pacto à Nic. Leoniceno Medico persuaderi potuerit, id impossibile esse, vt quis absq; anima vagaretur. Et rationes quidem omnes propositas probabat, praemissas???ue concedebat omnes, verum vbi argumentationis conclusio afferretur, totum illud se negare dictitabat. Libertini cuiusdam meminit Hor. lib. 2. Sat. 3. hisce verbis: Libertinus erat, qui circum compita siccus Lautis manè Senex manibus currebat, & vnum Quoddam magnum addens, Vnum me surpite morti Dîs etenim facile est, orabat, sanus vtrisque Auribus atq; oculis: mentem nisi litigiosus Exciperet dominus, quum venderet. Auara. Ex Tit. Amarorum huc quaedam, fol. 2390. 2494. Heraclides Ponticus apud Athenaeum lib. 12. cap. vlt. auctor est, Thrasylavm Axonensem Pythodori filium (quem Aelianus lib. 4. Var. hist. Thrasyllum vocat) hoc insaniae genore correptùm fuisse, vt existimaret naues omneis quae in Pyraecum appellerent suas esse. Eas appellentes summae cum voluptate recipiebat: soluentes dimittebat, ac prosequebatur, in summa felix erat, perinde quasi tantarum rerum dominus. Si quid perîsset, non requirebat: si quid esset [19] incolume, vehementer gaudebat, alijs iactitans suam fortunam, donec Crito frater è Sicilia reuersus correptum hominem traderet medico. Caeterùm is ad se reuerlus, negauit vnquam suauiùs vixisse sese, quàm cum eo mentis errore teneretur. Siquidem cùm tantum adesset voluptatum, nihil vnquam sensisse molestiae. Cuidam Praediviti, famem timenti, inquit Celsus, subinde falsae haereditates nunciabantur. Crudeli. Ex loco tyrannorum huc non pauca, fol. 2780. Attalvs Pergami rex, qui cum Romanis imperatoribus in Antiochum regem & Gallograecos admodum iuuenis militauit, fuit, vt Liuius ait, Eumenis frater, vt Trogus, fratris filius. Florus Eumene genitum credidit. A quo regnu̅ florentissimum per manus acceptum amicoru̅ caede, inuidiosis???ue cognatorum foedauit supplicijs, nunc marre̅ anum, nunc Berenicem sponsam, eorum maleficijs extinctas, vlcisei se testatus: atq; ita in suorum perniciem variè debacchatus, barbam & capillum reorum more submisit, non in publicum prodire, non amicis aliisve sui adeundi copiam facere, non conuiuari, nihil sani hominis prae se ferre amplius. Postremò regni cura abiecta, hortos fodiebat, gramina, venena???ue noxia innoxijs miscens serebat, inde???ue venenatam frugem, vt peculiare munus, hospitibus & domesticis mittebat. Mox ab eo studio ad aerariam fabricam animum adiecit, multum???ue ac diu in fundendo cudendo???; aere versatus, quum demu̅ matri ex ea materia sepulerum facere instituisset, esset???ue operi intentus, graui morbo ex Solis ardore contracto, septimo à primo decubitu die vita decessit. Sabel. lib. 9. Ennead. 5. Auctores habeo, Orestam ad Hebru̅ ciuitatem ab Oreste con ditam, fuisse Adrianopolim nuncupata̅ de principis Adriani nomine, qua tempestate is furens, ac ciuium caede ad libidinem grassatus, responsum accepit, in furiosi cuiuspiam do mum obreperet. Nam inde remollitam insaniae vim, proditum literis est. Quum???ue furenti senatores subtraxisset plerosque Antoninus, etiam Pij cognomentum est assequutus. Caelius lib. 17. cap. 2. Antiq. Lect. Hartbenvs Helsingus gigas nouem cubitos procerus erat. Huic duodecim athletae contubernales fuêre, quibus id offcij erat, vt quoties illum praesaga pugne rabies incessisset, vin culorum remedio oborti furoris impetu̅ cohiberent. Ab his Haldanus Danorum & Sueonu̅ rex prouocatus erat ad singulare certame̅. Quo audito Hartbenus repentino furiarum afflatu correptus, summas clypei partes dentibus absumsit, igneos carbones deglutiuit, per medias flammas cucurrit, sex athletarum suorum occidit: Haldanum residua pugilum ma nu petijt. A quo ingenti malleo contusus vita ac victoria caruit, dedit???ue poenas & Haldano, quem prouocauerat, & regibus quorum filiabus per vim potitus fuerat. Saxo lib. 7. Michael Graecorum Imp. adeò mente excedebat, vt familiares suos iuberet occidi: quos ad se rediens, requirebat, tan quam viuos. Sigebertus in Chron. Anno salutis 1407. Vuismariae Faber quidam lignarius, qui certis interuallis insaniae? laborare co̅sueuerat, dum opus facìt, properè securi prehensa, domu̅ repetens, liberos duos per medium secuit: tertium mater praegnans cum eiulatu viro eripere conabatur. Ille in eam verso ictu, vno impetu duos strauit. Crue̅tatus ad laboris socios reuersus, & causam cruo ris rogatus, ad se reuersus, & recor datus quid fecisset, domu̅ propere curre̅s, cultrum proprio suo defixit in pectore. Cran zius lib. 10. Vuandaliae, cap. 10. Vaga. Proetides, filiae Proeti Argiuoru̅ regis, dum Iunoni se praeferunt, in furias versae, ac postmodum in vaccas, vt Maro canit, implêrunt falsis mugitibus agros. De ijs sic Aelianus libro 3. Elegam & Celenam filias Proeti, regina Cypri ad insaniam impulit, quae in quibusdam Peloponnesi locis visae sunt nudae furentes???ue discurrere. Eruperunt etiam in alias regiones Graeciae, agitatae impulsae???ue isto morbo. Lyci vxor Antiope prae caeteris dijs Libero patri honorem habebat. Cùm verò ab eo contendisset, quae vulgo prodita sunt, Deum illi aiunt vehementer succensuisse: & ex eo immisso furore, mente captam per totam Graeciam Antiopen errasse: Phocum verò Ornytione Sisyphi filio genitum insaniae morbo eam liberasse, & vxorem duxisse. quocirca commune Antiope & Phoco monimentum positum fuit Thebis. Pausanias in Boeoticis. Aristoxenus musicus in vita Telestae, qui cùm in Italia vixit, refert casum Mvlieribvs Italicis accidisse prorsus inusitatum: vt aliquando sedentes ac coenantes voca̅tem aliquem se exaudire opinatae, proripuerint se, neque teneri potuerint, atq; extra vrbem cucurrerint. Locris porrò & Reginis oraculum hac de re consulentibus, respondisse deum, finem mali suturum, si die duodecima paeanas deo canerent vernos LX. Itaque inde in Italia multos extitisse paeanum scriptores. Apollonius de Histor. mirab. Ludicra. Digna notatu historia, quam Horat. lib. 2. Epist. ad Florum de Argivo quodam commemorat: -fuit haud ignobilis Argis, Qui se credebat miros audire tragoedos, In vacuo laetus sessor plausor???; theatro: Caetera qui vitae seruaret munia recto More: bonus sanè vicinus, amabilis hospes, Comis in vxorem: posset qui ignoscere seruis, Et signo laeso non insanire lagenae: Posset qui rupem, & puteum vitare patentem. Hic vbi cognatorum opibus, curis???; refectus, Expulit elleboro morbum, bilem???ue meraco, Et redit ad sese: Pol me occidistis amici, Non seruastis, ait: cui sic extorta voluptas, Etdemtus per vim mentis gratissimus error. Sed hoc ipsum ab Aristotele Abydi contigisse memoriae proditum est in comment. quo res admirabiles ab alijs acceptas exponit. Aut igitur fefellit memoria poëtam, carme̅ condentem: aut alios auctores, qui in loco ab Aristotele discreparent, secutus est. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 9. Galenus de Sympt. diff. cap. 3. de Theophilo quodam medico scribit, cui reliqua prudentia supererat, & disputandi, & praesentes exactè noscendi, caeterùm tibicines quosdam angulum domus vbi decumbebat occupasse, assidue???ue sonare, & pulsare putabat, atq; hos se intueri rebatur, partim illic stantes, partim sedentes, adeo???ue sine intermissione sonantes, vt neque noctu neque interdiu nusquam vel minimum tempus quiescerent: exclamare igitur non cessabat, ac iubere, vt domo eijcerentur. Idem postquam planè conualuit, tu̅ reliqua omnia quae quisque dixisset, fecisset???; narrabat, tum imaginationis de tibicinum taedio meminerat. Noui Qvendam, inquit Galenus 2. de Motu musc. cap. 6. per tredecim dies delirasse hoc pacto. Putabat quidem se Athenis non Romae iacére. Crebrò autem familiarem puerum vo cans, iubebat sibi, quae ad gymnasium pertinebant, afferri. & pauca intermissione facta delirij: Heus, inquit, ad Ptolemaeum dico, decreui in gymnasio diu lauari. Ac nonnunquam etiam exiliebat interea, atque indutus ibat rectà ad ostium aulae: ac cùm retinerent eum, qui intus erant, exiréque prohiberent, cur prohiberetur, ab eis percontabatur. Hi verò (nihil enim licebat aliud dicere, quàm ea quae erant vera) febricitasse eum dicebant, & adhuc febricitare. Ipse autem & ad haec valde modestè respondebat: scire enim & ipse dicebat, quòd adhuc reliquiae sibi febris restaba̅t, sed eas penitùs esse exiguas, nec metuendum ne; à balneo laederetur: or tam enim sibi totam praesentem febrem ex itinere. An non recordaris conuersus ad puerum dicebat, quòd laboriosè heri iter fecimus Megaris Athenas? Talia cùm diceret & faceret, fluxu sanguinis per nares repentè copioso sibi facto, & post ipsum sudore, statim quidem conualuit, sed eorum, quae antè sibi acciderant, nulliùs amplius recordabatur. Belluina. Nabvchodonosor rex Babyloniorum in eam melancholiam incidit, vt sese bestiam esse arbitraretur, integro septennio. Proe tides in vaccas ira Iunonis se conuersas arbitratae, per totam Graeciam discurrerunt. Aelianus. Literarum monumentis tradit Gulielmus Brabantinus in sua historia, Virvm prudentem diaboli arte eò perductum, vt aliquibus anni temporibus se rapacem esse lupum putaret, per???ue loca syluestria & specus oberrans, maxime pueros persequeretur, saepe???ue velut amentem per nemora vagari inuentum fuisse: sed tandem Dei gratia ad mentem redijsse. Iobus Fincelius lib. 2. de Miraculis. Agricola quidam Patauinus anno salutis 1541. se lupum esse sibi persuadens, multos in agris insilijt, trucidauitque. Tandem non sine multa difficultate captus, confidenter asseuerauit se verum esse lupum, discrimen solùm existere in pelle cum pilis inuersa. Rustici creduli, hominem excoriare incipiunt, pertinaciter eo in sententia perstante. Interea perlata in vrbem fama, praetoris Patauini cura rusticis ereptus, & in nosocomium perductus, non multò pòst decessit. Vierus libro 3. capite 21. de Praestigijs daemonum. Quam historiam dum Patauij essemus, ab Antonio Fracanzano Vicetij no, Practicae Medicinae professore, praeceptore nostro, non semel nos audiuisse meminimus. Cvratio. Mens restituta, Maniae, Phrenitidis, Melancholiae, Amentiae cura: facta Sacrificijs. In prisca Ecclefia Daemoniaci in coetum adducebantur, & populus totus orabat Deum, vt apud Chrysostomum, Cle [20] mentem (qui orationem tradit elegantissimam) & Theodorum anagnosten legimus. Bodinus. lib. 3 Daemon. cap. 6. Sic Geraldus nobilitate & diuitijs pollens, forma villici cuiusdam filiae accensus, oratione sua ad Deum effecit, vt quae antea pulcerrima videbatur, maximè deformis apparuerit: & intactam relinquens, poenitentia ductus, filiam dote patrem libertate donârit. Marul. lib. 2. cap. 4. Sabel. lib. 2. cap. 5. Fama est. ea???; celebris, inter Stirienses Nobilem quempiam fuisse cui saepe in animum venerit, seipsum laqueo suspendere. Id aegrè ferentem, ex docto quodam viro remedium petiuisse aduersus eam tentationem. Consilium datu̅, proprium vti sacerdotem conduceret, qui manenti in arce quadam solitaria singulis diebus rem diuina̅ faceret. Paruisse nobilem, atque annum fermè continuasse, nulla suspendij cogitatione interueniente. Postremò rogatum à sacerdote, vt presbytero vicino, qui templi dedicationem in proximo monte habiturus esset, auxilio esse posset, licentiam dedisse, proponente̅ in animo paulò pòst sequi, & sacris interesse. Stetisse diu posteà, nunc vna nunc altera causa retentum. deniq; circa meridiem profectu̅, agresti cuidam in nemore occurrisse, qui rem diuinam in monte peractam esse, & populum omnem abijsse diceret Contristatum eo nuncio, ignobilem infelicem???; se esse dixisse, qui eo die sacrum Christi corpus non vidisset. Agrestem contrà eum consolando, dixisse, vendituru̅ sese illi praemium quod inter sacra meruisset, sagum???; nobilis petiuisse precij nomine. Venditione facta, nobilem nihil ominus montem ascendisse, atq; orasse in templo: reuersum aure̅, in proxima arbore suspensum agrestem inuenisse, nec postea diris cogitationibus vexatum fuisse. Aen. Syl. cap. 21. Europae. Distat à Megalopoli Arcadiae vrbe Messeniam versus stadia haud amplius VII. ad laeuam viae militaris dearum fanum, quas & item sacrum ipsis agrum, Manias vocant, siue Furias: hoc in loco ob matris caedem insanîsse Orestem tradunt. Non longè ab eo fano terrae ager surgit, non vtiq; magnus, è lapide excisum digitum insigne praetendens. Vnde & illi tumulo Digiti monimentum est nomen. Ibi furentem Orestem tradunt alterius manus digitum alterum abrosisse. Propè est alter tumulus, Ace nomine, quòd ad eum insaniae medelam Orestes nactus fuerit. Et illic est alterum Furiarum templum. Has deas Oresti, cùm primùm est mente captus, nigras obuias factas memorant. Easdem cùm digitum adedisset, albas apparuisse, & earum aspectu statim illum ad se redisse: iccircò ijs, quarum effugit iram, inferias misisse. Posterioribus verò rem diuinam fecisse dicitur. Ac candidis quidem deabus & Gratijs pariter hac etiamnu̅ aetate incolae sacra faciunt. Proximum Ace est templum aliud, Tonstrinum appellant, quòd huc ingressus comam Orestes totonderit. E Peloponnesijs, qui priscas res memoriae produnt, Oresti haec in Arcadia accidisse affirmant, priusquam de eius facto in Areopago iudicium fieret. Accusatorem quide̅ non fuisse Tyn da???eu̅, quòd è vita iam excessisset, sed à Perilao Icarij F. Clytaemnestrae patruele de matris caede accusatum. Pausanias in Arcadicis. Cùm oraculum sciscitatus esset Orestes, quo pacto posset ab eo furore liberari? responsum tulit, illud fieri non posse, nisi in Tauricam Scytharum profectus, Dianae signum, quod illi eximiè colebant, in Graeciam deportasset. Eò cùm accessisset, in vincula à pastoribus cum Pylade co̅iectus (nam Pyladem Strophij Phocensis filium, cum quo fuit à teneris educatus, omnium profectionum periculorum???ue socium fidissimu̅ habuit) ad Thoantem regem deducitur, vt de more gentis pro victima deae mactaretur. In templo Iphigeniam sororem agnouit, quae sacerdotem deae agebat. Agnitione facta clàm fuga adornata cum statua per noctem abeunt. Sed antequam inde soluerent, Orestes comam lugubrem in Tau ris deposuit: quem ritum postea detulit in Cataoniam. Strabo lib. 12. Alj tradiderunt, iuxta Amanum montem, ab insania liberatum, vnde etiam mons ipse nomen acceperit, cùm priùs Melanthius diceretur, vt ait Plutarchus in libro de Flu minibus. Alij Palladis consilio Orestem Argos adijsse, & Erinnyas placasse inquiunt, ibi???ue eius insaniam desijsse. Natalis Comes Mythol. lib. 9. cap. 2. Caede. Calydonii populari vesaniae morbo vexaba̅tur, qui ebrietati persimilis erat, nisi quòd enecabat, Bacchi ira, Coresi sacerdotis imprecatione, immissus, eò quòd à Calirrhoë virgine contemneretur. Ex Dodonaei Iouis oraculo mali abigendi ea fuit ratio, si Callirhoë ad aram Dei immolaretur, vel alius pro illa se deuoueret. Dum insulata à populo ducitur, Coresus amoris impotentia seipsum pro illa occidit: illa nihilominus sese etiam pòst interfecit. Sic???ue malum gemina caede expiatum fuit. Pausanias in Achaicis. Pudore. Milesiae virgines cùm nulla de causa populariter suspendio sibijpsis vitam adimerent, neque mali remedium inueniretur: consilio senis cuiusdam cadauera nuda per vrbem tracta. Cuius ignominiae metu reliquae resipuêre. Aelianus. Hypathia Alexandrina Avditorem quendam suum se adamantem prolatis muliebribus pannis, & in eum co̅iectis, dicens: Hoc scilicet est, quod amas, ab amoris insania liberauit. Suidas & Ennapius. Loci mutatione. Alcmaeon ab Amphiarao patre persuasus, Eriphylem matrem, quae monili aureo ab Argia accepto, maritu̅ domi latente̅, ne ad bellu̅ Thebanu̅ proficisceretur, illic sibi pereundum sciens, prodiderat, interfecit. Diris agitatus, deum, qui Delphis est, consuluit, qua ratione ab insania liberaretur? & responsum accepit: [Greek words] Monili dedicato, mentem pristinam recepit. Athenaeus libro 6. Dipnosophistarum. Aliter Pausanias: Alcmaeon, inquit, Amphiarai F. occisa matre Eriphyle Argis fugiens, Psophidem, quae tunc Phegia à Phegeo rege nominabatur, se recepit: ibi Phegei filiam Alphesiboeam vxorem duxit, cui inter caetera nuptialia dona, decantatum etiam illud monile dedit. Vbi verò in Arcadibus domicilium habenti insaniae morbus non decessita ab Apolline Delphico responsum accepit, in eam terram ei migrandum, quae omnium esset recentissima, quam???ue mare edidisset. Itaque nactus terram, è qua Achelous in mare prorumpit, ex ipsa amnis alluuione extan tem, in ea consedit, ibi???que Callirhoën Acheloi filiam in matrimonio habuit. Ex ea Acarnana & Amphoterum suscepit. Callirhoë monilis, quod Eriphyles fuerat, potiundi, vehementi flagrans cupiditate, Alcmaeonem etiam inuitum vt Phegian veniret, perpulit. Ibi ille Phegei filiorum Temeni & Axionis insidijs circumuentus, perijt: ijdem verò Phegei filij monile Delphico Apollini dedicârunt. Pausanias in Arcadicis. Saltu. Vide Paratitlum, Quali insania, Amatoria. Cursu, Agitatione, Labore. Moera siue Iphinoë, Evryale, Lysippe, & Iphianassa, Proeti Argiuorum regis FF. (Aelianus libro 3. Elegam & Celenam vocat) cùm fortè Iunonis templum ingressae, temerè se Iunoni contulissent, à dea ad insaniam redactae sunt, vt vaccas se esse arbitrarentur, ijs???ue rebus terrerentur, quibus solent ea animalia: Proetus, qui illas sanaret, earum se vnam illi vxorem cum regni parte daturum promittit. Melampus conditionem accepit, & eas caprino lacte (vt Aelianus) vel el leboro potas (vt Galenus vult, qui idcirco Melampodion, elborum vocari asserit) entheis clamoribus & choreis, accitis secum validissimis iuuenibus, Sicyonem vsque compulit: in quo cursu Iphinoë maior natu extincta est, secundum Apollodorum. Alij Clitorij fontis Arcadiae aqua, quae bibentes abstemias reddiderit, curatas aiunt. Elleborus certè niger ea prino lacti incoctus melancholiam educit, & exercitium vehemens per sudorem euacuat, & aquae potus feruorem atrae bilis restinguit. A Proeto duabus regni partibus donatus est, & duae filiae superstites Melampo & fratri eius Bianti datae, Iphianasse scilicet Melampo, ex qua sustulit Antiphatem, & Manto. Gyraldus de Hist. poëtarum, dialogo secundo. Phrenetici curati memorabilis historia, in primo Graecorum Epigrammatum, incerti licet auctoris, in haec verba circumfertur: [Greek words] Venditione, Seruitute. Cùm ob Iphiclum de turri praecipitatum iniustè, Hercvles in amentiam incidisset, Pylum ad Neleum profectus est, vt mundaretur à caede. Hic cùm filios consuluisset, omnes, praeter Nestorem iuniorem, minimè purgandum esse censueru̅t. Ergo Deiphobum Hippolyti filium adijt. Sed cùm nequaquam sanari posset, de̅ue morbi cura Apollinem consuleret, responsum est, facilem cura̅ fore, si iusto venderetur precio: id???ue Iphicli liberis daretur. Ergo in Asiam nauigans, quodam ex amicis venundatus, seruus Omphalae virginis factus est, filiae Iardanes, eorum reginae, qui aliquando Maeo nij, nunc Lydij dicuntur. Precium Iphicli filijs cùm datum esset, pristina valetudine recuperata, Omphalae seruiens, omnes eius regionis latrones sustulit. Cognita Herculis virtute, Omphale liberum ei fecit aditum, & ex eo genuit filium Lamonem. Susceperat verò & antea seruus ex serua Cleolaum. Sunt qui Medeam, cùm Thebis Herculem in insaniam versum, ab eo???ue filios occisos reperisset, medicamentis illum ab eo morbo liberasse tradant. Diodorus libro 4. capite secundo & tertio: & Sabel. lib. 7. Ennead. 1. Idem ipse quum vel [21] Amphitryenem ex insania interfecturus videretur, lapide à Minerua impacto est consopitus, ac lapis, [Greek words], inde nuncupatus. Caelius lib. 17. cap. 4. A. L. Fame. Crates Thebanus Amore laborantibus ostendit remedia: Amori, inquit, medetur fames: sin aliter, tempus: quòd si nec his vti possis, laqueus. Luxus ferè alit amorem: tempus omnia aut tollit, aeut certè mitigat. Hec remedia si nihil prosunt, superest laqueus, vt morbus finiatur suspendio. Graeca sonant iucundius, [Greek words]. Laërtius lib. 6. cap. 5. Medicamentis. Strabo lib. Geographiae 9. duas Anticyras commonstrat, & in altera, quae sit post Crissam oppidum, elleborum nasci: in altera eiusdem nominis, quae sit ad sinum Maliacum & Oetam montem, oprimè temperari: atq; in eam quamplurimis è regionibus adnauigari sanitatis gratia. Pausanias in vltimo libro scripsit, supra Anticyram montes esse magnoperè petricosos, in his copiosè prouenire elleborum: nigro purgari aluum, albo vomitum cieri, ac superiora corporis purgari. Stephanus addit, Anty cirensem quempia̅ fusse, qui Hercvlem elleboro dato liberârit insania. Horatitis: Si tribus Anticyris caput insanabile nunquam Tonsori Licino commiserit. Treis Anticyras dixit pro vniuerso elleboro, significans deploratam & immedicabilem insaniam. Vir Praetorius ex secessu Anticyrae, quam valetudinis causa petierat, propagari sibi commeatum apud Caium Caesarem saepius desiderabat. Eum ille innata feritate interimi praecepit, adijciens, Necessariam esse sanguinis missionem, cui tam diu non prodesset elleborum. Suetonius. Erasmus Roterodamus in Oratione quam pro laude Medicinae conscripsit, vidisse se ait virum nomine Phliarivm Spoletanum, qui cùm Italus esset, nec in Germania versatus vnquam, pulcrè tamen Germanorum lingua loquebatur, quasi daemone detentus: quamobrem curabatur à Panaceo medico celebri: isque medicamentò exhibito, magnum vermium numerum eduxit, soluit???; hominem morbo, sed linguae Germanicae vsu priuauit. Cardanus de Rerum varietate libro 8. capite 43. Balneo. Ciuis quidam Mediolani olim dementium & insanorummedicus, habebat domi aream, & in ea lacunam aquae foetide, in quam nudos àd palum ligabat eos, qui insani adduceba̅tur, pro insaniae modo, ac cos tam diu aqua atque inedia macerabat, quoad viderentur sani. Poggius in Facetijs. IMAGINATIO, PHANTASIA. Vigilantivm. Insolita. Recitat Aristoteles fuisse Hominem, qui semper suam imaginem ante se velut in speculo videret. Id si ille non finxit, ostentationis causa & leuitate Graeca, certè ob solam visus imbecillitatem accidere no̅ potuit, sed accedente ad hanc etiam summa anterioris partis cerebri caliditate, spiritus???ue visiui tenuitate, efflati quoq; vaporis crassitie, vt sic tanquam è speculo resflecteretur. Cardanus de Rerum varietate lib. 8. c. 43. Hierom. Cardanus Mediolanensis etiamnum puer, ab anno quarto ad septimum vsq:, ab hora diei secunda ad quartam semper, aut si modò tardiùs aut surgeret, aut expergisceretur, imagines videbat ab imo lecti quasi è paruis annulis, aereis???ue constantes, arborum, belluarum, hominum, oppidotum, instructarum acierum, bellicorum ac musicoru̅ instrumentorum, aliorum???; huiusce generis ascende̅tes, vicissim???; descendentes, alijs atq; alijs succedentibus. Cum???; his maximè puerulus existens oblectaretur, ob id???; intentiùs inspiceret. Clara mater & Margarita amita diligenter aliquando interrogarunt, num aliquid videret? At is quanquam paruulus no̅ ignorabat hoc esse ostentum quoddam, ob id???; constanter negabat: timens ne si reuelasset, à spectro destitueretur, aut mali quicquam pateretur, ob arcanu̅ reseratum. Expleto septennio, domo???; mutata, talia illi apparere omninò desierunt. Cardanus de Subtil. lib. de Mirabil. At verò Bodinus in Daemonomania ha̅c magica̅ ecstasin fuisse suspicatur. Turbata, Laesa. Ex Tit. Insanorum huc non pauca, ƒ 14. Sed & Ostentorum quaedam exempla imaginaria huc pertinent, f. 1370. Qvosdam inuenias, inquit Galenus 3. de Affect. loc. qui se pu tent figlinum vas: quamobrem contactum hominum, & omninò propinquitatem expauescunt, ne quo modo comminuantur decurtentúrve. Al 11 gallum conspicati priùs quàm edat cantum alas excutere, ipsi quoque consimiliter brachia motitant, mox & canunt. Meminit talis cuiusdam Rasis in Continente. Sunt Qvos perpetuò timor percellat, ne mundum fulciens Atlas seruans???; lassescat, is???ue feratur in praeceps, & omnes vnà pereant ruina: proinde fuga̅ semper meditantur, vt (si fieri possit) sese extra mundana claustra proripiant, Caelius lib. 17. cap. 2. A. L. Alexander ab Alexandro Iurecons. Neapolitanus de seipso narrat, lib. 2. cap. 9. Genial. dier. quòd Romae aegra valetudine oppressus, in lectulo, speciem mulieris eleganti forma sibi planè vigilanti obuersatam víderit: quam cùm inspiceret diu cogitabundus & tacitus, reputans nunquid falsa imagine captus, aliter, atque res esset, aspiceret, & verè suos sensus vigere, & figuram illam nusquam à se dilabi videret, quae'nam illa esset? interrogauit. Tum illa subridens, & ea quae acceperat verba respondens, quasi eum planè derideret, cùm diu ipsum fuisset intuita, discessit. Dormientivm somnia Vera. De his sub loco Diuinationis, f. 1369. Vana. Apud Lucianum Micryllvs, per somnium opulentissimus, experrectus, cerdo erat, Iro pauperior. Nulla. Atlantes Africae populi, nulla insomnia vident. Herodotus libro quarto. Cleon Dauliensis, etate Plutarchi, praedicabat multis, quos vixerat, annis nullam sibi in somnijs vnquam speciem obuersatam. Ex antiquioribus hoc ide̅ de Thrasymede Heraeensi commemoratur. In causa fuit, corporis temperatura: sicut viceuersa melancholicorum habet multa insomnia, multásque videt species temperame̅tum: quamuis somnia appareat eis veriora offerri. Plutar. de Def. orac. Nero Caesar nunqua̅ somniare solitus, nisi post interfectam matrem. Suetonius. Turbata. Ouidius lib. 11. Metam. somni ministros facit tres. Ex his Morpheus homines imitatur, Icelus siue Phabetor bruta, Pha̅tasus ea quae anima carent exprimit. Exempla horum ex Artemidoro pete: item ex loco Traesagiorum per insomnia, f. 1368. In monasterio Thebaidis, in quo Euphraxia virgo effulsit. mris fuit, vt quoties aliqua Sororvm minus pudica somnia habuisset, abbatissae confiteretur, & cinere stratis insperso poenitentiam ageret. Marullus libro 1. eapite 10. & Sabellicus libro 2. capite 3. Caesar Caligvla incitabatur in somnio maximè: neq; enim plus ???; tribus nocturnis horis quiescebat: ac ne his quidem placida quiete, sed pauida miris rerum imaginibus: vt qui inter caeteras, pelagi quandam speciem colloque̅tem secum videre visus sit. Ideo???ue magna parte noctis, vigiliae cubandi???ue taedio, nunc toro residens, nunc per longissimas porticus vagus, inuocare identidem atque expectare lucem conswerat. Suetonius. Terrebatur Nero euidentibus portentis somniorum, & auspiciorum, & omnium tum veteribus, tum nouis: nunquam antea somniare solitus. Occisa demum matre vidit per quietem nauem sibi regenti extortum gubernaculum: trahíque se ab Octauia vxore in arctissimas tenebras: & modò pen natarum formicarum multitudine oppleri: modò à simulacris gentium ad Pompeij Theatrum dedicatarum circuiri, arceri???; progressu: Asturconem, quo maximè laetabatur, posteriore corporis parte in simiae speciem trans figuratu̅, ac tan tum capite integro hinnitus edere canoros. Suet. in Nerone. Otho Imp. dicitur ea nocte, quae caedem Galbae subsecuta est, per quietem pauefactus gemitus maximos edidisse: repertúsque à concursantibus humi ante lectum iace̅s, per omnia piaculorum genera manes Galbae, à quo deturbari expelli???ue se viderat, propitiare tentasse. Suetonius. In Svecia Septentrionali Gulo animal voracissimu̅ capitur. Pellis elus preciosiss. dormientibus: Sub haru̅ pellium tegumentis euenire solent somnia eius animalis naturae conformia, quo ad ingluuiem & insidias bestiaru̅. Olaus lib. 18. c. 8. Impura. Davgvstinvs de somniorum lu dibrijs lib 10. Confes. cap. 30. inter alia haec queritur: Sed adhuc viuu̅t in memoria mea talium rerum imagines, quas ibi consuetudo mea fixit, & occursant mihi vigilanti quidem carentes viribus: in somnis autem non solùm vsque ad delectationem, sed etiam vsque ad consensionem factum???ue simillimum. Et tantùm valet imaginis illusio in anima mea, & in, carne mea, vt dormienti falsa [22] visa persuadeant, quod vigilanti vera no̅ possunt. Subnectit: Nunquid non potens est manus tua, Deus omnipote̅s, sanare omnes languores animae meae, atq; abundantiore gratia tua lasciuos motus etiam mei soporis extinguere? Augebis Domine magis magis???; in me munera tua, vt anima mea sequatur me ad te concupiscentiae visco expedita, vt non sit rebellis sibi, atq; vt in somnis etiam non solùm non perpetret istas corruptelarum turpitudines per imagines animales vsque ad carnis fluxum, sed ne consentiat quidem. Moribus consentanea. Thesevs Herculis consobrinus, virtutis eius vsqueadeò aemulus, vt praeclara illius facta etiam in somnis sibi occurrerent. Plutarchus in Theseo. Themistocli Miltiadis Persica trophaea non modò somnum adimebant, sed & somnia condiebant. Plutarch. M. Marcellvs Coss. cum Annibale dimicandi eo ferebatur studio, vt saepe etiam in somnis singulari certamine cu̅ eo sibi videretur congredi. Plutarchus in eius vita. INVENTRIX FACVLTAS. Inuentio, inter Instrumenta suo loco connumer anda, ad Exercitationem pertinet, f. 3798. Hîc Facultas per se consideratur, à qua Functiones proueniunt similes, de quibus inter Effecta animi. Laudatur hoc nomine Datames Persa, dux inuictus, apud Aemylium Probum, quòd vbi cogitâsset, facere audebat cogitata, solitus cogitare priusquam conari. E???as. in Adagijs. Alcibiades Atheniensis, Periclis auunculi imitatione studiosissimus eloquentiae, in inuentione eorum, quae dicenda cssent, promtissimus erat & ingeniosissimus, siue naturae solius bonitate, siue etiam Socratis praeceptione. Verborum propriorum atq; politorum inuentioni plus nimio studuit, vt quando ea illi non ita expeditè succurrebant, inter dicendum saepe obmutesceret, & orationis quaedam interualla vitiosè admitteret, dum voces quaerit elegantes, & numerosas. Plutarchus in eius vita. COMMENTATIO, PROVIDENTIA. Ex loco Prudentiae huc non pauca. f. 1664. & seqq. Operis. Myson cùm hyeme ventilabrum pararet, Chiloni sapienti causam roganti dixisse fertur: [Greek words]: Paratos agere decere, non parari agentes. Plutar. in quaest. Rom. INSIDIARVM. Consule Tit. Insidias prudenter amoliri, f. 1713. Item Vigilantiam suorum excitare, f. 1783. Solenne celebrante ciuitate Thebana, omnibus???ue in vinum & epulas effusis incurrit Epaminondas in familiarem quendam, squalidus cogitabundus???; incedens. Quo mirante atque sciscitante: Quídnam solus tali specie obambularet? Quò vobis inquit, crapulari & vitulari omnibus liceat. Plutarchus in Apophthegmatibus. Mortis. Sub loco Fortitudinis tolerantis Tit. extat, Mortis commeniatio. In ipso Tit. Mortis toleramia talia exempla occurrunt, f. 2164. Aegyptii in domorum aedificatione neglige̅tes, miro sumptu superba???ue magnificentia construere sepulcra consueuerant, operae???ue prodigiosae pyramides: quòd existimarent, defunctorum domos sempiternas, viuorum verò domicilia esse velut vitae momento transeuntis diuersoria. Iidem mortuos condiunt, & eos domi seruant. Cicero libro 1. Quaest. Tuscul. & Diod. lib. 1. cap. 4. M. Ter. Varro, in praefatione, quam scripsit in libros de Agricultura: Cogitans inquit, esse properandum: quòd si, vt dicitur, homo est bulla, eò magis & senex. Annus enim LXXX admonet me, vt sarcinas colliga̅, antequa̅ proficiscar è vita. Praedictum suerat Heliogabalo à sacerdotibus Syris, biothanatum se futurum. Prauerat igitur funes, blatta & serico & cocco intortos, quibus, si necesse esset, laqueo vitam finiret. Parauerat & gladios aureos, vt se occideret, si aliqua vis vrgeret. Parauerat & gladios aureos, vt se occideret, si aliqua vis vrgeret. Parauerat & in hyacinthis & in smaragdis venena, quibus se interimeret, si quid grauiùs immineret. Fecerat & altissimam turrim, substratis aureis gemmatis???; antè tabulis, ex qua se prae cipitaret, dice̅s, etiam mortem suam preciosam esse debere, & ad speciem luxuriae, vt diceretur, nemo sic perîsse. Sed nihil ista valuerunt. Nam occisus est per scurras, & per plateas tractus est sordidissimè, per cloacas ductus, & in Tiberim submissus est. Lampridius. IVDICII EXTREMI. D. Hieronymvs de sEipso hoc profitetur, Quicquid agat, semper illam sibi obuersari vocem: Surgite mortui, venite ad iudicium. REPETITRIX FACVLTAS. D. Avgvstinvs ad baptismum sese accingens Mediolani, in rure quodam Verecundi amici sui degens, totus erat in Psalmorum lectione. Praesertim verò Psalmi quarti comme̅tatione ad deplorandos pristinos errores suos, & infelices Manichaeos coarguendos, mirificè inflammatum se fuisse, testatur lib. 9. Confessionum, cap. 4. IVDICATRIX FACVLTAS. Ex Functionibus ipsis Facultas coniectanda. Eapropter ex loco Effectuum exempla eadem, vt illi, sic huic argumento inseruient: siue Theoricum, siue Practicum, siue Mechanicum sit subiectum, f. 4308. COGITATIO respectu MODI. SOLERTIA SAGAX. ATXINOIA Huc ex Tit. Dictionis extemporaneae quaedam, f. 3824. item Prudentiae inuentricis, f. 1754. Et illa quidem veluti Theorica, haec Practica est solertia, in repentinis praesertim consilijs, in quibus angustia temporis mens veluti constricta, & coarctata, vt acrius sic efficacius insurgit. Augustus, vt refert Seneca, pronunciauit de Vinitio oratore, quòd ingenium in numerato haberet: propterea quòd in causis agendis ingenio esset praesentissimo, & quicquid alijs praestaret diutina cogitatio, id illi prima statim animi intentio daret. Erasmus in Adagijs. CONIECTVRA FELIX. EY???TOXIA. [Greek words] absq; medio vel Rei veritatem, vel Personae voluntatem, sententiam, consilium, institutum, tum in Theoricis, tum in Practicis assequitur. Huc igitur Acumen in intelligendis ijs quae leguntur, audiuntur, videntur, aguntur in quocunque vitae genere. Odysseae o. Telemacho apud Menelaum hospita̅te augurium sese obtulit aquilae, quae anserem è corte rapuerat. Haesitante Menelao & Pisistrato comite Telemachi, ad vtros pertineret id omen: Helena expeditè interpretata est, ad Vlyssem Telemachi patrem referri debere, qui domum vel iam reuersus, vel reditui proximus, procos malè sit multaturus. COGITATIO respectu QVALITATIS. CERTA, Indubitata, Firma. Huius ex loco Habituum theoricorum, de quibus Volum. 4. 5. sed & Prudentiae practicae atque bellicae, exempla petantur, f. 1650. & seqq. INCERTA, Dubia, SVSPICIO. De Suspicione sequenti libro, ceu Effectu, f. 138. Hic de ipsomet Habitu, quem Error tanquam accidens consequitur, de quo póst. CONTEMPLATIO, MEDITATIO, COGITATIO intenta. [Greek words] Graeci, [Greek words] deducunt, Latini Meditationem appelant, Graeca fortaßis nomenclatura, quando [Greek words] plerun???; abstrusa & diuina consilia significant. Agitatio mentis libera in quocun???; vitae genere, theorico, practico, mechanico, sed in illo propter subtecti dignitatem excellentißima, hominem deorum consortio quodammo inserit, & propterea [23] Mors philosophica à Platone nuncupatur. Exemplae ergo eorum, qui mentis agitationem quamlibetcunque summo studio sunt amplexi, hoc loco persequemur. Huius veluti [Greek words] & anteambulo est vita monastica, hoc est, solitaria, siue illa iam sit Eremitica, in agris, siue Politica, in medij vrbibus. Consule locum Solitudinis, fol. 246. 3062. Pedissequa verò Ecstasis est, & [Greek words]. De singulis suo loco. THEORICA CONTEM-platio. Religiosa. Huc quaedam ex Tit Assiduitatis in orando, quatenus orationi iungitur contemplatio diuinorum fol. 3839. Iacobvs cum Angelo luctatus, & ab eo in femore tactus, tor pescente neruo claudicauit. Sed pedu̅ vitium non sensit dum mentis aciem in Deum dirigit. Nusquam queritur de femore debilitato, & statim post luctam vidisse se Dominum facie ad faciem gloriatur. Vnde illi nomen Israël, id est, Deum videns, inditur. Marullus lib. 5. cap. 4. Moses Hebraeorum legislator, oues in monte Sina pascens, assidua meditatione diuinorum colloquiorum particeps factus est, adeò vt cum Domino facie ad faciem loqueretur. Daniel noctu contemplationi & orationi vacans, propheticum hausit spiritum. Daniel. 2. D. Avgvstinvs Hipponensis episcopus, dum sanctae Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens contemplatur, ita à seipso abscesserat, vt à muliere, quae illum consulere cupiebat, saepiùs interpellatus nihil responderet, imò ne respiceret quide̅: mulier denique, quia se contemtam putauit, abijt tristis. Postero autem die, cùm eum in ecclesia audiret, in spiritu rapta vidit de Trinitare disputantem: atque audiuit, iccircò se illum die hesterno frustra quidem adîsse, quòd eiusmodi meditatione occupatus, ipsam neque videre, neq; omninò sentire potuisset, ac proinde ne redire dubitaret. Redijt, & quod petierat consilium, sine cunctatione accepit. Marul. lib. 2. cap. 4. & Sabel. lib. 2. cap. 6. D. Hieronymvs spiritalis contemplationis suae ineffabilem, dulcedinem in eremo, in eo libro, quem de Virginitate seruanda edidit, exprimit his verbis: Post multas lacrymas, post coelo inhaerentes oculos, nonnunquam videbar mihi interesse agminibus angelorum, & laetus gaudens???ue cantabam: Post te in odorem vnguentorum tuorum curremus. Et ad virgines Deo dicatas scribens, ait: Experto itaque seni, deuotè consulenti, credite filiae: si semel gustatis, quàm dulcis est Dominus, ad eum accedentes, lapidem viuum, ab hominibus quidem reprobatum, à Deo autem electum, poteritis ab eo illud audire: Venite, & ostendam vobis omne bonum. & tunc ostendet vobis talia, qualia non nisi mentes assuetae norunt. Scio quid loquor, carissima. Nam vt meam insipientiam loquar, ego homunculus sic abiectus, fic vilis in domo Domini, adhuc viuens in corpore, angelorum saepe choris interfui, de corporeis per hebdomadas sustentationibus & nutrimentis nihil sentiens, diuinae visionis intuitu. Post multorum forte dieru̅, spacia praescius futurorum, redditus corpori, flebam. Quid ibi manens foelicitatis habebam. quid inenarrabiliter delectationis sentiebam, testis est ipsa Trinitas quam cernebam, nescio quo intuitu: testes sunt & ipsi beati spiritus, qui aderant: testis est etiam conscientia mea, qui tantis bonis ipse fruebar, quot & qualia nescit proferre mollicies corporis mei. Denique subiungit, dicens: Non potest ad tantae contemplationis dulcedinem cor secularibus plenum negotijs aspirare: sed oportet vt seculo moriatur, vt soli Deo per tantas meditationes & desideria supernis inhaereat. Vnde granum frumenti cadens in terram, nisi mor tuum fuerit, semper sic solum manet vt cecidit: quod si moritur, fructum plurimum affert. Pavla Romana vidua Bethlehem ingressa, & in specum Saluatoris introiens, postquam vidit sacrum virginis diuersorium, & stabulum, in quo agnouit bos possessorem suum, & asinus praesepe domini sui, vt illud impleretur quod in eodem propheta scriptum est: Beatus qui seminat super aquas, vbi bos & afinus calcant: D. Hieronymo audiente iurabat, cernere se oculis fidei infantem pannis inuolutúm, vagientem in praesepi Dominum: Magos adorantes, stellam fulgentem desuper, matrem virginem, nutritium sedulum: pastores nocte venientes, vt viderent Verbum, quod factum erat, & iam tunc Euangeliste Ioannis principiu̅ dedicarent: In principio erat verbum, & verbum, & caro factum est: Paruulos interfectos. Herodem saeuientem, Ioseph & Mariam fugientes in Aegyptum. Mixtis???; gaudio lacrymis, loquebatur: Salue Bethlehem domus panis, in qua natus est ille panis, qui de coelo descendit. Salue Ephrata regio vberrima, atque [Greek words], cuius fertilitas Deus est. Hieronymus in eius epitaphio. D. Thomas Aquinas Parisijs cum Philippo, aut (vt Campanus scribit) Ludouico Gallorum rege coenans, animo alienatus, cùm ne oculis quidem conniueret, tandem percussa manu mensa exclamauit: Aduersus Manichaeos conclusum est. Quod factum cùm rex admiraretur, Thomas cum rabore respondit: argumentum fibi in mentem venisse, quo Manichaeorum dogma penitus euerteret. Fulgosus libro octauo, capite septimo. Bernardvs Clareuallensis abbas, cùm aliquando equum ascendens fratres Carthusienses inuiseret, & praepositus eorum ephippio nimis decoro illum vsum arguisset: quaerere à comitibus coepit, quale equi sui ephippium eslet? neque enim aut insiliendo, aut defiliendo, aut etiam insidendo, animum aduerterat, quale foret. Iterum prope ripam Lausannensis lacus diei iter fecerat. Cum???ue iam occidente Sole ad hospitium diuertisser, & fratres qui eum comitabantur, inter se de lacu ipso verba iactarent: rogauit vbi lacus ille fuisset. Postquam audiuit, miratus est, se???ue eum vidisse negauit. Marul. lib. 2. cap. 4. Arsenivm abbatem, dum opus faceret, lacrymas effundere solitum scriptores tradunt. Quae res indicio est, longè aliud illum animo agitasse, quàm quod manibus tractaret, Manus quidem labori intentae erant, sed mens diuinis meditationibus assueta, ad Deum tollebatur, & eius desiderio accensa fletu temperare non poterat. Marullus libro tertio, capite nono. Elizabetha Pannonum regis filia, post mortem mariti, Thuringiae reguli, dum se supra se tollens, coelestia meditatur, in ecstasim abibat, & mente cernebat quod oculis videre no̅ poterat. Quod ne tum quidem, cùm ad se redîsset, dissimulare poterat: tantam facies hilaritatem pre se ferebat. Eadem cùm aliquando nimio labore defatigata lassa???ue resedisset, oculis in coelum intentis, fronte modò iucunda, modo tristi apparuit. Et confessa est, se in nubibus vidisse Iesum, qui nunc se ostendens laetam redderet, nunc tege̅s moestam. denique ipsum sibi dixisse: Bono animo esto, filia, ego tecum sum. Et se respondisse: Ita Domine, tu mecum, atque ego tecum. Sic sanè est: quoties Christum vera fide co̅templamur, toties cordi nostro insidet, & verè nobiscum, atque adeò intra nos est, dicente Apostolo: Qui adhaeret Domino, vnuspiritus est. Marul. lib. 2. cap. 4. Clara virgo beati Francisci praeceptis imbuta, digna???; tanto magistro discipula, pridie quàm natalis Domini veniret, aegrotauit: nec licuit illi cum reliquis sororibus ad peragendas sacrae noctis preces pergere. Affuit tamen in spiritu, vbi in carne adesse nequibat. Reuersis quippe sororibus, quicquid inter absentes actum dictum???ue esset, ordine retulit. & mirantibus adiunxit: Sibi tunc ibidem loci, vbi absens cum ipsis fuit, Iesum puerum, qua hora quondam nasci voluit, apparuisse. Marullus libro secundo. Sabel. libro secundo, capite sexto. Eadem die Coenae Domini vsq; ad Sabbatum sanctum, corporeorum sensuum vsu subtracto, quasi mortua permansit. Sed interim toto animi vigore in Deum translato, omniae Dominicae passionis mysteria ijsdem horis, eodem???ue ordine geri cernebat, quo gesta nouerat. Vbi autem corpori fuit reddita, haud amplius quàm vnius horae spacio se dormîsse putauit. Ibidem. Genovefa virgo Parisiensis ab Epiphania ad Coenam vsque Domini in cella recludebatur, vt & orando & contemplando Deo expeditiùs incumberet. Ad cuius ostium quum puella venisset, vt quídnam illa faceret, per rimas exploraretur, euestigiò lumen amisit: sed exacto quadragesimali ieiunio, eiusdem opera lucem recepit. Bonfinius libro quinto, Decadis primae. Philosophica. Ganymedes Troianus passim à poëtis inhonesto nomine catamiti notatur. Verùm Xenophon in Symposio (atque etiam Cicero lib. 1. Tuscul. quaest.) non ob formam corporis, sed ob animi praesta̅tiam à Iouis aquila raptum dicit: & propterea conueniens fatis habuisse nomen, [Greek words] Contemplationi enim deditus, mirificam inde voluptatem hausit: & ad pulcritudinis ideam propiùs accedens, dignus Ioue pocillator constitutus fingitur. Volaterranus libro 16. Anthropolog. cap. 2. Promethevs Iapethi F. cùm naturae secreta rimatus, ignem ex fulguris incendio obortum iugi alimento lignorum fouere mortales docuisset, fabulae occasionem dedit, vt superis ignem in caua ferula suffuratus esse dicatur. Eapropter a Ioue Caucaso alligatum, & cor illius ab aquila dies noctésque dilaniari fabulantur. Caucasus solitudinem designat, aquila contemplationem denotat. Ad saxa igitur Caucasia damnatum poenae loco vulgus arbitratur Prometheu̅, quum tamen ex hac ipsa contemplatione verissimam, maxime???ue solidam percipiat voluptatem. Endymion iater Latmia saxa dormiens à Luna adamatus fingitur: cùm reuera Astronomiae studio noctes in solitudine peruigil transegerit. Atlantem Libycum tanta coelestis cursus cognoscendi voluptas cepit, vt spreto hominum commercio, in altissimum Africae occidentalis montem secesserit solus. Itaque & monti nomen indidit, & ob singularem coelestium rerum cognitionem coelum suis humeris fulcire dictus est. Eius discipulus Hercvles, non tam corporis quàm ingenij viribus clarus, propter Astronomiae peritiam fessi Atlantis onus humeris subijsse fertur. Calypso Atlantis filia, in extremis Oceani finibus solitudinis causa habitauit. Ad eam Vlysses ille Homericus doctrinae causa profectus est, non tam procellis quàm discendi incredibili ardore compulsus. Et quia disciplinae istae tum temporis acroamatiae erant, hoc est, oretenus tradebantur, rectè [Greek words] Calypso fuit dicta. Indorum Gymnosophistae ab exortu Solis ad occasum vsque eodem in loco perstant, alternis saepe pedibus toto die feruentissimis arenis insistunt, solem???ue immobilibus oculis contuentur, vt hac ratione & animum contemplatione, & corpus laborum tolerantia exerceant. Plin. lib. 7. cap. 2. Meditatúsne sit, an perpetuo somno pressus iacuerit Epimenides Gnosius, siue Phaestius, in dubium venire potest, qui septem & quinquaginta annos latuit. Tametsi enim scriptorum vulgus ad somnum inclinat, nemo tamen dormiendo sa pientior est factus vnquam: nisi vulgari de Hesiodo opinioni quis temerè accedat. Epimenides (quod nemo inficiatur) diuinarum fuit humanarum???ue rerum scientissimus: nam & Cylonium expiauit scelus, & Solonem iuuit leges suis scribentem ciuibus. Sab. lib. 2. cap. 6. ex Plutarcho. Anaxagorae propositum in spectanda veritate anxium laboriosum???ue, epitymbium eius testatissimum facit: [Greek words] Quin & aras illi dicatas nouimus, quarum viseretur inscriptio nunc quidem [Greek words], id est, Mentis: nu̅c verò [Greek words], id est, Veritatis. Caelius lib. 11. cap. 1. A. L. Veterum sapientum plerique omnes summa declinabant cura, quicquid animam arctius corpori adnecteret, ac (vt sic dicam) ferruminaret. Vnde notissima Pythagoraeorvm expetita solitudo, ac templorum locorúmve inhabitatio: & quorundam etiam celebrata occaecatio, ne quid vsquam foret, quod contemplandi suauitatem interpellaret. Caelius libro 21. cap. 10. Antiq. Lect. Democritvs Abderites, vel Milesius, puer etiamnum, cùm in hortulo tugurium sibi construxisset, & in eo contemplandi causa versaretur, accidit vt pater illius bouem tuguriolo alligaret, sacrorum causa. At ille in contemplatione persta̅s, no̅ prius quid actum esset aut ageretur animaduertit, quàm bouem pater cum strepitu excitauit, & ipso mugitu bos sese prodidit. Laërt. lib. 9. Idem postea ex longinquis peregrinationibus, quas sapientiae causa susceperat, in Graeciam reuersus, vt ea, quae hauserat, praercepta diligenti ruminatione (vt ita dicam) excoleret, lucidissimo lebete oculis obiecto seipsum excae cauit. Nimirum vt mentis oculos acueret, externi visus iacturam parui fecit. Sabel. lib. 2. cap. 1. & 6. At Plut. com. de Curiositate, fabulae locum datum putat, quòd integris quantumuis luminibus, obiectis tamen externis contemplandi assiduitas minimè labefactaretur. Archimedes, qui machinationibus suis multùm ac diu victoriam M. Marcelli Syracusas obsidentis inhibuerat, cùm capta vrbe animo & oculis in terram defixis formas describit, militi, qui praedandi gratia domum irruperat, stricto???ue super caput gladio quísnam esset, interrogabat, propter nimiam cupiditatem inuestigandi quod requirebat, nomen suum indicare no̅ potuit, sed protecto manibus puluere: Noli (inquit) obsecro, istum circulu̅ disturbare. ac perinde quasi negligens impeij victoris, obtruncatus, sanguine suo artis suae lineamenta confudit. Valerius lib. 8. cap. 7. Pyrrho Eliensis, Scepticorum princeps, inter deambulandum tam intentus erat contemplationi, vt cùm aliqua̅do Axarchus comes in scrobem incidisset, ille nec animaduerterit, nec opem tulerit. Cùm secum solus loqui esset deprehensus, & cur id faceret rogaretur: Meditor, inquit, vt bonus sim. Laërtius lib. 9. Socratis miram in contemplando pertinaciam, Plato cùm aliàs saepe, tum etiam in Symposio, sub persona Alcibiadis narrat. In militia̅ profectus ad Potidaeam, manè nescio quid contemplans, vsque ad meridiem eodem in loco fixus & immobilis stetit. Animaduerterunt hoc Ionici quidam millte???; eum???ue in eodem loco vsque ad alterius diei auroram stantem obseruârunt. Exorto sole, eo???ue salutato, ad contubernales redijt. Idem cùm ad Agathonis conuiuium cum Aristodemo proficisceretur, ia medio itinere contemplabundus substitit: neque prius ingressus est, quàm id, de quo secum tacitus dubitârat, inuenisset. Dantes poëta cùm exul Senis esset, & in ecclesia Minorum cubito super altare posito cogitabundus inniteretur, accessit ad eum quidam à tergo neseio quid molestius pete̅s. Tum Dantes: Dic mihi inquit, quae est maxima omnium bestiarum? At ille, Elephas, respondit. Cui Dantes, Elephas? sine me, inquit, maiora te cogitantem, & noli esse molestus Poggius in Facetijs. PRACTICA CONTEM-platio. Contemplationem Practicam à Theorica distinguimus, ???; huius finis est cognitio, illius actio. Atque vt theoria suam habet praxin, ita vicissim praxis suam theoriam: sed à fine fit denominatio. Practica contemplatio ad conuer sationem & societatem hominum tota refertur: & mentis illius (quam practicu̅ intellectum nominant) agitatione perficitur, à conuersatione tamen hominum tantisper se subducit, donec ea quae vel reipubl. vel aconomiae conducibilia sunt, inuenerit. Consule Tit. Legis latorum prudentum. f. 1634. Homerus Agamemnonem suum passim à virtute commendat: tum etiam à vigilantia, & nocturnis cogitationibus, toti exercitui profuturis. Sic Iliad [Greek words]. de eo scribit: [Greek words] Idem somnia diuinitùs Agamemnoni immitti scribit: innue̅s, ne in somnis quidem boni principis animum quietum esse posse, quin de ijs, quae ad salutem Reipubliae pertinent, consultet. Phocion Atheniensis in concione dicenti: Prae te fers Phocion meditari: Rectè diuinas, inquit. Meditor enim, an quid praecidere de oratione, quam ad populum habiturus sum va leam. Plutar. in Apoph. Vt proinde quidam eum suorum sermonum securim, [Greek words], appellârit. Cleomenes rex Spartanus, cùm placeret acroama quoddam, rogatus, Essétne egregium? respondit, Vos videritis, ego enim in Poloponneso mentem habeo. Plutarch. de Animantium comparatione. Philopoemen Megalopolitanus, Achaeorum praetor, cùm solus iter faceret, aut deambularet, occurrentium locorum situm contemplabatur, semetipsum explorans: Quid si ductanti exercitum, fiat hîc tibi hostis obuius, aut à lateribus repentè velut ex insidijs co̅surgat, qua figura aciem instruas continendus miles, an illicò signa inferenda? & si tenendus, quomodo praesidiarios loces, aut subsidia disponas? Fecit eiusmodi meditatio, vt in praestantissimis Graeciae ducibus sit demùm celebratus: quo vita functo, nullum ampliùs Graecia praecellentem ducem emisit. Sabel. lib. 2. cap. 9. ex Plutar. in eius vita. P. Scipio Africanus, antelucanis horis in Capitolium ascendens, in tempio Iouis opt. max. prius contemplabundus sedebat, quàm in senatum descenderet, vt ca quae Reipublicae salutaria essent, deorum prius pace implorata, inuenire, & patribus proponere posset. Dicere solitum scribit Cato, fer???; eius aequalis, nunquam se minus ociosum esse, quàm cùm ociosus: nec minus solum, quàm cùm solus esset: innuens, sese & in otio de negotijs cogitare, & in solitudine secum loqui solitum, vt neque cessaret vnquam, & interdum colloquio alterius non egeret. Cic. lib. 3. Offic. Canes custodes, qui in alios saeuiebant, in eum neque latrâsse vnquam, neque incurrisse, Gell. lib. 7. cap. 1. ex Iulio Hygino & C. Oppio refert: eo???ue Iouis filium creditum. Carolvs Magnus ad ceruicale pennam & encaustum cum pergameno noctu reponebat, vt si quid in lecto cogitanti vtile occurreret, signare posset, ne è memoria laberetur. Vicinus etiam lecto erat paries cera illitus, cui, si quid in tenebris occurrisset, inscriberet. Eginardus in vita Caroli, & Henricus Erphordiensis. CarolvsV. Imperator, anrequam quicquam aggrederetur, diu multum???ue prius deliberabat, in publicum non prodibat, neminem ad se intromittebat, saepe quinetiam morbum simulabat. Quo ipso effecit, vt non prius eius confilia deprehenderentur, quàm in opus deducta essent. COGITATIO respectu OCCASIONIS. TRANQVILIA, Otiosa. Exloco Prudentiae Consultatricis plurima exempla huc poterunt accommodari. f. 1636. item 1697. TVRBATA. Sub Tit. Desperationis quaedam extant. f. 78. C. Ivlivs Caesar in Hispania vltimo praelio desperatis rebus [25] etiam de consciscenda nece cogitauit. Suetonius. Nero hostis à Senatu iudicatus, praemissis libertorum fidissimis Ostiam, ad classem praeparandam, Tribunos, Centurione???; praetorij de fugae societate tentauit. Sed partim tergiuersantibus, partim apertè detrectantibus, vno verò etiam proclamante, Vsque adeóne mori miserum est? varia agitauit, Parthósne an Galbam supplex peteret, an atratus prodiret in publicum, pro???; Rostris qua̅ta posset maxima miseratione veniam praeteritorum precaretur: ac si inflexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret. Suetonius in Nerone. Atila Hunnorum tyrannus magna strage ab Aetio Honorij Imp. duce & Theoderico Gothorum rege in campis Catalaunicis victus, strue ephippiorum se circumquaq; munijt. vt si nulla alia salutis ratio reliqua videretur, ne in hostium manus veniret, incensa pyra cremaretur. APTA. Romam ex Africa venerat S. Fvlgentivs monachus, noua Transamundi regis Ariani aduersus episcopos saeuitia exanimatus. Hic, postquam sacra martyrum loca venerabu̅dus inuisit, omnes???; seruos Dei, quorum adipisci notitiam potuit, humili obsequio salutauit, ad eum locu̅, in quo Theodoricus rex Ostrogotthorum populum alloquebatur, accessit. Ibi cùm Romani senatus amplitudinem, decus, ordinem???ue distinctis gradibus aspectaret, & fauores liberi populi castis auribus exaudiret, qualis esset gloriosa huius seculi pompa, cognouit: neque tamen aut immodica spectaculi eius voluptate captus, aut inani seculi delectatione lenitus, verùm inde potius ad illam supernam Hierusalem expetendam incensus est. itaque in hunc modum eos, qui sibi proximi stabant, est alloquutus: Quàm speciosa debet esse Hierusalem illa coelestis, si sic fulget Roma terrestris? & fi in hoc seculo datur tanti honoris dignitas diligentibus vanitatem, qualis honor & gloria tribuetur Sanctis contempla̅tibus veritatem? Ad monasterium suum in Africam reuersus, episcopus Ruspensis ecclesiae factus, omni laude sanctitatis emicuit. Sigonius lib. 16. Imp. occid. INEPTA. Democritvs Abderites quum arroderet cucumerem, sensit humore̅ esse melici saporis: rogauit???; famulam, vnde emisser? Illa nominauit hortum. Surrexit Democritus: Et duc me, inquit, eò, ac locum indica. Demirante muliercula, quid sibi vellet: Vt, inquit, dulcedinis causam inueniam: inuenturus, fi locum inspexero. Hîc muliercula ridens: Quiesce, inquit, ô bone. nam ego imprudens cucumerem immiseram in ollam mellitam. At ille offensus: Molesta es, inquit: ego tamen incumbam, quaeram???; causam, qua cucumeri peculiaris ac genuina dulcedo esse possit. Laërtius libro 9. cap. 7. & Plutarchus lib. 1. Sympos. Apud Syluanum abbatem in Scythiotico coenobio Qvidam hospitatus, cùm monachos manibus laborantes vidisset, ea̅ solicitudinem quasi rem superflua̅ cauillatus: Maria, inquit, optimam parte̅ elegit, sedens secus pedes Domini, & audie̅s verbum illius. Post haec cùm hora coenae ex industria ipsum non vocassent, vbi coenatum est, miranti ac quaerenti, Cur ita se praetermisissent? Abbas respondit, ratos fuisse, ipsi, qui se totum spiritalem profiteretur, cibo potu???; minimè opus esse. Tum demum illo errorem confitente, subiunxit: Scias igitur, Mariam etiam Marthae ministerio indigere, auxilio??? iuuari. Marul. lib. 3. cap. 9. & Sab. lib. 2. cap. 9. Ioanni abbati in Scythiotica eremo aetatem agenti, incidit in animum, vt diuinae contemplationi absque aliqua corporis operatione, cibíve cura iam quasi angelus Dei vacaret. Itaq; cellam deserens, per vastam solitudinem euagari coepit. Sed die tandem septimo, fame vrgente, redijt: & cùm cellae fores occlusas offendisset, contubernalem suum, quem ibi reliquerat, vt sibi aperiret, inuocauit, se Ioannem esse contestans. At ille: Nequaquam, inquit. nam Ioannes in angelum mutatus est, nec cibo illi opus est, nec cum hominibus commorari necessarium. Tali exprobratione taxatum dimisit, passus eum nocte sub dio ante ianuam iacêre. Manè verò concesso aditu, cùm longa inedia lassum refecisset, fraterna charitate monuit, se hominem esse meminisset, cibo egentem, vt sufficere posset actioni spiritali: proinde laborem monachis communem ne detrectaret. Marullus libro 3. cap. 9. COGITATIO RESPECTV TEMPORIS. Divrna. Ex Thulo Contemplationis huc quaedam. f. 22. 1382 3812. NOCTVRNA. Theseo Herculis facta noctu & vigilanti & dormienti obuersabantur. Plut. in Theseo. Themistocli Miltiadis trophoea somnum excutiebant. Plut. in eius vita. Chersiphron architectus de limine templi Ephesij reponendo etiam per noctem cogitans, in quiete vidit praesentem deam, cui templum fiebat, hortantem vt viueret, se co̅posuisse lapidem: atq; ita postero die apparuit, pondere???; ipso correctus videbatur. Plinius lib. 36. c. 14. M. Brvtvs cum Cassio contra Caesarem coniuratione inita, à Porcia vxore magnum quid animo voluere ex vigilijs nocturnis deprehensus fuit. Plut. in Bruto. COGITATIO RESPECTV SVCCESSVS. FELIX. Thales Milesius post Reip. negotia sese ad contemplandu̅ contulit, & absq; praeceptore (nifi quantum sacerdotes Aegyptiorum audiuit) tantus euasit, vt inter septem Sapientes primus haberetur. Laërtius lib. 1. Heraclitvs Ephesius cùm esset iuuenis, nihil se dicebat scire: vir factus, nihil se ignorare profitebatur. Et ille idem tamen neminem audiuit, sed ex semetipso omnia iugi contemplatione didicit. Laërt. lib. 9. Socrates iugi contemplatione omnia assecutus est: neque peregrinationibus opus habuit, cui domi omnia nascerentur. Laërtius lib. 2. Didymvs Alexandrinus, praesul Caesariensis, captus oculis à puero, Dialecticam & Geometriam, quae vel maximè visu indiget, perfectè didicit, quòd ea quae semel audiuisset, summa diligentia ruminaretur. Volat. lib. 15. Anthrop. Galenvs, cùm sibi persuasisset, Hippocrate̅ nihil absq; magna ratione dicere, & tamen Aphorismum illum, Dolores oculorum vel potio, vel balneum, vel fomentum, vel phlebotomia, vel purgatio tollit, non intelligeret: indefessa & penè obstinata cogitatione tandem veritatem & mentem senis assecutus est. Locus extat lib. 3. Meth. 2. INFELIX, Irrita. Calchas Thestorides duo problemata à Mopso proposita, alterum quot grossos caprifici modius caperet, alterum de scrofae praegnantis porcellis, quot & quales essent, soluere non potuit: adeo???, prae moerore expirauit. Eustath. Il. [Greek words] Homervs Thebas nauigans ad Saturnalia (certamen ibi hoc musicu̅ celebratur) Ium venit. ibi saxo insidens, piscatores vidit adnauigantes, eos???; Ecquid haberent, interrogauit. Illi, quòd nihil cepissent, sed praedae inopia pediculos legissent, ita responderunt: [Greek words] Non capta afferimus: fuerant quae capta, relictis. Per ambages autem innuebant, se pediculos, quotquot cepissent, interfectos dimisisse: quos verò non cepissent, eos se in vestibus suis secum ferre. Hoc cùm non posset conijcere Homerus, prae moerore vitam finijt. Ienses eum magnificè sepeliuerunt. Plut. lib. de Homero. Aristotelem in Chalcide Euripi septies die ac nocte reciprocantis causas frustra inuestigantem, morbum lethalem contraxisse, narratur à Gregorio Nazianzeno, teste Brodeo in Epigrammata. Philetas Cous, [Greek words] inquirens, cùm diu frustra laborâsset, mortuus est, ob assiduas curas emaciatus. Epigramma eius sepulcro inscriptum tale: Ipse Philetas sum: mentitus perdidit olim Quem sermo, & noctis cura proterua simul. Athenaeus libro nono, capite vigesimotertio. Simonides Caeus lyricus ab Hierone Siculorum tyranno, quid Deus esset, dicere iussus: tridui spacium ad deliberandum petijt. Eo elapso, alterum triduum. Causam rogatus: quoniam quò magis cogito, eò minus extrico. D. Avgvstinvs Triadis sacrosanctae mysterium intenta animi cogitatione persequens, cùm in litore maris puerulum effossae scrobi marinam aqua̅ infundentem videret, & quid, sibi vellet rogans, respondentem audiret, Mare se exhaurire velle: ipse verò, Hoc minimè fieri posse, assereret: tum puer, Multò verò facilius scrobes ista mare capiat, quàm mens tua diuinitatis Oceanum comprehendat. dicto???; citiùs euanuit. COGNITIO IN GENERE. Respectu SVBIECTI. PVTA RERVM. Videlicet Terrarum, Regionum. Vide Tit. Regiones inuentae, fol. 3938. Diuinationum Consale locum Metaphysicum, fol. 1305. Astrologicarum diuinationum vanitatem D. Avgvstinys ex Firmini cuiusdam narratione agnoscere cepit, cuius pater curiosè admodum & vxoris suae partum, & partum ancillae cuiusdam amici sui, eodem tempore factum, obseruârat, horoscopo planè simili, sed fortuna dissimillima, ita vt inde collegerit, si quae vera ex astrorum inspectione praedicerentur, non arte, sed sorte dici: quae autem falsa, non artis imperitia, sed sortis mendacio. Testis ipsemet lib. 7. Confessionum, cap. 6. Arcanorum. Arcana detecta prudenter, astutè, perfidè, ad alios atq; alios locos pertiment, f. 1694. 1957. 3576. Hic solius cognitionis ratio habetur. Cn. Pompeius Mithridate victo atque mortuo in arce, quod dicebatur Coenon, arcana monumenta eius nactus est, nec ea inuitus legit, quòd clarè illius sensum patefacerent. Erant commentarij, ex quibus veneno cùm alios complures, tum filium comperit eum Ariarathem sustulisse, praeterea Sardianum Alcaeum, quòd in ludis ipsum aurigando antecelluisset. Signifi cationes item perscriptae erant somniorum, quae partim ipse, partim nonnullae coniugum eius viderant. Ad haet Monimes ad eum, & ad hanc illius lasciue epistolae. Plutarchus in Pompeio. Scriptorum. Lectio. De hac ipsa, vt Instrumentum est, suo loco, f. 3823. Hic, quatenus Cognitionis species existio. Cùm palatij Imperatorij milites aliquot, Treuiris deambu latum profecti, dum Imperator Circenses spectat, in monasterium quoddam suburbanum venissent: Vnvs ex ijs codicem, in quo Antonij eremitae vita perscripta erat, euoluere cepit: & subitò amoris diuini plenus, ad socium conuersus: Dic quaeso te, inquit, omnibus istis laboribus nostris quò ambimus peruenire? quid quaerimus? cuius rei causa militamus? Maiórne esse poterit spes nostra in palatio, quàm vt amici imperatoris simus? Et ibi quid non fragile, plenum???; periculis? & per quot pericula peruenitur ad grandius periculum? & quamdiu istud durabit? Amicus autem Dei, si voluero, ecce nunc fio. Quibus verbis socium quoque ad idem vitae genus amplectendum hortatus, in eodem loco, vale dicto suis commilitonibus, permansêre. Sed & vxores illorum virginitatem suam deinceps Deo consecrauêre. D. Augustinus lib. 8. Confess. Cap. 6. se hoc ex Politiano Afro, eorundem commilitone audiuisse, & hoc exemplo ad vitae castitatem amplectendam permotum fuisse testatur. D. AVGVSTINVS desiderio coelibatus religiosi aestuabat: sed hinc coniugalis vitae illecebris, quibus in concubinatu assueuerat retrahe batur. Lacrymarum plenus ad Dominü clamans, Vsque quò Domine? domine vsque quò Domine? domine vsque quò irasceris in finem? audit vocem de vicina domo puerilem, Tolle lege, tolle lege. statim???ue codicem Apostoli, qui ad manus erat, aperiens, in haec verba ad Rom. 13. incidit: Non in comessationibus & ebrietatibus, non in cubilibus & impudicitijs, non in contentione & asmulatione, sed induite dominum Iesum Christum, & carnis prouidentiä ne feceritis in concupiscentijs. Et his ipsis verbis lucem quandam securitatis & fortitudinis animo suo infudi persensit, sic vt repudiata cura vxoria, & omni spe seculi, ad vitam religiosam sese totum conuerteret. Testis ipsemet lib. 8. Confess. cap. vlt. Personarvm. Cognitio. Sui ipsius. Vide Titulum Conscientiae, sol. 133. Ignotorum prius. Exempla quaedam ex Occursu honorifico petipossunt, f. 995. Cognitorum prius. Recognitio. Electra fratrem Orestem, post aliquot annos, quàm Aegisthi manus effugerat, ex cicatrice, quam puer olim iuxta supercilium, hinnulum persequens acceperat, agnouit apud Euripidem in Electra. Orestes interfecta matre Clytaemnestra, exul, cùm à furijs vltricibus exagitaretur: consuluit Apollinem, quomodo cu̅ matris caedem expiare, tum quoq; à malis praesentibus pariter omnibus liberari posset. Is iussit proficisci ad Tauros Scythiae: & simulacrum Dianae coelitùs delapsum, inde furto surreptum, Athenas transferre. Eò cum Pylade suo profectus: cum vix ad litus regionis eius appulissent, vterque à pastoribus eius loci comprehensi, & vincti, abducti sunt ad Iphigeniam (quam sororem suam esse ignorabat) Dianae sacerdotissam, vt pro more & consuetudine Dianae victima fierent. Deinde cùm Orestes, qui esset, & vnde aduenisset, Iphigeniae prolixè exposuisset: ipsa quoque contrà, tum alia de suis rebus exposuisset, tum quoque commemorâsset quomodo ex Aulide (vbi mactata fuisse credebatur) supposita cerua à Diana, in Tauricam regionem sublata fuisset: cùm vtrinque inuicem agnouissent, de communi consilio, arrepto Dianae simulacro, conscensa naui, Iphigenia cum Oreste & Pylade in Graeciam transfugerunt. Euripides in Iphigenia in Tauris. Vlysses domum reuertens, ex cicatrice, quam in venatione olim ab apro vulneratus contraxerat, à nutrice Evryclea, dum pedes illi tanquam hospiti lauat, agnitus fuit. Odyss. 19. Qvalitatis. Qvo ad Veritatem. Cognitio Falsa. Opinio. Ovidivs libro 5. Tristium 11. inter alia exilij sui mala etiam hoc enumerat, dies sibi tardissimos videri: Vt sumus in Ponto, ter frigore constitit Ister: Facta est Euxini dura ter vnda maris. At mihi tam videor patria procul esse tot annis, Dardana quot Graio Troia sub hoste fuit. Stare putes, adeò procedunt tempora tardè: Et peragit lentis passibus annus iter. Nec mihi solstitium quidquam de noctibus auferta Efficit angustos nec mihi bruma dies. Scilicet in nobis rerum natura nouata est, Cum???; meis curis omnia longa facit? An peragunt solitos communia tempora motus, Sunt???ue magis vitae tempora dura meae? Cinnae consulis Exercitvs apud Cumas, arbitratus Cn. Pompeium, adhuc adolescentem, qui in castra venerat, atq; inde clàm abierat, Cinnae opera interfectum esse: arreptis armis, Cinnam interemit. Fulg. lib. 9. cap. 9. Praetoriani milites, Judos in theatro spectantes, cùm arbitrarentur quendam ex commilitonibus, quem Augustus ab apparitore amoueri iusserat (equitum enim ordinibus, vbi ille consederat, is debebatur locus) Augusti iussu interfectum esse, coorto tumultu, parum abfuit, quin Augustum interimerent. Sed remedio fuit, quòd is, quem interemtum putabant, incolumis repentè comparuit. Fulgosus libro nono, capite nono. Suetonius affirmat Nerone mortuo, non defuisse Qvi per longum tempus vernis aestiuis???ue floribus tumulum eius ornarent, ac modò imagines praetextatas in Rostris proferrent, modò edicta quasi viuentis, & breui magno inimicorum malo reuersuri. Vnde irroborasse opinionem illorum contenderim, qui Neronem resurrecturum suspicati sunt, futurum???ue Antichristum. Alij verò putârunt, nec occisum quidem, sed subtractum, vt putaretur occisus, & viuum occultari in aetatis vigore, qua fuit, quum crederetur extinctus, donec suo tempore reueletur, & restituatur in regnum: quae tamen Ciuitatis diuinae libro 20. irrisit Augustinus. Caelius lib. 11. cap. 12 Antiq. Lect. Cùm Arcadivs Aruernensis ciuitatis senator, falso rumore accepto, Theodoricum regem Ostgothoru̅ in bello Thuringico occubuisse, imprudenter Childebertum ad occisi regis regnum occupandum inuitâsset: Theodoricus reuersus, Aruernorum regionem miserè vastauit, Iuliani martyris te̅plum effregit, spoliauit???. Gregorius Turonensis lib. 3. Hist. cap. 12. sub Iustino seniore. Victo caeso???ue Vffone Suecorum rege, Haddingvs, Danorum rex, victor Hvndingvm eius F. regnare iussit. Interea cùm Haddingus insidijs generi penè interceptus perisset, falsus de interitu regis rumor peruenit ad Sueciae regem, iustis de causis illi amicissimum. Itaque de more gentis illi instituit parentare: euocatis???ue proceribus, in media regia dolium recens cerealis liquoris iussit collocari. Ipse pincernae officio pocula circumferens, pietatis ministerium implere putabatur. Processit res in multam noctem. Ebrietas vbi regem peruasit, dolium???ue de more circumsiliret, grauatum caput praeponderans regem subuertit, iniecit???ue dolio semipleno. Ibi iam quasi manibus cunctorum vinctis, rex in suorum medio ridicula morte mergitur suffo catus: & dum fictam amici necem officio pietatis prosequitur, incidit ipse veram in mortem. Eam rem vbi Haddingus Daniae rex comperit, noluit amico superuiuere, se???ue strangulauit manu propria. Cranzius lib. 1. Sueciae, cap. 16. Certitvdinem. Cognitio Certa. Petrvs Pomponatius Mantuanus monachus, magna auditorum frequentia philosophiam Bononiae docens Peripateticam, eius???ue praetextu impiam de morta litate animorum doctrinam inter discipulos spargens, cùm ab Inquisitore, ad fidei suae declarationem adigeretur, in primis interrogaretur, Vtrum animum immortalem esse crederet? Se credere pernegauit. Et quidem iam ad carceres haereticorum rapiebatur, nisi alta voce causam sui dicti explicasset. Animae immortalitatem non credo, sed planè immortalem esse scio. Hoc???; responso Inquisitorem elusit. Incerta. Opinio varia. D. Avgvstinvs libro 12. Confessionum, cùm suam de primo textu Geneseos sententiam de Creatione coeli & terrae in principio proposuisset: subinde varias aliorum de eodem loco interpretationes subiunxisset: tandem inquit: In hac diuersitate sententiarum verarum (verae enim sunt omnes, quia verum dicunt, etsi non omnes secundùm mentem scriptoris esse possunt) concordiam pariat ipsa veritas, & Deus noster misereatur nostri, vt legitimè lege vtamur, praecepti fine, pura charitate. Ac per hoc, si quis quaerit ex me, quidhorum senserit Moses, nescio: & scio tamen illas veras esse sententias. Sed diligamus nos inuicem, quamuis diuersa sentientes, pariter???; Diligamus te Deum nostrum, fontem veritatis: & Mosem ita honoremus, vt hoc eum te reuelante, cùm haec scriberet, attendisse credamus, quod in eis maximè & luce veritatis & fruge vtilitatis excellit. Modi. Cognitio Per se. Vide Inuentionis locum, fol. 3800. Per alivm, Puta Doctrina. Sub loco Artis quaedam, fol. 3748. Reuelatione. Ex Diuinationis loco huc multa, fol. 1383. & seqq. Cyro in expeditionem Medicam profecturo, cùm fausta fulgura & tonitrua apparuissent, dixit pater Astyages: Deos te, Fili, propitios benignos???; deducere, cùm è sacrificijs, tum signis coelestibus clarè perspicitur, atq; etiam ipse animaduertis. in Paediae apud Xenoph. IGNORANTIA, ERROR, respectau SVBIECTI. Quisquis ignorat viam, in deuia aberrat. Qui verum bonum??? ignorat, in id, quod falsum est & improbum, fertur. Error dicitur, respectu vtriusque termini, À quo & Adquem. At respectu alterius, prioris quidem Alienatio [Greek words], Abductio: posterioris verò, Circumductio. Vniuersim consider antibus, Ignor antia respectu Subiecti, Error respectu Effectus subsequentis, dici videatur. Sed & Ignorare Res quae sunt, Non intelligere Mentem vel Orationem propriè dicimur. Id qvod est ignorare. verbi gratia Deum, Hominem. Iv Daei ignorantes Christu̅ crucifixêre. Nam si sciuissent, nu̅quam Dominum gloriae crucifixissent. Et Christus ipse pro illis orat: Ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt. D. Bernardus misericordis Dei prouidentia hoc factum scribit, vt peccato omnium maximo coniuncta ignorantia aliqua saltem ex parte excusabiles in spem conuersionis faceret. Oraculum. Huc Oracula non rectè intellecta: quatenus non Diuina tantùm perspicacia, sed & Humana prudentia in ijs intelligendis nonnunquam requiritur, fol. 1507. Indolem. De Indole non cognita. sub loco Naturae tanquam Instrumenti agemus, fol. 3746. Gentem, Populum. In di, cùm ex antiquis monimentis accepissent, quantum Romanum imperium reliquis gentibus militari gloria praestitisset: cùm primùm in Indiam Mameluci Aegyptij milites inuecti sunt, eorum???; robur, & in re militari disciplinam & industriam percepissent, Rumes, hoc est, Romanos esse iudicârunt. Quemadmodum postea cùm Lusitanos anima duerterent eadem propemodum disciplina bellicas res administrare, Francos nominârunt. Francorum enim nome̅ ex eo tempore, quo Hierosolyma Duce Gothifredo capta est, per omnes Solis orientis regiones maxima cum gloria peruagatum fuit. Osorius lib. 9. rerum Em. Ceram. Livones olim (nam sub Friderico I. credidêre Christo) tanta fuêre simplicitate, vt expresso melle, ceram velut purgamenta reijcerét. Fecit precium illi Germanorum diligentia: quod illi primùm mirantes acceperunt: pòst verò, comperta rei aestimatione, accreuerunt. Cranzius libro 6. Vuandaliae cap. 9. Alimenta. Athenaeus Dipnosophiston libro tertio, fabellam haud infestiuam refert è Demetrio Scepsio: Laconem quempia̅ vocatum ad coenam, appositis echinis, cùm ignoraret quo pacto soleant edi, in os coniecisse vnà cum ipsa testa. Porrò cùm inter dentes strideret echinus, & hominis os cibo miserè cruciaretur: Ò sceleratum, inquit, edulium: neq; nunc te omittam tibi mitis: nec te posthac vnquam sumsero. Extollebant veteres frugalitatem Laconicam. Ante nostra te̅pora non minus commendanda fuit Helvetiorvm sancta simplicitas. Cuius vestigium notus quidam homo & ille quidem Senatorius ante paucos annos exhibuit, quando in publico conuiuio omphacibus degustatis: Apagete, exclamauit, pessimi Medicorum proxenetae: ecquid verò mirum & febribus & torminibus ciues passim discruciari, cùm pruna immatura & acerba tam auidè deuorentur? Faciem amici. Avgvstomvs ad D. Hieronymum, quem de facie nunquam viderat, epistola 9. Si te, inquit, propterea non nouimus, quia faciem corporis tui non vidimus, hoc modo nec ipse te nosti. Nam tu quoq; non vides eam. Si autem tibi non ob aliud notus es, nisi quia nosti animum tuum: & nos eum non mediocricer nouimus in literis tuis, in quibus benedicimus Domino, quod tibi & nobis, omnibus???ue fratribus, qui tua legunt, te talem dedit. Corporis vitium. Exprobrauit inimicus quidam oris halitum Hieroni. Qui vt domum ad Vxorem venit: Quid ais, inquit, hoc vitium ne tu quidem mihi indicasti? Illa quae casta esset & minimè callida: Arbitrabar, inquit, ita omnes viros olere. Plut, de Emolumento ex inimicis capiendo. Vestitum. Erasmus Roterod. Bononiam studioru̅ causa profectus, cùm more Gallorum presbyterorum togulam lineam supra vestem gestaret, in capitis periculu̅ bis incidit. Nam cùm eo te̅pore pestis Bononiae grassaretur, & chirurgus, qui ea lue infectos curat, candido linteo ad laeuum suspenso humeru̅ insignis incedat, vt à fronte simul & à tergo ab omnibus conspici possit & euitari: qui nisi per deserta & auia loca incedat, saxis à plebecula impeti consueuit: Lenones quidam, Gallici habitus ignari, Erasmum ex candida fascia chirurgu̅ arbitrati, strictis gladijs aggressi sunt, quòd per leophorum audacter incederet, aegrè ferentes. Quòd nisi intra proxima̅ ianuam, quae bono quodam fato aperta erat, sese coniecisset, actum erat de eius vita. Erasmus lib. 24. Epistolaru̅ ad Lambertum Grunium, scribam Apostolicum, de seipso haec recitat, sub nomine Florentij. Res preciosas, Gemmas. À Maximiano Caesare Persarum vallo direpto, gregarius Miles; quum Parthicum fortè scutum comperisset, in quo seriatim collucentes visebantur margaritae, per rei inscitiam gemmis abiectis, solo abijt pellis nitore contentus. Caelius lib. 18. cap. 1. Antiq. Lect. Carolus Burgundus ab Heluetijs ad Granceium, anno Salutis 1476. castris exutus, impedimenta & supellectilem regiam omnem, quae decies centena aureorum millia superasse dicitur, amisit. Helvetti gemmas, vestes, pocula preciosissima, ignari eiuscemodi deliciarum, minimo precio commutasse dicuntur: & inter caeteros vnus carbunculum eximiae magnitudinis, quem lapilli splendore delectatus sustulerat, cuidam peregrino medio floreno numerato concessisse fertur. Rem bellicam. Eudaemonidas Spartanus quum audisset Stoicvm quempiam dixisse, quòd solus sapiens esset bonus imperator, [Greek words] id est, Admiranda quidem oratio, caeterum qui dicit, nunquam cinctus fuit tubarum strepitu. Erasmus in Adagijs. Mexicanos, pro rege suo & pro libertate dimicantes, contra Ferdinandum Cortesium Hispanum, nulla res magis ex [28] terruit, quàm equestris turmae impetus, quum equitem integrum esse animal Centauri specie putarent. Sed postquam equi duo Indicis confossi sparis, mactati???; clauarum ictibus conciderunt, deprehenso errore, detracta statim equi scoria, vsq; adeò exactè tomènto repleuerunt, vt viuorum effigiem repraesentarent, & in templo, tanquam admirabilis rei spectacülo suspenderunt. Iouius lib. 34. Hist. Exercitia. Vettones Hispani Romanos milites deambulantes cùm viderent, viam illis ad castra ostenderunt. Stulti si ignorantiae id tribuerunt, quod erat consilij: prude̅tes, si exercitij nugacitatem reprehenderunt. Vide Tit. Iudicium prudens de bonis malisve corporis. Similiter Indi quidam Hispanas foeminas saltantes cùm viderent, insanas iudicarunt. Vide Tit. Saltationis odium. Equitandi artem. Ranimirvs, nothus Sanctij maioris, Hispanorum rex è monacho factus, contra Saracenos fuscepta expeditione, cùm sinistro brachio scutu̅, dextro lanceam adaptasset, mox frena equi apprehen dere iuberetur, Quî possum, inquit, vtraq; manu occupata, nisi dentibus haec retinenda quis porrigat? Irrisus à proceribus propter imperitiam rerum, regni & filiae tutelam Alfonso VII. Castulonensi commisit, ipse ad monachos redijt. Collenutius lib. 1. hist. Neap. Iter, Viam. Salganeus, locus prope Euripu̅ Boeotiae, ab Salganeo cognomentum assecutus ibi sepulto. Is homo fuit origine Boeotius, qui sese nauigantibus è Malea Persis ducem praestitit. Ipsum verò classis praefectus Megabates, priusquam Euripu̅ attingeret, occidit. Suspicabatur enim prae malitia classem eò fraude illum coniecisse, & angustu̅ in mare minìmè perutum induxisse. At vbi intellexisset falsum se, poenitentia ductus ipsum classis ductorem indigna caede peremtum, honore sepulturae decorauit. Strabo lib. 9. Antiochvs in venatione quadam sectando feras ab amicis & ministris aberrans, villam hominum tenuium subijt ignotus. Plut. in Regum Apophthegm. Dedvctor Annibalem, quia non satis illum intellexerat malè pronunciantem Latinè, pro Casino longè diuersa via per Calentinum & Calenum agrum in campum Stellatem traxit. Vbi cùm septa vndiq; montibus & fluminibus regio teneretur, cognito errore, Poenus hominem crudeliter excruciatum necari iussit. Auctor vitae Hannibalis. Adolescentes duo Monachi à Ioanne abbate eremi???; Scythi oeconomo, cum ficubus lybicis ad senem quendam in vlteriore deserto manentem, missi, à via aberrantes per vastam solitudinem diem noctem???ue consumunt, senis cellula non inuenta. Post aliquot dies quaesiti inueniuntur positis genubus fame mortui, illibatis ficub. quas secum tulerant. Marul. lib. 4. cap. 3. Ricardvs Anglorum rex cùm ceruum insequens à suis aberrasset, ipso crepusculo in vasta solitudine tugurium fabri ferrarij subijt. Ab eo hospitio susceptus, cùm manus lauare iussus, aulico more patrifamilias honorem eum deferret, faber alapam ei impegit: An nescis, inquiens, quemque domi suae regem esse? Mane dissimulata persona abijt, & in arcem vicinam fabrum ad se exciuit. Ille vbi in conspectum regis venit, à regina blandè suscipitur, caeterùm prae timore ventris crepitum emisit. Mensae regiae adhibitus, & supra regina̅ accübere iussus, cùm rex, si prae pudore recusaret, alapae hesternae talionem cum foenore meditaretur, per omnia paruit, & hac ratione regis insidias elusit. Henningus Goden consilio 1. de elect. regis Rom. ex Hostiense, Abbate, Io. Andrea & Zabarella in o. venerabilem. vt probent, vnumquemque in domo sua regem impropriè dici. Anno 1506. dum nauis Gallica in Oceano iter no̅ longè à Britannia faceret, nauiculam ex medijs abscissis viminibus arborum???; libro solido contectis aedificatam cepit: in qua Homines erant septe̅ mediocri statura, colore subobscuro, lato & patente vultu, cicatrice???; vna violacea signato. hi veste̅ habebant è piscium corio, maculis eam variantibus. coronam è culmo pictam septem quasi auriculis intextam gerebant. carne vescebantur cruda, sanguinem???ue vti nos vinum bibebant: eorum sermo intelligi non poterat. Ex ijs sex mortem obierunt: vnus adolescens in Aulercos, vbi rex erat, viuus est perductus. Bembus lib. 7. Hist. Venet. Bela Hungariae rex è Stiria Otthocari Boëmorum regis armis pulsus, infestis armis Morauiam vrgebat. Ad Taysam fluuiu̅ occurrit illi Otthocarus multo minoribus copijs: sibi???; diffidens, pacis mentionem inijcit. Bela pactis in decem dies inducijs, pacem tantùm eludere. Interea Stephanus Belae filius, vado in Taysa flumine reperto, Brumonem Olomucensem episcopu̅ seorsum à rege Otthocaro castra metatü oppressurus, deductori mandat, vt se rectà Pohorelitiu̅ ad Brumone̅ perducat. Ductor etiamsi locoru̅ gnarus, à via tamen aberrans, Stephanum no̅ ad Brumonis, sed ad Regis castra adduxit. In quibus propter tenebras vehementer tumultuatu̅. Vix tandem aurora aperuit Otthocaro hostem. Stephanus coactus dimicare, fugam arripuit, ipse quinetiam Bela territus turpissimè fugit. Sedecim tum millia hostium interfecta narrantur, paulò videlicet minore numero, quàm vniuersus Otthocari exercitus fuit. Dubrauius lib. 17. Nomen. C. Heluius Cinna tribunus pleb. ex funere C. Caesaris domum suam petens, Popvli manibus discerptus est pro Cornelio Cinna, in quem saeuire se existimabat: iratus ei, quòd cùm affinis esset Caesaris, aduersus eum nefariè raptum, impiam pro Rostris orationem habuisset: eo???; errore propulsus est, vt caput Heluij perinde atque Cornelij, circa rogum Caesaris fixum iaculo ferret, officij sui & alieni erroris piaculum miscrabile. Valer. lib. 9. capite 9. Xiphilinus in Iulio Helium Cinnam vocat. Tempus agendi. Magdebvrgi erat occulta multorum conspiratio in caput alíorum. Co̅stitutum erat, vt praefinito die ad horam septimam vespertinam signum fieret de turri campanaria, ad arma corripienda. Qui suscepit id ministerii, Deo volente errauit: vt signum daret ad eam horam mané. Stupuêre omnes qui audiuêre. Cum???; se nemo commoueret, ad quaestionem rapiebatur scelestus ille, qui magna voce clamasset, Huc huc socij in latam viam. Sed impediuêre alij, quibus detecta veritas maculam inussisset. Placuit tegere malum, ne apertum in deterius abiret. Cranzius lib. 11. Metrop. c. 48. Maximilianvs I. per occiduam Flandriam transiens cum expedito exercitu, in oppidum Brugense irrumpere constituerat vigilia sancti Matthiae. Sed quum esset bissextilis ille annus, idque à Maximiliano minus aduertéretur, priori adfuit die: stetit???; sub signis extra porta̅, expectans motum eorum cum quibus antè conuenerat. Detecto negotio iugulati sunt aliquot, & desaeuit gladius in vrbe publicus. Cranzius lib. 12. Saxoniae, cap. 33. Locum. Graeci suspicantes Alexandrum cum Helena Troiam nauigasse, vrbem obsidione decennali expugnauerunt, neque tamen Helenam inuenerunt: relicta enim fuerat ab Alexandro in Aegypto. Homerus carminis exornandi causa Helenam Troiam venisse scribit. Contrarium tamen tuetur Herodotus libro secundo. Aulicam vitam. Soloni Sardeis ad Croesum regem Lydorum profecto, eius???ue aulam permeanti, & multos contemplanti ex aulicis splendidè cultos, ac pomposè incedentes cum comitum atque stipatorum agmine, vnusquisque videbatur Croesus esse: quousque ad illum ipsum est deductus circumiectum omni cultu, qui ex gemmis, colore vestis, ex auro fabrefacto, ad nitoris elegantiam, vel praecellentiam, vel admirationem parari potuisse videbantur: quo nimirum spectaculum ei praeberet quàm augustissimum politissimum???ue. quamuis eo nihil penè motus fuerit, quo minus & dixerit & egerit, quae suam personam decebant. Plut. in Solone. Coryceorum praesentiam. Stalerivs in carcere cùm detineretur, neque satis iustae probationes aduersus eum proponerentur, ea locutus est bonis viris subauscultantibus pariete interposito, quibus patefactis in iudicium???ue prolatis, rei capitalis iure damnatus est: quia imprudens & incauta illa de se confessio, tum cùm nulla suspicio est, taedio vitae factam esse ab eo, qui perire velit, prore iudicata haberi debet. Auctor Cicero in Topicas. Consilium, Institutum. Memorabili illa ad Cannas Rom. clade error Eqvitibvs est mirus oblatus. L. Aemilium Paulü equus vulneratus excusserat. Tum ex cohorte eius alius post aliü omissis equis, vt consulem protegerent, ad pedes descenderunt. Id cùm reliqui equites conspexissent, tanquam signo dato ex equis omnes deuolantes congrediuntur cum hostibus. Quo viso Annibal: Hoc, inquit, malim, quàm si vincti mihi traderentur. Plutarchus in Fabio. Cato minor dum Asiam peragrat comitatu exiguo, Antiochiam petens, extra portam cateruam hominum spectauit ex vtraq; parte viae digestorum. Inter quos in chlamydibus stabant decorè seorsum adulti, seorsum pueri. Candidas vestes aliqui & coronas gerebant. Sacerdotes hi deorum erant & magistratus. Ratus omnino Cato honorandi & excipiendi sui causa ea à ciuitate institui, stomachatus est in suos, quos praemíserat, quòd id non prohibuissent: iussit???ue amicos descendere, atque incessit cum ijs pedes. Vt propè ventum est: ille, qui omnia ista adornabat & turbam componebat, [29] vir aetate iam prouectiore, virgam & coronam manu tenens, obtulit se prae alijs Catoni, ac ne salute quidem data quaesiuit, vbi Demetrium reliquissent, & quando esset ad futurus? Pompeij erat Demetrius libertus: omnibus autem tunc propò mortalibus in Pompeium oculos defigentibus colebatur, quòd multum posset apud eum, supra dignitatem suam. Ibi coeperunt amici Catonis vsque adeò cachinnari, vt interea dum transirent per coetum, non possent se colligere. Cato verò tunc oppidò confusus: O miseram, inquit, ciuitatem. Nihil praeterea locutus est. Pòst autem, quoties id narrabat vel meminerat, solebat ipse quoq; ridere. Plut. in Catone. Sublato Maximino Caesare barbarissimae crudelitatis, senatus duos iussit imperare, Maximum & Balbinum, senes viros, & graues, concordes initiò, postea ex suspicionibus discordes. Praetoriani, quòd ab illis haberentur paulò seuerius, tollere eos statuerunt, nacti???; ex eorum dissensionibus occasionem, facto agmine irruperunt in palatium, id???; medio die. quum???; primò impeteretur Maximvs, acciuit Germanos satellites, qui non procul pro salute principimi excubabant. Balbinus ratus vocari contra se, vetuit ne irent. Ita principes omni propugnatione destituti, viui capti sunt, atq; in proxima castra cum irrisione ac ludibrio abducti, & antequam re intellecta defendi à Germanis possent, crudeliter interfecti. Capitolinus. Saladinus cum Latinis Ptolemaidem obsidentibus pugna̅ inierat. Procedente certamine inferior, antequam clades acciperetur, quae propè oculis animo???; obuersabatur, castra & ipse respiciebat, & miles repetebat: cùm quidam Latinorum eques ante signa res gere̅s, in pedes se excepit: equus???; se circumagens refugiebat in castra, sublato à circumstantibus clamore, vt prehensis habenis sisteretur. Qui rem ignorabant, de antesignanis actum, & primam aciem caesam rati, cedere coepêre, ac reliquam inclinârunt aciem: nec Saladinus praebenti se fortunae defuit. Circiter duo millia Christianorum cecidêre. Aemilius lib. 6. Pateonuzius Iauae maioris regulus CCC nauium classe Lusitanorum Malacensium XVI naues, quibus Andradius praeerat, ann. 1513. adoriturus, consilio quorundam auxilia sociorum expectare volens, in Mauris fluenta classem subducturus, summo mane abitum parabat. Id Andradius cùm animaduerteret, neq; tamen quorsum id pertineret, suspicaretur, velis passis ordine minimè confuso in hostes inuectus, eminus tantum crebris tormentorum ictibus verberare, & faces etiam in naues inijcere contendit. Quod Pateonuzius conspicatus, omnia suae nauis vela ad pugna̅ continuò pandi iussit, & vt omnes idem facerent, imperauit. Id imperium strenui ducis Omnes exanimauit. Existimarunt enim, illum rebus suis diffidentem, non de praelio committendo, sed de fuga facienda cogitare. Itaq; se confestim in fugam dedêre. Osorius lib. 8. rerum Emanuelis. Pecccatum. Lycvs foenerator Genue̅sis rapacissimus & locupletissimus, si quem dolo & fraude circumuenisset (vt numerus delictorum alienis precibus expiandorum constaret) in arca eam ob causam facta calculum nigrum reponebat. Accreuerant iam fraudes, & calculorum copia. Sub Paschatis festum peccata confitetur, atq; ea ex calculorum numero petenda esse confessori suo asserit. Protinus domum redire, & calculos excutere iubetur. Trepidus accedit, arcam consulit: vnicum calculum reperit. Confessori rem indicat. Is, vt singulari erat prude̅tia: Multos, inquit, decipere voluisti, multos calculos arcae iniecisti. Verùm dum alios decipere studes, te solum decepisti. Tui ergo solius causa, qui deceptus es à diabolo, vnicus calculus in arca repertus est. Conuertere ergo, & poenitentiam age, ne dum alios dolo circumuenis, à diabolo circumuentus aeterna morte damneris. Proscriptionem. Henricus IIII abbas S. Galli, Abbacellenses, qui sese Heluetiorum foederi aliquo pacto coniunxerant, diris deuouit, & vt ab Imp. proscriberentur effecit. Caeterùm illi Anathematis & Proscriptionis nuncio accepto, conuocata concione populi (qui simplicissimus est & integerrimus) id vnu̅ communibus suffragijs decreuêre, A. D. 1425. Anathemati & Proscriptioni (quicquid tandem ea nomina sibi vellent) se nunquam assensuros: id???ue lingua vernacula simplicissimè protulerunt, Sy woltind nit im̅ ding sin. Tandem multis cladibus datis & acceptis, Heluetijs aeterno foedere co̅iuncti sunt, anno 1452. Stumpfius. Beatos verò Heluetios, si hanc potius ingenuam simplicitatem, quàm fucatam exterarum gentium prudentiam sequi mallent. Nunc, vt ille ait, Aetas parentum peior auis tulit Nos nequiores. Orationem, Mandata, Iussa, Minas. Lartes Tolumnius Veientium rex, cùm in tesserarum prospero iactu per iocum collusori dixisset, Occide: & fortè legati Romanorum interuenissent: Satellites eius errore vocis impulsi, interficiendo legatos, lusum ad imperium transtulerunt. Val. Max. lib. 9. cap. 9. C. ivlivs Caesar Rubicone traiecto, pro concione fidem militum flens ac veste à pectore discissa inuocauit. Existimatur etiam equestres census pollicitus singulis: quod accidit opinione falsa. Nam cùm in alloquendo exhortando???; saepiùs digitum laeuae manus ostentans, adfirmaret se ad satisfaciendum omnibus, per quos dignitatem suam defensurus esset, anulum quoque aequo animo detracturum sibi: extrema concio, qui faciliùs erat videre concionantem, quàm audire, pro dicto accepit, quod visu suspicabatur: promissum???; ius anulorum cum millibus CCCC. fama distulit. Suet. Cremona anno quàm condita fuit ducentesimo octogesimo sexto, dedita excidio est errore potius, quàm consilio. Siquidem ea à Vitellianis militibus recepta, quum Antonius Vespasiani dux in balneum concessisset cruorem absterfurus, excepta vox eius est, quum fortè balnearum tepor excusaretur, futurum vt statim incalescerent: ac tum demùm, quasi signum dedisset ad vrbem incendendam, quadraginta milibus Militvm vno agmine irrumpentibus, ciues indifferenter caesi, res direptae, tecta & parietes quatriduo ignis absumsit. Sab. lib. 3. En. 7. Heliogabalus Imperator, cùm iussisset Senatum vrbe Roma excedere, indicta morte, si quis remansisset, & sciret Sabinu̅ consularem virum, spreto decreto, Romae remansisse, centurionum Vni imperauit, vt eum occideret. Sed cùm is surdaster esset, accepit occidendi verbum, tanquam ab vrbe eu̅ pellere iuberetur. Lampridius. Maximino Imp. non fuit crudelius animal in terris, omnia sic in viribus suis ponente, quasi non posset occidi. Denique cùm immortalem se propè crederet ob magnitudinem corporis sui, virtutis???ue munus, quidam in theatro praesente illo dicitur versus Graecos dixisse, quorum haec erat Latina sententia: Et qui ab vno non potest occidi, à multis occiditur. Elephas grandis est, & occiditur: Leo fortis est, & occiditur. Caue multos, si singulos non times. Sed cùm Maximinus interrogaret amicos, quid mimus scurra dixisset, dictum est, quòd antiquos versus cantaret contra homines asperos scriptos: & ille, vt erat Thrax & barbarus, credidit. Capitolinus in Maximino. Honorivs Imp. cùm Rauennae trepido nuncio accepisset, Romam à Gotthis esse captam, quòd Alaricum ad accipiendum exercitum, vt ex foedere in Galliam se referret, contendisse sibi persuaderet, alia omnia suspicans, respondit: Qui fieri potest, cùm paulò antè hîc esset? gallinam captam nunciari interpretans, quam in delicijs habebat, ac Romae nomine insigniuerat. Quod dictum omnes ad stuporem cordis retulerunt. Sigonius verò libro decimo Imp. occid. ad errorem animi. Oddii Perusini exules, aduersae???; Ballionu̅ factionis principes, ab Fulginatibus, alijs???; vicinis, Gibellinas partes sectantibus adiuti, furtim Perusiam noctu sunt ingressi. Quo repentino casu Balliones pauore correpti fuga̅ capessebant. Cùm iam nemine resistente, ad primarij vrbis fori aditum exules peruenissent, vellet???; ipsorum vnus securi, quam in hunc vsum attulerat, catenam, qua vrbes factionum morbo infectae, vias transuersas claudere consueuerant, perfringere: is???; à suorum multitudine ita premeretur, vt brachia explicare ad securim attollenda̅ non posset: clara voce, Retrocedite, ingeminauit. Quae vox ab ijs qui sequebantur repetita, atq; sic accepta, quasi de capessenda fuga admonerentur, cunctos citra hostem in fugam coniecit. Aduersarij globo facto, multos in fuga trucidârunt. Guicciard. lib. 3. Nutum, Signa. Vigilius Pp. dum in exilium iussu Theodorae Imperatricis deportatur, ex Sicilia magnum frumenti numerum impositum nauibus ad subleuandam ciuitatis inopiam destinauit. Harum nauium aduentu praecognito, Gotthi, qui Totila duce Romam obsidebant, priores in Portum venerunt, & se intra moenia condiderunt, vt eas accedentes inuaderent. Quas custodes, qui erant in moenibus, conspicati, è propugnaculis, veste altè sublata, signum Navtis ad se prodeuntibus dederunt, ne propè accederent, sed aliò cursum dirigerent. Illi verò laetitiae sui aduentus signum illud esse putantes, prospero flante vento, Portui successerunt. Itaque barbari omnes repentè ex insidijs erumpentes, naues cunctas, nemine defendente, ceperunt. Sigonius lib. 19. Imp. occid. ex Procopio. Paßtonem aliquamsuam. Qvidam intimus D. Augustini amicus deplorata febre laborans, in sudore lethali constitutus, baptizatus est no̅ sentiens, Augustino clam irridente, vt qui adhuc haeresi Manichaeorum infectus, eundem amicum ad similem impietatem traduxisset. Vbi ille ad se redijt, & Augustinus pro more [30] illum ob acceptum baptismu̅ irrideret, sperans illum quod; irrisurum id, quod sensus rationis???; expers accepisset: ille ipsius baptismi fructum per sancti Spiritus gratiam persentiens, serio vultu admonuit, vt si amicus esse vellet, talia sibi dicere supersederet. Nec multò pòst obijt. Testis ipsemet libro 4. Confess. cap. 4. Qvod non est, esse putare. Pvta Venenum esse Medicamentum. Hyllus apud Sophoclem dicit Deianikam, cùm putasset corpori Herculis iniectura̅, quod conciliandi amorem vim haberet, abalienatum???; ipsius animum reuocandi: peccasse errore quodam, non voluntate. Narrat autem Aristoteles in lib. de Moribus qui [Greek words] vocantur, cùm idem, quod Deianirae, foeminae alij contigisset (quod enim poculum amatori dedit, interemit hominem) in iudicium???ue Ariopagi vocata illa esset, elapsam seueritatem iudicum, nulla alia de causa, nisi quod planum factum esset, ipsam eo maleficio [Greek words] non vsam: dederat enim philtrum amoris causa, quamuis fine suo excidisset: vnde intelligi poterat, non esse id spontè factum: nec enim obesse voluit, sed prodesse. Vict. lib. 7. var. Lect. cap. 8. Comes Flussatum bello ceperat Alebretensem, dimiserat???; fide Caroli Nauarri regis, cuius sororem in matrimonio habebat, pactus certo auri pondere: quod postea soluit quide̅, sed Nauarro, vt is spo̅sor fidem suam liberaret. qui belli necessitatibus adductus, & magna noua???; semper molie̅s, aurum sibi retinuit. Tunc Comes Flussatum vxori, antea etiam non bene conuenienti, nec pellicis potentiam ferenti: Abi, inquit, ad scelestu̅ fratrem: nec redeas, nisi re ab illo rabido monstro persoluta. Comitatus est Filivs in aliquot dies matrem: & illa viri imperium, inclementia???; in ipsum verba renunciauit. Nauarrus redeunti ad patrem adolescentulo: Accipe hunc, inquit, puluerem: quem si ignaro patri in potione miscueris, continuò flagrabit desiderio vxoris, vltro???; reuocabit. Credidit auunculo imperitus miser???ue, pro???ue amatorio mortiferum venenum accepit: id in olfactoriolo, quòd in adolescente hae quasi deliciae suspectae esse non porerant, abditum gerebat, expectans occasionem inscio patri dandi. Deprehe̅sus à patre, nothum filium in honore delicijs???; habente, mori coactus est. Aemilius lib. 9. & Fulgosus lib. 9. cap. 12. Amicum esse Hostem. Chiorum classis, cùm inseque̅tes hostes fugeret, fortè per noctem, apud Ephesum, tanquam in litus amicum ad terram descensionem fecit. In ea regione contigit, vt Ephesiae mulieres per agros sparsae, quae ea nocte Cereris sacris operabantur, cum armatos sentirent aduentare, quanquam illi palàm facerent, se Chios atq; amicos esse, tamen piratas suspicatae, magnis clamoribus tumultum in vrbe concitarint. Vnde egressus Ephesivs populus, Chios esse eos, propter quos ortus erat tumultus, ignorans, amicos, atq; eosdem vicinos, pro hostibus interemit. Fulg. lib. 9. cap. 9. Graeci Leontychida Spartano duce, ad Mycalem Ioniae cum Persis pugnaturi erant. Samij & Milesij à Persis deficientes ad ferendum Graecis auxilium copias eduxêre omnes: rati, Graecis, conspecta sociorum manu ad ferendum auxiliu̅ festinantium, audaciam simul ac spem animos erectura̅. Quod primùm secus accidit ac putarant, ac propè perniciosi causa fuit erroris. Nam Graecos suspicio inuasit, Xerxem coacto ex Sardibus exercitu, suis eo agmine subsidio aduentare atque in se ferri. Itaque conspecta aduentantium acie, ingenti terrore corripiuntur, tumultu???; per exercitum & aciem repentè exorto, diuersi inter se ac trepidantes, alij ad naues co̅festim concedendum censuêre, alij stipato agmine strictis???; gladijs, imperterritè perstandum, haud hosti cedendum. Interea Persarum acies instructa repentè conspecta. Cùm iam nullum Graecis consilij vlterius capiendi spacium daretur, ad impetum Barbarorum excipiendum necessitas acuit instruxit???; omnes. Diod. lib. 11. Romam obsidente Hannibale, cùm mille trece̅ti equites Numidas, qui ab Hannibale ad Romanos transierant, ab Auentino in Exquilias consules traducerent, & vrbis longitudinem discurrentes, propter habitus similitudinem specie̅ hostium, qui vrbem iniuisse dicebantur, praeberent: Romana plebs ad vim conuersa, è tectis vndique in Numidas saxa dei cere cepit: donec cösulum interuentu cognouêre, non hostes illos esse, sed transfugas, quorum opera plurimùm Romana res iuuabatur. Liuius. Vltimo Othonis praelio, aduersus Vitellium apud Bebriacum, quem locum recentiores Binam appellant, cùm Iulius Mansuetus, miles Hispanus, pro Othone aduersus Vitellianos dimicaret: in medio praelij ardore, cùm non cognosceretur, à Filio interemtus fuit, qui in Vitellianorum parte erat. Cùm postea veluti hostem eum spoliaret, non sine immenso dolore deprehendit illum patrem suum esse, & tam saeui facinoris errorem causam fuisse. Cùm Alphonsi Aragonij copiae, vrbem Neapolim obsidentes, per cuniculum vrbem ingressae essent, easq; Galli (qui Renatum regem Neapolitanum defendebant) strenuè reijcerent, contigit, Aragonium militem deiecto equite Gallo, in equü insilire. Galli arbitrati Aragoniu̅ exercitum effracta porta vrbem ingressum, quòd neque cuniculo, neq; scalis deduci in vrbem equi ab Aragonijs poterant: abiecta resistendi spe, in munita loca se receperuat. Fulgosus li. 9. c. 9. & Egnat. lib. 9. cap. 9. Hostem aduentare, insidiari. Simias Strabo infinitas in India, praesertim in sylua ad Emodios montes, inueniri ait, maximis canibus maiores, praeter faciem, quae nigra est, albos esse totos: caudis, vtpote duorum cubitorum, longissimis. Hoc animal, non minus, quàm elephantes, ad humanum ingenium & captum accedere. Cùm enim exercitum Alexandri vidissent: ipsos etiam in collibus quibusdam ordines instruxisse. Milites, exercitum hostilem putasse, & in eos contendisse. Re tandem per Taxilum comperta, cessasse. Eo praelio, quo Fincormacus Scotorum rex contra Traherum Britanniae legatum XV. M. suorum amissis, XVI. M. Romanorum caesis, victor fuit, victoria penes Traherum futura erat, nisi ad agrestium multitudinem in proximo conspectä monte, armenta & greges, vt hostibus se suis cum fortunis eriperent, prae se agentium, Romani milites, hostium auxiliares opinati, formidassent: quorum timor & fuga inde sequuta, Scotis, Pictis, Octauianis???; Britonibus, iam admodu̅ pugna defessis, victoriam dedit. H. Boëthius lib. 6. Angei Iacobi 1. Scotorum regis filiam Margarita̅, Lodouico Caroli VII. Gallorum regis filio nupturam, CXL. eximiae nobilitatis feminis, & inter eas quinq; Margaritae sororibus stipatam, obseruabant. At eodem tempore, quo soluerät, apparuit haud longè ab Anglia Hispanorum classis. Qua̅ quum arbitrare̅tur Anglis Scotorü esse, octoginta nauib. eä inua serunt. Veru̅ vbi in viros se incidere bellicosos viderent, non in puellaru̅ sponsam deducentium chorum, perculsi, cladem ingentem acceperunt. Classis Scotica in Franciam secundo vento peruenit. H. Boëthius lib. 17. Ferdinandus Aragonius Neapolitanorum rex Canusiu̅ versus cum exercitu profectus, cùm exploratores praemissi Nicolaum Picininum cum Ioanne Andegauensi, qui regnum affectabat, & Tarentino principe se coniunxisse, & in armis instructos stare retulissent: exercitum retrò Barolum duxit, ob metum quem Dvces pariter & Milites conceperant. Compertum tandem est, agmen fuisse ceruorum compasce̅tium, quorü in ea regione belli tempore maxima est copia. Hi sub matutinü te̅pus pastui dediti, sparsim cü errarent, vbi exploratores sensêre equites, in vnü coacti dubia iam luce specie̅ praebuêre hostilis agminis. Pontanus lib. 2. belli Neapol. Obsidebat Carolvs Burgundus, cum Proceribvs Francorum, Ludouicum XI. regem Parisijs. Nocte intépesta vigiles castroru̅ audiuêre vocë cuiusdä, qui diceret, se à certis hominibus (eos nominabat, qui studiosi Ducum essent) ex brbe missum, ac iussum nunciare, statuisse regem manè omnibus copijs tria in agmina diuisis castra oppugnare: iret properè vigil, Duces certiores faceret, ne incauti opprimerentur. Excitati continuò exercitus, arma capere miles iussus. Ante luce̅ ad vtru̅q; omnia, & ad castra tutáda, & ad praeliü parata: missi???; sole orto exploratores, retulére se vidisse ingentem vim hastatorum. Turbida lux erat, quòd ea̅ exorta densa fortè caligo premebat. Iterum missi equites ide̅ rursus confirmarunt. Expectabatur iamiam velut eruptionem facturus hostis: at is nullus erat. Vanam eam specie̅ conceperant speculatores, & metu falsa pro veris subijciente, & nocturna voce, ludifi catione???; Multo tandem die caligine discussa, liquidior lux errorem aperuit: nec inurbanè iactatum, carduos, quibus suburbanus ager vestitur, hastas timidis visos esse. Id per se ridiculum, timiditatem militis, qui tam ferox venerat, coarguit. Aemilius lib. 10. Quum anno 1536. Carolvs V. Caesar & Galliae rex Franciscus, hortatu Pauli III. Pont. ad Nicaeä vrbem in colloquium venturi crederentur: staret???; in ancoris Caesariana classis in ipso Villafranchae portu: nonnulli sub meridiem otiosè maria & colles à tergo, in altissima Alpium iuga assurgentes, prospectantes, densam nubem fumi instar in altum eleuatam conspexére è proxima turrita villa editiore. quae cùm ex interuallis continenter augeretur, pleriq; significationem esse aduentantis inimicae classis affirmabant, & Barbarussam Turcicae classis imp. ad opprimendos summos Christiani nominis principes, Pontisicem & Caesarem, aduentare proclamabant. Ea vox incredibilem cunctis pauorem attulit, sic vt Alfonsus Vastius pedestris exercìtus dux Caesarem in ardua Apennini iuga ascendere hortaretur, & Andreas Auria classi praefectus tolli ancoras & triremes obuerti praeci [31] peret. Stetit impauidus Caesar, net de periculo quicqua̅ temerè credidit. Compertum est tandem à villico eam nube̅ densi pulueris, quae fumi speciem referret, excitatam fuisse, quum ille in area fabarum aceruum cribrando & ventilando, à siliquis secerneret. Multis siquidem ex interuallo ventilationibus, quae triginta sex triremium numerum repraesentaba̅t, ab initio notatae numeratae???; fuerant: vt primam Barbaricae classis ante euntis partem esse, vel nautici homines iudicarent. Ergo omnes ex summa trepidatione in risum inconditos???ue cachinnos soluti sunt, & immanis ille metus iocosis omnium sermonibus celebratus fuit. Iouius libro decimo septimo Hist. Vrbem esse captam. Lusitani Fessensem regem à Tingitana vrbe iam propè capta vix magno labore repulerant, an. 1501. Interea cùm quidem Mavrvs è campo in oppidum adequitaret, quod existimabat iam à suis captum esse, laetus & ouans per portam ingressus est: iniectis???; statim illi vinculis, praeproperae laetitiae poenam tulit. Osorius lib. 2. rerum Eman. IGNORANTIA, ERROR. RESPECTV Eventvs. Ex errore Deditio facta. Eo praelio quo Mastelzeres in Africa aduersus Gildonem fratrem, qui ab Honorio Caesare rebellauerat, dimicauit: Gildonis Exercitvs, qui magno numero Mastelzeris copias anteibat, errore tantùm, neq; alia re impulsus, in fugam se vertit. Nam cùm Mastelzeres ad primam fratris aciem appropinquasset, atq; priusquam manum consereret, blandè milites alloqueretur: Gildonis vexillifero, qui atrocius quàm caeteri respoudebat, gladio brachium ademit. Et cùm ob eam rem, vexillum, vexillifero amplius illud non regente, cadens, inclinaretur, vltima acies, quae Mastelzerem alloquentem viderat, & paulò pòst signum inclinatum, arbitrata primam aciem, quae tota Romanis legionibus constabat, Mastelzeri tanquam Honorij duci inclinatis aquilis, pro more illorum temporum, deditionem fecisse, à potiori exercitus parte desertam se credens, concursu facto, idem fecit, quod primam aciem fecisse arbitrabatur. Gildo, cùm vniuersum exercitum suum ad deditionem moueri conspiceret, vitae suae metuens, in fugam se coniecit, ac fratri victoriam, nullo effuso sanguine, tradidit. Fulgosus lib. 9. cap. 9. Vrbs occupata. Vide Tit. Stratagematum, Vrbes occupare, fol. 1889. Vrbs non occupata. Post victoriam Marathoniam classem Lxx nauium Athenie̅ses Miltiadi dederunt, vt insulas, quae Barbaros adiuuerant, bello persequeretur. Quo imperio plerasq; ad officiü redire coëgit: nonnullas vi expugnauit. Parum insulam, opibus elatam, diu obsedit. Cùm iam in eo esset, vt oppido potiretur, procul in continenti lucus, qui ex insula conspiciebatur, nescio quo casu, nocturno tempore incensus est. Cuius flamma vt ab oppidanis & oppugnatoribus est visa, vtrisque venit in opinionem, signum à classiarijs regijs datum. Quo factu̅ est, vt & Parij à deditione deterrerentur, Miltiades timens, ne classis regia aduentaret, incensis operibus quae statuerat, cum totidem nauibus atq; erat profectus, Athenas magna cum offensione ciuium suorum rediret. Accusatus ergo proditionis, quòd cùm Parum expugnare posset, à rege corruptus, infectis rebus à pugna discessisset. Eo tempore aeger erat vulneribus, quae in oppugnando oppido ceperat. Itaque quoniam ipse pro se dicere non posset, verba fecit frater eius Stesagoras. Causa cognita, capitis absolutus, pecunia multatus est. Ea???ue lis quinquaginta talentis aestimata est: quantus in classem sumtus factus erat. Hanc pecuniam quòd soluere non poterat, in vincula publica coniectus est, ibi???ue diem obijt supremum. Cimon F. in vincula coniectus, Elpinices sororis pietate multam soluit. Probus in Miltiade. Caichoscroes Iconij Sultanus ab Alexio Angelo Graecorum Imperatore iniuriam illatam vlturus, improuisa incursione Phrygiae Antiochiam cepisset, nisi casus quida̅ fortuitus impetum eius fregisset. Nam qua nocte ad vrbem opprimendam properabat, quidam homo potens filiae nuptias celebrabat. Erat igitur, vt in huiusmodi festiuitatibus solet, tumultus hominum conuiuantium: cymbala, tympana, saltatores, & mulierum coetus, hymenaeum cantantium, per totam noctem perstrepebant. Vt autem ad vrbem accessit Caichoscroës, audita organorum harmonia, & hominum concentu: non rem ipsam coniectura assecutus, sed militum tesseras esse, qui suum aduentum praecognôssent putans, ad Lampen discessit. Nicetas lib. 2. Veronae per insidias capiendae consilium Veneti inierant, iam???ue milites delecti noctu ad vrbem accesserant, cùm scalas breuiores esse cognouerunt, quàm muri altitudo requirebat. Ad eiusmodi subsidium comparandum, vt alteram alteri alligarent, atque ita longiores eas facerent, se dederunt. In eo dum sunt, signa in oppido ei loco proxima casu concinere coeperunt. Illi veriti aduentum ipsorum militibus Germanis tribus millibus palam factum esse, qui eam oppidi partem custodiebant, relictis scalis, extra propugnacula celeriter se, quà venerant, receperunt: deinde ad exercitum, qui non longè aberat, vt se in oppidum inferret, re infecta magno cum dolore omnium atq; molestia redierunt. Bembus lib. 10. hist. Venetae. Mvllvs Cropellus, cùm à Matthaeo Vicecomite, qui eo tempore Mediolani rerum potiebatur, missus esset, vt Cremonam occuparet, per noctem vrbi appropinquans, muros silentio perfodit, ingressus???ue vrbem Pontionus Cremonensis exul solùm cum centum viris, quòd subsequi Mullum arbitrabatur, palatium statim occupauit. Cùm autem clamore sublato, Gregorius, Summa gente ortus, ciuis Cremonensis, armis arreptis, ad muros se contulisset, illic quà patebant, eos statim obstruxit. Itaque cùm Mullus arbitraretur Pontionum in vrbe oppressum, prae formidine retrò se conuertit. Gregorius autem Summus, cùm accepisset amissum esse palatium, arbitratus longè maiorem hostium numerum vrbem ingressum, quanquam septus esset magna fortium virorum manu, qua & Pontionum, & omnes qui cum eo sentiebant facilè posset opprimere, Cremona profugit: cùm noctis tenebrae in eum errorem eo in loco homines induxissent, vt qui numero plures erant, pauciores timerent ac fugerent. Fulgosus lib. 9. cap. 9. Vrbs deserta, amissa. Iagupes Baiazetis I. dux, Argos vrbem duobus in locis simul adortus, eam capere summa ope nitebatur. Oppidanis autem, qui in sinistra vrbis parte resistebant, panicus terror, spectro viso, inijcitur. Putabant enim se vidisse virum quendam indigenam dicentem, vrbem in dextra parte, qua oppugnabatur, captam esse. Relicto itaque loco isto, citato agmine contenderunt ad dextram vrbis partem. Hinc hostes muros superarunt, vrbem???ue diripuerunt. Chalcocondylas libro secundo. Caedes admissa. Cleonice Byzantia virgo noctu ad Pausaniae Lacedaemoniorum ducis cubiculum, aliquanto serius quàm constitutum erat, veniens, manu lumen gestans, quod à custodibus acceperat, cùm pedem offendisset, & non sine strepitu ad terram extincto lumine concidisset: Pavsanias experrectus è strato prosilijt, insidias veritus, cubiculi???ue ostium, vt in tenebris poterat, petens, Cleonicem gladio transuerberauit, Plutarchus. In campis Philippicis C. Cassivs à suis desertus, cum paucis coactus est in collem, vnde despicere in campum poterat, se recipere. Caeterùm nihil ipse contuebatur: nam aciem habebat obtusam. tantùm castra sua conspexit, id???ue etiam vix, ab hostibus diripi. Comites eius magnam equitum manum, quam mittebat M. Brutus victor à dextero cornu, contemplati sunt aduehentem. Hos Cassius hostes esse & consectari existimauit se. Vnum tamen ex comitatu misit speculatum Titinium. Hunc vt aduenientem conspicati sunt equites, & hominem amicum & fidum Cassio videre: sublato prae gaudio clamore familiares ex equis desilientes salutauerunt & complexi sunt eum. Alij vndiq; eum nimio gaudio ouantes & strepentes sunt circumuecti. qua re magnum malum effecêre. Nam Titinium arbitratus est Cassius verè ab hostibus comprehensum, atque hactenus locutus: Nimirum dum nimiùm vitae sumus cupidi, sustinuimus amicum ab hostibus videre correptum. mox discessit in tentorium quoddam desertum, vnum trahens secum libertum Pindarum, quem ex Crassi clade ad hanc necessitatem secum habebat destinatum. Cui chlamyde obuoluto capite ceruicem apertam praebuit praecidendam. Caput enim seorsum à trunco repertum fuit. Pindarum verò post eam caedem nemo mortalium conspexit. Vnde suspicati sunt aliqui eum iniussu Cassium occidisse. Plut. in Bruto. At Val. Max. lib. 9. cap. 9. paulò aliter historiam narrat, inquie̅s: C. Cassium error à semetipso poenas exigere coëgit. Inter illum enim pugnae quatuor exercituum apud Philippos varium, ipsis???ue ducibus ignotum euentum, missus ab eo Titinius centurio nocturno tempore, vt specularetur, quónam in statu res M. Bruti essent: dum crebros excessus viae petit, quia tenebrarum obscuritas, hostésne an commilitones occurrerent, dignoscere non finebat, tardiùs ad Cassium redijt. Quem is [32] exceptum ab hostibus, omnia???; in eorum potestatem recidisse existimans, finire vitam properauit, cùm & castra hostium inuicem capta, & Bruti copiae magna ex parte incolumes essent. Titinij verò non obliteranda silentio virtus, qui oculis paulisper haesit, inopinato iacentis ducis spectaculo attonitus, deinde profusus in lachrymas: Etsi imprudens (inquit) imperator causa tibi mortis fui, tamen ne idipsum impunitum sit, accipe me fati tui comitem. super???; etanime corpus eius iugulo suo gladium capulo tenus demisit: ac permixto vtriusq; sanguine, duplex victima iacuit, pietatis haec, erroris illa. Plutarchus & Val. Max. Tiberivs Caesar, dum per tormenta disquisitionem quorundam haberet, vt causam mortis Drusi filij intelligeret: & ei significatum esset, aduenisse Rhodium quendam, eius amicum, quem ipse per literas vocârat: vel quia malè audîsset, vel quia in alias curas esset abstractus, statim iussit torqueri. Non multo pòst errore deprehenso, facinoris caelandi causa suffocari hominem curauit. Suetonius. Lvdovicvs Osnaburgensis episcopus ducebat in Otthonem de Monte, occupatorem ecclesiae Monasterie̅sis, cui adhaerebat comes de Marca. In conflictu superatur comes de Marca, condido episcopi habitu superindutus, paludamenti loco. Quum capto & iacenti episcopus incumberet, aduolans Qvidam ex agmine episcopi, quum crederet episcopo incumbere comitem, episcopo quasi comiti vulnus inflixit lethale, ignorans dominum esse suum. Victor tertia pòst die ex vulnere mortuus est: quum praefuisset ecclesiae annis duodecim. Cranzius lib. 8. Metrop. c. 52. Fugafacta. Leuinus consul Rom. prope Sirin amnem Pyrrho Epirotarum regi occurrit. Oplacus Italus, alae Ferentanae praefectus, regem ex insigni crista & hircinis cornibus agnitu̅ infesta lancea petiuit. Pyrrhus euitandi causa periculi chlamyde & armis cum Megacle amico commutatis ruit in Romanos. Diu mars anceps fuit, vicibus???; septem ferunt hinc inde & terga dedisse, & fugientibus hostibus institisse. Hîc cùm peterent multi Megaclem, qui princeps eum percussit & prostrauit mortuum, Dexter nomine, casside detracta & chlamyde, vociferabatur interfecisse se Pyrrhum. Romani tollunt clamorem, Graecos perplexitas & consternatio occupat: quousque cognita re Pyrrhus nudo capite obequitauit aciem, dextram porrigens praeliantibus, & qui esset, voce significans. Elephantis demùm Romanos prementibus, in turbatos equitatu immisso Thessalico, conuertit eos magna caede in fugam. Plutarchus in Pyrrho. Tempore Zoës Imperatricis pugna inter Romanos & Bulgaros commissa ad castellum Acheloum, pulsi???; & magna caede prostrati sunt Bulgari. Ibi cùm Magnus Domesticus dux Romanus, plurimo sudore madens, ex equo descendisset, vt se recrearet: equus abrupto capistro sessore vacuus per exercitum discurrit. Quem vt agnouêre Milites, occubuisse Domesticum rati, ab insecutione hostium destiterunt. Quod ex alto cernens Simeon Bulgarorum princeps (neq; enim effusè & ordinibus dissipatis fugam faciebat) suos Romanis, immisit. Cedrenus. Cuspinianus hoc Phocae ScholarumDomestico sub Constantino Porphyro genito accidisse scribit. Bulgari Germaniae magnae & Sarmatiae, quae est in Europa, populi ferocissimi, superato Istro, Bathia rege, Pannoniam inferiorem vsque ad Istrum slumen, Moesias???; inuaserant: & cùm Imperator eis occurrisset, in munitiones sese receperant. À Romanis du̅ obsiderentur, Constantinus Pogonatus Imp. ad thermas cum paucis abijt, propter dolorem pedum. Quidam equestris ordinis rumorem sparsit Imperatorem aufugisse. Itaq; metus edeò occupau it Militvm animos, vt & ipsi statim fugam capesserent. Bulgari fugientes persequuti Imperatorem in eas angustias redegêre, vt Mysiam eis concesserit habitandam, annuo insuper tributo promisso. P. Diaconus lib. 19. rerum Romanaru̅: Zonaras tomo 3. Auentinus lib. 3. Annalium Boioru̅: Sigebertus anno 680. à quo regnum Bulgarorum Chronici ordiuntur. Fridericvx I. Imp. an. 1176. ad Lignanum contra Mediolanenses rebelles pugnans, vbi vexillo Aquilae amisso suam inclinantem aciem sensit, nulli labori ad eam sustinendam pepercit, in appellandis cohortandis???ue militibus ducis, in conserenda manu militis officia praestans. Dum autem modò in hac, modò in illa parte inclamat, solitam in praelijs suorum constantiam aduersus rebellantes turpiter Italos repetens, ab Italo, qui conferta in acie stans verbi ferre contumeliam nequijt, equo strenuè suffosso deijcitur. qui casus optatam Italis victoriam praebuit. Nam Germani amissa aquila Imperatorem, quia non extabat, cecidisse insuper arbitrati, in fugam se pauidi coniecerunt: nec solùm campu̅, in quo pugnabatur, sed etiam castra, quibus se tueri magna ex parte poterant, opulentissima reliquerunt, atque ignoratione locorum ad oppida inimicorum delati, partim capti, partim occisi sunt: multi etiam Ticinum tranare amnem volentes caecis eius gurgitibus hausti. Fridericus ab vxore Beatrice Comi, vt mortuus comploratus, post quatriduum praeter spem omnium incolumis Papiam accessit. Sigonius lib. 14. regni Italici. Latini principes, captis à Saladino Hierosolymis, Clementis III. instinctu Tyrum peruenera̅t omnes, inde???; paribus animis Ptolemaida mouerant, vrbem???; oppugnabant. Superueniente autem cum magno exercitu Saladino, & à tergo & à fronte eodem tempore contra hostem dimicare necesse fuit. Pugnatum est diu acriter, & iam ad Christianos victoria inclinabat, cùm equus è manibus gregarij cuiusdam elapsus, Christianis fugae ansam praebuit, arbitrantibus suos in fugam versos. Verùm Gofredus Lusignanus ad custodiam castrorum relictus, eruptione facta & hostes repressit, & suis animum ad resistendum dedit. Constat tamen ex Christianis ad duo millia eo die caesa. Periêre item ex acceptis vulneribus Templariorum magister, & Andreas Bremensis comes. Platina in Vrbano III. & Aemilius lib. 6. Anno 1395. 29. Septemb. ad Nicopolim Sigismundo Hungariae regiflorem Christiani exercitus ducenti Baiazetes Turcorum tyrannus occurrit. Ibi dum Galli gloriosum ducunt praelium ante alios inire, non expectatis caeteris agminibus, aciem Turcarum ingenti impetu adorti, retrocedere coëgerunt. Turcae ad arcus conuerfi, equos Gallorum telis transfodiebant. Galli desiliunt ab equis, vt pedites cum pedestribus copijs certamen experiantur. Equi Gallorum cum sellis vacuis in castra recurrentes, suspicionem Vngaris iniecêre, quasi equites omnes à Turcis essent occisi. Sigismundus celeri equo aduolans, vt hunc errorem suis demeret, & ad pugna̅ ex fuga retraheret, postquam nihil profecit, in cymbam, qua commeatus Danubio aduectus erat, seruili habitu insiliens, vix effugit. Dubrauius lib. 25. Verbera illata. Baptista Zenus Cardinalis sub Paulo II. cubiculi praefectum saepe vocaus, cùm ab eo naturae necessitati parenti non exaudiretur, furibundus retrò ostium sese abscondit, vt ingredientem malè multaret. Interea Cardinalis cuiusdam scribam, foribus apertis ingressum, Baptista capillis arreptum pugnis egregiè contudit. Garimbertus libro 6. de vitis Pontificum. Vi. ricvs comes Lintzgoiae in Buchorna, cùm ex Vngaria captiuitate reuersus esset, mendici forma, & ab vxore parentante ipsi (existimabat enim iam defunctum) non solùm stipem accepisset, sed manum etiam dantis arctiùs pressisset, & inuitam dominam osculatus esset, ab astantibus indignitate rei motis percussus est: verùm ipse: Parcite, inquit, satis verberum & miseriarum in captiuitate pertuli: Sum vester Comes Vlricus, singulari misericordia Dei ex gente immiti vobis restitutus. Agnitus itaq; summa gratulatione exceptus est. H. Henninges in Geneal. Carcer. Alypius cùm Carthagine in foro obambularet cum tabulis & stylo, repetens quae mox in schola redderet: interim alius ex scholasticis securi armatus, de cancellis argentarioru̅ plumbum praecidere ausus, cùm strepitu facto eos co̅currere sensisset, relicta securi aufugit. Accedit interim ad ca̅cellos propiùs Alypius, & inuenta̅ securim intuetur. Adsunt illicò Ministri, eum tanquam furem comprehendunt. Superuenit architectus publicus: is agnito Alypio, verum furem comprehendi iussit. Augustinus lib. 6. Confessionum, cap. 9. Desertio sociorum. 10. Gomezius Abraeus Lusitanae classis praefectus cùm oram australem insulae S. Laurentij legeret, quam Mataranam vocant, aquationem facere voluit. Ibi repentè multi lintribus inuecti, omnia signa singularis humanitatis ostendunt. Ea gentis facilitate nauarchus allectus, magistrum nauis iubet in lintrem descendere, vt videat, an posset cum illis sermonem conferre. At illi vbi primùm magistrum acceperunt, facessunt. Hoc cùm ex improuiso accidisset, Navarchvs scapham in mare demittere iussit, vt lintres sequeretur. Cùm terrae appropinquaret, cernit rursus eosde̅ lintres cum magistro scapham versus summa securitate nauigare. Magister ad scapham peruenit, natrauit se suisse ad Regem perductu̅, qui eum fuerat singulari humanitate complexus, illum???ue praeterea torque argenteo, & armillis atque annulis argenteis donârat, statim???; remiserat, vt nomine suo nauarchum precaretur, ne vellet congressum suum fugere. Ergo nauarchus interram descendit, humaniter exceptus, sub vesperam scapham repetens, tempestate subitò orta, per quatriduum integrum, ad nauem redire non potuit. Socii eius vel occisum vel fluctibus haustum suspicati, vela fecerunt. Nauarchus interim scapha per oras illas circumuectus cùm nauem minimè reperisset, ad Regem redijt: vbi prae desiderio patriae nunquam ampliùs videncae cum octo comitibus moerore contabuit. Reliqui scapham refecerunt, & multum sui desi [33] derium Regi, vt apparebat, relinquentes, inde profecti, cursum in Mozambiquem tenuerunt. Osorius lib. 5. rerum Em. Tumulius ortus. Victo à Carthaginensibus in Africa Agathocle, ex eius militibus caesa sunt tria millia. Nocte inseque̅te calamitas vtrosq; exercitus in opinata inuasir. Nam Carthaginenses dum post partam victoriam noctu praestantissimos captiuos dijs pro gratiarum actione immolant, repentè exortus ventus sacru̅ tabernaculum arae proximum accendit, inde praetorium tentorium, atq; deinceps reliquorum ducum, vtpote ex arundine & stramine facta. Multi angustijs exitus interclusi, viui conflagrarunt, ac protinus poenas suae in captos crudelitatis dederunt. Eos autem, qui ex castris cu̅ tumultu & clamore proruperant, alteru̅ longè maius periculum subsecutum est. Nam Afri qui Agathocli militabant, deficientes à Graecis, de nocte ad Barbaros numero ad quinq; millia transibant. Hos simulatque speculatores rectà ad Carthaginensivm castra tendere viderunt, rati totum Agathoclis agmen esse iam ad pugnam instructum, properè militibus aduentantem aciem nunciatum eunt. Ea fama ad omnium aures perlata, totis castris tumultus extitit, & hostium aduentus expectari: ac singulis in fuga salutem ponentibus, sine ordine & citra ducum imperata fugientes alij in alios irruere: quorum quidam propter tenebras, alij perturbatione quadam suos vt hostes repellere. Fit caedes multa. Tande̅ plus quinq; millibus occisis, reliqua multitudo Carthaginem peruenit. Oppidani portas aperiunt, & cum tumultu & trepidatione milites in vrbem admittunt, metuentes ne hostes cum postremis irrumperent. Sed orto die, & veritate cognita, vix tande̅ ab expectatione periculorum liberari potuerunt. Eodem te̅pore, fraude & vana expectatione deceptus Agathoclis Exercitvs, in simile malum incidit. Nam fugitiui Afri, dum post deflagrationem castrorum & exortum tumultum vlterius procedere verentur, retrò vnde venerant reuertuntur. Quos vbi Graecorum quida̅ aduenire senserunt, suspicati esse Carthaginensiu̅ copias, Agathocli hostium exercitum non procul abesse renunciant. Imperatore arma capere iubente, milites extra castra magno cum strepitu feruntur. Cùm aute̅ flamma in auras sublata per castra conspiceretur, & Carthaginensium clamor exaudiretur, reuera Barbaros co̅tra se cu̅ omnibus copijs venire suspicati sunt, ac cu̅ subita animi perturbatio locum ad delibera̅dum nullum daret, pauor castra inuasit, omnes???; sese in pedes conijcere coeperunt. Deinde Poenis se reliquis immiscentibus, nocte ignorantiam tegente obuij obuios vt hostes inuaserunt: & cùm pertotam noctem passim dispersi vagarentur, lymphaticus???; tumultus omnia occuparet, amplius 4000. perierunt, & vix veritate cognita, reliqui in castra reuerterunt. Diod. lib. 20. Arcana vulgata. Technon Arati Sicyonij seruus per errorem detexit coniurationem Dionysio, Ergini & Dioclis fratri, contra tyrannu̅ Sicyoniorum, quam vni Diocli (cui de facie Dionysius valde similis erat) reuelare debuerat. Plut. in Arato, & Polyaenus lib. 6. MEMORIA, REMINIS CENTIA INTEGRA. Acqvisitio Memoriae. Diuinitus. Eusebius tradit in libro Temprum, Esdram Hebraeum omnes Mosis libros memoriter recitasse, quos Chaldaeorum reges exusserant. Maius certè quid humana memoria in illo fuit, & diuini numinis ductu non tam prophetia futurorum, quàm praeteritorum [Greek words] Iosephus libro 11. capite 5. Antiquitatum. Consule 4. Esdrae 14. vbi per XL. dies continuos quinque scribis sine intermissione CCIIII. libros dictitauit: quando ab angelo porrectum sapientiae poculum prius ebiberat. Pythagoras de se dicere solebat, quòd olim fuisset. Aethalides, Mercurij filius creditus. Mercurio autem optionem dante, vt praeter immortalitatem peteret à se quicquid vellet: petijsse, vt viuens & mortuus omnium, quae accidissent, memoriam haberet. Id muneris à Mercurio consecutus, post fata in Euphorbum Aethalidis anima transijt, qui à Menelao vulneratus est. Pòst in Hermotimum, tandem in Pyrrhu̅ Delium piscatorem, vltimò in Pythagoram. Atq; has omnes [Greek words] se memoria tenere, quae???; apud inferos & superos interim gesta essent, probè nosse affirmabat. Laërt. lib. 8. ex Heraclide Pontico. & Ouid. lib. 5. Metam. Auditione crebra. Aegyptiis nullus literaru̅ vsus erat: nihilominùs omnis aeui memoriam tenebant. Assidebant maioribus natu iuniores: ex his fabulantibus, vetustarum???; rerum memoria̅ repetentibus, totum vetustatis schema percipiebant animo, tradebant???; per manus posteris. Sab. lib. 5. cap. 1. Vulnere. Clemens VI. Pont. Rom. quicquid vel semel legisset, obliuisci ampliùs no̅ poterat. Eius rei periculum fecit adhuc priuatus Parisijs. Illud admirabilius, ex vehementi capitis vulnere (indicio erat cicatrix in summo vertice) tantum boni ei obtigisse. Petrarcha de Memoria. Phlebotomia. Friderici II. Imper. tempore, quidam Germanvs clericus ex petra sancti Michaëlis ortus, è vena hausto sanguine, seruata aliarum reru̅ memoria, literarum tantùm oblitus fuit, nec plus aut legere aut scribere nôrat, quàm si vtrunq; nunquam didicisset: annum???; in hac obliuione mansit. Postea eodem tempore, atq; ex eodem loco iterum hausto sanguine, legendi scribendi???; scientiam, quam antè habebat, recepit. Fulg. lib. 1. cap. 6. Possessio. qvi memoria vâluêre. Memoriae bonitas. Cyrvs minor omnium suorum ducum nomina memoriter tenebat: quippe cui mirandum videretur, si qui in sordida arte versantur, singuli norunt artis suae instrume̅torum nomina: & medicus nomina tenet & instrumentorum & medicamentorum, quibus vtitur: & imperator ita sit fatuus, vt nesciat nomina subditorum ducum, quibus ei opus est pro instrumentis vri. & dum anticipare quicquam velit, & dum cauere, & dum audentiam inijcere, & dum terrere, & dum honorare quandoque quenquam cupiat, decorum ei esse videbatur quenque suo nomine appellare. Putabat etiam eos qui à principe cognosci viderentur, magis ad rem strenuè & fideliter gerendam accendi. Xenophon libro quinto Expeditionis. Carneades Cyrenaeus, philosophus, memoria naturali artisiciali???; semper vsus est. Cicero de Oratore. Themistocles Atheniensium dux, cui libertatem sua̅ tota debet Graecia, ciuium suoru̅ nomina memoriter tenebat. Simonidi artem memoriae pollicenti, dixit se malle arté obliuionis: quòd etiam meminisset, quae nollet, & obliuisci non posset, quae vellet. Cic. lib. 2. de Finibus. C. ivlio Caesari hoc etiam ab hostibus datum est, quòd memoria polleret eximia. De qua M. Tullius ait, quòd nihil soleret praeter iniurias obliuisci. Portio Latroni suo Seneca lib. 1. Declamationum memoriam natura validam & artificio munitam tribuit, & capacem simul & tenacem. Itaque nec quae scripserat, lectitabat: satis erat scripsisse. & cùm idipsum celerrimè faceret, in tra̅scursu discebat: nec quae semel haeserant, auelli poterant. Memoriter, quaecunque dixerat, seruabat. Qua memoriae felicitate fretus, librorum auxilio non egebat, scribere se animo gloriabatur: & quae illic scripserat, sic in expedito habebat, vt nec in verbi quidem vllius vnquam recordatione laberetur. Quasi librum sub oculis habens loquebatur. Proponebatur cuiuspiam ducis nomen (tanta inerat historiarum memoria) gesta illius celeriter & ex tempore narrabat, non ceu pridem cognita depromeret, sed velut modò scripta perlegeret. Antonivs Aegyptius eremita, sine vlla scientia literarum Scripturas diuinas & memoriter audiendo tenuit, & cogitando intellexit. Aug. in libri primi Prologo, de Doctrina Christiana. Apollonivs Tyanaeus memoria, vt si quis alius, valut: taciturnus, plurimae lectionis, ac iam centenarius, memoriae sirmitate Simonidem superauit. Extat & hymnus eius, quem Mnemosynae cecinit: in quo scribit, Omnia quidem tempore marcescere, ipsum verò tempus Mnemosynae beneficio & senectutis & mortis esse expers. Suidas. Narrat Petrarcha de Milite quoda̅, amico suo, multoru̅???; itinerum socio ac comite, memoria eum tanta fuisse, vt qua̅uis & publicis & domesticis calamitatibus afflictus esset (quae incommoda aut planè abolere, aut saltem perturbare memoriam possunt) omnia tame̅ vel visu vel auditu semel percepta, fidelissimè retineret, obseruato etia̅ loco & tempore, quibus vel res gesta vel narrata fuisset. Audie̅di cupidissimus erat, atq; ea quae ante annos aliquot audiuerat, si denuò repeterentur, additúmne aliquid, an omissum esset, submonere poterat. Qua re effecit, vt Petrarcha, illo praesente, cautior & circumspectior esset in loquendo. Layrentivm Bonincontrium, cuius liber Astronomicus [34] manu scriptus apud Cardanum extat, Lippus Brandolinus in libello de vitae humanae conditione refert, octogenarium adeò integra memoria vsum, vt quaecunque illi puero contigissent, & quae in iuuenta legisset, adeò memoriter teneret, vt eadem die visa aut lecta crederes. Cardanus de Subtilitate, libro de hominis natura. Franciscvs Cardulus Narniensis, vir literatus, memoriter recitare poterat duas paginas integras, quas legente̅ tertium audiuisset, eo quo lectae essent ordine, aut etiam si malles, retrogrado. Leander Albertus in descriptione Vmbriae eo sese familiariter vsum testatur. Franciscvs Galliae rex omnes propè suae aetatis tenaci atque expedito immensae memoriae captu, perenni???ue vigore superauit: quid & quantum peculiaris commeatus vnaquaeque prouincia suppeditare posset, quaenam itinera, quae flumina ad conuectiones faciliora viciniora???ue forent, & è quibúsnam statiuis aut hybernis equitum alae accersendo celerrimè conuenire possent, mira ardentis ingenij figuratione atque velocitate, repraesentans sic, vt eum rationes itinerum & nauigationum, praecipuas???ue rerum omnium copias vel remotissimarum etiam ciuitatum, tanquam ex indice memoria tenere, vsu rerum periti proceres arbitrarentur. louius lib. 37. Hist. Vsvs Alliavis. In GENERE. Memoriae secundúm rationem nil Deus dedit Homini sanctius, nil vtilius, & ad eruditionem aptius. Est haec thesaurus disciplinarum omnium, artim???ue studio & labore quaesitarum custos fidelissima. Aliquid certè vidit sapiens poëta, qui Musarum Memoriam dixit matrem: nec minus prudens, qui Lethen huic contrariam apud inferos statuit. Constat id bonum naturae beneficio: augetur tamen & excolitur arte. Sabellicus. In specie. Linguas varias discendo. Alcibiades exul apud Pharnabazum Asiae praefectu̅ Persicam stolam induit, Persicam???; linguam didicit breui temporis spacio. Athen. lib. 12. cap. 16. Mithnidates Ponti & Bithyniae rex, qui à Lucullo & Po̅peio vix tandem victus est, viginti duabus gentibus, quibus per LVI annos imperauit, sua cuique lingua ius dixit, neque de subiectis populis vllum per interpretem allocutus est. Plinius libro septimo, capite vigesimoquarto: & lib. 25. cap. 2. Solinus cap. 7. Plutarchus in Lucullo: Gellius lib. 17. cap. 17. Val. lib. 8. cap. 7. D. Hieronymvs (vt scripsit Augustinus in epistola ad Cyrillum episcopum Hierosoly mitanum) ea fuit memoria, vt Hebraicorum, Graecorum, Chaldaeorum, Persarum, Medorum, Arabicorum, & penè nationum omnium linguas ac literas calluerit. de quo sic idem Augustinus inquit: Nullus hominum sciuit, quod Hieronymus ignorauit. Guido Bitur. Hieronymvs Aleander tanta memoria valuit, vt Latinam, Graecam & Hebraicam, multas???; alias exoticas linguas perfectissimè & loqueretur & scriberet. Primùm Lutetiae Graecas docuit literas. Mox in vrbem vocatus à Leone X. legatus in Germaniam mittitur: à Clemente VII. Brundusinus Antistes constituitur: à Paulo tertio purpuram consequitur. Iouius in Elogijs. Ediscendo scripta. Drvydarvm discipuli apud Gallos magnum numerum versuum ediscere coguntur. Itaq; fit, vt annos nonnulli xx. in disciplina permaneant. Nefas autem putant haec literis consecrare, partim ne profanetur doctrina, partim ne confisi literis discipuli, memoriae exercitia negligant. Aimoinus lib. 1. de gestis Francorum, cap. 6. Clavdivs Imp. Homeri poëma totum ferè edidicit: Suetonio teste. Salvstivs Basilidis Syri F. philosophus. Suidae [Greek words], publicas Demosth. orationes memoriae mandauit omnes. Avicenna Medicus & Philosophus insignis, Metaphysicos libros Aristotelis quadragesies perlectos memoriae inscripsit. Sorzanus Arabs in eius vita. Repetendo visa, audita, lectáve. Iesvm sacerdotem magnum filium Iosedech, hoc est, Esdrae, secundùm D. Hieron. ferunt incensos à Chaldaeis legis libros memoriter restituisse, non sine numine, co̅mutasse???; literas Hebraicas, ne cum Samaritanis, qui ex gentibus in Iudaeam venerant, Iudaei miscerentur. Auctor Eusebius. Eis postea literis vsi sunt Iudaei, figura tantum & apicibus à Samaritanicis, quae fuerunt priscae illae à Mose datae, discrepantes. L. Viues in lib. 18. August. de Ciuit. Dei. cap. 36. Indi absque vsu literarum, omnis aeui res gestas & memoratu dignas, Pythagorico more, memoria tenuére, illas???ue à parentibus traditas per manus, posteris dedêre: qui tamen haud multò pòst in sindonibus scribere inceptârunt, totas???; paginas monumentis rerum gestarum impleuerunt. Alex. lib. 2. cap. 30. Grammatici [Greek words] dicuntur, qui quaecunque legerint, memoria firmiter retinent. Caelius. Archippvs & Lysiades Pythagorae auditores, qui postmodum in Graecia Thebis scholas habuêre, memoriter doctoris praecepta tenentes, ingenio pro libris vtebantur. Ex Hieronymo, Vol. lib. 16. Anthrop. Charmides quidam in Graecia, quoscún???; libros in bibliotheca aliqua legisset, eos confestim memoriter recitare poterat. Plin. lib. 7. cap. 24. Theodectes Phaselites ex Lycia, tragicus, memoria ita excelluit, vt semel auditos multos versus protinus repeteret. Quintilianus. Metrodorvs Scepsius philosophus, qui temporibus Diogenis Cynici fuit, artifi ciali memoria tantum valuit, vt à multis simul dicta, non modò sensuum, sed etiam verborum ordinibus retineret. Plinius & Solinus. Cic. libro primo Tusc. q. Hippias apud Platonem, tanquam de magno quodam & praestanti bono gloriatur, posse se quinquaginta nomina semel tantùm audita recitare. Muretus lib. 3. Var. lect. cap. 1. Demosthenes Thucydidis libros octies exscripsisse dicitur, vt eius phrasin memoriae commendaret. Lucianus. Q. Mvtivs Scaeuola in lusu XII. scruporum, cùm prior calculum promouisset, esset???; victus: dum rus tendit, reperito totius certaminis ordine, quo dato errasset recordarus, redijt ad eum, qui cum luserat: is???ue ita factum esse confessus est. Quintil. lib. 11. Q. Fab. Maximus omnia non solùm domestica, sed etiam externa bella memoria tenebat: vt non immeritò bello Punico secundo omnia eius consilia dicta???; oraculi loco haberentur. Cicero lib. 4. Academicarum quaest. L. Lvcvllvs dux amplissimus & philosophus summus, à Fabio secundus, res domi foris???; gestas mirabili memoriae thesauro, tanquam praesentes semper spectaret, expeditè referre poterat. Ibidem. Hortensivs, in foto Romano causarum rex ob eloquentiam dictus est. De eo Cicero sic in Bruto: Primùm in eo memoria tanta, quantam in viro agnouisse me arbitror, vt quae secum commentatus esset, ea scripto verbis eisdem recitaret, quibus cogitauisset. De eodem fertur, quòd sedens olim totum diem in auctione, res omnes venales, & precia, & emtores, ordine suo recensuerit, argentarijs recognoscentibus, ita vt nullo falleretur. Eum Lucullo conferens Cicero, Hortensio verborum, Lucullo rerum maiorem affuisse memoriam scribit. L. Annevs Seneca Cordubensis de seipso testatur lib. 1. Declam. se duo millia nominum recitata, eodem ordine reddidisse: & ducentorum atq; amplius discipulorum totide̅ versiculos, cùm singuli singulos dixissent, ordine retrogrado recitasse. Addit, eam sibi memoriam fuisse, non ad complectendum tantùm ea, quae audierat, sed ad continendu̅ quoque: quorum alterum ex agilitate consequendi, facilitatem amittendi, alterum ex retinendi difficultate, capiendi segnitiem annexam habere consueuit. Petrarcha. Adrianvs Imp. tanta fuit memoria, vt locos, negotia, milites absentes quoq; nominib. recenseret. Suetonius &Dion. Nepotianvs, Heliodori episcopi nepos ex sorore, presbyter monachus, tanta suit memoria, vt in disputationibus & familiaribus colloquijs si quid in medium productum esset, statim dignosceret: vtputa, Tertulliani esse illud, Cypriani istud, hoc Lactantij, & c. Lectione deniq; assidua pectus suu̅ bibliothecam Christi effecit. Hieronymus in Epitaphio. Mavrilivs, Cadurcensis episcopus sub rege Guntranno, in Sacris scripturis ita versatus erat, vt Genealogias veteris Testamenti plerunq, memoriter recitaret. Aimoinus lib. 3. de rebus gestis Francorum, cap. 34. Genethlivs Genethlij F. Palaestinus, sophista, Minutiani & Agapeti discipulus, totam declamationem auditam memoriter recitabat. Suidas. Theodorvs Metochites, qui Andronici Paleologi Imp. te̅pore, Dromi Logotheta fuit, memoriae praestantia ad summum omnis eruditionis fastigium conscenderat. Si quid ex eo siue nouum, siue antiquum quaereres, ita recensebat, quasi ex libro recitaret. Quare in eius colloquijs parum aut nihil opus erat libris. erat enim viua bibliotheca, & eorum, quae scire velles, oraculum. Gregoras lib. 7. Fridericvs I. Imp. omnium eorum, vel infimoru̅, quibuscum semel locutus esset, recordabatur. Cuspinianus. Franciscvs Tigri Pisanus, professor iuris, insigni fuit memoria, adeò vt Bartolus sepe in commentando eius opera sit vsus, in legibus, quas in promtu non habebat, inueniendis. Baldus, & Fichardus in Vita Bartoli. Lvdovicvs Romanus protonotarius, iuris peritus, me [35] mor erat omnium, quae ipse vnquam aut legisset, aut audîsset, nec oblitus erat eorum aliquid, quae ipse vidisset. Nec vt caeteri iurisconsulti principia legum in disputando allegabat, sed quasi codicem legeret, sic textum memoriter referebat. Vir summus, non admirationi, sed stupori futurus omnibus populis, nisi pestifera lue vix trigesimum egressus aetatis annum in Basiliensi concilio perijsset, cùm horis sex & triginta decubuisset. Aeneas Syl. lib. 1. de gestis Basil. concilij. Petrvs, Petri Lombardi frater, Trecensis presbyter, Comestoris nomen accepit, quòd sacrae Scripturae auctoritate in suis scriptis & concionibus tam expeditè vteretur, atque si eam in ventrem memoriae ingesta̅ concoxisset, & in sui substantiam conuertisset. Trithemius. In Hieronymo de Praga, qui in Constantiensi concilio víuus exustus est, illud admirabile memoriae argumentu̅ Poggius in epistola ad Leonardum Aretinum extollit, quòd cùm trecentis quadraginta diebus fuisset in fundo turris foetidae atque obscurae, quo in loco nedum legendi, sed ne videndi vllam habebat facultatem: tamen tot doctissimos & sapientissimos viros in testes suarum opinionum allegauit, tot doctores ecclesiasticos in medium protulit, vt satis super???; fuisset, si toto eo tempore summo in ocio, summa in quiete, sapientiae studijs operam dedisset. Aetate Sabellici Antonivs Rauennas multa millia rerum stans percipiebat animo: & eo quo accepta essent ordine, memoriter reddebat. Sab. lib. 10. cap. 9. Maximilianvs I. Imp. fuit memoriae tam tenacis, vt cùm semel aliquem secum loquentem vidisset, post longam temporis intercapedinem denuò agnosceret. Cuspinianus. Io. Picvs Mirandula audita semel à recitante carmina, & directo & retrogrado ordine recensere poterat. Ioann. Franciscus in eius vita. Christophorvs Longolius memoria tanta fuit, vt ad ea tollenda, quae animo semel insedissent, diuturnitas temporis vix aliquid valeret. De pluribus & varijs rebus saepe interrogatus, de quibus à multis annis nihil legerat, non minus promtè de singulis solitus est respondere, ac si eo die ab eo perlecta fuissent. Si quando de ijs rebus sermo incideret, quae à diuersis & varijs scriptoribus tractata essent, cùm res ipsae essent eaedem, ita tamen oratione solebat distinguere, sua verba singulis scriptoribus, à quibus ea acceperat, referendo, vt non memoriter ea dixisse, in quo saepe osfendi solet, sed de scripto pronunciasse videretur. Quae saepe dum faceret, ita auditorum admirationem ince̅dit, vt eum artificio quodam, non naturali memoriae bono, vti existimarent. Auctor vitae. Corsicvm quendam adolescentem, iuris cìuilis studiosum Patauij se nouise M. Ant. Muretus lib. 3. Variarum lect. asserit, qui ad triginta sex millia nominum, eo quo recitata estent ordine absq; cunctatione recensere poterat. Artem se à paedagogo quodam Gallo domi suae accepisse aiebat: atque eam paucorum dierum spacio Franciso Molino patricio Veneto communicauit, magna omnium admiratione, cùm Molinus antè memoria maximè infirma fuisset. Salutando. Cyrvs maior Persarum rex, in exercitu numerosissimo nominatim singulos alloquebatur. Plinius libro 7. capite 24. Fab. libro 10. capite 2. Valerius Maximus lib. 8. cap. 7. Solinus cap. 7. & Sab. lib. 10. cap. 9. Cyneas Thessalus, Pyrrhi regis legatus ad Romanos de pace, postridie quàm in vrbem Romam venit, curiam ingressus, Senatum atque equestrem ordinem suo quemque nomino salutauit, absque nomenclatore. Phlin. lib. 7. cap. 24. Plutarchus in Pyrrho. Solinus cap. 7. Cic. lib. 1. Tusc. quaest. Seneca in Prologo declamat. Petebat Appivs Claudius censuram cum Scipione Africano, à quo Carthago deleta est. Vt verò fauorabilior fieret, memoriam quoq; ostentando, nominatim à se populum Rom. salutari praedicabat, quum Scipio omnes ferè ignoraret. At Scipio illudens: Vera (inquit) narras: ego enim non vt multos cognoscerem, sed ne ab vllo prorsus ignorarer, sum adnixus. Caelius lib. 20. cap. 10. Antiq. Lect. L. Scipio populi Rom. nomina absq; nomenclatore in salutationibus & prehensationibus memoriter tenebat. Plin. de Vir. illust. & lib. 7. c. 24. Hist. nat. & Solinus. Nero Caesar, omnes ordines subinde ac memoriter salutauit. Suetonius. Vsvs nvllvs memoriae. Octavivs Caesar post Mutinense bellum, deinceps neque in Senatu, neque apud populum, neque apud milites locutus est vnqua̅, nisi meditata & composita oratione: quamuis non deficeret ad subita extemporali facultate. Ac ne periculum memoriae adiret, aut in ediscendo tempus absumeret, instituit recitare omnia. Sermones quoque cum singulis atq; etiam cum Liuia sua, grauiores, non nisi in scriptis, & è libello habebat: ne plus minúsve loqueretur ex tempore. Suetonius. Conservatio memoriae. Antigonvs rex cum legationibus agens simul, ex monumentis didicerat, qui nam apud se antea legationem obijssent, & cu̅ quibus, item de quibus rebus ac negotijs. In dandis itaque responsis mentionem singulorum faciens, apud legatos effecit, vt praestantissima memoria praeditus videretur. Polyae. lib. 4 OBLIVIO CONSIDERATA RESPECTV Svbiecti. Pvta Literarum. Antoninvs Caracalla Imp. adeò in literis & philosophia profecerat, vt inter doctos numeraretur, magna̅q; diei partem philosopharetur. Verùm ipsum postea tanta cepit doctrinae obliuio, ac si literarum nomen nunquam audiuisset. Dion. & Suidas. Georgivs Trapezuntius, vir doctissimus, omnium literarum Graecarum Latinarum???ue in senio oblitus est. Vol. lib. 21. Anthrop. Franciscvs Barbatus Venetus, è schola Chrysolorae vtraque in lingua eruditissimus, postremò senescens, vti Hermolaus ait, literarum Graecarum, quas probè tenebat, omnino oblitus est. Vol. lib. 21. Anthrop. Nominum. Qvendam ex morbo seruorum nomina oblitum, Plin. li. 7. capite 24. auctor est. Messala Coruinus orator post aegritudinem, proprij nominis oblitus est, quamlibet alias ei sensus vigerent. Solin. cap. 7. Polyhist. Plin. lib. 7. c. 24. & Sab. lib. 10. c. 9. Mandati. Thesevs nigro velo ad Minotaurum in Cretam nauigans, si victor rediret, albo velo vti iussus à patre Aegeo, mandati immemor, paterno praecipitio occasionem dedit. Cùm Tene̅ detulisset nouerca, appellässe de incestu se, falsum restimonium tibicen Molpus in eum dixit: atque idcirco factum, vt Tenes cum sorore in Tenedum fugeret. Achilli aute̅ acriter edixisse fama est matrem Thetin, ne Tenem, qui magni fiebat ab Apolline, interficeret, vni???; ex seruis dedisse in mandatis, vt attenderet, Achilli???ue id in memoriam redigeret, ne imprudens perimeret Tenem. Vt verò Tenedum populans sororem Tenis insectatus est formosam puellam, occurrit???; ei ad protegendam sororem Tenes: atq; illa euasit, Tenes autem est peremtus. Exanimem cognosce̅s Achilles, confodit seruum, quòd praesens sibi id non refricasset: ac Tenem funerauit, vbi nunc fanum eius est. Eò neque tibicen ingreditur, neq; Achilles inter sacrificandu̅ appellatur. Plut. in quaest. centuriatis Graecis. Cavsae. Ex Senio. Orbilivs Pupillus Beneuentanus, grammaticus illustris, aetate Ciceronis, in senectute amisit memoriam. Vnde Bibaculi versus: Orbilius vbi nam est literarum obliuio. Suetonius de illust. Gram. Ictu. Quidam Athenis Vir eruditissimus, cùm ictum lapidis capite excepisset, caetera omnia tenacissima memoria retinens, literarum tantu̅modo, quibus praecipuè inseruierat, oblitus est. Val. lib. 1. c. 8. & Plin. lib. 7. c. 24. Casu. Grammaticvs quidam ex asino praeceps ruens, literarum oblitus est. De quo sic Apollinarius in secundo Epigrammatum Graecorum: [Greek words] Plin. lib. 7. cap. 24. Qvendam ex praealto tecto lapsum, matris, affinium & propinquorum oblitum scribit. Vino. Maximinvs lmp. vbi se à Senatu hostem iudicatum au [36] diuit, neq; surorem suum tenere posset, vt obliuionem cogi- tationis acciperet, vino se primo die obruisse dicitur eousq;, vt quid gestum esset ignoraret. Capitolinus in Maximino. Veneno. Bamba rex Gothorum, haustu vcneni, ab Heringio successore dati, memoriam amisit. Morbo. Messala Coruinus orator ex morbo, ante biennium quàm moreretur, ita memoria̅ ac sensum amisit, vt vix pauca verba coniungeret: ad extremum verò enato circa sacrum os vicere, inedia se confecit. Caelius lib. 11. cap. 13. Antiq. Lect. Conradvs Lycosthenes, anno Domini 1555. subita paralysi dextri lateris tactus, linguae etiam officio sublato, ratione salua, memoriam aliquot diebus amisit: pristinae tandem valetudini restitutus, septennium pòstincolumis, integra vixit memoria. Literis. Socrates literas ingenij pestem esse pronunciabat, quòd hisce notis confifi Homines, memoriam minus exercerent. Antisthenes Atheniensis familiari Cvidam commentarioru̅ iacturam deploranti: Animo ista, inquit, non chartae oportueratinscribi. Laërtius. MEMORIA DEBILIS. Qvorvm Numerorum. Thrachs olim tam obtuso suêre ingenio, vt quaternarium numerando transcendere nequirent. Melitides vltra quinq; numerare non potuit. Plut. Praeceptorum, Mandatorum. Thesevs in Cretam mittendus, cùm parentem co̅firmaret, & domiturum se iactaret Minotaurum: aliud velum gubernatori Aegeus candidum dedit, cum praecepto, vt in reditu sospite Theseo attolleret candidum, aliàs nauigaret cum atro, & signum cladis ederet, Simonides negat candidum ab Aegeo datum, sed puniceum velum, illicis eximiae virescentis flore tinctum liquido: atque id insigne dedisse eorum salutis. Victo autem Minotauro, cùm Atticae appropinquaret, memoriae excessisse ei, cessisse item gubernatori ex gaudio narrant, vt velum quod erat salutem eorum significaturum Aegeo, in altum darent: vnde despondentem animum de rupe se illum praecipitauisse, & extinctum fuisse. Plutarchus in Theseo. Nominum. Habebat Augustus Nomenclatorem obliuiosum, cùm hoc genus hominum oporteat in primis valere memoria. I ad forum iturus, rogat Caesarem, nunquid eò mandaret: Accipe, inquit, co̅mendatitias: nam illic neminem notu̅ habes. Atqui hoc est proprium nomenclatorum munus, omnium nomina, cognomina, titulos???; dignitatum tenere, quo heris, quu̅ opus est, suggerant. Vnde illis etiam nomen est inditum, è Graeco Latino???; conflatum. Suetonius in Augusto. Macrobius lib. 2. cap. 4. Saturnalium. Dictorum, Factorum. Didymo Grammatico, quo nemo plura scripsit, accidit, vt cùm historiae cuidam tanquam vanae repugnaret, illius proferretur liber, qui eam continebat. Ludou. Viues de Causis corrupt. artium lib. 2. Inter caetera in clavdio Caesare mirati sunt homines & obliuionem, & inconsiderantiam: vel, vt Graecè dicam, [Greek words]. Occisa Messalina, paulò pòst quàm in triclinio decubuit, cur domina non veniret, requisiuit. Multos ex ijs, quos capite damnauerat, postero statim die & in concilium & ad aleae lusum admoueri iussit: & quasi morarentur, vt somniculosos per nuncium increpuit. Suetonius. Literarum, Scriptorum, Lectorum. Calvisivm Sabinum hominem sanè diuitem, ita fuisse memoria nulla scribit Seneca, vt illi modò Vlyssis nomen excideret, modò Achillis, modò Priami: quos tam benènouerat, quàm paedagogos nostros nouimus: nihilominus eruditus volebat videri. Quamobrem compendiarium excogitauit. Magna summa seruos emit: vnum, qui Homeru̅ teneret: alterum, qui Hesiodum: nouem praeterea Lyricis singulos assignauit. Postquam verò haec illi familia co̅parata est, coepit conuiuas vexare: habebat ad pedes hos, à quibus subinde quum peteret versus quos referret, saepe in medio versu excidebat. Suasit illi Satellius Quadratus, stultorum diuitum arrosor, & quod sequitur arrisor, & quod duobus hit annexum est, derisor, vt gra̅maticos haberet analectas (hoc est, lectione multa exercitatos, qui quicquid legissent, haberent in promtu) Erat enim in ea opinione, vt putaret se scire, quod quisquamin domo sua sciret. Vt perinde etiam posset, idem Satellius illum hortari coepit, vt luctaretur, hominem aegrum, pallidum, gracilem: quum Sabinus respondisset. Et quo modo possum, vix viuo. Noli obsecro (inquit) dicere: nónne vides, quàm multos seruos valentissimos habeas? Ex Seneca Coelius libro decimotertio, capite trigesimoprimo Antiq. Lect. Cavsa, occasio. Memoria debilis, ex Timore. Vide Tit. Obmutescentiae. fol. 229. Ostentatione. Diogenes Cynicus, cùm Rhetorem quendam, ostentandae eruditionis & eloquentiae causa longo circuitu vtentem, & printipis coli, à quo circuitus ille totus pendebat, oblitum, non aptè concludentem audiuisset, Hesiodianum illud ([Greek words]) paulùm immutans sic exclamauit: [Greek words]. Vocant autem Rhetores [Greek words] circuitum orationis. Aristot. in 3. Rhetoricorum. Venesicio. Cvrio cu̅ pro Sex. Naeuio diceret, Cicerone pro Titinia Corta perorante, subitò totam causam oblitus est: id???; veneficijs & cantionibus Titiniae factum esse dicebat. Adeò au̅t labili erat memoria, vt aliquoties tria cùm proposuisset, aut quartum adderet, aut tertiu̅ quaereret. Quinetiam in scriptis obliuiscebatur quid paulò antè posuisset. Orator tamen habitus est, propter verborum bonitatem, & expeditam ac profluentem quodammodo celeritatem. Cic. in Bruto. MEMORIA VACILLANS. Errata Memoriae. Aristoteles in II. cap. vlt. Ethicorum ex Odysseae [Greek words]. versus affert, eos???; Deae Calypso tribuit, quos tamen Vlysses profert. Pariter lib. 3. cap. II. Agamemnonis verba ex Iliad. ß. Hectori ex Iliad. o. assignat, quandoquidem valde inter se similes sunt orationes. Idem in 2. de Moribus ad Nicomachu̅ Calypsonis nome̅ pro Circes posuit, & in 2. de Studio dicendi, vbi Aegyptiorum regis nomen immutauit. Plvt. praeterea, licet accuratissimus scriptor, quandoq; hac culpa laborauit, vt in Nicia, cùm inquit: [Greek words]; enim hu̅c versum edit apud Aristophanem Cleon, sed Agoracritus, quem vt [Greek words] exagitat. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 3. Iocatus est, vt solet, Plavtvs, cùm in Pseudolo it cum lenone loquentem induxit coquum: Quia sorbitione faciam ego te hodie mea, Item vt Medea Peliam concoxit senem: Quem medicamento, & suis venenis dicitur Fecisse rursus ex sene adolescentulum: Item te ego faciam. Neq; enim Peliam Medea, sed Aesonem è sene iuuenem reddidit: cùm autem recepissit, idem se factura̅ Peliae, effecit, vt infelix senex natatum suarum manibus concideretur. Quòd si coquus ille item ferisse iuuenem Ballionem, vt Medea Pelium fecerat: nonsanè bonam neque expetendam operam ei dedisset. sed fieri potest, vt personae seruierit: & cùm loquentem induxisset hominem sordidum & abiectum, de industria perperam ab eo narrari veterem illam fabulam fecerit. Quòd si Ciceronis etiam illud è Catone maiore ita legendum est (vt sanè legendum puto) Quò quidem me proficiscentem haud sanè quis sacilè retraxerit: névetanqua̅ Peliamrecoxerit: nimirum tale aliquid hîc quoq; comminiscendum est. nam aut decorum id & consentaneum Catoni credidit: quòd & memoria vacillare [Greek words], & interdum habet aliquid grauitatis in magnis viris minus accurata fabularum & talium rerum cognitio: aut hoc quoque inter [Greek words] Ciceronis [Greek words] numerandum est. Muretus lib. 6. Var. lect. cap. 10. Cùm errata nonnulla è genere eorum, quae [Greek words] vocantur, viuente adhuc ipso ab amicis in Ciceronis scriptis deprehensa sint: postea etiam A. Gellius, quod Tironem familiares???; ipsius fefellerat, quoddam adnotauit. Sed superiore quoque aetate Politianus in 2. libro de Diuinatione, eodem modo ab ipso peccatum fuisse declarauit, cùm quaedam apud Homerum locutum fuisse Agamemnonem scripsisset, quae manifestò edit illic Vlysses. Non multò post Homericum versum conuertens, quod Vlysses pronunciat, ab Aiace dictum tradit: Vlysses enim est qui apud Achillem, quaerens de ferocitate Troianorum, sententiam illam edit: [Greek words]. Sed non [37] est quod miremur tam saepe memoria vacillasse Ciceronem: est enim id vitium proprium senectutis, qua aetate ille se ad haec [Greek words] scribenda dedit: habuit???; semper animum occupatum maximarum cogitatione rerum, quamuis enim, vt ipse testatur, desensionum laboribus, senatorijs???; muneribus esset magna ex parte liberatus, non patiebatur tamen vita tam clari ciuis, in tantis???; rebus versati, vt penitus se literis otio???; traderet. Victorius lib. 3. Var. lect. cap. 3. ???x Herod. li. 5. Dieneces Lacedaemonius: Trachinio quodam asserente, Persas sagittarum multitudine solem obseuraturos, respondit: In vmbra igitur pugnabimus. Prius illud Persae glorianti & terrenti tribuit M. Cicero. Posterius Interpres Vesparum Aristophanis Leonidae regi, errato vterque [Greek words] Cicero in 2. de Gl???ria, memoria lapsus, Aiace̅ scribit apu Homerum Iliad. [Greek words] ??? Hectore congressurum, petere, vt si sortè rictus esset, s???peliarur, atque etiam Homericos versus interpretatur: sed malé. Neque. n. Aiax id petit: sed Hector sub persona eius, quem in singulari certamine interfecturus esset, bene sibimetipsi ominando, profert. VideGell. li. 15. c. 6. Cicero in II. Questione Tusculana, inquit: Aspice Philoctetam, cui concedendum est gementi: ipsum enim Herculem videratin Oeta magnitudine dolorum eiulantem. Caeterùm non Philocteta Herculem in Oeta acerrimis doloribus oppressum vidit, sed pater ipsius Poean. tempora???; manifestò repugnant. Ad Troianum enim bellum, cuius dux Agamemno̅ suit, profectus est Philocteta: Hercules verò multò antèin deos relatus erat. Poeantem autem ab eo sagittas dono accepisse, quas postea filio reliquit, certum est testimo nijs multorum scriptorum. Apollodorus in Bibliotheca id his verbis doçet, vbinarrat non fuisse dicto audientem filiu̅ Herculi, cùm iussisset cum incendere rogum: Poeante̅???; fortè illac praetereuntem, duro illo munere functum esse. Victorius lib. 2. Var. lect. cap. 15. M. Tvllivs lib. 2. de Diuinatione, inquit, apud Homeru̅ co̅queri Iouem, quòd Sarpedonem filium à morte contra fatu̅ eripere non posset. At verò non inducit Homerus Iouem cu̅ dolore dicentem, se non posse interitu liberare filium cùm cuperet: sed dubitantem, an hoc ipsum facere oporteat contra fatum aeternam???; illam seriem causarum: in ancipiti???ue demum animum ipsius easc. Victorius lib. 34. Var. lect. c. 24. Cicero in Paradoxis Biante̅ scribit ince̅sa ab Halyatte Lydorum rege patria Priene, dixisse: Omnia mea mecum porto. Atqui neque Graeci tam insignis dicti vllam in vita Biantis faciunt mentionem, neque Prienem tradunt Biante viuo captam esse. Vt propterca memoria lapsus Cicero videatur. Seneca verisimilius, qui Stilponi Megare̅si dictu̅ attribuit, libro, Quòd in sapiente̅ no̅ cadit iniuria, secu̅do: na̅ Megaram tunc cepit Demet. Poliorcetes. Viues lib. 18. de Ciu. Dei, c. 25. Plvtarchvs libro, Quomodo distinguendus amicus ab adulatore, quum ingenuum factum Cn. Domitij aduersue M. Scaurum inimicum ipsius reum???; referre vellet, historia̅ contaminauit, re̅???; ipsam contra, ac facta erat, exposuit, personis immucatis: quod enim Domitius egit, Scauro attribuit, ac de Scauro tanquam accusatore loquitur, reo autem Domitio. Victorius. AFFECTVS IN GENERE CONSIDERATI. Non obnoxii animi affectibus. Non hîc de moderatione affectuum, quae à recta prouenis ratione, loquimur: sed de ipsa tantùm animi tranquillitate, & quadam velut y vacuitate perturbationum. Ex Titulo, Grauitais in vtraque fortuna, exempta quaedam huic loco commodae peti possunt. f. 2045. Illic virtutis modera̅tis [Greek words], hîc affectuum, quos illa moderatur, ratio habetur. Christvs Iesus (cui deitatis ratione in diuino Theatro princeps debetur locus) vnigenitus ille Dei filius, sed qui, vt hominem redimeret, homo etiam esse voluit, nu̅quam risisse dicitur. Idem infremuit spiritu, ingemuit???;: fleuit autem no̅nunquam. Qui affectus etsi hominum sunt, at moderati nisi in verè sapientem non cadunt. Sed caeteros homines aut ars, aut natura effinxit: ipse, qui Deus fuit, talis quidem esse vo Iuit. Sabellicus lib. 7. cap. 4. & lib. 4. cap. 10. Suidas Homervm caecum putat appellatum, quòd affectibus non succumberet. Vt enim Heraclitus semetipsum excaecauit, vt clausis oculorum ianuis diuerticula philosophandi omnia excluderet: ita Homeru̅ per oculos fomenta affectuum ad animum no̅ transmifisse, nisi rationis prius imperio excussa. Oculis igitur caruisse videri, qui oculorum illecebris nunquam victus esset. Gul. Canterus. Socrates, qui Delphico oraculo sapientissimus omnium iudicatus est, nec risit in tota vita, nec fleuit: quin vno semper eodem???; vultu visus. adeò vt mirum videri possit, quòd eximiam illam animi temperiem, neque nuptialis lartitia variare potuit, neq; tristitia illius diei quo venenum hausit. Vsque adeò natura illa omni perturbatione caruit. Quod in eo maiore sit admiratione dignum, quo insolentior fuit illi co̅ïunx, filij???ue stolidiores, quàm caeteris. Laërtius lib. 2. cap. 5. Solinus libro quarto. Sabellicus libro quarto, capite 10. & lib. 1. cap. 1. Exemplorum. In Phocione Atheniensi idem oris habitus semper obseruatus est: non ridere, no̅ flere quisquam cum temerè vidit: tanta in eo fuit obseruantia decori, Sabellicus libro quarto, capite 10. ex Plut. apophtheg. Heraclitvs Ephesius & Diogenes Cynicus philosophi nihil vnquam de rigore animi remiserunt, calcatis???ue turbinibus fortuitorum, aduersus omnem dolorem & miseriam vniformi durauêre proposito. Solinus capite quarto Polyhist, & Laërtius. Benvs in Aegypto monasticis ordinibus praefuit, celebris prophetiae dono: nunquam irasci, aut iurare, aut mentiri, vel leue aliquid, vel praefractum, vel deiectum dicere visus est. Sozomenus lib. 6. cap. 28. Obnoxii animi affectibus. Consule Tit. Impotentiae in vtrag; fortuna. f. 2046. Neptunus ad Minervam, subitò factam amicam Troianis, & hostem Graecis, propter stupratam Cassandram ab Aiace in templo Mineruae (solent autem poëtae ex suis morib. Deorum perturbationes fingere) sic ait apud Eurip. Troadibus: [Greek words]. Odisti nimis, & amasti quemcunq; nacta fueris. Homervs poëta caecus fuisse traditur à Velleio, non corporis oculis, sed quòd suijpsius animi desideria paru̅ vinceret: quae quidem ex oculis praecipuè concipere animus solet. Alij, quòd cùm filijs orbatus esset, eorum desiderium orbitotem???; haud facilè ferret. Gyraldus Dialogo secu̅do, de Poëtarum historia. CVRA, STVDIVM, AMOR BONORVM Qvorumlibet praesentium. Plato Amorem absentu boni Symposio statuit. Nos crassa minerua praesentis Amorem, absentis Desiderium constituimus. Amorem Cura sequiturrei amatae impensa, & Studium eiusdem conseruandae, fouendae, ampliandae???. Quaetamen curasaepe pro ipso affectu ponitur, saepe tanquam accidens eiusdem consideratur, & tunc ad librum Secundum pertinet. Rervm Qvarvmlibet Amor. Puta Vitae studium, Mortis fuga. Ex loco Fortitudinis & Pusillanimitatis in declinanda morte viole̅ta vel naturali: f. 2138. 2186. item ex Tit. Apostatarum, quatenus metu mortis à veritate desciscunt: locus hic illustraripotest amplificari. f. 3173. & seqq. Lothvs conflagrante Sodoma admonitus est ab angelo, ??? saluum faceret se in monte, Timuit illuc ire, ne fortè ibi moreretur. Genes. 19. Moses in ipso Terrae sanctae ingressu moriturus, inquit: Iratus est Dominus contra me: ecce morior in hac humo, non transibo Iordanem. Deut. 4. Ezechias Iudaeoru̅ rex cùm veheme̅ter aegrotaret, & ab Esai??? [38] propheta abi moriendum esse audiuisset, conuersa ad patietem facie, Dominum multis cum lacrymis exorauit, vt quindecim adhuc annos vitae eius addiderit. 4. Regum 20. & Esaiae trigesimooctauo. Regem Sedeciam Hieremias rogauit, ne permitteret se reduci in carcerem, in quo prius fuerat, ne moreretur. Hieremiae cap. 37. Iphigenia puella vitae: cupiditate incredibili supplex patri Agamemnoni mortem deprecatur, validiss. Argumentorum arietibus, apud Eurip. in Iphigenia Aulidense. Inter reliqua etiam hoc: [Greek words] Ne me perdas immaturam. Dulce enim, lucem Aspicere: ea quae sub terra, ne me videre cogas. Pheres Thessaliae regis Admeti pater iam decrepitus pro filio mori recusauit, vitae cupidine: inter caetera etia̅ haec apud Eurip. in Alcestide proferens: [Greek words]. Profectò longum apud inferos reputo te̅p???: vita verò breuis, sed tamen dulcis. Item: [Greek words]. Quin puta, si tu tuam ipsius amas animam, amare cunctos. Item: [Greek words]. Anima vna viuimus, non duabus. Ta̅nde̅: [Greek words] Chara lux hae Dei, chara. Mycerinvs rex cùm ex vrbe Buti oraculum accepisset, fore vt sex omnino amios viueret, septimo moriturus: misit ad oraculum contumeliosas querimonias, quòd cùm pater suus & patruus, qui deorum immemores templa clausera̅t, homines???ue perdiderant, tam diu vixissent, ipse piè faciens tam citò foret vita defuncturus. Rursus ei oraculum respo̅dit, propterea ipsum properè vitam finiturum, quòd non id faceret, quod deberet. Oportere enim Aegyptu̅ centu̅ quinquaginta annis affligi: id???ue qui ante eum fuissent reges fecisse, ipsum verò nequaquam. Mycerinus ergo lucernas fecit permultas, atq; ijs per noctem accensis, venationibus & alijs exercitijs studiosè inuigilabat, totus???; in eo erat, vt ex noctibus dies faceret, vt oraculi terminum prorogaret, & ex sex annis duodecim efficeret. Nam si sex co̅tinuis annis nulla nox esset, sex totidem alijs continuas esse oportere existimabat, ad oraculi fidem vel confirmandam vel eludenda̅. Herodotus lib. 2. in Euterpe. Xerxes rex Persarum, cùm totius Asiae armatam iuuentute̅, qua̅ contra Graecos ducebat, in campis Abydi ad Hellespo̅tum explicuisset, de superiore loco vniuersum exercitu̅ contemplans, ingemuisse & lacrymasse fertur, quòd seculi spacio nullus ex tanto hominu̅ numero superfuturus esset. At is in specie aliena, reuera suam conditione̅ deplorasse videtur, opum magnitudine quàm altiore animi sensu felicior. Quis enim, etiam mediocriter prudens, mortalem senatum fleue rit? Val. lib. 9. c. 13. & Herodotus. Dum Graeci cum Persis, quibus praeerat Harpagus, pugnarent apud Malenam regionis Atarnitidis, & quide̅ feliciter: mox equitatus emissus, in Graecos impetum dedit. Quo facto versis in fugam Graecis, Histiaevs Milesius, qui à rege Dario defecerat, haud credens ob praesentem noxam se interfectu̅ iri ab rege, ob quandam vitae cupiditatem captus est. Qui vt fugiens capiebatur à quodam Persa, vt???; ab eo erat transfodiendus, sese Milesium Histiaeum esse, lingua Persica vtens, indicauit. Et Darius proculdubio propter eius merita illi ignouisset. At ne apud regem magnus existeret, Artaphernes Sardium praetor, &Harpagus qui ceperat eum, Sardis perductum, in crucem sustulerunt: caput sale conditum Susa ad regem Darium detulerunt. Darius obiurgatis qui id fecerant, quòd hominem viuum in conspectum suum non duxissent, iussit Histiaei caput eos elotum atq; obuolutum sepelire, tanqua̅ viri de se ac de Persis bene meriti. Herod. li. 6. Cleomenes Spartanorum rex victus ad Selasiam ab Antigono Macedonum rege, cum amicis in Aegyptum fugit. Verùm Ptolemaeo suspectus, in libera custodia asseruabatur. Ibi Therycion vnus ex amicis consulebat, vt seruitutis vita̅dae gratia sibijpsis manus inferrent. At Cleomenes non sibi sed patriae: se superesse dictitans, & mortis metu mortem sibi vltrò consciscere non fortis, sed insani hominis esse iudicans, Therycionis institutum grauiter reprehendit. Plutarchus in Cleomene. Cùm accepisset Diogenes Antisthenem Cynicum grauiter ex morbo decumbere, & morbum molestiùs ferre, cu̅ sica ad decumbentem ingressus est. Ad quem cùm Antisthenes dixisset: Quis me his doloribus liberabit? Diogenes prolata sica, Haec, inquit. Contrà Antisthenes: Doloribus, inquit, dixi, non vita. Laërt. lib. 6. Theophrastvs philosophus moriens accusasse naturam dicitur, quòd ceruis & cornicibus vitam diuturna̅, quorum id nihil interesset: hominibus verò, quoru̅ maximè intersuisset, tam exiguam vitam dedisset: quorum si aetas esse potuisset longinquior, futurum fuisset, vt omnib. persecta artibus, omni???; doctrina hominum vita cultior redderetur. Querebatur igitur, se tunc, cùm illa videre coepisset, extingui. Cicero Tusc. quaest. lib. 3. & Laërtius in eius vita. Clarissimus è Graeciae imperatorib. Themistocles, transmissis vitae annis centum ac septem, lineas iam fieri propiores sentiens, indoluit, tum sibi demigrandum, sapere cùm praecipuè esset exorsus. Caelius lib. 30. c. 2. ex Plut. Rhodivs quida̅ ob intempestiua̅ libertate̅ à tyranno coniectus in caueam, in qua moren nocentis bestiae alebatur ad cruciatum & ignominiam, amputatis manibus, ac soedata vulneribus facie, cùm ab amicis admoneretur, vt inedia sibi malorum finem quaereret: Cuncta, inquitquomini, quoad viuit, speranda sunt. Eras. lib. 8. Apophtheg. ??? Perses Macedoniae rex à Paulo Aemili???n triumpho ductus est. Priusqua̅ Senatus de eo pronunciasset, quid faciendu̅ esset vrbano praetori, coniecit eu̅ in eum carcere̅, qui est Albae, eu̅ eius natis, profundum, tenebraru̅ plenum & foetoris. Ille per dies septe̅ tanta̅ eo loco miseria̅ pertulit, vt extremae conditionis nomine eius infortunioru̅ magnitudine̅ dolentes, quae ipsi accipiebant, haec ei lacrymantes impertirent. Tande̅ ei gladius ad occisionem, restis ad strangulationem obiectus est, data vtriusuis optione. Verùm nihil tam dulce miseris videtur quàm viuere, etia̅si morte digna̅ miseria̅ patiantur. In his necessitatibus vita̅ finiuisset, nisi M. Aemilius, curiae praeses, & suam dignitatem & patriae aequitate̅ retinens, Senatum cum graui reprehensione co̅monefecisset, vt si humano metu no̅ terrerentur, at vltricem certè fortuna̅ vererentur, quae in eos animaduertere soleat, qui potestatibus superbiùs vtuntur. Itaq; ille in mitiorem datus custodiam, & vanas spefouens, postquam biennium vitae cupidus durauit, cu̅ custodes barbaros offendisset, prohibitus ab illis somno frui, vitam finiuit. Diod. Sic. lib. 31. Ldomitivs apud Massilia̅ victus. Corfinij captus ab eode̅ Caesare, veneno poto propter tadium vitae, postquam biberat, omni ope vt viueret annixus est. Plin. lib. 7. c. 53. M. Aqvilivs, cùm sibi gloriosè mortem consciscere posset, Mithridati maluit turpiter seruire: quem quis haud immeritò dixerit Pontico supplicio, quàm Rom. imperio digniore̅ quoniam commisit, vt priuatum opprobrium publicus rubor existeret. Val. lib. 9. c. 13. Cn. Carbo magnae verecundiae est Latinis annalibus. Tertio consulatu suo, iussu Pompeij in Siciliam ad supplicium ductus, petijt à militibus demissè & flebiliter, vt sibi aluu̅ leuare, priusquam expiraret, liceret, quò miserrimae lucis vsu diutiùs frueretur: eousque moram trahens, donec caput eius sordido in loco sedentis abscinderetur. Ipsa verba tale flagitium narrantis secum luctantur, nec silentio amica, quia occultari non merentur: neq; relatione familiari, quia dictu fastidienda sunt. Ibidem. Brvtvs exiguum & infelix momentum vitae, magno dedecore emit. Qui à Furio, quem ad eum occidendum Antonius miserat, comprehensus: non solùm cervice gladio subtraxit, sed & constantiùs eam praebere admonitus, ipsis his verbis iurauit: Ita viuam, dabo cunctationem fati aerumnosam. Ibidem. M. Brutus Philippis praelio decernendu̅ ce̅sebat, Cassius refragabatur: item vnus ex Bruti amicis Atellivs, quiexpectandam censebathyemem. Quaerente Bruto, quare arbitraretur anno pòst fore se potiorem? Sinihil, inquit, aliud, viua̅ certè diutius. Id tulit aegrè Cassius, offendit???, reliquos non mediocriter Atellius. Plut. in Bruto. Ivlivs Viator hydropicus vitae cupiditate omni potu abstinuit, ex medicorum praescripto, felice successu. Plinius. Herodes Iudaeoru̅ rex grauissimo affectus morbo, quo etiam perijt, tamen euasurum se sperabat. Iosephus. Avgvstvs Caesar cùm LXIII. aetatis annum, qui climactericus est, & grandes mutationes secum ferre consueuit, superasset, sibijpsi gratulatus est, tanquam magno superato periculo. Id quod ex eistola eius ad Caium nepotcm videre licet, quam Gellius lib. 15. c. 7. recitat. C. Mecoenas summus Augustiamic???, mollis & effeminatus adeò fuisse dicitur, vt vulgò Malcinus vocaretur. Crebrò illud, Seneca teste, in ore habebat: Omnia sustinenda, dum viuamus. Qua de re legunturhi versiculi: Debilem facito manu, Debilem pede, coxa, Tuber astrue gibberum, Lubricos quate dentes: Vita dum superest, bene est. Titvs Vespasianus febre correptus, dimotis lecticae plagulis coelum suspexit: questus???ue est, sibi immerenti vitam eripi, cùm nullum per omnem vitam extaret factum, cuius poeniteret, vno duntaxat excepto. Id quale fuerit, non constat. Suetonius. Ricardvs II. Angloru̅ rex obtyra̅nide̅ desert??? à suis omnibus, à nepots suo He̅rico d???ce La̅castrio captus, vitae serua̅dae [39] causa regnum vltrò deposuit, id vnum, vt sibi priuato viuere liceret, magni loco beneficij petens. At ne hoc quidem consecutus est. Nam cùm proceres quidam conspiratione contra Henricum facta, ad concitandum populum iuuene̅ que̅dam Ricardo facie simillimum circu̅ducere̅t, ijs domitis, ne viuus Ricardus alijs quoq; occasione̅ daret seditionis, in arce Pontifractensi fame necatus est, ann. 1399. Tradunt enim cibaria in singulos dies more regio adposita fuisse, quò sic facinus occultaretur: sed esurienti non licuisse non modò degustare, verumetiam ne attingere quidem. Demortui corpus aperta facie (ne quis viuum amplius Ricardum somniaret) ad Langleium coenobium delatum, & ibi ad sepulturam datum est, Polydorus lib. 21. Sapientiae Consule Titulum Philosophorum, f. 1187. Pomponivs libro Pandectaru̅ XL. de fideico̅mis. libert. cap. apud Iulianum, inquit: Ego disce̅di cupidi tate, qua̅ solam viuendi rationem optimam, in octauum & septuagesimu̅ annum aetatis duxi, memor sum huius sententiae, quam dixisse fertur Ivlianvs: Etsi alteru̅ pedem in sepulero haberem, adhuc addiscere quaedam vellem. Eras. in Adagijs. Pulcritudinis. Socrates frequenti in ore habere solebat, animoru̅ forma̅ magis amandam, quàm corporum: eam???, voluptate̅, quam in nobis co̅specta formosa facies excitat, ad longè pulcriore̅, sed latente̅ animi speciem, esse transserenda̅: verùm vt hanc videamus, philosophicis oculis opus esse. Notabat [Greek words] Graecam vocem ancipitem esse, ad osculandum, & ad amandum: quorum prius est corpus amantium, alterum mentem. Erasmus in 3. Apophthegmatum. Scitum est illud Aristotelis, &c. Vide fol. 263. Linguae patriae. Clavdivs Caesar, Graecae prouinciae principem, quòd Latinè nesciret, albo iudicum erasit, & peregrinatum misit. Suetonius. Ad imperij conseruationem linguae eiusdem vsum plurimum facere, exemplo Romanorvm docemur: quibus nihil fuit antiquius, quàm vt deuictis gentibus linguae suae necessitatem, in iure dando & accipiendo imponerent: quòd hoc ipsum no̅ tantùm ad imperij maiestatem, si serui dominorum idiomate loquerentur, sed & ad gentium veluti cicurationem plurimum facere videretur, si linguae: eiusdem communione totus orbis inter se conuersari posset. Gvlielmvs Normanniae dux, Anglorum regno occupato (vnde Conquaestoris nomen assumsit) abolito iure Anglico, ius Normannicum lingua patria introduxit. Polydorus. Antiquitatis. Labeo Antistius à muliere quadam apud Tribunos plebis accusatus, accersitus???ue vt veniret & responderet mulieri: Tribunis per eum qui missus erat respondit, ius eos non habere, neque se neque alium quenquam in causa vocandi: cùm morbus maiorum tribuni plebis prehensionem haberent, vocationem non haberent. Posse igitur eos venire, & prehendi se iubere, sed vocandi absentem ius non habere. Gellius lib. 13. cap. 12. Pomponivs Laetus grammaticus Romanus veneratus est omnium maximè Romanae vrbis genium, celebrauit???ue natalem vrbis quotannis, frequenti doctorum hominum co̅uentu, vbi adolescentes eloquentiae studiosi, panegyricis encomiasticis???; actionibus dabant prima ingenij experimenta. Pari studio veterem spectandi consuetudinem desuetae ciuitati restituit, primorum Antistitum atrijs pro theatro vsus, in quibus Plauti, Terentij, recentiorum etiam quaedam agerentur fabulae, quas ipse honestos adolescentes & docuit, & agentibus praesuit. Nullus vnquam magis vetustatem miratus est, nullus in ea re cognoscenda plus operae impendit: fastidire sua secula, ac pro despicatis habere, quaecunque nostra tulisset aetas: consistere amenti similis, ad omnem vetusti operis occursum, interdum etia̅ vbertim flere, meliorum (vt dicere solebat) temporum admonitu: capiebatur???ue adeò Romanae vrbis aspectu, vt semel sit in vita extra Italia̅ peregrinatus, visurus, quae circa Tanaim Strabo pro incompertis reliquisset. Romanam iuuentutem paterno dilexit affectu, in qua si quid offendisset à veteri indole degeneratum: Vestri, aiebat, maiores, non tales fuêre. Sabellicus in eius vita. Nomina discipulorum & amicorum ad antiquitarem reuocabat. Nomen ipse suum Petri in Pomponij mutauit: se Dictatorem nominabat, Phaedrum quendam Magistrum equitum. Quae mutatio occasionem dedit Paulo II. Pontifici, vt coniurationem ab Academicis Romanis inita̅ suspicaretur. Franciscus Polyardus in vita Octauij Cleophili, & Platina, & Ludouicus Viues libro secundo, de fide Christiana. Nouitatis. Ion apud Euripidem sacerdotalis vitae: commoda enarrans, cùm Delphici templi aedituus esset; inter caetera inquit, hospitibus se omnibus propter conuersationem non diu durantem gratum acceptum???, fuisse: [Greek words]. Honoris. Exloco Ambitionis illustretur. f. 2565. Hîc Amorem, illic Habitum perpendimus. Superati ab Antipatro lacedaemonii, foedus???ue percutientes, postulabant ab eo, quamuis multam, modò nequid foedum imponeret ipsis. Plut. de Dignos. adul. Vitaerusticae. Horativs vrbana conferens officia cum rustica libertate, lib. 2. Satyra 6. inter caetera sic ait: Òrus, quando ego te aspiciam? Quandoq; licebit Nunc veterum libris, nunc somno, & inertibus horis Ducere sollicitae iucunda obliuia vitae? etc. Vide fol. 247. Literaturae. Consule locum Exercitationis literariae diligentis, f. 1812. & seqq. Item, Philosophiae studium tum ingenere, tum in specie, f. 1210. 1228. Theodorvs Zvingervs Medicus & Philos. Basiliensis, praeclari huius Historici Thesauri Architect, puer etiamnu̅, tanto literariae peregrinationis studio tenebatur, vt inscijs parentibus, abitu per clandestinas literas mantili inuolutas significato, comite Henrico Elmero Glaronense, in Gallias profectus, multa paupertatis incommoda pertulerit, donec Lugduni à Godofredo Beringo Chalcographo susceptus, ty pographicis operis interdiu exercitis, nocturnas studiorum lucubrationes, quo potuit successu sic vrserit, vt trienio pòst Parisijs à Petro Ramo exceptus hospitaliter, inuenerit & vitae sustinenda & studiorum quorum causa secesserat, prosequendorum optatam occasionem. Gnomarum. Octauius Caesar hoc dicto, [Greek words], impensè delectatus est (quemadmodum in Noctibus Atticis libro decimo, capite vndecimo, narrat Gellius, & Macrobius Satur. lib. 6.) non in sermonibus modò quotidianis crebriùs vsurpa̅s, verumetiam epistolis suis frequenter inserens: admonens ad rem agendam adhiberi simul & industriae celeritatem, & dilige̅tiae tarditate̅. Idipsum quoq; Tito Vespasiano placuisse, ex antiquissimis illius nomismatis facilè colligitur: quorum vnum altera ex parte faciem Titi cu̅ inseriptione praefert, altera ancoram, cuius medium ceu temonem delphin obuolutus complectitur. Eras. in Adagijs. Alexander Seuerus Imp. clamabat saepius (quod à quibusda̅ siue Iudaeis, siue Christianis audierat, & tenebat) id???; per praeconem, cùm aliquem eme̅daret, dici iubebat: Quod tibi no̅ vis fieri, alteri no̅ feceris. Quam sententia̅ vsq; adeò dilexit, vt & in palatio, & in publicis operibus perscribi iuberet. Lampridius in Alexandro Seuero. Aurigationis. Michael Imp. Constantinopolitanus studio aurigandi neglexit imperium. Cùm enim quodam tempore in curru co̅sedisset, iam???; equi essent carceribus emittendi, nuncius allatus fuit, ab Amere Saraceno praefecto Melitenae imminere magnum malum. Tum Imperator toruo vultu: Quomodo, inquit, ausus es, sceleste, mihi tam necessario certamine occupato, molestus esse? cùm in hoc vnum incumberem, vt eum qui medium renet, in laeuam partem auertam, de quo mihi totum hoc certamen est. Cedrenus. Venationis. Consule Tit. Venationis studium, f. 3635. Illic Habitus, hic Asselus consideratur. Mnatha Boëmoru̅ dux tanto studio venandi tenebatur, vt triennio continuo post adeptu̅ principatum, in socessu arcis, larga̅ ceruoru̅, aproru̅, vrsorum, atq; aliarum serarum venationem suppeditantis, perdurauerit, cura interim ac praefectura Vicegradi, atq; etiam iurisdictionis, vni Versouicensium (quae tunc familia dignatione caeteris antecellebat) commissa. Qua ille occasione vsus contra principem co̅spirauit. At in procerum concione detectis insidijs, optione data, suis an carnificis manibus plecti mallet, stricto gladio semetipsum confodit. Dubrauius lib. 2. Iaromirivs Boëmorum princeps, simplici ingenio, venationib??? ita deditus erat, vt eum vel grauiss. de reb. co̅sultantem Houorae venatori interpellare liceret. Spe opimae venationis à Cochano Versouicense in syluam deductus, arbori alligatus, sagittis confixus, miraculosè superuixit, Houorae superuentu liberatus. Dubrauius lib. 6. Otij, Quietis, Pacis. Vide Tit. Centemplationis, & Solitudinis, f. 22. 1382. 246. 3062. Ezechias rex Iudaeorum à propheta Esaia admonitus sui [40] peccati, & quòd thesauri, quos ostentasset legatis, in regis Nabucodonosoris manus peruenturi essent: Bonus est, respondit, sermo Domini, sed pax sit diebus meis. Achabvs Israëlitarum rex ab Elia ob Nabothi caedem grauiter reprehensus, suae???; stirpis excidium imminere audieus, suae saltem aetati quietem precatus est. Ion apud Euripidem à Xutho patre Athenie̅sium rege agnitus, & Athenas ad regni successionem inuitatus, in templo Apollinis Delphici, vbi aedituum agebat, manere maluit: pulcerrima comparatione vitae priuatae & publicae, sacrae item & profanae, inter caetera inquiens: [Greek words] [Greek words]. Vtinam contingant mihi mediocria, nullo dolore affecto. Quae verò hic habui bona, audi mipater. Gratissimum quidem primum hominib. otium, & negotiu̅ mediocre. Neq; me deterruit à via improbus quisquam. Illud enim non tolerabile, cedere de via, locum dantem improbis. Deorum verò supplicationibus, aut luctibus, & hominibus seruiens gaudentibus, non lugentibus. Et hos quidem dimitto, alij verò veniunt hospites: itaque iucuadus semper, nouus existens, nouis sum. Quod vero optandum hominibus, etiam inuitis, fuerit: iustum esse me consuetudo, simul???; natura exhibuit Deo. Haec cogitans mecum, meliora existimo quae hic sunt, quàm quae illic, pater. Sine verò me mihi ipsi viuere. par enim voluptas magnis gaudere, & parua suauiter ferre. Alcmaeon N???imum recenti compactum Acheloi alluuie incoluit, fugiens, vt poëtae perhibent, Eumenidas. Ego illum quoque conijcio fugientem ciuiles magistratus, motus, & suriosas calumaias, maluisse exiguum praedium in otio & quiete incolere. Plut. de exilio. Datames Persa Sinopam oppugnans, cùm literas accepis set à rege, vt ab oppugnatione desisteret: lectam epistolam adorauit, & sacrificia gratulatoria fecit, quasi magnum ab rece commodum accepisset: & nocte conscensa naui discessit. Polyaen. lib. 7. Nvma Pompilius, secundus Romanorum rex, pacis studio, Martiu̅ primu̅ mensem à Romulo locatu̅ è sede tra̅stulit, Ianuarium apponens, vt in omnibus pacem etiam iniquam iusto bello praeserre videretur. Ianus enim dicitur feru̅ & sylue strem cultum in vrbanum ciuilem???; mutasse: proinde???; ipsum bifrontem fingunt, tanquam alteram ex altera formam dispositionem???; reddiderit. Cuius templum (quod apertu̅, sipnificabat bellum, clausum verò, pacem & tranquillirate̅) Numa rege tres & quadraginta annos continuos clausum mansit. Alex. lib. 1. c. 14. ex Plut. Numa. Cùm contra Cretenses bellu̅ esset suscipiendum, & iam co̅sules sortirentur, Hortensio, vt hoc bellum gereret, obuenit. Sed is vrbe delectatus & foro, in quo primu̅ locu̅ post Ciceronem obtinebat, collegae vltrò exercitum commisit, & pacis quàm belli studiosior in vrbe manere voluit. Dion Nicaeus in Pompeio. Q. Sertorivs Roma pulsus Syllae armis, Hispania̅ occupauit. Inde, quietis studio, in Fortunatas insulas transmissurus fuerat, si comites paruissent. Illis aute̅ renitentibus, à Lusitanis accersitus, insignia fortitudinis exe̅pla contra arcendam Romanorum vim inuitus edidit. Plut. in Sertorio. L. Lvcvllvs licet Syllae amicus, bellis tamen ciuilibus sese nequaquam immiscuit. Et hac pietate meruit sortasse, vtrebus contra Mithridatem & Tigranem ampliss. gestis, opibus???ue comparatis splendidiss. prius decederet, quàm inter Caesarem & Pompeium contentiones orirentur. Plut. in Lucullo. Avgvstvs Imp. nulli genti sine iustis & necessarijs causis bellum intulit: iactantis ingenij esse affirmans, ob triumphalis pompae superbiam & lauream corollam ciuium vitas ac securitatem periclitari. Qua virtute modestiae effecit, vt Parthi obsides offerrent, creandi???ue regis arbitrium permitterent, Phraatis regis filios nepotes???ue obsides darent, signa???ue militaria M. Crasso & Antonio ablata remitterent. Indi quinetiam, Scythae, Garamantes, Aethiopes, legatos cum donis miserunt. Suetonius. M. Antoninvs Pius nullius omnino belli gere̅di volunta rius auctor fuit, nec nisi lacessitus iniuria arma alicui genti intulit. Pausanias in Arcadicis. D. Gregorivs Pp. cùm intelligeret se ob successum felicem in Ecclesia, quorundam odio laborare, respondit: Absit vt mei causa aliqua simultas inter Dei sacerdotes oriatur. Si propter me est illa te̅pestas, tollite & mittite me in mare. Nicephorus Eccles. hist. lib. 11. cap. 9. Martianvs Imperator factus, cùm per an̅os ferè sexaginta imperium Orientis esset imminutum, prudentia ac consilio sic reparauit, vt breui ingens cunctis exultatio & spes oriretur dilatandi imperij. Nam cum Parthis & Vandalis omnia infestantibus foedus percussit, ac pacem instituit arma???; nunqua̅ nisi prouocatus mouit: quietis amator, quietum ac pacatum Orientale habuit imperium. Dicere solebat: Donec in pace liceret viuere, non decere Principem sumere arma. Atilae minas compescuit, & dum oratores eius acciperet, qui plura à Theodosio promissa expeterent, ita verbis honestis abegit, vt nullam inuadendi regni occasione̅ reperire posset. Cuspinianus. Leo Imperator, qui Martiano successit, ama̅tior pacis quàm belli, ad vnum ex suis Eunuchis, qui, quòd philosopho Eulogio frumentariam tesseram dare iusserat, rèprehende̅s dixerat, militibus potius dandam fuisse eiusmodi largitionem: respondisse dicitur: Vtinam is sit temporum meorum status, vt mihi liceat stipendia militum in literarum magistros tra̅sserre. Suidas. Ioannes filius Manuelis Imper. primogenitus, post patris morte̅ imperiu̅ arripuit: auidior pacis ac concordiae qua̅ belli. Cùm concilium Florentinum Eugenius IV. pontifex celebraret, penètota Graciae nobilitate comitatus, Italia̅ petijt: concilio interfuit: vbi haeresis de processione spiritus S. iamdiu agitata, non solùm à Latinis, sed ab ipsis etiam Graecis damnata atq; explosa est. Cuspinianus. Bernenses varijs iniurijs ab Austriacis toto???; Imperio affecti, vt sortitudine, ita etia̅ mansuetudine pacis???; artib. clarissimi fuêre, quando armis superiores saepe, conditiones ta̅qua̅ victi accipere no̅ renuebant, tranquillitatis publicae causa. Ita vt ludibrij causa nobiles dicere solere̅t de Berne̅sibus: Bistu dann von Bern / So demütigest du dich gern. Neque tamen multicipitem hanc hydram humanitate & aequitate vincere, sed armis tantùm domare potuêre, insigni illa Loupensi victoria parta, qua IIIIM. hostium, & ex ijs MD. equites primarij caasi occubuêre, A. D. 1339. Stumpfius. Belli. Consule Tit. Gentium bellicosarum, f. 2072. ittem Ducum sortium, f. 2080. Munditiei, Balneorum. Thermis primùm ad sanitatem, mox ad voluptate̅ Romani sunt vsi, ijs in modu̅ prouinciarum extructis: fuit???; adeò populare principibus, id cu̅ plebe promiscuè facere, vt Co̅modum, Gordianum, Galienu̅, alios ter, alios quinquies vel septies aestate, bis verò hyeme in die lauasse Capitolinus tradat, in thermis???; coenitasse, & mulieres etiam admisisse. Polydorus lib. 3. c. 13. de Rerum inuent. Ante omnia student Tvrci munditiei. Omnia enim suspecta demunditie reijciunt. Ob id & vinu̅ minimè bibunt, [Greek words] olim causa magni mali angelis fuerit, qui inebriati vino, coitu̅ cuiusda̅ pulcerrimae mulieris petieru̅t, & iter ad coelum docueru̅t: ipsi verò in putèru̅ quenda̅ profundissimu̅ damnati sunt. Sed & carnes porcinas non comedunt, quia dicunt homine̅ illis immundum fieri. Nec in parte domus vbi comedu̅t, canes aut pullos admittu̅t, ne loca foede̅tur. Nec si vas aliquod vel canis vel pullus contingat, ex eo amplius veseuntur. Solent enim pullum fune ligatum diebus septe̅ ac amplius tenere, vt purum tantùm granum comedat. Nec morticinis vescuntur, ac sanguine suffocatis. Nisi enim ferro viderint gulam animalis secari, carnes non comedunt. Post quamcunq; pollutionem balneo mundantur. Cuspinianus. Libertatis propriae defendendae, conseruandae. Sub loco Fortitudinis propulsantis eos lege, qui mortem obire maluni, quàm sese dedere, f. 2055. 2139. Sedecias rex Iudaeoru̅, & omnes illius proceres, cupidi libertatis retinendae, Hieremiae prophetae, qui Dei iussu eos se Nabucodonosori dedere iubebat, non paruêre: qua solaratione vrbis excidiu̅ (vti Iechonias rex ante Sedeciam fecerat) euitare potuissent. Hier. 38. & Baruchi 2. Esseni Iudaoru̅, vt vxoribus, ita & servis carent, quòd hoc ad iniuriam co̅munis naturae censea̅t pertinere, illud ad molestiam. Iosephus lib. 18. cap. a. Antiq. Praeter Pharisaeos, Sadducaeos, Essenos, quarta apud Iudaeos secta fuit Galilaeorvm, auctore Iuda Galilaeo. Hi caetera cum Pharisaeis consentiunt, nisi quòd co̅stantissimo libertatis amore flagrant, credentes solum Deu̅ dominum habendum ac principem, facilius vel exquisitissima poenarum ge [41] nera laturi vnà cu̅ cognatis suis ac carissimis, quàm mortalem aliquem appellaturi dominum. Quae secta altissimas egit radices, & populo à Romanis abalienato, excidio gentis & vrbis ansam praestitir. Iosephus lib. 18. 8. c. 2. Antiq. Indorum philosophi Gymnosophistae lege sanxerunt, neminem omnino seruum esse: liberos aequo iure honore???ue haberi omnes: qui assuescerent neque praestare caeteris, neque iniuria quenquam afficere, optimè ad omnes fortunae casus instituisse vitam. Stultum enim esse, leges aequas omnibus positas, fortunas non aequè omnibus communes esse. Diodorus lib. 2. cap. 10. Seruitute̅ Aethiopes nunqua̅ experti dicuntur. Se̅per genti libertas incolumis ma̅sit. Cambyses, qui Macrobios Aethiopas bello petere ausus est, amisso exercitu vitae periculum adijt. Eam solam ge̅rem Dionysius & Hercules, quos terras omnes perlustrasse fama est, intacta̅ reliquêre, aut quia ipsorum in deos pietatem sint reuenci, aut (quod propius vero est) quia inexpugnabilis sit vila. Sab. lib. 2. En. 1. Arabvm gens libertare̅ serua̅s, nullu̅ aduena̅ apud se regnare passa est. Ira neq; Persaru̅ neq; Macedonu̅ reges, quamuis potentes armis, eorum imperio potiti sunt. Est enim inexpugnabilis ab externo milite, propter loca partim deserta, partim arida, aquis???; deficientia. Sunt tame̅ fontes plurimi, sed absconditi, ac solis incolis noti. Diod. lib. 2. cap. 1. Nabathaei Arabes vitam degunt sub dio, patriam vocantes incultam illam, quae neq; flumina, neq; vberes fontes habet, ex quibus aquari possit hostilis exercitus. Est autem eis lex, nec frumentom seminare, nec stirpem vllam frugiferam serere, nec vti vino, nec domum aedificare. Si quis contrà facere repertus fuerit, capitis poena est. Vtuntur autem hac lege libertatis causa, existimantes eos qui hae possident, facilè cogiposse à potentibus, propter horum vsum, imperata facere. Diod. lib. 19. Cardvchi Paphlagones odia cum Persarum rege perpetua gerebant olim, liberi suo more viuebant. Versari mos erat à tenera aetate in laborib. & studijs bellicis: fundis potissimùm exercebantur, saxa???; assuesceba̅t intorquere quàm maxima, nec no̅ & iacula amentis, sagittas???; arcubus insolitae magnitudinis euibrare. Hi Graecos domum redeuntes ex Baby lone malè vexarunt. Diod. lib. 14. Hercules liberos à se ex Thespij filiabus susceptos, cu̅ Graecorum barbarorum???; copia, in Sardiniam misit. Mox Iolaus, Herculis nepos, insula potitus, populos ab se dixit Iolaos. Gymnasia, & deorum templa, caetera???ue ad hominum; felicitatem spectantia, ab eo suntinstituta, cùm ab oraculo traditum esset, hanc coloniam liberam semper futura̅. Cùm Carthaginenses magnis copijs insulam cepissent, nunquam Iolaos subegêre. Ad montana enim atq; aspera confugientes loca, effossis sub terram habitaculis, lacte, caseo, carnib. ex pecoribus, quae plurima illis erant, vescebantur: agri???ue colendi declinato labore, in montibus vitam quietam ducebant. Carthaginenses cùm saepius eos bello tentassent, difficultate locorum absterriti, liberos reliquerunt. Postremò à Romanis armis saepius lacessiti, locorum asperitate inuicti permansêre. Diod. lib. 5. c. 5. Indathyrsvs Scytharum rex, cùm Darius rex Persarum ab eo peteret, vt sibi tanquam domino terram & aquam muneris loco offerret, rescripsit: Solos sibi heros, Ioue̅ progenitorem, & Scytharum regium odium esse. Herod. lib. 4. Othanes Persa, coniuratorum aduersus magos falsum???ue Smerden primus, cùm egregio perpetrato facinore diu frustrà socijs suaderet, vt Persidem patria̅ liberam relinquerent: posteaquam vidit eos ad creandum regem inclinare, cum eis ita conuenit, vt quò ad se, neq; domini, neq; serui conditione̅ subiret. Nam vt regiae dignitatis honore se priuabat, ita seruitutem quoq; induere nolebat. Herod. lib. 3. Sperthivs & Bvles (alij Burim & Spartim vocant) ad Xerxem regem Persarum profecti vitrò, vt poenas darent pro interfectis Darij legatis à Spartanis, cùm ab Hydarne Asianae orae maritimae praefecto (Plut. Indarmum vocat) sollicitarentur, vt regisese dederent, non tanquam legati, sed tanquam defectorecs, parêre noluerunt, libertatem suam omnibus Xerxis opibus praeponentes. Itaque ad Xerxem profecti, causam cur venissent exposuerunt. Ab eo tamen incolumes domum fuêre remissi. Herod. libr. 7. & Plut. in Laconicis. Cùm vrbe relicta, Athenienses naues conscenderent, vt pro libertate Graeciae contra Xerxem ad Salaminem insulam pugnarent, Troezenem verò senes, vxores, liberos, seruos transmitterent: spectaculumhoc alijs miserationem, miraculum alijs audaciae mouit, parentes aliò dimittentium, ipsorum autem immotorum ad eiulatum lacrymas???; & complexus parentum, qui inlliam insulam transmittebant. Plutarchus in Themistode. Craterus Alexandri Magni praefectus, inuitarat Diogenem Cynicum, vt ad se co̅migraret. Cuiille respo̅dit: Malo Athenis salem lingere, quàm apud Craterum opipara frui mensa: sentiens, libertatem, quamuis inopem, omnibus diuitum delicijs praeferendam, vbi miuitur libertas. Praedicantibus beatum Callisthenem philosophum, quòd apud Alexandru̅ apparatu sple̅dido exciperetur: Imò, inquit, infelix est, quòd illi prandendum coenandum???ue sit, quuin Alexandro visum fuerit. sentiens, nihil esse beatum, si absit libertas. Hic est Callisthenes, Aristotelis discipulus, quem Alexander tande̅ coniecit in carcerem, vbi & perijt. Quidam pro Callisthene supponunt ipsum Aristotelem: cuius felicitatem praedicantibus, quòd cum regis filio viueret: Aristoteles, inquit, prandet, quum vult Alexande: Diogenes, quum vult Diogenes. Laërt. lib. 6. cap. 2. Simonem Athenie̅sem Pericles ad se inuitauit, pollicens sesae omnia necessaria praebituru̅. At Simon negauit se vendituru̅ libertate̅. Delectauit hunc imago muris syluestris, paruo viuétis, potius quàm domestici, in summis delicijs, sed perpetua cum solicitudine versantis. Laërt. lib. 2. c. 14. Philippus Maccdonu̅ rex bellum diu dissimulatum Atheniensibus intulit. Thebani rati id incendiu̅ Atheniensibus victis ad se breui peruenturum, socios se Atheniensibvs iunxerunt. Hae duae ciuitates vniuersam Greaciam legationib. fatigarunt, vt co̅mune illud incendium secum restingucre̅t. Valuit publica caritas apud quosdam, qui socias sibi partes susceperu̅t, sed multò plures metus ad Philippum traxit. Postremò de summa rei ad Chaeroneam dimicatum: vbi Athenienses & Thebani, pristinae virtutis meinores, fortiter dimica̅do occubuêre. Quippe qui aduersis vulneribus loca, quae à ducibus tuenda acceperant, cadentes suis corporibus obtexerunt. Illa demùm pugna vniuersae Graeciae libertatem ademit. Sab. lib. 3. Enn. 4. Lacon quidam interrogatus, quid artis sciret? Liber, inquit, esse. Ea gens nec disciplinis philosophorum, nec opificijs exercebatur: tantum inuictis animis libertatem tuebatur, nec hominibus nec vitijs seruire docilis. Plut. in Lacon. Astycratidas, posteaquam Argis rex Spartanorum superatus est apud Megalopolin in praelio aduersus Antigonum regem Macedonum, cuidam dicenti: Quid nunc facturi estis Lacedaemonij? Macedonibúsne seruituri? Quid tandem, inquit? num Antigonus vetare potest, quò minus pro patria mortem oppetamus? Plutarchus in Lacon. Asclepiades Prusiensis medicus, à Mithridate Roma euocatus, libertatis studio Romae mansit, praecepta pro se ad regem misit, commentarijs medicis editis. Plin. lib. 25. c. 2. Romano Senatui vel vnica dies restitutae libertatis, Caio Imp. interfecto à coniuratis, gratissima fuit. Ea???, de re Cn. Sentius in Senatu verba fecit, & Chaerea Tribunus mil. Caij interfector à consulib. signum petijt, atq; illi Libertatem dederunt. Adeò autem mutatas res mirabantur, vt ipsi sibi vix satis crederent. Tunc enim primùm, ex quo reipub administratio populo est ademta, signi dandi mos ad co̅sules redijt, penes quos ante Caesares imperium fuit in milites. Iosephus libr. 19. cap. 2. Io. Picvs Mirandula libertatem supra modu̅ dilexit, quam & natura sic affeca, & philosophiae studia suggesserant: vagus???; ob id plurimu̅ extitit, nec propriam fibi vnquam sede̅ delegit: licet Florentiae saepius, & Ferrariae quandoq; commoraretur. Ioan. Franciscus Galeotti F in eius vita. Maximilianus I. Imp. in agrum Mediolanensem ad Vigeuenu̅ venit. Ibi cùm esset, literas ad Pisanos dedit, velle se suum hominem, qui eis consuleret, ciuitatem???ue regeret, eò mittere. Ciuitas ad ea respondit, vnum se ab eius initio belli semper optauisse, diligentissime???ue curauisse, vt in libertate, qua per multos annos caruerant, quamque dij eis reddiderant, permanerent: si eius praefectum recipiant, contrariam rem suis studijs facturos, sibi???ue ipsos dominum imposituros: se verò non co̅siliorun indigere, sed auxilij. Bembus lib. 3. Ven. Hist. Circa ann. sal. 1230. Fratres ordinis diui Benedicti Lubicae commorantes, quum in vrbe apud concilium ciuitatis non satis pro arbitrio suo finerentur agere, egrediendo & ingrediendo vrbem, mane ac vesperi, die ac nocte, assueti libertatibus, quas per syluas, saltus, montes & per nemora habitantes in ordine suo tenent, in Vuagriam contenderunt, exaedificato monasterio ad maris littora: Cisinariam dixêre, à loco nomen mutuantes, quòd cis maria habitarent. In monasterium illorum Lubicae moniales suntintro ductae ordinis Cisterciensis. Cranzius lib. 7. Vandaliae cap. 13. Mahometvs Bassa sub Mahometo II. Imperatore Turcaru̅ omnia, q̅ maxima & periculosissima erant, gerebat, vtpote à puero Imperatori familiarissimus. Is vt se aliquando ex infami onere seruitutis redimeret (nec enim, quamuis à puero Christum abnegasset, liberiate donatus est) excepit Mahometum magnifico regali???ue conuiuio: protulit???ue aureûm numûm quinquaginta millia & amplius: libertatem supplex petens, vt le libero quàm famulo vti deinceps mallet. Quo audito Mahometus ita excanduit, vt vitae morum???; socium, ducem praeterea victorijs illustrem, humi prostratu̅, [42] tanquam fugitiuum seruum pedibus calcauerit, donec repetita saepiùs voce clamaret: Gratias ago tibi, mi here. Cuspinianus. Sicvli in Transsy Inania vsqueadeò libertate̅ colunt, vt mori quàm tributa soluere malint. Vngariae regibus nunquam stipendia pendere voluerunt: neque, vt id facerent, vlla vi cogipotuêre. Nostra tempestate, inquit Bonfinius, precibus tantùm, ac regis gratia adacti sunt, vt Mathiae Cornino quibusdam temporibus domesticatim bouem soluant. Bonfinius lib. 7. Dec. 1. Veneti omni tempore paucis fuêre legibus contenti. Abstinuerunt pertinaciter à Caesareis, ne praeiudicium credo res ipsa faceret libertari, in qua vrbs nata esset, Sabellicus libro 7. Enneadis 8. Libertatis alienae tuendae studium. Zacharias I. Pontifex Veneris mercatorib. prohibuit sub anathematis poena, ne seruos Christi signo notatos, Saracenis & Gentilibus venderent. Platina. Pecuniae, Thesauri. Hebraei prisci, Eos quithesauros praesertim malè partos in ter ra defodiunt, damnationem iustam???; suae impietatis poenam ad suos thesauros sustinere existimant, & carere conspectu Dei: ac propterea in Ecclesiastico maledictio nem exstare co̅tra eos, qui in ruina thesauros addunt. Bodmus libro tertio Daemon. cap. 3. Gemmarum. Vide Tit. Prodigalitatis circa gemma???, f. 2480. Plutarchus in commentario [Greek words], perditum in studio margaritarum gemmarum???, Hominem [Greek words] vocat. Ita Cic. VI. in Verrem, cupiditatem Verris incredibilem, Morbum & Insaniam vocat. Victorius lib. I. Var. lect. cap. 14. M. Antonivs III vir, Novivm Senatorem propter Opalum gemmam proscripsit. Nonius fugiens, hunc è fortunis suis omnibus annulum abstulit secu̅, quem certu̅ est sestertijs viginti millibus aestimatum. Plin. lib. 37. c. 6. In Gelliam gemmarum amore flagrantem Martialis in Epigrammatum lib. 8. sic scribit: Non per mystica sacra Dindymenes, Nec per Niliacae bouem iuuencae, Nullos deniq; per deos, deas???; Iurat Gellia: sed per vniones: Hos amplectitur, hos deosculatur, Hos fratres vocat, & vocat sorores, Hos natis amat acrius duobus: His si quo careat misella casu, Victuram negar esse se nec horam. Eheu quam bene nunc, Papiriane, Annei faceret manus Sereni. Leo IV. Imperator adeò gemmis delectatus est, vt direpto sacrario sanctae Sophiae, coronam magniponderis acprecij sibi constituerit: qua quidem ita frequenter vtebatur, vt aut propter po̅dus, aut ob frigiditatem lapillorum subito morbo correptus perierit. Platina. Pavlvs II. Pp. conquisitis vndique magno precio gemmis, & exhausto penè Ecclesiae Romanae aerario, quotiescunque in publicum prodiret, Cybele quaedam Phrygia ac turrita, non mitrata, videbatur. Hinc ortam tum sudore praepinguis corporis, tum gemmarum pondere apoplexiam putat Platina, qua corrept??? subito morbo interierit. Iis certèsic delectabatur, vt tanquam sacris parceret, neque die solùm ijs ad fastum vteretur, sed & magnani noctis partem in ijs attrectandis consumeret. Islebij (quae patria fuit Martini Lutheri) ex puteo effossus fuit lapis, patrum aetate, pontificis imaginem in throno sedentis, & gemmam in dextro pollice accuratè contemplantis, habens. Fridericvs III. Imp. hortos ac gemmas plus aequo admiratus est, in rebus gere̅dis tardior ac remissior. Cuspinianus, & Aeneas Syl. cap. 22. Europae. Alfonsvs Aragonum & Siciliae rex margaritas, vniones, adamantes, caeteros???, lapides preciosos toto orbe quaesitos, coëmit. Aen. Syl. cap. vlt. Europae. Hadrianvs VI. Pp. Romam ad ineundu̅ pontificatum contendens, & Genuam delatus, celebratam illam sinaragdum excauatam in hexagonium poculum, quae vna omniu̅ gemmarum preciu̅ superare existimatur, tam cupidè quàm humaniter inspexit: miratus quòd in tumultu direptae à Gallis vrbis seruari potuisset. Iouius in Hadriano VI. Librorum. Vide Tit. Liberalitatis in libris comparandis, f. 2412. Io. Capnion Phorcenfis, cùm aliquando Eberardi princípis, Vuirtenbergensis nomine ad Caesarem Fridericum III. cum alijs legatus venisset, & reliquis splendida lautia, vtcant, dono darentur, hîc Capnion antiquissima quaedam & bene descripta Biblia Hebraica, quàm vel immensum auri pondus à Caesare accipere maluit. Brassicanus in praefatione in Saluianum. Operum suorum. Nicias pictor tantopere pingendi studio delectatus est, vt dum Necyam pingeret, saepe interrogarit seruos an pranderit. Missis ad eu̅ à Ptolomaeo rege vt ea̅ traderet LX talentis, accipere noluit. Plin. lib. 35. & Plut. an seni tract. resp. Supellectilis. Papi Florentinus lucernamquandam ita adamauit, vt pendentem ex cingulo quocunq; iret, ferret secum, & obuiantibus quibuscunque ostentans, nunquid pulcra lucerna esset percunctaretur. Aeneas Syluius lib. I. Epist. 41. Patriae. Ex Tit. Fidei erga patriam huc pleraque, quatenus Amor Fidei veluti proxeneta exictit, f. 2592. Vlysses, vt est in fabulis, cùm apud Calypsonem posset in omnibus delicijs viuere, tamen illam asperam & lapidosam patriam suam anteposuit etiam immortalitati: non ita facturus, si Teucri sententiam, Patriam esse, vbicunque bene sit, approbasset, inquit Lysias in oratione aduersus Philonem. Non dubia est Itaci prudentia, sed tamen optat Fumum de patrijs posse videre focis. Plato philosophus nullam in terris maiorem esse charitaté arbitratus est, quàm quae cu̅ patria est vnicuiq; nostrûm. Haec parens, haec nutrix omnium, haec artibus, opibus, disciplinis instruit, dignitatibus ampliat, omnia ad suorum ciuim co̅modimi & ornamenta refert: amat haec, & vult ipsa amari: tuetur suos, nec vult negligi: vt breuiter dicam, paria à ciuibus exigit officia: quod cuique nostrum praestat, suo iure repetit. Sabellicus lib. 8. c. 1. Lacon captiuus pronunciante, dum venditur, praecone, Laconem vendo: reuocauit eum, fatus: Captiuum proclama. Ne seruus quidem patriae dignitatis oblitus. Plutarchus in Apophthegmatis. Theognis Megarensis patriae studium & amorem his versibus declarauit: [Greek words]. Veni quidem ego & in Siculam aliquando terram: veni???ue in Euboeae vitiferum solum, Spartam???; Eurotae arundiniferi claram vrbe̅: & me excipiebant alacriter omnes aduenientem: sed nulla mini oblectatio in praecordia venit eorum: adeo nihil sanè erat charius aliud patria. Apud Graecos hoc vsitatum erat, vt Qvi in colonlam mitterentur, aut aliquo casu patria̅ relinquere cogerentur, partis nouis sedibus eas ijs nominibus appellarent, quibus vocabantur patriae loca: vt hacratione acrem illuni amorem patriae solarentur: siue id dignitari natalis soli reuerentiae???; dabant. Proinde Maro lib. 3. Aen. de Heleno inquit: Solemnes tum fortè dapes, & tristia dona Ante vrbem in luco falsi Simoëntis ad vnda̅ Libabat cineri Andromache. Ite̅: Procedo, & parua̅ Troiam, simulata???; magnis Pergama, & arenté Xanthi cognomine riuum Agnosco, Scaeae???ue amplector limina portae. Polybius hoc duobus locis aperrè significauit in excerptis VIII. libri, Tarentum coloniam Spartanorum fluuium habuisse Galesum, à plerisque Eurotam dictum: & Agrigentinos Mineruae & Iouis Atabyrij templum habuisse, vt & Rhodios, à quibus oriundi erant. Victorius libro 5. Var. lect. cap. 3. Bvris & spertis Lacedaemonij (Herod. lib. 7. Sperthim Aneristi, & Bulim Nicolai F. legit) profecti vltrò ad rege̅ Persarum Xerxem supplicium luituri, quo obstricta Lacedaemo̅ ex oraculo erat, quòd missos à Perse ad ipsos caduceatores interemissent: Vt ad Xerxe̅ venêre, iusserunr, quo vellet modo, se pro Lacedaemonijs necaret. Quos vbi admiratus ille liberauit, petijt???; vt apud se manere̅t: Quî valeamus, inquiunt, hîc deserta patria, legib. & his viris, pro quib. tantu̅ itineris ad moriendu̅ sumus emensi, viuere? Instante veheme̅tius duce Indarmo (qui Herodoto Hydarmes dicitur) memorante???; pari in honore futuros atq; illi, qui maxima dignitate in amicis regis praefulgerent, responderunt: Ignorare videmini nobis, quanti sit libertas, qua̅ no̅ mutauerit quis, nisi amens sit, Persarum regno. Plut. in apophth. Laconicis. Plutarchus in vita Thesei refert, Arhenie̅ses Minois regis Cretensium exercitu simul???; rerum inopia afflctos, inisse foedus cum ilio, his quide̅ conditionibus, vt quotannis in Cretam mittere̅t septe̅ pueros, ac totidem puellas: quos quidam existimant à Minotauro solitos interimi: Aristoteles dissen [43] tit. Sed quum vetusti cuiusdam voti religione tenere̅tur Cretenses, illas hominum primitias mittebant in Delphos: quibus eò proficiscentibus, adiunxerunt sese multi Cretensium filij. Caeterum quum illic ob terrae sterilitatem aegrè sibi pararent victum, venerunt in eam Italiae partem, quae quondam Iapygia dicta est. Hinc in Thracia̅ profecti, Bottiaei dicti sunt. Vnde virgines Bottiaeorum sacrificio quodam absoluto, canere solent, [Greek words]. Eamus Athenas. his verbis testificantes desiderium patriae quondam relictae. Elea, olim Hyle, Phocensium colonia, patria Zenonis philosophi, oppidum vile, quod tantum praestantes viros posset gignere: quod ille Atheniensium magnificentiae praetulit, vita in eo exacta, rarò Athenas profectus. Suidas. Hircanvs Iudaeorum rex & pontifex, per dolum à Parthis captus, à Phraate rege honorificentissimè tractatus, Iudaeis Babylone degentibus tanquam rex & pontifex praefectus fuit. Verùm posteaquam Herodem generum suum regnum occupasse audiuit, Antigono Aristobuli fratris F. occiso, ad nouas se spes transtulit, inuitante etiam literis Herode, & regnum sibi cum socero commune futurum pollicente. Dissuadentibus amicis non paruit, patriae amorem praesenti dignitati praeponens. Ab Herode comiter exceptus, non multò pòst interfectus fuit. Iosephus lib. 15. cap. 2. & seq. Ephorvs Cumanus, qui accepit disciplinam ab Isocrate, cùm in narratione aliarum rerum non haberet res à patria gestas, quas commemoraret: nec imperare sibi posset, vt eam indictam relinqueret: in hanc vocem erupit: [Greek words]. quod animaduersum ab acutis ingenijs risum ipsis mouit: & nedum dignitatem aliquarn obscuro oppido verbis illis afferret, magis ipsius ignobilitatem patefecit. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 4. Locus ille T. LIVII in x. libro ab vrbe condita, quo aduersam pugnam Cleonymi, ducis Lacedaemonij cum Venetis expoint, narrat???ue eum exutum magna parte nauium, à solo studio celebrandi suos profectus videtur. Quamuis enim casus ille memorabilis sit, res???; omnino scitu digna: non libenter tamen solet ille auctor aliena facta cum rebus Romanis immiscere, vt ipsemet pluribus locis ostendit. Nam quod addit, Rostra nauium, spolia???, Graecorum, in aede Iunonis veteri fixa, multos superesse, qui viderint: ac Patauij monimentum naualis pugnae eo die, quo pugnatum est, quotannis solenni certamine nauium flumine in oppidi medio exerceri, manifestò indicat voluntatem suam: neque enim tam minutas res grauis scriptor tanta diligentia persecutus esset. Victorius lib. 18. Var. lect. cap. 4. Romvlvs Semvs fratres caeso Amulio patruo, & Numitore auo in regnum restituto, co̅silium cepêre vrbis hîc condendae, vbi expositi & educati essent. Dionysius id existimat à Numitore ortum, qui pulcrum & vtile ratus, quoniam res Albana multitudine abundaret, ad propagandum nomen & gentem, nepotibus persuaserit, vt eam velut nouam ducerent coloniam, vrbem???ue conderent. Caeterùm siue proprium id consilium, siue auitum fuit, iuuenes eius terrae caritate, in qua ambo fuerant educati, nouam vrbem statuêre. Sabellicus lib. 2. En. 2. Sagvntini Hispaniae populi, videntes post diutina bella se in manus Hannibalis ducis Carthaginensium venturos, maluerunt in ipsa patria mori, quàm extra patriam captiui viuere. Pyra igitur grandi in foro extructa, se morti tradiderunt. Liuius, Orosius, & alij. Nvmantini Hispaniae populi, cùm post longam obsidionem viderent Romanos, Scipione duce, victores euadere: ne patriam deserere viderentur, iam victi seipsos in ipsa patria igni immiserunt. Liuius. Cùm iuniorem Marium ciuili bello Sylla superasset, in Praenestinos saeuire cepit: & quò magis iram suam satiaret, interimi separatim singulos iussit, vno tantùm familiari suo seruato. Demùm mora & tamdiu spectandi fastidio affectus imperauit, vt vnà omnes interimerentur. Imperio audito, Praenestinvs, cuius vitae parcebatur, cùm iam desperaret alium seruari posse, quòd antè in diuturnitate perpetrandi supplicij fore sperauerat, ira incensus, ad Syllam se conuertit, dixit???ue, Nullo modo se per eum viuere velle, qui ex toto patriae suae euersor esset: se???ue in numerum morti destinatorum recepit. Fulgosus libro quinto, cap. 6. & Erasin. lib. 6. Apophtheg. Caivs Imp. Antium omnibus semper locis atque secessibus praelatum, non aliter quàm natale solum dilexit: traditur???; etiam sedem ac domicilium imperij taedio vrbis transferre eò destinasse. Sueton. Vespasianvs princeps factus locum incunabuloru̅ in praedijs Cossanis assiduè freque̅tauit: mane̅te villa, qualis fuerat olim: ne quid scilicet oculorum co̅suetudini deperiret. Suet. Othomani Turcorum reges Sogutham vicum, iuxta Mysiam situm, vnde oriundi erant, multum honorarunt, cum eò frequenter accederent, reddentes vici incolis solennia munera. Chalcocondylas lib. 1. Norvagi extra terram suam qualibet ex causa peregrinati, quamprimùm redierint, terram???; tetigerint, proni in terra̅ cadunt, & facto signo crucis eam exosculati: O, inquiunt, terra Christiana ante omnes. Adeò generis sui cultum extollu̅t, caeterorum contemnunt. Cranzius lib. 6. Noruegiae, cap. II. Farinata Vbertus eques Florentinus, vnà cum caeteris Gibellinae factionis vrbis recuperata administratione, de firmando ciuitatis statu in consilio erat. Missis ad foederatas ciuitates legatis, quia imminere bellu̅ putabatur, multi in eam sententiam ibant, vt deserta vrbe, quam propter Guelfi nominis multitudinem diu se retenturos diffidebant, ciues omnes, qui tum in vrbe erant, in propinquas, eosdem maiores???ue etiam honores quàm Florentie habituri, migrarent. Surgens igitur Farinata magna voce: Se nunquam passurum, dixir, vt se praesente patria desereretur, pro qua vitam effundere paratus erat. Atque in haec verba consilium dimisit, plus quàm se ipsum diligi à se patriam ostendens. Fulgos. libro 5. cap. 6. & Egnat. lib. 5. cap. 6. Ioannes Boëmorum rex Lucenburgum patriam ita dilexit, vt regni cura non semel posthabita, illuc proficisceretur, magna cum procerum indignatione, quòd dum ipsi domi per lites & calumnias atteruntur, interea ille apud Lucenburgos intempestiuis conuiuijs & choreis opera̅ daret: quinetiam in animu̅ induceret, cum Ludouico Bauaro Imp. Boëmiae regnum, pro Bauariae principatu, quem Palatini Rheni possidere solent, commutare, vt eò vicinior Lucenburgae habitaret. Dubrauius lib. 20. Principes Germani Carolvm IV. Imp. in Boëmia sua commorantem, hortati fuerant, vt Germaniam praesentia consolaretur sua, postquam Boiemis regem dedisset filium Venceslaum: Rege m in regno, Caesarem in Imperio refidere debere. Carolus in gazophylacio massas auri atque argenti nondum signati illis ostendit. roga̅s, Potéstne mihi fiscus in Germania imperialis tantam, quantam regius in Boiemia, copiam metalli exhibere? Quibus mussantibus: Nónne igitur, inquit, & mihi & vobis magis expedit, me hîc paternis, cum commodo etiam vestro, bonis perfrui, quàm illic mutuam exercere deplumationem? Nec enim aliter fieri posset, quàm ad vos aduolantem bellè nostis deplumare, vestras vicissim euelleret plumas, quae aegrè interdum nonnullis renascuntur. Quin potiùs hoc in praesentia agamus, vt concordia vtrinq; & in Boiemia & in Germania nostras fulciamus opes, quo faciliùs malum vndecunq; veniens arcere mutua ope valeamus. Dubrauius lib. 22. Mortuo Maximiliano I. Imp. ambiebant imperij dignitatem duo, Carolus Austriacus, qui Hispaniae regi Ferdinando auo materno successerat, & Franciscus I. Galliae rex. Et Caroli quidem legati Moguntiam vsque venerant: Gallici verò Confluentiae substiterant. Vtriq; per literas & internuncios, principem quique suum Electoribus commendabant. Galliae rex, qui victis Heluetijs Insubriam tenebat, quòd ad sui regni salutem propè necessariam esse duceret Heluetiorum amicitiam, magnis iacturis & pollicitationibus cam redemit, missisque ad ipsos legatis, quamobrem cupiat designari Caesar, exposuit, ac simul petijt, vt suam causam apud Electores adiuuarent. Heivetii, quo tempore amicitiam cum eo pepegissent, Ecclesiam Romanam & Imperium sese dixerunt excepisse: ad Imperij verò maiestatem pertinere, vt sint electorum liberrima suffragia: non ergo sibi licere, libertatem hanc vlla signifi catione suae voluntatis impedire. Sic dimissis legatis literas ad Septemuiros dedêre, & quid ille cuperet, quid etiam ipsi responderint, exposuêre, & ne rationem eius haberent, sed Germanum aliquem principem eligerent, hortati fuêre, de sua voluntate prolixè pollicentes. Sed & Leoni decimo scripsêre, & quoniam sit ipsius inaugurare & confirmare designatum Caesarem, petiêre, eò torus incumberet, ne munus hoc ad externum aliquem principem deferretur. Sleid. lib. 1. Vrbium. Ilium vicus fuit, qui Palladis templu̅ habuit, XII. stadijs à mari distans (cùm vetus Ili̅ XL. stadijs distaret) quod Alexander Magnus, ex victoria apud Granicu̅ habita rediens, magnificis donis exornauit: & arbitratus illic Priami sede̅ fuisse, vicu̅ appellari vrbe̅ iussit, & vt aedificia repararentur, curatorib. mandauit, ac liberá & immuné censuit, subactis???, Persis facturu̅ se maiora promisit. Erat enim Homeri studiosus, & propter Aeacidarum cognationé, qui Molossis imperaru̅t, apud quos regnauit Andromache Hectoris vxor, erga Ilienses magnoperè affectus. Post eius obitum Lysimachvs rex Thracum, vrbis cura suscepta, delubru̅ co̅struxit, & murum ad stadia quadragintà circu̅duxit, ac vicinas & antiquas vrbes in eam habitatu̅ deduxit, quae iam er̅t labefactatae. Sylla, sublato Fimbria, Ilienses multis beneficijs solatus est. Deinde Ivlivs Caesar maxima̅ de his curam suscepit, Alexandrum aemulatus, cuius erat amantissimus, & certissima cum Iliensibus signa cognationis habebat. Regionem itaque eis tribuit libertare & immunitate seruata. Strabo lib. 13. Romanvs pop. captis Veijs, loci commoditate allectus, Romam relinquere cogitauit, & Veios imperij sedem transferre. Liuius. Clavdivs Caesar Illiensibus, quasi Romanae gentis auctoribus, tributa in perpetuu̅ remisit: recitata vetere epistola Graeca Senatus populi???; Rom. Seleuco regi amicitiam & societatem ita demùm pollicentis, si consanguineos suos Ilienses ab omni onere immunes praestitisset. Suetonius. Caius Caesar Caligvla, Antium, vbi natus dicitur, omnibus semper locis atq; secessibus prelatum, non aliter quàm natale solum dilexit: traditur???; etiam sedem ac domicilium imperij, taedio vrbis, tranferre eò destinasse. Suetonius. Valentinianvs Imp. Rom. quum annis triginta imperasset, maiorem???; vitae partem Rauennae duxisset, ad amplificandam vrbis dignitatem Rauennati metropolitae duodecim subiecit episcopos: vtputa Arimini, Cesenae, Foriliuij, Foripompilij, Fauentiae, Foricornelij, Brincij, Bononiae, Mutinae, Regij, Parmae, Placentiae: vnde hexarchatus nomen huic inditum. Rauennae praeterea moenia amplificauit. Ioannem episcopum imperiali habitu, qui ex candida lana constabat, vti iussit. Quare cum Romanis pontificibus sese conferre ausi sunt Rauennates. Sabell. lib. I. En. 8. & Bonfinius libro 7. Decad. 1. Tolosam Tectosagum vrbem Thorismvndvs Theoderici F. Vestgothorum rex vrbem vetustate ac religione venerandam plurimùm amauit, regni???; sedem ex paterno instituto constituit. Bonfinius lib. 4. Dec. 1. Theodericvs Ostrogotthus rex Romam adeò magni fecit, vt diceret, piaculum comraittere, qui Roma diutiùs abesset. Et tamen cùm eam, collocatis laribus, incolere posset, Rauennam se recepit. Sigonius lib. 16. imp. occid. Ioannes XXIII. pontifex Ecclesiam Tolosanam vnicè dilexit, & ad archiepiscopatum transtulit: cuius quidem castella sex in ciuitates erexit, vt haberet archiepiscopus Tolosanus quibus cum dignitate praeesset. Platina. Francorum rex Pipinvs Compendium omnibus secessibus antetulerat. Carolvs Magnus F. Aquisgrani cùm per bella licebat, & viuens sedebat, & supremum diem obijt, sepultus???; est anno Salutis octingentesimo quintodecimo, cùm vixisset annos septuaginta duos. Aemilius lib. 3. Spectaculorum. Bacchicam saltationem in Ponto & Ionia tantae voluptati fuisse gentibus, Lucianus scribit in libro de Saltatione, vt statutis temporibus obliti omnium aliorum, desiderent dies totos, spectantes Titanas, corybantas, satyros, bubulcos. Quod verò mireris ampliùs, exercebant id genus nobilissimi qui???;, ac ciuitatum maximè principes, ad praecipuam id opinati gloriam spectare. Libanius in Olynthiacas notat, cùm antiquitùs Athenis theatrum lapideum nullum esset, sed ligneum, & omnes locum in theatro festinanter occupare studerent, verberationes saepe & vulnera consequura. Cui malo vt occurrerent Atheniensium principes, venales locos fecisse, statuisse???ue, vti spectandi causa singuli duos penderent obolos: Ne verò tenuiores propter sumtum spectaculi voluptate spoliarentur, eos ex aerario obolos sumere voluisse. Arpocratio verò, qui aliquanto secus hanc ex Philochoro refert historiam, non obolos, sed drachmam nominat, eam???; absentem, aut peregrè euntem neminem capere potuisse, Hyperidis auctoritate demonstrat. Huius autem pecuniae petendae ius ex tabulis Lexiarchicis partum esse, ex oratione Demosthenis aduersus Leocharem apparet. Sigonius libro quarto, de repub. Atheniensium. Ludi. Theognis in Gnomis studium suum ludendi hisce verbis explicat: [Greek words]. Pubertate gaudens ludo: diu enim sub terra, amissa anima, iacebo sicut lapis mutus: linquam autem amabile̅ lucem Solis: quamuis verò bonus fuerim, videbor nihil amplius. Volanerii scurrae studium in alea exercenda indefessum. Horat. lib. 2. Serm. Sat. 7. perlequitur: Scurra Yolanerius, postquam illi iusta chiragra Contudit artitulos, qui pro se tolleret atque Witteret in pyrgum talos, mercede diurna Conductum pauit. Sepulchri studium, cura. Abrahamo tanta cura fuit honestè sepeliendi Saram coniugem mortuam Cariatharibae in Chananaea, vt apud Hettaeos ab Ephrone Hettaeo fundum cum duplici cauerna quadringentis argenti siclis emerit, eregione Hebronis, in qua eam sepeliret. Genes. 23. Iacobvs patriarcha, quamuis ia Aegypto regionem fertilissimam obtineret, & Pharaoni regi propter Iosephum filium gratissimus esset, moriens tamen iussit, vt in Chananaea in patrio sepulcro conderetur. Genes. 47. Iosephvs patriarcha cùm 110. annos vixisset, in Aegypto obijt, & suos iureiurando obstrinxit, vt cùm eis eorum???ue posteris Deus subuenisset & ex Aegypto eduxisset, ossa sua illinc exportarent. Genes. 50. Tobias senior, vir sanctissimus, filio Tobiae praecepit, vt se mortuum sepeliret honorificè: matrem honoraret, memor dolorum, quos eius causa pertulisset: eam???; vita functam, in eodem sepulcro honestè sepeliret. Tobiae 4. Vlysses apud Euripidem in Hecuba: [Greek words]. Atqui mihi quidem viuenti in dies, etsi pusilla habeam, omnia vtiq; sufficienter sunt: sepulcrum varò cuperem honoratum meum conspici: in longum enim hoc durat officium. Brutorum, in genere. Consule Tit. Humanitatis hominum erga bruta, fol. 2903. Amoris venerei exempla pete ex loco Libidinis, cum brutis qui concubuêre, 2298. Item Tit. Sepulora brutis extructa, sub loco Prodigalitatis, fol. 2473 Equorum. Apud Homerum Iliados [Greek words]. Andromache Hectoris vxor mariti equos priore cura quàm maritum complectitur, ipsiusmet Hectoris confessione: prius illis & suaue triticum proponens, & vinum simul immiscens, quàm Hectori. Vsqueadeò etiam Heroibus potior est eorum, quibus vehuntur, quàm suijpsius ratio. Narrant Diotrephem fuisse quempiam praediuite̅, qui maiorem in modum delectatus est alendis equis, vnde & postea hipparchus factus est: cuius hortatu exemplo???; multi iuuenes accensi fuêre ad curas equestres. Eras. in Adagijs. Alexandro Magno Hyrcanum pelagus & Caspium petente, Barbari repentino incursu exceperunt eos, qui equum Bucephalum ducebant. Rex misso caduceatore, ni remisissent sibi equum, omnibus necem cum liberis & coniugibus denunciauit. Quibus equum ad eum reducentibus, vrbes???ue suas dedentibus, praebuit se omnibus humanum: atque illis, qui ceperant equum, precium dedit redemtionis, Plut. in Alexandro. Sybaritarvm luxum, qui in conuiuia equos introducebant, qua???ue ratione à Crotoniatibus victi fuerint, pete ex Stratagematis, sub titulo, Equos hostibus adimere, vel inutiles reddere. C. Caligvla equorum fuit studiosissimus. Vnum autem equum, quem Velocissimum nominabat, inuitauit semel ad coenam, ita vt ei hordeum ex auro apponeret, funderet???; vinum in poculis aureis ad potum. Idem adeò amauit equum, vt se eum consulem facturum polliceretur. Cùm post infinita crudelia facinora seipse sacerdotem fecisset, equum collegam in sacerdotio designauit. Xiphilinus. Nero Romanorum imperator, in primis cursu & certaminibus equorum delectabatur: ita vt ob eam causam insignes equos victores, & iam senio confectos stola forensi, non secus ac homines, ornaret: eos???; honestabat pecunia stipendij loco. Xiphilinus in Nerone. Poppea coniunx Neronis principis delicatioribus iumentis suis soleas ex auro quoque induere solebat. Plinius lib. 33. cap. 11. Antoninvs Verus Imp. ad Prasina̅ aurigarum factionem fonendam, Prasino equo, quem Volucrem à celeritate nuncupauit, aureum conflauit simulacrum, quod equi desiderio secum absens habuit. Eidem ad praesepe stantipassas vuas propria manu fudit, & hordeum enucleatum. Nunquam nisi purpura instratum, ad se perduci iussit, extincto sepulcrum in Vaticano fecit. Auri modium saepe Prasiani ab eo petierunt. Sabell. lib. 5. Enn. 7. Memoriae traditum est, Theophylacto Lacapeni Imp. F. Patriarchae Constantinopolitano aliquando sacrificanti, magna coenae Dominicae quinta feria, & iam preces mysteriorum recita̅ti, superuenisse cum, cui equorum cura ab ipso demandata fuerat, laetum???; attulisse nuncium, quòd nobilissima equarum peperisset, addito etiam equae nomine: Patriarcham prae nimio gaudio re sacra vtcunque absoluta, ad Cosmidium accurrisse: viso???ue pullo recens edito, & satiatum spectaculo bruti, in magnum templum redijsse, vt de Seruatoris nostri pro nobis tolerato supplicio hymnorum recitationem ad finem perduceret. Cedrenus. Canum. Athaenaeus lib. 12. scribit Sybaritis vehementer in deli [45] cijs fuisse canes Melitaeos. Qui quidem hoc esse videntur in genere canum, quod nani & pumiliones inter homines. Erasmus in Adagijs. Auium. Circa annum Sal. 1558. in foro Veneto, quod est in editissima vrbis parte, Riuum altum vocant, Tvrcvs quidam innumeras aues, quae quia cantillando excellebant, venales prostabant, simul mercatus, spectantibus cunctis è cauea emisit, quòd se ferre non posse diceret animalculorum horum ca- ptiuitatem, quam ipse inter omnes aerumnas calamitosissimam esse, reipsa foret expertus. Piscium. Pythagoras aliquando emto retium iactu pisces captos emisit, non eos contemnens velut hostes & alienigenas, sed tanquam amicis iam factis & captiuis parcens, persoluto illoriun nomine precio. Plut. in Quaest. conuiu. L. Crassvs, cùm piscinis maximè delectaretur, murenam mortuam vnicè deplorauit plures dies, non aliter ac si filia mortua esset. Quuniq; ei à Domitio, cum quo censuram gerebat, probro daretur: Nimirum, Crassus respondit, fateor ita mepium esse, vt minima de causa plorem. At tu qui tres exrulisti vxores, minimè ploras. Macrobius, Aelianus, Plut. in Animantium comparatione. Serpentium. Tiberio Caesari in oblectamentis erat serpens draco, quem ex consuetudine manu sua cibaturus, cùm consumtum à formicis inuenisset, monitus est, vt vim multitudinis caueret. Icirco Romam redire noluit. Suetonius. Arborum. Vide Tit. Libidinis cum vegetabilibus, fol. 2300. Xerxes rex Persarum, contra Graecos expeditione suscepta, in Lydia platanum comperit, quam ob pulchritudinem aureo monili donauit, eam???; tuendam viro Persae, ex ijs qui Immortales dicuntur, delegauit. Herod. lib. 7. L. Lvcvllvs dux Romanorum, qui Mithridatem & Tigranem debellauit, primus cerasorum plantam ex Cerasunte Ponti ciuitate in Italiam deportauit, & fructum ipsum eodem nomine ex patriae ciuitate nuncupauit: vt testantur Romani scriptores. Athen. lib. 2. cap. 9. Bello Iudaico in balsami hortum, prope Hierichuntem, saeuiêre Iudaei, sicut in vitam suam. Contrà defendere Romani, & dimicatum pro frutice est. Serit???; nunc eam fiscus: nec vnquam fuit numerosior aut procerior. Plinius libro duodecimo, cap. 25. Q. Hortensivs platanos suas vino irrigare consueuit: adeo, vt in quadam actione, quam habuit cum Cicerone susceptam, precariò à Tullio postulârit, vt locum dicendipermutaret secum: abire enim in villam necessariò se velle, vt vinum platano, quam in Tusculano posuerat, ipse suffunderet. Macrob. lib. 3. Saturn. cap. 13. Fuit in suburbano Tusculani agri colle, qui Corne appellatur, lucus antiqua religione Dianae sacratus à Latio, velut arte tonsili coma fagei nemoris. In hoc arborem eximiam aetate Plinij adamauit Passienvs Crispus, bis consul, orator, Agrippinae matrimonio & Nerone priuigno clarior postea, osculari complecti???; eam solitus, non modò cubare sub ea, vinum???; illi affundere. Plinius libro decimosexto, cap. quadragesimo quarto. Aquae. Cùm Darivs Persarum: rex ad Thearum Thraciae amnem peruenisset cum exercitu, quem contra Scythas ducebat oblectatus amne, cippum erexit, his literis inscriptum: Theari amnis capita optimam aquarn atque pulcerrimam cunctorum amnium continent: & ad ea peruenit, exrecitum ducens aduersus Scythas, vir optimus atque pulcerrimus cunctorum hominum Darius, Hystaspis F. Persarum totius???; continentis rex. Herodot. lib. 4. Personarvm respec tv, quae mutuo amare possunt. Et dicitur Dilectio, Beneuolentia, [Greek words], saepe etiam [Greek words]. Arist. lib. 2. Rhet. desinit esse [Greek words] (quamuis interdum reuera non sint bona) [Greek words] (amici scilicet) [Greek words]) non priuati commodi causa) [Greek words] (opus enim est voluntatis significatione.) Est itaque [Greek words] (sic enim lib. 8. Ethic. [Greek words] vocat: [Greek words] autem magis ad habitum referri, eius???; accide̅s esse, asserit) propensa quaedam voluntas bene de quopiam merendi: nec voluntas tantùm, sed etiam significatio voluntatis. Differt tamen ab Amicitia, de qua inter Fortuita agemus: quoniam Amicitia cum ratione est vel vecta vel corrupta: Benuole̅tia autem pro puro affectu sumitur, qualis etiam in brutis veperitur, quae naturali quodam instinctu alijs bene velle, alios odisse conspiciuntur. Oritur deniq; Amicitia ex morum similitudine: Beneuolentia autem vel dispares moribus coniungit, & solam naturalem quandam inclinationem sequitur. Qnod in vltinsa finitionis particula additur, [Greek words], videtur ad Beneficetiam referendum: de qua sub Effectibus Affectuum. Virorum bonorum. Alexander Magnus viros bonos siue Graecos siue Barbaros amauit. Strabo lib. 1. Est hoc Persis insitum, vt in quocunque hominum genere virtuce̅ elucere perspexcrint, eam summo studio celebrent, vsqueadeò, vt hostes etiam, quos armis acerrimè persequu̅tur, laudibus summis afficiant. Cùm igitur Ismaël Persarum rex legatum ad reges Indiae misisser, in primis illi negotium dedit, vt Alfonsum Albuquercium Lusitanorum in India praertorem, nomine illius salutaret, se???ue libentissimè omnia, quae ad illius dignitatem pertinerent, facturum ostenderet. ann. 1514. Osonus lib. 9. rerum Em. Principum, Tyrannorum. Ex Tit. Fidei erga principes & magistratus, huc referantur exempla, fol. 2594. item ex Tit. Popularitatis principum erga subditos, quae conciliatrix est amoris, fol. 2896. Theognis Megarensivm suorum, sIue quorumuis aliorum erga tyrannum obseruantiam detestans, in suis Gnomis sic alloquitur tyrannum: [Greek words]. Calcibus insulta populo fatuo, percurte???; stimulo acuto, & iugum graue circumpone: nulluni enim inuenies populum, domini studiosum adeò, inter omnes, quos sol aspicit. Tib. Gracchus, postquam legem agrariam pertulit, descendens in forum sordidatus & lacrymis oppletus, vereri iacta̅s se, ne domum suam inimici nocte excinderent, aiq; obtruncarent se: adeò permouit Pop. Rom. vt circa aedes eius magna caterua tabernaculis erectis excubare̅t stationem agentes. At cùm amicus quispiam Tiberij subitò decessisset, in cuius cadauere tetra signa comparebant: vociferantes veneno hominem sublatum, concurrunt ad funus, lectum???: subierunt: cùm cremaretur, astiterunt. Eo interfectò à Nasica. Senatus vti populum ob ea acta leniret, plebi permitit, vt P. Crassum Gracchi propinquum legeret Triumuirum agris diuidundis. Nasica libera legatione in Asiam suscepta populi iram declinauit, licet Pontifex maximus esset. Plut. Patris patriae cognomen repentino maximo???ue consensu detulerunt Romani Augusto Caesari. Prima plebs, legatione Antium missa: dein quia non recipiebat, ineunti Romae spectacula frequens, & laureata: mox in curia Senatus. Medico Antonio Musae, cuius opera ex ancipiti morbo conualuerat, statuam, aere collato, iuxta signum Aesculapij statuerunt. Nonnulli patrumfamiliarum testamento cauerunt, vt ab haeredibus suis praelato victimae titulo in Capitolium ducerentur, votum???; pro se solueretur, quòd superstitem Augustum reliquissent. Quaedam Italiae ciuitates diem, quo primùm ad se venisset, initium anni fecerunt. Prouinciarum pleraeque super templa & aras, ludos quoque quinquennales penè oppidatim constituerunt. Reges amici, atque socij, & singuliin suo quisque regno, Caesareas vrbes condiderunt. Et cuncti simul aedem Iouis Olympici Athenis antiquitùs inchoatam, perficere communi sumtu destinauerunt, Genio???ue eius dedicare: ac saepe regnis relictis, non Romae modò, sed prouincias peragranti, quotidiana officia togati, ac sine regio insigni, more clientium praestiterunt. Eius natalem Equites Rom. biduo semper celebrarunt. Omnes ordines in lacum Curtij quotannis ex voto pro salute eius stipem iaciebant. Item Calendis Ianuarijs strenam in Capitolio etiam absenti: ex qua summa preciosissima deorum simulacra mercatus, vicatim dedicabat: vt Apollinem Sandallarim, & Iouem Tragoedum, alia???; in restitutionem Palatinae domus incendio absumtae. Veterani, decuriae, tribus, atque etiam singulatim è cetero genere hominum, libentes ac pro facultate quisque pecunias contulerunt: delibante tantummodo eo summarum aceruos, neque ex quoquam plus denario auferente. Reuertentem ex prouincia, non solùm faustis ominibus, sed & modulatis carminibus prosequebantur. Obseruatum etiam est, ne, quoties introiret vrbem, supplicium de quoquam sumeretur. Suetonius. Germanicus Drusi F. Caligulae pater adeò fuit Romanis gratus, vt saepiùs prae nimia officiorum turba, quum Romam renerteretur, vitae periculum adierit, multitudine ciuium omnis sexus & aetatis ad vigesimu̅ vsq; lapidem obuiam prodeunte. Romae c̅ ad prima̅ fama̅ valetudinis eius attonita &moesta ciuitas sequentos nuntios openretur: & repentè iam vesperi [46] incertis auctoribus conualuisse tandem percrebuisset: passim cum luminibus & victimis in Capitolium concursum est, ac penè reuulsae te̅pli fores, ne quid gestientes vota reddere morarentur. Expergefactus è somno Tiberius est gratulatium vocibus, atq; vndiq; concinentium, Salua Roma, Salua patria est, Saluus est Germanicus. Et vt demum fato functum palàm factum est, non solatijs vllis, non edictis inhiberi luctus publicus potuit: durauit???, etia̅ per festos Decembris mensis dies. Auxit gloriam desiderium???ue defuncti etiam atrocitas insequentium temporum: cunctis nec temerè opinantibus, reuere̅tia eius ac metu repressam Tiberij saeuitiam, quae mox eruperit. Templa sunt Romae lapidata, subuersae deûm arae, lares domestici à quibusda̅ in publicu̅ abiecti. Barbarorum regum quidam, qui Rom. nomen alioqui infensè oderant, barbam deposuisse dicuntur, & vxoru̅ capita rasitasse; in argumentum maximi luctus. Parthorum rex conuictu & venatu abstinuit, quod in ea gente sit iustitij instar. Sab. lib. 2. En. 7. ex Suetonio. Caligula inter Milites patris sui Germanici educatus, tantum apud illos amore & gracia valuit, vt post excessum Augusti, tumultuantes, & in furore̅ vsq; praecipites, solus haud dubiè conspectu suo flexerit. Non enim prius destiteru̅t, qua̅ ablegari eum ob seditionis periculum, & in proximam ciuitatem demandari animaduertissent. Tunc demum ad poenitentiam versi, represso ac retento vehiculo, inuidiam, quae sibi fieret, deprecati sunt. Eidem ingresso vrbem, statim consensu Senatvs, & irrumpentis in curiam turbae, irrita Tiberij voluntate, qui testame̅to alterum nepotem suum praetextatum adhuc cohaeredem ei dederat, ius arbitrium???ue omnium rerum permissum est, tanta publica laetitia, vt tribus proximis mensibus (ac ne totis quidem) supra centum LX millia victimarum caesa tradantur. Cùm deinde paucos post dies in proximas Campaniae insulas traiecisset, vota pro reditu suscepta sunt: ne minimam quide̅ occasionem quoquam omittente, in testificanda solicitudine &cura de incolumitate eius. Vt verò in aduersam valetudine̅ incidit, pernoctantibus cunctis circa palatium, no̅ defuerunt, qui depugnaturos se armis pro salute aegri, qui???ue capita sua titulo proposito vouerent. Accessit ad immensum ciuium amorem notabilis etiam externorum fauor. Namque Artabanus Parthorum rex, odium semper contemtum???ue Tiberij prae se ferens, amicitiam eius vltrò petijt: venit???ue ad colloquium legati consularis: & transgressus Euphratem, aquilas & signa Romana, Caesarum???; imagines adorauit. Imperium adeptus, P. R. vel (vt ita dicam) hominum genus, voti compote̅ fecit: exoptatissimus princeps maximae parti prouincialium, ac militum, quòd infantem pleriq; cognouerant: sed & vniuersae plebi vrbanae, ob memoriam Germanici patris, miserationem???, propè afflictae domus. Itaq; vt à Miseno mouit, qua̅nis lugentis habitu, & funus Tiberij prosequens: tamen inter altaria, & victimas, ardenteis???; tedas, densissimo & laetissimo obuiorum agmine incessit, super fausta nomina, sidus, & pullum, & puppum, & alumnum appellantium. Ob praeclara imperij initia inter reliquos honores decretus est clypeus aureus: quem quotannis certo die collegia sacerdotum in Capitolium ferrent, Senatu proseque̅te: nobilibus???, pueris ac puellis, carmine modulato, laudes virtutum eius canentibus. Decretum autem, vt dies, quo cepisset imperium, Palilia vocaretur, velut argumentum rursus conditae vrbis. Suetonius. M. Antoninus Pius cum iucunditate à Senatv Diuus est appellatus, cunctis eius pietatem, clementiam, ingenium, sanctimoniam???, laudantibus. Ob cuius honorem decreti sunt sodales Antoniani, Circenses, templum: flamen, solus???; omnium propè principum prorsus sine ciuili & hostili sanguine, quantum ad seipsum pertinet, vixit. Spartianus. Gordianus filius Gordiani eius, qui in Africa perijt, vel, vt alij, ex filia nepos, amabatur plurimu̅ memoria aui vel auunculi siue patris, à militibus, quòd ij militari morte ac necessitate perierant pro Senatu Populo???, Romano. In tantum???; diligebatur, vt ingenti studio ac gratia Senatvs & Milites eum filium, populus delicias suas appellârit. Et posteaquam interfectis Maximo & Balbino Impp. constitit apud veteranos, solum Gordianu̅ regnare, inter populu̅ & milites ac veteranos pax roborata est, & finis belli intestini fuit. Satis constat, Romae seditione sub id tempus orta, quo puer ipse Caesar appellatus est, quum ad perniciem ciues saeuirent inter se, nec certamen semel accensum dirimi à Balbino posset, sed media colluuione hominum violatus cessisset: non prius tumultum illum resedisse, quàm puer Gordianus, proceri cuiusda̅ hominis humero insidens, fuerit in mediu̅ prolatus. Sabell. lib. 6. Enn. 7. Vbi factus est certior Senatus de morte eius, in numerum deorum retulit. Nam Philippus interfector morbo eum perijsse, Senatui scripsit. Non fuit tamen inulta iuuenis Gordiani caedes: quicunq; in eum coniurauerunt, crudelibus supplicijs interierunt. Capitolinus. Gallinon modò regibus suis enixissimè parent, sed eos vt mortalibus augustiores venerantur, putant???; indecorum & turpe domi remanfisse, quum illos & bella iuste suscipere, & certis semper auspicijs ad victoriam proficisci persuasum habeant. Quinetiam verba, habitum oris, effigiem, & cuncta denique religione quadam in regibus suis admirantur. Iouius lib. 1. Hist. Erat in Ferdinando Aragonio Alfonsi regis Neapolitani F. mirifica indoles bellicae virtutis: nemo enim eo vel equitandi vel decurrendi agilitate atq; peritia admirabilior habebatur: nemo eum vitae splendore atque munditijs anteibat: nemo deniq; comitate, munificentia, liberalium???, artium studijs apud Cives aequè ac Milites commendatior aut gratior vnquam fuit. Iouius lib. 2. Hist. Philippus Maximiliani Caesaris filius, Belgarum princeps, in Hispaniam nauigans, vt Isabellae socrus dotale regnum adiret: receptus est ab Hispaniae Proceribvs vsque adeò studiosè, vt Ferdinandum regem socerum desererent: cui tanquam seni & parum liberali facilè omnes florentem aetate & splendore vitae nouum regem anteponebant. Ferdinandus suorum leuitatem perfidiae proximam detestatus, Neapolim nauigauit. Nec multò pòst Philippus ab intemperie noui coeli, cui Belgicae epulae minimè congruebant, oborta febre surreptus est. Iouius. Ducum. M. Cato minor Trib. militum creatus in Macedoniam missus est ad Rubrium praetorem. Comitatus seruis quindecim, duobus libertis, & amicis quatuor, ipsis equo vectis pedibus incedens, applicabat se vicissim cuique, colloquebatur???;. Milites sui reddere similes maximè enitens, quod minimè morabatur, est assecutus, gloriam & beneuole̅tiam, & eximium honorem, & studium Militvm. Nam quae alijs imperabat, ea quia vltrò praestabat ipse, expleta militia lacrymis complexibus???, eum sunt prosecuti, substernentes in via, qua pergebat, vestes, manus eius deosculantes. Plut. in eius vita. In grauissima illa contentione, quae ob imperium Romanum inter Othonem & Vitellium exarsit, cùm iam Vitellius ad Bebriacum victor esset factus, Vnvs ex equitibus Othonianis cladem Othoni nunciauit, qui cum exercitu non fuerat. cui postquam fidem non dedisset, atque fugitiuum militem iudicâsset: Vtinam, inquit, haec falsa essent, Caesar. libenter enim te victore mortem occumberem: nunc autem vtcunque sit, moriar, ne videar salutis meae causa fugisse. Tu verò cùm hostes huc non multò pòst venturi sint, statue quid tibi faciendum putes. Haec cùm dixisset, manus sibi attulit. Suet. Multi Militvm cum plurimo fletu manus ac pedes iacentis Othonis, qui semetipsum pugione traiecerat, exosculati, fortissimum virum, vnicum Imperatorem praedicantes, ibidem statim nec procul à rogo vim suae vitae attulerunt. Multi & absentium accepto nuncio prae dolore armis inter se ad internecionem concurrerunt. Deniq; magna pars hominum, incolumem grauissimè detestata, mortuum laudibus tulit: vt vulgò iactatum fit, etiam Galbam ab eo non tam dominandi, quàm Reipublicae ac libertatis restituendae causa interemtum. Suetonius, Plut. in Othone, Dion. Victor Pisanus, cùm bello Ligustico 1111. ad pugnam inexplorato exiuisset, & magnam cladem à Genuensibus accepisset, in vincula à Venetis coniectus est, cuius alioqui praeclara facta plurima eo bello extabant. Eius damnationem iniquo animo Popvlvs tulit, sed iniquiore ipsam carceris ignominiam. Rumor erat, inuidia paucorum nobilium potius, quàm quòd ita meritus esset, Victorem in vinculis esse. Itaque cùm ad defendendam contra Genuenses vrbem quindecim triremes instruendae essent, sex instrui vix potuerunt ob remigum paucitatem, omnibus ferè dare nomina recusantibus, id???ue in Patrum inuidiam, qui Victorem in vincula coniecerant. Capta verò à Genuensibus Clodia, tota???ue vrbe extrema metuente: populi vocibus, Victorem ad Rempub. restituendam liberandam???ue petentibus, fit senatusconsultum, vt Pisanus & alij eiusdem causae rei è carcere educerentur. Quod vbi populo nunciatum est, ingens in curiam factus est concursus. Sed vt erat hominis modestia, voluit nocte illa, quae secuta est, in carcere esse, ac interim accersito, qui se audiret, confessionem fecit. Vbi verò illuxit, curiam ascendit, & ad Nicolai aram sacris interesse voluit, sumsit & eucharistiam, vt per ea osten deret, se omni publicae & priuatae iniuriae ignoscere. Hinc ad conspectum Principis & Patrum abductus, laeta hilari???ue fronte senatum salutauit. Restituto eo in pristinam dignitatem, singula collegia, vici, conuentus publicè priuatim???ue alij alia ad instituendam classem gratis obtulêre: quidam etiam priuato sumtu se totas triremes instructuros professi sunt. Clodia recepta, & Ligure victo, Siponti ingenti omnium luctu vita decessit. Ferunt nunquam alium gratiorem suis ciuibus fuisse: quo factum sit, vt viuum illum patronum vno ore omnes dicerent, ac tum defunctum non minus quàm pa [47] rentem remiges socij???ue nauales luxerint. Eius corpus domum delatum, frequenti populo Patres ad Antonij aedem magnificè sepeliuêre: neque vllius vnquam funus maiore luctu & lamentatione est elatum. Sabellicus libro septimo Decadis 2. Subditorum. Consule Tit. Clementiae, f. 2667. Popularitatis, 2896. Fidei principum, erga subditos & ciues, f. 3311. Illic Habitus, hic Affectus solius habetur ratio. Militum. C. Ivlivs Caesar diligebat vsqueadeò milites suos, vt audita clade Tituriana, barbam, capillumque summiserit: nec antè demserit, quàm vindicasset. Quibus rebus & deuotissimos sibi, & fortissimos reddidit. Suetonius. Victus Otho Imp. à Vitellio in campis Bebriacis, ad despiciendam vitam exemplo manipularis militis concitatus fuit, qui cùm cladem exercitus nunciaret, nec cuiquam fidem faceret, ac nunc mendacij, nunc timoris, quasi fugisset ex acie, argueretur, gladio ante pedes eius incubuit: hoc viso proclamauit Otho, non amplius se in periculum tales, tam???; benemeritos coniecturum. Fratrem igitur, fratris???; filium, & singulos amicorum cohortatus, vt sibi quis???; pro facultate consuleret, ab amplexu & osculo suo dimisit omnes: secreto???ue captato, binos codicillos exarauit ad sororem consolatorios. Sed & ad Messalinam Neronis, quam matrimonio destinauerat, commendans reliquias suas, & memoriam. Quicquid deinde epistolarum erat, ne cui periculo aut noxae apud victorem forent, concremauit. Dimisit & pecunias domesticis ex copia praesenti, se???; pugione confodit. Suet. Nicephorvs Phocas Imp. vt erat militari ingenio praeditus, in bello cadentes milites voluit in numerum martyrum referri, & hymnis publicè coli. Verùm ministri Ecclesiae restiterunt, addita etiam suspensione eius à sacra coena ad triennium. Zonaras. Magnus Sfortia è turmarum cohortium???ue praefectis eos maximè adamauit, fraterno???ue amicitiae iure sibi obstrinxit, qui manu praecipuè valerent. Diuisa enim inter ducem & militem esse militiae munera dictitabat, vt victoria pararetur: quum in illo ante omnia rationem, atque prudentiam, in his autem expeditam vim, peracrem impetum, & indomitum robur omnino requireret. Propterea eos maximè deuitare clamnare???ue erat solitus, qui in coronis sollicitè nimis atque subtiliter de belli ratione, exitiu???ue rerum disserendo, quid statuendum, quid ve tentandum foret, imperatori consulere atque praescribere viderentur: caeterùm ipsi perlibenter aspera quaeq; & periculosa munia detrectarent, solo???; & inani sapientiae nomine contenti, fortibus viris verae laudis materiam relinquerent: qui imperantibus alacriter parére, vehementer???; pugnare, nec vulnera & mortem timere didicissent. Iouius in vita eius. Conciuium. Vide Tit. Legislatorum, f. 966. item Prudentiae in Seditionibus pacandis, f. 1713. 1809. Aratvs Sicyonius eiecto Nicocle tyranno XXV. talenta à Ptolemaeo rege sponte donata egenis ciuibus distribuit: ab eodem altera CL. ad exules placandos, qui praediorum suorum possessores fatigabant, emendicauit in Aegyptum nauigans. Plutarchus. Herodij castelli Incolae ciuem suum Eleazarum à Romanis captum vti redimerent, arcem alioqui inexpugnabilem Lucilio Basso Romano legato dediderunt. Iosephus libro 7. cap. 25. belli Iudaici. Discipulorum. Consule Titulum Fidei erga discipulos, f. 3308. Phidias statuarius Agoracritum Parium discipulum suum adeò dilexit, vt nomen eius suis operibus inscripserit pleris???; Sammonicvs Serenus praeceptor Gordiani iunioris adeò eius ingenium probauit, vt bibliothecam illi suam duûm & sexaginta millium voluminum moriens testamento reliquerit. Sabellicus lib. 6. Enneadis 7. Cùm Otho 1. Imp. festo Paschatis conuiuium proceribus exhiberet, puer cuiusdam nobilis fame stimulatus manum patinae immisit. Cui cu̅ dapifer alapam impegisset, Paedagogvs ira percitus dapiferum transfodit. Ioan. Paulus in Iocoserijs. Peregrinorum. Athenienses sicuti reliquis in rebus hospitum & externorum studiosi fuêre, sic & in deis. Externa enim multa suscepêre sacra, & Thracia & Phrygia. Strabo lib. 10. Cretenses non tantùm peregrinos humaniter hospitio excipiunt, sed in conuiuio etiam principibus longè anteponunt, & ad magistratus gerendos saepenumero vocant. Heraclides de Politijs. Cimon Miltiadis fuit Lacedaemoniorum à prima aetate studiosior. Ac filiorum quidem geminorum, vt tradit Stesimbrotus, alterum Lacedaemonium, Eleum alterum appellauit, quos genuerat ex coniuge Clitoria. Quapropter improperauitijs crebrò Pericles genus maternum. Extollebat semper in concione Lacedaemonem: praecipuè verò, si quid incusaret eos, aut incitaret, vt Stefimbrotus refert, habebat in ore: Atqui non sunt Lacedaemonij certè tales. Vnde inuidiam sibi & odium ad populum conflauit. Plutarchus in Cimone. Aristobvlvs Iudaeorum rex primus post Babylonicam captiuitatem, Philellen dictus est, id est, amator Graecorum. Iosephus lib. 13. cap. 19. Gratianvs Augustus parta ingenti victoria in Gallia aduersus Germanos, haud longè ab Argentaria vrbe, cùm percharos quosdam haberet milites Alani generis, armis???; Alano more vteretur, magna Romanarum legionum indignatione, equo & amictu, vt caeteri Alani, coepit vti, quos sibi post obitum patrui Valentis conciliauerat. Qua de re odia in se militum excitauit, vt legiones ad Maximum, qui tyrannidem in Gallia arripuerat, deficerent. Cuius deinde fraude perijt. Manvel Comnenus Imp. eunuchis cubicularijs, alijs???; ministris barbaris, qui expeditiùs spuebant, quàm loquebantur, erat facilis & benignus, eos???ue locupletabat, licet omnis eruditionis expertes essent, & linguae Graecae vestigia ita persequerentur, vt speculae & rupes extremum sonum pastoralium canticorum. Iisdem non modò summos magistratus tradebat, sed pro tribunali iuris dicundi prouinciam in causis difficilimis, quae vel peritissimis legum negotium facesserent, assignabat. Nicetas lib. 7. Andronicvs Comnenus tyrannus, in palatio agens, satellites ex barbaricis cohortibus, linguae Graecae maxima ex parte ignaros, ante cubiculum & fores excubantes habebat: sed & canem ferocissimum, qui & cum leonibus pugnare, & armatum equitem humi sternere poterat, in suo conclaui alebat. Et satellites quidem noctu procul ab eius cubiculo cubabant: canis verò ad ianuam alligatus, ad exiguum strepitum horrendum in modum latrabat. Nicetas libro secundo. Borivorivm fratrem, ab exilio reuocatum, Vladislaus in Boëmiae principatus societatem admiserat, & mira animorum consensione regnum administraba̅t, ferè per biennium, cùm calumniatorum scelere denuò de gradu deiectus est, eo solo nomine, quòd Germanos magis quàm Boiemos in aula fouere videretur. Aucta indignatio ex voce Boriuorij improuida, qua cuidam submonenti vt parciùs natione illae vteretur, respondit, prius Vultauiam pisces, quàm se Germanos deserturum esse. Ergo Boiemi paulatim ab illo dilabi, clàm mordere, palàm occursum fugitare, Germanos malè tractare, ad omnia ista Vladislao conniuente. Tandem Boriuorius, viatico satis lauto contracto, fratre???; insalutato, primam exilij sibi sedem in Bauaria delegit. Sed cùm Vladislaus breui pòst tempore siliam suam Friderico Bauariae principi despondisset, in Pannoniam ad Regem Stephanum perfugit, ibi???, vitae suae finem fecit. Dubrauius lib. 11. Lescvs Niger Polonorum rex peregrinum militem Germanum ob fidem dilexit, vt & habitu eorum vteretur, & Cracouiae regimen solis Teutonicis permitteret. Cromerus. Sveno rex Danorum cultu Germanico gaudens suorum odia contraxit. Saxo. Amicorum. Philemon comicus Syracusanus Euripidem sic admiratus est, vt ita scripsisse feratur in primo Graecorum Epigrammatum [Greek words]: [Greek words] Hostium, Inimicorum. Martyrum quorundam erga hostes religionis charitatem pete ex Tit. Clementiae erga insidiatores vitae suae, fol. 2680. [Greek words] ex Titulo Martyrum, fol. 3028. item, Conuertere impios, fol. 3087. item, Doctorum Ecclesiasticorum, fol 1306. Sponsorum, Maritorum. Consule Tit. Coniugalis & Vidualis pudicitiae, fol. 2268. 2269. item, Fidei coniugalis, fol. 3330. item, Felicis coniugij, fol. 3900. Oenone nympha cognita Paridis licet periuri & adulteri morte, seipsam interemit. Parthenius in Eroticis, cap. 4. Laodamia Acasti F. tanto desiderio Protesilai sponsi sui, qui primus Graecorum à Troianis in litore interfectus est, flagrauit, vt imaginem illius pictam suauiaretur & amplecteretur, & in eius etiam amplexu contabesceret. Hinc locus fabulae datus, Protesilaum impetrata à Plutone venia Laodamiae apparuisse: illam desiderio mariti consequendi ferro incubuisse. Eustathius Iliados???. Cùm Icarius Vlyssi Penelopen nuptum dedisset, Vlyssis animu̅ tentauit, nunquid Lacedaemone domicilium habere vellet. Quae spes vbi hominem fefellit, Penelopen filiam orare coepit, ne se desereret, atq; vt secu̅ permaneret. Quin & Ithacam iam proficiscentem in curru prosecutus multis eam sollicitabat precibus. Vlysses tandem victus hominis importunitate, puellae optionem dedit, vel se vt sequeretur, si id mallet, vel cum patre Lacedaemonem rediret. Ibi illam aiunt nihil sanè respondisse, sed facie̅ tantùm velâsse. Icarius, cùm fibi probè nosse videretur, quid illa animi haberet, vt cu̅ Vlysse abiret, permisit. Signum verò Pudoris eo in loco dedicauit, quò Penelope, cùm faciem velauit, peruenerat: stadijs ferè triginta à Sparta. Pausanias in Laconicis. Capanei apud Thebas mortui du̅celebrare̅tur exequiae, vxor Evadne in rogum mariti se coniecit. Ouid. lib. 3. de Arte: Accipe me, Capaneu, cineres miscebimus, inquit Iphias, in medios desiluit???; rogos. Indorvm foeminae, cùm more patrio complures eidem nubant, mortuo marito, in certamen iudicium???; veniunt, qua̅ ex ijs maximè dilexerit. Cic. lib. 5. Tusc. quaest. Val. Max. lib. 2. cap. 1. Ael. lib. 7. de Var. hist. Quem morem etiamnum hodie durare, testatur Osorius de rebus gestis Emmanuelis regis Lusitaniae. Propertius lib. 3. Felix Eois lex funeris vna maritis, Quos aurora suis rubra colorat equis. Namq; vbi mortifero iacta est fax vltima lecto, Vxorum fulis stat pia turba comis: Et certamen habet lethi, quae viua sequatuv Coniugium: pudor est non licuisse mori. Ardent victrices, & flamme pectora praebent, Imponunt???, suis ora perusta viris. Eumenes in Gabiene praelio commisso contra Antigonu̅, caesos sepelire studebat. Intersuit quo???, Ceteus eorum, qui ex India venerant, dux. Hic duas Vxores reliquit comitantes in exercitu, vnam quidem quae recens nupserat, alteram verò quae paucis antè annis in societatem domesticam venerat, vtramque autem amico animo erga ipsum affectam. Cùm enim lex Indis patriae vnam comburi iussisset, aderat vtraque ad Cetei sepulturam, vt commorerentur, tanquam pro praeclaro praemio simul ambitiosè decertantes. Ducibus adiudicantibus iunior declarauit alteram esse grauida̅, & propter id non posse vti lege. Senior declarauit iustius esse, vt quae aetate prouectior esset, eadem honore quoq; praecederet. Siquidem vsu euenire in omnibus alijs rebus, vt senioribus iunioribus multò superiores sint in reuere̅tia & honore. Duces cùm per eos, qui obstetricari possent, seniorem grauidam esse cognouissent, iudicio praetulerunt iuniorem. Quo facto, ea quae iudicio exciderat, cum lamentatione abibat, lacerato diademate, quo caput obuolutum habebat, & vulsis capillis, perinde ac si graius quedam calamitas denunciata fuisset. Altera verò victoria gaudens abibat in pyram, mitris coronata à familiaribus mulieribus, ornata???; magnificè, veluti ad quasda̅ nuptias producebatur à cognatis, in virtutem ipsius hymnum canentibus. Vt autem pyrae admota fuit, detractum ornatum suum, distribuit domesticis & amicis, vt videri posset amatoribus reliquisse monimentum. Erat autem ornatus ad manus multitudo anulorum alligatorum lapidibus preciosis, & colore varijs: caput erat ornatum aurearum stellarum numero non paruo, varijs lapidibus distincto: collum freque̅tibus torquibus circu̅dabatur, quarum erant quaeda̅ minores, aliae caeteris impositae paulatim maiores. Ad extremum salutatis familiaribus à fratre rogo imposita est, atq; admirante eam multitudine, quae ad spectaculum concurrerat, vitam heroicè finiuit. Exercitus enim Vniuersus in armis ante ince̅sum rogum ter circumiuit. Ipsa ad viri latus collocata, & in flamma ignis nulla molliore voce emissa, commouit spectatorum alios ad misericordiam, alios ad laudes immensas. Diodorus lib. 19. Catharorvm gens in India lege illud scitum habet atque obseruat, vti vxor cum marito mortuo incendatur. Id???;, ob soeminae cuiusdam veneficium in marito patratum, à Barbaris institutum ferunt. Diod. lib. 17. Thraces, qui supra Crestonaeos incolunt, singuli plures vxores habent: quorum vbi quis decessit, disceptatio magna sit inter Vxores, quaénam dilecta à marito praecipuè fuerit. Quae talis iudicata est, ea à viris ac mulieribus exornata, ad tumulum à suo propinquissimo mactatur, vna???; cu̅ viro humatur. caeteris vxoribus id sibi pro ingenti calamitate ducentibus: nam id eis summo dedecori datur. Herod. lib. 5. Arganthone domesticum victum conuersationem???; hominu̅ auersabatur. Rhesus rex Thracum. pulcritudine illius illectus, vxorem eam ducit. Tandem ad bellum Troianum, multum illa licet reluctante, profectus, à Diomede sauciatus moritur. Arganthone eius morte cognita, rursus abijt in cum locum, vbi primùm cum ipso erat congressa: ibi???; diuagata frequenter nomen Rhesi inclamans tandem prae moerore perijt. Parthen de Amat, capite trigesimosexto. Stratonis Sydoniae principis Vxor, cùm accepisset, hostes vrbem ingressos esse, atq; haud longè abesse, vt viro suo poti rentur: ademto ei gladio, manu sua ipsum occidit: corpus???; eius, quantum pro tempore potuit, decenter exornauit: mox gladio seipsam traiecit: vt eadem in morte viro, qua viuens, charitate comes esset. Fulg. lib. 4. cap. 6. Learchvs Archelaum Cyrenarum rege̅ amicu̅ veneno sustulit, & regnum occupauit spe potiundae Eryxone reginae. Haec conditionem sibi non displicere simulans, Learchum ad se noctu solum in colloquium vocat. Qui nihil insidiarum metuens prae amoris magnitudine in aedes Eryxonae se recepit, ibi??ue à duobus quos illa domi occultârat, interemtus est, & corpus de fenestris deiectum. Fulgosus libro nono, capite decimo. Artemisia Cariae regina, Mausolum virum defunctum tanto prosequuta est amore, vt eius cineres paulatim ebiberit, ei???; sepulchrum inter septem orbis miracula connumeratum extruxerit, ad funus quoq; encomijs honestandu̅ principes oratorum ex tota Graecia euocârit. Val. lib. 4. cap. 6. Gell. lib. 10. capite decimooctauo. Phila cùm Demetrium Poliorcetem regem, maritum suum, accèpisset praelio victum in Cassandriam amissis regnis se recepisse, veneno seipsam extinxit. Plut. in Demetrio. Cyzicus Aeneae F. cùm recèns vxorem duxisset Clytbn, co̅gressus per ignorantiam cum illis, qui in naui cu̅ Iasone nauigauerant, interijt. Clyta prostratum amplexa ac vehementer lamentata, noctu clàm ancillis ab arbore quadam se suspendit. Parthenius de Amat. cap. 28. Carthaginenses duce Himilcone Gelam Siciliae obfidebant. Decreuerant obsidionis initio Geloi liberos vxores???ue Syracusas transmittere, perterriti mole incumbentis periculi. Quod simul ac compertum Matribvsfamilias fuit, omnes ad aras in foro positas confugare, nec hinc abduci posse, sed perstando orare, vti liceret communi cum viris cuiq; suis labore fortunam, quaecunque futura esset, experiri. Quarum precibus victi, ab incoepto destitêre, manere???uo vnà permissum. Diod. lib. 13. Camma Sinati tetrarchae in Gallia vxor, & Dianae sacerdos, corporis pulcritudine & animi virtute nobilis, cùm Erasinorix, vt ea potiretur, maritum per dolum occidisset, eam???ue multoties frustra tentâsset, simulauit tandem se ipsi assentiri. Veniebat Erasinorix & cum eo omnes Galli, perfecta aetate viri & mulieres. Quem illa perhumaniter exceptum ad aram adduxit, & ex aurea phiala mulsum veneno mixtum illi propinauit. Is tanquam sponsus à sponsa cum voluptate acceptum bibit. Illa magna voce exclamans, & in genua procumbens: Gratiam habeo, inquit, tibi veneranda Diana, quod mihi concesseris in tuo templo. pro marito, mea causa interfecto, supplicium exigere. Hi??? dictis confestim & ipsa mortem obijt, & sponsus cum ea ad aram deae vitam reliquit. Polyaen. lib. 8. & Alex. lib. 2. cap. 5. Panthea vxor Abradatae regis Susorum, qui Croeso suppetias tulerat, à Cyro Persarum rege capta, cùm forma omnium mulierum pulcerrima esset, Cyrus eam Araspae Medo custodiendam tradidit, neque in conspectum suum admittere voluit, ne illius specie victus, marito eius, licet hosti, iniuriam faceret. Illa saepe ab Araspe sollicitata castitatem seruauit, & maritum quoque suum Cyro conciliauit. Quo in pugna contra Croesum interemto, supra mariti cadauer acinace seipsam confodit. Cuius exemplumtres spadones imitati sunt. Cyrus honorificè Pantheam cum Abradata marito ad Pactolum fluuium tumulari curauit, inscriptis in columna eorum nominibus, Syrijs literis: tres inde alias columnae posuit cum inscriptione, Eunuchorum. Xenophon. lib. 5. 6. & 7. de Cyri paedia. Porcia Catonis filia, M. Bruti vxor, cùm maritum magnum quid animo voluere ex vigilijs ipsius collegisset, periculum suae constantiae & taciturnitatis, vulnere sibijpfi in coxam illato, marito exhibuit, & sic ad secretum sibi communicandum (ea autem erat conspiratio in Caesarem) perpulit: se non tanquam pellicem ad lecti tantùm & mensae consortium, sed etiam ad prosperorum & aduersorum societatem ei nupsisse dictitans. Sed & quo die facinus aggressuri erant, Bruto metuens, in animi graue deliquium incidit: à quo vix refocillari potuit. Bruto tandem in Philippensi acie victo & occiso (vt Nicolaus philosophus scribit, & Valerius Maximus) mori destinauerat. Cùm amicorum nemo id permitteret, sed adhaererent ei assidui, asseruarent???ue, ex foco arreptos carbones hausit, ore???ue occluso & compresso semetipsam suffocauit. Plut. in Bruto. Polyaenus lib. 8. scribit, ignes quasi vnctura sese iussisse adferri, multos???, candentes carbones manibus arreptos, in os iniectos antè deuorasse, quàm quispiam ex praesentibus succurrere posset. Cùm Senecae Nero generis mortis arbitrium obtulisset, ipse???ue apertis venis in balneo cum sanguine simul vitam effundere elegisset, Pavlina eius vxor, co̅iugali amore com [49] pulsa, (quanquam Seneca repugnaret) mori decreuerat, vt no̅ minus in morte, quàm dum vixerat, viro fidissima comes esset. Caeterùm cùm rem Nero resciuisset, misit qui sanguinem fisterent, atque eam in vita retinerent. Itaque cùm iam multum esset sanguinis effusum, pallida semper mansit, atque in vultu pudici amoris sui signa semper retinuit. Fulgosus & Egnatius lib. 4. cap. 6. Cùm Caecinna Paetus Patauinus Furij Camilli Scriboniani Dalmatiae legati partes secutus esset contra Claudium Imp. occiso Scriboniano, ipse Romam pertractus est. Arria vxor eum cum parua scapha secuta est, quandoquidem à militibus in eadem naui vehi prohibebatur. Mox cùm Caecinna mori iussus esset à Claudio, optione tamen necis data, Arria cum marito mori voluit. Verùm prohibentibus amicis, filia & genero, capite parieti illiso cùm in deliquium animi cecidisset, postquam ad se redijt: Dixeram, inquit, vobis inuenturam quamlibet duram ad mortem viam, si vos facilem negassetis. Facta inde mortis copia, animosè praesente marito gladium arripuit, & se primam traiecit. Plinius libro 3. Epistol. ad Nepotem. Ipsius verba Martialis eleganter expressit: Casta suo gladium cùm traderet Arria Paeto, Quem de visceribus traxerat ipsa suis: Si qua fides, vulnus quod feci, non dolet, inquit: Sed quod tu facies, hoc mihi, Paete, dolet. Maximus Iuliani Apostatae in magicis praeceptor, sub Valente Imper. in vincula coniectus est, & diris affectus tormentis. Tandem orauit Vxorem, vt medicatam sibi potionem emeret, qua porrecta è malis eriperetur. Ea verò emit, secum???ue allatam, cùm ille posceret, bibere praeoccupauit: à necessarijs & genere proximis sepultura cohonestata: sed Maximus bibere supersedit. Tandem à Clearcho Asiae praefecto liberatus est. Eunapius. Fannia Thraseae Paeti Patauini filia Heluidium Priscum Ta rentinum maritum bis secuta est in exilium: tertiò ipsa propter maritum relegata fuit. Piscator quidam Larij lacus accola, cùm laesa haberet pudenda, quae curari posse non videbantur, Vxor cùm diu à viro, quem aegritudinis suppudebat, hoc petijsset, tandem impetrauit, vt morbi locum inspicere posset: pollicita, se liberè quid de morbo sentiret postea detecturam. Perspectum locum vt curari non posse animaduertit, amoris animi???ue simul plena, ex fide omnia quae sentiebat viro narrauit: hortata???ue eum est, ne semper in tanto cruciatu vitam ageret, sed cum vita morbi quoque dolorem finire vellet. Cùm ipse ei annuisset, arctissimis vinculis se cum viro simul colligauit, atque de rupe ambo in lacum praecipites missi simul interierunt. Fulgos. lib. 4. cap. 6. ex Plinij Epistolis. Asmundi Suecorum regis vxor Gvmilda, cùm in praelio occisum à Danis maritum audiuisset, ferro sibi mortem consciuit. Saxo Grammaticus. Vinedi foedissimum & teterrimum genus Saxonum, tam magno zelo matrimonij amorem mutuum seruârunt, vt Mvlier viro proprio mortuo viuere recusaret: & laudabilis mulier esse iudicaretur, quae propria manu fibi mortem inferret, vt in vna strue pariter arderet cum viro suo. Bonifacius in epistola ad Ethilbaldum regem, referente Vuilhelmo Malmesburiensi lib. 1. cap. 64. de Anglis. Apud Herulos quondam Istri accolas inualuerat mos vetus, vti concedente ex humanis viro Vxor, quae virtutis existimatione aliqua foret, vel quae fibi quaereret gloriam, laqueo apud mariti sepulcrum gulam frangeret: aliàs ignominiae deformabatur nota, odijque in viri propinquos subibat crime̅. Caelius lib. 28. cap. 22. Antiq. lect. Quod eò magis mirum videtur, cùm viri ipsi adeò impudicè agerent, vt bestijs quoque commiscerentur: & senio confectas, si aduersa valetudine laborarent, ne eas alendi onere grauarentur, occiderent. Fulgosus lib. 2. cap. 1. A Iacobo Persarum rege, qui Vssuncassani filius fuit, rebellauerat militarium ducum vnus, nomine Pandoërus. Hic formosissimam habebat Conivgem, quae sextum decimum non excedebat annum, à qua ardenter diligebatur. Ab ea diu rogatus Pandoërus, ne cum hoste confligeret: cùm assentiri coniugi nollet, petijt vxor, vt ante praelium saltem se occideret, ne post eum viueret. Id quoque cùm negasset, praelium inijt: in quo victus occisus???ue fuit, & vxor ab hostibus capta, militarium ducum vni à rege data est. Cùm is eam in matrimonium ducere vellet, ipsa diu restitit: & cùm ad extremum vim parari cerneret, sumto in ea re ad deliberandum tempore, in parua schedula cùm scripsisset: Nunquam ferent homines Pandoëri vxorem diu post eum vixisse, gladio se traiecit. Fulgosus lib. 4. cap. 6. Capta à Venetis Smyrna circa annum Sal. 1471. ferunt Turcam Femimam florenti aertate, quum ad naues abduceretur, mariti sepulcro, in quod fortè inciderat, incubuisse, ac flebili lamentatione illud complexam, dulcissimum mariti nomen saepiùs vocasse: atque ita sepulcro haerens, quum neque minis, neque alia vi diuelli posset, à milite gladio traiecta est, hac sola re felix, quòd quo voluit loco relicta est. Sabellicus libro 9. Decadis tertiae. Vxorum, Sponsarum. Proci, qui ambiunt, necdum possident, sub Cupiditatis loco recensebuntur, f. 75. Consule Tit. Castitatis, f. 2252. & seqq. item Fidei coniugalis & Coniugij felicis, f. 3330. 3900. Iacobvs patriarcha, Labani auunculo pro filia Rachele seruiuit septem annos. Quod spacium ei perinde visum est, ac si pauci dies fuissent: tantoperè eam amabat. Exactis septem annis, cùm noctu pro Rachele Liam lippam ei supposuisset, etsi eam iniuriam indignè ferebat, tame̅ altero septennio pro Rachele seruiuit. Genes. 29. David rex Iudaeorum Hebrone constitutus, quamuis sex alias haberet vxores, ab Isbosetho tamen Sauli F. rege Israëlitarum enixè petijt, vt sibi Micholem vxorem primam, Sauli filiam (quam pater, in exilium pulso Dauide, Phalti Lais F. Gallimensi locauerat) restitueret, quam ipse fibi centum Palaestinorum praeputiorum dote quaesiuaerat. Annuit Isbosethus, eam???ue Dauidi per Abnerem polemarchum remisit, deducente eam multis cum lacrymis Phalte, Bahurim vsq; 2. Regum 3. Orphevs ob vxoris Eurydices amorem ad inferos descendens, à Proserpina suauitate cantus allecta impetrauit, vt defunctam vxorem ab inferis reduceret: Quod & anteà fecerat Bacchus: quem dicunt matrem Semelem ab inferis quoque eductam, immortalitate???ue donatam, Theionem denominasse. Diodor. lib. 4. cap. 3. Agatharchides Gnidius lib. 22. rerum Asiaticarum, Orpheu̅ scripsit mortua Eurydice ad Aorrhum venisse in Thesprotide̅, vbi peruetus erat oraculum euocandarum animarum. Ibi cùm Eurydicen sibi adesse putasset, se???ue deceptum comperisset, sibi morte̅ consciuit. Inde scripsit Pausanias, luscinias, quae forent circa sepulcrum Orphei in Thracia, cantu̅ emittere caeteris omnibus suauiorem. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 14. Polytechnvs faber Colophonius Aedonem Pandarei filiam vxorem duxerat. Ad socerum profectus, alteram filiam Chelidonem, sub praetextu adducendi secum, in sylua constuprauit. Aedon hanc iniuriam cum sorore vltura filium Itym Polytechno epulandum proposuit. Is eas ad patrem vsque insecutus à famulis Pandarei insolubili vinculo correptus constringitur, & nudus melle inunctus in pascuo exponitur. Vbi cùm muscea assidentes eum diuexarent, miserata Aedon vxor eas abegit. Quod cùm deprehendissent parentes & frater, eam statuerunt occidere. Verùm ipsorum misertus Iupiter, Aedonem in alcyonem, Polytechnum in pelecanum permutauit. Antoninus Liberalis ex Boei Ornithogonia. Menon Syriae praefectus Semiramidem vxorem in castra Bactriam vsque euocârat, absentiae eius impatiens. Venit illa, & vti prudentia sua Nini regis Assyriorum amorem sibi conciliauit, ita zelotypo marito seipsum necandi occasionem dedit. Diodorus lin. 2. cap. 2. Periander Corinthiorum tyrannus Cypselo patri Olymp. XXXVIII. successit, sapientum Graeciae vnus, cùm Melissam Procleis filiam vidisset more Peloponnesiaco indutam (sine toga enim erat, sola???ue interula amicta, & vinum operarijs ministrabat) eam in vxorem duxit, adeo???ue dilexit, vt etiam cum mortua concubuerit. Laërt. lib. 1. Herod. lib. 5. Athen. libro 13. cap. 21. Pericles Aspasiam primùm pellicem, mox vxorem, adeò di lexit, vt nunquam egrederetur domo, quin eam dissuauiaretur. Vnde veteres comoediographi Deianiram & Iunonem eam vocabant. Plutarchus. Antimachvs Colophonius poëta, Lysidices vxoris mortem lamentabili defleuit Elegia, qua omnes heroum calamitates enumerauit. Hipparchia Metroclis soror adamauit Cratetem, apud parentes minitans se sibi illaturam necem, ni philosopho nuberet. Ab hoc affectu quum nec parentum verbis, nec Cratetis adamati suasu reuocari posset, Crates surgens, detracto pallio nudauit tergum gibbo deformatum: Ne quis circumueniatur, inquit, hic est spo̅sus: & proiecto baculo & pera: Haec, inquit, dos est. Super his delibera: neque enim mihi coniunx esse poterit, nisi cui placeat idem institutum. Quum accepisset conditionem puella, mox substrato pallio cum illa congressus est, parentibus adstantibus. Itaque consummatum est Cynicum matrimonium. Laërt. lib. 6. cap. 7. Darivs vltimus Persarum rex, existimans vxorem suam ab Alexandro victore fuisse interfectam, eiulatibus impleuit castra, atque in haec verba prorupit: Quod ego tantum nefas commisi, Alexander? quem tuorum propinquorum necaui, vt ha̅c vicem saeuitiae meae redderes? Odîsti me, non quidem prouocatus. Sed finge iustum intulisse te bellum. Cum feminis ergo agere debueras? Pòst vbi & seruatam & honestussi [50] mè tractatam ab eo audiuit, Alexa̅dro licet hosti fausta precatus est omnia. Plutar. in Alexandro. Cohortandus Satrapes, cum tota gente Alexandro Magno se tradidit: eum Macedo benignè acceptum pristinum principatum tenere permisit. Caeterùm cùm duo ex tribus filijs iussi essent Macedonum castra sequi, obtulit & tertium pater: inde conuiuio barbara opulentia instructo regem accepit: quod vt multa comitate celebraret, triginta nobiles induxit virgines, & in his filiam eleganti forma. Roxane erat puellae nomen. Conuertit illa in se omnium oculos pulcritudinis praestantia, sed regis omnium maximè, qui iam suis cupiditatibus, inter tot fortunae obsequia, minùs imperabat. Captus itaque Persicae puellae vultu, eam sibi vxorem à patre petijt: Achillem, à quo ipse genus duceret, cum captiua coiuisse praedicans: & ad regnum stabiliendum volebat id connubium pertinere, per quod & victis pudor, & victoribus superbia minui videretur. Nulla igitur mora facta, puellae patrem insperato gaudio laetum mensae admouet. Ibi Macedonico ritu panem (hoc erat apud eam gente̅ sanctissimum coëuntium pignus) diuisum vterque libat. Credibile est, per haec, qui id sacrum primi institueru̅t, ostendere voluisse, parco & parabili victu contentos esse debere, qui corpora & animos iugali vinculo sociarent. Sic Asiae & Europae rex potentissimus, & qui Darij vxorem & filias non aliter quàm pater inspexerat, ignobilem virginem sibi matrimonio iunxit, ex captiua procreaturus, qui victorib. imperaret. Pudere Macedones tam ignobilis connubij: verùm Clyti exitu edocti, vultu, quae pars hominis praecipuè seruit, assentiebantur. Sabel. lib. 6. Enn. 4. Harpalvs Macedo, qui Alexa̅drum Magnum ex Asia in Europam fugiens, Athenis corruptis iudicibus periculum capitis effugit: Pythionicae vxori, humili ortae loco, que Athenis & Corinthi corpus vulgarat, mortuae monumentum posuit, trans Cephissum amnem, ad Cyamitae templum, omnium, quae in Graecia sunt, veterum operum spectatu dignissimum. Pausanias in Atticis. Terentius humanorum affectuum depictor, Pamphilvm à Bacchide concubina carissima ad inuisam vxorem traductum scribit in Hecyra, postqua̅ & illam Bacchidem, & ha̅c, quae domi erat, cognouit satis, ad exemplum ambarum mores aestimans: Haec ita, vti liberali esse ingenio decet, Pudens, modesta, in commoda atque iniurias Viri omnes ferre, & tegere contumelias. Hîc animus partim vxoris misericordia Deuictus, partim victus huiusce iniurijs, Paulatim elapsus Bacchidi, atque huc transtulit Amorem, postquam par ingenium nactus est. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 2. M. Antonius Triumuir postquam Laodiceam peruenit, accersiuit ad se Herodem regem Iudaeorum, dicturum causam de obiecto necis Aristobuli, summi pontificis, crimine, quem Herodes per lusum in piscina natantem submergi curauerat. At ille nec causae suae satis fidens, & Cleopatrae odia metuens, commissa regni cura Iosepho patruo, clàm ei mandauit, vt si Antonius in se grauius aliquid statuisset, confestim Mariammen intersiceret. sic enim se affectum erga vxorem, vt etiam si post ipsius mortem aliquem potiri contingat illius pulcritudine, ad suam id iniuriam pertinere existimet: aiebat???ue totum hoc negotium exhiberi sibi propter eius feminae formam, in quam ille iam pridem fama cognitam accensus sit. Quod mandatum à Iosepho ipsi Mariamme proditum, & Iosepho exitiale fuit, & Mariammen regi de adulterio suspectam fecit. Non multò pòst cùm falsis criminibus adulterij & veneficij circumuentam Mariammen interfecisset, peremtam impotentiùs flagrare cepit, iam antè miserè erga eam affectus. neque enim vulgari coniugum more amabat, sed cùm penè ad insaniam vsque indulgeret huic cupidini, ne licentioribus quidem vxoris moribus effici potuit, ne indies magis ac magis eam diligeret. Tum verò maximè sibi visus est irato deo necasse Mariammen. saepè inuocabat eius nomen, saepè etiam indecorè lamentabatur. Excogitabat autem oblectamenta quaecunque poterat, appara̅dis conuiuijs ac compotationibus, nihil tamen proficiebat: quare & regni curam reliquit, adeo???ue dolori succubuit, vt saepè ministros iuberet vocare Mariammen, quasi illa adhuc viueret. Sic affecto superuenit pestilentia, quae & plebis & purpuratorum maiorem partem abstulit, omnibus irato deo hanc immissam interpretantibus, propter iniustum reginae supplicium. Ita aucta regis aegritudine postremò in solitudines se abdidit, praetextu venationis, vbi afflictans se intra paucos dies grauem morbum contraxit. A quo posteaquam conualuit, sic tamen efferatus est, vt quauis ex causa ad saeuiendum esset propensissimus. Iosephus libro 15. capite 4. & 11. Antiquit. Erat inter Hierosolymitanos ciues Simon Boëthi Alexandrini filius, sacerdos cum primis nobilis, habebat???; filiam omnium eius aetatis pulcerrimam: cuius forma cùm vulgi sermonibus celebraretur, primùm fama illius Herodes rex, interfecta priore vxore Mariamme, permotus est, deinde co̅spectae amore captus, noluit vti sua potentia, ne tyrannicè videretur agere, maluit???ue in legitimum thorum puellam introducere. Cum???ue Simon nec affinitate tali, nec tame̅ contemtu dignus videretur, quo cupiditati suae satisfaceret, id quod aequius visum est elegit, vt videlicet honoris accessione: eum ornaret. Igitur Iesu Phabetis filio pontificatum abrogauit, & successorem ei dedit Simonem, atque ita affinitatem cum illo contraxit. Idem cap. 12. Pheroras Herodis regis frater, Tetrarcha eius intercessione apud Caesarem factus, inciderat in amorem ancillae propriae tam insanum, vt oblata̅ sibi à rege in coniugium filiam fastidiret, contentus ancillae complexibus. Id aegerrimè ferens Herodes, puellam collocauit Phasaëli fratris filio. Procedente deinde tempore ratus iam deferbuisse fratris cupiditnes, alterius filiae conditionem ei detulit, quae Cypros nomine dicta est. Pheroras ergo suasu Ptolemaei procuratoris regij mulierem iam filij matrem ex se factam ablegat: & regi pollicetur ducturum se filiam eius alteram, condixit???; diem xxx ad celebrandas nuptias, iureiura̅do interposito nihil sibi posthac cum ablegata fore commercij. Elapso autem prefinito tempore, in tantum amori succubuit, vt no̅ staret pollicitis, & rursum reuolueretur ad pristinam mulieris consue tudinem. Iosephus lib. 16. cap. 11. Antiq. Eandem cùm iustae vxoris loco haberet, & illa Pharisaeorum secte studiosa, contra regem conspirasse videretur: Herodes fratrem admonuit, aut vxorem ablegandam esse, aut fraterna beneuolentia carendum. Pheroras pacem à rege precatus, emori se malle, sine dilecta vxore viuere respondit. Itaque rex, Antipatro filio Pherorae co̅suetudine inter dixit, & Pheroram iu Tetrarchiam ablegauit, ne vnquam ante obitu̅ reuerteretur. Idem lib. 17. cap. 3. & 5. Matrimonium Flaminis Diatis apud Romanos no̅ nisi mor te dirimi ius erat. Gell. lib. 10. cap. 15. Sempronivs Gracchus, Corneliam, superioris Aphricani filiam, vxorem tantoperè dilexit, vt quum duo angues in eius lecto fortè deprehensi, ab aruspicibus ambo dimitti prohiberentur, sed ex his alterum interficiendum censerent, affirma̅tes futurum, vt si masculus missus esset, Cornelia prior moreretur: contrà Gracchus prius interiturus, si femina dimitteretur. tum ille: Mittatur, inquit, femina, vt superstes sie Cornelia mihi maiori natu. Atq; sic accidit, vt ipse non multò pòst sit vita defunctus, duo decim filijs, quos ex Cornelia tulerat superstitibus. Eos mater tanta coluit pietate, adeò defuncto viro in amore respondit, vt Ptolemaei regis nuptias respuerit, pluris???, sepulti viri memoriam fecerit, quàm diadematis & regni oblati specimen. Sabellicus libro nono, Enneadis quintae. Post victum captum???ue Syphacem à Scipione Masinissa Cyrtham caput regni petens, cùm vrbem in potestatem redegisset, Sophonisbam Asdrubalis F. quae Syphacem ad foedus rumpe̅dum cum Romanis adegerat. multis precibus sibi blandientem ardere ceperat, mulieri???ue fidem dederat, se eam à Romanorum manibus vindicaturum: & vt id commo diùs praestare posset, nouis nuptijs fibi deuinctam vxorem duxerat. Scipio eo cognito, indignatus aduersus Masinissam, etsi primùm in castra redeuntem praesente multitudine benignè accepit. posteà tamen seiunctum à caeteris ita obiurgauit, vt sentiret Numida, moderatissimo fimul & seuerissimo imperatori sibi esse parendum. Itaque lacrymans & consilij inops in tentorium abijt, paulo???ue pòst, cùm fidem Sophonisbae datam praestare non posse cerneret, atque ex eo grauiter angeretur, venenum ei cum mandatis misit. quo mulier repentè hausto, voluntariam fibi consciuit mortem. Auctor vitae Scipionis. Caligvla Imper. vxorem Caesoniam neque facie insigni, neque aetate integra, matrem???ue iam ex alio viro trium filiarum, sed luxuriae ac lasciuiae perditae, & ardentiùs & constantiùs amauit, vt saepè chlamyde, pelta???ue, & galea comatam, & iuxta adequitantem militibus ostenderit: amicis verò etiam nudam. Quam enixam vxorio nomine dignatus est, vno atque eodem die professus, & maritum se eius, & patrem infantis ex ea natae. In fantem autem, Iuliam Drusillam appellatam, per omnium dearum templa circumsere̅s, Mineruae gremio imposuit, alendam???, & instituendam com mendauit. Nec vllo firmiore indicio sui seminis esse credebat, quàm feritatis: quae illi quoque tanta iam tunc erat, vt infestis digitis ora & oculos fimul ludentium infantium incesseret. Suetonius. Seneca cognitum à se Qvendam testatur, ornatum hominem, qui exiturus in publicum, fascia vxoris pectus alligabat, & ne momento quidem praesentia eius carere poterat, potum???ue omninò nullum sibi, nisi alterius praegustatum labris, vir & vxor hauriebat: alia item pleraque, nec ineptae minùs facientes, in quae improuida vis affectus erumpebat. Caelius libro 16. capite 24. Antiq. Lect. M. Antoninvs Pius Imp. vxorem Faustinam ita dilexit, vt post mortem diuinis honoribus eam coli, à Senatu delatis censibus, templo, flaminibus, & statuis aureis, permiserit. Avsonivs in Epigrammtis sub sua persona eleganter coniugalis amoris leges exprimit, inquiens: Vxor viuamus, quod viximus, & teneamus Nomina quae primo sensimus in thalamo. Nec ferat vila dies, vt commutemur in aeu??? Quin tibi sim iuuenis, tu???ue puella mihi: Nestore sim quamuis prouectior, aemula???ue annis Vincas Cumanam tu quoque Deiphoben. Nos ignoremus quid sit matura senectus: Scire aeui meritum, non numerare decet. Atavlfvs vxoris Alarici frate???, à Gotthis Alarico mortuo suffectus, & regijs insignibus exornatus, primùm omnium vxorem sibi despondit Placidiam, Honorij Augusti sororem, mulierem forma, moribus, prudentia???ue insignem. Tum conuersis signis è Calabria Romam versus redire contendit, eo animo, vt ipsam vix à clade pristina resurgentem rursus inuaderet, neque Alarici exemplo direptam relinqueret, sed occupatam sibi ascisceret, ac pro Roma Gotthiam appellaret, dira quadam libidine delendi Romani nominis inflammatus. Verùm mox precibus & voluntate Placidiae spon sae ad ipsum penitùs auersantis, ac propè, tanquam ominosum aliquid, detestantis, commotus, cui omnia, quae postulabat, summo animi studio indulgebat, statim eo consilio destitit: ac proximo Alarici foedere stare, id est, Italia relicta, Galliam adire constituit. Proinde cum omni Gotthorum exercitu in Galliam transgressus, sedem Narbone, atque in proxima regione; sibi & Gotthis suis, ex foedere, Constantio Honorij duce concedente, locauit. Sigonius libro vndecimo Imp. occid. Placilla, vxor Theodosii maioris, pia, & pauperum amans, per sese ipsa aegrotantibus & mutilatis seruiebat. Ante maritum obijt. Cum primis ostendit Imperatoris erga eam amorem, ira eius aduersus Antiochenos, cùm statua̅ eins per plateas tractam confregissent: quod molestè ferrent publica tributa, quae Imperator vrbibus per causam continentium bellorum imposuerat. quo tempore Chrysostomus Andriantas, id est, orationes de statuis scripsit. Suidas. Ivstinvs minor Imper. habuit vxorem Sophiam nomine, quam tam ardenter amauit, vt portum à se aedificatum Sophium, ac regias aedes suburbanas cum adiacentibus agris Sophiada nuncuparet. Cuspinianus. Constantinvs Monomachus Imper. tertias sibi nuptias non celebrandas putans, consobrinae vxoris mortuae consuetudine vtebatur. Ea erat & adolescentula & formosissima, & nobili Sclerorum stemmate orta. Tanto amoris ardore inflammati erant, vt nisi vnà essent, vitam sibi morte acerbiorem putarent. Itaque illum mulier vltrò in exilium, relictis omnibus, est sequuta, vt amans redamantem videret, neque ab illo exularet. Exulem omnibus obsequijs deliniuit, calamitatem pro virili leuauit, de suo suppeditatis sumtibus. Regno restitutus eam regio more tractauit. Zonaras. Phanias Hierosolymis Poterij viri principis seruus, filiae eius amore captus, quonia̅ potiundae eius spes nulla esset, magos consuluit. Exciti maligni spiritus eam illi vxorem fore di xerunt, si ipse se diàboli seruum asscripsisset, abnegato Christo. Conditioni assentiens chirographum dedit, filia???ue potitus est. Sed tandem vxoris opera per Basilium episcopum chirographo restituto à daemonibus liberatus, ad meliorem mentem redijt. Marul. lib. 2. cap. 12. Alexander Basilij Macedonis Imp. Theophaniam coniugem ita amauit, vt eius nomine templum dicârit. Volaterranus lib. 23. Anthrop. Andreas II. Vngariae rex expeditione Hierosolymitana Damiatam cepit. Reuectus in Italiam, Estensis principis, à quo hospitio susceptus suerat, filiam, quam illi hospitalitatis ergò ministrare iusserat pater, forma elegantissima̅, licet genere disparem admodum, in vxorem accepit. Haec posthumum peperit Stephanum. Qui varijs casibus iactatus, Rauenna pul sus, vbi praefectum agebat, Venetijs exul, Thomasinam Mauroce???am patriciam duxit. Ex qua Andream sustulit, cognomine Venetum, qui pulso ab Vngaris Ladislao IIII. auitum regnum obtinuit. Bonfinius lib. 9. Dec. 2. Regina Edita mortua Otho Magnus Adelheidam viduam Lotharij regis Italiae, filiam Rodulphi Burgundionum regis, sanctitate vitae praestantem, cui Beren garius Italiae tyrannus imminebat, ducturus, in Italiam profectus, nemine repugnante, Papiam armatus venit, & Adelheidam liberauit. Cuspinianus. Svgerivs, Sigismundi Burgundorum regis F. ex filia Theodorici Ostrogothi, à nouerca, quam pater defunctae matri superinduxerat, appetiti regni insimulatus, eò quòd improuidè matrem defunctam laudaret nimis, generosiorem???ue eam fuisse contenderet, quàm cuius mundo ornamentis???ue illam excoli conueniret. Eo???; pater perductus est, vt ad quiescentem filium duos suorum intromiserit, qui laqueo ceruici iniecto spiritum intercluderent. Aemilius lib. 1. Persae hodie, vt sunt totius Orientis fortissimi equites, singulari studio regnum egregiè tuentur, & cum finitimis populis acerrimè bella gerunt. At si paulò longinquior expeditio sit sumenda, eam militiam detrectant, quum relinquere vxores, quibus maximè sunt addicti, durum arbitrentur: nec more suo multa impedimenta trahere, & plures ducere equos gens luxuriosissima atque ornatissima sine stipendijs possit. Iouius. Amasiorum. Sub loco Intemperamiae, Tit Procorum, f. 75. Riualium, f. 112. Scortatorum, f. 2313. Raptorum, f. 2279. Meretricum, f. 2315. consulendus. Illic immoderationis, hîc Amoris simpliciter rationem habemus. Apame Barthaci (siue vt Iosephus lib. 11. cap. 3. Rapsacis Themasini) filia, concubina Darii Persarum regis, à rege prae caeteris amata, ita vt dextera assideret, ei de capite diadema auferret, sibi???ue imponeret, regis malam sinistra manu feriret: cùm interea rex cam hianti ore intueretur, arridenti arideret, & succensenti blandiretur, quo eam sibi reconciliaret. Hoc argumento vsus Zorobabel, mulieres maiores rege vires habere pronunciauit. 3. Esdrae 4. Hecuba supplicante Apollini Thymbraeo, Achilles volens visere ceremoniarum morem, cum paucis comitibus superuenit. Erant cum Hecuba matronae plurimae, coniuges filiorum eius, item filiae innuptae, Polyxena, & Cassandra, Mineruae atque Apollinis antistes, suggerente ei Polyxena apparatum sacri. Achilles versis in Polyxenam oculis, pulcritudine virginis captus, ad naues discedit, accito Automedonte, aperit ardorem animi, ad postremum petit, vti ad Hectorem virginis causa iret. Hector eam daturu̅ se in matrimonium man dat, si sibi vniuersum exercitum proderet. Achilles soluturum se omne bellum, Polyxena tradita, pollicetur. Tum Hector aut proditionem ab eo confirma̅dam, aut filios Plisthenis Agamemnonem & Menelaum atque Aiaces interficiendos, alioquin nihil de tali negotio se ausurum. Rei indignitate motus Achilles, illius capite se nuptias hasce impetraturum minatus est. Non diu pòst interfecto Hectore, & circum moenia raptato, cùm Priamus cadauer redimere vellet, Polyxenam quoque secum adduxit. Ea Achillis obuoluta genibus, sponte seruitium sui pro absolutione cadaueris pollicetur. Quo spectaculo adeò commotus est, vt qui inmicissimus ob mortem Patrocli Priamo, eius???ue regno esset, tum recordatione filiae ac parentis, ne lacrymis quidem temperauerit. Itaque Priami precibus acquieuit. Transactis paucis diebus, solenne Thymbraei Apollinis instabat. Priamus Ideum ad Achillem super Polyxena cum mandatis mittit. Alexa̅der compositis cu̅ Deiphobo insidijs, pugione cinctus, Achillem conuenit in luco, confirmator veluti eorum, quae Priamus pollicebatur. Mox???ue ad aram Apollinis, ne hostis dolum persentisceret, auersus???ue à duce assistit. Dein vbi tempus visum est, Deiphobus amplexus inermem iuuenem, quippe in sacro Apollinis nihil hostile metuentem. exosculari, gratularique super his quae concessit, neque ab eo diuelli aut omittere. Alexander librato gladio per vtrunque latus geminato ictu transfigit. At vbi dissolutum vulneribus animaduertere, parte alia quàm venerant, procurrerunt. Alexandri facinus religionis ergò detestati Troianorum optimi, Aeneas quidem pugnam detrectauit, Helenus ad Graecos transfugit. Dictvs lib. 4. Scribit Philostratus Phalius, Polyxenam vrbe egressam citra vllum comitatum, Ilio necdum à Graecis capto, seipsam ad Achillis tumulum iugulasse, illius desiderio nimirum herois, coniectantem, in reliquum natalium tantorum nuptias sibi haud quaquam oblatum iri. Caelius lib. 13. cap. 12. A. L. Hippodamia Oenomai regis Elidis & Pisarum filia, cu̅ mul ti eam proci peterent ea conditione, vt curruli certamine victi ab Oenomao (qui equos habebat pernicissimos, vtpotè ventorum flatu creatos) interficerentur, victor verò ea potiretur: illa cùm Pelopem amaret, Myrtilum aurigam patris primi coitus pactione corrupit, vt exemta axium fibula in medio cursu Oenomai currus concideret. Paruit ille. Sic Hip podamia potitus est Pelops. Cùm autem Myrtilus promissum à puella posceret praemium, à sponso in mare praecipitatus est: cui & nomen fecit, vt posteà Myrtoum appellaretur. Seruius in principio tertij Georgic [Greek words] n. Quum rapta esset à praedonibus Io Argiua, pater eins Inachus inquisitores ac indagatores multos misit, in quibus Lyrcum quoque filium Phoronei: qui multam terram peragrans, maria???ue plurima emensus, tandem, vbi illam non reperiret, renunciauit labori, & ad Argos redire ob timorem Inachi non valdè festinabat. Quare profectus est in Caunum ad Aebia [52] lum, atque in vxorem duxit eius filiam, nomine Ilebiam. Praedictum enim antè fuerat, puellam, mox vbi Lyrcum con spectura esset, in eius amorem venturam, ac plurimis precibus à parente impetraturam, quò eius matrimonio potiretur. Ille ergo parte regni non minima vnà cum reliquis bonis oblata, eum sibi generum adsciuit. Temporis verò progressu, quum Lyrco filij nulli nascerentur, adijt Didymaei templum, de sobolis generatione oraculum sciscitaturus. Cui numen respondit: Filios eum suscepturum ex ea, cui primùm è templo digressus commisceretur. Ille gauisus ad vxorem festinabat, confisus ex animi sententia sibi oraculum processurum. Quum autem nauigio peruenisset Bubastum, diuertisset???ue ad Staphylum Dionysij filium, valdè amicè ab eo exceptus est: ac multo vino repletus, posteaquam prae multa ebrietate decumberet, filiam suam ei adiu̅xit Hemitheam. Hoc autem faciebat, quoniam oraculum illi redditum sciebat: & quòd cuperet illi ex filia liberos nasci. adeò vt contenderent etiam Rhoeo & Hemithea, vtraque eius filia, vtra tandem hospiti condormiret. Tantus amor vtramque noui hospitis ceperat. Lyrcus autem quu̅ postera die factum resciret, Hemitheam???ue condormientem videret, valdè grauiter ferebat: ac vehementer indignabatur Staphylo, qui has ei fraudes struxiffet. Quum autem facti uullum reme dium reperiret, arripit zonam, & dat puellae, iubens eam pubescenti puero seruari, vt signu̅ esset cognitionis eius, si qua̅do ad parentem in Caunum proficisceretur. Quo facto rursus nauigauit. Aebialus autem quum & ipse oraculum cognouisset, & quae facta erant cum Hemithea, expulit terra sua Lyrcum. Vnde sanè perpetuum bellum ortum est inter eos qui Lyrco adhaereba̅t, atque eos qui Oebali partibus fauebant. Parthen. de Amat. cap. 1. Ad Calydonium aprum ira Dianae immissum conficiendum Meleager aetate viribus???ue integer, multis assumtis secum socij, aprum iaculatus, occisae bestiae praemium (id erat animantis pellis) omnium consensu tulit. Cùm in venatione Atalanta Schoenei affuisset filia, eius amore captus, pellem veluti praemium oecisae ferae ei concessit. Qui vnà venati fuerant Theftij filij aegrè ferentes aduenam sibi feminam praeferri, Atalantae per insidias, cùm in Arcadiam rediret, pellem abstulêre. Meleager tum amore motus, tum incensus ignominia, raptores (ij erant Altheae matris fratres) necauit. Illa suorum caede moesta, Meleagrum filium execrata eft. Fabulantur quidam, in Meleagri ortu Parcas noctu in somnis Altheae dixisse, tunc vitae Meleagri filij finem fore, cùm id lignum (is torris extinctus erat) combureretur. Mater, existimans in eius ligni custodia filij salutem contineri, diligenter custoditum seruauit: sed fratrem morte irritata, torre combusto, causa interitus filij extitit: facti???ue poenitens, laqueo vitam finiuit. Diodorus libro quarto, capite secundo: & Ouidius lib. 8. Metamorph. Celtis olim imperauit vir egregius, ex quo Filia corporis magnitudine vltra naturae modum, decore???ue caeteras excellens orta est. Haec tum viribus, tum specie elata, omnes qui eam petebant, contemsit. Interim quum Hercules bello aduersus Geryonem moto venisset in eam prouinciam, ibique ciuitatem Alesiam condidisset, admirata tum virtutem Herculis, tum corporis praestantiam, permissu parentum ex co filium genuit Galaten, qui coaeuos suos tum virtute animi, tum viribus corporis excessit, & paternum regnum armis ampliauit: à quo omnis ea regio Galatia dicta est. Diodorus libro 6. Ferunt amasium Hercvlis Iolaum socium certaminu̅ fuisse, & in dimicando latus eius claudere solitum. Aristoteles auctor est, ad tumulum Iolai sua quoque memoria fidem fancire adamatos & amantes solere. Inde verisimile est, à Thebanis cohortem Amatorum sacram fuisse appellatam: quatenus & Plato diuinum amicum nominat amatore̅, Plutarchus in Pelopida. Eryngij radicem alterutrius sexus similitudine̅ referre aiunt, raram inuentu: sed si viris contigerit mas, amabiles fieri. Ob hoc & Phaonem Lesbium dilectum à Sappho. Plinius libro 22. capite 8. Iphis Anaxarethem, Phyllis Demophontem, Callvce Diomedem, Phaedra Hippolytum, multae???; aliae amasios suos ad laqueum vsque amârunt. Vide Tit. Laqueo suffocati. Deimachus Eleonis Boeoti filius sodalis Herculis bello Troiano interfuit: qui per belli longinquitatem Scamandri filiam Glavciam ipsius amore captam admisit, & fecit grauidam. Deimachus cum Troianis confligens occubuit. Glaucia patrem metue̅s recepit se ad Herculem. Qui simul mulieris miseratione, simul laetus viri fortis & familiaris sui stirpem superesse, Glauciam in naues accepit: & Boeotia tradidit Eleoni infautem simul & illam. Nomen tulit puer Scamandri, regnum???ue eius regionis tenuit, amnem???ue Inachum nomine suo Scamandrum flumen finitimum nomine materno dixit Glauciam. Plutar. in quaest. Graecis. Vlysses id habuit, vt ab omnibus tam deabus qu???m mulieribus amaretur. Sic Calypso & Circem amasse dicitur, sic filiam Alcinoi Nausicaam, filiam Aeoli Polymelam, filiam T???rimmae Enippen. Ex Parthenij Eroticis. In finibus Argyrae vrbis Achaiae aiunt Patrenses Selemnvm amatum ab Argyra nympha, illam è mari subnatantem, in fluminis alueo cum puero cubare solitam. Non longo pòst temporis interuallo, cùm pueri forma defloruisset, ad eum accedere nympham desisse: desiderio puerum contabuisse, & à Venere in amnem mutatum. Verùm cùm in aquam etiam versus puellae amore teneretur, ad eam (vti de Alpheo & Arethusa proditum est) aquas subiens penetrabat: donec Veneris munere nymphae puerum cepit obliuio. Inde eam vim Selemnum habere creditum, vt qui viri, quae???ve feminae se in eo abluerint, amorum suorum obliuiscantur. Pausania??? in Achaicis. O' [Greek words], id est, Versatilis Artemon. Aiunt dici so litum de his, quoru̅ gratia vehementer decertatur. Nam Artemonem adolescente̅ fuisse quempiam certatim adamatum à Mvlieribvs ob insignem formam: quem suspicor ob id dictum [Greek words], vel quòd circumferretur in ore omnium versans, vel quòd passim obambularet, velut ostentans sese. Erasmus in Prouerbijs. Coresvs Liberi patris in vrbe Achaiae Calydone sacerdos amabat Callirrhoën virgine̅: & quantò erat Croesi amor vehementior, tantò erat puellae animus ab eius cupiditate alienior. Quare cùm neque precum neque munerum vllo genere, omnia expertus Coresus, virginem flectere potuisset, postremò supplex ad Liberi signu̅ confugit, veniam poscens. Non fuit irrita sacerdotis precatio. Siquidem incessit statim Calydonios ebrietati persimilis quidam furor, ex quo passim populari vesaniae morbo interibant. In ea lue Dodonaei Iouis oraculum consulendum censuerunt: erat enim illis temporibus apud eius orae incolas Aetolos, & eorum finitimos Acarnanas & Epirotas, columbarum, quae è quercu responsa dabant, eorum populorum fide sancita, valdè inclyta fama. Responsum qui missi fuerant tulêre, placandum Liberum, cuius ira tantam apporrasset perniciem. Esse verò placandi numinis vnam illam rationem, si ad eius aram Coresus vel Callirrhoën immolasset, vel alium, qui se pro illa deuouisset. Puella cùm frustrà deprecando, ne impetrato quidem eorum, à quibus educata fuerat, auxilio, caedi destinata esset, & iam cum infulis, victimae ornatu, ad aram deducta fuisset, Coresus amore victus, nihil iam pristinae in puellam irae indulgens, se ipsum pro illa occidit, Commota rei spectaculo Callirrhoë, & ipsa semet ad fontem, qui non procul abest à Calydonis portu, iugulauit. Eum fontem posteri de puellae nomine nuncuparunt. Pausanias in Achaicis. Ionum, qui in Miletu̅ commigrarant, nonnulli seditione mota aduersus Nelei filios, secesserunt Myuntem, atque ibi sedem constituerunt, multis iniurijs affecti à Milesijs, qui cum illis bellum agitabant ob defectionem, verùm nec atrociter, nec excluso omni commercio, sed nonnullis diebus festis mu lieres è Myunte Miletum itabant. Erat autem ex his qui secessera̅t, vir quidam nomine Pythes, cuius vxor dicta est Hippygia vel Iapygia, filia Pieria. Cùm autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misi eò vxorem & filiam id precatas, vt sibi festo liceret interesso. Ex Nelei verò filijs longè potentissimus erat Phrygivs: is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quàm maximè gratum facere. Cum???ue illa dixisset, nihil accidere posse gratius, quàm si efficeret, vt frequenter Miletum commeare posset multis virginibus comitata: Phrygius intelligens ab illa quaeri pacem & amicitiam cluibus suis, bellum composuit. Hinc Pieriae nomen & apud Milesios & apud Myuntios mirè gratiosum esse cepit: adeò vt puellae quae viris nuberent, ominis causa precari solerent: Vtinam sic amer à viro, vt Pieriam amauit Phrygius. Plutarchus de Mulier. virt. & Polyaenus. Zariadres Hystaspae frater erat iunior, ac vterque formosus, ex Venere nati & Adonide. Hystaspes Mediae inferiori???ue regioni imperauit, at Zariadres superioribus locis à portis Ca spijs ad Tanaim vsq; fluuium. Marathoru̅, qui vltra Tanaim incolunt, rex erat Homartes, qui filiam habebat nomine Odatim formosissimam, quae cùm per somnu̅ Zariadrem vidisset, eum amauit, ac idem illi accidit. Cùm igitur ad Homartem misisset Zariadres, mulierem???; in vxorem poposcisset, renuit Homartes, cùm, quia filios mares no̅ haberet, eam cuipiam suoru̅ principiu̅ desponsare decreuisset. Non multo tempore interposito omnes regni sui proceres conuocauit, nuptias filiae celebraturus. Cùm vigeret potus, Odatim in symposium vocauit, ac audientibus conuiuis dixit: Nunc tua??? nuptias celebramus, ô filia. Tu auream phialam vino imple, atque cuius vis esse vxor, ci porrigito. Illa parenti morem gerit: sed quia in tanta turba nullum Zariadri similem videbat, lacrymabunda phialam circu̅fert. Interea Zariadres per internuncios vocatus adest, turbae conuiuantium sese intermiscet. Odatis vbi illum ex nocturna specie, quam viderat in [53] sumnis agnouit, phialam ei porrexit, mero???ue obrutis Marathis, cum eo properè discessit. Hanc fabulam in sacris locis & regijs pingere consueuerunt Barbari Asiani, & in priuatis domibus: complures???ue potentum Odatim nomen suis filijs imponunt. Athen. lib. 13. cap. 12. ex Charete Mitylenaeo. Clearchus lib. 1. rerum Amatoriarum, Gyges Lydorum rex, inquit, non ob viuam solùm amicam celebris fuit, cùm seipsum ac totum imperium suum in illius manum tradidisset, verùm etiam ea mortua omnes Lydos congregans, tumulum illum in Lydia accumulauit, qui nunc etiam Amicae tumulus nuncupatur, in altitudinem eleuatus. Ita vt cùm ipse regionem circuiret, quae est intra Tmolum, vndecunque verteretur, tumulum aspiceret, atq; omnibus Lydiam habitantibus esset conspicuus. Athenaeus lib. 13. cap. 11. Comoetho virgo sacerdos Dianaae Triclariae apud Iones formosissima à Melanippo amore mutuo dilecta. Eam cum patre aliquoties petijsset, sed frustrà, clàm cu̅ ea in ipsa Dianae aede congressus fuit. Sed morbo consumpti impietatis poenas dedêre: & consecuta est ex laesi numinis ira no̅ tantùm summa terrae sterilitas, sed & miseranda hominum lues. Pausanias in Achaicis. Meles Atheniensis à Timagora ardentiùs amatus fuit, adeò, quidem, vt iubente Mele Timagoras ex acropoli sese praecipitem daret. Nec multò pòst Meles, siue Melitus etiam ipse daemonum instinctu ex eodem loco se praecipite̅ dedit. Quare in vrbe erecta est Anterotis ara, quam [Greek words], id est, inquilinorum donarium, vel peregrinorum votum appel larunt: inquilinus enim erat Timagoras. Statuam illam fuisse, ait Suidas, nudi & formosi pueri, qui duos in vlnis generofos gallos contineret, se???ue ipsum in caput impelleret. Gy raldus dialogo 7. hist. Poëticae. Apud Lacones amare boni ingenij pueros licebat, complecti nefas habebatur, quasi corporis amore non animi captis. Qui argueretur venereae coniunctionis, per totam vitam erat famosus. Plutarchus in institutis Laconicis. Chariton Agrigentinus ardenti desiderio Melanippvm amabat Agrigentinum. Melanippo iudicio cum amico Phalaridis contendenti, tyrannus mandauit, vt litibus desisteret. Qui cùm non obediret, extremum periculum ei minitatus est, nisi morem gereret. At ille iudicio superauit eum, qui necessitatem imponere voluerat: principes autem Phalaridis irritam iudicij sententiam fecerunt. Id aegrè ferens Melanippus, rogauit Charitonem, vt sibi adiumento esset ad insidias tyranno tendendas. Chariton, cùm sciret neminem ciuium vnà coniuraturum metu tyranni: se dudum aiebat hoc agitasse, vt patriam à seruitute in libertarem vindicaret: sed periculosè haec multis enunciari, & communicari: orare tantùm, vt sibi de his rebus penitiùs considerandi curam permitteret, & tempus idoneum ad obeundum facinus capere sineret. Concessit adolescens. Chariton???ergo amasium in societatem sceleris assumere noluit, ne amasium periculi faceret participem. Sumto gladio, ad tyrannum viam affectans deprehensus est à satellitibus, & quaestionibus examinatus ad prodendos coniuratores diu fortiter tolerauit tormentorum saeuitiam. Interea Menalippus ad Phalaridem accedens, se non tantùm socium huius consilij, sed etiam auctorem insidiarum Charitoni extitisse, confessus est. Igitur tyrannus vtrunque liberum dimisit: sed ea lege atque conditione, vt eodem die non solùm ex Agrigentinensium vrbe, verùm etia̅ è Sicilia excederent. Nihilominus tamen eis permisit ex suis possessionibus & facultatibus fructum capere. Hos postmodum & eorum amicitiam Pythia celebrauit his carminibus: Humano generi auctores coelestis amoris Ter felix Chariton & Menalippus erant. oraculo diabolico obscoenitatem hanc Deo & naturae contrariam, constantis amicitiae larua obuelatam, amorem diuinum & coelestem appellante. Aelianus libro 2. cap. 4. Var. hist. & Heraclides Ponticus in Amatorijs, & Athenaeus lib. 13. cap. 37. Dipnosoph. Chaonivs quidam primae nobilitatis adolescens, & Anthippe mutuò se amantes clàm parentibus festiuitate quadam publica digressi simul, conuiuantibus caeteris in syluam quandam peruenerunt. Fortè fortuna regis filius Cichyrus pardalim fugientem persequens, iaculo emisso aberrans à fera, puellam transfixit. Opinatus autem feram esse, equu̅ propiùs adegit: & quum videret adolescentem in vulnere puellae manus habentem, amens factus est, ac vertigine affectus, ab equo in praeruptum ac petrosum locum delapsus interijt. Parthen. de Amat. cap. 32. In Creta Lycastvs Cydonis filiam deperibat Eulimenem, iam tum Aptero Cretensium principi à parente despo̅satam. Quu̅ autem quaedam ex Cretensibus vrbibus aduersum Cydonem insurgerent, mittit ad oraculum legatos, percuncta̅tes quomodo hostibus superior euaderet. Et responsum accepit, Immolandam esse virginem Heroibus patrijs. Accepto ergo oraculo, sortiebatur Cydon de virginibus onmibus: & fortuna sic ferente, obtigit filia. Lycastus illi timens, indicat eius corruptionem, & quod multo iam tempore cum ea consueuisset. At populus eo iustius esse censebat eam mori. Postquam ergo mactata est, iussit Cydon discindere eam circa vmbilicum, atque ita inuenta est praegnans. Non multò pòst Apterus Lycastum ex insidijs adortus occidit, & ad Xan thum in Termera aufugit. Parthen. c. 35. ex Asclepiadis Myrleani 1. lib. Bithynicorum. Cùm Epimenides Cretensis Atticain terram ob odia quaedam antiqua humano expiandam sanguine assereret, cunctantibus caeteris, Cratinus Atheniensis adolesce̅s seipsum pro patria immolandum obtulit. Aristodemvs amator comes mortis esse voluit. Athenaeus lib. 13. cap. 27. Dipnos. ex Neanthe Cyziceno. Antigone Oedipi F. cùm fratri Polynici contra Creontis edictum terram iniecisset, à tyranno viua tumulatur. Hasmon verò Creontis F. desiderio puellae ad tumulum sese mactauit. Eurydice Haemonis filij morte cognita, laqueo semetipsam strangulauit. Sophocles in Antigone. Aristogiton Harmodium amabat, Harmodius iuuenem quendam. Qui cùm Hipparchum tyrannum Atheniensium, spreto Harmodio, sequeretur, Harmodius cum Aristogitone in necem tyranni conspirârunt: atque ita dum priuatam iniuriam vlciscuntur, patriam publico malo tyrannidis liberarunt. Plato in Hipparcho. Alexandrum Magnum in Hyrcania Thalestris Amazonum regina conuenit. Imperabat haec regioni, quae est inter Phasim & Thermodontem, pulcritudine & corporis robore excellens valdè femina, virtute autem & animi magnitudine cuiuis gentis suae praestabat. Reliquerat copias suas in Hyrcaniae: finibus: trecentas tantùm Amazonas benè ornatas secum adduxerat. Alexander reginae aduentum inexpectatum, egregiam???ue feminarum dignitatem non mediocriter admiratus, interrogauit Thalestrim, cuius rei gratia ad se venisset? Illa se prolis suscipiendae causa ad eum venisse, respondit. Quum enim ipse rebus gestis facilè omnium mortalium praestantissimus sit, se autem viribus corporis & animi virtute feminas cunctas antecedere cognoscat: verisimile esse, ex tam excellentibus parentibus editos liberos reliquis hominibus fore meliores. Pellectus est Alexander, & plurimùm oblectatus talibus reginae sermonibus. Quúmque dies tredecim simul versati fuissent, magnis muneribus eam donatam rex domum redire permisit. Diodorus lib. decimoseptimo. Alexander instinctu Thaidis meretriculae, Persepolim vrbem combussit. Curtius libro quinto: Ebrio (inquit) scorto de tanta re ferente sententiam, vnus & alter & ipsi mero onerati assentiuntur: rex quoque fuit auidior, quàm patientior: Quin igitur vlciscimur Graeciam, & vrbi faces subdimus? Omnes incaluerant mero. Itaque surgunt temulenti ad incendendam vrbem, cui armati pepercerant. Primus rex ignem regiae iniecit: tum conuiuae, & ministri pellices???;. Plutarchus in Alexandro. Timandra meretrix Alcibiadem ab inimicis crudeliter necatum honorificè sepeliuit. Plutarchus. Galetes puer amatus à Ptolemaeo Aegypti rege, videns eos ad supplicium trahi, salutem eis & impunitatem exorauit à rege. Sub Tit. Misericordiae. Phocenses Massiliam in Narbonensi Gallia aedificârant. Com manus Segoregiorum siue Ligurum rex metue̅s vrbis incrementum, alios quidem palàm sacrorum specie, alios plaustris impositos & fronde velatos clàm in vrbem misit, noctu exercitum admouere vole̅s. Eas insidias Commani regis affinis Mvlier, quae cum Phocensi iuuene stupri co̅mercium habebat, amanti in medijs amplexibus detexit, sortem eius miserata. Is ciuibus reliquis sine mora negotium indicauit. Ergo Massilienses hostes in vrbe primùm latentes interfecerunt: mox impetu in Commanum facto, regem cum exercitus profligauerunt. Iustinus lib. 43. Parthorum rex Phraates habens legitimos liberos, ancillam Italici generis Thermusam nomine, inter caetera dona à Caesare missam, primùm in concubinarum numero habuit: procedente deinde tempore obstupefactus praecellenti mulieris forma, suscepto iam ex ea Phraatace filio, legitimo tho ro eam sibi coniunxit. Quae cùm quicquid vellet regi persuaderet, cogitan filio suo Parthorum regnum astruere, intellexit nihil se effecturam, nisi ablegarentur legitimi Phraatis filij. Persuasit igitur marito, vt Romam eos obsides mitteret. Quod illis sine cunctatione faciendum fuit, patre voluntati Thermusae tam obnoxio. Interea Phraataces solus domi ad regnum educabatur: qui taediosum ratus expectare, dum à patre decedente principatum acciperet, cum matre contra eum conspirauit, cum qua creditus est etiam stupri ha buisse consuetudinèm. Ergo parricidio simul & incestu exosus popularibus, prius quàm confirmaret suas opes, per tumultum pulsus interijt, Iosephus libro decimooctauo, capite 3. Antiquit. In Italiae vrbe Heraclea excellentem forma puerum, Hipparinum nomine, celebri familia ortum, Antileon amabat: sed nullo modo poterat eum sibi conciliare. Circa gymnasia autem versanti vtplurimùm puero se accommodans, tanto eius desiderio se teneri adfirmauit, vt eius gratia omnem laborem subire vellet, & quicquid iuberet effectum dare. Puer erco per ludibrium mandauit ei, vt ex munito quodam loco, qui magna custodia ab Archelao Heracleotarum tyra̅no seruabatur, tintinnabula deturbaret: confisus, nunquam ipsum hoc perfecturum. Verùm Antileon ex infidijs custodem tintinnabuli occidit: atque inde ad adolesce̅tulum reuersus, in magna apud eum gratia fuit. Intereà cùm tyrannus puerum de stupro sollicitaret, Antileon illum quidem propter periculum vitandum admonuit, ne contradiceret: ipse verò è domo excuntem tyrannum occidit: sed in ouiculas colligatas obuiam sibi factas incidens, captus fuit & occisus. Ciuitate autem in pristinu̅ statum & libertatem restituta, vtriusque apud Heracleotas imagines aereae sunt erectae: ac lex scripta est: Ne quis colligatas in posterum ouiculas exigeret. Par thenius de Amat. cap. 7. ex Phania Fresso. Mithridates Pontirex, cùm Thoridoracem Galatam, qui in ipsum conspirauerat, occidi iussisset, vere̅tibus omnibus eum sepelire, Adolescentvla, quae eum deperibat, vt sepeliret corpus exornauit. Cùm autem ab ea Mithridates intellexisset, amore captam illud egisse: non modò eius, quem amauerat, corpus illi ad sepulturam concessit: verùm vt funus quoque exornaret, pecuniam impendit. Fulgosus libro quinto, capite primo. L. Qvintivs Flaminius in libidinibus per quàm foedus, consuetudinem cum puero, quem adamabat, habebat, eum???ue secum adducebat in expeditiones. Is epulante aliquando Lucio, cùm per lasciuiam cauillaretur, adeò ait se arde̅ter amare eum, vt spectaculum gladiatoru̅ reliquerit, etsi nunquam vidisset hominem iugulari. Laetus Lucius, quamprimu̅ vnum ex damnatis attrahi ex carcere iussit, accito???; lictori inter epulas imperauit, vt eum obtruncaret. Valerius Antiâs auctor est, non puero adamato id indulsisse Lucium, sed mulieri. Rex Numidiae Hiempsal C. Marium filium exulem Syllae proditurus videbatur. Eius, quòd forma venusta esset, angebat aspera fortuna Vnam ex regijs pellicibu. Commiseratio haec amoris fuit exordium & praetextus. Ille primùm repulit mulierem. At vbi viam nullam cernit euadendi aliam, & illam magis serio quàm lasciuo adductam amore agere, complexus beneuolentiam eius, atque ab ea emissus cepit cum amicis fugam, atq; se contulit ad Marium patrem. Plutarchus in Mario. Floram meretricem aiunt natu iam grandiorem, ferè semper commemorantem cum Cn. Pompeio consuetudinem dicere solitam, non potuisse se ab illius concubítu sine aculeo discedere. Cum???ue eam petenti Geminio familiari Pompeius concessisset, ac posteà nunquam ampliùs eam contigisset Pompeius, id se non meretricia leuitate tulisse aiebat, verùm ex moerore & desiderio ipsius perdiu aegrotasse. Plutarchus in Pompeio. M. Antonivs Triumuir accinctus ad bellum Parthicu̅ misit ad Cleopatram Aegypti reginam imperans, in Ciliciam vt sibi occurreret ad causam dicendam: quòd Cassio diceretur multum ad bellum subministrasse opis & subsidij. Qui missus fuit Dellius, vt formam eius aspexit, in verbis???ue acrimoniam & astutiam animaduertit: quòd protinùs sentiret nihil in talem feminam Antonium consulturum grauius, sed fore illam apud eum maximam: conuertit se ad colendam excitandam???ue Aegyptiam, iret (vt ait Homerus Odyss. lib. 12. de Circe) in Ciliciam egregiè adornata: neq; iucundissimum imperatorem humanissimum???ue formidaret Antonium. Illa hinc ab Ddellio inducta, hinc coniecturam ducens ex prioribus suis formae cu̅ Iul. Caesare & Cneo Pom peij filio commercijs, facilè Antonium sperauit se subacturam: quando puellam adhuc illi & rerum rudem cognouerant: ad hunc verò ventura erat, quo maximè tempore speciem habent feminae florentissimam, & ingenio vigent. Itaque magnam vim donoru̅ & pecuniae parat ornamenta???ue, qualia verisimile sit potutisse eam ex ingenti opulentia & regno felici afferre: maximam verò spem in semetipsa suis???ue ponens praestigijs & veneribus, dat se in iter. Posteaquam ergo ad illum venit, blandiendi artem no̅, sicut Plato ait, quadriuariam, sed multiuariam partita, & serijs intento & ludo semper nouam aliquam obijciebat voluptatem & oblectamentum, quo lactabat Antonium, neque noctu neque interdiu ab eo discedens. Ludebat cum eo alea, potabat, venabatur, in armis exercentem se spectabat, noctu assistentem ianuis & fenestris popularium, atque in eos, qui intus erant, dicta iacientem, per plateas comitabatur, ac cum eo vagabatur veste ancillari tecta. Namque eiuscemodi cultu ornare se ille elaborabat: vnde frequenter dictis, freque̅ter etiam verberibus multatus regrediebatur. Quamuis esset autem suspectus plerisque, gaudebantt??? me̅ illius ludo & vernilitate Alexandrini, atque alludebant, laeti???ue dicebant non inscitè nequo inconcinnè, tragicam personam eum aduersus Romanos sumere, comicam aduersus ipsos. Frequenter responsa dans tetrarchis & regibus, pro tribunali tabellas amatorias accepit ab ea, & lectitauit onychinas & crystallinas. Cùm Furnius aliquando magnae vir auctoritatis, atque inter Romanos eloquentissimus, causam quandam ageret, Cleopatram lectica per forum delatam Antonius vt vidit, exiliens iudicium reliquit, dependens???ue ex lectica illam deduxit. Praetereà non mediocria neq; exigua donauit ei, sed Phoeniciam, Coelesyriam, Cyprum, magnam Ciliciae partem, adhaec Iudeae regionem, quae balsamum gignit, & Arabiae Nabatheae quantum ad Oceanum vergit. Caluisius Caesaris necessarius eide̅ douasse scribit bibliothecas, quae Pergami erant, in quibus duce̅ta millia era̅t simplicium voluminum. Eius aduentum ad bellum Parthicum proficiscentis, totus oriens expa???it, ob inuicti exercitus famam. Fuit tame̅ terrificus ille belli apparatus Antonio inutilis, qui amatorijs (vt fertur) medicaminibus Cleopatrae victus, vt quàm primùm ad reginae oscula & complexus reuerteretur, bellum neque loco neque tempore satis idoneo inchoauit. Quippe quem in Armenia hyemare, vt aiunt, oportuisset, vt miles octo millium stadiorum itinere fessus reficeretur, mox ineunte vere Mediam occupare: Quorum neutrum est ab eo factum. Post bellu̅ Parthicum contracta in gymnasium plebe, politis???; pro tribunali argenteo solijs duobus aureis, sibi vno, altero Cleopatrae, filijs humilioribus alijs: primùm regina̅ appellauit Cléopatram Aegypti, Cypri, Africae, & Coelesyriae, collega regni Caesarione, qui ex Caesare Dictarore grauidam relinquent??? Cleopatram existimabatur editus. Deinde suos & Cleopatrae filios reges regum appellauit, & Alexandro Armeniam cum Media & Parthorum regno, cùm subactum esset, attribuit: Ptolemaeo Phoeniciam, Syriam, Ciliciam. Simul pueros produxit, cultu Alexandrum Medico, tiara directa & cidari cultum: Ptolemaeum crepidis, chlamyde & causia ornatum diademate redimita. Hic enim Alexandri successorum cultus, ille Medorum erat & Armeniorum. Mox cùm salutassent parentes pueri, hu̅c Macedones, illum Armenij stipau???re. Iam cùm Octauia Athenas vsque progressa Antonium cum praeclaris muneribus exceptura esset, Cleopatra verita, ne cum grauitate morum & Caesaris potentia placidam adiungens consuetudinem, & Antonij obseruantiam, insuperabilis esset, & semel potiretur viro: deperire simulabat se Antonij amore, ac corpus tenui victu deducebat. Obtutus oculorum eius adeunte illo obstupefactus, marcescens abeunte & deiectus simulabatur. Moliebatur subinde videri lacrymari, lacrymas verò quasi illum falsura citò detergebat, & occultabat. Haec agebantur parante illo profectione̅ ad Medum. Insetuientes autem assentatores Cleopatrae, increpabant Antonium, vt durum & ferreum, qui immerito perderet feminam ex illo pendentem vno & solo. Octauiam enim rebus postulantibus fratris Octauij gratia iunctam ei fuisse, & nomine frui vxoris: Cleopatram verò tam multorum reginam mortalium pellicem Antonij nominari: neq; eam hoc desugere vel dedignari nomen, quo ad aspicere illum, & vnà liceat viuere: quo si orbaretur, non ducturam vltrà spiritum. In tantum igitur victus est Antonius, vt Octauia spreta, & per certos suos amicos Romae domo eiecta, cum Cleopatra viueret, & bello co̅tra Octauium suscepto, turpissimè victus vitam in scorti impude̅tissimi amplexibus profunderet. Plutar. in Antonio. Vitellij Imperaroris pater Lvcivs Vitellius, aliàs vir innocens, & industrius, sed amore libertinae perinfamis, cuius eriam saliuis melle commistis, nec clàm quidem aut rarò, sed quotidiè ac palàm arterias & fauces pro remedio fouebat. Suetonius. Vitellivs Imp. Asiaticum libertum adolesce̅tulum mutuae libidine constupratum, mox taedio profugum, cùm Puteolis poscam vendentem deprehe̅disset, coniecit in compedes, statim???ue coluit, & rursus in delicijs habuit. Iterum deinde ob nimiam contumaciam & ferocitatem grauatus, circunforaneo lanistae vendidit, dilatum???ue ad finem muneris repentè surripuit, & prouincia demùm accepta manumisit: ac primo imperij die aureis donauit annulis super coenam, cùm manè rogantibus pro eo cunctis, detestatus esset seuerissimè talem equestris ordinis maculam. Idem. Thorilda Hunningi Gothorum & Suecorum regis vxor, priuignos suos Regnerum & Thoraldum per contemtum pascendo praefecit pecori, ne ad regni fastigium aspirarent A. Svanhvita Hadingi Danorum regis F. amore & virtut. excita, Regnerum liberauit, & gladio magico, dotis nomin??? ei tradito, ad paternum regnum vindicandum accendit. Regnerus ergo ducta in vxorem Suanhuita, Thorildam occidit, & regnum felieiter partu̅ felicissimè administrauit. Ioan. Magnus lib. 2. cap. 16. hist. Gothorum. Almarvs I. Montisferrati princeps, Saxoniae fuit ducis filius. Qui parentibus ad Galecianam Diui Iacobi Apostoli aedem [55] ex voto proficiscentibus, Alexandriae est natus, ibi???ue infans à parentibus relictus, dati???ue sunt illi nutritij, nutrices???ue, vt splendidè & ex splendore domesticae fortunae aleretur. Caeterùm parentibus longa peregrinatione amissis, amisit & principatum. Sed instituentium cura, ingenij???ue facilitate, tantum inde puer profecit, vt Otho II. illi ignoto adhuc Alasiam filiam, vix infantia egressam, literis dederit instituendam. Illa vbi eò venit vt per aetatem virum cognoscere posset, adolescentis forma & ingenio capta, auctor illi fuit, vt quando ob disparem fortunam eius connubio aliter potiri non posset, vnà ignoto habitu in alienas terras proficiscerentur. Pacti prius inter se matrimonium, fide???; in id data & accepta, regia domo occultè digressi longis itineribus in Albingaunos venêre. Hic tandiu dissimulata vtriusque persona ambo commorati, vt ter sit interim Alasia enixa: postremò agniti, per Albige̅sem antistitem in Othonis gratiam recepti, eam Italiae partem ab eo possidendam accepêre. qua̅ Montferratenses habent, cum ijs qui circa illos extrema̅ Italiam incolunt, inter Vesulum montem, Apenninum, & Ligusticum mare. Ex Almaro septies Alasia peperit. Gulielmus maximus natu, patre defuncto, ab Othone auo materno adhuc in humanis agente, Marchio appellatus, in paterno locatur principatu. Caeteri Almari liberi omnes virilis stirpis, aui munere, suum singuli sunt principatu̅ adepti, vrbes cum titulo datae, Sauona, Ceua, Incisa, Ponsonium, Boschum, & Salutiae. Et familia vetusta & illustris tam memorabili casu in Italia per id tempus orta est. Hinc Christiani nominis assertores acerrimi, fundatores insignium templorum, coenobiorum???; illustrium. Sabel. lib. 2. En. 9. ???ogerius II. Siciliae & Neapolis rex primogenitum suum Rogerivm disciplinae causa ad Robertum Comitem Leccium prope Tarentum misit. Illic ex filia Comitis furtiuo concubitu suscepit Tancredum & Constantiam. Morti proximus ex phthisi, patri peccatum suum fassus, vt Comiti ignosceret, & filiam Comitis desponsare sibi liceret, ne qui superessent liberi inter spurios connumerarentur, petijt & impetrauit. Eo mortuo, Rogerius fide non seruata Comitem cum Tancredo in exilium pellit, Constantiam coenobio includit. Posteaquam verò Gulielmus IV. absque liberis obijt, qui Tancredum consanguineum suum è Graecia reuocari curarat, proceres Siculi Tancredum regem declararunt. Celestinus verò III. Pp. Constantiam è coenobio exemtam Henrico VI. Imp. despondit, & dotale regnum Neapolitanum & Siciliae esse iussit. Henricus tandem Gulielmum Tancredi. F. regno exutum castrauit, & regem se Siciliae fecit. Collenucius lib. 3. hist. Neapol. Galeacivs Mantuae dux cùm Papiae hybernaret, puella quam amabat per iocum impera̅te, in fluuium ex ponte cum equo desilijt. Pontanus. Basilivs Trapezuntis princeps cùm Irenem Imperatoris Constantinopolitani filiam duxisset, & breui tempore cum ea vixisset, legitimos amores in meretriculam quandam, quae & ipsa Irene dicebatur, transtulit: cuius nefaria consuetudine in vxoris odium est impulsus, ita vt eam palatio quoque exegerit. Gregoras lib. 11. Mortuo Nerio Athenarum principe Vxor eius tyrannidem obtinuit, habens ex marito filium superstitem adhuc puerulum, conciliatis sibi Ianizaris. Pòst adolescentem Venetum, Petri Palmerij, qui Nauplio praerat, F. mercatorem adama̅s, eius pacta est nuptias, si modò vxorem suam Venetam repudiaret. Adolescens veneno sublata vxore, Athenarum imperio potitus est. Mahometus Turcorum Imp. cognico facinore, Franco Nerij patrueli, qui ex Ianizaris erat, vrbis praesidium commisit. Is scelestam mulierem imperio & vita priuauit. Chalcocondylas lib. 9. Vdalricvs Boëmiae dux, quum è venatione rediret, puellam vidit vestimenta lauantem, rusticam liberali facie, forma eleganti, cui Bocenae nomen erat. Hanc mox inuitis familiaribus vxorem accepit, ex qua Bizetislaus natus est. Qui vbi adoleuit, tanta fuit audacia, vt Iuditham Othonis filiam, Ratisbonae in sanctimonalium coenobio permanentem, sola fama peramarit, eam???ue clàm è loco sacro subtraxerit. Pater quum hanc multis validissimis???ue copijs repeteret, ac vtrinq; acies constitissent, Iuditha in medium progressa, Sabinarum imitatione, vtrunque reconciliauit. Bonfinius lib. 2. Decadis 2. In Granatae regno, inter Antidonam & Anticheram vrbes petra est edita, Pegna amatorum, hoc est, petra amantium dicta, ob hanc causam. Ivvenis quidam Hispanus Christianus Granatae domino Saraceno seruiens, mutuo amore Filiam deperibat, & tum libertatis, tum religionis, tum amorum causa cum ea inscio patre fugam inijt. Peruenerant iam ad collem hunc, cùm patrem eminus insequentem vident, metu???ue territi petram ascendunt, & subeuntes auulsis cespitibus & saxis ascensu arcent. Pater ira frendens, sagittarios è pago proximo accersiri iubet. Miseri amantes despera???a venia atque fuga se mutuò complexi, praecipites se dedère ab ea parte, qua pater ascensum vrgebat, casu???ue extincti omnium reliquorum animos, praeterquam duri & immoti patris, sic permouere, vti ambos, inuito sene, vti erant vestiti, constricti???ue, eo loci sepelirent. Laurentius Valla libro 1. Historiarum. Ioanninus Carazolus Roseus, ignobili ge̅te ortus, cùm in aula Ioannae secundae reginae Neapolitanae amanuensis esset, in eius flammas Ioanna incidit, eum???ue Auelinij comitatu, sub vxoriae dotis nomine, donauit, postea ad Melphitensem quoque ducatum, atque ad magnum Comestabulatum extulit. Caeterùm qui finis esse solet impuri amoris, ab ipsa regina tandem crudeliter opibus, honoribus, vita???, spoliatus suit. Fulg. lib. 6. cap. 11. Alfsonsvs Aragonum & Siciliae rex, in senium vergens, Lucretiam de Allanio, praestanti forma nec obscuro genere puellam, adeò impudenter deperire cepit, vt regij oblitus fastigij ab ea legatos ad pontificem max. mitti sustinuerit, qui eius nomine peterent, Alfonso liceret vxorem Mariam sterilem dimittere, & Lucretiam ducere. Necessarios quoq; Lucretiae ad summas opes euexit. Ricius libro 4. regum Siciliae & Neapolis. Quum Sigismundus Imperator Senis commoraretur, memorabile duorum amantium exemplum intercessit. Evryalvs enim iuuenis equestris ordinis, & comes Augustalis, mira pulcritudine spectatissimus, primo obtutu in Lvcretiae Senensis amorem exarsit: pari quoque ardore correpta iuuencula, quam tanta venustate, formae???ue praestantia ea tempestate praepolluisse memorant, vt alteram multi Venerem cognominarent. Amoris aestus perbreui vtrunque voti compotem fecit. Sed abeunte Romam Imperatore, quum Euryalus amicam deserere cogeretur, secundùm digressum. altera sexus imbecillitate parùm constans, prae amantis inopia expirauit: alter amicorum consilio & solatio aliquantisper instauratus, quamuis vltam distulit, nunquam tamen ampliùs ridere visus est. Bonfinius libro 3. Decadis 3. Historiam descripsit Aeneas Syluius. Hedvigis Ludouici Vngari F. Polonorum regina, proceru̅ voluntate Iagelloni Lituaniae duci nubere cogebatur. Clàm ergo Gulielmum Austriacum Cracouiam vocauit. Is arcis ingressu procerum auctoritate prohibitus, in vrbe diuertit. Conuenit???ue cum eo identidem Heduigis regina in coenobio diui Francisci luce clara, aulico suo virorum & puellaru̅ comitatu stipata, & choreis indulsit. Quin fama etiam seu vera, seu falsa vulgatum est, eam consummandi cum illo matrimonij, priusquam Iagello veniret, ta̅ta cupiditate flagrasse, vt cùm ille thalamo eius arce???ue arceretur, ipsa portam arcis clausam effringere, & in vrbe optatis nuptijs cumeo defungi tentarit, nisi Demetrius Goraius thesaurarius regni id ei dissuasisset. Intelligens autem Gulielmus apertè sibi Polonos proceres aduersari, simul de aduentu Iagellonis certior factus, post aliquantam moram clàm sese euoluit Cracouia. Aduentabat iam cum fratribus Iagello, & cum magno comitatu Lituanorum. Sed ei Heduigis nupturam se non esse praese ferebat, Gulielmi amore capta: cui se à patre desponsam esse, eodem???; lecto paruulam cum paruulo cubuisse asseuerabat. Ab Iagellone verò eò magis abhorrebat, quòd eum breui statura, deformem & barbarum barbaris moribus esse accepisset. Negabant proceres, valere id matrimonium, quod inter impuberes contractum esset. De Iagellone autem orabant reginam, vt maiorem reipub. & sanctissimae religionis propagandae, quàm suarum voluptatum rationem duceret. Vbi emollitus est muliebris animus, cùm multiplici persuasione & precibus, tum legatione Zauissae Olesuicij, qui ad conte̅plandam speciem mores???; Iagellonis per speciem salutandi missus, vtraq; commodiora opinione in illo esse enunciarat: tum demùm Iagello Cracouiam venit anno 1386. & cum Heduige nuptias celebrauit, baptisma, regnum & Vladislai nomen suscipiens. Cromerus lib. 14. & 15. Parentum. Consule Titulum, Fidei erga parentes, fol. 3319. Item Seueritatis in vlciscenda morte parenium, fol. 2709. Icarum patrem Erigones quum agrestes Attici interfecissent, filia doloris impatiens laqueum implicuit collo. Ouidius in Ibin. Hegesander in Commentarijs narrat, Alcyonei gigantis filias fuisse, Phthoniam, Anthen, Methonen, Alcippam, Palenen, Drimo, Asteriam: quae se post obitum patris de Canastraeo Pellenae promontorio in m???re praecipitarint, & ab Amphitrite factae sint aues, Alcyones à patre cognominatae: vnde dies sereni dicuntur Alcionij. Suidas. Cassandane Cyri Persarum regis vxor, cùm à marito Nitetim Apryis Aegyptiorum regis filiam sibi praeponi animaduerteret, de hoc ipso coram muliere Perside conquesta fuit. Cambyses decem annorum puer lamentantis matris ver [56] ba audiens, in has minas prorupit: Ego verò tibi, mater, cùm in virilem aetatem adoleuero, summa Aegypti reddam ima, & ima summa. Illud???; ipsum pòst reipsa praestitit. Herodotus tamen lib. 3. falsam esse historiam asserit. Nam Cambysi Nitetim pro filia in matrimonium fuisse missam, non autem Cyro patri. Alexander Magnus matri Olympiadi ex praeda Asiatica dona multa misit: caeterum interdixit ei rebus se ingerere, vel ducis munera ve̅dicare. Expostulantis secu̅ leuiter tulit acerbitate̅. Semel autem, cu̅ prolixas literas Antipatri illam criminantis perlegisset: ignorare dixit Antipatrum, sexcentas epistolas vna deleri matris lacrymula. Plut. in Alexandro. Vespasianvs natus in Sabinis, & sub Tertulla auia paterna educatus in Hetruria, eam mirum in modum amauit: & vt eius fibi memoriam seruaret, è poculo eius argenteo festis diebus potare perseuerauit. Suetonius. Herodes rex Iudaeorum oppidum in Capharsaba campo extruxit, & à suo patre Antipatro denominauit Antipatrida. Deinde castellum matrem suam Cypron nomine referens supra Hierichuntem condidit, communitum egregiè, & instructum amoenis domicilijs. Nec fraterni affectus oblitus, memoriae illius dedicauit aedificia pulcerrima: primùm turrim Pharo non minorem in ipsa vrbe, in defuncti monume̅tum Phasaëlum vocatam, propugnaculum vrbis munitissimum: deinde eiusdem nominis oppidum circa vallem Hierichuntinam, quà itur ad septentrionalia: quo factum est, vt circumquaque situs ager antea penè desertus diligentiùs coleretur ab habitatoribus, Phasaëliticus inde appellatus. Iosephus lib. 16. cap. 9. Antiq. Boleslavs III. Polonorum rex mortem patris sui Vladislai multis lacrymis prosecutus, gestabat de collo suspensam auream laminam, in qua nomen & imago patris insculpta erat, vt quicquid vel faceret, vel loqueretur, sic ageret, quasi inspiciente omnia & exaudiente patre. Cromerus lib. 5. Liberorum. Consule Tit. Clementiae & Indulgentiae parentum erga liberos, f. 2668. 2799. Fideierga liberos, f. 3319. Seueritatis & Crudelitatis in vlciscenda filiorum morte, f. 2709. 2759. Iosephum vnum ex filijs amissum multos annos luxit Iacobvs patriarcha, nec prius diuturnum luctum abstersit, quàm ex insperato repertus est: cuius videndi studio patriam & domesticos lares reliquit, migrauit???ue cum tota domo in Aegyptum, centum viginti annos & ampliùs natus. Sabellicus libro 3. capite 4. Tobias iunior, cùm recessisset à parentibus suis, cepit mater eius Anna flere, & dixit: Baculum senectutis nostrae dimisisti. Eo moram faciente, fleuit iterum, atque dixit: Heu mihi, filimi, vt quid misimus peregrinari lumen oculorum nostrorum? Tobiae capite quinto & decimo. Tobias caecus exsurgens, occurrit filio suo redeunti, & suscipiens osculatus est cum vxore sua: & ceperunt flere cum gaudio magno. Tobiae 11. Principes viri (ait Salomo) amissorum liberorum quos deamauerant, memoriam conseruaturi, eorum curaba̅t pingi & incidi vultum, studiosè imagines asseruabant, osculabantur saepe. Augustum Caesarem Capitolio exeuntem legimus defuncti nepotis imaginem, forma expressam Cupidinis, solitum deosculari. Haec prima idololatriae occasio extitit. Chorvs Atticarum mulierum, apud Eurip. in Ione Apollini. Delphico pro Creusa regina supplicantium, liberorum causa, inquit: [Greek words] [Greek words]. Mihi quidem & diuitijs & regijs thalamis praeferantur educationes propriae bonorum filiorum. Carentem enim liberis abominor vitam: & cui probatur, virupero. Cum facultate mediocri vitam cum procreatione liberorum consequar. Hecvba apud Euripidem rogans Vlyssem, ne filiam Polyxenam à se ad necem abstraheret, hos versus subijcit: [Greek words]. [Greek words]. In hac me oblecto, & obliuiscor malorum: haec pro multis est mihi solatium: ciuitas, nutrix, scipio, duxviae. Medea apud Euripidem ait: [Greek words]. -meorum autem filiorum exilium Vita vtique permutarem, non auro tantum. Evrydice vxor Creontis Thebani, Haemonis filij morte cognita, laqueo vitam finiuit. Confectum senio Priamvs vbi vidit filium suum Politen à Pyrrho Achillis filio interfectum, non potuit irae parcere, quin homicidam insectaretur conuicijs, à quo ipso ad aram trucidatus est. Virg. lib. 2. Aeneidos. Mycerinvs rex Aegypti, filiam quam habebat vnicam, adeò dilexit, vt mortuae cadauer incluserit aureo bouis simulacro: quod in templis proximè deos posuit, floribus???ue ornauit, quotidie admota noctu perpetua lucerna. Herodotus libro secundo. Zalevcvs legislator Locrensis (qui Tulli Hostilij aetate vixit) cùm filius eius adulterij crimine damnatus, secu̅dùm ius ab eo constitutum vtroq; oculo priuandus esset: ne iustitiae repugnaret, filij tamen pietatem non negligeret, ipse sibi non pepercit: sed suo prius, deinde filij oculo eruto, vsum vtrique videndi reliquit. Val. Max. Seleucum vocat. Graecae mulieres cùm rem saeuam facerent, atque ex se natos infantes exponere̅t, aliquam tamen pietatis speciem in duro illo munere obeundo retinebant: nec patiebantur filios nudos prorsus expertes???ue suorum bonorum ad mortem tradi. Ita???ue cùm necessitati alicui angustiísve rei familiaris parérent, non obliuiscebantur penitus se matres esse, sed aliquid sui ornatus sibi detrahebant, corpori???ue ipsorum imponebant. Inde autem postea, vt poëtae comici tragici???ue fingunt, aliquando illi agnoscebantur: mutatis???ue temporibus ac fortunis parentum, libenter in familiam suam asciscebantur. Hoc diligenter exposuit Terentius in Heautontimorumeno, cùm induxit Sostratam, Chremetis vxorem, ita cum viro loquentem: Vt stultè & miserè omnes sumus Religiosae, cùm expone̅dum do illi, de digito annulum detraho, & eum dico vnà cum puella exponeret. Si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis. Hoc etiam seruasse Creusam narrat Mercurius apud Euripidem in Ione, cùm ex se & Apolline natum exponeret, inani misericordia mota semuliebri ornatu spoliat, & morituro filio adplicat. Victorius lib. 2. Var. lect. c. 3. Selevcvs Asiae rex Stratonicam coniugem amantiss. Antiocho F. amore eius pereunti, Erasistrati medici conciliatione, libenter concessit. Ptolemaevs Lagi F. primus Aegypti rex, non solùm regno cessit minori natu filio, verùm tanquam cum eo stipendia faceret, inter vigiles eius fuit: maiore affectus gaudio, quòd regis pater, quàm quòd ipse rex esset. Fulg. lib. 5. c. 7. Ariobarzanes Cappadociae regno filio suo cessit multum licet reluctanti, nec nisi Cn. Pompeij auctoritate intercedendo diadema suscipienti. Val. lib. 5. c. 2. Cleopatra Aegypti regina à Proculeio capta, & ne sica seipsam confoderet prohibita: ex moerore simul & dolore febre correpta fame se necare voluit. Odoratus rem Caesar Augustus obiecit ei minas & terrores de liberis: si quid in se violenti attentasset, id se in liberis vindicaturum. Quibus illa sicut machinis expugnata est, permisit??? corpus suum omnibus pro arbitrio curare & alere. Plut. in Antonio. M. Tvl. Cicero qua cura, qua anxietate animi, quanta molitione consecraturum se ait memoriam filiae, omnium???ue excellentium ingeniorum & Graecis & Latinis monumentis effecturum, vt pro dea habeatur? qua solicitudine scribit ad Atticum, vt ager sibi ematur loco celebri, in quo fanum extruatur Tulliolae? Quid sequutum est? Scripsit libros duos de morte filiae, quibus, vt credibile est, profusis ingenij illius ta̅ti tam???ue in dicendo exercitati opibus, argumentis, schematis, cultu & ornatu orationis, conatus est persuadere posteritati, Tulliolam esse deam. Sed inepti patris aniles lacrymas & comme̅tum fragile praesentes posteri???; deriserunt. Lud. Viues de veritate Fidei lib. 2. Avgvstvs Caesar tantopere Drusum Germanicum priuignu̅ viuum dilexit, vt cohaeredem semper filijs instituerit, sicut quondam in Senatu professus est, & defunctum ita pro concione laudauerit, vt deos precatus sit, similes ei Caesares suos facerent: sibi???: tam honestu̅ quandoq; exitum darent, quàm illi dedissent. Nec contentus elogium tumulo eius versibus compositis à se insculpsisse, etiam vitae memoriam prosa oratione composuit. Suetonius. Nero, qui prius Domitius, priuignus Claudij Imp, matre Agrippina, patre Domitio Aenobarbo, matris astu imperium obtinuit. Cùm Chaldaeos sciscitata, an imperaturus esset filius, futurum comperisset, vt is demum imperaret, verùm ita vt matrem interficeret: Interficiat, inquit, modò imperet. Sabellicus libro tertio, capite quarto, & Iosephus lib. 20. cap. 5. Antiq. Clavdivs Caesar Britannicum vigesimo imperij die, in???; secundo consulatu natum sibi, paruulum etiam tum, & militibus pro concione manibus suis gesta̅s, & plebi per spectacula gremio ante se retine̅s, assiduè co̅mendabat, faustis???; ominibus eum acclamantium turba prosequebatur. Suetonius. M. Antoninvs Pius Imp. Faustina vxore mortua noluit li [57] beris suis superducere nouercam, contentus concubina: quanquam multùm laboraret Fabia, vt in eius matrimoniu̅ veniret. Capitolinus. Sic dilexit Carolvs Magnus imp. filios & filias, vt nu̅quam absque illis aut pranderet, aut coenaret, & quocunque iret, secum duceret. Interrogatus, Cur non elocaret filias, cur non peregrinatum mitteret filios? respondit: Quòd illorum absentiam ferre non posset. Hedio in Chron. German. Dux Aquitaniae ab Aspero comite Andegauorum beneficiario suo indignis modis vexatus fuerat: illo???ue mortuo Fulconem eius filium admodum puerum acerrimo bello persequaebatur, euersurus???ue videbatur. MaterBertrada, quamuis sanguine nobilissima, pellicatus tamen infamiam foeditatem???; non abnuens, dum filio paternas opes incolumes praestaret, Philippum Regem Francorum forma blanditijs???ue in sui amorem pellexit. Nec modò patrimonium tutum puero fuit, sed & incrementa fortunarum euenêre. Helias Comes Cenomanus Vibergam vnicam filiam ei collocauit: qua mortua in Orientem transmisit religionis causa, & centum equitum cataphractorum comitatu aduersus impios praeclara facinora edidit, vt tandem à Balduino successor in regno Hierosolymitano delectus fuerit. Aemilius libro quinto. Angelvs Patriciacus, primus dux Venetoru̅, relicta Methamauco vrbe, in Venetas insulas faustissimo auspicio immigrauit, omnium???ue consensu postea cauit, vt haec perpetua aeterna???; ducum Venetoru̅ sedes esset. Quum duo illi essent liberi, Iustinianus aetate maior, & Ioannes: illum ad Leonem Imper. Constantinopoli legatum misit: Ioannem verò natu minorem, collegam sibi asciuit: tametsi non nesciret superiores in Methamauco duces aliquando à filijs graues tulisse imurias. Rediens Iustinianus, aegre???ue ferens fratri imperium attributum, nec patrem inuisere voluit, nec paterni palatij fores adire. Quod pater animaduerte̅s, Ioannem ipsum Constantinopolim nauigare iussit, Iustinianum???; cum Angelo filio principatus sibi socium asciuit. Parente tandem & fratre mortuo, reuersus Ioannes, ducariam dignitatem recepit. Egnat. lib. 5. cap. 7. Petrvs Gradonicus dux in Ioannis Patriciaci locum subrogatus, filium Ioannem & collegam viuenti sibi, & post mortem successorem instituit. Sed mortuo priùs filio pater diu principatu functus, dum à Zacharae te̅plo reuertitur, à coniuratis interfectus est. Egnatius lib. 5. cap. 7. Vrsvs Patriciacus dux Venetus in Petri Tribuni ducis locu̅ subrogatus, propter egregias virtutes charus in primis omnibus ciuitatis ordinibus fuit. Capto filio à Narentanis hostibus (quum à Constantinopolitano principe magnis muneribus, protospatharij???ue dignitate ab eo donatus rediret) missis legatis cum magna pecuniae vi, pluribus???ue alijs donis, eum recepit. Idem. Innocentivs VIII. filium Franciscum formosae puellae Laurentij Medices filiae connubio iunxit, atque eum, cùm lethali morbo decumberet, magnis thesauris ex consensu cardinalium donauit. Theodorinam verò itidem notham illustri viro cum dote maxima desponsauit. Platina. Successor Pauli II. Xystvs IIII. Pontifex, supra sacrarum literarum notitiam bonis malis???; artibus instructus, pontificiam dignitatem augere, imperium armis proferre, Hieronymum???ue praesertim Riarium filium (quem nepotem ex sorore vocabat, principatu vrbium, ac amplissimis fortunis honestare cupiebat, quando iam caeteros affines Petrum & Raphaëlem Hieronymi fratrem, insignibus sacerdotijs ditatos, cardinei pilei honore decorasset. His consilijs, quo minus ad exitum perducerentur, Laurentij Medicis ingenium, insignis???ue auctoritas maximè officiebant: quoniam in eius manu consilio???ue Reipublicae Florentinae opes sitae erant, sensus???ue is habebat à Pontificis cogitationibus penitus alienos. Laurentius enim qui tranquillitatis atque otij studio potentiam principum in Italia exaequatam volebat, nec pontificis vires nimio plus crescere patiebatur, aduersarium se libidini eius, immoderatis???; consilijs semper ostendit. Quare per Franciscum Paccium coniurationem contra Mediceos adornauit, qua Iulianus interfectus est, Laurentius vix effugit. Iouius in Leone X. & Brutus lib. 6. Historiae Florentinae. Alexander VI. Pp. filios suos cùm ardenter amaret, omnium pontificu̅ primus & filios appellabat, & cunctis mortalibus tanquam filios ostentabat, adeo???; Alfonsi Aragonij regis natarum vnam ex ijs, quas extra legitimum connubiu̅ susceperat, vni filioru̅ vxorem co̅tiliare satagebat, cui dotis nomine aliquis in regno Neapolitano principatus no̅ ignobilis assignaretur. A qua re etsi Ferdinandus frater haud abhorreret, Alfonsus tamen, vt assentiretur, nunquam adduci potuit. Caesarem Borgiam in numerum Cardinaliu̅ cooptaturus: eum, cùm esset spurius (quibus ad eam dignitatem aditus patere non consueuerat) alterius legitimum silium esse comprobauit. Guicciardinus libro primo. Pastoris cuiusdam in Riuo frigido, oppidulo montano, vxor ex sacerdote puerum concepit, educaui???ue in pastoris domo. Cùm puer esset septennis, sacerdos benignè allocutus pastorem, ait tandem eum puerum suum filium esse, rogauit???; vt sua voluntate puer ad se migraret. Minimè hoc fiet, pastor inquit, ego puerum pro me volo, qui sit domi natus: Malè enim ageretur mecum & cum patrono meo, si ommes agnos, qui ex ouibus alieno ariete compressis oriuntur, traderem arietum patronis. Poggius in Facetijs. Fratrum & Sororum. Hucrefer Fidei fraternae exempla, f. 3326. Petrvs Bariona, & Andreas eius frater, adeò vterque alterum dilexit, vt quod vni fuit cordi, fuerit & alteri. Piscatu ab ineunte aetate vterque vixit: hic retibus relictis Christum secutus est, secutus est & ille: ambo Apostoli nomen tulêre, ambo Christi nomen professi mortem oppetiuêre: & vt extrema primis responderent, cruci ambo affixi, vt quorum mens semper vna fuisset, vnus esset & exitus. Sabellicus libro 3. cap. 7. Actorides fratres, à patre Actore, à matre Molione Molionidae dicti, [Greek words], id est, congeniti, fuerunt aurigae, & concordes: alter habenas & lora, alter scuticam & flagellum moderabatur. Duo vterq; capita, quatuor manus, & toridem pedes, vnum verò corpus habuisse dicuntur. Hos cùm Hercules vincere nequiret, insidijs intercepit, Elin???ue obtinuit. Pherecydes, Mnaseas, Pindarus, & alij. Meleager Oenei filius, penes quem omnis fuit Calydonij apri peremti gloria, occisae ferae exuuias Atalantae puellae Arcadicae, in cuius amorem iuueniliter inciderat, dono obtulit. Erat puella Schoenei filia. Conuenerant ad id mo̅strum conficiendum multi viri illustres, & in his duo Meleagri auunculi Thestij silij. Hi iniquo animo ferentes tantae rei laudem peregrinae feminae temerè delatam, puellam in Arcadiam abeuntem insidijs excipiunt, exceptae munus adimu̅t. Ea???; iniuria Meleager co̅motus auunculos obtruncat. Althea duorum fratrum morte iritata diris execrationibus deuouit natum, fuit???; eius mortis auctor. Sunt qui fatali stipite illu̅ consumtum tradant. Sed (quoquo modo consumtus est) Althea, vbi suae in filium saeuitiae poenitere coepit, doloris impatiens laqueo collum implicuit. Sab. lib. 6. En. 1. Hercules Amazonibus victis in Hiberiam ad Chrysaorvm debellandum profectus est, non monstrosa hominis, vt est in fabulis, forma, motus, quae vtique nulla fuit: sed diuitiarum fama, regni???ue opulentia. Tres erant filij, viribus corporis animi???ue ferocia pares, quorum cuiq; suus erat exercitus. Vnde tricipitis monstri fabula orta videri potest. Sunt qui Chrysaoro duos fuisse fratres memorant, quibuscum tanta animorum concordia regnarit, vt tres vno corpore ànimae habitare crederentur, aut vna potius in tribus corporibus. Geryonem hunc poëtae caeteri???ue scriptores vocant. Sabellicus lib. 5. Enn. 1. Hac lege Amphitryoni nupsit Alcmena, vt morte̅ Electryonis fratris à Telebois siue Taphijs caesi vlcisceretur. Apollonij & Lycophronis scholiastae, ac Hesiodus in Scuto Herculis, qui Plauto in Amphitryone lucem afferunt. Melampvs vates & medicus clarissimus, cùm frater eius Bias filiam Nelei Peco nomine deperiret, neque eam Neleus alicui dare vellet, nisi qui priùs Iphicli boues abegisset: Melampus hoc facinus aggressus, ab Iphiclo captus est. Sed postquam Iphiclo imminentem ruinam tecti praedixit, ab eo vna cum bobus dimissus, ad Neleum venit, & fratri Bianti vxorem Peco impetrauit. Theocritus, Diodorus, & Herodotus lib. 9. Tisamenvs Antiochi filius Eleus aruspex à Spartiatis ciuitate donatus, vt aduersus Persas dux eorum esset, negabat se eo esse co̅tentum: sed oportere fratrem suum Hegiam etiam fieri Spartiatam eadem conditione, qua ipse fieret. Id???; impetrauit. Et hi duo ex omnibus hominibus soli sunt à Spartiatis ciuitate donati. Idem. Aethiopes praecipuè sorores suas honorant: & reges maximè relinquunt successiones non suis, sed sororum filijs. Quòd si nullus successor sit, pulcerrimum ex omnib. & bellicosissimum creant regem. Stobaeus. De Letoio & Pavlo fratrib. Agathias in 2. Epigram. [Greek words]. Iazates Adiabenorum rex, quanquam quatuor & viginti filiorum pater esset, vni tamen moriens Monobazo fratri regnum reliquir. Fulg. lib. 5. cap. 5. Pharnaces Parthorum rex, fratri Mithridati, praeteritis liberis, moriens regnum reliquit. Fulg. lib. 5. c. 5. L. Lvcvllvs senator Rom. quanquam natu maior qua̅ Mar cus frater, fraterna caritate compulsus, praeter co̅suetum Romanorum morem, nunquam magistratum petere voluit, donec ad legitimam aetatem petendi frater peruenisset. Propter quam rem absentes ambos populus Rom. aediles creauit. Plut. de Piet. erga fratres. Eo bello quod C. Cornelius Cinna Trib. pleb. pulsus ex ciuitate cum C. Mario, & alijs ex Africa exulibus, Romanis intulit, Dvo fratres, alter ex Pompeij, alter ex Cinnae exercitu, ignorantes concurrerunt: & cùm victor mortuum spoliaret, cognito fratre, ingenti edita lamentatione, ac rogo extructo, se insuper cremauit. Volat. lib. 14. c. 2. Anthrop. Miles quidam in castris Cn. Pompeij stipendia peragens, cu̅ Sertorianum militem acriùs sibi in acie instantem cominus interemisset, iacentem???; spoliaret, vt fratrem germanum esse cognouit, multùm ac diu conuicio deos ob donum impiae victoriae insecutus, prope castra transtulit: & preciosa veste opertu̅ rogo imposuit: ac deinde subiecta face, protinus eodem gladio, quo illum interemerat, pectus suum transuerberauit: sea???; super corpus fracris prostratum, communibus flammis cremandum tradidi. Val. Max. lib. 5. c. 5. Cùm adhuc admodu̅ puer esset Cato Vticensis, responsum dedit exquirentibus, quem maximè amaret? fratrem Caepionem: quem secu̅dum? aequè fratrem: & tertium: quousq; eodem subinde repetito responso destitit alter à percunctando. Vbi adoleuit, co̅firmauit etiam atque etiam eam beneuolentiam in fratrem. siquidem annos natus viginti, sine Caepione nunquam coenauerat, non peregrè profectus, non in forum progressus fuerat: verùm vnguentum sumente illo repellebat id, caetera???ue restrictam vitam & rigidam tenebat. Ac Caepio, cùm frugalitas eius & moderatio extolleretur, fatebatur talem se esse, si cum alijs contenderetur: at vbi cum Catonis vita, inquit, comparo meam, nihil mihi ipse videor à Sippio differre, nominans que̅dam decantati luxus & mollitiei. Cùm autem Caepio Asiam petens, Aeni in Thracia decessisset, Cato Trib. mil. ex Thessalonica superueniens, visus est animo imbecilliore casum quàmpro philosopho, tulisse, non lamentationibus solùm & cadaueris amplexibus moerorisque magnitudine: verùm etiam sumtu funeris, odorum magnificentia, & vestibus preciosis cum cadauere crematis, ac monumento polito ex Thasio marmore, quod constitit octo talentis, in Aeniorum foro locato. Multa verò ei ad funus ciuitates & dynastae honoris defuncti causa miserunt: ex quibus pecuniam ille à nemine, sed odores & orname̅ta accepit, reddito mittentibus precio. Cuius haereditate sibi & illius filiae delata, nihil eorum, quae in funus impendit, repetijt in partitione. Plut. in Catone. Duo Ligarii fratres in triumuirali proscriptione nomina¬ti, cùm ambo eodem in loco latérent, & somnus eos oppressisset, alter eorum occisus est. Fugiens alter, à ponte se in Tiberim praecipitauit: adiutus???ue à piscatoribus, qui prope eum locum era̅t, arbitrantes aut lapsum fortè, aut deiectum in amnem alterius opera fuisse, vehementer enixus est, ne inde extraheretur. Et cùm ita inter eum piscatoresq; contenderetur, superuenêre qui proscriptorum disquisitionem procurabant, ab ipsis???ue, vt optabat, occisus fuit. Fulgosus libro 5. capite 3. Augustus Caesar cùm Adiatorigem cum Clitato filio Sacerdote Anaitidis deae apud Comana Ponti vrbem statuisset interimendum, iunior Frater militibus, qui eum duceba̅t, maiorem se affirmabat, diu???; inter fratres contentio fuit, & pulerum de morte certamen, cùm praemori vellet vterque: quousque parentes Clitato persuasêre, vt iuniori cederet, asserentes ipsum, qui aetate prouectior esset, maiorem de matre ac reliquo fratre curam habiturum. Itaq; secundus filius cum patre interemtus est: Clitatus seruatus vel inuitus, qui eam dignitatem est co̅secutus. Nam Caesar re cognita, vehementer doluit, & eos qui seruati erant, beneficio & cura prosecutus est. Aen. Syl. cap. 52. Asiae ex Strabone. Tiberivs fratrem Drusum in Germania amisit, siue collapsum equo & fracto crure (vt Liuius scribit) siue morbo consumtu̅, vt Suetonius. Huius cadauer pedib. toto itinere praegrediens Romam vsque peruexit. Ad eum in Germaniam aegrotantem iter duce̅toru̅ millium passuum die ac nocte vehiculis tribus emensus est, teste Plinio. Leopoldvs dux Austriae, Gloria militum cognomine, fratre Friderico Pulcro rege capto à Ludouico Bauaro co̅petitore, omne̅ mouit lapidem, vt fratrem liberaret. Quin & magum consuluit, & de fratre liberando interpellauit, & sub habitu viatoris daemone̅ rogauit, vtrum Fridericum è vinculis queat liberare. Promittit ille, si obsequi velit. Territus autem spectro Fridericus, assentiri noluit. Pontificem maximu̅ & regem Franciae, vt pro eo intercederent, induxit. Sed cùm Ludouicus nec precibus nec muneribus flecti posset, Leopoldus foedus cum Pontifice atq; rege Franciae fecit contra Ludouicum. Cuspinianus. Iovianvs Pontanus praediorum fortunarum???; auitarum, totius???ue paternae rei vsum atque possessionem, sorori suae permisit, contentus ijs bonis, quae Neapoli atque in Campania labore atque industria sua comparasset. Testis ipsemet libro de Liberalitate, cap. 11. Marcvs & Avgvstinvs Barbadici fratres, Francisco diui Marci procuratore geniti, iam inde à pueris tanta inter secaritate ac pietate vixêre, vt vterque semper sub eodem tecto vixerit. Veneta ciuitas illorum inter se mutuum amorem admirata, paribus ferè dignitatis gradibus vtrunq; semper extulit: atq; adeò defuncto Marco duce, Augustinum fratrem nouo exemplo in principatu successorem esse voluit, iussit. Egnatius lib. 5. cap. 5. Fuêre Bernardo Iustiniano Veneto seniori tres filij mares, qui mortuo patre domi sub matre educati, tanta inter se caritate semper vixêre, vt nihil admirabilius in vniuersa ciuitate foret. Mox quum Lavrentivs monasticam vitam secutus esset, non fecit tamen diuersa victus ratio, vt non semper eo¬dem inter se animo essent, mutuo???; amore alter alterum coleret. Sic igitur Marcus ipse quamuis Senator egregius, sic Leonardus frater orator insignis, Latinis???; & Graecis literis instructissimus, Castellana fratris Laurentij quotidie frequentabant, vt aut cum eo coenarent, aut prandium sumerent. Egnatius lib. 5. cap. 5. Vitellij fratres Ioannes, Camillvs, Pavlvs & Vitellozivs, Nicolai apud Tiphernates viri illustris. Ff. etsi inter eos, qui in Italia exercitus ductarent, ob virtutis magnitudinem insignes habebantur, magnis???; stipendijs conducebantur: tamen ne minima quidem inter se ambitione laborarunt, neque vlla amoris offensio eis intercessit: maiore???; natu inter ipsos moriente, in aetate proximiori impera̅di maiestas deferebatur. Idem. Nepotum. Hercvles duodeseptu aginta genuit liberos, neque quàm vllum horum minus amauit fratris filium: caeteru̅ hac quoque memoria eaedem arae Iolao vnà cum illo passim consecratae sunt, votaq; faciunt homines, ac parastatem Herculis appellant. Cùm verò frater eius occubuisset in acie ad Lacedaemonem Iphicles, moerore confectus, totam Peloponnesum reliquit. Matuta sorore defuncta eduxit infantem eius, atq; ad diuinitatem simul prouexit. Hinc matronae Romanae Matutae solennibus non suos, sed fratrum & sororum liberos amplectuntur & honorant. Plut. de Pietate erga frat. Aleuam Thessalum pater insolentem & effrenatum coërcebat & acerbè tractabat: sed fouebat eum & adiungebat sibi Patrvvs. Mittentibus autem Delphos Thessalis ad Apollinem de regno sortes: iniecit pro Aleua clam patre vnam patruus. Eam cùm extraxisset sacerdos, insirmauit pater sortem pro eo iniecisse: ac videbatur omnib. interuenisse in nominum descriptionibus error. Quapropter iterum ad deum consulendum miserunt. Tum sacerdos quasi comprobans priorem renunciationem, fata est: Rufum demonstro tibi, quem Archedice edidit, illum. Ad hunc modum declaratus ab Apolline rex patrui opera Aleuas, cùm ipse praefulsit longè regibus prioribus omnibus, tum gentem eam ad magnam gloriam & opes prouexit. Idem. Affinium, Cognatorum, Consanguineorum. Antonivs Corarius, & Gabriel Condelmerius Veneti, nepotes Gregorij XII. tanta vitae morum???ue similitudine inter se iuncti fuêre, vt simul monasticam vitam ad S. Georgium in Alga Venetijs professi sint. Antonius à Gregorio patruo Romam vocatus, prius ire noluit, quàm Gabrielem quoque vocaret: neque episcopatum Bononiensem acceptare, quàm Gabrieli Senensis delatus esset: quin & galerum recusauit, quo ad alterum Gabrieli impetrauit. Legati simul concilio Constantiensi interfuêre. Tandem Gabriel ad Pontificatum ascendit sub nomine Fugenij IV. Antonius cùm Gabrielis mores cum honore fimul mutatos videret, Venetias in coenobium redijt solus, qui solus egredi noluerat. Hieronymus Garimbertus lib. 3. de Vitis Pontificum. Seruorum. Consule Tit. Fidei, item Clementiae dominorum ergaseruos, f. 2670. 3336. Dominorum. Ex Titulo, Fidei seruorum erga dominor, f. 3336. Apud Gallos tantus olim fuit seruorum erga dominos amor, vt cum defunctis dominis, vnà cremarentur. Alexander ab Alexandro lib. 3. cap. 7. C. Gracchus, ex Auentino fugiens, ne in potestatem inimi [59] corum veniret, Philocrati siue Evporo seruo suo ceruices incidendas praebuit. Quas cùm celeri ictu abscidisset, gladium cruore domini madentem per sua egit praecordia. Valerius Max. lib. 6. cap. 8. & Sab. lib. 3. cap. 8. & Macrob. lib. 1. Saturn. cap. 11. Naaera & Charmione, duae Cleopatrae reginae pedissequae, spontaneam dominae mortem imitatae, semiuiuae repertae sunt, dominae iam mortuae coronam capite delapsam reponentes. Hinc de fidis amicis dici solitu̅, Naaera & Charmione. Quod amicitiae genus Aegyptij appellabant [Greek words], id est, commorientium. Plut. in Antonio. Pvb. Catienus Philotimus, à patrono bonoru̅ omnium haeres relictus, viuum se rogo iniecit, cum???; eo mori voluit: vt quorum animos singulari amicitia vita coniunxerat, corpora in morte non disiungerentur. Sabellicus lib. 3. cap. 8. Plin. libro 7. cap. 36. ODIVM VEL REVERA VEL OPINIONE Malorum. MI??? Huius quaedam veluti species est [Greek words], Inimicitia, sicuti Amicitia [Greek words]. Odimus etiam nos amantes: at inimici sumus immicis. Ex loco Inimicitiae petantur exempla, f. 892. & seqq. Nos hîc pauca, vt digitum veluti ad fontem intendamus. Respectv Personarvm. Omnium bominum osores. [Greek words]. Consequitur hunc affectum Solitudinis studium. Ex Tit. Monachorum & Eremitarum, non pauca exempla huic loco inseruient, f. 4112. 4052. 4120. Neq; verò hîc consilium solitudinis, quod modò laudabile est, modò vituperabile, perpendimus: sed solum conuersationis humanae odiu̅, quacunq; tandem de causa fiat. Garamantes Africae populi, omnium hominum commercium fugiunt, nihil bellicae armaturae habentes, ac ne defendere quidem sese audentes. Herod. lib. 4. Timon Atheniensis non religione, non coelestium rerum indagine adductus, solus esse voluit: sed prauo quodam affectu, rigoreq; naturae, omni hominum commercio sibijpsi interdicto. Is domicilium in agro Attico parauit, vt hominum congressum fugeret: vixq; vnus Atheniensium Apemantus ab eo admittebatur. Qui cùm super coenam ioculariter dixisset, Nónne satis pulcrum hoc conuiuium, Timon? Pulcrum, quidem respondit, sed adhuc pulcrius futurum, si abesses. Sabellicus libro secundo, capite secundo. Myson Strymonis filius, Cheneus genere, à vico quodam Laconiae, Apemanti & Timonis moribus fuit hominum osor, vt qui in solitudine solus riserit. Cumq; à quodam, qui fortè interuenerat, rogaretur, Cur praesente nemine risisset? At ob hoc ipsum rideo, respo̅dit. Hunc tamen Pythia sapientiorem Anacharside, vel (vt alij) Chilone esse asseruit. Laërtius in eius vita. Cordilio philosophus Stoicus, Pergamenus, tam morosus fuisse dicitur, vt omniu̅ principum ac regum amicitias spreuerit. Hunc Cato Vticensis, qui tribunus militum in Macedoniam missus fuerat, precibus exorando in castra secum duxit, magnam putans se adeptum palmam, qui hominem seuerissimum, & ab aliorum moribus alienum, à sententia dimouisset. Volat. lib. 14. cap. 2. Anthrop. M. Antonivs Triumuir cum Lepido & Octauio, Actiaca clade fractus, posteaquam in Aegyptum reuersus est, taedio & pudore praesentium rerum, Timonis vitam sibi instituit, solus extra Alexandriam victurus in loco, quem iccirco Timonium vocauit. Sed Cleopatrae illecebrae breui eum ab eiusmodi vitae instituto reuocarunt. Sabellicus lib. 2. cap. 2. ex Plutarchi Antonio. Tiberivs Caesar multis prosperis confluentibus, integra aetate, ac valetudine prospera, statuit repentè secedere, se???ue è medio quàm longissimè amouere. Dubium, vxorísne Iuliae taedio, quam neque criminari aut dimittere auderet, neque vltrà perferre posset: an vt vitato assiduitatis fastidio, auctoritatem absentia tueretur, atq; etiam augeret, si quando indiguisset sui respublica. Quidam existimant, adultis iam Augusti liberis, loco & quasi possessione vsurpati à se diu secundi gradus, sponte cessisse: exemplo M. Agrippae, qui M. Marcello ad munera publica admoto, Mitylenas abierit: ne aut obstare, aut obtrectare aliquid praesens videretur. Quam causam & ipse, sed postea, reddidit. Tunc autem bonorum satietatem, ac requiem laborum praetendens, commeatum petijt: neque aut matri suppliciter precanti, aut vitrico deseri se etiam in Senatu conquerenti, veniam dedit: quin & pertinacius retinentibus, cibo per quatriduum abstinuit. Facta tandem abeundi potestate, relictis Romae vxore & filio, confestim Hostiam descendit: neverbo quidem cuiquam prosequentium reddito, paucos???ue admodum in digressu osculatus. Suetonius. Arsenivs Theodosij Imp. filiorum praeceptor, in solitudinem abierat. Cùm Theophilus Alexandriae archiepiscopus quodam nobili Alexandrino ciue comitatus, ad eu̅ non procul à Canopo habitantem venisset, sermonem cu̅ eis dixit se facturu̅, si modò quicquid praeciperet, seruare vellent. Sponsione autem facta: Praecipio, inquit, vt vbicunq; Arseniu̅ morari audieritis, illuc ne accedatis. Alia quoque die cùm ab eodem pontifice per nuncium, vti sibi adeundi copiam concederet, sollicitaretur: Si venerit, ait, & quod petis co̅cedam, & loco cedam. Itaque Theophilus mutauit aditionis proposirum, ne ille longiùs discedendo mutaret habitaculi locum. À Marco abbate interrogatus, Cur tantopere co̅mercia hominum fugeret? Cum Deo & hominibus simul se omnino esse non posse, dixit. Vsqueadeò vel modica alicuius interpellatione à diuinae contemplationis dulcedine se auocari indigne ferebat. Qua̅uis enim adhuc in terris esset, iure suo tamen cum Apostolo dicere poterat: Conuersatio nostra in coelis est. Marul. lib. 1. cap. 9. Pastor presbyter matrem ad se venientem clausa, repulit cella. Rauisius. Paphnvtivs eremita Bubali cognome̅ meruit, quòd perrarò caeteris in solitudine fratribus sui videndi copiam faceret. Cassianus cap. primo, tertiae collationis. Superauit auorum memoria caeteros mortales saeuitia Tamberlanes Scytharum rex: nullus hominum auidiùs sitiuit cruorem, si vera sunt, quae de eo feruntur. Rogatus quandoque, quid tantum saeuitiae in dulgeret, & quòd nulli esset exorabilis, nullis precibus flecteretur? toruo aspectu, atque excandescenti similis, respondisse dicitur: An tu me hominem putas, & non Dei iram potius, ad hominum pernicie̅ in terris agentem? Sabellicus lib. 8. cap. 3. Peregrinorum quorumuis. Apud Indos nisi triduo, hospitem diuertere non licebat, ne ciues longo vsu dissimiles mores imbuerent, & in alienas leges ritusq; transirent. Alex. lib. 4. c. 10. Seres coetus & congressus fugiunt hominum, ita vt rerum precia oculis aestimantes, sua tradant, aliena non emant: scilicet arbitrati, iura ciuium cum peregrinis communicari non oportere. Idem. Inter caeteros feruntur Gamphasantes in intimis Libyae oris, adeò hominum commercia fugere, vt nulli se peregrino misceri sinant. Idem. Carthaginenses peregrinos, qui in Sardiniam aut Herculis columnas adnauigabant, mari demergebant. Idem. In Aegypto apud Bvsirim & Cynospolim, hospites non admittebantur. Idem. Scythae adeò omnes peregrinos mores deuitarunt, ceu qui insitam genti illi frugalitatem corrumperent, vt no̅ ob aliam causam Anacharsim occiderint, nisi quòd Graeco more Cybelis sacra coleret. Fulg. lib. 2. cap. 1. Epidavrii, cùm Illyricos mores exosos haberent, nec illorum commercia vitare possent: vt se à contagione illorum seruarent, vnum seligebant quotannis aetate grauem, qui solus ad illos penetraret, cum quo commercium haberent, quem Poletem dixêre. Arist. 2. Politicorum. Lycvrgvs nonpermisit Spartanos peregrè proficisci & vagari, ne externos mores adducerent secum, vel ritus malè formatos, & diuersa instituta. Sed & aduenas nulla de causa vtili irrepentes in vrbem abegit: non vt Thucydides autumat, veritus ne instituta sua effingerent, & aliquem haurirent ad virtutem profectum: quin potius ne doctores alicuius noxae forent. Quippe externa corpora externos necesse est aduehant sermones: nouorum sermonu̅ noua iudicia sunt comitantia: ex quibus fieri non potest, quin multi affectus scaturiant & libidines, à constituta rep. velut concentu dissona. Quò magis prouidendum putauit, ne ciuitas perniciosis compleretur moribus, quàm ne corpora aliunde immigrarent infecta. Plut. in Lycurgo. Hinc Spartani [Greek words] sunt dicti. Alex. lib. 4. c. 10. Lacones adolescentulum ex eorum numero: qui exercebantur, increpuerunt, quòd viam nosset, quae ducit in Pyleam. Adeò studebant suos à peregrinationibus ac rerum exoticarum cognitione seruare alienos, ne per occasionem à patrijs institutis degenerarent: praesertim cùm Arcadia, cuius est Pylea, luxu delicijs???ue barbaricis esset corrupta. Plutarchus in Laconicis. Gentis certae. Maria & Aaron Aethiopissae odio Mosen fratrem, qui eam duxerat, acerbè reprehenderunt. Aegyptii turpissimum ducunt, cum Hebraeis cibum sumere. Eam???; ob causam Iosephus cùm suos fratres co̅uiuio exciperet, sibi tanquam principi separatim, Aegyptijs conuictoribus separatim, separatim quoq; fratribus, cibum apponi curauit. Genes. cap. 43. Graecorvm odium erga Barbaros etsi naturale videri potest, propter linguae vocis???; diuersitatem (similitudo namque amicitiam parit) tamen intercesserunt quoq; variae bellorum occasiones, praesertim ob raptum mulieru̅: quas Herodotus lib. 1. recitat. Scribit lib. Historiarum quinto Herodotus, lege sancitu̅ fuisse apud Argivos ac Aeginetas, ne Atticum quidpiam inferretur ad sacrificia, neque fictile, sed ex patrijs ollulis in posterum omnes ibi biberent. Athen. lib. 11. cap. 18. M. Cato Censorius tanto odio prosequutus est Graecos, vt filium Marcum ab eorum literis non quidem inspiciendis, sed perdiscendis auocauerit. Plut. in Catone, & Plinius libro 21. capite vigesimoprimo. M. Cicero, M. Tullij pater, dicebat Italos similes esse Syroru̅ venalium, quorum vt quisque sciret optimè Graecè, ita esse nequissimum. Sentie̅s, vnà cum literis Graecorum mores ad Latinos demigrare. Vnde quòd M. Tullius fuit iniquior Gr???cae nationi, propemodum videri possit illi fuisse haereditarium. Era s. lib. 6. Apoph. Anglis Britannia potitis, quae Romanis parebat, Britanni cu̅ rege suo Cadoualladro in Britanniam Gallicam exilij causa profecti, & paulò pòst in insulam reuersi, ad Occidentem sedes obtinuêre. Quos Angli deinceps propter linguae & religionis diuersitatem Vuallos dixêre. Vual enim Germanorum lingua peregrinum significat. Hi Vvalli regibus Anglorum in posterum plurimum negotij exhibuêre, & saepe domiti, semper tamen rebellauêre, paludum, syluarum & montium praesidijs muniti: Polydoro teste. Ethodius Eugenij Scotorum regis à Maximo Britannorum legato caesi germanus, exul, à Danorum rege susceptus, ex vxore ab Albione sequuta filium suscepit Erthum. Genuit is post patris interitum ex Rocha Rorichi Dani principis filia, Fergvsivm Scotorum regni restitutoru̅. Is Alaricum Gothorum regem secutus, Romanae expugnationi interfuit, grauiss. Romani nominis odio, quòd maiores suos vniuersa cum Scotorum gente, aut bello occidissent, aut paternis sedibus pulsos peregrino solo exulare coëgissent. H. Boëthius libro 7. Crescente noua vrbe Stralesunda à rege Danorum Valdemaro aedificata in Vuandalia, in littore maris opposita Rugiae, multi in eam commigrarunt Saxones, vt & lingua & moribus iam dudum sit Saxonica: quod idem in Lubica atque Rostockio cernimus euenisse. Nam etsi solum sit Vuandalicum, omne tamen nomen Vuandalicum ita habuerunt aduenae Saxones exosum, vt non paterentur in suis collegijs & societatibus quenquam esse, qui non ortus esset parentibus Theutonicis, id???ue sacramentis extorquebant ab ijs, quos susciperent. Magna gentis iniuria: quae patrio solo exturbata, in ipsis suis natiuis sedibus non sinitur habitare & viuere: retrusa in mediterranea, vbi propter durissimam seruitutem multis dilabentibus, & Saxonum se populis immiscentibus, vix pauci ad agrorum culturam, sub grauissimis tributis resederunt. Titulus autem gentis rema̅sit apud principes: qui morientes, proxima successione illum transmiserunt ad duces Magnopolenses: quibus hodie paret terra, quae Vuandaliae nomen retinet. Remansêre principes antiquae originis in ditionibus suis, mansit nobilitas in paternis praedijs & possessionibus: rustica plebs, fugiens durum iugum, deseruit agros suos, & abscondit in externis gentibus originem. Facit hoc contemtus gentis (cuius tamen vetusta trophaea per totam Europam & Africam erecta leguntur) vt nemo, nisi quem lingua prodit, se fateatur esse Vuandalum. Cranzius lib. 7. Vuandaliae, cap. 10. Spitignevs II. Boëmiae princeps, à puero statim hominibus Germanis infestissimus, quamprimùm ad regnum euectus est, edictum proposuit, vt intra triduum Germani omnes è Boëmia pellerentur. Matrem quoque Iutam Othonis III. Imp. F. in Germaniam, saluis rebus suis reuerti iussit. Virgo vestalis, duio Georgio in arce Pragensi consecrata, nobilibus in Germania parentibus orta, religione se tutam, existimans, abitionem dissimulabat. Hîc ille atra bile percitus, denunciari protinus virgini iussit: Nisi ante noctem coenobio egrederetur, nihil illi flammeum profuturum. Causam odij hinc ferunt ortam. Muro cingendam arcem Bretislaus conduxerat, metin???ue se praesente spacium illius iusserat. Clibanus proximè coenobium funiculi ductum impediebat. Cui cùm parens parci iussisset, Spitigneus etiamnum adolescentulus, illum vi demolitus est, inquiens: Non amplius Germana haec sanctimonialis tostas ex hoc clibano edet placentas. Ad quae illa commota: Videte, inquit, Boëmum strenuum: solus fornaculam diruit, quam vix tres validissimi Germani proturbassent, dignus ob hoc factum palmario. Cui cùm Iuditha mater arrisisset, Spitigneus odij fomitem semel conceptum pertinacissimè fouit. Caeterùm Morauos audiens edictum contra Germanos aegrè ferre, CCC nobiles officij simulatione euocatos in vincula coniecit, armis equis???ue spoliatos. Dubrauius lib. 8. Cùm Fridericus Boëmorum rex Germanos in aula sua plurimùm foueret (regnum quippe ope Caesaris obtinuerat) neque Boemis, indignè ferentibus non tantùm in aula, verumetiam in curia locum Germanis dari, aures praeberet: quamprimu̅ ad comitia discessit Caesarea, Conradus Znoymae marchio conspiratione nobilium principatum inuasit: quem tamen metu Caesaris restituere coactus est. Dubrauius libro 12. Christina Vladislai Poloniae principis vxor, Henrici V. Imp. filia, apud Polonos implacabili odio laborauit, quos sic fastidiosè despiciebat, vt ne ministerio quidem vllo in aula sua Germanis referta dignos duceret, sed abigendos eos ab illa curaret, quasi agrestes, inconcinnos???ue, & haris potiùs ob sordes, vti dicebat, quàm aulis aptiores. Ibidem. Cùm Sigismundus Brandenburgensis marchio, vxoris gratia ad Pannonum regnum peruenisset, patuit, quantas vires insitum à natura inter Boëmos Pannonios???ue odium haberet. Nam cùm Sigismundus Stephanvm Konth, Pannonium equitem, atque cum eo alios viginti equites, veluti parum dicto audientes, comprehendi iussisset, catenis???ue vincti omnes ad eum deducti essent: nullus eorum vnquam regem, ne caput quidem submittens, honore dignatus est, neque regem suum nominare voluit: malueru̅t???; non ipsi modò, verùm ipsorum quoque ministri, prius capite multari, quàm sententiam mutare. Inter ministros autem Chiotza Stephani alumnus, cùm domini mortem grauiter quereretur: & eum, quia adhuc tenera aetate erat, Sigismundus, multa promittens, solari vellet, offerret???ue se suorum numero eum habiturum: is turbato vultu, plenis???ue animi indignatione verbis, respondit, Se nunquam scrofae Boëmiae subiturum seruitium. Atque in hac animi obstinatione interemtus est. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Alexander VI. Hispanus incredibili Gallorum odio flagrauit, Pivs itidem III. & Ivlivs II. Platina. Philosophorum. Consule Tit. Philosophorum contemtus, f. 1212. 69. Híc solius Affectus, illic Habitus vitiosi, cui affectus ministrat, ratio habetur. In Historicis commentarijs scribit Carystius, à Lysimacho rege Thraciae exactos toto regno philosophos. Alcaeum & Philiscum Epicureos Romani exigendos censuêre. Sectae eiusdem complices omnes Messen 11. At vniuersim philosophos Antiochvs. Caelius libro vigesimosecundo, cap. 21. Antiq. Lect. M. Cato Censorius philosophiam in totum, humanitatemq; omnem Graecam & literaturam, ex ambitione habuit ludibrio, quippe qui Socratem quoque loquacem diceret & seditiosum fuisse, atque enisum quouis modo tyrannidem occupare, institutis euersis maiorum, rapiendo ciues & impellendo ad contrarias legibus opiniones. Isocratis scholam deridens, senescere apud eum dicebat auditores, tanquam apud inferos artibus vsuros & causas dicturos. Filium à literis Graecis reuocans, voce vsus est quàm pro tanta aetate ferociore: velut vaticinans & praesagiens, infectos disciplinis Graecis amissuros imperium Romanos. Caeterùm hoc illius vanum apparuit malum omen ipso tempore, quo ad rerum culmen vrbs euasit, cùm omni se Graecae eruditioni & institutioni dedisset. Nec philosophis Graecis modò erat infestus: sed illos quoque, qui medicinam Romae exercebant, habebat suspectos: atque audito scilicet Hippocratis responso, cùm rex eum mercede ostensa multorum talentorum acciret, nunquam daturum se operam hostibus Graecorum barbara, commune hoc dicebat medicorum iusiurandum omnium, monebat???; filium, vt declinaret omnes. Sibi scriptu̅ commentarium esse, cuius praeceptis se familiam aegrotantem curare, & victus rationem praeseribere: neminem vnquam cibo abstinere, alere oleribus & carne anatis vel palumbi vel leporis: leuem enim hanc elle & aegris conuenientem, nisi quòd illis, qui ea manducauerunt, multa creet insomnia: hac se medicina & victu valetudinem suam tueri, suosq; conseruare firmos. Caeterùm in eo quidem haud videtur iram deorum deuitasse: nam vxorem & filium amisit. Ipse corporis salubri constitutione ac robusta firmiter compactus in longum durauit. Plut. in Catone. Improborum. Hippolytvs à nutrice Phaedrae rogatus, vti ne petitio [61] nem nouercae efferendo, amicos perderet, se scilicet & illam, ingenuè respondit: [Greek words] Nemo iniustus est mihi amicus. Eurip. in Hippolyto. Senex paedagogus apud Eurip. in Ione ait: [Greek words] [Greek words]. Hei mihi, versipelles vt homines semper odi, qui componentes iniusta, deinde fraudes suas ornant. Inertem probum accipere amicum cuperem magis, quàm malum sapientiorem. Sacrorum hominum, Monachorum. Orta est inter Clvniacenses & Clarevallenses Cistercienses acerrima contentio, de decimis praecipuè, cùm illa lumina monachorum, Petrus Cluniacensis & Bernardus Clareuallensis florerent. Recusabant enim Cistercienses decimas, per c c. annos more recepto, amplius pendere Cluniacensibus, quibus ipsimet propter monachorum multitudinem indigerent: pertraxerant??? in suam sententiam Innocentium papam. Eam ob causam Petrus ad Innocentium literas misit. Sed & Cistercienses criminabantur Cluniacenses, quòd regulam suam non obseruarent in moribus, vestitu, ieiunijs, alijs???ue ceremonijs. Qua de re Petrus Cluniacensis prolixam apologiam texit, epistola ad Bernardum 28. libro 3. Idem alibi inquit: Nam vt penè assiduè cerno, & omnibus ipsis quoque negligenter intuentibus aduertere perfacile est, niger (vt sic dicam) monachus album fortuitò occurrentem obliquo sidere respicit, albus nigrum vix media oculi parte, & quando se ingerit, contuetur. Vidi plurimos, nec recordor quoties, de nigrorum numero, occurrentem quempiam album quasi monstrum ridentes, & velut Chimaera, vel Centaurus, vel portentum aliquod peregrinum oculis ingereretur, voce vel gestu corporis se stupere signantes. Vidi econuersò loquaces prius & multa passim occurrentia ad inuicem conferentes albos, nigro quolibet adueniente subitò obmutuisse, & velut ab hostibus, hostium secreta rimantibus, silentij sibi remedio praecauisse. Intuitus sum vtriusque generis hominum linguas tacentes, oculos, manus, pedes???ue loquentes, & quod voce, ne proderentur, indicare nolebant, gestuum suffragio clariùs inclamasse: vocem mutam, membra loquacia, & peruerso naturae ordine lapidibus clamosos, homines hominibus taciturnos. Epist. 16. lib. 5. Zisco Boëmorum Hussitarum dux infestiss. fuit monachis, propterea quòd sorori suae flammeo velatae cucullatus quidam vitium obtulisset. Dubrauius lib. 24. Pontificum, Episcoporum. Ioannem, Danum genere, archiepiscopum Bremensem, ob morum peregrinitatem tanto odio sunt prosecuti Canonici, vt ei Administratorem generalem Ioannem Luneburgensem ducem substituere̅t, cùm vel leniss. de causis anathematis fulmine quosuis perstringeret. Ad curiam Auenionensem euocatum, tot appellationibus obruerunt, vt sex tabelliones per dies atq; noctes scribendo fatigarentur. Exul tandem Parisijs perijt, xx. anno sui episcopatus. Cranzius li. 8. Metrop. cap. vltimo. Danielem Verdensem ex Carmelitano fratre episcopum, quòd suis moribus omnia inseruire vellet, Canonici estremo odio prosecuti sunt, sic vt Coloniae vitam in exilio finierit. De eo hi versus circumlati: Daniel antistes, non curat clerus, vbi stes: Optans vt valeas, dummodò non redeas. Cranzius libro 9. Metrop. cap. 23. Paulus IV. Pp. immunitatibus multis ac priuilegijs Romanos publicè est prosecutus, confirmatis etiam liberaliter omnibus, quae à superioribus Pontificibus acceperant. Quamobrem solenni decreto omnium ordinum populus, ad testificandum grati animi studium, marmoream ei statua̅ in Capitolio dedicauit, & centum item è nobilitate viros perpetuae corporis custodiae nouo more assignauit. Caeterùm cùm postea nepotibus suis Carafis gubernacula rerum commisisset, quorum libidini nihil sancti reliquum manserat: in tantum omnium odium incurrit, vt quantumuis nepotes in exilium relegasset, ea tamen ratione populum placare nequiuerit. Nam paucis postea diebus in lethalem morbum incidens, vix dum animam exhalarat, ac ne exhalauerat quidem, quum statim furore veluti amens populus, per vrbem discursans, cuncta quae in vrbe instituisset aboliturus, Pontificis simul & omnium Carafarum memoriam execraretur, concremato ante omnia nouo, quem Paulus fecerat, carcere, quo haereseos suspecti, vnà cum Ioanne Morono Cardinale, & Gulielmo Postello, asseruabantur: intentato quoque in sacram Dominicanorum aedem ad Mineruam eodem incendio, vix piorum hominum supplicibus precibus permotae manus abstinuêre: inde ad Capitolium cursu facto marmoream statuam, qua̅ magno sumtu antea ei erexerant, demoliti, crudeliter in eum saeuiêre, dissipato raptato??? per vrbem ipso capite, ac postremùm post multa illata opprobria in Tiberim deiecto. Edictum adhaec promulgatum, quo omnes iubebantur graui proditionis poena proposita, omnia per vrbem Carafae familiae insignia, quocunq; demùm loco collocata aut incisa essent, tollere, funditus??? euertere. Panuinius. Regum, Imperatorum. Vrbis Rom. parentem Romulum Senatvs in amplissimo dignitatis gradu ab eo collocatus in curia lacerauit, nec duxit nefas, ei vitam adimere, qui aeternum Romano imperio spiritum ingenuerat. Rude nimirum illud, & ferox seculum, quod conditoris sui cruore foedè maculatum, ne summa quidem posteritatis dissimulare pietas potest. Val. lib. 5. cap. 3. Antipatrum Herodis F. propter caedem duorum fratrum clandestinis suis accusationibus procuratam, populus omnis Ivdaeorvm tanto prosecutus est odio, vt Roma redeunti nec obuiam progressus sit, nec salutârit, eius???ue accusationem de cogitato veneficio contra patrem sponte ita aggrauârit, vt in vinculis tandem interfectus sit. Iosephus lib. 17. cap. 7. & 8. Antiq. Fuit Caligula imperatoris nomen, caeterà tyrannus fuit immanis, cruento exitu dignus, quem demùm sortitus est. Sed nec vnius sanguis explere potuit odium Civivm. Caesonia eius vxor cum filia admodum paruula multitudinis incursu trucidata est, ne quid superesset, quod tyranni recordatione ciuitatis oculos violaret. Sabell. lib. 8. cap. 9. Eadem Quiritium Civitas omnes Domitiani imagines & titulos è publico sustulit, decreta per illum antiquauit: vt dirae illius tyrannidis verius, quàm principatus, memoria cum ipso crudeliter interfecto sepeliretur. Sabellicus libro octauo, capite 9. Contra Maximinum crudelissimum variae conspirationes sunt factae. Magnus primùm vir consularis, soluto ponte, cùm contra Germanos proficisceretur, imperium arripere conatus est. Titus Maurorum Tribunus à militibus Osroënis inuitus Imp. creatus. Verùm Magnum Maximinus oppressit, Titum milites interemerunt. Suscepta inde Sarmatica expeditione, cùm odium suorum quotidie magis veniret, facta defectione Militvm in Africa, Gordianus senex proconsul octogenarius Imperator à militibus factus est vnà cùm filio, apud oppidum Thystrum. Quod mirum in modum Senatum oblectauit, qui ambos Augustos acclamârunt, interfectis omnibus Maximini delatoribus atque amicis, vnà cum praefecto vrbis Sabino, appellatis???ue hostibus Maximino ac filio eius, ac missis literis ad singulas prouincias & ciuitates, vt communi saluti libertati???ue subuenirent, publico S. C. & acclamationibus. Sed interim Capellianus, qui Mauris praefuit, contra Gordianum profectus, vt sibi vsurparet imperium, occiso iuniore Gordiano, Gordianum senem ad eam desperationem redegit, vt laqueo finiret vitam. Quod tanto moerore Senatum affecit, vt mox duos iterum Imperatores, Maximum Puppienum & Clodium Balbinum, contra Maximinum deligerent, addito paruulo nepote Gordiani, qui pariter Caesar est dictus. Maximus contra Maximinum profectus, Balbinus Romae relictus Maximinus perpetuum in se Senatus odium intelligens, Italiam versus contra Maximum profectus, vehementiùs desaeuit. Sed cùm in obsidione Aquileiae exercitus fame laboraret, duces???ue aliquos suos trucidaret, in odium exercitus veniens, vnà cum filio dormiens à militibus est trucidatus in castris: capita hastis suffixa, Aquilciensibus sunt ostensa, & postea missa Romam. Vnde ingens prouincialium laetitia orta est. Romae viso Maximini capite, Balbinus hecatomben fecit, iussit??? per omnes ciuitates pari sacrificio supplicari. Maximini nomen erasum. Capita Maximinorum in campo Martio, insultante populo, exusta sunt, cadauera missa in profluentem. Constantinvs VI. Imp. qui & Constans, omnibus suis exosus, Syracusis à suis in balneo est occisus. Sigebertus in Chronicis. Selimo Turcorum tyranno, qui interfecto Soldano Aegypto & Syria potitus erat, Solymannus filius successit, bella à Parthis auspicans, vt illorum etiam imperium sibi adiungeret. Sed amissis plus centum millibus suorum, cum octoginta solùm equitibus Constantinopolim redijt, tanto ex hac clade Tvrcarvm odio sibi conflato, vt deijciendum protinus ab imperio tanquam infaustum male???ue ominatum censerent. At ille ad preces & promissa ominosa versus, quòd totam Misiam, Bulgariam, Bosnam, cum ipso Bellegrado reducturus breui in potestatem Turcarum esset, gratiam tandem recuperauit. Audita haec Turcae promissa Budae fuêre, sedpauci illis animum intenderunt, nihil de futuro solliciti, quasi vno praelio tota vis Turcae interijsset. Dubrauius lib. 33. Ducum, Consulum. Consule Tit. Perfidiae militum erga Duces, f. 3498. Romanae legiones ob Agrariam legé à patribus impeditam [62] tanto odio in consules exarsêre, vt in Hetruria Veientes, cùm possent, vincere noluerint, M. Fabio coss. At à Volscis, in Appij Claudij coss. odium, se etiam turpiter vinci sunt passi. Sab. lib. 1. & 3. Enn. 3. Tyrannorum. Consule Titulum, Tyrannicidarum, fol. 2125. Aegyptij Typhonem tyrannum, Osiridis interfectorem, ab Oro caesum, suggillant in nonnullis festis: in quibus homines rufos ludibrio habent, asinum autem praecipitant, vt Coptitae: quòd fuerit rufus Typhon, ac colore asinino. Lycopolitae item tubis, quòd asinino clangorem assimilem edant, prorsus non vtuntur. Quin etiam boues, qui rufi sunt, sacrant, vsqueadeò exquisitè in eo religiosi, vt si vel pilum habeat nigrum vel album vnum, non litari arbitrentur eo. Quippe hostiam non esse dijs gratam, imò diuersum, quaecunque hominum animas scelestorum & improborum in alia transfiguratorum corpora assumserunt. Idcirco execrabantur in caput victimae, praecisum???ue in amnem olim proijciebant, nunc vendunt peregrinis. Bouem autem, qui immolandus erat, certi sacerdotes, qui dicti fuerunt sphragistae, signabant. Sigillo insculptus erat (vt Castor est auctor) homo genu innixus, qui retrorsum circumactis manibus tenet imminentem iugulo gladium. Plut. de Iside. Pygmalionis tyranni odio Tyriorvm multi solum verterunt, si poëtae testimonium recipitur in hac exemplari relatione. Nam quia & ipsa sibi nomen historiae vendicat, custos est fidei tenacissima. Sab. lib. 8. cap. 9. Callias Phaenippi F. (qui fuit pater Hipponici) Atheniensis, cùm alia omnia in Pisistratum tyrannum inimicissimè commentus est, tum verò solus Atheniensium omnium illius Athenis eiecti, cùm publicè sub praecone venderentur, bona emere ausus est. Herod. lib. 6. Alcmaeonidae, Atheniensis familia, tyrannos eximiè oderunt, & Pythiam persuaserunt, vt Cleomene̅ regem Spartanorum ad liberandas Athenas induceret. Id quod & factum est, atque Pisistrati filij eiecti, Hippias scilicet & Hipparchus. Idem. Odit Aristides Locrensis insigniter tyranni nomen, cuius filiam cùm Dionysius maior sibi vxorem deposceret: Mallem, inquit ille, filiam malè perditam videre, quàm tyranni matrimonio locatam. Dionysij vxorem & filias Locrenses in potestatem redactas, ad stuprum & libidinem multitudini obiecêre, in tyránni inuidiam: inde ad libidinis satietatem vexatas medijs merserunt fluctibus adhuc viuas. Sabellicus lib. 8. cap. 9. Theophrastus in libris de Regno, scribit Themistoclem cùm ad Olympia certatum Hiero misisset, & tabernaculum erexisset splendidè adornatum, pro sententia apud Graecos dixisse, vt tentorium tyranni diriperent, & arcerent à certamine equos eius. Plut. in Themistocle. Timoleon Corinthius, Dionysij principatu euerso, euertit & arcem, eo nomine, quia tyrannorum fuisset sedes. Caeterùm in eo maius suum erga tyrannos odium testatus est, quòd & sepulcra, caetera???ue ornamenta diruit. Sabell. lib. 8. capite 9. Quantum tyrannos oderint Romani, ex eo potest intelligi, quòd regium nomen ex vrbe sustulêre tyrannidis suspicione: atque ita sublatum voluit populus, vt de libertate etiam bene meritis, fraudi fuerit ferre Tarquinij nomen. Sp. Melio, & Manlio Capitolino, non nomen, sed suspecta largitio fuit exitio in eade̅ ciuitate. Sed quid tyranno fecissent ij, qui viam quae ad tyrannidem ducere visa est, suis obseptam ciuibus, atrocibus muniuêre supplicijs? Idem. Ravennates Lemigium exarchum ob tyrannicos & foedos mores, interfecêre, eius vxorem & pellices omnibus prostituêre. Eadem vltio attigit exarchanos iudices, quibus publicitùs caesis, omnis eorum familia ludibrio fuit infensae multitudini, quae semper aut nimiùm odit, aut nimiùm amat. Idem. Petrus Candianus Venetorvm dux, qui legitimum magistratum in tyrannidem vertit, sibi & liberis superba regiminis forma exitium peperit. Populus suae libertatis memor, domum eius iniecta flamma in cendit, tyrannum inde deturbat, deturbatum trucidat: filium iugulat in nutricis gremio, amborum corpora ad macellum proijcit canibus lanianda. Adeò iuxta tyrannos, & qui ex his sunt, libertatis studio ininfensè odit incondita multitudo. Idem Tyrannorum nullus fuit vnqua̅ inuisior Ecelino, qui crudelitate & saeuitia cum Phalaride certauit. Puberes ab eo mutilati, pueri concisi, virgines vitiatae, matronis mammae ademtae, praegnantium vteri execti, partus??? flammis deditus. Quae scelerum diritas, eo extincto, domesticis & necessarijs Taurisij repraesentata. Sex filij Alberti fratris subito populi Tarvisini incursu interfecti sunt: tyranni vxor & filiae viuae in ignem coniectae. Idem Scelus Fabrianensis populi ingens fuit, cùm in principes suos, Clauella gente ortos, conspirauit. In templo enim caedem peragere coniurati statuerunt, hora patrandi facinoris sumta, cùm sacerdos, qui coniurationis conscius erat, sacra perageret, & decantando Symbolo ad partem eam peruenisset, quae in carnationis mentionem facit. Scelestè enim voluit, vt verbum, quo humanae salutis ortus ac memoria renouatur, proditionis atque alterius peragendae mortis signum haberetur. Fulgosus lib. 9. cap. 1. Subditorum. Consule Titulum, Tyrannorum, fol. 2780. item Tit. Crudelitatis & perfidiae erga subdisos, fol. 3502. 2781. Herodis odium erga subditos, in hoc conspicitur, quòd iam moriturus praestantissimos Iudaeorum necari praecepit, ne careret extremo honore luctus, qui debetur regibus: vtpote qui probè Iudaeorum mentem nouisset, qui magis in ipsius morte gauisuri quàm lucturi essent, fiquidem vel à viuente etiam tum non abstinuissent contumelias. Iosephus lib. 17. cap. 8. & seq. Militum. Cato maior aiebat odisse militem se, in ambulando qui manus, & in praeliando moueat pedes, stertat altiùs quàm fremat. Plutarchus in Apophthegmatis. Ciuium. Vide Titulum, Seditionum, fol. 925. Alcmaeonidae & Calliae Atheniensium familia exitiali odio se inuicem prosequebantur, quamuis vtraq; tyrannidem Pisistratidarum exosa esset. Herod. lib. 6. Aristides Lysimachi F. Clisthenis necessarius fuit eius, qui post exactos tyrannos Pisistratidas rempub. constituit. Hic caeteris, qui rempubl. tractauerunt, longè praeferens Lycurgum Lacedaemonium statum reip. amplexus est, in quo pollerent optimates. Vbi aduersarium habuit Themistoclem Neoclis, qui populi partes tuebatur. Hos quidam ferunt à prima aetate, cùm vnà educarentur, omni in re & sermone vel serio vel ludicro dissensisse inter se, atque ingenia eorum statim ex illa contentione detecta: promtum hoc & proiectum, vafrum???ue, quod citò & facilè quouis ferretur: alterum stabili fixum indole esse & iustitiae inhaerens, mendacium verò vel leuitatem vel fraudem ne in ludo quidem vlla ratione admittens. Aristus Chius ex amatorio initio natam eò refert exarsisse horum simultatem. Stesilaum enim, qui Cea oriundus, & figura & specie corporis longè omnibus pueris praestabat, cùm ambo amarent, non mediocri percitos affectu fuisse: neque vnà cum deflorescente forma pueri abiecisse aemulationem, sed quasi in illa expertos lacertos suos, illicò ad rempub. prorupisse flagrantes & dissidentes. Multa mouente Themistocle periculosè, & aduersus omnes actiones suas cooriente atq; interpellante ipsum, compulsus scilicet ipse quoque est partim vlciscendi gratia, partim Themistoclis reprimendae potentiae, studio gliscentis populari, factis eius reluctari: satius esse censens commoda populi aliqua negligere, quàm illum vbique inualescere victorem. Denique cùm Themistocles aliquando quiddam rectè atque ordine ageret, aduersatus ei est. quo deiecto, non continuit se, sed iactauit digrediens ex co̅cione: Nisi & Themistoclem & se malè perderent, non posse rempub. Atheniensem consistere. Alio tempore cùm rogationem ad populum tulisset, atque ea impugnaretur, erat eam post concertationem obtenturus: iam???ue missuro in suffragia populum archonte, ex ipsis habitis orationibus animaduerso vitio abiecit rogationem. Identidem etiam ferebat per alios rogationes, ne studio secum contendendi obsisteret Themistocles bono publico. Plut. in Aristide. Legimus Neoclem & Demopolim Themistoclis filios quandoque incognitos venisse Athenas, adortos???ue in certamine epitaphio vim suam ostentare, quum victores apparuissent, nec qui forent, satis noscitaretur, corollis esse insignitos: & Neoclem quidem dolichum vicisse, Demopolim autem stadium. Post certamen verò cognitos, non tantùm à paternis inimicis esse lapidibus adobrutos, quum Atheniensivm memoriam refricuissent super legibus, quae aduersum exules sancitae fuerant. Caelius libro 14. capite 12. Antiq. Lect. Plato tamen in Menone Cleophanti quoque tertij filij mentionem facit. Cùm populus Rom. à Senatu videret Appium Claudium iuniorem co̅sulem cum T. Quintio Capitolino creari, ingenti odio commotus, quo Appiam gentem prosequebatur, ac simul indignatus, comitio excessit, ne ad honores euehi quenquam ex ea gente conspiceret. Fulg. lib. 9. c. 3. P. Diaconus Longobardicorum libro quarto, capite vndecimo scribit, tempore Phocae Imperatoris Prasinos & Venetos aurigarios per Orientem & Aegyptum ciuile bellum fecisse, ac sese mutua caede prostrauisse. Gvelforvm & Gibellinorvm factiones in Germania ortae, relicto natali solo in Italiam prouectae, miserè omnes vrbes, oppida, pagos peruagatae sunt. De earu̅ ortu non consentiunt auctores. Volunt quidam à duabus illustribus principum Germanorum familijs, Henricorum ex Vueyblingen, & Vuelforum ex Altorf, pagis Sueuiae, lites inter se exercentibus, originem cepisse. Alij verò (& inter hos Aemilius lib. 7) sub Conrado III. Imp. Friderici Sueuiae ducis F. Duce Franconiae, qui circa annum Domini MCXXXVIII. imperium inijt, ex bello ciuili initium sumsisse. Nam cùm Vuelfo, Henrico Superbo fratre, Saxoniae & Bauariae duce, à Caesare ob affectatum regnu̅ proscripto, ducatibus spoliato, & dum eos recipere conatur moerore animi extincto, Bauariae ducatum haereditario iure sibi vendicat: cum Conrado Imp. Vinspergum oppidum Sueuiae obsidente praelio congressus, & fugatus est. Vuelfo copias auxiliares habebat plurimas ex Sicilia à Rogerio rege, à pontifice Innocentio ex Italia, id sedulò conantibus, vt bellis implicatus ciuilibus Conradus, Italiam adire no̅ posset, neq; Calabria̅ & Siciliam Normannis extorquere. Itaq; tesserae loco auxiliares copiae Vuelsonis, Hîc Vuelf, clamabant, ex Ducis sui nomine: Imperatoris verò, Hîc Vuayblig, à nomine pagi Sueuiae, in quo nutritus ferebatur Conradus Imperator. Itali ergo factiosa haec nomina (condignum sanè impiae suae militiae contra optimum ac legitimum Imperatorem pro tyranno Guelfone sumtae stipendium) ex Germania domum reportarunt: vt quamuis per Friderici Barbarossae electionem pestes hae in Germania desierint, in Italia tamen pertinaci stultitia permanserint, & sub Friderico II. Pisis agente, & Alexandrum III. armis persequente, mirificè inualuerint. Qui po̅tifici fauebant, Guelfi, qui Imperatori, Gibellini dicebantur. Apud Pistorienses primùm ea nominum factiosorum distinctione frequentata, serpsit hoc factionum studiu̅ adeò latè, vt nulla ciuitas, nullum oppidum, nullus populus ea labe perniciosissima ma̅nserit intactus. Vrbs enim in vrbem, prouincia in prouinciam, populi pars in alteram, nulla impellente alia quàm harum partium causa, bella gessêre abinde vsq; ad nostra tempora. Nec modò diuisa sunt insignia in praelijs deferenda: sed colores, terrae fructus, vestium habitus, ipse incessus, digitorum concrepitus, & oris hiatus, suarum habent partium significationem. Nauclerus generatione 38. & 42. & Hungerus in Cuspiniani Caesaribus. Bartholomaevs Aluianus Senensis, anno 1497. Todium ab Guelfis introductus, omnes Gibellinorum domos diripuit, tres & quinquaginta eius factionis principes interfecit. Quod exemplum sequutus Antonellus Sabellus, Ternium, & Gateschij Columniorum ope Viterbium ingressi, eandem in vtroq; loco, & circumiecta regione Guelfis cladem intulerunt. Guicciardinus lib. 3. Carolus VIII. rex Galliae post subactum Neapolitanum regnum domum reuersurus, cùm Senas venisset, ita perturbatum ciuitatis statum inuenit, vt ciues in quatuor diuisi factiones, insano liuore mutuo inducti, à rege praefectum peterent, qui Gallico fretus praesidio inter ordines factionum aequo iure libertatis nomen tueretur. Ambiebat ad id Ligninius propinquus regis, ita vt cohortem Gallorum facilè impetraret, quae duce Gualterio Tinctauilla vrbi praeesset. Sed festinante in Galliam rege, non multò pòst depulsis foro atque vrbe Gallis, ciuitas ad veterem Pandulfi Petrucij dominatum redijt. Iouius lib. 2. Populus Romanvs in partes discissus, Vrsinae aut Columniae factionis studia sequi solet. Columnijs Sabelli vetustate familiae & frequenti sobole militarium iuuenum potentes: Vrsinis verò Comites cognomento Grapellij, claritate atque opibus fermè pares, adhaerent. Horum opibus Romani pontifices, dum per varias temporum ac bellorum occasiones licuit, semper infensi infesti??? fuêre: nihil???ue vnquam antiquiùs habuerunt, quàm alterutram factionem fouere, atque alere eorum controuersias: vt quum attritae mutuis caedibus atque iacturis amborum vires forent, ipsi postea deletis reliquijs, oppidis eorum Vrbi proximis potirentur. Romani etenim siue pristini decoris ac antiquae libertatis memores, siue vt sunt natura turbidi atque feroces, sacerdotum imperia, quòd pleriq; eorum parum moderatè auare??? imperitent, aequo animo ferre non possunt. Propterea quum iniurijs aut contumelijs exagitati fuerint, quò minus omni maleficio desaeuiant, neq; vi, neque legibus, neq; pontificis auctoritate deterrentur, Cepêre aliqua̅do atq; interemêre Bonif. IIX. quin & Eugenium IV. sede atq; Vrbe expulêre: alios palàm oppugnauêre armis, alios co̅iuratione facta, ac obsessis itineribus in maxima vitae atque amittendae dignitatis pericula coniecêre. Iouius lib. 1. Hist. Sub Friderico II. Mediolanenses in duas abiêre factiones: Nobiles Vicecomitibvs, populus Tvrrianis fauebat. At pulsis Vicecomitibus, Turriani rerum potiti sunt, quo ad Otho Vicecomes Archiepiscopus Mediolane̅sis exulum manu stipatus, victis septies Turrianis, eorum??? principe Napo ad vicum Decimum capto, sibi suis??? reditum in patriam, posteris imperium peperit. Iouius in vita Othonis. Circa annu̅ Christi 1494. viguêre in Liguria duae factiones, Advrnia atq; Fregosia, ambae populares & Gibellini nominis: ipsa enim ciuitas in nobiles & populares familias plebem???ue tripartitò diuiditur. Nobilitas duplici factionum morbo laborabat: na̅ patritij cùm ex professo partim Guelfi essent, partim Gibellini, etiam Adurnium, vt Fregosium nomen, pertinaci quadam insania sequebantur: accidebat??? saepiùs, vt Guelfi Gibellinos, quos maximè odio habere consueuissent, nouarum partium libidine caeci, acerrimis studijs iuuarent: id???ue propterea fiebat, quòd nobiles lege quadam antiquitùs lata, supremum in ciuitate magistratum, qui ad solos Gibellinos pertineret, capere non licebat: plebs quoque, quae mirum in modum incertis rumoribus seruit, incredibili mobilitate tumultum excitare, ad arma discurrere, atque eodem nonnunquam die commutatis voluntatibus, modò his, modò illis fauere consueuerat. Quibus de causis effectum est, vt quum discordia atque intestinis confecti malis sese regere non possent, dissociatis animis, attenuatis??? opibus, facilè veram libertatem amiserint. Iouius libro primo Historiarum. Virorum. Consule Tit. Virginitatis studium, fol. 2265. Cui accidit, vt insidiantes viros oderit. Amazones, item Bohemae Dievizae, item Alvilda Siuardi Gothorum regis F. viros omnes oderant. Vide Tit. Mulieres fortes. Vlasta Amazonum Boëmicarum dux, tanto virorum odio agebatur, vt pueris & adolescentibus dextros pollices amputaret, dextros???ue oculos erueret, ne per aetarem vel gladios tractare vel sagittam collineare possent. Ea dem matronis, quotquot ad se in arcem Deuinam confugerant, auctor fuit vna nocte maritos è medio tollendi. Dubrauius lib. 2. Mulierum. Orphevs amissa Eurydice vxore, omnes mulieres odio habuisse, & tandem à Thracijs matronis, dum Orgia celebrant, discerptus fuisse dicitur. Hippolytvs apud Euripidem sic de seipso inquit: [Greek words] [Greek words]. Odio habens nunqua̅ implebor mulieres, neque si dicat quis me eadem semper dicere. Semper enim illae sunt malae. Aut nunc quispiam eas bonas esse doceat: aut me sinat illas vsque incessere. Idem apud Senecam in haec verba prorumpit: Detestor omneis, horreo, fugio, execror: Sit ratio, sit natura, sit durus furor, Odisse placuit. Ignibus iunges aquas, Et amica ratibus ante promittet vada Incerta Syrtis: antè ab extremo sinu Hesperiae Tethys lucidum attollet diem: Et ora damis blanda praebebunt lupi: Quàm victus animum feminae mitem geram. Iason apud Euripidem in Medea haec profert: [Greek words] [Greek words]. Oportebat aliunde fortè homines sobolem párere, femininum autem non esse genus: sic sanè non esset vllum hominibus malum. Aiunt Melanionem quendam, odio mulierum, in solitudinem demigrasse: per???ue auia montium & nemorum, cane, quo vno conuictore vtebatur, feras insectari solitum, nec vnquam domum reuocari potuisse. Hinc Melanione castior dicebatur, qui magnoperè à mulierum congressibus abhorreret. Meminit adagij Aristophanes in Lysistrata. Erasmus in Adagijs. Vicinorum. Vladislaus Locticus Polonorum rex Cruciferis memorabili strage affectis, caesorum numerum recognoscens, conspicatus est Florianvm Sharum, hominem equestris ordinis, multis vulneribus debilitatum, resupinato corpore iacentem, & ilia per vulnus effluentia manibus cohibentem: conuersus???ue ad comites: Quàm magnus hic est, inquit, huius viri cruciatus. Respondit ille: Maiorem esse eius, qui in eodem pago malum vicinum habeat, qualem ipse expertus sit. Tum rex: Age, inquit, liberabo te isto cruciatu, si conualueris. Postea pagum totum illi donauit, excusso vicino improbo, vt scribit Mechouius. Cromerus libro 11. Discipulorum. Consule Titulum, Perfidiae erga discipulos. fol. 3503. Praeceptorum. Ex Tit Discipulorum perfidiae erga praeceptores, fol. 3503. Inter Aristotelem & Platonem haud conuenisse satis, ex ingenij monumentis palàm fit. Odium quod ex aemulatione auidissimum est, literarum & gloriae ratione exortum posset videri: sed à Graecis proditum secus, animaduerto: qui Platoni offensiorem factum Aristotelem volunt, quòd eius vitae instituto oblectaretur minus. Quippe curiofiùs circumuestiebatur Aristoteles, calceabatur???ue, quin & comam contondebat item delicatius. Istiusmodi verò à Platonis aberant grauitate plurimum, qui quantus quantus nil nisi sapientia prorsum fuit. Annulis digiti nitescebant onusti, & in hoc sibi placebat nimiúm. Inerat & in facie [Greek words] quaedam, id est, irridendi studium, importunior nec aberat loquacitas, quae ipsa & mores coarguebat. Proinde quum ea intueretur Plato, rarius hominem admittebat. Pluris autem longè Xenocratem faciebat, & Speusippum, caeteros??? cum quibus praeter alia libenter ac saepe confabulabatur, de philosophicis semper arcanis promens quippiam, quò illi abirent nunquam non doctiores. Ex Aeliano Caelius lib. 17. cap. 34. A. L. Amicorum, sociorum. Consule Locum, Ex amicis facti inimici, fol. 892. Hostium. E???, Inimicitia proprié. Amalechitis hostibus ne ignoscerent Israëlitae, iubet Dominus per Mosen, inquiens: Mementote quid vobis fecerit Amalechita in itinere egressis ex Aegypto, vt vobis in itinere occurrerit, nihil??? Deum veritus, extremos vestrûm & infirmissimos quosque carpserit, vobis lassis atque defatigatis. (Exodi 17. cap.) Igitur cùm iam vos quietos reddiderit Joua Deus vester ab omnibus vestris vndiq; hostibus in terra, cuius vobis occupandam possessionem daturus est, Amalechitarum memoriam de rerum natura aboletote, néve hoc obliuioni mandatote. Deuteron. 25. Aman Amalechita hostis Iudae orum natura (quia gens illius à Iudaeis iam olim excisa fuerat) cùm apud regem Artaxerxem plurimum posset, curauit vti Iudaeorum gens, tanquam rebellis & impia, 13. die duodecimi mensis, publico edicto propofito, interfici iuberetur. Verùm Dominus iciunia & supplicationes Iudaeorum misertus, malum consilium in ipsum Amanem conuertit. Esterae 3. & seq. & Iosephus lib. 11. cap. 6. Antiq. Achilles & templum habet & tumulum iuxta Sigaeum: Patroclus autem & Antilochus tumulos. Quibus omnibus & Aiaci Ilienses sacrificant. Herculem verò non colunt, causam afferentes, quòd is vrbem fuerit depopulatus. At ille (inquiet aliquis) ita eam depopulatus est, vt posteris depopulaturis, labefactatam quidem relinqueret, ciuitatem tamen. Sed ij, quibus ipsi sacrificant, & quos vt deos colunt, ex toto eam deleuêre. Nisi hoc causae dicant esse, quòd hi iustum bellum intulerunt, Hercules verò iniustum, Laomedontis equorum gratia. Cui rei rursum fabula occurrit: non enim equorum gratia, sed mercedis pro Hesione à ceto liberata. Strabo lib. 13. Atrox odium & irreconciliabilis simultas, atque vt Plutarchi dicam verbis, [Greek words] erat inter Thessalos & Phocenes: quòd hi primores illorum in suis vrbibus ad vnum omnes eodem die trucidassent: illi vicissim illorum obsides ducentos quinquaginta in crucem sustulissent. Tandem Thessali contractis omnibus copijs, per Locrenses irruperunt, edicto promulgato, ne cuiquam prouectioris aetatis parceretur, pueri cum mulieribus in seruitutem abducerentur. Daiphantus itaque, qui fuit vnus è tribus, quibus Phocensium res erat commissa, suasit vti viri quidem Thessalis obuiam irent, cum illis conflicturi: caeterùm mulieres vnà cum liberis, ex vniuersa Phocide congregatas, in vno quopiam loco seponerent, congesta ingenti lignorum materia: & adhibitis custodibus mandarent, vt simul ac intellexissent, sese victos in praelio, continuò pueros & vxores iniecto igni exurerent. Id reliquis comprobantibus, exurgens quida̅ negauit aequum fieri, ni consilium hoc, vxorum quoque suffragijs comprobatum fuisset: quod si non placeret, non esse cogendas. Itaque mulieres, vbi rem cognouissent, ipsae inter se habito consilio, Daiphantum collaudarunt, qui rectissimè consul???isset Phocensium rebus. Eadem autem videri & vxoribus & liberis eorum. His ita peractis, congressi cum Thessalis Phocenses, superiores extiterunt. Ac decretum quidem illud Graeci Phocensium desperationem appellarunt: quòd etiam si feliciter cessisset, tamen temerarium parum??? cordatum videretur. Haec Plutarchus & Pausanias in Phocicis. Clistenes Sicyonis tyrannus, ob suum in Argiuos odium, quibuscum diuturnu̅ gessit bellum, vt Homeri carmina tolleret, quia Argiui ciuem suum praedicarent, omnia poëmatum certamina Sicyone sustulit. Quin & Adrastum, cuius monumentum in ipso erat foro constitutum, annua??? veneratione consecratum, inde pellere adortus (fuerat enim & ipse Argiuus) quia oraculo id facere prohibebatur, Menalippi Thebani corpus, qui Mecistem Adrasti fratrem occidit, & Tydeum eius generum, à Thebanis impetratum. Sicyoni intulit, ei???ue fanum & annua sacra, quae Adrasto reddi consuessent, instituit: ita euenturum arbitratus, vt Adrasti genius Menalippi odio ex Sicyone migraret. Reliquus Clisthenis in Argiuos conatus, in tribuum mutatione extitit, quas ne eadem nomina cum caeteris Doriensibus haberent, ridiculi??? appellationibus insigniuit, vt Hyatae, Oneatae, Choereatae, à sue, asino, & porco dicerentur. Sab. lib. 8. En. 2. Xerxes Persarum rex in Themistoclis caput ducenta talenta pronunciauit. Itaque cùm ad regem è Graecia pulsus fugeret, in Aeolia rei maritimae praefecti insidias ei tetenderunt. At postquam ad Xerxem venit, benignè eum rex suscepit, & ducenta talenta ei dedit, quòd semetipsum adduxisset. Plutarchus in Themistocle. Mitylenaeis durissima fuére cum Atheniensib. certamina, adeo???ue Athenienses in eos saeuiêre, vt senatusco̅sulto decreuerint omne̅ Mitylenaeoru̅ pubem iugulari. Poenituit tamen eos, decretum???ue mutatae sententiae vna die antè allatum est ad imperatores, quàm mandata essent peracturi. Herod. Lysimachvs Hellesponti rex inter omnes reges Demetrio Poliorceti hostis infestissimus, cùm Seleucus eum in acie victum cepisset, pecuniam Seleuco per legatos, si necasset Demetrium, obtulit. Seleucus autem vel aliàs eum execratus longè impensiùs hinc duxit detestabilem & barbarum. Plut. in Demetrio. Promervs domesticus Archelai regis Macedoniae, Euripidi à regis coena redeunti furtim canes immisit, qui poëtam discerpserunt. Hipponax poëta Bubalu̅ pictorem suis scriptis ad laqueum perpulit. Aelianus. Romani per trecentos annos propè continenter cum Veientibus bellum gessêre. Liuius. Vehemens aduersus pop. Rom. Hamilcaris Carthaginensis ducis odium fuit. Quatuor enim puerilis aetatis filios intuens, eiusdem numeri catulos leoninos in perniciem imperij Rom. alere se praedicabat, digna nutrimenta, quae in exitiu̅ patriae suae, vt euenit, conuerterentur. E`` quibus Hannibal maturè adeò patris vestigia subsecutus est, vt eo exercitum in Hispaniam traiecturo, & ob id sacrificante, octo annorum natus, altaria tenens iuraret, se cùm primùm per aetatem potuisset, acerrimu̅ hoste̅ pop. Rom. futurum, vt pertinacissimis precibus instantis belli commilitium exprimeret. Idem significare cupiens quanto inter se odio Carthago & Roma dissiderent, inflicto in terram pede, suscitato??? puluere: tunc inter eas fore finem belli dixit, cùm alterutra pars in habitum pulueris esset redacta. Ergo quantu̅uis patria pulsus esset, & alienarum opum indigeret, nunqua̅ tame̅ destitit animo bellare cu̅ Romanis. Nam vt omittam Philippum Demetrij Macedonis regis filium, quem absens hostem reddidit Romanis: omnium potentissimum Asiae regem Antiochum tanta cupiditate in cendit bellandi, vt vsque à Rubro mari, arma conatus sit inferre Italiae. Ad quem cùm legati venissent Romani, qui de eius voluntate explorarent, darent???ue operam consilijs clandestinis, vt Hannibalem in suspicionem regi adducerent, tanquam ab ipsis corruptus alia atq; antea sentiret: neque id frustra fecissent: id??? Hannibal comperisset, se??? ab interiorib. co̅silijs segregari vidisset: tempore dato adijt regem, ei??? quum multa de fide sua & odio in Romanos co̅memorasset, hoc adiunxit: Pater (inquit) meus Hamilcar, puerulo me, vtpote non ampliùs nouem annos nato, in Hispania̅ Imperator proficiscens, Carthagine Ioui optimo maximo hostias immolauit. Quae diuina res du̅ conficiebatur, quaesiuit à me, Vellémne secum in castra proficisci? Id quum libenter accepissem, atq; ab eo petere cepissem, ne dubitaret ducere: tum ille: Faciam (inquit) si fide̅ mihi qua̅ postulo dederis: simul??? ad aram adduxit, apud qua̅ sacrificare instituerat, eam???, caeteris remotis, tenentem, iurare iussit, Nunqua̅ me in amicitia cum Romanis fore. Id ego iusiurandum patri darum, vsq; ad hanc diem ita co̅seruaui, vt nemini dubiu̅ esse debeat, quin reliquo tempore eadem mente sim futurus. Quare, si quid amicè de Romanis cogitabis, non imprudenter feceris, si me celaris. Cùm quidem bellum parabis, te ipsum frustraberis, si no̅ me in eo principem posueris. Probus in eius vita, & Plut. T. Q. Flaminivs ad componendam inter Prusiam Bithyniae & Eumene̅ Pergami reges inimicitiam missus, cùm Hannibalem apud Prusiam exulantem inuenisset, quem & communi odio tanquam inimicissimum hominem S. P. Q. R. prosequebatur, & priuato quoque, ob memoriam Flaminij patris ad Thrasymenum lacum interemti: regem permouit, vt sibi dederetur. Caeterùm Hannibal omni spe euadendi abiecta, statuit morte voluntaria Romanorum manus effugere. Alij seruum ab eo iussum compressa gula spiritum interclusisse tradunt. Quidam sanguinem tauri, sicut Clitarchus, Stratocles??? de Themistocle finxit, bibisse eum dicunt, atq; eo potu [65] mortuum concidisse. Liuius autem Hannibalem scribit venenum ad similes casus praeparatum poposcisse, & mortiferam illam potionem tenentem manu dixisse: Soluamus ingenti cura populum Romanum, vbi mortis iam consumti senis tantum tam???ue praesens desiderium tenet. Romani patres Pyrrhum Epirotarum regem infestis signis appropinquantem moenibus Romanae vrbis à veneno monuerunt vt caueret. Hi auctores fuêre, vt regiae dignitatis iunctae???ue dextrae oblitus hospes, hospitem scelere proderet. His dictis regem Prusiam multis execrationibus detestatum, veneno sibi consciuisse mortem, LXX. aetatis anno, quidam memoriae prodiderunt. Eius morte Romae audita, pleri??? Flaminium crudelitatis arguebant, quòd veluti praeclari cuiusdam facinoris gloriam adepturus, auctor extitisset opprimendi exacta aetate virum, à quo nullum vlteriùs periculum reipub. iam propè victrici omnium gentium timeri poterat. Quidam verò factum excusantes, Flaminio etiam tribuebant laudi, quòd perpetuum hostem populi Rom. de medio sustulisset: cui etsi vires corporis ac robusta aetas, non tamen ingenium, co̅silium, rei militaris peritia deesset, quibus Prusiam ad arma concitare, Asiam??? nouis bellis commouere ac perturbare potuisset. Auctor vitae Hannibalis. Romani & Poeniper CXIIX. annos inter se de terrarum imperio terra & aquis disceptarunt. Quo temporis interuallo, si quies fuit aliqua̅do ab armis, ab odijs cessatum est nunquam. Habuit primum bellum Punicum duos & viginti annos. Mox alterum, quod ab eo proximè est gestum, sexdecim (sunt qui biennium huic numero adijciant, alij triennium.) Postremum, quo Carthago excisa est (anno DCC. quàm condita fuerat, Olymp. CLVIII. penultimo) tres annos: etsi non defuerunt qui in quartum exijsse proderent. Sed quò minus temporis hoc habuit, quàm duo priora illa, eò minus & periculi. Enimuerò priore illo, vt aliae dissimulentur clades, septingentae Romanorum sunt naues diuersis casibus amissae. In altero, quod Barchinus Hannibal gessit, quadringentae Italiae vrbes sunt, vt Appianus scribit, in cendio consumtae, trecenta??? hominum millia diuersis praelijs interfecta. Sab. lib. 9. Enn. 5. Bello primo Macedonico L. Apustius Romanae classis praefectus, circa Scylleum agri Hermionici cum Attalo rege coniunctus, tantum animi fecit Atheniensibvs, quòd continuo decretum tulerint, vt omnes Philippi regis statuae, atque maiorum eius tituli & honores, in perpetuum abolerentur. Publici sacerdotes quoties pro populo Atheniensi & pro socijs facerent, Philippum cum tota progenie, exercitum, regnum, ipsum???ue Macedonum nomen execrarentur. Demùm vt impunè occidere liceret, si quis vnquam Athenis de honore aliquo ipsi regi decernendo, iam inde verba ausus esset facere. Atque ita Athenienses verbis, quibus solis valebant, bellum aduersus Philippum gerebant. Sabell. lib. 6. Enn. 5. Brutij cùm ad Hannibalem defecissent, Crotonem vrbem proditione ceperant: arcem solam optimates in Rom. fide continebant. Obsedêre Brutij aliquandiu arce̅ à plebe adiuti, inde Hannonis auxilium implorârunt. Post cuius accessum, tandiu in obsidione perseueratum est, donec optimates Locrensium Hannonis interuentu pacti sunt cum Crotoniatis, vt relicta arce Locros cum omnibus fortunis incolumes migrarent: maluerunt??? illi extorres fieri, quàm in natali vrbe cum Brutijs viuere. Sab. lib. 3. Enn. 3. L. Sylla postquam Italorum rebelliones multis dissipauit praelijs, Samnites fermè solos consistentes, & in vnum conspirantes conspicatus, ante illorum moenia castris locatis, partim in pugna obtruncauit, nullis vitam impartiens captis, partim verò qui arma proiecerant, ad millia tria, vel, vt alij, quatuor in campo Martio ad Ouilia coactos, immissis militibus, triduo pòst iugulauit. Factis inde proscriptionibus non antea destitit, quàm Samnitum nomen deleuerit, aut ex Italiae finibus omnes eiecerit. Cùm autem de tanta incusaretur iracundia, respondebat magistra sese experientia didicisse, ne vnum quidem Romanum pacem acturum, quo ad Samnites potentes essent. Itaq; ciuitatum aliae vici facti, aliae radicitùs extinctae. Strabo lib. 5. Bonifacivs VIII. Gibellinos mirificè persecutus est. Hinc orta grauis illa inter Pontificem & Columnenses Gibellinos contentio, qui etiam Anagniae contra Pontificem factionis suae partes fouebant. Cardinales duos, Petrum & Iacobum Columnenses calumniari cepit, quòd thesauros ecclesiae in morte pontificum diripuissent, quod???ue libellos famosos contra se sparsissent: cùm post illatam sibi iniuriam, ad reges, ad principes, ad nationes de arrogantia Bonifacij, de ambitione, quòd contra ius fas??? pontificatus sedem occupasset, reiecto fraudibus Celestino, eo dem???ue in carcerem coniecto, scripsissent. Ergo concitatis multis cruce signatis. eos opprimere conatus, Praeneste, quò se cum Sarra eorum patruo receperant, obsidione cingit. Dilapsos inde, capto ac direpto Praeneste, Zagalarum & Columnam confugientes persequitur. Cardinales inde quoque dilapsi, Reate petiuêre Sarra verò apud Antium multum diu??? in nemoribus vixit, saeuitiam Bonifacij veritus: sed in piratarum manus incide̅s, remigio admotus, multas calamitates perpessus est: quanquam sic quidem aequiore animo exilium pati mallet, quàm saeuitiam Bonifacij experiri, qui Gibellinos omnes vno odio prosequebatur. Procheto Genuensi archiepiscopo, ad pedes eius die Cinerum pro cumbenti, ad formulam à sacerdote tunc pronunciari solitam: Memento homo quia cinis es, & in cinerem reuerteris, alludens dixit: Memento homo, quia Gibellinus es, & cum Gibellinis in cinerem conuerteris: in eius??? oculos cinerem coniecit, non in caput: eundem???ue ob nomen factionis archiepiscopatu priuauit, licet postea in integrum restituerit. Tandem verò rex Francorum Philippus Bonifacij superbiam domiturus, Sarram Columnensem in portu Massiliae cognitum, à piratis redemit. Sarra seruili habitu Latium ingressus, collectis vndique amicis, Nogaretium Gallum cum ducentis equitibus Gallis mercede conductis è militia Caroli Valesij Ferentinum praemittit, qui inde ei, si opus esset, auxilium ferret. Ipse Anagniam clàm noctu ingressus, adiuuantibus Gibellinis, quos Bonifacius diu multum???ue vexauerat, pontificem nil tale metuentem, in domo paterna capit, captum Romam perducit, vbi quinto & trigesimo die pòst dolore animi confectus perijt, pontificatus sui anno octauo. Platina. Genvenses magno praelio ad Calaritanum Sardiniae sinum victi à Venetis, suis opibus accisis ad alienas confugêre. Florebant tum res Vicecomitum omnium maximè in Italia, quas Ioannes Vicecomes Mediolani & antistes & princeps, ad eam diem vehementer auxerat. Ad hunc Genuenses legatos misêre, qui vrbem, ciues, agrum, omnes??? ciuitatis fortunas publicas & priuatas illius fidei traderent, postularent??? vnum illud, precibus???ue contenderent, vt se deditos aduersus omnem Venetorum Aragonum??? tueretur iniuriam. Et sic irae & odio stimulantibus, se libertate priuarunt sua. Accepit libens eam deditionem Vicecomes, ac deditos bene sperare iussit, pollicitus fore, vt nunquam Genuenses publici illius studij in Vicecomites poeniteret. Deditionis huius fama Venetos adegit, vt nouo foedere & societate partes suas firmarent, Carrariensium, Scalanorum, Estensium, Gonziacorum, & in Hetruria Florentinorum amicitiam & societatem complexi: quod eò faciliùs sunt consecuti, quò Vicecomitum opes finitimis (creuerant enim plus nimio) erant formidolosiores. Sabell. lib. 8. En. 9. Emmanvel Caesar Graecus indignè ferens Venetos negasse, se, cùm id peteret, Gulielmo Siciliae regi Graecorum hosti bellum illaturos, quo cum foedus icissent: Venetos mercatores vno eodem???? omnes die tota Graecia Graecorum???ue prouincij vno edicto comprehendendos curauit: missos??? ad expostulandum oratores contra ius gentium in custodiam tradidit, in quibus Henricum Dandalum, nec dimisit, nisi indignis habitos modis. Aemilius lib. 6. Cùm Ioannes princeps Pisaurensium de Caesaris Borgiae Alexandri Pp. F. in se voluntate certior factus, oppidum Venetis vellet tradere, modò sibi aliquid in reipub. finibus oppiduli aut castelli Senatus daret, quo se alere & sustinere posset: consulto Senatu responderunt, nolle se ei praesidio esse, qui reipub. obesse voluisset. Id autem propterea Patres commemorauerant, quòd Ludouici Galli legatos ad Turcarum regem contra remp. missos, Ioannem hospitio accepisse, nauibus, rebus omnibus iuuisse, regis???ue item ad Ludouicum legatu̅ naue Pisauri egressum domi suae habuisse, clam??? ad illum misisse, tum ipsum singulis de rebus, quae in vrbe agerentur, literas ad rege̅ dedisse, antea cognouerant. Bembus lib. 5. Hist. Ven. Bernardvs Castellioneus Florentinus, obsessa anno MDXXX. ab Caroli V. Caesaris exercitu Florentia, quum antea Aurantio Caesariani exercitus Imperatori bellariorum dona detulisset, Alfonso Vastio cohortanti, vt pontifici Clementi VII. aliàs optimo ciui, nec nominis sui clementiae defuturo, patriam concedendam curaret, sublata argentea pelui, quam habebat in manibus, exclamauit, non alio modo Florentinos, quàm in cineres redactam patriam ea pelui reddituros. Dixit quoque saepiùs in aduersarum partium ciues inuectus, si hi vnam tantùm haberent ceruicem, se illam cupidissimè vno dextrae suae ictu, districta latiore sica, detru̅caturum. Confessus etiam est, dedita Florentia, tormentis subiectus, se perpetuis sententijs in patritium ordinem, ipsos??? Mediceos, tanquam tyrannos, inimicissimè fuisse proloquutum, adeò vt neptem pontificis Catharinam (quae pòst Henrico II. Gallorum regi nupsit) nunquam reddenda̅ esse, sed quum adolesceret, contrudendam in Marmarucos fornices, vbi tum foedissimum erat lupanar, inuerecundè censuisset: semper??? in senatu à sententia quaerendae concordiae procul abfuisset, incitasset??? iuuentutem per Dantem fratris filium, notae ferociae apud turbidos ducem, vt nullam aliam quàm in armis internecione??? inimicorum salutis spem esse [66] putarent, & obiter in aduersam factionem effusè grassarentur. Iouius lib. 29. Hist. Carolum VIII. Gallorum regem, armatum Romam ingressum, nec Pontifex Alexander VI. nec Baptisia Vrsinus Cardinalis, à Pontificis latere nunquam discedens, suo accessu dignati sunt. Vrsinus autem saepiùs testatus est, posse sibi vitam adimi, at vi extorqueri non posse, vt eum amicè salutaret, qui vt hostis Romanum Pont. adijsset. Sabell. lib. 9. Enn. 10. Parentum. Vide Tit. Crudelitatis, & Perfidiae Liberorum erga Parentes, fol. 2788. 3516. Electra odium erga matrem Clytaemnestram, patris Agamemnonis interfectricem, apud Eurip. sic exprimit: [Greek words] Mori iuuat, matris sanguinem vbi iugulando fudero meae. Liberorum. Et hîc Parentum impietas erga filios spectanda venit, quatenus odium habet iunctum, fol. 3521. Odium nouercale indicat epigramma Graecum titulo Callimachi, nec illo quidem indignum auctore: [Greek words] Lvcillivs Epigrammatographus filiam suam odio habuit, vel certè simulauit, vti ex secundo Epigrammatum, [Greek words], colligere licet. [Greek words] De Caesare Avgvsto literis proditum est, quòd Iulias filiam & neptem, & Agrippam priùs adoptatum, postea abdicatum, non aliter appellare soleret, quàm tres Vomicas suas, ac tria Carcinomata: adeo???ue detestabatur mores illorum minimè frugales, vt ad omnem illorum mentionem soleret exclamare versu Homerico: [Greek words] O`` vtinam celebs mansissem, orbus???; perissem. Erasmus in Adagijs. Tiberivs Caesar, filiorum neque naturalem Drusum, neque adoptiuum Germanicum patria caritate dilexit: alterius vitijs infensus. Nam Drusus animi fluxioris remissi oris???ue vitae erat. Itaque ne mortuo quidem perinde affectus est: sed tantum non statim pòst à funere ad negotiorum consuetudinem redijt, iustitio longiore inhibito. Quin & Iliensium legatis paulò seriùs consolantibus, quasi obliterata iam doloris memoria irridens. Se quoque respondit vicem eorum dolere, quòd egregium ciuem Hectorem amisissent. Germanico vsqueadeò obtrectauit, vt & praeclara facta eius pro superuacuis cleuaret: & gloriosissimas victorias, ceu damnosas R. P. in creparet: quòd verò Alexandriam, propter immensam & repentinam famem, inconsultò se adisset, questus in Senatu, etiam causa mortis fuisse ei per Cn. Pisonem legatum Syriae creditur. Suetonius. Clementia Burgunda, Calixti II. Pont. Rom. soror, quum Roberto II. Flandriae principi fortiss. & rebus in Syria gestis clariss. intra tres annos & eò minus tres filios enixa esset, sterilitatem fertur accersisse, ne sobole numerosa grauaretur. Quae res illi malè vertit, quum filijs omnibus superstes grauiter defleret, alios quàm suos liberos Flandris imperare. Iac. Marchantius de rebus Flandriae. Maritorum. Iones quidam, ex Atheniensium colonis, cùm in Cariam profecti, viros omnes interfecissent, & mulieres ad concubitum violenter rapuissent, Caricae illae mulieres, vindictae loco, iureiurando interposito legem inter se sanciuerunt, ne vnquam cum maritis cibum sumerent, neque eos proprijs nominibus compellarent. Herod. lib. 1. Vxorum. Cotysrex Thraciae, fortunae varietate in eam crudelitatem peruenit, vt vxorem (ex qua iam filios susceperat, & cum qua antea mitis & humanus viginti quatuor annis vixerat) mediam consciderit. Suidas. Fratrum, Sororum. Amnon Dauidis F. Thamarem sororem efflictim deperibat. At posteaquam ea potitus est per vim, amorem in odium conuertit, ita vt eam omnibus spectantibus domo per famulum eijci curarit. 2. Reg. 13. Domitianvs Vespasiano patre defuncto, cùm se testamento fraudatum publicè inctitaret, fratri Tito insidias struere cepit. Eum quinetiam mortuum, obliquis & crebris orationibus carpens, efferri iussit, vnico co̅secrationis honore dignatus. Cuspinianus. Affinium, Cognatorum. Berchtoldi Zaringensis Carinthiae ducis odium erga affines summum. Moriens pecuniam omnem signatam & vasa aurea & argentea in vnam conflari massam iussit, vt haeredes de ea vel inuiti cogerentur digladiari. Fulgosus. Brutorum. Ivdaei ex instituto Mosaico à porcis abstinent. Hinc iocus ille Augusti in Herodem regem filiorum parricidam: Malle se porcum quàm filium Herodis esse. Proditur memoriae, in Aegypto flaui coloris homines ludibrio esse, plurimum???; vellicari: asinos verò plerunq; in praeceps dari, sicut obuenit apud Coptitas. Vtriusque facti redditur ea fermè ratio, quòd ruffus foret Typhon hostis perpetuus Osiridis, nec non asini quoque colorem praeferret. Sed additur hebetudinis item ac ruditatis ratio, necnon inuiriarum illatio frequens. Quae causa gentibus item illis expressit, vt Persaru̅ regem Ochum nomine, quem miro prosequebantur odio, afinum subinde appellarent. Quare is commotior, [Greek words]: Asinus, inquit, hic vestro conuescetur bouce. protinus???ue Apin immolauit, sicuti Dinon scriptum reliquit. Legimus item Bvsiritas & Lycopolitas tanto eius animantis odio flagrasse, vt tubis omnino supersederent vti, tanquam sonum edant asinino planè consimilem: prorsus???ue non purum id animal arbitrabantur, sed daemonicum, ex ea quam exposuimus assimulatione. Imò verò in sacris popana facientes mensibus, quos illi vocant payni & phaophi, asinum effingunt insigne̅, vinctum. Caelius lib. 30. c. 21. A. L. Ab arce Atheniensivm, vbi Mineruae, & à Delo, vbi Dianae templum fuit, arcebatur canis, quòd impurum & procax animal esset. Alex. lib. 2. cap. 14. Cani prae omnibus animantibus infestus fuit Hercvles: quippe hic eum semper multum fatigauit, vt Cerberus, & super omnia Licymnio puero Oeoni à cane interemto, ab Hippoco ontidis pugnam conserere compulsus, cùm multos alios amicos, tum fratrem desiderauit Iphiclem. Proinde Romae cùm illi sacra fierent, nullus conspiciebacur intra septa canis. Plut. in quaest. Rom. Romani, canes negligentes custodes Capitolij annuo supplicio furca sambucea viuos suspendunt, inter aedem Iuuentutis & Sumani: quòd Gallis Capitolium obsidentibus ignauia sua & stertore Gallos ascendentes non prodidissent. Plinius lib. 29. cap. 4. Apud Rom. Flamini sacrorum equum tangere non licet, cùm Romae publicis sacris equus etiam immoletur. Plinius lib. 28. cap. 9. Germanicvs galli gallinacei neque vocem neque aspectum ferebat. Plut. Com. de odio & inuidia. Magi apud Persas mures interficiunt, quasi & ipsi eorum odio teneantur. & abhorreat ab eis deus. Quippe Arabes penè omnes & Aethiopeseos abominantur. Plut. de inuidia & odio. Respectv rervm. Odivm Vitae. Consule Tit. eorum Qui sibijpsis manus inferunt, fol. 458. [Greek words] dicuntur Iulio Firmico, qui non expectato fato ipsi seipsos violenta morte conficiunt. Ita???ue Heliogabalus apud Lampridium ab Astrologis [Greek words] se fore audiens, omnigena mor???is instrumenta eadem???ue luxuriosißima comparauit. Apud Euripidem in Hecuba Polyxena ratiocinatur, sibi non esse causam cur optaret viuere, quòd omnibus ornamentis pristinae fortunae iam esset spoliata: [Greek words] [Greek words]. id est, Quae namq; vitae causa iam superest mihi? Etenim rudis mi lucis hoc initium pater rex: dein spes in amplas educabar, regibus sponsa. Qua tempestate Graeciam Xerxes petebat, ab rege, quem splendidissimè exceperat, Pythes metallarius, & muneribus erat prosecutus, hoc petijt beneficij, vt pluribus ex liberis suis militiae vacationem vni daret, sibi???ue eum relinqueret ad senectutis solatium. Offensus Xerxes, eum ipsum, quem postulauerat, iugulauit, dissecto???ue in partes corpore, exercitum per medium traduxit: reliquos secum abduxit, cecideru̅t???; in praelijs omnes. Quare animo Pythes abiecto multorum ineptorum & stultorum more mortem exhorruit, & vitam sensit acerbam. Cùm taederet vitae, neq; satis animi haberet ad eam deponendam: esset autem magnus in vrbe agger, per???; media̅ flumen ferretur, quod appellabant Pythopolitem, in aggere monime̅tum extruxit, flumen??? ita auertit, vt fluens per aggerem amnis sepulrum allueret. His perfectis ipse in monimentum descendit: imperio??? omni vxori & vrbe demandata, veruit eò accedere, tantùm vt coenam quotidie scaphae imposi [67] tam mitteret, quousq; haec vnà cum intacta coena praeterflueret sepulcrum: pòst quasi mortuo ne ampliùs mitteret, Ita ille reliquam transegit vitam. Vxor imperio praeclarè praefuit, ciues??? aerumnis liberauit. Plut. de virtut. mulierum. Evphrates philosophus senio morbo??? confectus, ab Hadriano Imp. impetrauit, vt citra ignominiam hausta cicuta mortem obire posset. Dion in Hadriano. Starcathervs gigas Suecus, incruenta morte defungi ignobile ratus, cùm ob senium & corpore inualido & oculis captus esset, diuturnioris vitae moram perosus, emendi in se percussoris gratia cxx. auri libras, quas à proceribus Danis ob coesum per insidias Olonem Daniae tyrannum meruerat, collo appensas gerebat, non aptius se violatae maiestatis iniuriam expiare posse ratus. Itaque gemino cinctus ense, totidem baculorum adminiculo nitebatur. Quo viso popularium quidam geminum gladiorum vsum seni superuacuum ratus, donari sibi alterum per ludibrium petituit. Quem Starcatherus spe petitionis facta propiùs accedere iussum, detracto lateri mucrone transuerberauit. Quod Hatherus quidam (cuius patrem Lennum suasorem interficiendi Olonis Starcatherus olim poenitentia adductus occiderat) dum canibus feras insequeretur aspiciens, duos è comitibus concitatis equis senem terrere iubet. Qui dum procursu edito reflectere cupiu̅t, Starcatheri baculis intercepti periêre. Eo spectaculo Hatherus perterrefactus, agnitum senem, an gladium vehiculo permutare vellet, interrogat. Respondet Starcatherus, quonda̅ poenas se ab irrisoribus exigere solitum, nec vnqua̅ impunè sibi à procacibus insultatum. Mox vbi Hatherum Lenno patre ortum didicit, feriendu̅ ei iugulu̅ praebuit, hortatus ne à parentis sui interfectore poenàs exigere vereretur: cupide??? ense praebito, pronam ceruicem obtulit, ne ferro muliebriter vteretur, hortatus, praefatus???, quod si peracta caede ante cadaueris lapsum caput ac tru̅cum medius intersiliret, inuulnerabilis redderetur. Hatherus, sene̅ obtruncauit: caput corpori auulsum, impactum???; terrae, gleba̅ morsu carpsisse fertur. Percussor tamen promissis fraudé subesse veritus, saltu abstinuit. Quem si temerè peregisset, fortè cadaueris ruina obrutus, occisi senis poenas proprio funere persoluisset. Corpus eius in campo, qui vulgò Rolung dicitur, sepulturae mandauit. Saxo lib. 8. Sapientiae, Philosophiae. Medea à Creonte rege Corinthiorum iubetur terra excedere, quòd sit sapiens & perita, & possit propterea inferre mala cùm sibi tum suis, apud Eurip. in Medea. Musicae. Archidamvs Zeusippi filius, cùm quidam sibi commendaretur hoc nomine, quòd bonus esset cantor: At hîc, inquit, apud nos bonus cupediarius. Erasmus in Adagijs. Tubarum vocem, qua nunc reges tantoperè delectantur, olim Bvsiritae non ferebant, quod asino rudenti videatur adsimilis. At ei genti, inter abominanda habebatur asinus. Plut. Religionis diuersae. Aedificantibus templum Iudaeis, post reditum de Babylone, Gentes quae erant in circuitu impedire eos sunt conatae. 1. Esdrae 4. Clavdivs Imp. Iudaeos omnes religionis odio Româ expulit. Actorum 18. Socrates lib. 7. c. 13. narrat, diabolico facinore Ivdaeos malitiam suam extremam prodidisse in quodam loco, quem Inmestar vocant, inter Chalcedone̅ & Antiochiam Syriae. Nam cùm ibi ludicra agerent, & poculis indulgerent Iudaei, non tantùm Christianos & ipsum Christum horrendis & conuicijs prosciderunt, sed etiam erecta cruce, misellum puerum Christianum vi appréhensum, in eam crucem suspenderunt, & tandiu verberarunt, donec expiraret. Imperatores re cognita de auctoribus sceleris graues sumsêre poenas. De Ivdaeis sic scribit Chrysost. homil. 44. in 12. Matthaei: Si aliquo modo modestius nunc degere videntur, formidine principum id simulant. quae si nulla esset, crudeliora quàm antea vnquam facere auderent, cùm omni prauitate atque malitia priscos nimiùm antecedant, malesicas artes atque magicas, petulantiam, audaciam, caetera??? vitia supra modum colentes. & quamuis tanto freno coërceantur: saepenumero tamen in principes conspirarunt, & in extremas inde calamitates inciderunt. Ladislavs Vngariae & Boëmiae rex cùm ad celebrandas cum Magdalena Galliae regis F. nuptias Pragae ad secundum lapidem appropinquasset, Rochezana ei cum frequenti sacerdotum Hussitarum collegio occurrens, de fausto felici???ue eius aduentu accurata oratione congratulatus est. Limis contrà toruis???ue oculis prophanam illam multitudinem rex inspexit: quinetiam submonente Georgio Pogiebrachio gubernatore vix gratias egit, & quasi maiestatis suae vultum eo incestasse spectaculo visus est. Ad primum lapidem, Pragensis basilicae sacerdotes, Romanae ecclesiae assertores, qui diu exularant, in occursum venêre, crucem & sacra ferentes, diuinos gratulabundi hymnos concinebant. Quorum postquam congressum attigit: Veros (inquit) Dei ministros agnosco. Saluete patres sacrosancti, quorum sacris ac precibus humana scelera remittuntur. Mox equo desiliens, osculatam crucem adorauit. Hussitarum id animos admodum offendit (quippe qui non aequum sibi futurum hinc regem auspicabantur) & hi praesertim, qui Rochezanae fauebant: odium tamen pro tempore dissimulatum & compressum est. Quandiu in Boëmia mansit, nunquam, etiam saepe rogatus, phana Hussitarum inuisit, nu̅quam eorum sacris interfuit. Sacerdos quidam Rochezanae factionis, in sacello arcis sacro habitu instructus, iam altare praesente rege conscenderat. Quod vbi ille conspicatus est, continuò abire, si reluctaretur, è proxima rupe per equitum magistrum praecipitari iussit. Rochezanam in Corporis Christi solenibus Eucharistiam publicè gestante̅, è fenestra conspicatus, nullum venerationis signum edidit. Percontantibus causam amicis, respondit: Augustissimum Christi corpus tam immensae esse praestantiae, vt eius gloria nulla veneratione augeri, & nulla dehonestatione possit imminui: sed quum populares è principibus pendeant, sibi fuisse cauendum, ne tali veneratione haereticorum sectam approbare videretur. Bonfinius lib. 7. Dec. 3. & Dubrauius lib. 2. Politiae diuersae. Quum Carolus V. Caesar Mediceos in patria̅ reducturus Florentiam anno 1530. obsideret, capitale erat obloquentibus de populari Reipub. statu, aut quoquomodo complectendae pacis mentionem in ducentibus: siquidem vel leuissima sususpicione rei maiestatis facti festinato supplicio plectebantur. Iouius lib. 28. Hist. Linguae peregrinae. Tiberivs adeò Graecum sermonem osum habuit, vt in senatu nescio quid Graecè prolaturus, veniam petierit. Suet. Mendacij. Apud Laërtium Anacharsis ait se mirari, quòd Athenienses constituto agoranomo lege prohiberent in foro mendacium, quum nusquam frequentiùs aut impudentiùs mentirentur. Erasmus in Adagijs. Nouitatis. Apud Aeginetas cautu̅ est, vt qui nouae condédae legis causam daret, inuisus omnibus & execrabilis fieret. Sic apud Indos, si quis aliquid perniciosi inuenisset, nisi protinus remedio succurreret, morte plectebatur. Alex. lib. 6. c. 14. Senectutis. Iphis tria cadauera, Eteoclis filij, Euadnes filiae, & Capanei generi vide̅s, apud Eurip. in Supplicib. in haec verba proru̅pit: [Greek words] [Greek words]. O`` ineluctabile senium vt odi te habens. Odi porrò, quicunq; quaeru̅t producere vitam, scapulis, & lectis, & vaticinijs impedientes vitae fluorem, quò minus moriantur. Quos conueniebat, ex quo nihil iuuabant ciuitatem, morientes valere, & locum dare iunioribus. Chori Senum Thebanorum verba, apud Eurip. in Hercule furente talia sunt: [Greek words]. Ipsa iuuenta mihi gratum pondus sed senecta semper grauius Aetnae scopulis capiti imminens, oculorum tenebricosum amictum obtegens. Non mihi neque Asiatici regni diuitiae sint, non auri domus plena, pro ipsa iuuentute: quae pulcerrima quidem in diuitijs, pulcerrima autem in paupertate. Sed triste lethale??? senium odi: per fluctus verò pereat, neque vnquam mortalium ad domos & ciuitates redeat, sed per aethera semper alis feratur. Coniugij. Tit. Perfidiae coniugalis huc referri potest, quatenus Odium Iniustitiae fomitem subministrat, fol. 3524. Esseni Iudaei nuptias quidem fastidiunt, alienos verò fi [68] lios, dum adhuc teneri sunt, suis moribus diligenter instituunt: non quia coniugia vel humani generis successionem ce̅seant perimenda̅: sed quia cauendam putent intempera̅tiam feminarum, nullam earum vni viro fidem seruare credentes. Iosephus lib. 2. c. 7. belli Iud. Inter sophistas acutissimus Libanius Qvendam effingit apud iudices seipsum accusantem, & cur vltimo videreur dignus supplicio promentem causas, quòd eatenus delirasset, vt vxorem ducere sibi permisisset. Caelius lib. 28. c. 13. Thales Milesius, Plutarcho teste, coniugium respuit, ne quando liberorum mortem perferre cogeretur. Maiúsne in sapiente cóiugij odium, an liberorum amor fuerit, dubiu̅. Auri, Argenti, Pecuniae. Baleares aureo numo aut argenteo non vtuntur, & afferri ad insulam prohibent: causam afferentes, Geryonem Chrysaori filium, auro atque argento opulentissimum, quondam ab Hercule bello expugnatum. Existimant enim eo pacto, cùm auro atque argento careant, sese facilè omnes vitae insidias euasuros. Diod. lib. 5. c. 6. Gemmarum. Alexander Mammeae, cùm quidam dono obtulisset vxori illius Memiae vniones duos immensi precij, eos confestim venundari iussit. Caeterùm quum nemo eos licitaretur, dubium ob immensum precium, an vt inuidia declinaretur, negauit vxorem suam vti oportere, quod emi non posset, eos???ue Veneris inauribus dedicauit. Gemmas in vniuersum aspernatus est, multò meliores dictitans in Marone esse, quem poëtarum Platonem appellabat. Sabellicus libr. 6. Ennead. 7. ex Lampridio. Tacitvs vxorem ne imperator quidem passus est gemmis vti: quin Aureliano adhuc priuatus auctor fuisse creditur, vt auri vsum ex vestibus & cubiculis submoueret. Sabellicus lib. 7. Enn. 7. Rodolphvs princeps Camerinus ad Ducem Andegauensem, cùm Neapolim proficisceretur, visendum in castra venerat. Ostendit ei Dux preciosam admodum supellectilem, inter caetera margaritas, saphyros, carbunculos. His conspectis quaesiuit Rodolphus, quanto lapides illi aestimarentur, & quid vtilitatis afferrent? Magnum quid aestimari, Dux respondit, sed nihil afferre lucri. Tum Rodolphus: Ostendam tibi, inquit, duos lapides dece̅ florenorum, qui mihi annuatim ducentos reddunt. Ac deinde cùm Ducem haec admirantem, ad molendinum, quod ipse construi fecerat, duxisset, duos molares lapides ei ostendit, dicens illos esse, qui preciosorum vtilitatem virtutem???ue superarent. Poggius in Facetijs. Deliciarum. Sveci per caetera valde erga peregrinos humani, oderunt tamen hospites, qui graues odores, vt moschum, zibettum, & similes, secum in vestibus aut sarcinis deferunt, quia feminae ab ortiunt eo odore hausto, & ob tales odores peregrinos, incolis suspecti fiunt, ne sint proditores regni. Vnde no̅ rarò vnguentis & odoribus delibutos viatores, praecipuè Russos, Moschos atque Danos, à rusticis Suecis, tanquam virus olentes, fustib. caedi contingit, quibus displicet ille odor. Olaus lib. 16. c. 13. & 14. Maris, Salis. Aegyptij Sacerdotes mare detestantur, salem???ue Typhonis tyranni appellant spumam: & ex interdictis in mensa salem nefas est apponere: nec gubernatores salutant, quòd exerceant salum, vitam???ue ex eo tolerent. Auersantur inprimis hac de causa piscem, atque odisse scribunt pisce. Plut. de Iside. Nominis. Herodotus ait Athenienses & plerosq; aliorum Ionum hoc nomen erubescere, quia vocari Iones nolint & refugia̅t. Paupertatis. Theognis, quàm inuisa sibi esset paupertas, his versibus declarat: [Greek words] [Greek words]. Ò improba paupertas, cur cessas (me) relinquens ad alium commeare? cur verò me vel inuitum amas? Quin abi, & domum aliam accede, neq; cum nobis semper miserabilis huius vitae sis particeps. Iaponii Indi inopiam (qua tamen pleriq; laborant) detestantur. adeò vt recens natos infantes, puellas praesertim, ij, qui tenui re familiari sunt, iniecto faucibus pede, crudeliter enecent. Io. Metellus. Libertatis odium. Aegyptii post mortem Sethonis regis Vulcani sacerdotis, à quo malè fuerant tractati, in libertatem sese asseruerunt. Qua̅ cùm ferre non possent, duodecim sibi rursus reges elegerunt, in totidem partes tota Aegypto diuisa: inter quos & Psammetichus fuit, qui postea rursus regnu̅ solus obtinuit. Herodotus libro 2. Iones pontem in Istro custodiebant, ex iussu Darij. Scythae eos spe libertatis pontem soluere volebant. Iones id polliciti, pontis partem soluerunt, vt extra teli iactum essent. Caeterùm cùm Darius fugie̅s ad Istrum peruenisset, pontem denuò iunxerunt. Sic Darius sibi consuluit. Eam ob causam Scythae, Iones tanquam non liberos, sed pessimos & ignauissimos omnium hominum iudicant: de???ue eis tanquam de seruis loquentes, mancipia dominos amantia esse aiunt, & insectatione dignissimos. Herodotus libro 4. Callicratides interrogatus, quod genus hominu̅ essent Iones? Liberi, inquit, mali: sed serui boni. significans, illos nescire imperare, ac libertate vti, sed seruitutem aequo animo ferre: videlicet referendos ad secundum hominum genus, iuxta distinctionem Hesiodi, qui per se quidem non sapiunt, sed parent rectè sapienti. Plut. in Laconicis. Maeandrius, Maeandrij F. scriba Polycratis Samiorvm tyra̅ni, interfecto eo ab Oraete praefecto Sardiorum, ciuibus suasit, vt Democraticum Reipub. statum amplecterentur. Recusantibus autem illis, ne ipse alienam tyrannidem pati cogeretur, dominatum occupauit. Herod. lib. 5. Diogenes Cynicus quum Xeniadae Corinthio seruiret, amici agebant de redimendo. At ille: Nequaquam, inquit: an nescitis leones no̅ ijs seruire, à quib. aluntur: sed altores potius seruire leonibus? Nam leo vbicunq; est, semper leo est, Laërtius libro 6. Cappadociae & Cappadocvm genti hic honor publicè à Rom. datus est, regia stirpe extincta, vt gens ea libera esset secundùm amicitiam & societatem antè contractam. Principes libertatem recusare, & dicere eam se ferre no̅ posse: vt rex sibi daretur orare. Romani admirati, quòd inuenirentur, qui libertatem recusarent, permisêre, vt quem vellent regem eligerent. Elegerunt itaq; Ariobarzane̅: qui in progressu, tertia aetate defecit. Tum creatus est Archelaus, nihil illi affinitate coniunctus, id???; M. Antonij opera. Strabo libro 12. & Iustinus. Iure igitur eos Persius & Martialis pro seruis introducunt: nec obscura est paroemia, [Greek words], nimirum Cappadoces, Cretenses, Cilices. Pars multò maxima Rvssianorvm siue Roxolanorum seruitutem seruiunt, nec inuiti: multi quidem & in his, nobiles etiam, se, coniugem & liberos venditant, aut quia sic maiore otio fruantur, aut quòd maiore voluptate. Sabellicus libro tertio, Enn. 10. Seruitutis odium. Ex Libertatis amore illuctretur. f. 40. 42. 774. Pellene̅ses ab Troia nauigantes, ad Phlaegram appulerunt. Ca ptiuae Troades, cùm Graeci in terra̅ desce̅dissent, no̅ ferentes captiuitate̅, naues incenderunt. Erat inter captiuas etiam Euthria, Priami soror. Graeci nauigiorum inopia coacti, terram Sicyoniam occuparunt, & extructa ciuitate regionem pro Phlaegra Pallenen appellarunt. Polyaenus. Pver Spartiates ab rege Antigono captus ac venundatus, caeteris in omnibus emtori paruit, quae decere ducebat liberum facere. Postquam imperauit, vt amidem afferret, non paruit, fatus: Non seruiam. Illo contendente, conscendit in tectum, ac cùm dixisset, Intelliges quid emeris, pracipitauit se atque expirauit. Plut. in Laconicis. Lacon quidam adhuc impubes, captus clamabat: Pugnans quidem captus sum, seruire tamen nolo. Verùm cùm paulò pòst iuberetur seruili fungi ministerio, illisum parieti caput rupit. Seneca Epist. 11. Lacaena, quu̅ in auctione praeco rogaret illam, quid sciret? Libera, inquit, esse. significans, sese captiua̅ quide̅ esse, caeterùm ad illiberalia iussa non parituram. Iraq; quu̅ emtor imperasset quaedam non conueientia liberae: Plorabis, inquit, qui tibijpsi talem inuideri possessionem: mox??? sibi necem consciuit. Plut. in Apoph. Lacaenarum. Veientes obsessi à Rom. veteri magistratu ex vrbe sublato regem sibi crearunt, qui & bello & pace Veientanam rem suo arbitrio administraret. Regium nomen adeò caeteros Hetrvriae populos offendit, vt vel ob id vnum negata sint vbique Veientibus auxilia: totius???ue gentis conuentu decretum, vt quamdiu Veij sub rege essent, nulla iuuarentur ope. Sabellicus lib. 9. Enn. 3. Antoninus Caracalla, Romanorum imp. cum Cennis gente Celtica bellum, post captum Osroënorum regem, gerebat. Cùm victoria potitus esset, vxores Celticae captae, & à Romanis interrogatae, vtrum vendi, an occidi mallent? Mori se malle, responderunt. Quae cùm postea essent venditae, sibijpsis morte̅ consciuerunt, occisis priùs filijs, ne & ij seruire cogerentur. Dion Nicaeus in Antonino. Belli. Bello inter Othonem Imp. & Vitellium, ad Bebriacum interfuit Suetonius Lenis pater C. Suetonij Tranquilli, tertiae de [69] cimae legionis Tribunus Augusticlauius. Is referre crebrò solebat, Othonem etiam priuatum vsque adeò detestatum ciuilia bella, vt memorante quodam inter epulas de Cassij Bruti???ue exitu, cohorruerit: nec concursurum cum Galba fuisse, nisi confideret sine bello rem transigi posse. Suetonius. Pacis. Circa Olymp. 102. rex Artaxerxes videns Graeciam tumultibus concitatam, missis legatis hortabarur eos, vt omissis bellis intestinis, pacem inter se, iuxta foedera iam antea pacta, constituerent. Quam regis sententiam omnibus Graecis libenrer approbantibus, communem inter se pacem ciuitates omnes, praeter Thebanos, composuerunt. Soli enim Thebani Boeotiam sibi subiectam volentes, à reliquis Graecis recepti non sunt: quia placebat omnibus, vt singulae ciuitates iurarent, & promittere̅t. Vnde à foedere hoc exclusi, Boeotiam vt antea tributariam sibi seruabant. Ob quam causam Lacedaemonij co̅moti, totis viribus expeditionem aduersus eos tanquam communes hostes suscipere decreuerunt. Diodorus libro decimoquinto. Alaricus Gothorum rex Romanae expeditionis poenite̅tia ductus, episcopos ad Honorium Imp. legauit, hortatum, ne culpa sua sineret Romanam vrbem, quae mille annorum spacio magnae parti orbis terrarum iura cum imperio praescripsisset, vastandam ac diripiendam barbaris tradi, neque tantas operum, & tam magnificas moles hostili flamma deleri, sed aequis conditionibus pacem componeret, ac sibi & vrbi omnium praestantissimae parceret. neque enim se praefecturae honorem cupere, neque Venetiam ampliùs ad constituendas sedes exigere, sed certo pecuniae numero, & duobus contentum Noricis fore, quae assiduis barbarorum incursionibus obnoxiae sint, ac fiscum tributo tenuissimo iuuent, & arma aduersus omnes hostes eius laturum esse. Caeteris moderationem eius admirantibus, Iovivs praetorio praefectus, & alij regiae potentiae participes, haec confici posse negarunt, quòd omnes magistratus iureiurando se obstrinxissent, se cum eo pacem nullam agitaturos. Alaricus ergo, postquam suas respui conditiones vidit, vniuersum exercitum Romam ire praecepit, & constanter in vrbis obsidione mansit, donec eam fame perdomuit. Sigonius. VOLVPTAS, DELECTATIO IN GENERE. Ex animi, corporis, fortunaeúe bonis & malis, Voluptas atque Dolor accidit vel Animae vel Corpori. Animae quidem facultati tum rationis compoti (siue secundùm Theoriam, siue secundùm Praxin, tam Mechanicam quàm Ethicam) tum ratione carenti, vt quae Voluptates & Dolores ex sensuum obiectis, Visus praecipuè & Auditus, oriuntur, & Perturbationibus materiam subministrant. Corpori verò accidunt, secundùm sensus materiales, corpori??? penitùs immersos, Gustum scilicet & Tactum. Gustum certè comitatur Voluptas ex eorum quae assumuntur tum Quantitate abundante, tum Qualitate grata. Dolor similiter aut ex Quantitate deficiente, vt in Fame, Siti: aut ex Qualitate ingrata. Tactum verò Voluptas & Dolor ex Calore & Frigore, ex Venere, ex Pruritu, & similibus. Et sunt haec co̅munißima humanae vitae condimenta, perpetua vicißitudine se mutuò comitantia, expellentia, conciliantia??? Quod ipsum symbolicè Romani significarunt, qui duas dinas coluerunt. Angeronia̅ at??? Volupiam: alteram ab angoribus dicta̅, alteram à voluptate. Et Angeroniae quidem pontifices in sacello Volupiae sacrum faciebant, significantes dolores ac voluptates in vita, hominum inuicem mixtas esse. Eiusdem simulacrum in ara Volupiae collocatum erat, quòd dolor comes sit voluptati, & voluptas dolori, hac figura, vt os habeat obligatum at??? signatum: significantes, eos qui dolores & anxietates animi dißimulant, patientiae beneficio ad maximam peruenire voluptatem. Macrobius lib. 1. in Somnium Scipionis. Ex stvdio. Consule Titulum, Studium & amor Gra̅matices, f. 1104. Oratoriae, f. 1131. Philosophiae, f. 1210. Musicae. f. 1292. Pictoriae, f. 3637 & similium. quatenus rei cuiuslibet studium Voluptatem iunctam habet. Plinivs Secundus ea voluptate studiorum afficiebatur, vt & somno & cibo detraheret, quod literis impenderet. Testis ipsemet in praefatione Naturalis hist. Basilivs Magnus animi pabulum quaerens, corporis alimenta saepe neglexit. EX COGNITIONE. Thales Milesius cùm trianguli in circulo inscriptione̅ inuenisset, bouem dijs immolauit: Persevs similiter ob helicum inuentionem daemonas propitiauit. Itidem Pythagoras, ob penultimi primo Elementorum Euclidis libro theorematis inuentionem. Laërtius. Archimedem Syracusanum mathematicum à sua quadam ferunt & familiari perpetuò demulcitum. Sirene, & cibi obliuisci, & corporis curam relinquere solitum: cum???ue raperetur subinde inuitus ad vngendum corpus, & ad balneum, in foco figuras geometricas exarare: & dum vngeretur, ducere digito lineas: tanta illum dulcedine artis captum, & reuerà inflammatum fuisse. Cùm autem multa & praeclara inuenisset, dicitur ab amicis & propinquis petisse, vt vita defuncti cylindrum sphaeram complectentem sepulcro imponerent, inscriberent???; proportionem, quatenus solidum continens excedat contentum. Plut. in Marcello. Eratosthenes inuenta cubi duplicatione, tanta voluptate affectus est, vt anathematis loco eam in templo deorum suspenderit. Ex ignorantia. Sophocles in Aiace mastigophoro, sub persona Aiacis, qui iam ab insania resipuerat: [Greek words] [Greek words]: id est, Suauissima hîc est vita, si sapias nihil. Nam sapere nil, doloris expers est malum. Hanc sententiam docti citant prouerbij loco. Consentaneum est autem, vulgò iactatum fuisse, vel eius argumento fabulae, quam Horatius narrat de quodam Argiyo, qui feliciùs existimaret insanire, quàm sapere & ringi: ? pol me occidistis amici, Non seruastis, ait, cui sic extorta voluptas, Et demtus per vim mentis gratissimus error. Erasmus in Adagijs. Ex cantv. Gregorivs Magnus Pp. tanto diuinorum hymnorum amore tenebatur, & quae amoris assecla est voluptate, vt in lecto decumbens, puerorum cantus baculo moderari non erubesceret. Io. Diaconus in eius vita. Ex actionibvs. Practicis. Ex singulis virtutum & vitiorum locis, quatenus iucunditatem actioni iunctam habent, exempla, huc transferri possunt. Nam quod Arist docet, habitus confirmati indicium est voluptas vel dolor actiones comitans. Itaque rectè Hesiodus de Liberali inquit: [Greek words]. fol. 82. Consule item Volumen 7. 8. 9. & sequentia. Proprijs. Cato minor quaestura functus, non tamen à statione decessit aerarij: ipse codices rationum publicarum comparatos quinque talentis semper in manibus terebat: curiam ingrediebatur primus, postremus digrediebatur. Fecit hoc, quia vir bonus, quia patriae amans. Nisi tamen ex hac ipsa mentis agitatione summam percepisset voluptatem, nunquam vel molestiae tantum suscipere, vel laboris tantum perferre voluisset. Plutarchus in Catone. Aliorum. Pavlvs Apostolus Philippensibus gratias agens pro subsidio sibi ab illis per Epaphroditum misso, non propter donum ipsum, sed propter fructum virtutis in illis relucentem se seriò triumphare scribit cap. vltimo. Ex lvdicris. Consule Tit. Vrbanitatis & Scurrilitatis, f. 2948. 2973. Passalus & Achemon, seu Achmon duo fratres, omni genere maleficiorum in omnes debacchantes, à matre Semnone monebantur, vt cauerent, ne quando in Melampygum inciderent. Euenit deinde vt Hercvlem aliquando sub arbore dormientem ipsius armis aggredi tentarent. Ille protinus insidias sentiens, correptos & vinctos de claua à tergo suspendit léporum ritu. Illi pendentes capitibus deorsum demissis, cùm Herculis posticum nigris pilis horridum atque hispidum viderent, materni moniti, velut oraculi, memores, super hac re inter sese confabulabantur, Quod simulac audisset Hercules, hoc cognomine delecta [70] tus, & in risum esfusus, eos vinculis solutos dimisit. Plut in libello de Discrimine amici & adulatoris. D. Avgvstinvs lib. 10. Confessionum cap. 35. sub persona sua stultas humanae vitae illecebras deplorat inquiens: In qua̅ multis minutissimis & contemptibilibus rebus curiositas quotidie nostra tentetur, & quàm saepe labamur, quis enumeret? Quoties narrantes inania, primò quasi toleramus, ne offendamus infirmos, deinde paulatim libe̅ter aduertimus? Canem currentem post léporem iam non specto, cùm in circo fit: at verò in agro si casu tráseam, auertit me fortassis ab aliqua magna cogitatione, atque ad se conuertit illa venatio, non deuiare cogens corpore iumenti, sed cordis inclinatione. Item: Quid cùm me domi sedentem stellio muscas captans, vel aranea retibus suis irruentes implicans, saepe intentum facit? Num quia parua sunt ammalia, ideo non res eadem geritur? Pergo inde ad laudandum te creatorem mirificum, atq; ordinatorem rerum omnium: sed non inde intentus esse incipio. Aliud est citò surgere, aliud est non cadere. Ex mechanico Exercitio. Protogenes pictor dum Ialyssum pingit, laboris dulcedini corporis refectionem postponens, lupinis a???ua maceratis vrebatur. Nicias eiusdem artis & industriae sape cibi obliuiscebatur. Plinius. Ex victoria. Epaminondas Thebanus iucundissimum oftendit sibi omnium esse eorum, quae sibi obtigerant praeclarorum & laetorum: quòd patre adhuc superstite & matre, qui se genuerant, lauream retulisset Leuctricam. Plut. in Apoph. Ex sensvvm obiectis in genere. D. Avgvstinvs lib. 10. Confessionum, peccata sua Deo co̅fitens, multis verbis & eam quam per omnes sensus perceperit delectationem connumerat, in gustu potissimùm & tactu, tanquam necessarijs voluptatibus: in olfactu, auditu atque visu, vt minus necessarijs. Vt enim dolor tanquam proxeneta necessitatis naturalis hominem ad obiecta contraria ceu remedia quaedam amplectenda cogit: sic voluptas perceptionem horum comitans, non per se, sed propter indige̅tiae refectionem, suscipienda, & in vniuersum, non propter nos, vt suauiter nobis viuamus: sed vt Deo piè viuamus, haec dona Dei & naturae cum gratiarum actione percipienda. Alioqui quò magis necessarius & frequens horum est vsus, eò plures peccandi occasiones vel incogitantibus nobis sese per sensuum nostrorum ianuas cateruatim insinuant. Ex aspectv. Vide Locum, Occursus honorifici, Concursus ad videndum, f. 995. 2447. Atheniensibvs vrbe relicta naues duce Themistocle co̅scendentib. erat ex mansuetis & domesticis animalibus cum latratu & desiderio assectantibus conscendentes altores suos permouens oblectatio. Xanthippi canis, patris Periclis, non ferens disiungi ab hero, in pelagus insilisse, ac iuxta triremem eius natans tenuisse Salamina: ibi??? deficiens, statim expirasse fertur. Cuius esse monumentum dicitur id, quod appellatur Canis sepulcrum. Plut. in Themistocle. Xerxes Persarum rex contra Graecos cum exercitu profectus, vbi Abydon venit, in praetorio quodam, quod ei Abydeni, prius ab illo iussi, è candido lapide in tumulo regio pro dignitate extruxerant, residens, prospiciebat nauale ludicrum certamen, in quo Sidonij vicêre, & voluptatem cepit cùm certaminis, tum copiarum spectaculo. At cùm intueretur omnem Hellespontum nauibus obductum, omnia litora atque Abydenorum plana hominibus referta, ibi se beatum esse iactauit, & post haec lacrymas fudit, quòd nemo ex tot hominibus post centum annos victurus esset. Herodotus libro 7. Lycvrgvs legislator Spartanorum è peregrinatione domu̅ reuertens, cùm in agro manipulos paribus spacijs inter se distinctos vidisset, quandoquidem agrum ciuibus aequaliter diuiserat, summam ex eo spectaculo v???ptatem cepisse dicitur. Plutarchus. Maxentij tyranni à Constantino Magno caesi caput per Italiam missum, tantos concursus hominum excitauit, tantas???ue ex oppidis effusiones commouit, vt facilè, quanto in metu fuissent, praesenti gratulatione docerent. Idem???ue in Africam missum, quam ille in primis attriuerat, incredibili omnes laetitia cumulauit, & quanquam nondum tempestiuo mari, affuerunt tamen nauigantibus felices aurae, & flatus secundi, beatissimae???ue victoriae ipsa etiam elementa fauerunt. Sigonius lib. 3. Imp. occid. Athanaricvs Gothorum rex Byzantij ab Impp. Gratiano & Theodosio honorificè exceptus, quotidiano lustrandae vrbis desiderio expleri non poterat. Spectabat circu̅, hippodromum & theatra, item templa, portus ac fora: distrahebatur aedium magnificentia, basilica̅ cum regia curia???; admirabatur, obeliscos & colossos stupidus intuebatur, imagines ambibat: & pulcritudine vrbis, abactis curis omnibus, animu̅ relaxabat: deinde graui morbo correptus, tertio quo venerat mense vita decessit. Bonfinius lib. 2. Dec. 1. Ex avditv. C. Caligvla inter varios iocos, cùm assiste̅s simulacro Iouis Apellem tragoedum consuluisset, vter illi maior videretur, cunctantem flagellis discidit: collauda̅s subinde vocem deprecantis, quasi etiam in gemitu praedulcem. Suetonius in Caligula. D. Avgvstinvs Roma Mediolanum euocatus ad Rhetoricam docendam, Manichaeorum haeresi adhuc implicatus, concionantem tamen Ambrosium episcopum solius eloquentiae commendatione audire voluit. Sed cùm non satagerem (inquit ipse) discere quae dicebat Ambrosius, sed tantùm quemadmodum dicebat ea audire (mihi quippe iam desperanti ad Deum viam patere homini inanis cura rema̅serat) veniebant in animum simul cum verbis, quae diligebam, res etiam quam negligebam. Neque enim ea dirimere poteram. Et dum cor aperirem ad excipiendum quàm disertè diceret, pariter intrabat & quàm verè diceret. Augustinus lib. 6. Confess. cap. 14. Idem de se ipso post susceptum baptisma cum Alipio amico & Adeodato filio suo naturali lib. 9. Confessionum cap. 6. Nec satiabar illis diebus dulcedine mirabili, considerare altitudinem consilij tui super salutem generis humani. Quantum fleui in hymnis & canticis tuis, suaue sonantis ecclesiae tuae vocibus commotus acriter. Voces illae influebant auribus meis, & eliquabatur veritas tua in cor meum, & ex ea aestuabat inde affectus pietatis, & currebant lacrymae, & bene mihi erat cum eis. Vsqueadeò vt lib. 10. cap. 33. Confessionu̅ licet musicam in templo propter metum surrepentis voluptatis (ne plus tribuant homines concentus suauitati, quàm verborum veritati) damnare videatur: recordatione tamen tyrocinij suae conuersionis, eam, sed modestam & sedatam, tolerandam putet. Ex odore. A. Vitellivs Caesar odorem cadauerum percipiens: Optimè dixit olere hostem mortuum, sed ciuem praecipué. Ex alimentis. Darivs Persarum rex in fuga cùm aquam turbidam bibisset & cadaueribus inquinatam, negauit se vnquam bibisse iucundius. Nimirum nunquam sitiens biberat. Herodotus & Plutarchus. D. Avgvstinvs aduersus gulae tentationes lib. 10. Confess, cap. 31. orans, inter caetera: Hoc me docuisti, Domine, inquit, vt quemadmodum medicame̅ta, sic alimenta sumturus accedam. Sed dum ad quietem satietatis ex indigentiae molestia transeo, in ipso transitu mihi insidiatur laqueus concupiscentiae. Ipse enim transitus voluptas est, & non est alius qua transeatur, quàm quo transire cogit necessitas. Et cùm salus sit causa edendi & bibendi, adiungit se tanquam pedissequa periculosa iucunditas, & plerunq; praeire conatur, vt eius causa fiat, quod salutis causa me facere vel dico vel volo: & saepe incertum fit, vtrum adhuc necessaria corporis cura subsidium petat, an voluptuaria cupiditatis fallacia ministerium suppetat. Ad hoc incertum hilarescit infelix anima, & in eo praeparat excusationis patrocinium, gauden non apparere, quid satis sit moderationi valetudinis, vt obtentu salutis obumbret negotium voluptatis. DOLOR, TRISTITIA, IN GENERE. AH???I???. Tristitia percepta ex Obiectis Tristibvs. Vtputa ex Aspectu. Cn. Pompeius ex acie Pharsalica fugiens, ad Ptolemeaum Aegypti regem confugit. Hunc Cornelia vxor comitata, in nauicula à Septimio & Achilla Aegyptio miserè trucidari vidit. Plut. in Pompeio. Auditiotie ingrata. Phitoxenvs poëta dithyrambicus, cùm Dionysij tyranni poëmata non probaret, vtpote indocta, in lapicidinas ab eo detrusus est: deinde reuocatus illinc amicorum precibus, v [71] bi denuò Dionysium sua carmina pronunciantem audisset, surrexit: & rogatus à Dionysio, quid esset rei? respondit, satius ac potius esse in lapicidinis vitam degere, quàm illius audire poëmata. Erasmus in Adagijs. Recordatione. Manometvs II. Turcorum tyrannus quoties recordabatur obsidionis Belgradensis, quam turpiter relinquere coactus fuerat, toties barbam manu demulcens, & caput quassans, pugnam diem???; illam execrari consueuerat. Dubrauius libro 29. Corporis molestia. Labores, Motum, Vstiones, Sectiones, Aestum, Frigora, sequitur Dolor corporis. Proinde ex loco Corporis malorum huc exempla transferantur, seu potius huic Tit. accommodentur, fol. 2186. per totum secundum Volumen occurrunt exempla. Accusatione falsa. Decem Iacobi Filii à fratre Iosepho in Aegypto furti insimu lati, dolore summo affecti leguntur. Genes. 42. Domini mutatione. Petrus Aragonum rex Carolum Neapolitanum regem Siciliae regno exuerat. Alfonsus filius moriens fratri Iacobo Aragoniae, Federico natu minori Siciliae regnum reliquit. Iacobus ducta in vxorem Blanca Caroli Neapolitanoru̅ regis F. Bonifacij Pp. monitu regnum Siciliae Carolo socero restituere studebat. Cu̅???; iam Siculorum Legatos, accitos monuisset, vt ecclesiae Carolo???; parerent, & iam flentes consolari conaretur: illi diu lacrymabundi respondere vix poterant: randem post magnos fletus, eorum quidam, Iacobe Rex, inquit, permultos populos à suis principibus defecisse multis in locis legimus, & oculi nostri saepe viderunt: sed à suo Rege populos fuisse desertos nec vidimus vnquam, nec audiuimus. Quòd si tuo fauore Siculos, qui volentes Aragoniae domui se subiecerunt, indignos esse iudicas, & Siciliae regnu̅, quod plurimi maximi principes concupiscunt, aspernaris: nobis saltem consilium non deneges, sed quem debeamus optare Regem nobis consulas. Rex obortis lacrymis: Ite, inquit, boni viri ad domos vestras, vbi Federicus frater meus vobis & Siculis omnibus liberiùs quàm ego consulere poterit. Hoc responso accepto purpureas & sericas vestes, quibus exculti erant, scindentes, à Rege discesserunt, & in signu̅ magni doloris mali???; futuri nigras vestes & perlongas indueru̅t, atq; triremiu̅ malos, antennas, & vela, quae candida erant, in atru̅ colorem verteru̅t omnia. Federicus au̅t legatis auditis: Magna verò, inquit, liberalitate frater meus vsus est. At certè qui rem promittit alienam, aut delirat, aut iocatur, & dandi voluntatem no̅ habet. Is verò qui huiusmodi promissa munera se sperat habiturum, stultus & fatuus haberi debet. Siciliae regnum nobis ab Alphonso patre testamento fuit relictum, sicut illud Aragonum fratri meo Iacobo. Non dedit ergo Rex Aragonu̅ Carolo Siciliae regnum, quod dare non poterat. Si munificus esse velit, Aragonum regnum suum cui velit renunciet: nos nostrum tutabimur. Haec cùm dixisset, Siculos cohortatus ad regni defensionem, ab Episcopo Cephalensi statim coronatus fuit. Iacobus interea cu̅ vxore & socero Romam veniens, & à Pp. ad promissa praestanda sollicitatus, praelio nauali cum Siculis inito, in pede grauiter sagitta vulneratus fuit. Federicus inuitis Gallis regnum retinuit. Marineus lib. 11. rerum Hisp. Dignitate erepta. Vide Locum Ambitionis, f. 2565. Ivcvndis, Gratis. Ex Aspectu. Legatos Persarum à Dario missos Amyntas rex Macedonum magnifico conuiuio exceperat, & illis etiam Graecas mulieres opposuerat. Quas cùm aspicere tantùm, non aute̅ attrectare legati auderent, & plus sese ex ipso aspectu doloris, quàm ex praesentia honoris accipere dicerent: rex metu coactus, illas eisdem assidere iussit. Herodotus lib. 5. Alexander Magnus semel visas Darij regis vxorem atque filias in conspectu̅ suum admittere ampliùs recusauit, Magnos oculorum dolores Persidas esse inquiens, [Greek words]. Plutarchus. Tiberivs Caesar cùm repudiata Agrippina dilectissima, Iuliam Augusti filiam coactus esset ducere, eam post diuortiu̅ semel omnino ex occursu visam adeò contentis & tumentibus oculis prosecutus est, vt custoditu̅ sit deinceps, ne vnquam in conspectum eius veniret. Suetonius. Yaakh. DOLORIS Mitigatio. D. Avgvstinvs vt dolorem, quem ex matris Monicae morte conceperat, abstergeret, ipso funeris die in balneum iuit: sed parum profuit. Dormitum se conferens, posteaqua̅ euigilauit, magna ex parte mitigatum dolorem deprehendit, & recordatus est versuum D. Ambrosij: Deus creator omnium Diem decoro lumine, Artus solutos vt quies Mentes???; fessas alleuet, Poli???; rector, vestiens Noctem soporis gratia: Reddat laboris vsui, Luctus???; soluat anxios. Testis ipsemet lib. 9. Confess. cap. 12. Depositio. Vladislavs Hungariae & Boëmiae rex cùm Annae vxoris lectiss. ex puerperio defunctae mortem diutiùs lugeret, moeroris???ue insignia vestes pullas deponere, aut barbam incanam abradere non sustineret: Hvngari, Boiemi, Moravi principes, Budam congregati, consolationu̅ varijs vsi formulis, Nihil eum amisisse dicebant, saluo Ludouico filio: in ilio omnia inesse, illum regi pro omnibus esse, vt non solum lugere dedeceat, sed etiam gaudere oporteat. At rex, solita sibi in reb. ad stomachu̅ non facientib. taciturnitate omnes dimisit. Redeunt postridie Hungari, quoru̅ nomine Ar chiepiscopus Strigonie̅sis: Ad laetum, inquit, exoptabilem???; nuncium laetus decet regem habitus, quem si induis, exoptata feres, vt Ludouicum regem Hungariae tibi???; consortem vel in hac puerili aetate co̅festim videas. Tum rex: Tam grato nuncio libenter in habitu quoque mutando subscribam: prodijt???ue mox purpuratus, lautus???ue & attonsus ad prandium. At subitò Hungari mutant voluntatem de Ludouico coronando, patre adhuc superstite, quòd huius rei exemplu̅ non extaret. Caeterùm Boiemis & Morauis, facturos se quae Hungari negarant, pollicentibus, vt Ludouicus antea Hungariae rex quam Boiemiae haberetur, coronandum eum in Alba regali susceperunt. Bie̅nio dehinc pòst, in Boiemia Pragae coronatus est. Dubrauius lib. 32. CVRA NVLLA, CONTEMTVS. Ab obiectis qualibuscunque non moueri, non perturbari, in neutram partem, etsi ferè ab Habitu certo prouenit: nos hîc tamen solam perturbationis vacuitatem consideramus, non ab Odio profectam, sed vel à Iudicio, vel ab Affectu quouis speciali. [Greek words] in genere appelletur, quatenus eius, quod vilipendit, nullam curam suscipit: Contemtus quinetiam, comparatione aliorum, quae pluris facit, siue inseipso considerentur, siue in alijs, extrase: de quo contemtu infrà ex professo, f. 109. Patriae. Plutarchus de Exilio hos veteris poëtae de Hercvle versus recenset: [Greek words]. Argiuus haud sum vel Thebanus: non lego Vnam, omnis est mihi turris patria Graeciae. Volvptatis In Genere. Xenophon, cùm semper instructum paratum???ue Diphridam Laconum ducem diceret, caeteros???; omnes illius ordinis in eo superare: causam eius esse voluit, quòd non pareret corporis voluptatibus, semper???ue illi ipsi rei, quae vrgebat, toto pectore incumberet. Graecarum rerum auctores, quomodo Alexander Macedo paruo temporis spacio, quo vixit, tot tantas???ue res essicere potuerit, ac penè vniuersum orbem armis peragrare ostendentes, hoc afferunt: ipsum nullis huiuscemodi oblectationibus, quae caeteros mortales irretire solent, impeditu̅ fuisse: neque cùm tempus rei gerendae venerat, aut vino, aut somno, aut ludo aliquo, aut libidine, aut spectaculis auocari inde potuisse. Victorius lib. 7. Var. lect. c. 8. In Specie. Auditus. Agesilavs cùm inuitaretur ad audiendum quendam, qui vocem lusciniae reddebat, detrectauit, fatus, Ipsam saepe audiui. Plut. in Apophtheg. Somni. Somni voluptate̅ vigiliaru̅ dolore pressêre, dum animi iucundissimas exercitationes amplectu̅tur, Alexander Magn???, Aristoteles philosophus, Praxagoras sophista, [72] Chrestvs Byza̅tius, Demostmenes orator, Ivlianvs Apostata, & plures alij. Vitae. Cùm D. Augustinus in Africam rediturus apud ostia Tyberina cum Monica matre de vitae huius fragilitate & alterius beatitudine loqueretur, mundus illis inter verba cum omnibus delectationib. vilescere cepit. Tum illa: Fili, quantum ad me attinet, nulla iam re delector in hac vita. Quid hîc faciam adhuc, & cur hîc sim, nescio, iam co̅sumta spe huius seculi. Vnum erat propter quod in hac vita aliquantum immorari cupiebam, vt te Christianum catholicum viderem prius quàm morerer. Cumulatius hoc mihi deus meus praestitit, vt te etiam contemta felicitate terrena, seruum eius videam. Quid hîc facio? Neq; verò decem abiêre dies, cùm animam sanctam creatori suo reddidit. D. Augustinus libr. 9. Confess. cap. 10. Mortis. Exloco Tolerantiae mortis, f. 2164. Contemsisse Alexandrvm Seuerum Imp. mortem, cùm ferocitas mentis, qua militem semper attriuit, tum etiam illa declara̅t. Thrasybulus mathematicus illi amicissimus fuit: qui cùm ei dixisset, necessitatem esse, vt gladio barbarico periret: primò laetatus est, quòd sibi mortem bellicam & imperatoriam crederet imminere: deinde disputauit, ostenditque optimos quosque violenta morte consumtos: cùm diceret, ipsum Alexandrum, cuius nomen teneret, Pompeium, Caesarem, Demosthenem, Tullium, & caeteros insignes viros, non quieta morte oppetisse: tantum???ue animi habuit, vt putaret se dijs comparandum, si in bello periret. Sed res eum fefellit. Nam & gladio barbarico & scurrae barbari manu, verùm non in bello, sed belli tempore, perijt. Lampridius in Alexandro Seuero. Sepvlcri. Solon Atheniensis legislator, iureiurando adactis ciuibus, vt leges in suum vsque reditum inuiolatas seruarent, peregrinatione suscepta, exul obijt, & cineres per insulam Salaminem spargi, vel certè in mare abijci iussit, ne ijs Athenas relatis, ciues iureiurando liberati viderentur. Hoc, licet Aristotelis auctoritate confirmatum, Plutarchus in Solone fabulosum esse arbitratur. Anaxagoras philosophus cu̅ Lampsaci moreretur, quaerentibus amicis, vellétne Clazomenas in patriam referri, ibidem???ue sepeliri? Non necesse est, inquit. Vndique enim ad inferos tantundem viae est. Cicero in Tusc. lib. 1. Laërtius libro 2. cap. 3. Theodoro philosopho quum mortem tyrannus comminaretur, & sepulcri iacturam: Habes, inquit, cur tibi placeas: hemina sanguinis in potestate tua est, qui cantharidis vim es assequutus: nam quo ad sepulturam, ô te ineptum, si putas mea interesse, supra terram, an infra putrescam. Caelius lib. 17. c. 20. Antiq. Lect. Diogenes Cynicus proijci se inhumatum iussit. Et quidem si canes cadauer suu̅ lacerarent, Hircanam: si vultures, Ibera̅ fore sepulturam dicebat. Si nullum animal accederet, ipsum tempus pulcerrima̅ sepulturam largituru̅ asserebat, corpore preciosissimis rebus, sole scilicet & imbrib. absumto. Stobaeus ser. 120. Cùm eam sepulturam amici reprehen derent: Bacillu̅ prope me ponite, quo volucres abigam, dixit. At quî poteris? inquiunt illi. non enim senties. Quid igitur mihi ferarum, ait, laniatus oberit, nihil sentienti? Cic. lib. 1. Tusc. q. Interrogatus, num seruum ancillámve haberet? negauit. Quum???; percontator adiecisset: Quis igitur te efferet, si moriaris? Cui domo, inquit, erit opus. Laërtius. Demonax rogatus ab amicis, quomodo sepeliri vellet? Ne vos res ista sollicitos habeat, respondit. Foetor enim me sepeliet. Indignum au̅t facinus id esse dicentibus, si talis viri corpus laceraretur à canibus: Quid, inquit, inco̅modi, & si mortuus alicui sum vsui? Eras. lib. 8. Apoph. Socrates iam moriturus, cùm percontaretur à Critone, quemadmodum sepeliri vellet? Multam verò operam, inquit, amici, frustrà consumsi. Critoni enim nondum persuasi, me hinc auolaturum, neque quicquam mei relicturum. Veruntamen, Crito, si me assequi potueris, aut sicubi nactus eris, vt tibi videbitur, sepelito. Cicero 1. Tuscul. quaest. Cicutam bibiturus, à quibusdam interrogatus, quomodo sepeliri vellet? Eo modo, dixit, quo vobis facillimum fuerit. Stobaeus sermone 120. Monica D. Augustini mater, etsi vehementer cupierat viro suo Patricio, cum quo concorditer vixerat, in morte quoq; sociari, & in eo, quod sibi iuxta illius tumbam construxerat, sepulcro recondi: tamen posteaquam in peregrinatione Italica Ostiae aegrotare cepit, filio vbicunque vellet corpus suum locare iussit. Sed & paulò antequam aegrotaret, quaerentibus ab ea amicis, Vtrum non timeret in peregrino solo corpus relinquere? Nihil, inquit, longè est deo: neq; timendu̅ est, ne ille non agnoscat in fine seculi, vnde me resuscitet. Testis ipse lib. 9. Confes. capite 11. ALACRITAS, EYTOAMIA, CONFIDENTIA, Feruor, Studium. Sub loco Exercitationis diligentis, indefessae, aßiduae, Alacritatis quo??? meminimus, f. 3848. Hîc per se, illic propter functiones quas acuit & promouet. Confidentiae quo??? sub loco Veritatis mentio fit, f. 3855. 2810. & seqq. vti Confidentiae nimiae victoriae sub loco Stultitiae, f. 2026. sub loco Prudentiae bellicae, Audaces reddere bostes, f. 1862. Polynices sperans futurum, vt aliquando, interfecto fratre Eteocle, potiretur regno Thebano, apud Euripidem in Phoenissis, inquit: [Greek words]. Spes verò nondu̅ dormiu̅t, quib. co̅fisus sum ope deoru̅. Evbotas Cyrenaeus, cùm ei Ammonis oraculum victoriam è curriculo praedixisset, statuam antè ipse faciundam sibi curauit, eam???;, quo die palmam est adeptus, in Olympia dedicauit. Vicisse eundem etiam curuli certamine ea ipsa Olympiade memorant. Pausanias lib. 6. Sogdii ad triginta ferè numero, viri nobilissimi, ab Alexandro prope Bactrianam capti, ad vltimum supplicium duci sunt iussi. Id audientes ipsi, quasi è vinculis domum remissi, maxima alacritate paeana patrium, adhibito & modulatiore corporis motu, more choreas ducentium, recinere adorti sunt. Mirante causam Alexandro, No̅ alia ratione gestimus, inquiunt, quàm quod terraru̅ principis imperio fatale̅ destinatu̅???; subituri sumus diem. Quacunq; occasione alia moreremur, consueta caeteris perturbatione sortem oblata̅ laturi fuissemus. At nunc, vt fortes decet, mortem habemus in votis. Quo audito Alexander liberos eos dimisit. Caelius libro 18. c. 33. Antiq. Lect. Alexander adolescens modò ex pueris excedens, Babylonem ausus est & Susa sperare, atq; adeò imperium orbis terrae sibi spondere, triginta millibus peditum, quatuor equitum fretus. Plutarchus. Marsyas, frater Antigoni regis, reus, cùm postularet, de causa vt domi cognosceretur: Imo, inquit, cognoscetur in foro omnibus???; audientibus, nunquid facinoris conceperimus. Plut. in regum Apoph. In conuiuio Platonis Socrates admiratur Agathonis audacia̅, qui coram tot homimu̅ millibus praesenti animo recitasset sua̅ tragoedia̅. Cui quu̅ Agathon respondisset, se citius velle coram multis hominu̅ millibus dicere, quàm apud vnum Socratem: Atqui in illis, inquit, millibus & Socrates erat. Fit enim miro modo, vt quem vnum reuereare, in turba mixtum contemnas. Eras. lib. 8. Apoph. P. Scipio secundo bello Punico cum classe è Lilybaeo soluit tanta cupiditate in Africam transmittendi, vt nulli ei neque remi neq; venti satisfacerent. Deuectus est paucis diebus ad promontorium Pulcri, atq; ibi omnes copias in terram exposuit. Auctor vitae Scipionis. Qui Vestalis Clavdiae aut Tvcciae factum considerat, fatebitur non sine spe euentus eorum quae secuta sunt, res tantas non modò fieri, sed ne tentari quidem potuisse. Haec enim cribro aquam (vt proditum est) hausit: illa nauim, qua̅ Romanus populus non potuit, cingulo remolita est. Sabell. lib. 5. cap. 5. DESIDIA, DIFFDENTIA, ATOAMIA, [Greek words], Negligentia. Ex Loco Exercitationis, f. 3836. & seqq. 3858. item Ignauorum principum, f. 3859. item Timiditatis in propulsando, illustrari potest locus iste, f. 2151. Desidiam religiosam ex loco Impietatis pete, f. 3213. 3223. & seq. Alcibiades cùm ad causam pro capite dicendam è Sicilia vocaretur ab Atheniensibus, obtemperare noluit: Stul [73] tum est, inquiens, iudicium quaerere, non fuga tibi consulere, cùm fugere possis. Et cùm quidam diceret, Annón credis teipsum patriae? respondit: Imò ne matri quidem crederem. Timerem enim, ne fortè per imprudentiam, nigrum calculum pro candido submitteret. Aelianus libro decimotertio, & Plutarchus in Apophtheg. Ovidivs lib. 4. de Ponto 2. ingenij fluctibus malorum obruti tarditatem hisce versibus fatetur: Nec tamen ingenium nobis respondet vt antè, Sed siccum sterili vomere litus aro. Scilicet vt limus venas excaecat in vndis, Laesa???; suppresso fonte resistit aqua: Pectora sic mea sunt limo vitiata malorum, Et carmen vena pauperiore fluit. ANIMOSITAS IN MALIS. AP???. Solum hîc animi impetum spectamus. Cuius exempla ex loco Fortitudinis & Temeritatis propulsantis innumera peti possunt, fol. 2072. 2148. Item ex loco Prudentiae bellicae, Metum suis eximere, fol. 1796. De Antigone, fratrem caesum contra Creontis mandatum audacter sepelire volente, hic versus extat apud Sophoclem in Antigone: [Greek words]. id est, In frigidis tibi mens calet negotijs. Eras. in Adagijs. Iolavs senex apud Euripidem in Heraclidis animosissimus introducitur, proin de à seruo audit: [Greek words]. Vtina̅ esses tam pote̅s ad bene agendu̅, qua̅ es promtus. M. Scavrvs, cùm pro Rostris accusaretur, quòd à rege Mithridate ob Rempub. prodendam pecuniam accepisset, causam suam ita egit. Est enim, Quirites, iniquum, cùm inter alios vixerim, apud alios me rationem vitae reddere. Sed tamen audebo vos quorum maior pars honoribus & actis meis interesse non potuit, interrogare: Varius Sucronensis M. Aemilium Scaurum regia mercede corruptum, imperium populi Romani prodidisse ait: M. Aemylius Scaurus huic se affinem esse culpae negat. Vtri creditis? Cuius dicti admiratione pop. Rom. commotus, Varium ab illa dementissima actione pertinaci clamore depulit. Valerius lib. 3. ca. 7. M. Brvtvs & C. Cassivs Caesarem in Senatum venientem oppressuri cum alijs coniuratis, tanta constantia & securitate expectarunt, vt multi, quibus praeturae ratione ius dicendi incumbebat munus, non solùm benignam adeuntibus & litigantibus audientiam fecerint, vt si vacuo essent animo: verùm etiam causas quisque attentè auditas magno iudicio disceptarint. Cùm quidam, qui iudicatum detrectabat soluere, Caesarem appellaret, multum???ue vociferaretur at testaretur: respiciens ad coronam Brutus: Me Caesar, inquit, ius dicere ex legibus neque prohibet, neque prohibebit. Plutarchus in Caesare. ANIMI DEIECTIO IN MALIS VEL Revrara, vel opinione. Consule Tit. Pusillanimitatis in propulsando. Hîc Affectus, illic Ratio affectum dirigens consideratur, fol. 2649. Cùm Gedeon dux Israëlitarum cum CCC. militibus superasset CXXXV. millia Madianitarum, & duos illoru̅ reges Zebam & Salmanam comprehen disset, qui fratres Gedeonis in Thabore interfecerant: iurauit illis, si fratres suos conseruassent, se quoq; eis parcituru̅ fuisse. Iethri igitur primogenito suo praecepit, vt eos necaret. Verùm cùm puer prae timore gladium non auderet stringere, Gedeon ipse sua manu eos obtruncauit. Iudicum cap. 8. Isocrates rhetor cùm intelligeret quantum sibi obesset animi timiditas, saepenumerò dicere solitus est, se suos quidem discipulos docere decem minis: verùm qui ipsum docuisset extra omnem timiditatem in concione loqui, ei se centum daturum. Apud Aristophanem in Equitibus, Nicias iussus audacter eloqui quod haberet, respondit, [Greek words]. Interpres admonet [Greek words] barbaricam esse vocem, quae fiduciam significet, & ad audendum animet: quasi quis dicat, sume Thracum audaciam. Erasmus in Adagijs. Themistocles in Eretrienses ita cauillari solebat, vt diceret eos similes piscium qui gladioli vocantur: quippe qui gladium quidem haberent, cor autem non haberent. notans illorum ignauiam, quòd armatis non adesset animus. Plutarchus in Graecorum Apoph. Post cladem Leuctricam Sparta animos omnino demisit. Agefilai autem filius Archidamus, acceptis ex Sicilia à tyranno auxilijs, Arcadas victoria illa appellata incruenta profligauit. Nam nemine de suis desiderato magnam stragem dedit hostium. Detexit praecipuè haec victoria ciuitatis Spartanae imbecillitatem. Antè enim vsqueadeò vsitatum ducebant & competens ipsis opus vincere, vt victoriae causa gallum gallinaceum tantùm immolarent, neq; gloriare̅tur milites, aut exultarent ciues victoria. At hoc nunciato conflictu, ad Archidami reditum se continuit nemo: sed princeps pater manantibus gaudio lachrymis obuiam ei processit, & secundùm illum magistratus: senes mulieres???; frequentes ad amnem descenderunt, manus ad coelum porrigentes, deos???; cientes, quasi indignas maculas eluisset Sparta, claru̅???; denuò lumen oculis hauriret: quando ante eam diem referunt nec viros sustinuisse vxores suas contueri, offensionum suarum rubore. Plut. in Agesilao. Aetolus quidam Archedemus T???vintio Procos. improperauit, dum ipse stricto gladio in pugnantes & conglobatos Macedonas currens se inferret, illum passis manibus ad coelum tensis stetisse, & vota dijs nuncupasse. Plut. in comparatione Flaminij & Philopoemenis. Caivs Imp. audita rebellione Germaniae, fugam & subsidia fugae, classes apparabat, vno solatio acquiescens transmarinas sibi superfuturas prouincias, si victores Alpium iuga, vt Cimbri, vel etiam vrbem, vt Senones quondam, occuparent. Suetonius in Caligula. Vbi Nero Galbam & Hispanias desciuisse cognouit, collapsus, animo???; malè fracto, diu, & sine voce, & propè intermortuus iacuit: vt???; resipuit, veste descissa, capite conuerberato, actum de se pronunciauit: consolanti???ue nutriculae, & alijs quoque iam principibus similia accidisse memoranti: se verò praeter caeteros inaudita & incognita pati respondit, qui suum imperium viuus amitteret. Suetonius. Cvpiditas, Desiderivm Absentium. Tum Rei Bonae. Consute locum Votarum. Illic riuulus, hîc fons perpenditur, fol. 167. Immortalitatis. Cleombrotvs Ambraciota, lecto Platonis Phaedone de immortaliate animae, vt ex hac vita, quae est velut mors queadam, ad immortalitatem migraret, è muro se in mare dedit praecipitem. Cicero in primo Tuscul. In eum extat epigramma Callimachi Graecum. Scientiae, Cognitionis. Si legitima sit & decora, laude digna est. Sin indecora, Cvriositatis nome̅ sibi eximiè vendicat. Plutarchus [Greek words], definit, [Greek words]. id est. Curiositatem, studium aliena mala cognoscendi. Atq; id hominu̅ genus lamijs similes ait, quae domi oculos reconditos habe̅t, foras egressurae reponunt: atq; ita fit, vt domi caecutiant, forìs sint oculatissimae. In huiusmodi praeposterè oculatos eleganter torseris illud Sophoclis de senibus dictum: [Greek words]. id est, Procul videns, sed cominus videns nihil. Nam id senibus accidit, vt propiùs admota non cernant, lo̅giùs semota videant. Erasmus in Adagijs. Arcanorum. De hac ipsa quoq; infrà sub Inuestigatione, fol. 157. Ouidius secundo Metam. fabulam narrat, quemadmodum Minerua dederit custodien dum Erichthonium cista viminea clausum Filiabvs Cecropis, monitis prius, ne curiosè quod inclusum esset, inquirerent: ipsas eò magis arsisse cupiditate videndi: ita detectum puerum, resolutis cistae nodis, vidisse???ue cubantem vnà draconem. Pausanias Pandro [74] sum deae paruisse narrat, reliquas duas retexisse, ideo in furorem verfas ex arcis loco maximè praecipiti deiecisse se. Sapientiae. Nicavla Aethiopu̅ regina ex intimis regni finib. ad specta̅dam audienda̅???; Salomonis sapientia̅, Hierosolymam venit. Stultitiae. Aragonii proceres Ramiri ex monacho regis imperitiam irridere soliti, cùm ille Campanam tam magnam se facturu̅ diuulgasset, cuius sonus per totam Hispaniam audiretur, in Oscam ciuitatem studio videndi conuenientes, ab eodem singillatim comprehensi & capite plexi fuêre numero XV. Filijs patrum cadauera ostendens, eadem erga illos seueritate se vsurum affimauit, si parentum mores imitare̅tur. Marineus lib. 8. rerum Hispan. Alimentorvm, Cibi Potúsve. Ex loco Famis & Sitis memorabilis, fol. 654. 418. item Crapulae & Ebrietatis, hic paragraphus illustrari potest, fol. 2240. Esavs famelicus à venatione rediens, lentis edulio ius suae primo geniturae fratri Iacobo vendidit. Israelitae in deserto penuriam patientes, dicebant se super ollas carnium in Aegypto sedisse: obliti grauissimae seruitutis, qua vexabantur. Exod. 16. Dicebant Itdem in deserto: Recordamur piscium, quos comedebamus in Aegypto gratis. Numeri 11. David rex aegrotus de puteo Bethlehemae aquam bibere cupiebat. Quam tamen ipsam modò non sanguine trium fortissimorum militum comparatam bibere recusauit. Conviviorvm. Convivipetae. Notati sunt olim Myconii insulares quòd ob tenuitatem alienas coenas captarent. Proinde qui inuocati ad conuiuiu̅ venirent, Myconij more venire dicebantur. Inuehitur in Periclem Archilochus apud Athenaeum in primi libri fragmentis, [Greek words], velut qui inuocatus ingereret se ad conuiuia, Myconiorum more. Erasmus in Adagijs. Vltionis. Theognis, gnomologus alio??? praeclarus, inter suauis. moru̅ flores has quoq; spinas atq; tribulos interserit, inquiens: [Greek words], [Greek words]. [Greek words], [Greek words]. Iupiter mihi amicorum det remunerationem, qui me amant: & vt inimicis potentior sim. vt sic possim videri inter homines deus esse, si vltum inimicos, me sors apprehendat mortis. L. Sylla rerum potitus, in C. Marii caput pecuniam pronunciauit. Plutarchus in Sylla. Coracota latro insignis in Hispania fuit. Eum qui cepisset viuum, decem aureorum millia ab Avgvsto accepturus videbatur. At postquam is vltrò Augusti fi dei se commisit, immunitatem ei concessit, & muneribus insuper affecit. Dion in Augusto. Divitiarvm Comparandarvm. Auri fames. Consule locum Auaritiae, quatenus Amorem diuitiarum complectitur, f. 2516. Gemmarvm. Ferunt C. Ivlivm Caesarem Britanniam petisse spe margaritarum, quarum amplitudinem conferentem, interdum sua manu exegisse pondus. Gemmas, toreumata, signa, tabulas operis antiqui semper animosissimè comparasse: seruitia recentiora politiora???; immenso precio, & cuius ipsum etiam puderet, sic vt rationibus vetaret inferri. Suetonius. Honorvm. Ex loco Studij gloriae, & Ambitionis, petantur exempla, fol. 2018. 2525. 2548. 2565. Colossis impendio delectabantur olim Impp. Romani, quibus, vt videtur, magis erat cordi maximos esse, quàm optimos. Erasmus in Adagijs. Imperii, Regni, Regionis occupandae. Vide locum Ambitionis in regno affectando, fol. 2597. Maximvs Constantini Imp. legatus, Britannia subiugata, à militibus Augustus dictus, orbis totius imperio inhians, in Galliam traiecit, Gratianum Caesarem militum insidijs interfecit. Per Germaniam inde & Italiam tributu̅ solo nominis terrore vndiq; exigentem, Theodosius Augustus, apud Aquileiam, vt Paulus Diaconus scriptum reliquit, exercitu clausit, cepit???; & occidit. Victorem filium adolescentem, cognita patris nece, milites Romani, quos in Gallia cum eo reliquerat, extinxerunt. H. Boëthius lib. 7. Alaricvm Gotthum, qui sub Theodosio Magno contra Eugenium tyrannu̅ militauerat, Rufini astu euocatum, Graecia per quin quennium direpta, vexata, populataq; Pannonia, dira libido incessit Italiae inuadendae, atque adeò etiam (quod nefas auditu videretur) vrbis Romae diripiendae. An. igitur 401. exeunte aestate, irruptionem sibi censuit incunda̅, vt bellum per hyemem in Italia gereret, cuius etiam saeuientis Gotthi gens frigidissimis in locis nata patientissima esset. sic enim Italos & minimè tum à periculis hostilibus cautos, & parum ad rem gerendam idoneos propter asperiate̅ temporis esse futuros. Atque adeò incredibili victoriae cursu per Venetiam in Italiam irrupit, Hastam vsq; progressus, vbi Honorius Imp. morabatur. Stilicho properè ex Rhaetia Romanum exercitum adduce̅s, desperatas res restituit, saepius???; victum Alaricum trans Alpes inglorium sese recipere coëgit. Sigonius lib. 17. Imp. occid. Condolentiae Amicorvm, Subditorum. Solon in Elegijs suam ab amicis mortem defleri cupit his verbis: [Greek words]. Nemi illugubris veniat mors, sed mihi charis Moerorem potius ad ferat & gemitus. Herodes rex Iudaeorum cùm funus suum luctu cariturum sciret, quòd omnes mortem suam laetis accepturi essent animis, vt vel inuiti lugerent, in mandatis dedit, vt Hippodromo conclusi Iudaeorum proceres se extincto trucidarentur. Sed Salome soror crudele mandatum exequi noluit. Iosephus. Patriae. Reditvs Ab Exilio. Iacob Patriarcha moriens iniunxit Iosepho filio, vt in monumentum maiorum suorum inferretur, nec relinqueretur in Aegypto. Genesis 47. Ioseph eius F. fratribus mandauit, vt & ipsi meminissent, & ita posteris traderent, cùm migrarent in terram illam patribus à Deo promissam, ossa sua in eam vti transferrent. Genesis vltimo. Apud Homerum, terrae natalis fumum Vlysses optat videre surgentem, vnde & ductum prouerbium. Sic enim legitur Odysseae [Greek words]: [Greek words] [Greek words]. id est, Exoptans oculis surgentem cernere fumum Natalis terrae. Histiaevs quispia̅ patria Samius, Dario amicus, ab eode̅ in Persidem missus est: illic diutiùs commoranti incessit patriae reuisendae desiderium. Verùm quum à rege commeatum impetrare non posset, scripsit ad Aristagoram ex fratre nepote̅, vt Iones ad defectione̅ sollicitaret, videlicet vt hac occasione dimitteretur. Aristagoras mente Histiaei cognita, totam fermè Ioniam ad defectionem traxit. Darius desciuisse Iones audiens, Histiaeum in consiliu̅ adhibuit, quem potissimùm in Asiam mittere oporteat ad res componendas. Is persuasit, vt sese mitteret, vtpote idoneum ad sarciendam defectionem Ionum. Itaq; posteaquam in Asiam deuenisset, iam???; in suspicionem venisset Sardium praefecto, tanquam auctor huius motus fuisset, hoc audiuit ab eodem: [Greek words]. Sic hae res habent Histiaee: tu quidem calceum hunc consuisti, caeteru̅ Aristagoras induit. Significans consilij huius primum fontem & auctorem fuisse Histiaeum, admini stratorem Aristagoram. Herod. lib. 5. & 6. Gillvs Tarentinus exul, in Iapygia Darij regis exploratores captos sua pecunia redemit. Ob quod meritum cùm rex paratus esset ei donare quicquid vellet, optauit tantùm se in patriam reduci per Gnidos, regis intercedente auctoritate. Gniditamen à Tarentinis id impetrare non potuerunt. Herodotus libro 3. Democedes Crotoniensis medicus, quamuis beatus esset apud Darium regem, optabat tame̅ in Graeciam redire. Atossae igitur vxori Darij, quam ab vlcere mammillae liberarat, persuadet, vt Dario auctor sit expeditionis contra Graecos suscipiendae. Quo impetrato, Darius Democede̅ tanquam speculatore̅ in Graeciam cu̅ Persis aliquot misit. Democedes cùm in Graeciam venisset, Crotonem aufugit. Herod. lib. 2. Q. Sertorivs, quo res suae in Hispania laetiores erant, maioribus???; praelijs vincebat, eò impenfiùs à Metello & Pompeio hostium ducibus petebat, vt positis armis liceret libi tutò Romam reuerti: priuatum dictitans malle se iucundissimo patriae aspectu frui, quàm multarum vrbium imperium obtinere. Sabellicus lib. 8. c. 1. ex Plutarcho. Carolvs IIX. Galliae rex subacto regno Neapolitano, miro desiderio patria̅ repete̅di ardebat, leuitate magis sua suoru̅???, incitatus, quàm co̅silij maturitate. In regno enim innumerabilia grauia???; principu̅ & regionum negotia inchoata remaneba̅t: necdum victoria plenè ad fastigiu̅ perducta erat. Vbi Alexa̅dri VI. Pontificis, Maximiliani Imp. Venetorum & [75] Lud. Sfortiae in se initum foedus accepit, animo vehementer commotus, cum suis, quid in tanto casu agendum esset, deliberabat. Quorum fuit sententia, primo quoq; tempore illinc esse discede̅dum, ne foederatis ad maiores apparatus expediendos tempus praeberetur. At cùm tantae eius copiae non essent, vt in duas partes distractae, possent sine periculo, eum Astam deducere, ad regni defensionem minora praesidia, qua̅ necessitas posceret, reliquit. Neq; verò vllis imminentis defectionis signis consilium profectionis aut in termissum aut retardatum fuit. Guicciard. lib. 2. Pacis. Troianae mulieres, cùm vrbe incensa cum viris in diuersas regiones nauigassent, vt longis nauigationibus finem demùm imponerent, & patriam tandem constituerent sibi, absentibus maritis naues omnes incenderunt. Viri iracundia moti, cùm citato cursu ignem extinguere conarentur, vxorum osculis eò adacti sunt, vt praesentem casum aequo animo ferrent, & eodem in loco vrbem conderent. Vnde apud Romanos consuetudo mansit, vt osculando non tantùm vxores suos maritos salutarent, sed omnes quoque qui sibi aliquo affinitatis gradu coniuncti essent. Plutarchus de Claris mulieribus, cap. 1. Milesij cum Ionibus, quos exceperant, bellum gerebant, quòd hi Nelei filios iniuria affecissent, & hinc orta seditione Myuntem secessissent. Pythes vnus eorum, qui secessera̅t, filiam habebat Pieriam. Cùm autem Mileti die festo sacrificaretur Dianae, quam illi Neleidam cognominant, misit eò vxorem & filiam, id precatas, vt sibi festo liceret interesse. Ex Nelei verò filijs longè potentissimus erat Phrygius: is captus amore Pieriae, cogitabat qua re posset puellae quàm maximè gratum facere. Cum???ue illa dixisset, nihil accidere posse gratius, quàm si efficeret, vt frequenter Miletum commeare posset multis virginibus comitata: Phrygius intelligens ab illa quaeripacem & amicitiam, bellum composuit. Plutarch. de Mulierum virt. & Polyaenus. Leo Philosophus Imperator pacis ita fuit studiosus, vt optaret ea dari tempora, quibus stipendia militum conferret philosophis. Suidas. Qvietis. Avgvstvs Caesar, cui plura quàm vlli vnquam obuenisse feliciter tradunt, non definebat quietem sibi precari, & vacationem à republica petere. Identidem???; repetebat, aliquando se victurum sibi. Suetonius. Libertatis Acqvirendae. Consule Tit. Prudentiae in carceribus effugiendis, fol. 1744. item, Tyrannicidarum, fol. 2125. item, Captiuitatem non ferre, fol. 2192. item, Captiui liberati, fol. 2008. Hîc solus affectus consideratur. Sed & vt contrariorum obiectorum contrariae quoque sunt perturbationes, Odium seruitutis praesentis, Studium libertatis absentis comitem habet. de quo superiùs egimus. Cùm ob seditionem Magnentij tyranni, Ivdaei Diocaesariani omnia perturbationum in Romano Imperio plena esse animaduerterent, ipsi opportunitatem sibi oblatam rati, arma capiunt, noctu interficiunt milites praesidiarios, Palaestinam inuadunt, iugum Romani Imperij à ceruicibus suis remoturi. Sed commodum aderat Antiochiae Gallus Imperator. Is misso exercitu, Iudaeos oppressit, caesis multis hominum milibus, vsq; ad innoxiam aetatem: & ciuitates eorum, Diocaesaream, quae & Sepphurim appellatur, Tyberiadem & Diospolim, euertit. An. Christi 357. Hieronymus in Chronico, Socrates lib. 2. cap. 33. Sozomenus lib. 4. cap. 7. In itinere quod Fridericus III. Imp. Roma Neapolim suscepit, Ladislavs puer, Alberti Vngariae & Boëmiae regis posthumus, quum se suis populis denegari à Friderico aegrè ferret, iniecta suspicione, paedagogi???; consilio, fugam molitus est. Quum è sententia res minimè succederet, reiecta est in paedagogum culpa, & perpetuò is carceri addictus fuit. Bonfinius lib. 7. Dec. 3. Diei, Lvcis. C. Caligvla non plus quàm tribus nocturnis horis quiescebat: ac ne his quidem placida quiete, sed pauida miris rerum imaginibus. Ideo???; magna parte noctis, vigiliae cubandi???; taedio, nunc toro residens, nunc per longissimas porticus vagus, inuocare identidem atq; exspectare lucem consueuerat. Suetonius in Caligula. Rei Malae. Consule Imprecationum Titulum, fol. 2925. Mortis. Ex loco Martyrum huc nen pauca, fol. 3026. Apud Senecam Troadibus Andromache Vlyssi mortem minitanti respondet: Si vis Vlysse cogere Andromachen metu, Vitam minare, iam mori votum est mihi. Apud Tertullianum legitur, cùm ostiarius quidam Proconsulis Africae in praetorio clara voce rogauisset, an illic Christiani essent, quos poenis de more afficeret: Plyrimos iilicò sublata manu dixisse, ex eo numero se esse, vt oppetentes mortem martyrium reportarent. Proconsulem verò eos ad mortem paratos animaduertentem, sic loquutum esse: Ite, proijcite vos in mare, quod ante vos est, è montibus domibus???ue vos date praecipites, aut arboribus vosipsos suspendite: quaerite, qui vos condemnet. Tacittis lib. 4. scribit Cocceium Nervam, senatorem, consulatu functum, cui legum peritia, à Tiberio in Campaniam proficiscente deductum esse. Tum lib. 5. Nerua, inqit, continuus principis, omnis diuini humani???ue iuris sciens, integro statu, corpore inlaeso, moriendi consilium cepit Quod vt Tiberio cognitum, adsidere, causas requirere, addere preces, fateri postremò graue conscientiae, graue famae suae, si proximus amicorum nullis moriendi rationibus vitam fugeret. Aduersatus sermonem Nerua, abstinentiam cibi coniunxit. Ferebant gnari cogitationum eius, quanto propiùs mala Reip. viseret, ira & metu, dum integer, dum intentatus, honestum finem voluisse. Sprangerus Sagas se vidisse narrat, quae scelera sua consessae, vltrò orabant iudices, vt se morte plecterent, alioquise sibi ipsis conscituras mortem, quia se à diabolo nisi parére̅t, vexari confirmabant. Bodinus lib. 4. Daemon, cap, 3. Calamitatis publicae. C. Caligvla queri palàm de conditione temporum suoru̅ solebat, quòd nullis calamitatibus publicis insignirentur: Augusti principatum clade Variana: Tiberij, ruina spectaculorum apud Fidenas, memorabilem factum: sui obliuionem imminere prosperitate rerum. Atq; identidem exercituum caedes, famem, pestilentiam, incendia, hiatum aliquem terrae optabat. Suetonius in Caligula. Personarvm. Hvc Desiderivm Principum. Post Antigoni caedem Rvsticvs quidam agrum in Phrygia fodiens, cùm rogaretur à quopiam, quid ageret? suspirans: Antigonum, inquit, quaero. tyrannidem successoru̅ tacitè perstringens. Plut. in Phocione. Sponsarum. Proci. Rivales. Proci, vt ambiunt: Riuales, vt certant. Propter cupiditatem rei amata huius sunt loci: propter adiunctam immoderationem, ad locum Libidinis quoque referri possunt: propter aemulationem denique ad Titulum Aemulationis, fol. 112. Icarium, aiunt, Penelopes patrem cursus certame̅ procis proposuisse. In ijs ludis Vlyssem victorem fuisse, dubitari nihil potest, vt qui supra Bidiaeorum praetorium in Mineruae aede signum deae dedicarit, & Celeuthean appellarit, victis reliquis procis. Missi verò in curriculum sunt Spartae per Aphetaiden viam inde dictam [Greek words]. Imitatus autem videtur Danaum. Siquidem Danaus cùm nanciscinon posset, qui ipsius filias duceret, parricidio patruëlium pollutas, dimisit, qui nunciarent, nullum se à viris sponsallum nomine munus poscere, verùm optionem puellis daturum, vt earum quaelibet eum sibi deligeret, cuius maximè esset forma complacita. Verùm cùm ad eam famam non sanè multi conuenissent, cursu certamine proposito, ei qui caeteros superasset, quam ille maluisset, secundo alteram, eodem???ue modo caeteras vsque ad extremam locauit. Iam verò quae viros nactae non essent, expectare iubebat, vsquedum noui proci in cursus certamen descenderent. Pausan in Lacon. AbsenteVlysse Proci ex diuersis locis conucnerunt, vt castitati Penelopes insidiarentur: fuerunt???; Dulychij LII, Samij XXIV, Zacynthij XX, Ithacenses XXII. Ex quibus hi ab Homero nominantur, Antinous, Eurynous, Eurymachus, Leocritus, Neso, Pisander, Hegesippus, Agalus, Leocles, Amphinomus, Demoptolemus, Medon praeco, Euphemus citharoedus. Quos omnes reuersus Vlysses occidit. Ouidiana Penelope nonnullos his verbis enumerat: Dulychij, Samij????;, & quos tulit alta Zacynthos, Tentarunt in me luxuriosa proci. Quid tibi Pisandrum, Polybum, Medonta???; dirum. Eurymachi???; auidas, Antinoi???; manus, Atq; alios referam? quos omnes turpiter absens Ipse tuo partis sanguine rebus alis. Irus egens, pecoris???; Melanthius auctor edendi, Vltimus accedunt in tua damna pudor. Cleopatra soror Alexandri Magni fuit, filia Philippi, vxor Alexandri, qui in Italiam expeditionem fecit. Itaque ob eius generis nobilitatem Cassander & Lysimachvs, prae [76] terea Antigonvs & Ptolemaevs, denique omnes duces primarij, post Alexandri obitum eam in matrimonium ambiebant. Quisque enim, cùm Macedones illud coniugium approbaturos speraret, regiam familiam affectabat, tanquam ad se summum imperium tra̅slaturus. Cùm autem Sardium praefectus demandatam sibi ab Antigono curam Cleopatrae haberet, & illa Antigono infensa, ad Ptolemaeum proficisci pararet, eius profectionem impediebat. Postea eius iussu per quasdam mulieres eam dolo peremit. Antigonus nolens se caedis auctorem dici, ex illis mulieribus aliquas, quasi quae insidias illi struxissent, supplicio affecit, & funus regiè procurauit. Diod. lib. 20. Clisthenis Sicyonij filia Agaristia, plurimos habuit procos. Inter caeteros Hippoclidem Tisandri filium (vide Tit. Nuptiae magnificae) Smyndiridem Sybaritam, qui Sicyone̅ profectus, mille piscatores, mille aucupes, totidem???ue coquos conduxit, ne si sponsam obtinuisset, imparatus esset. Praeterea etiam Syritanum & Damnasum, quos ab Italia ad certamen venisse scribunt. Venerunt eôdem ex Ionio sinu Amphimnestus Epidamnius, Aetolus Meges. E`` Peloponneso Leocydes, Phidonis Argiuorum tyranni filius; Amiantus Arcas, Laphanes Heleus. Ex Attica Megacles Alcmaeonis filius. Ex Ethruria Lysanias. Ex Thessalia Diactorides Cranonius. Ex Molossis Alcon. Conuenerant autem in Graeciam, vt in Olympico certamine vires suas ostentarent: quoniam pater puellae Clisthenes proclamauerat, ei se daturum filiam, quem in certamine praestantissimum reperisse???. Herodotus auctor. Virgilius, Ouidius & Ausonius inter procos Didonis numerant Hiarbam Getulorum regem. Propterea Dido ipsa apud Ausonium sic lequitur: Sed surias fugiens, atq; arma procacis Hiarbae, Seruaui, fateor, morte pudicitiam. Graecae Imperatricis. nuptias auidè Carolvs Magnus Imp. expetebat, vt iuncto sibi Orientis imperio, imperatoriam dignitatem non recenti solùm titulo, sed etiam antiqua possessione repraesentaret. Nec secius Irene, secunda Caroli fortuna ac virtutis claritate permota, pacem habere cum illo cupiebat. Itaque anno 802. foedus vtrinque per legatos inuicem missos percussum ac confirmatum est. Leo III. Pontifex etiam legatis suis missis, earum nuptiarum se conciliatorem fore professus est: neque Irene conditionem aspernabatur. Quod cùm agi Nicephorus Patricius & Logotheta sensisset, vt id prohiberet, tumultu concitato Irenem comprehe̅dit, ea???ue Calendis Nouembris ab dicare coacta, imperium ipse, legatis pontificis nondum Vrbe profectis, arripuit. Sigonius lib. 14. regni Ital. Regnervs Noruegianus Thorae F. Herothi Sueonum regis nuptias ambiens, cùm alia ratione eam adipisci non posset, serpentes duos Thorae thalamum custodientes, sagulo magico à nutrice accepto inuulnerabilis, interfecit, hoc???; pacto Thora tandem potitus est. Olaus lib. 5. cap. 17. Alphvs Sigari Danorum regis F. trucidatis serpentibus, qui Aluildae Siuardi Gothorum regis conclaue tutabantur, eam in coniugem postulauit. Haec quamuis primò consentiens, tamen à matre persuasa omnem viri congressum planè respuit, atque collecta virginum manu, hinc inde Amazonum instar piraticam exercuit. Sed eam Alphus demum fortè fortuna in extremis Finningiae siue Finlandae recessibus, ex hoste coniugem effecit. Io. Magnus lib. 7. cap. 10. Liberorum, Prolis. Ex Titulo, Partus futuri diuinatio, non pauca exempla colliges, fol. 1406. Abramo apud Dominum conquerente, quòd liberis careret, & quòd Eliezer Damascenus seruus; suus haeres esset futurus: promisit illi sobolem Dominus. Genes. 15. Sara cùm se virum???ue Abramum iam grandes natu orbos inspiceret, viro persuafit, vt cum ancilla Agar concumberet, tent???ret???, si ex ea filios procreare posset. Quod cùm ille fecisset, natus???ue esset Ismaël, non aliter ac filium ex se natum Sara eum sustulit. Filiae Lothi cum patre in montem euaserant è Sodomitano incendio. Cùm igitur omnes homines incendio perijsse existimarent, humani generis reparandi desiderio accensae, patrem senem vino inuitant, & ex eius concubitu prolem suscipiunt: maior quidem natu Moabum, minor verò Benammin, à quo Ammonitae. Genes. 19. Anna Eleanae Leuitae Ephrataei vxor, cùm propter sterilitatem à pellice sua Phenenna contemneretur, quotannis cum viro Siluntem ad templum veniebat, & Dominum de prole rogabat, cum fletu & ieiunijs: votum???ue fecit, si Ioua miseriam suam respexisset, sibi???ue virilem sobolem dedisset, eam se Iouae in omnem eius vitam dedituram, neque capiti cius nouaculam admouendam. Elis sacerdos summus cùm eam prolixe orantem obseruaret, & labra tantùm mouentem, veluti ebriam obiurgabat. At illa sese excusans, domum redijt, & filium peperit, quem Samuëlem vocauit, eò quòd eum à Ioua exorasset. Cum???ue iam & incedere & fari posset, eum Siluntem duxit, & Elis curae commisit, vt Domino seruiret, comam aleret, & aquam biberet. Peperit inde ordine Anna tres filios, & duas filias, cùm Elis pro ea apud Dominum intercessisset. Regum lib. 1. cap. 1. & 2. Iosephus Antiq. lib. 5. cap. 15. Sic à Deo rogandi liberi, vt Anna Ioachim, quae tota Deo confisa, Mariam orbis reginam saluti hominum edidit: sic vt Elizabetha Zachariae, quae etiam sterilis Ioannem illum Domini nuncium genuit, qui multos fillos genuit Christo, quo maior nullus ex muliere natus est. Isaacvs pro Rebecca coniuge sua sterili Dominum orauit, à quo impetrauit geminos duorum ingentium populorum auctores. Vxori Manoae sterili, modestae ac pudicae feminae, angelus Domini Samsonem ex ea nasciturum nunciauit, iudicem & liberatorem Israëlis. Tales accipiunt, quae sic petunt. Verba angeli ad Samsonis matrem sunt haec: Sterilis es, & absq; liberis: sed concipies, & paries filium. Caue ergo ne bibas vinum, ac siceram, nec immundum quicquam comedas, quia concipies & paries filium, cuius non tanget caput nouacula: erit enim Nazaraeus Dei ab infantia sua, & ex matris vtero, & ipse incipiet liberare Israëlem de manu Philistinorum. Lud. Viues de Christiana femina lib. 2. Rachel Labanis F. Iacobo patriarchae nupta, sterilitatem suam aegrè ferens, eo???ue magis quòd soror Lia foecunda esset, à marito liberos per iurgium cepit postulare. Atque adeò Balam ancillam suam ei subiecit: quae peperit ei Danem primùm, deinde Nephthalim, quos pro suis habuit & educauit. Lia similiter, cùm gignere desijsset, ancillam suam Zilpam Iacobo in coniugium dedit, quae ei Gadum & Aserem peperit. Genes. 30. Thamar Iudae nurus marito orbata, cùm videret Selam filium Iudae adoleuisse, neq; soceru̅ eum sibi iungere, qui fratribus defunctis semen excitaret: habitu meretricio in via, qua itur Thamnam, sedens, Iudae praetereunti sese prostituit, & arrhabonis loco ab eo accepit annulum, vittam, & iaculum, donec hircum ei domum mitteret. Gen. 38. Dvae meretrices in ijsdem habitabant aedibus. Cùm altera filium ex incuria suffocasset, alterius filium viuentem suum esse dicebat. Lis Salomonis regis sapientiae rudimento discussae fuit. 3. Regum 3. Ezechias Iudaeorum rex grauiter laborans, cùm ab Esaia propheta didicisset, sibi moriendum esse, magno dolore affectus est, propter eam causam maximè, quòd nullos haberet liberos, quibus regnum relinqueret. A`` Domino igitur vitae prolongationem obtinuit. 4. Reg. 20. Cùm Hercules Augeam Eleorum regem cepisset, eundem tamen vnà cum captiuis Phyleo Augeae F. condonasset, & liberasset: Eleorum Feminae orbatam virili robore patria̅ miseratae, Palladi vota nuncuparunt, si grauidae ad primos virorum congressus fierent. Eius voti damnatae, Mineruae matri templum dicarunt. Et locus quidem, quo primus ille congressus marium & feminarum factus, Bady nomen est. Flumen etiam ipsum, quod agrum praeterfluit, Bady patria voce appellant. Pausanias lib. 5. Hyrievs Neptuni & Alcyones F. cùm Dij hospitium eius accedentes, Iupiter, Neptunus & Mercurius, & ab illo liberaliter tractati iussissent, vt quodcunq; liberet, optaret: cùm adhuc sine filijs esset, filium poposcit, Vrionem??? siue Orionem ab ijs impetrauit. Natalis comes Mythol. lib. 8. cap. 13. Thespivs rex Boeotiae sama rerum ab Hercule gestaru̅ percepta: vt ex filiabus totidem praestantes robore & sapientia filios susciperet. Herculem ad conuiuium inuitatum ebrium fecit, vt omnes quin quaginta filias eadem nocte vitiarit, praeter vnam, quae, vt testatur Pausanias in Boeoticis, perpetuum sibi sacerdotium potius indixit. Ferunt singulas earum mares filios peperisse: praeter maioris & minoris aetacis duas, quae geminos pepererunt. Fuerunt qui dixerint, singulas singulis noctibus cum Hercule concubuisse. Natalis Comes Mythol. lib. 7. cap. 1. Lyrcvs Phoronei F. ducta in vxorem Ilebia Aebiali Cauniorum regis F. cùm ei nulli liberi nascerentur, Dodoneum oraculum consuluit. Quod respondit, Filium geniturum eum ex ea, cui primùm è templo digressus commisceretur. Ille gauisus domum ad vxorem properans, in via ad Staphylum Dionysij F. Bubasti diuertit. Qui cognito oraculo amicè eum excepit, ei???ue vino obruto filiam Hemitheam subiecit. Parthenius. Thaleta, qui vnus erat ex septem, Plutarchus scribit metu, quo confici parentes solent ex filiorum interitu, vel alia quauis calamitate, à nuptijs reuocatum & liberorum procreatione. Verùm demisso (inquit) animo atq; abiecto censendus est, qui amittendi metu, rerum possessionem refugit. Caelius lib. 28. cap. 18. Solon qui Atheniensibus leges condidit, illud perabsurdum induxisse videtur, cùm Vxori permisit, si ad rem veneream [77] minus idoneus vir deprehenderetur, mariti propinquos admittere. Caelius lib. 28. cap. 15. Apud Spartanos lege sancitum erat, vt senior si fortè vxor ei esset floridior, apta??? etiamnum tollendae proli, & iuuandae patriae, delectum ex iunioribus quempiam, moribus praecipuè exploratis probis???, posset ad eam admittere. Quam vbi is generoso implêsset seminio: quod inde natum foret, educaret, vt conceptum natum??? legitimé. Quòd si quis vxorium onus vt molestum grauaretur, nimis??? Impeditum, ingenuae tamen prolis desiderio obmolliretur: tunc licebat, si quam is foecundam generosam???ue animaduertisset, adducto prius in eiusmodi sententiam viro, eam quaerendae prolis gratia adire. Caelius lib. 18. cap. 1. Antiq. Lect. Scythae Vexoris Aegyptij armis irritati, Asia̅ vniuersam xv annorum spacio tenuêre. Postremò, Vxorvm legatione commoti, quae nisi co̅festim domum redirent, se ex finitimis prolem quaesituras, nec Scytharum genus intercidere passuras, minabantur, in patriam reuersi sunt. Sab. lib. 1. En. 1. Erat Hyrcaniae finitima gens Amazonum (quo tempore Alexander Dario superato Marsos subigebat) regnabat??? ijs locis Thalestris (quam alij Minitheam vocant) omnem latè terram inter Caucasum monte̅ & Phasim imperio obtinens. Haec visendi regis cupiditate accensa, cum vna equitum ala fines egressa est. Longum inde iter emensa, priusquam in conspectum venisset, praemisit qui regi nunciarent, venisse Thalestrem Amazonum reginam, ipsius adeundi cupidam. Tum facta veniendi potestate, cum trecentis mulieribus, vt Curtius scribit, ad regem venit. Vbi igitur primò stetit, confestim equo desilijt, binas hastas manu gestans. Erat laeua pars vestis ad pectus nuda, sinus??? in nodum collectus. Intuebatur Thalestris regem interrito vultu, habitum???ue corporis tantarum rerum famae imparem (nam non omnia vni dij dederunt, vt sapiens ait poëta) tacitis lustrabat oculis. Semper hominibus barbaris veneratio in maiestate corporis non parua fuit, magnorum???ue operum no̅ alios capaces putant, quàm quos eximia specie donare dignata sit natura. Caeterùm interrogata, nunquid aliquid petere vellet à rege? haud verita est fateri, se eo consilio ad Alexandrum venisse, vt ex eius congressu conciperet, si se non indignam existimaret, ex qua regni haeredem tolleret, si puer editus esset: muliebrem stirpem gentili instituto secum habitura. Rogata an vnà militare vellet, regnum sine custo de à se relictu̅ causata, commilitium detrectauit. Contendere tum nihilo secius, ne se rex suo congressu frustraretur. Absumti inde tredecim dies in obsequij desiderium. Trogus triginta scribit: quod tempus ad conceptum deprehen dendum magis idoneum fuisse mihi videtur, quàm quòd Curtius posuit. Thalestris vbi vterum implêsse sibi visa est, in regnum cum suo comitatu abijt. Meminerunt rei huius praeter Curtium & Trogum, plerique Graecorum: Clitarchus, Polycritus, Onesicritus, Antigenes, & Histros. Plures contrà id figmentum arbitrati sunt, & in his Aristobolus, Chares, Hysingelus, Ptolemaeus, Philon Thebanus, Hecataeus Eretriensis, Philippus Chalcidicus, & Duris Samius, quibus Alexandri testimonium (vt Plutarchus scribit) astipulatur, qui ad Antipatrum singula perscribens, Scytharum regem sibi filiam despondere velle significauit, nulla interim Amazonum mentione facta, Sabellicus lib. 5. En. 4. ex Strabone. Stratonice Gallograeca cùm cupere sciret maritum Deiotarum liberos regni successores, & infoecunda ipsa esset, impulit eum, vt ex alia muliere gigneret, & sibi permitteret subijcere partum. Deiotarus consilium mulieris miratus, eius arbitrio rem permisit. Illa puellam inter captiuas insigni specie Electram nomine parauit conciliauit??? Deiotaro, ac prognatos ex ea filios pro suis piè & splendidè eduxit. Plutarchus de Virtutibus mulierum. Sp. Carbilius Ruga Romanorum primus liberorum desiderio vxorem carissimam alioqui, verùm sterilem, repudiauit. Basilivs Macedo Imp. Vide̅di filij Constantini mortui percupidus, Theodori Santabarini monachi (qui se regi filium monstraturum viuentem inter frondosa virgulta equo insidentem promiserat) praestigijs, filij spectrum vidit & amplexatus est. Zonaras. Vladislaus I. Polonorum rex Ivditham Vratislai Boëmorum regis filiam vxorem duxerat. Quae cùm diu sterilis fuisset, admonita à Lamperto episcopo Cracouiensi, mittit oratores in Narbonensem prouincia̅, ad monasteriu̅ diui Aegidij, vbi corpus sancti illius viri conditu̅ erat, cum amplissimis donarijs. Indicitur monachis tridui ieiuniu̅: oratur Deus, vt intuitu gratiosi serui sui Aegidij, masculam prolem co̅cedat pijs principibus. Triduo illo reuelatur per visum seni cuida̅ & pio monacho, impetratum esse, quod tanto studio petitu̅ esset. Dimittuntur cu̅ spe certa oratores: reuersi reperiunt Iuditha̅ grauidam: quae postea maturo partu pueru̅ edidit, cui Boleslao nomen inditum est. Iuditha post quartum mensem à partu, extremu̅ clausit diem, femina pietati in primis & beneficentiae dedita: quae & ipsa facultates suas, mundum???ue muliebrem penè omnem in vsus pauperum, & ad cultum templorum viua elargita est. Cromerus lib. 5. Plumbinu̅ Hetruriae oppidu̅ est, ex Populoniae ruinis aedificatum. Huic olim praefuit Iacobvs Appianus, ex Paula nobilissima femina, Martini quinti Romani pontificis sorore natus, pacificus princeps, & à vicinis amatus. Qui cu̅ ex coniuge virilem sobolem non susciperet, extra matrimoniu̅ haeredem quaerens, concubinam amare cepit. Cuius cùm venter intumuisset, & iam pariendi propè tempus adesset, incredibili gaudio gestiens, Florentinos ac Senenses, legatos vti ad se mitterent, ac partu̅ de sacro fonte leuarent, magnis precibus inuitauit. Venére ad diem dictam legati. Mulier inter obstetricum manus diu laborans, Aethiopem tandé peperit. Quae res vt risum in populo cachinnum??? excitauit, ita & compaternitates & laetitiam principis interrupit. Tibicen tum fortè Maurus in familia eius erat, ex quo natum pueru̅ credidêre. Qui mox vbi detectum flagitium intellexit, saluti suae fuga consuluit. Mortuo Iacobo Raynaldus Vrsinus, vir rei militaris peritus, in eius locum suffectus est, non suo iure, sed coniugis, quae Iacobi filia suisset. Aeneas Syl. c. 56. Europae. Moriente Ioanne Castulonensi rege eius nominis vltimo, superstites fuêre Henricus & Elizabetha filij. Henenricvs ad procreationem impotens, & à sorore saepiùs audire coactus, Etiam inuito ipso, sepost eum regnatura̅: ita commotus fuit, vt Hispano cuidam iuueni Belthramo Cuenae, quem Alburchechensem ducem crearat, vxorem supposuerit, ex qua etiam filiam suscepit. Quae res grauissimorum bellorum fomes extitit. Fulgosus lib. 9. cap. 3. Gvido dux Vrbinas priusquam coniugem ex Columne̅si familia duceret, anxius quónam pacto in gente sua imperium propagaret, concubinam ex se praegnantem simulauit. Exin Bernardini Cardensis agnati sui, praeclari copiarum ducis filium, tum fortè natum, supponi pro suo nutriri??? iussit, Frederici nomine indito. Sed coniugio deinde contracto, cùm filium legitimum Oddonem sustulisset, conuersa in eum cura, Fredericum adhuc puerum militiae tradidit, in qua ille ad aetatem vsq; virilem perseuerauit. Deinde Oddone ob libidinem populari tumultu caeso, vocatus à populo, Vrbinatiu̅ factus est princeps. Clarus vir, & Castrensibus disciplinis apprimè institutus, cui nec in administrandis rebus bellicis consilium, nec in capessendis periculis animus vnqua̅ defuit: nec verò factis, quam fide clarior, quae quidem vel maximè patuit, cùm Franciscum Sfortiam, fortunae afflatu ia̅ penè desertu̅, constantissimè iuuit ac fouit. Indignus profectò, qui militari ludo dextru̅ perdiderit oculum. Aen. Syl. c. 61. Europae. Seruorum & Famularum. De Atossa narrat Herodotus, illam ad bellum Graeciae inferendum Darium maritum sollicitasse, Lacaenarum, Argiuarum, Atticarum, Corinthiarum deniq; ancillarum cupiditate incensam. DESIDERIVM NVLLVM. ABSENTIVM & futurorum bonorum. Vtputa Patriae. Tanausius Gothoru̅ siue Scytharum rex, qui Vexoris Aegyptij regis tributum flagitantis insole̅tia commotus, Asiam totam sibi tributariam fecit, vxorum precibus & minis domum cu̅ exercitu redire cogebatur. Sed era̅t in eius exercitu complures, qui cùm domi nec vxores, nec liberos haberent, viderent??? amoeniores Asiae terras, capti earum pulcritudine, Regem orant, vt sinat se ibidem sedes collocare, intercedente Serino Medorum Rege. Sed cùm caeteri eorum separationem aegriùs ferrent, conuitio prosequuti abeuntes, eos Parthos sua lingua vocarunt, hoc est, transfugas, vel timidos, quòd patriam fugissent, & Parthicum regnum fundassent. Regi igitur Medorum Serino Tanausius principatum omniu̅ gentium à se deuictarum liberalissima donatione concessit, contentus gloriae praemio. Io. Magnus lib. 1. cap. 25. Condolentiae amicorvm. Ennivs mortem suam minimè lugeri vult. Inquit enim: Nemo me lacrymis decoret, neq; funerea fletu Faxit. Cur? Volito viuus per ora virûm. Neq; enim putat lugendam mortem, quam consequitur immortalitas. Cicero lib. 1. Tusculan. Avditionis. Agesilavs rex Spartanorum cùm inuitaretur ad audiendum eum, qui vocem luciniae referebat. Ipsam, inquit, audiui frequenter. Plutarchus. SPES BONI FVTVRI. ??? Aristoteli [Greek words] videtur dici. Caeterùm quia nos boni aduentantis susceptionem potiùs quàm acquisitionem hîc consideramus, & in futuris malis affectum quendam similem statuere cogimur: hunc [Greek words], illam [Greek words] appellare maluimus, methodi causa, non nouitatis studio. Spes alioqui in genere Latinis pro quauis expectatione tam mali quàm boni sumitur: esimiè verò pro expectatione boni. & Aristot. lib. 2. Rhet. [Greek words] esse definit [Greek words]. De Spe igitur bona hoc loco, tanquam affectu, in quo moderando, dirigendo, excitando??? Confidentia erga Deum, fol. 3046. item Poenitentia religiosa occupatur, fol. 3079. sed & Fortitudo tolerans, fol 2156. & Toler antia nimia, fol. 2182. quatenus spe meliorum praesentia mala magno perfert animo. Israelitae spe vana ducti, arcam à Silunte in castra contra Palaetinos duxêre, rati se illius praesentia victores fore. At longè aliter cecidit, Deo illorum improbitatem vindicaturo: ita vt 30 millia eorum sint caesa, & arca in Palaestinorum manus peruenerit. 1. Regum 4. Cùm Nabucodonosor rex Babylonius Hierosolymam obsideret, & Hieremias vates excidium vrbi imminere, & Sedeciam regem Babylonem abducendum praediceret: emit tamen Hieremias, Domini iussu, fundum ab Hananeele patruo suo Anathothensem septem siclis & decem argenteis: instrumentum venditionis Baruchus confecit, & obsignatum vrnae fictili iubente Hieremia imposuit. Fore enim aliquando, vt terra nunc desolata à Nabucodonosore, restitueretur, & Iudaei ex captiutate redirent. Hieremiae 32. Pari confidentia Romani agrum, in quo Annibal vrbem obsidens castra fixerat, licitati sunt. Liuius. Aethra apud Eurip. in Supplicibus hortans Theseum ad capienda arma contra Thebanos victores: [Greek words] [Greek words]. Cadmi cernens populum feliciter re gesta, adhuc ipsum alios iactus per cubos iacturum spero. Deus enim omnia conuertit retró. Alexander Macedo proficiscens in Asiam possessiones domesticas & vectigalia regia amicis pleraque diuisit. Vnus nihil ex illius largitione accepit Perdiccas, sed rogauit: Tibi ve rò quid Alexander relinquis? Qui vt respondit: Spes meas: Ergo harum, inquit, nos quoq; erimus consortes. Neq; enim nos tua capere, sed praedam expectare Darij decet. Plut. orat. 2. de Alexandri fortuna. Rhodivs quidam ob intempestiuam libertatem à tyranno coniectus in caueam, in qua more nocentis bestiae alebatur ad cruciatum & ignominiam, amputatis manibus, ac foedata vulneribus facie, cùm ab amicis admoneretur, vt inedia sibi malorum finem quaereret: Cuncta, inquit, homini quo ad viuit, speranda sunt. Erasmus lib. 8. Apophth. Aristippvm philosophum Socraticum ferunt aliquando ad Rhodiensium litus graui naufragio eiectum, amissis omnibus, vidisse in harena figuras quasdam geometricas: atque ad comites, moerore posthabito, hilari vultu exclamasse: Bene sperandum est: nam & hîc quoque hominum vestigia cernimus. Laërtius. C. Marivs obscuro genere natus, facinorum militarium co̅mendatione ad rempubl. accessit. Ac primùm maiorem petijt aedilitatem. Vbi sensit ea spe frustrari sese, eodem die minorem ambijt: & hac frustratus, haud tamen desperauit, se Romae ciuitatis primatem fore: docens, quantum in rebus humanis valeat improbitas. Plut. in Roman. apophth. Idem VI. consul Roma pulsus à L. Sylla, & proscriptus, grandi pecunia in caput eius pronunciata, varijs erroribus & periculis agitatus, oraculo se potissimùm so labatur, quo acceperat, septies se consulem futurum. Neque eum spes ea fefellit. Sabellicus lib. 3. Enn. 6. Praedictum à mathematicis Neroni Caesari olim erat, fore vt imperio quandoque destitueretur. vnde illa vox eius celeberrima, [Greek words]: quo maiore venia meditaretur citharoedicam artem, principi sibi gratam, priuato necessariam. Spoponderunt tamen quidam destituto ei ordinationem Orientis, nonnulli nominatim regnum Hierosolymorum, plures omnis pristinae fortunae restitutionem. Cui spei pronior, Britannia, Armenia???ue amissa, ac rursus vtraque recepta, defunctum se fatalibus malis existimabat. Vt verò consulto Delphis Apolline', septuagesimum ac tertium annum cauendum sibi audiuit, quasi eo demùm obiturus, ac nihil coniectans de aetate Galbae: tanta fiducia non modò senectam, sed etiam perpetuam singularem???ue concepit felicitatem, vt amissis naufragio preciosissimis rebus, non dubitauerit inter suos dicere, pisces eas sibi relaturos. Neapoli de motu Galliarum cognouit die ipso, quo matrem occiderat: adeo???ue lentè ac securè tulit, vt gaudentis etiam speciem praeberet, tanquam occasione nata spoliandarum iure belli opulentissimarum prouinciarum. Statim???ue in gymnasium progressus, certantes athletas effusissimo studio spectauit. Coenae quoque tempore interpellatus tumultuosi oribus literis, hactenus excanduit, vt malum ijs, qui descissent, minaretur. Deniq; per octo continuos dies non rescribere cuiquam, non mandare quid aut praecipere conatus, rem silentio obliterauit. Suetonius. Agareni Italiam sub Lodouico Pio Imp. vastantes, eius ductu, & Basilij Imperat. Constantinopolitani ope, breui sunt fusi, eorum???ue dux Soldanvs captus, toto anno Capuae in captiuitate delituit, nunquam ridere visus, non sine omnium qui aderant admiratione: quo ad semel videns rotam currus circumuolui, & imam partem subinde in altum subuehi: Sic (inquit) res vertuntur humanae, quod sine cachinno nescio explicare. Et fortè ego qui ad ima detrusus iaceo, exurgam quandoque, & denuò regnabo. Cuspinianus. DESPERATIO. Qui bonum futurum non sperant, huius sunt loci. Qui verò non modò non futurum bonum sperant, sed etiam malum imminens metuunt, hi eximiè Desper ati appellantur. Differunt enim inter se ratione obiecti, Bonum non sperare, & Malum sperare: vicißim tamen valde sunt affinia, quandoquidem Boni [Greek words] videtur consequi [Greek words] Mali. Exloco Declinationis nimiae, eorum praesertim, qui effugiendi mali causa mortem sibijpsis inferunt, fol. 2059. item Pusillanimitatis in toler ando, fol. 2186. item Tolerantiae mortis nimiae, fol. 2183. item Libidinosae desperationis non pauca exempla huic loco inseruient. Illic Vitium, hîc Affectus consideratur. Iobvs amissis fortunis omnib??? eò desperationis redactus est, vt diem natiuitatis suae fuerit execratus. Hercvles, de enormibus suis peccatis, ad quae etiam sol expallescere & terra contremiscere posset, apud Eurip. in Hercule furente haec effatur: [Greek words] [Greek words]. Ad hoc venturum me calamitatis puto olim: Vocem edet tellus, interdicens mihi non attingere terram, & mare non transire, fontes??? fluminum: & ipsum qui rotatur Ixionem in vinculis imitabor. Atroxodium, atque, vt Plutarchi dicam verbis, [Greek words] erat inter Thessalos & Phocenses: quòd hi primores illorum in suis vrbibus ad vnum omnes eodem die trucidassent: illi vicissim horum obsides ducentos quinquaginta in crucem sustulissent. Tandem Thessali contractis omnibus copijs, per Locrenses irruperunt, edicto promulgato, ne cuiquam prouectioris aetatis parceretur: pueri cum mulieribus in seruitutem abducerentur Daiphantus itaque, qui fuit vnus è tribus, quibus Phocensium res erat commissa, suasit vti viri quidem Thessalis obuiam irent, cum illis conflicturi: caeterùm mulieres vnà cum liberis, ex vniuersa Phocide congregatas, in vno quopiam loco seponerent, congesta ingenti lignorum materia: & adhibitis custodibus mandarent, vt simul ac intellexissent, sese victos in praelio, continuò pueros & vxores iniecto igni exurerent. Id reliquis comprobantibus, exurgens quidam negauit aequum fieri, ni consilium hoc, vxorum quoque suffragijs comprobatum fuisset, Quòd si non placeret, non esse cogendas. Itaque mulieres, vbi rem cognouissent, ipsae inter se habito consilio, Daiphantum collaudarunt, qui rectissimè consuluisset Phocensium rebus. Eadem auteen videri & vxoribus & liberis eorum. His ita peractis, congressi cum Thessalis Phocenses, superiores extiterunt. Ac decretum quidem illud Graeci [79] prouerbi iliter [Greek words], Phocensium desperationem appellarunt: quòd etiamsi feliciter cessisset, tamen temerarium parum???ue cordatum videretur. Plutarchus. Similia ferè narrat Pausanias in Phocicis, meminit & prouerbij, quod ait ex hoc euentu dici solitum [Greek words], hoc est, de omnibus consilijs quae carent dolore. Meminit & Stephanus, indicans dici solitum [Greek words]. Erasmus in Adagijs. Astapa vrbs Hispaniae (quae hodie Ascho dicitur) semper Carthaginensium fuerat. Incolae latrocinijs dediti, excursiones in finitimum agrum sociorum populi Romani faciebant. Hanc vrbem pulsis ex Hispania Carthaginensibus P. Scipio expugnare parabat. Oppidani conscientia scelerum, in foro preciosissima rerum suarum congerunt: super eum tumulum coniuges ac liberos considere iubent, ligna fasces???ue virgultorum circa eum extruunt, vt donec incertus euentus pugnae esset, praesidium in eo loco fortunarum suarum corporum???, quae cariora omnibus fortunis erant, seruarent: si verò rem inclinatam viderent, atque in eo esse, vt iam ciuitas caperetur, scirent???ue omnes, quotquot in praelium issent, obituros, eos per superos inferos???ue deos orauêre, vt memores libertatis, quae illo die aut morte honesta, aut misera seruitute finienda esset, nihil relinquerent, in quod saeuire hostis posset: ferrum ignem???ue in manibus esse: manus???ue amicae ac fideles potius ea, quae peritura erant, absumerent, quàm hostes superbo ludibrio insultarent. His adhortationibus excitati, ne quem à proposito spes mollitiáve animi flecteret, die adiecta, concitato agmine, patentibus portis, eruperunt. Sed Rom. exceptos omnes vltrò in ferrum ruentes trucidauêre, vrbe???ue occupata, horrendum spectaculum in foro habuêre, cùm proprij ciues omnem feminarum turmam, puerorum???ue imbecillem inermem???ue multitudinem occidissent, & incenso rogo semiuiua ad huc corpora in ignem proiecissent, & peracta caede cum armis in medium insilirent incendium. Ioan. Gerund. lib. 5. Paralip. Hispan. Nvmantini à P. Scipione Africano longa obsidione defatigati, cùm intollerabiles pacis conditiones proscriberet, desperatis rebus, vltimo sese praelio accingunt, satius ducentes pro patria fortiter occumbere, quàm per ignauiam deditos, vt oues iugulari. Consilio itaque moriendi, si victoria non contingeret, carne semicruda celia???ue (sic enim potionem ex frumento factam indigenae vocant) velut inferijs ingurgitati, in hostem decurrunt. Sensit statim Scipio eam desperationem esse, non pugnae consilium, inhibuit???ue suorum impetum, vt hostem vallo circundatum, fame potius quàm ferro co̅ficeret. Poscere illi suppliciter à Romanis praelium, vt tanquam viris occumbere liceret. Id vbi sibi negatum iri animaduertunt, in rabiem acti, in aduersa castra irrumpere conantur. Hoc quoque illis parum prosperè cessit: quin multis circa vallu̅ vulneribus acceptis, infecta re in vrbe̅ reuersi sunt. Pertulit inde hostis aliquandiu obsidionem. Nouissimè quum fugae consilium cepisset, vt noctu per stationum interualla silentio, si posset, vel si minus id procederet, vi subita in apertu̅ erumperet: vxores abruptis equoru̅ cingulis eos ab incepto retraxeru̅t, quòd illoru̅ desiderium nequirent ferre: Atq; ita demùm consiliu̅ inierunt omnes vnà moriendi, potius quàm turpiter se dedere. Incensa vrbe natos & vxores, partim ferro, partim veneno sustulerunt. Postremò & ipsi se mutuis vulneribus co̅fecerunt, vt ne vnus quidem Numantinorum superfuerit, qui in triumpho duci posset, nec praeda vlla parta, omnibus de industria ab eis prius corruptis. De nomine tantùm, quod vix vnquam antea aut postea accidit, est triumphatu̅. Concidit itaq; Numantia anno quarto decimo post Carthaginem, qui fuit vrbis Romae vndeuigesimus ac sexcentesimus. Sabellicus lib. 9. En. 5. Sagvntvm Hispaniarum oppidum, iuxta flumen Hiberum, societate foedere???q; coniunctum cum Romanis, longa Poenorum obsidione fame???; eò redactum, vt ciues extructo in foro igni, quicquid erat preciosarum rerum, in eum conijcere̅t; ac postremò se suos???q; liberos eôdem praecipitarent, ne venirent in hostium manus. Inde prouerb. Saguntina fames. Eras. in Adagijs ex Liuio, Val. Max. & Ciceronis Philippicis. P. Licinivs Crassus profectus contra Aristonicum Eumenis filium, in eo praelio profligato exercitu, ipse, ne in hostiu̅ manus veniret, baculo barbari satellitis, equum ducentis, oculum petens, eum in sui necem prouocauit. Plut. C. Marivs iunior à Sylla è Mithridatica victoria redeunte cum toto exercitu fusus, in oppidum Praeneste se recepit. Vbi obsessus, quum nulla effugij pateret rima, veniam desperans se Pontio Telesino praebuit iugulandum. Liuius. Adrianvs Imperator incredibili membrorum omnium cruciatu impulsus (qui etiam morbi subtercutanei dolore multos è Senatu priùs extinxerat, vt scribit Sex. Aurelius, & Dion) Mastorem quendam barbarum (quo propter robur & audaciam plerunq; vsus fuerat in venationibus) partim minis, partim pollicitationibus impulit & coëgit, vt caedem sibi inferret: circumscripsit??? locum sub mammilla, quem Hermogenes medicus demonstrauerat. Quo lethaliter percusso, sine dolore expirauit. Magnentivs tyrannus ad Montem Seleucum in Gallia victus à Constantio Imp. Lugdunum confugit. Milites, qui fugae socij fuerunt, cùm nullam salutis spem reliquam, abscissis fractis???que rebus viderent, ipsum tradere Constantio decreuerunt. Itaque diuersorio circumsesso, hominem, ne elabatur, custodiunt. Qua re percepta, Magnentius desperatione actus furiosi hominis opera edidit. Na̅ amicos, & propinquos suos, quos circa se habebat, vita exuit, ac Desiderio fratre (quem Caesarem designauerat) lethali vulnere affecto, demum sibi manus intulit, ne viuus Co̅stantio traditus, supplicio lentiore cruciaretur. Quippe, vt inquit Victor, gladio occultè prouiso, ictum pulsu parietis iuuans latus transfodit, atque, vt erat vasti corporis, vulnere, naribus??? & ore cruorem effundens, expirauit, mense Imperij quadragesimosecundo, aetatis anno quinquagesimo. Decentius frater item & Caesar, cùm ad opem ferendam accurreret, cognito illius interitu, fasciae collo implicito vitae modum imposuit. Desiderius ex vulneribus recreatus sese Constantio tradidit. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Diocletianvs & Maximianvs Herculius, anno Domini 307. ille Nicomediae, hic verò Mediolani, imperio sese abdicarunt (Eusebius in Chronico) palàm quidem negotiorum molem & senectutem causantes: sed amicis, se id ex desperatione facere, quòd no̅ possent extinguere Christianorum religionem, confitentes. Nicephorus libro septimo, capite vigesimo. Zonaras tomo secundo: & Chronicon Vrspergensis. Roma à Totila obsessa, Romani fame ingenti premebantur: nonnulli etiam manus sibijpsis inferebant, cùm nec canes, neque mures de caetero inuenirent, nec aliud vsquam demortuum animal, quibus in cibum vti possent. Erat Romanvs quidam quinque filiorum pater: hunc liberi circumsistendo, cibum efflagitabant. Ille nullo edito turbationis indicio, iussit filios se subsequi, vt cibum mox accepturos. Vbi super Tyberis pontem peruenit, capite obuoluto, in flumen desilijt, spectantibus filijs. Graecorum praefecti, visa ea ciuium desperatione, omnibus abire volentibus facultatem indulserunt. Procopius. Constantinvs III. Scotoru̅ rex infeliciter re contra Anglos ad Broningfeldum gesta, amisso nobilitatis flore, summo deposito magitratu, piorum coetui in diui Andreae Apostoli coenobio se sacrauit. Anno Salutis 943. sui principatus 40. H. Boëthius libro vndecimo. TIMOR MALI FVTVRI. In Genere. E [Greek words]. id est, Epeo timidior, de magnopere pauido dicebatur. Ab Epeo quopiam dictum, notae timiditatis homine. Datum est hoc cognominis Cratino comico, per allusionem fortassis, quòd cùm Oenoidis tribus princeps esset, in eo munere timidiùs se gereret. Eras. in Adagijs. Aiunt Pisandrvm fuisse quempiam prodigiosa timiditate, adeò vt anxius esset, ne suam ipsius animam alicubi videret, quae se viuum reliquisset. Inde ortum adagium: Timidior Pisandro. Erasmus in Adagijs. In Specie. Mortis. Isocrates Atheniensis rhetor iam senex, quemadmodum haberet, quaerenti: Ita, inquit, vt homo, qui supra nonaginta annos natus mortem summum malum ducit. Neque enim acuendis gladijs, vel lancea cuspidanda, vel galea extergenda, vel aera merendo, nec socius naualis, sed antithetis, parisis, & homoeoptotis conglutinandis & contexendis, tantùm non scaptris & strigilibus comprehensiones & ambitus verborum poliens & concinnans, consenuit. Non mirum igitur, si strepitum armorum exhorruisset & concursum aciei, homo qui committere cum vocali vocalem & syllaba isocolon truncum proferre timuit. Plut. de gl. Athen. Cùm post Cannensem cladem L. Caecilius Metellvs & cu̅ eo plerique nobiles Adolescentes deserta Italia de fuga ad regem aliquem consultarent: P. Furius Philus eius rei P. Scipionem tribunum militum certiorem fecit. Is licet iuuenis adhuc, alijs stupentibus: Qui remp. saluam vult, inquit, me sequatur. Atq; ipse princeps paucis sequentib. ad Metelli tabernaculum deuolat, ibi??? stricto gladio super consultantium capita, primus graui execratione interposita, in sua ipsius verba iurat, fore vt nunquam Italiam & cum Italia patriam ipsam metu desereret. Inde in Metellum conuersus, Tu quoq; sic iures volo, sic & qui tecum hîc adsunt: si quis id facere recusauerit, hunc ensem in suum caput à me nudatum [80] continuò experietur. Metellus & alij subita re perculsi non aliter attoniti stabant, qua̅ si tum Poenus suo capiti immineret. Ordines itaq; in Scipionis verba iuraru̅t, se??? illi ab hoste protegendos tradiderunt. Sad. lib. 1. En. 5. & Front. lib. 4. ca. 7. Tiberius Caesar dixit Hominem sexaginta annis maiorem, qui manum medico porrexisset, ridiculum esse. Plut. in Praeceptis salubribus. Antiquis vatum responsis ferebatur infaustum fore ac infelix imperatori pop. Rom. qui exercitus armatos trans Euphratem amnem vrbem???ue Ctesiphontem promouisset. Exitiale hoc fuisse M. Licinio Crasso, ipsum??? Traianum in Italia̅ cum Parthica victoria non redijsse. Hoc fortasse metu, nisi magis inuidia, inductus Adrianvs, qui à Traiano adoptatus fuerat, Armeniam, Mesopotamia̅, Assyriam, quas Traianus imperio Rom. adiunxerat, Persis red didit, & Euphratem imperij finem esse volutit. Eutropius lib. 8. Eloquentiae. Philippvs Macedo recenti exultans victoria ad Chaeroneam de Graecis parta, & vino grauis, cadaueribus insultans, initium cecinit Demosthenis plebisciti, ad pedem attollens vocem & supplodens: Demosthenes Demosthenis sic censuit Paeaniensis. Discussa verò crapula, cùm magnitu dinem secum reputasset propositi periculi, horror eum perstrinxit eloquentiae & neruorum illius oratoris: qui in diei momento vnius aleam ipsam iacere de imperio & vita compulisset. Plutarchus in Demosthene. Insidiarum. Consule Titulum Tyrannorum, quos vt omnes metuant, at ipsi vicissim omnes, fol. 1613. 3902. Cain primus legitur aedificasse ciuitatem, sed non Abel: quia sancti on habent hîc manentem ciuitatem, sed futuram inquirunt, vt testatur Apostolus Hebr. 13. Gen. 4. Amphitry on ad Lycvm tyrannum volentem interficere Herculis liberos, apud Eurip. In Hercule fur. inquit: [Greek words] [Greek words]. Optimorum filios, ipse existens malus, times. Dionysivs tyrannus omnes suspectos habebat, vt plerunque comam & barbam aleret, ne praecipuas corporis partes tonsoris nouaculae subijcere necesse eslet: ac si quando caput tondendum erat, capillos adurebat: innuere volens, vnicum tyrannidis praesidium esse [Greek words], nemini fidere. Diodorus lib. 20. De eodem sic Hor. lib. lib. 3. Ode 1: Districtus ensis cui super impia Ceruice pendet, non Siculae dapes Dulcem elaborarunt saporem: Non auium, citharae??? cantus Somnum reducent. Q. Flaminius cum Philippo Macedonum rege collocuturus, in sinum Maliacum prope Niceam descendit. Philippvs ex Demetriade eò cum quinque lembis venit: erant???que cum eo Macedonum principes, & Cycliadas vir illustris, & caeteri Achaeorum exules: cum Flaminio Aminander & Dionysiodorus Attali legatus, Phaneas Aetolus, & Rhodiae classis praefectus, cum Aristeno & Xenophonte, Achaeorum principibus. Cum his Quintius ad littus progressus regem hortatur, vt è naui in littus progrediatur, secum quae vellet commodiùs locuturus. Quod facere recusantem, quum Quintius rogasset, quem timeret? Neminem, praeter deos, respondit, sibi timori esse: caeterùm haud se fidem iijs qui cum Flaminio essent habere. Omnibus id periculum est, inquit Quintius, qui cum hoste congrediuntur, si in nullo fides sit. Verum est hoc, ait Philippus: sed si fraude agendum sit, haud par fallentibus erit praemium Philippus, & Phaneas Aetolus. Macedones haud ita facilè alium Philippi similem sibi inueniant regem, vt Aetoli in Phaneae locum alium substituant praetorem. Sab. lib. 6. En. 5. Nero Romanorum Imperator, hostis à Senatu iudicatus, ex vrbe fugiens, vt in Phaonis liberti praedio latitaret, suspectos etiam habere cepit summos amicos, qui fugae socij fuerant. Omnem humanam vocem perhorrescebat: si catulus latraret, aut caneret gallina, aut ramus arboris vento moueretur, grauiter concutiebatur, vt vix auderet loqui cu̅ praesentibus ne fortè ab alio audiretur. Xiphilinus in Nerone. Salutantes Imperatorem, antequam admitterentur, interiores aulici scrutabantur, sinum??? praetentabant, ne quis cum telo esset. Nonnunquam valentissimi serui catenis religati, pro ostio aditum custodiebant, ne non vocati admitterentur. Alex. lib. 5. cap. 24. Cyro praefecto vrbis, ob restitutos muros terraemotu collapsos, Constantinopolitani ciues in hippodromo acclamauerant, Co̅stantinus co̅didit, Cyrus restaurauit. Imp. Theodosivs ea voce permotus, ne res fortasse nouas moliretur, sub praetextu Graecae superstitionis eum dignitate & donis exuit. Itaq; sacerdos primùm, deinde Smyrnaeorum episcopus factus est, seculo quinto post Christum. Frotho I. Danorum rex auri scobem cibis adspergere consueuerat, eo tanquam alexipharmaco vtens. Saxo lib. 2. Proditionis, Indicij. Cùm M. Brvtvs & C. Cassivs cum caeteris Conivratis Caesarem, in porticu Pompeij senatum habiturum, expectarent, multa obiecit illis fortuna turbulenta: primum & maximum, Caesaris die progrediente moram: & quòd cùm non litaret, retineretur ab vxore Calpurnia domi, vetarent??? aruspices ei in publicum prodire. Deinde vnum ex coniuratis Cascam adijt quidam, dextra???ue apprehensa: Tu, inquit, de arcano Casca nos celasti, verùm expromsit Brutus nobis omnia. Torpido stupore Casca ridens illi: Vnde tam citò quaeso, inquit, abundas, vt accingas te ad aedilitatem? Tantulum modò abfuit, quin falsus ambiguo abdita retegeret Casca. Ipsum Brutum & Cassium vir ordinis senatorij Popilius Laena salutauit propensiùs, atque in aurem insu surrauit: Opto vobis, inquit, vt quae in animo habetis, perficiatis: hortor???ue, ne cuncte mini. neque enim siletur res. Ita fatus digressus est, magnam???ue suspicionem attulit ijs, consilium se intellexisse. Caesarem (qui lectica delatus statuerat, quòd non litasset, nihil maioris rei in praesenti peragere, verùm imbecillitatem causans reijcere in aliam diem) exeuntem lectica arripiens Popilius, sermonem cum eo subsistente & animum aduertente habuit prolixiorem. Coniurati, qui vocem eius non assequebantur, sed augurabantur ex suspicione sua consilij indicium eam communicationem esse, ceciderunt animis: intuentes???ue se mutuò, constituerunt inter se nutibus non expectare, dum corriperentur, sed confestim manus sibimetipsis inferre. Ac cùm Cassius iam & non nulli alij capulis manus sub togis admouissent, stringerent???ue pugiones, considerans Brutus ex Laenae gestu aliquid eum enixè rogare, non deferre: nihil sonuit (quòd cùm ipsis permisti essent alieni) sed vultu hilari confirmauit Cassium. ac paulò pòst dextram Laena Caesaris osculatus abscessit, declarans pro se & aliqua re ad ipsum pertinente illum interpellasse se. Plutarchus in Caesare. Ruinae. Artemoni, delicijs lasciuienti, etiam Periphoreti cognome̅ adoptatum, quoniam lectica circumferretur, & veluti è manibus hinc inde sustinentium penderet. de quo insuper memorabile est, metu fractum atque stupidum temporis plurimum, intra domus septa se continuisse, duobus seruis aereum scutum supra eius caput sustinentibus, ne quid ex superioribus fortè irrueret. Si quo autem casu egredi cogeretur, lectica tecto adoperta gestabatur, ea???ue humili, metu ruinae. Ex Plutarchi Pericle, Caelius libro 9. capite 11. A. L. & Erasmus in Adagijs. Paupertatis. Vide locum Auaritiae in conseruando, quatenus illi Metus amittendarum opum famulatur, f. 2516. Dedecoris, Ignominiae. Notum est illud: [Greek words]. adeo??? Speciem timoris pudorem statuere poßis. Ex Titulo igitur Pudoris huc quaedam, f. 86. Nicodemvs Pharisaeus noctu cum Christo Domino versabatur, cùm interdiu propter metum Iudaeorum eum accedere non auderet. Ioan. 3. Periander Corinthiorum tyrannus metu ne insepultus propter crudelitatem suam iaceret, seipsum ab militibus ignotum interfici curauit. Duobus enim robustis militibus mandasse dicitur, vt via quadam noctu ingressi, qui primus hominum occurrisset, eum ferro obtruncarent, ac quàm occultissimè sepelirent. Submisit his alios, qui eos pari ratione occiderent & sepelirent. Ipse primis duobus se ignotum obtulit, à quibus ferro exceptus, perijt, ignobiliter???ue ex sentenia est humatus. Laërtius. Liberorum amißionis. Ragvel cùm filiam suam Saram Tobiae despondisset, & metueret, ne id ei accideret, quod septem alijs, qui prima nocte ab Asmodeo daemone interfecti fuera̅t: sepulcrum noctu effo di curauit, vt si quid Tobiae accidisset, ante diluculum sepeliretur, ne quis id rescisceret. At postea quam eum saluum & incolumem esse cognouit, metus eius in maximum conuersus est gaudium. Tobiae 8. Thales vnus è septem metu amittendi liberos à coniugio abstinuisse dicitur à Plutarcho. Impudicitiae vxoris. Timor Zelotypus. Inter barbaros praecipuè zelotypos esse Persas, proditu̅ est, ac in ea re peracerbos se ac difficiles praestare. Nec vxores modò sollicitè asseruans, sed seruas item ac concubinas: ita vt domi occludantur, aut si prodeundu̅ sit, obseratis fera̅tur vehiculis. Quorum occasione, tutus in Persas Themistocles euasit. Caelius lib. 18. c. 18. A. L. ex Plutarcho. Narrant, Phano cuidam vxorem fuisse parum spectatae [81] fidei: quam quòd is haberet adulterij suspectam, atrij fores sic occlusit, vt non nisi cum stridore sonitu???ue possent aperiri. Verùm illa cùm per tegulas reciperet adulterum, vicini per iocum dicebant, [Greek words]. Ea???ue vox postea cessit in vulgi sermonem. Erasmus in Adagijs. Quidam Eugubiensis admodum zelotypus, Ioannes nomine, excogitato astu zelotypis digno, seipsum castrauit, eo consilio, vt si vxor postmodum concepisset, in adulterio fuisse conuin ceretur. Poggius in Facetijs. Loci fatalis. Hadrianvs Imp. cùm veteri oraculo circumferretur, transitum Euphratis exitialem esse Rom. impp. Armeniam, Mesopotamiam, Assyriam, Persis à Traiano ereptas, ijs reddidit, vt Euphrates imperij limes esset. Eutropius lib. 8. Ericvs IV. Danorum rex, Vualdemari pueri tutor, animae suae sic prodigus erat, vt in acie, ne temerè solus in hoste̅ procurreret, arctiùs à suis obseruaretur. At eo bello, quod contra Olaum tyrannum gerebatur, cùm in Scania ad litus Landoram (quod fatale regibus esse, neque illud attingentes annum superuiuere solere plebeia fabula ferebatur) hosti occurrendum esset, Eskyllo Lundensi episcopo exercitum commisit: quem ille propter imperitiam amisit. Saxo lib. 14. Laruarum. Vlyssem in Necyomantia Homeri manes defunctorum recensentem tandem [Greek words] Tyrannorum. Veteres illi Tyrrheni, qui Volaterras incolebant, timenres ne ab aliquo suorum, freto opibus, imponeretur communi libertati, solebant magistratus creare libertos, qui apud ipsos antea seruitutem seruissent: qui cùm legibus definitum tempus imperij absoluissent, in eorum locum alij eiusdem generis sufficiebantur: atque ita semper ipsos volentes illic traditum est se iusto imperio priuasse, & ad indignos honorem illum detulisse, ne aliquando iniusto imperio inuiti premerentur. Victorius lib. 32. Var. lect. cap. 23. ex Arist. mirab. audit. Alexander Magnus Antipatri filium Cassandrvm capillis arreptum parieti afflixit, quòd barbaros intuitus regem adorantes, vt adolescens nuper domo profectus, cachinno non abstinuisset. Sed & cùm Antipatrum accusassent quidam, eum??? Cassander pro virili tueretur, offensus ea audacia Alexander: Plorabitis, inquit, si vera esse deprehendero ea de quibus accusamini. Qua minaci denunciatione tantus timor Cassandrum incessit, vt procedente tempore quum ipse Macedoniae & Graeciae imperaret, animaduersa fortè Delphis magni Alexandri statua, tanto defuncti regis admonitu est terrore perculsus, vt trepidatio illa aliquandiu sedari nequiuerit. Plut. in Alex. Romae non licebat in Capitolio patricijs habitare: quia Manlius, cuius ibi domicilium fuit, ibi tyrannidem machinatus erat: eius??? causa scitum est, ne cui ex Manliorum familia nomen Marco foret. Et tamen Val. Poplicolam, quoq; virum in primis popularem, multò antè suspectum habuêre: quousque do mum ipse suam, quae foro videbatur imminere, diruit. Plut. in quaest. Rom. Maximinum Imp. Senatvs Rom. tantum timuit, vt vota in templis publicè priuatim???ue mulieres etiam cum suis liberis facerent, ne ille vnquam vrbem Romam videret. Audiebant enim, alios in crucem sublatos, alios animalibus nuper occisis inclusos, alios feris obiectos, alios fustibus elisos, atque omnia haec sine delectu dignitatis: cùm videretur disciplinam velle regere militarem, cuius exemplo ciuilia etiam corrigere voluit, quod non conuenit principi, qui velit diligi. Erat enim ei persuasum, nisi crudelitate imperium non teneri. Capitolinus in Maximino. Hostium. Consule Tit. Declinationis nimiae hostium, quatenus imminentem hostium insultum declinare conantur, fol. 2067. Item sub loco Stratagematum, Metum suis inijcere, fol. 1792. 1802. Apud Israelitas qui timido & molli animo essent, à caeteris edicto praeconis segregabantur. Polynices, Thebas veniens ad colloquium stricto gladio, cùm non fideret, licet per inducias, Eteocli fratri, apud Eurip. in Phoenissis sic ait: [Greek words] [Greek words]. Omnia enim audentibus meticulosa vide̅tur, cu̅ per hostilem pes graditur terra̅. Pisander miles quidam gloriosus, statura magnus, animo imbellis, cuius conum & supercilia irridet Aristophanes, armis vtebatur insignibus, triplici???ue cono, [Greek words] Graeci vocant. A`` quo est id Graecorum prouerbium, [Greek words], in homines arrogantes, sed timidos. Gyraldus tertio. Dialogo Historiae poëtarum. Sophronis, qui de mensibus scripsit, filius, in gratiam Dionysij tyranni taxauit Rheginenses, vt ignauos in rebus bellicis, animi???ue pauidi, quemadmodum testantur Graecorum adagiorum collectanea. Hinc prouerbium, Rheginis timidior. Erasmus in Adagijs. L. Sylla victore à bello Mithridatico reuertente, C. Marivs septimùm consul creatus, cogitans aduentare illum, qui patria se exegerat nuper, & tunc Mithridatem in Pontum Euxinum redegerat, in miras perplexitates, nocturnos terrores, inquieta somnia incidit, semper???ue aliquem visus est audire, qui diceret: Sunt etenim vel saeua abeuntis lustra leonis. Quia verò exhorrescebat praesertim vigilias, velut refugium à solicitu dinibus somnum machinans, ad pocula & ad inte̅pestiuam atque minimè conuenientem aetati suae conuertit se temulentiam. Plut. in Maritos. Cùm M. Antonivs III vir ex Parthis reduceret exercitum, milites panico terrore noctu correpti, sese mutuò interficiebant spoliabant???ue, & pecuniam atque impedimenta Antonij diripiebant. Antonius incursu hostili fugam fieri & diuulfionem ordinum existimans, vnum ex libertis Rhamnum iureiurando adegit, vt vbi praecepisset, confoderet se gladio, caput???ue detruncaret, ne viuus in potestatem hostium perueniret, neque cognosceretur mortuus. Tandem alij superuenientes nunciarunt, turbam ex propria iniuria & auaritia militum esse natam. Plut. in Antonio. Avgvstvs Caesar nunciata clade Variana in Germania, excubias per vrbem indixit, ne quis tumultus existeret: & praesidibus prouinciarum prorogauit imperium, vt à peritis & assuetis socij continerentur. Suetonius. Nerva annum agens circiter sextum & sexagesimum, Romanus princeps factus est. Cùm iam vndique arcus & statuae diruerentur, aureis???ue ac argenteis conflatis, quas Domitianus locari fecerat, grandis colligeretur pecunia: oborto rumore, quasi viueret Domitianus, & afforet, ita trepidare cepit, vt colore mutato, ac voce amissa, vix consisteret: à Parthenio autem confirmatus, recepta fiducia ad solenne delinimentum conuersus est, teste Aurel. Sexto. Praeceptorum. Achilles Chironis ferulae subditus, eiusdem iram timuit De eo sic Ouid. 1. Fastorum: Phyllirides puerum cithara perfecit Achillem, Atq; animos molli contudit arte feros. Qui toties socios, toties perterruit hostes, Creditur annosum pertimuisse senem. Quas Hector sensurus erat, poscente magistro, Verberibus iussas praebuit ille manus. TIMOR NVLLVS MALI FVTVRI. Nonformidolosi. Secvritas. In genere. Vvltbii Menae praeconis securitatem Horatius libro 1. Epistola 8. explicat: -vacua tonsoris in vmbra, Cultello proprios purgantis leniter vngueis. In specie. Secvritas Condemnationis, Supplicij. CHABRIAS dux Atheniensis, perduellionis cum Iphicrate accusatus, exprobrante ei Iphicrate, quòd reus ad gymnasium vaderet, & hora solita pranderet: Igitur, inquit, si secus de nobis Athenienses statuerint, squalidum te & ieiunum, me necabunt pransum & vnctum. Plut. in regum Apoph. In oratione Demosthenis in Xenothemin improbitatem illius hoc modo ostendit, quòd in malis rebus, procella???ue ingenti rerum suarum, se vino ingurgitarit: vnde nullum supplicium excogitari posse affirmat, quod superet peccatum ipsius. Verba oratoris haec sunt: [Greek words] Victorius lib. 8. Var. lect. cap. 4. Apud Terentium Adelphis Demea increpat Syrvm temulentum, multis???ue modis culpam ipsius auget: In ipsa turba, atque in peccato maximo, Quod vix sedatum satis est, potasti, scelus: Quasi re bene gesta. Cùm enim seruo homini flagitium sit vino indulgere: in secundis tamen dominorum rebus conceditur illis quoq; largiùs bibant. Tali autem tempore, & cùm domus, in qua seruiunt, aliquo infortunio laborat, [82] non potest ferri tanta ipsorum licentia. Victorius lib. 8 Var. lect. cap. 4. Telorum, Bombardarum. Lvdovicvs XII. Gallorum rex bello Mediolanensi tormenta vitare iussus, Ecquémnam regem Gallum vnquam pila necatum audiuistis, respondit: Qui metuit, me clypei loco vtatur licet. Corrozetus de dictis & factis mem. Idem Carolvm V. Imp. in Tuneti obsidione suis respondisse ferunt. Insidiarum. Artaxerxes Longimanus Persarum rex iaculari ante se ex comitibus in venatione, qui possent & vellent, iussit. Plutarchus in Apophtheg. Cùm aliquando audiret Antigonvs Asiae rex certos legatos: superuenit à venatione Demetrius, adijt???ue parentem, atque eum osculatus, cùm teneret adhuc iacula, ei assedit. Ibi Antigonus digredientes iam cum responso legatos alta voce appellans: Et hoc, inquit, de nobis legati renunciate, ita inter nos conuenire. quasi concordia cum filio suo fides???ue, quam ei habebat, regni nerui essent & potentiae demonstratio. Nempe vsqueadeò insociabile vndequaq; est imperium, diffidentiae???ue & maleuolentiae plenum: vt summus inter Alexandri successores & natu maximus gloriaretur, quòd non timeret filium, sed committeret lancea armato corpus suum. Plut. in Demetrio. Nvma Pompilius Romanorum rex designatus, omnium primùm trecentorum illorum turmas, quibus ad corporis tutelam Romulus vsus erat, dimisit. Neq; enim dignum putabat, aut credentibus minus credere, aut non credentibus imperare. Plutarchus in eius vita. Laudatur Vespasianvs, M. Antoninvs & Alexander Seuerus Imperatores, quòd salutarentur patente cubiculo, ministris admissionalibus remotis. Alex. libro quinto, capite 24. Interrogatus à quodam externo Virtembergicus princeps Eberhardvs, cuius opera in co̅stituenda Tubingensi schola vti cogitabat: Quídnam regionis & terrae haberet, quod tanto ornamento dignum esse iudicaret? respondisse fertur: Caetera omnia esse mediocria, vel etiam infra mediocritatem: vno autem commodo atque fructu suae regionis se meritò gloriari. Quòd in quamcunque partem illius solus foret ipse delatus, si acquiescere liberet, tutò & cum omni securitate in cuiusuis ex suis, qui obuiam factus esset, sinum deponere caput & somnum capere posset. Idem aliquando eundem dixisse ferunt in Principum quodam consessu, cùm alius alia suae terrae bona extolleret narrando, Ioachimus Camerarius in vita Philippi. Mathias Coruinus Vngariae rex cum Mysijs, cum Boëmis & Alemannis, cum Vngaris & Cumanis iuxtà versatus, domi militiae??? negligenti corporis custodia vsus, fide omniu̅ muniebatur. Pro stipatoribus omnes cerratim corpus eius peruigili custodia asseruabant. Bonfinius lib. 7. Dec. 4. Hostium. Sub loco Stratagematum, Hosti Securitatem inijcere, fol. 1885. Iosephus scribit in decimo Iudaicae antiquitatis libro: obsessa Babylone à Medis & Perfis, Dario videlicet & Cyro, in tantam venisse Balthasarem regem Babylonis obliuionem sui, vt celeberrimum iniret conuiuium, & in vasis templi biberet, & obsessus vacaret epulis. Hieron. in Dan. cap. 5. Celtae Adriae vicini ad Alexa̅drum Magnum missis legatis, amicitiam illius expetiuêre. Eos ille conuiuio exceptos rogauit, Quídnam omnium maximè pertimescerent? responsuros existimans, Alexandri potentiam. Cui illi: Hoc vnum, ne coelum ruat. Strabo lib. 7. Rodolphvs Imp. cum Abbate sancti Galli bellum gerens, cùm accreuissent interim duo ingentia bella alia, paucis comitatus & inermis in monasterium S. Galli spontè (dum Abbas coenaret) venit, mense??? assedit, & inter coenandum sic illi reconciliatus est, vt ei auxilia etiam contra hostes Abbas polliceretur. Cuspinianus. Ioanni Aragonum regi XIIX. Henrici Castellae Regis legati bellum indixêre, nisi Stellam & alia Nauarrae oppida, quorum census rex Henricus pro pecunijs, quas Carolo Vianae Principi mutuauerat, sibi deberi dicebat, restituere vellet. At ille se nihil Henrico debere respondit. Eodem tempore Ludouici quoq; Regis Gallorum legati similia & eade̅ conditione petiuerunt. Quibus & ipse eodem modo respondit. Quum autem equites, qua fiducia duos potentissimos principes contra se venturos expectaret, interrogarent: Multò minus, inquit, hostes praesentes quàm absentes timendi sunt. Marineus libro duodecimo regum Hispaniae. GAVDIVM, XAPA. X [Greek words] Platoni deriuatur, quia est repentina effusio sanguinis & spiritus ad exteriora: siue per signa aliqua sese manifestam faciat, vt per risum aut gratulationem: siue intus in animo se contineat, quod Tacitum gaudium vocatur. Ex nimia autem hac effusione fit interdum, vt homines moriantur. Exempla quaedam inferiùs referentur eorum Qui gaudio sunt mortui, fol. 492. illic enim gaudij habetur ratio, vt mortis est instrumentum, hîc verò, vt est affectus. De [Greek words], ex inimicorum malis pòst agetur, fol. 104. Gaudium ex bonis tum proprijs, tum amicorum, si eximium sit, & quidam gaudij velut excessus, [Greek words] Galeno dicitur 12. Meth. 5. POSITIO GAVDII. Gaudium Ob Inuenta praeclara. Contemplatio ad exercitationem pertinet: Voluptas in??? Accidentia vitae theoricae connumeranda est. Gaudium in animo ex hac voluptate natum huius tantùm est loci. Thales inuenta adscriptione trianguli & circuli, mathematicis Musis bouem immolauit. Pythagoras inuenta ratione laterum trianguli rectanguli, hecatomben sacrifi cauit. Eratosthenes inuenta cubi duplicatione, votiuam tabulam cum epistola, demonstratione, epigrammate suspendit. Archimedes inuenta permisti auri atque argenti ratione, è balneo nudus cucurrit domum clamans, [Greek words]. Persevs linearum curuarum tribus speciebus inuentis, deos placauit. Testatur id epigramma: [Greek words] P. Ramus lib. 1. Prooemij Mathem. Galeacivs de Rubeis, ciuis Bononiensis, faber???ue ferrarius, cùm iam olim inuentam cocleam Archimedis ipse quasi primus auctor existimaret reperisse, ??? laetitia insaniuit. Vidimus illu̅ versantem trusatile̅ machina̅, ac paulò pòst mente excussum, inquit Cardanus de Subtilitate lib. de Princ. reru̅. Ex Mathesi. Archimedem tabulae affixum abstrahebant atq; exuebant ministri, vt eum lauarent: ille verò in corpore vncto describebat formas. Plut. an Seni resp. tract. Ex Omine felici. Octavivs Caesar apud insula̅ Capreas, veterrimae ilicis dimissos iam ad terram, languentes??? ramos conualuisse aduentu suo, adeò laetatus est, vt eas cum rep. Neapolitanorum permutauerit, Aenaria data. Suetonius. Ex Musica. Canus fistulator, nescire dicebat homines, qua̅to plus se, cùm tibia caneret, quàm alios demulceret: fore enim, vt qui audire vellent, postulaturi essent, non daturi mercedem. Plut. an Seni tract. resp. Idem de Aspendio citharoedo refertur: sic vt prouerbium ortum sit, Sibi intus canere. Ob Mechanicam exercitationem. Nicias pictor vsq; adeò tenebatur artis suae: operibus, vt de famulis saepiùs quaereret, an lauisset & pransus esset. Plutar. an Seni tract. resp. Ob Castitatem. Sophocles tragicus gaudere se aiebat, quòd rem veneream sicut ferum & rabiosum dominum effugisset. Idem. Ob Liber alitatem & Beneficentiam. Epicurus, qui vltimum bonorum in altissima quiete, sicut in tranquillo portu & placido, ponit, beneficium dare quàm accipere non solùm honestius, verùm etiam demonstrauit esse iucundius. Siquidem nihil perinde est laetitiae gignendae, ac beneficium. Sapiens fuit ille, Gratijs qui indidit vocabula Aglaiae, Euphrosynae, & Thaliae. Quippe gratulatio & laetitia vberior est in Dante beneficium & purior. Quapropter accipiendis beneficijs rubore multi suffunduntur: semper verò exultant, quando bene merentur. Plut. an Principi philosophandum. Agesilavm regem Spartanum Xenophon tradit, cùm lo [83] cupletaret amicos, exultasse: qui interim pecuniam ipse contemnebat. Plutarchus in Praecept. polit. Ex Ioco. Philemon comicus iam senex, cùm asinum ficus à puero depositas deuorantem consp exisset, & puero reuerso dixisset: I nunc & potum asino affer, ioci vrbanitate ita delectatus est, vt risu solutus obierit. Ob Religionem, Sacra, Templum. Vide Tit. Dierum festorum, quatenus religiosam hilaritatem iunctam habent, fol. 987. David rex Iudaeoru̅ cùm reru̅ gestarum gloria omnibus qui in Iudaea regnauerant praeferretur, non erubuit dum arca à Leuitis portaretur, omni regiae dignitatis ornatu deposito, & ephod lineo sumto, pedes incedere, saltare, ludere, & quasi vnus è plebe iucundis gesticulationibus vti: donec illa in vrbem inuecta sub tabérnaculo, quod ipse tetenderat, venerabiliter collocaretur. Ex quanta autem in Deum pietate, quanto??? amore ea regis exultatio proueniret, Michol vxoris suae poena testatur: quae quoniam scurrilis leuitatis illum arguerat, Deo vlciscente perpetuae sterilitatis damnum tulit. Marullus, & Sabellicus lib. 5. cap. 1. Cùm Herodes rex Iudaeorum templum Hierosolymitanu̅ nouem annorum spacio perfecisset, ingens gaudium exortum est in Popvlo, omnibus gratias agentibus Deo pro tam celeriter finito opere, & regi fausta ominantibus, & instaurationem templi magna festiuitate concelebrantibus. Maximè quod etiam in hanc absoluti templi celebritatem natalis Herodis dies incidisset. Iosephus lib. 15. cap. 14. Antiq. Ex Tyrannorum oppreßione, morte. Quas censemus & quantas fuisse voluptates Platonis, cùm incitatus ab ipso euertisset Dionysium Dion, Siciliam seruitute exemisset? Quas Theophrasti & Phidiae, cùm patriae tyrannos eiecissent? Plut. contra Epicurum. L. Sylla à Mithridatico bello reuertente, C. Marius seprimùm consul creatur. Bellum hîc ciuile crudelius quàm ante omnes expectabant. Interea moritur Marius. Itaque summa in praesens laetitia & spes tanquam graui dominatu liberatam vrbem Rom. tenuit. Caeterùm intra paucos dies senem dominum senserunt se commutauisse iuuene & vigente: ita atrocem filius eius se Marius & acerbum optimatibus principibus necandis praebuit. Plut. in Mario. Nero Caesar obijt trigesimosecu̅do aetatis anno, die quo quondam Octauiam interemerat: tantum???ue gaudium publicè praebuit, vt Plebs pileata tota vrbe discurreret, nimiru̅ hoc indicio additam sibi libertatem significans. Suetonius. Maximinis patre & filio in Aquileiae obsidione ob crudelitate̅ à militibus noctu interemtis, summa Provincialivm omnium laetitia interfectores excepti, & commeatu recreati sunt. Romae hecatomben Balbinus Imp. fecit, & supplicationes decretae. Capita insultante populo exusta, cadauera in profluentem abiecta. Capitolinus. Ex Patriae praestantia. Paedaretvs Spartanus in trecentorum lectione praeteritus (qui honos in ciuitate censebatur ordine primus) hilaris ridens??? digrediebatur: gaudere iactans se, quòd ciues haberet ciuitas trecentos se praestantiores. Plut. in Apophtheg. Ob Patriam restitutam. Quantam putamus Aristotelis fuisse voluptatem, cùm Alexandri Magni permissu solo aequatam excitauit patriam sua̅, ciues??? reduxit? Plut. contra Epicurum. Ob Reditum in patriam. Graeci qui Cyro militauerant, è Perside magna cu̅ difficultate reuertentes, posteaqua̅ sub monte̅ Chenium peruenêre simulatque mare Euxinum conspectum est ab his qui primi procurrerant, repentè in laetitiam rapti, mirum in modu̅ gestire, clamores??? ad coelu̅ adeò ingentes prae gaudio extollere coeperunt, vt qui procul inter montana voces illas exceperunt, attoniti re noua, suspicarentur adesse hostes, illico??? ad arma per ea vndiq; loca concursum sit. Mox vbi acies omnis in locum, vbi maria prospectari poterant, euasit, protentis in coelum palmis gratias dijs agere, peragere, perinde ac iam euasis deinceps periculis in tuto salutem haberent. Ibi securi, collato in vnum locum ingenti lapidu̅ aceruo, strues ex eis ingentes eduxeru̅t, in quibus hostiu̅ spolia statuerunt, cupie̅tes eius expeditionis memoriam monumentis illis immortalem dimitti posteritati. Diodorus lib. 14. Bibliothecae. M. T. Cicero ob Clodij inimicitiam in exilium actus redijt Pompeio & Lentulo Coss. tanta vrbis laetitia, vt quasi auulsa sedibus suis Roma, omnis aetas ordo??? obuiam procederet. Quae omnia ex eius orationibus, & pridie quàm iret in exilium, & postquam redijt, licet deprehendere. Ob Diuitias. Horatius lib. 1. Sermonum, Satyra prima de Avaro quodam sic scribit: ? quidam memoratur Athenis Sordidus & diues populi contemnere voces Sic solitus: Populus me sibilat. at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca. Ob Dona. Colloquente cum procis comiter Penelope, atq; donantibus illis vestes, aurum, & ornamenta alia, laetus Vlysses, Dona quòd illorum cepisset, corde triumphat. Siquidem muneribus & quaestu gestit, proscissum in comoedia superat lenocinio Poliagrum: Beatus est Poliager, coelestem capram Qui nutrit, ac multis ditantem censibus. Sin vero ratus potius opportunos habiturum se ob spem & expectationem nec opinantes, non iuiusta est eius laetitia & fiducia. Plut. de Aud. poëtis. Cantor quidam, comite filia Stratonica, coram Mithridate Asiae & Ponti rege in conuiuio psallebat. Rex Stratonicae captus amore, statim eam cubitum abduxit, aegrè admodum ferente sene, ne salutatum se quidem à rege. Vt tamen sub dilucudo expergefactus domi conspexit aureis & argenteis poculis refertas mensas, frequentem famulitij turbam, eunuchos & pueros, qui sibi exquisita pallia offerrent, atq; in vestibulo stantem equum exornatum, sicut regis amicis solet: derisui & ludibrio se haberi ratus, efferre se ostio voluit. Verùm retinentibus eum ministris, exponentibus???ue diuitis nuper defuncti opimam haereditatem ei à rege donari, atque tenues has primitias & documenta esse reliquorum bonorum & possessionum: ita vix tandem his fidem habens purpuram induit, insiliens??? in equum per vrbem vectus est clamitans: Mea haec omnia sunt. Ad deridentes ipsum, non hoc ait esse mirum, sed quòd gaudij impotens obuios non incesseret lapidibus. Plut. in Pompeio. Ex Aspectu grato, iucundo. Vide locum Honoris, Concursus ad Spectandum, fol. 993. Chorvs, id est, matres Argiuorum interfectorum ad Thebas, partim laetantes, partim dolentes, quòd Thesei beneficio ipsis daretur copia aspiciendi filios interfectos, dulce & triste spectaculum, apud Eurip. in Supplicibus inquiunt: [Greek words] [Greek words]. Mihi verò filiorum quidem aspicere membra, acerbum: sed pulcrum spectaculum tame̅, si videam insperatam diem, cernens omnium maximum dolorem. Argivvs quidam haud ignobilis, caetera sanus, hac melancholiae specie laborabat: Quòd se credebat miros audire tragoedos, In vacuo laetus sessor plausor??? theatro. Horatius lib. 3. Epistolarum ad Florum. Xerxes Persarum rex in campis Abydenis vniuersum lustrauit exercitum, ex alta specula, suae potentiae spectaculum iucun dissimum. Eo conspecto, illacrymasse fertur, causam???ue rogatus, dixisse: Quòd nullus è tanta multitudine centum annos superaturus esset. Herodotus. Idem nauali praelio ad Salamine̅ confligentibus inter se Persis & Graecis, veluti de victoria iam certus, in edito promontorio constitit, & certamen securus spectauit, tanta cum admiratione virtutis hostium, & detestatione suorum ignauiae, vt nihil antiquius habuerit, quàm relicto in Graecia Mardonio fugam in Asiam arripere. Herodotus. Scipio Aemilianus, Tribunus militum, ad Mafinissam rege̅ venit, Luculli Imp. nomine ab eo elephantes postulaturus, eo ipso tempore, quo Masinissa cum Hasdrubale Carthaginensium Imp. acie dimicaturus erat. Scipio concursuras acies intuitus, prius quàm signa canerent, editiorem locum occupauit, vt commodiùs inde praelium spectaret. Ferunt postea dicere solitum, nullo vnquam tempore se tantam ex quouis alio spectaculo percepisse voluptatem, quàm quum supra centum millia hominum inter se pugnantium, ipse omni solicitudine & cura liber, ex alta contemplatus esset specula. Pugna à prima luce ad noctem distracta est, multis hinc inde cadentibus. Ad postremum rex aliquanto superior acie excessit: cui in castra redeunti gratulabundus Scipio occurrit. Sab. lib. 8. En. 5. M. Crassvs, auus eius qui contra Parthos occubuit, cùm asinum carduos depascentem vidisset, eo spectaculo sic delectatus fertur, vt qui nunquam aliàs in vita riserat, tu̅c semel risisse scribatur. Plutarchus. Ob Partum. Quod de Latona poëtae, idem de quauis Matre, bonorum liberorum parente, efferri potest: [Greek words] [Greek words]. Homerus hymno in [84] Apollinem. Eundem??? imitatus Maro lib. 1. Aeneidos: Latonae tacitum pertentant gaudia pectus. Ob Incolumit atem suam, vel suorum. Graeci ab expeditione Babylonica redeuntes, simulatque mare conspexêre, ingentes prae gaudio clamores extollere ceperunt, protentis in ceolum palmis gratias dijs agere, perinde ac iam superatis deincep, periculis, in tuto salutem haberent: etsi supererant adhuc gentes ferocissimae, regiones asperrimae superandae. Tandem in vrbe Chalcedoniae Chrysopolim recepti, tum primùm salutem in tuto constitutam habuerunt. Ex decem millibus incolumes superfuerunt ad quatuor millia, qui iam prorsus periculorum securi, nulla deinceps iter repellente difficultate, plerique in patria loca concessêre. Diod. lib. 14. Cambyses Persarum rex, cùm propter crudelitatem à Croeso rege captiuo reprehenderetur, quod??? patris vestigijs no̅ insisteret, arcu correpto eum confixisset, nisi fuga sibi consuluisset. Ministri, quibus interficiendi Croesi potestas erat data, hominem absconderunt, quoad deferuescente ira Cambysen facti poenitere cepit. Cambyses laetus, quòd Croesus adhuc superesset, ministros tamen propter inobedientiam morte affecit. Herod. lib. 3. Epaminondas Thebanus rogatus, quid sibi iucundissimu̅ accidisset respondit: quòd viuentibus adhuc patre & matre palmam Lectricam retulisset. Plut. an Seni tractanda resp. Ob Corporis curam. Cùm eleganter copiose??? laudes Agricolarvm vitae persequeretur Horatius, & quot quanta?? illic bona forent, ostenderet, in ijs etiam posuit voluptatem, quam capiu̅t, cùm ab opere redeuntes, labore?? ac fame enecti, inueniunt domi à diligente vxore parata omnia, quibus & reficere vires, & desideria naturae satiare queant. Inquit igitur: Et horna dulci vina premens dolio Dapes inemtas apparet. Addit etiam maiorem illis suauitatem afferre viles eas escas, quàm inertibus ac delicatis requisitae epulae faciant. Euripides quoq; in Electra hoc tetigit, qui de voluptate hac, potius animo comprehe̅sa, quàm vsu cognita, ita induxit summo loco natam, magni???ue animi virginem, cum viro illo suo loquentem: [Greek words] Nam quod Latinus poëta suprà dixerat: Quòd si pudica mulier in partem iuuet Domum, atque dulces liberos. Graecus quoq; ante haec verba eidem personae affinxit. Illa enim quid sui officij sit ostendens, inquit: [Greek words] [Greek words]. hoc est, in partem iuuare, vnà ferre, ac partem aliquam laboris alieni in se suseipere. Victorius lib. 11. Var. lect. cap. 5. Ob Auxilium bellicum. Ivlivs II. Pp. accepto laeto nuncio de aduenturis sibi à rege Hispanorum auxilijs bellum Ferrariense conficiendu̅, ita exhilaratus est, vt febris eum continuò reliquerit. Bembus lib. 2. Historiae Venetae. Baiazetus II. Turcorum Imp. Methonem Pelopo̅nesi vrbem acriter oppugnabat. Bernardus Contarenus Venetae classis praefectus, commeatum tribus triremibus velocissimis inferendum commiserat. Oppidani nauibus auxiliarijs conspectis, vt ea quae afferebantur, celeriter in oppidum asportarent, laeti ad portum conuolauerunt: tanta??? fuit eius rei cura, vt ij etiam, qui muros alia ex oppidi parte co̅tra hostium exercitum seruabant, cùm festinari, ab alijs viderent, eodem & ipsi accurrerent, stationes???ue relinquerent. sic, vt murus defensoribus spoliaretur. Id vbi hostes conspexeru̅t, per ruinas murorum, quas tormenta fecerant, se in oppidu̅ intulerunt. Oppidani & milites praesidio & commeatu iam è nauibus abducto ea de re certiores facti, hostibus medio in oppido occurrerunt, atq; ibi praelio acerrimè commisso, cùm diu fortiter?? pugnauissent, ac magnum eorum numerum occidissent, demùm crescéte hostium multitudine, plenis iam omnibus & obsessis vijs, circumsepti vndiq; ac pressi, propè omnes interfecti sunt, vnà cum praefectis nauium, qui tunc venerant, duobus, remigibus???ue permultis. Ex municipibus ij qui superfuerant, omni ex parte oppidum incenderunt, sua???ue omnia & suos comburere voluerunt. Ita oppidum ardens ac semicombustum capitur, cùm quidem Veneti multam in noctem se defen dissent. Bembus libro 5. Historiae Venetae. Ob Nuptias. In festis publicis Romae Vidvae nubere poterant, virgines non item: quoniam hae moestae, illae laetae nubunt. Plutarchus in quaest. Rom. Ob Deorum fauorem. Socrates, qui secum existimabat daemonium ex beneuolentia colloqui: Pindarvs, cùm audiret à Pane cantilenam quandam ex ijs, quarum fuerat ipse conditor, cani, neutiqua̅ modico gaudio elatus est. Ita cùm Castores Formio, aut Sophocles Aesculapium hospitio excipere & ipse credidit, & alij item putarunt: hac ipsa Deorum familiaritate vehementer sunt gauisi. Plut. contra Epicurum. Ob Victoriam nunciatam, vel adeptam. Bethvlienses incredibili gaudio affecti sunt, quando Iuditham reducem cum Olofernis capite conspexerunt, & Deo vnanimi voce gratias egerunt. Iudithae 13. Vetusto apud Graecos more receptum est, vt si quid faustè & feliciter nuncij adferrent, coronati aduentarent: ipsi??? ciues felici accepto nuncio, in communis signum laetitiae coronati incederent ouantes. Alex. ab Alex. lib. 1. c. 27. Perinthii cum Paeonibus ad Strymonem fl. congressi singulari certamine, viri cum viro, equi cum equo, canis curn cane, duobus certaminibus Paeonas superarunt, prae??? gaudio Paeana canentes, à Paeonibus ex insperato irruentib. victi fuerunt. Herod. lib. 5. Post Xerxis expeditionem contra Graecos susceptam, primus nuncius Susa perlatus, Xerxem Athenis potitum esse, tanta Persas, qui relicti erant, voluptate affecit, vt omnes vias myrto constrauerint, & per eas odores, incenderint, & ipsi in sacrificijs ac gaudijs versarentur. Secundus autem ita eos consternauit, vt vniuersi vestes dilaniarent, vociferationéque & eiulatu irrequieto vterentur, culpam in Mardonium refundentes, non tam de classe quàm de ipso Xerxe soliciti: id???ue tamdiu, dum Xerxes, illos ita affectos redeundo sedauit. Herodotus lib. 8. Epaminondas Thebanus ex omnibus praeclarè gestis illud sibi iucundissimum accidisse dicebat, quòd vtroque parente viuo, Leuctrica pugna vicisset Lacedaemonios. Plutarchus in Graecorum Apoph. Dionysivs tyrannus nuncio accepto, quòd Athenis Bacchanalium festo tragoedia edita vicisset, sacra dijs gratulatoria fecit. Diod. lib. 15. Cùm de Consulum Victoria ad Metaurum contra Hasdrubalem Romam allatus esset nuncius, primò id magis auribus quàm animis acceptum, vt quiddam maius ac laetius, quàm satis credi posset. Secutae inde L. Manlij Acidini literae, qui ex eisdem castris id idem scribebat. Ad quem nuncium tantus concursus est in curiam factus, vt tabellarius cum literis ad patres ingredi nõ posset, clamante multitudine, vt literae publicè recitarentur. Secuti inde legati, quibus continenti agmine ab vrbe ad Miluium pontem prae nimia laetitia est Civitas obuiam effusa. Tum literae sunt in senatu recitatae, inde & in foro in concione populi. Vnde ab alijs in alia est templa discursum, vt dijs gratularentur. Multi domum ad liberos & coniuges cum laetitia reuersi, publicum gaudium nunciarunt. Supplicatio in triduum decreta. Vix credi possit, quantum ea victoria mutatus sit ciuitatis status, velut iam debellatum in Italia esset: vendendo, emendo, mutuum dando, creditum soluendo, non aliter quàm si omnia pacata essent, ciues inter se negotia contrahere ceperunt. Sabellicus libro 4. Enneadis 5. Nuncius euersae Carthaginis Romam perlatus, incredibili laetitia extulit ciuitatem. Mutuae primò gratulationes inter ordines fuêre, inde laeta inter ciues conuiuia instaurare perseuerarunt, supplicatum circa deorum aras, actae???ue dijs ipsis gratiae, quòd vrbs nata ad odia in Romanum nomen exercenda extremo esset excidio deleta. Sabel. libr. 9. Ennead. 5. Ventidius M. Antonij legatus Parthos adortus, Labieno & Phraate cadentibus, magno praelio superauit. Cuius victoriae nuncius Athenas delatus, Antonivm in tantam laetitiam extulit, vt Graecis epulumn dederit, ludos??? tota vrbe celebrari iusserit: ipse, positis magistratus infignibus, cum adolescentibus saltauerit. Sab. lib. 9. En. 6. Ioannes XIIX. Aragonum rex in graui illa Barcinonenfium & Gothalanorum rebellione cùm Ferdinandum F. ephebum magno praelio Petrum Lusitanum, quem illi regem dixera̅t, superasse cognouisset, prae gaudio visum, quem amiserat, recepit. Marineus lib. 14. rerum Hispan. Gatta Mellita Venetarum copiarum ductor cum Nic. Picinino Philippi Vicecomitis ductore ad Coloniam conflixerat aequo marte, prope Brixiam. Ad confirmandos ciuium animos rumores tota vrbe magistratus dissipandos curaru̅t, fudisse Mellitam hostium copias. Quae fama haud intra Brixiae moenia se tenuit. Venetias vsque perlata, in tam effusam laetitiam ciuitatem prouexit, vt prae nimio gaudio vndique fit in publicum concursum: atq; ob hoc ipsum respub. insuetu̅ discrimen penè adierit. Multitudo ingens remigum sociorum?? naualiu̅ in vrbe erat, ex Histria & Dalmatia ob clas [85] sem, quae studio instruebatur, accersita. Horum non pauci quum vino incaluissent, in publicum prorupêre: atque ignibus non vno loco (vt in noua fit laetitia) accensis, dum ad eos alendos materiam ex proximo sibi quaererent, cepissent???ue olitorias panitias???ue tabernas foro circumiectas demoliri, pulsis nocturnis custodibus, qui id facere prohibebant, in vnum ad tria millia coiuêre: ij spretis magistratibus, & ex primoribus Patrum quibusdam, qui ad eum tumultum sedandum accesserant, maiores tabernas refringere occoeperant. Et iam res ad apertam vim spectare credebatur, quum Petri. Lauretani classis praefecti interuentu impetus ille compressus est. Cuius nomine audito, ferunt Barbaros tumultuari desijsse, cepisse???ue imperium, quod dudum neglexerant, audire: ac fide ab illo accepta, ne cui id fraudi esset, quòd nocturnus ille motus leui de causa ortus esset, se domum recepêre. Sabellicus lib. 3. Dec. 3. Ex Hostium oppreßione, morte, calamitate, reconciliatione. Chorus Silenorvm captiuus apud Cyclopem, ad Vlyssem, consilium suum de excaecando Polyphemo explicantem, sic inquiunt, apud Eurip. in Cyclope: [Greek words] [Greek words]. Asiaticae non libentiùs strepitum citharae audiremus, quàm Cyclopa pereuntem. Artaxerxes Persarum rex Themistoclem exulem, qui ad se perfugerat, summa humanitate excepit, & apud amicos sibijpsi gratulatus est, de fortuna adeò secunda dijs sacrificauit, mox conuiuium inijt, ac prae gaudio nocte in somno medio ter exclamauit, Themistoclem habeo Atheniensem. Plutarchus in Themistocle. Henrico IV. Imp. Leodij mortuo, Omnes omnium ordinum summo gaudio exultarunt, quòd morte eius videretur diuturno schismati iam finis impositus. Cranzius libro 5. Saxoniae, capite 24. Magnvs Sfortia audiens Paulum Vrsinum insignem ducem ad collem Floridum à Braccio Montonensi interfectum, sublata voce gestiens dixit: Ergo & mihi insonti dij immortales maturè cathenas soluent (in vinculis autem Neapoli detinebatur) qui vti aequisimi iudices impio ac omniu̅ deterrimo dignu̅ vitae exitum celeriter attulerunt. Iouius in eius vita. Horucius Barbarussa pirata insignis, cùm Tremisenij regem, amicum socium???ue à Carolo V. Imp. appellatum, regno expulisset, immineret??? Orano, Portui???ue magno: ab Hispanis Mauris??? equitibus interfectus est. Eius caput in Hispaniam transmissum, circumlatum??? in lancea, populis praesertim maritimis, insigne̅ attulit laetitiam, quòd sublato praedonum rege, diu exoptata securitas litoribus reddita videretur. Iouius lib. 33. Hist. Privatio gavdii. Gavdivm nvllvm. Qvi non gavdent, ob quae alij gaudent. Alexander Magnus etiamnum puer, si allatum esset aut nobilem vrbem à Philippo captam, aut illum insigni potitum victoria: non vsqueadeò gaudebat ijs nuncijs, verùm ad aequales dicebat: Omnia praeripiet sodales, pater, neque vllum mihi insignem & illustrem relinquet vobiscum perpetra̅dum actum. Plut. in Alexandro. Braccivs Montonenfis audita morte Sfortiae Magni in Aterno amne prope Aquila̅ vrbem submersi, licet aemuli & hostis acerrimi, minimè tamen laetatus est, sed in laudes illius proru̅pens, sibi quoq; nunc tande̅ fata instare dixit, ex praesagio Astrologorum. Quinto pòst mense in obsidione Aquilae caesus est. Iouius in Sfortia. SVPERBIA. Nascitur hic affectus ex suorum bonorum cum alijs collatione. Et quidem quatenus sua extollit & superbit, huius est loci: qui affectus brutis etiam, equis praesertim, inest. Quatenus verò aliorum bona minora despicit, ad [Greek words] pertinet. Vide locum Ambitionis & Mendacij in rebus suis extollendis, & Iactantiae, fol. 162. 2565. 2850. Maeandro fluuio duo fuêre filij, quorum Babys solitus est vnica tibia canere, Marsyas duabus, Phrygio more. Cùm autem suum vterque chorum haberet, & Babys inscitè tractaret tibiam, frater eò insolentiae elatus est, vt Apollinem quoque prae se contemneret. A`` quo cùm esset excoriatus, iam???ue Babyi similis poena pararetur, Palladis interuentu exemtus est supplicio. Erasmus in Adagijs. Evagoras Cypri tyrannus, Salamine à Teribazo Artoxerxis regis Persarum polemarcho obsessus, & à socijs relictus, de soluenda obsidione legatos mittere coactus fuit. Teribazus, soluturum se obfidionem respondit, si Euagoras relictis omnibus Cypri vrbibus discedere inde, & velut vnius Salaminis rex statum anniuersarium tributum Persarum regi persoluere, necnon omnia ad nutum eius, tanquam seruus heri sui, facere vellet. Ad quae Euagoras, etsi dura sibi conditio videretur, omnia tame̅ annuit, praeter vnum illud, quòd ad nutum eius tanquam seruus heri sui facere omnia vellet: dicebat enim se vt regem regi subiectum fore. Cui Teribazus quum nollet obtemperare, Orontes alter dux inuidens Teribazi gloriae, literas clàm ad Artaxerxem contra Teribazum misit. Rex Orontae rescripsit, vt captum Teribazum ad se mitteret. Quo ma̅datum hoc exequente, ad regem Teribazus ducitur. Orontes verò cum copijs in Cyprum profectus, videns & Euagoram non minus fortiter quàm antea obsidioni resistere, & milites Teribazi captiuitatem aegrè ferentes officium facere nolle, mittit ad Euagoram nunciaturos de soluenda obsidione, & hortaturos simul, vt ijs ipsis nunc conditionibus pacem cum Oronte constituat, quibus antea cum Teribazo voluisset. Quo audito Euagoras supra modum gauisus est, ac pacem hisce conditionibus constituit: vt Salaminis ipse rex esset, & anniuersarium tributum constitutum Persarum regi persolueret, denique tanquam rex regi praecipienti auscultaret. Sic bellum Cypriacum fermè decennale (cuius tamen temporis pars praecipua in solo apparatu insumta fuit) postquam duobus continuis annis pugnatum esset, finem accepit. Diodorus libro decimoquinto. Pavsanias Lacedae moniorum dux, ad Plataeas victor contra Mardonium, cùm de manubijs tripodem auream Delphis votum soluisset, suum???ue nomen inscriberet: Lacedaemonij pertaesi insolentiam, epigramma induxerunt, & ciuitatum nomina inscripserunt. Herodotus. Cùm aliquando Sertorium L. Metellvs in Hispania acie fudisset, vsqueadeò extulit se, & prospero casu exultauit, vt imperatorem se sit salutari passus, sacrificijs autem eum oppida ingredientem atq; aris ei dicatis exciperent. Memorant eum coronas quoque imponi capiti suo permisisse, coenis???ue indulsisse fastuosioribus, in quibus veste triumphali amictus potabat. Victoriae fictae epidromibus descendebant, quae aurea trophea & coronas transferebant. Chori puerorum & virginum cantilenas triumphales in laudem eius canebant. Qua in re ridiculus meritò erat: quòd cùm Syllae fugitiuum & reliquias Carbonianorum exulum appellaret Sertorium, ita iactabundus euaserit exultauerit???ue, quia impulerat cedentem. Plut. in Sertorio. Ivlianvs Imp. quinquennalia edens, ambitioso diademate vsus est, gemmarum fulgore distincto, cùm initio principatus coronam vilem Zytharchae purpurato fimilis gestare consueuisset: & se Constantij hostem apertè profiteri cepit. Sigonius lib. 6. Imp. occid. Maximinvs Iunior in salutationibus superbissimus erat, & genua sibi osculari patiebatur, nonnunquam etiam pedes. quod nunquam passus est senior Maximinus, qui dicebat: Dij prohibeant, vt quisquam ingenuoru̅ pedibus meis osculum figat. Cùm pater plerisque honoratis assurgeret, ille residebat. Vsus est & aurea lorica exemplo Ptolemaeorum, vsus est argentea, vsus & clypeo gemmato inaurato, & hasta inaurata. Fecit & spatas argenteas, fecit etiam aureas, & omnino quicquid eius pulcritudinem posset iuuare. Fecit & galeas gemmatas, fecit & bucculas. Capitolinus in Maximino Iuniore. HVMILITAS. QVI. Reges. Vide Titulum Poenitentiae, fol. 4173. Reginae. Elizabetha regis Pannonum filia, Ludouico Lantgrauio Thuringiae matrimonio iuncta, cùm inter opes luxúmq; versaretur, paupertatem animo affectabat. Interdum domi sola cum ancillis manens, vilissimum sumebat amictum, totam??? sese ad paupercularum morem componebat, dicens, haud alio se ornatus genere vsuram, si quando pius & misericors Dominus liberiùs viuendi copiam sibi concederet. Quoties ad ecclesiam audiendae Euangelicae praedicationis gratia accedebat, non nisi inter infimas feminarum sibi deligebat considendi locum. Defuncto viro, in sacra peregrinatione omnia, quae habere potuit, indigentibus dedit: & constructo xenodochio, egenorum aegrotantium ministram se fecit. Cum???ue à patre in Pannoniam reuocaretur, noluit eò ire, talem [86] vitam praeponens regno. Marul. lib. 1. cap. 8. & Sab. lib. c. 5. & Fulg. lib. 4. cap. 4. Monachi. Monachae. Consule locum Monachorum, fol. 4112. 4120. & seqq. PAVLA Romana vidua Bethlehemae viuens tanta se humilitate deiecit, vt qui eam non vidisset, & pro celebritate nominis videre gestisset, ipsam esse non crederet, sed ancillularum vltimam. Et cùm frequentibus choris virginum cingeretur, & veste & voce & habitu & incessu minima omnium erat. Hieron. in epitaphio Paulae. Bernardvs de Quintaualle, beati Francisci in terris olim laborum socius fuit. Ab illius oculis veluti duabus lucidissimis stellis, miri splendoris radios promicare in visu conspexit Leo frater: & accepit ipsum ideo habere fulge̅tes oculos, quòd neminem vnquam intuitus fuerat, quem se meliorem non iudicaret. Fertur enim, si quem vili veste tectum aspiceret, sibimet dicere solitus, Hic patientiùs paupertatem tolerat, quàm tu Bernarde. & si quem preciosis indutum, Hic fortè sub veste delicata melior est, quàm tu Bernarde sub tunica rudi. Meritò igitur oculi illi radiarunt, quorum aciem nulla vnquam temerarij ???dicij hebetauerat lippitudo, & simper integrum purum???ue conseruarat verae sanctae???; collyrium humilitatis. Marul. lib. 5. c. 1. Qvando. Vbi. in Pompa, Triumpho. Heraclivs Imp. vlctis Persis Hierosolyma adijt, ac Crucem & Patriarcham sedi atq; honori suo restituit. In Ritualib. inuenio, cùm equo insidens ad vrbem accessisset, portam sua sponte esse occlusam. Cuius rei admiratione attonitus, dum causam quaerit, vocem de coelo audluit: Regem regum non ita Hierosolyma esse inuectum. Qua audita, extemplò se ex equo deiecit, ac nudis pedibus, porta vltrò patente, intrauit. Factum est autem, vt multoru̅ morbis ad Crucis recuperationem sanatis Ecclesia diem festu̅ in eius honorem instituerit, quem Crucis exaltationem vocauit. Sigonius lib. 2. regni Ital. Godofredvs Bolionius receptis Hierosolymis ob virtutem à Latinis proceribus rex dictus, coronam auream in eo loco gestare noluit, in quo rex regum spineam propter sua & totius mundipeccata pertulisset. Tyrius. Conuiuio. Franciscvs Minorum pater cum fratribus posita mensa recumbens, & mensarium lectorem de virginis puerperae in Bethleem hospitantis angustia mentionem facere audiens, continuò consurgens humi resedit, atque ait: Nunquid ego peccator, ego nequam & inutilis seruus, ad mensam sedere debeo, cùm Dei genitrici in diuersorio locus non fuerit? cùm mundi opifex ac dominus natus sit in stabulo, reclinatus in praesepio? Sic dicens, panem suum prouolutus in terra cum gemitu comedit. Marullus lib. 1. cap. 8. Funere. Lavrentivs Medices in supremis vitae momentis cauit, ne plusquam ciuili pompa funus efferretur. Sed qui eam inanis spectaculi gloriam spreuerat, ab publico omniu̅ iudicio multò ampliorem & speciofiorem tulit, cùm ei mox veluti custodi ac auctori pacis & otij, non modò Florentia patria, sed totius Italiae populi, externae???; gentes incredibili cum dolore, ac multis cum lacrymis iustissimè parentarint. Iouius in Leone X. lib. 1. Petrvs Lauretanus, qui multa contra Philippum Vicecomitem terra mari???; pro Venetis edidit praeclara facinora, morbo consumtus, vt ipse testamento mandarat, nudis calcibus, saxo???ue ad caput constituto, sine vlla funebri pompa, paucis comitantibus, ad Helenae aedem elatus est. Sabellicus lib. 3. Decadis tertiae. Adrianvs Turnebus, Graecae linguae in Academia Parisiensi doctor celeberrimus, absq; omni funeris pompa efferri voluit. Hanc eius voluntatem versibus quidam complexus est: Venimus in lucem hanc fastu sine: sic sine fastu Ad veram lucem quemq; redire decet. Hunc cinerem cineri mandate. At credite mentem Ad patrem lucis, qui dedit, ire Deum. NON HVMILIARI. Vide locum Veritatis in rebus suis, fol. 2841. Cato minor consulatum ambiens contra Caesaris potentia̅, suasit senatui decernere, candidati populu̅ vt per se prensarent, nec per alium rogarent vel appellarent pro se circumeuntes. Quarè exasperauit multò magis homines: quod non modò mercedem capiendam, verùm etiam beneficij ipsis collationem adimens, inopem simul & contemtam plebem efficeret. Ad haec cùm nec ad ambiendum esset pro se ipse appositus, verùm in grauitate mallet morum suorum retinere dignitatem, quàm amplitudinem acquirere consulatus: atque sic prensans, neque amicis permittens facere ea, quibus ducitur & capitur multitudo, repulsam consulatus tulit. Plut. in Catone. PVDOR. Comes hic per petuus ect virtutis, nunc solidae, nunc adumbratae. Et quidem aliàs virtutis est anteambulo, vitium amoliens, & veluti [Greek words] quidam: aliàs verò pedissequus, vitioru̅ censor at??? carnifex, tacito mersu conscientiam flagellans. Illius exempla sub Tit. Occasiones libidinis fugere, f. 2254. huius sub Tit. Poenitentiae tam ethicae quàm religiosae, f. 4173. 3079. & Pudicitiae violatae dolor, f. 2260. referentur plurima. Ab Aristot. in 2. Rhetoricorum definitur esse, [Greek words]. Constet ergo, quòd Turpitudinis vel verae vel imaginariae causa oriatur. Et quidem is, qui ob ver am turpitudinem oritur, in bonum virum non cadit, quandoquidem nihil ille pudore dignum designaturus sit vnquam: cadit autem in improbos potius secundum [Greek words], quàm secundum [Greek words], alioqui confirmato habitu non esset pudori locus. Qui verò ob imaginariam oritur turpitudinem, in pueris quidem laudari solet, qui propter rationis imbecillitatem nequeunt videre quid decorum sit: in adultis non item, cùm rationis defectum indicet: ea??? propter hunc Rusticum, illum vocant Ingenuum pudorem. Respectu Subiecti exampla diuidi possent, quòd quaedam Turpia esse videantur [Greek words], quae inhonestè patrantur, Actiones turpes, vel reuera, vel opinione: quaedam [Greek words], quorum per peßio est inhonesta, siue natura a sua, siue instituto. Pudor propter quae oportet susceptus, si moderatus sit, [Greek words], si immoderatus, [Greek words] à Stoicis dici videtur. At propter quae non ???portet, [Greek words] appellatur plutarcho, in eo quem scripsit de nimia Verecundia commentario. Pariratione voces, [Greek words] differunt, Erubescere, Verecundari, Pudere. Etsi accurata distinctio rarò obseruatur. Respectv Rervm, propter quas suscipitur. Ob Timiditatem. Leonides Spartanus ad Thermopylas Persarum expectans co̅gressum, Evtychvm militem domum remisit, propter caecitatem. Discedens Eutychus, poemtentia & rubore cepit affici, quòd socijs periculum expectantibus, solus subterfugiu̅ videretur quaerere. Propterea seruo duce egressus in praeliu̅, vtcunque poterat pugnando interijt. Herod. Ob Venerea. Inseruit Pudor Pudicitiae circa venerea eximiè: & quia in hominum sensus euidenter incurri???, occasionem dedit paronomasiae, vt à Pudore, Pudicitia nomen traxisse videatur. Venerem occultam esse debere, hoc cognomen illius declarat, quòd Melaenis dicitur, & sub hoc nomine delubra ei in Arcadia prope Mantineam. ??? in Craneo Corinthiorvm suburbano luco extructa sunt: quoniam homines noctu maximè liberis operam dent, cùm pecudes interdiu ferè commisceantur. Pausanias lib. 2. & 8. Svsanna, de flagitij crimine pertinaci silentio se purgauit, non meditata oratione. Diuum Ambrosium audiamus: Susanna mulier tacuit, & inimimos suos vicit. non enim apud Danielem iudicem verborum se ratione defendit, non patrocinij sermone tutata est: sed in sancta femina, tacente lingua, pro ea castitas loquebatur. Ludouicus Viues de Christiana femina lib. 1. Cephalus Deionis F. Procrin Erechthei filiam vxorem formosissimam tentaturus, an matrimonium seruatura esset, venatum se ire simulat: ad Procrin autem mittit seruum ignotum: qui multum auri ferens, hoc ei à peregrino quodam, ipsius amore capto, dari ait, si ei corporis sui velit potestatem facere. Principiò Procris recusat: sed cùm duplum [87] mitteret, consentit. Cephalus vbi eam domum ingredi animaduertit, iam???; ad se, que̅ alium putabat, accumbere, facem ardentem infert, facinus???ue eius arguit. Procris prae pudore Cephalum deserens, ad Minoëm Cretae regem confugit. Antoninus Liberalis in Metamorphosi, & Plut. in Paral. Apud Euripidem Ion, cum Crevsa matre loquens, cùm illa, narrationem de stupro, quod ab Apolline passa esset, exordiens, diceret se pudore ab ea reuocari, respondit statim: [Greek words]. Appellat Pudorem Deum ignanum, quia homines impediti illo retrahuntur à rebus geren???is, quae accommodatae ipsis mirificè sunt. Victorius lib. 30. Var. lect. cap. 12. Hippocratidas, deambula̅s, cùm vidisset Adolescentem, quem amator sequebatur, erubescentem prae pudore: Cum his, inquit, oportet ambulare, cum quibus conspectus, non mutes colorem. Plut. in Laconicis. Terentiana Mysis in Andria rogata, qua̅ Athenis vitam agerent, verecundè seni meretricium quaestum confitens: Vt quimus, aiunt: quando vt volumus non licet. Eras. in Adagijs. More Romano cum Sponsa primùm non congrediebatur ad lumen Vir, sed per tenebras: vel quòd puderet eum, priusquam consuetudinem cum ea habuisset, quòd alienam censeret: vel vt accedere etiam ad suam cum verecundia consuesceret. Plut. in Quaest. Rom. M. Cl. Marcellus Aedilis curulis, C. Sca̅tinio Capitolino Trib. pleb. diem dixit ad populum, quòd Marcellvm filium vix puberem de stupro appellasset. Is aliquamdiu iudicium tergiuersatus, deinde crimen ipsum pernegauit, cùm huius rei nullum testem esse certò sciret praeter ipsum adolescentem. At postquam iuuenem interrogati placuit, visus???; est in Rostra productus, ob praesentiam Capitolini, defixo vultu, suffusus lacrymis, non contumacia, sed pudore tacuit. Quo ipso Capitolinus facti conuictus multatus???ue est. P. Aerodius ex Plinio lib. 6. c. 1. & Plut. in Marcello. Roberti Normanniae ducis Concvbina, mater Gulielmi Conquaestoris Angliae regis, prima nocte indusium exuere noluit, eius partem superiorem interscidit: interrogata???; cur ita faceret? respondit: Non decere, eam partem, quae sibi pedes circuiret, ad os domini sui vertere. Polyd. lib. 8. Ob Ambitum. L. Crassvs, cùm omnium candidatorum more, circum forum supplex populo ire cogeretur, nunquam adduci potuit, vt id praesente Q. Scaeuola, grauissimo & sapientissimo viro, socero suo, faceret. Itaque rogabat eum, vt à se, dum ineptae rei inseruiret, discederet: maiorem verecundiam dignitatis eius, quàm candidae togae suae respectum agens. Val. lib. 4. c. 5. At hoc M. Crasso tribuit Cicero 1. de Oratore, inquiens: M. Crassvs cùm peteret magistratum, solebat in prehensando dimittere à se Q Mutium Scaeuolam, cùm ita ei diceret, se velle esse ineptum. id erat, Petere blandius. quod nisi ineptè fieret, bene non posset fieri. Ob Narrationem, Auditionem, Cogitationem turpem. Alcaevs ad Sappho dicebat: [Greek words], Volo tibi aliquid dicere, sed me impedit pudor. Tum illa: [Greek words] Si honestum esset, quod loqui cupis, lingua tua non trepidaret. Arist. lib. 2. Rhetor. Diogenes Adolesentvlvm videns inhonesto dicto erubescentem: Confide, inquit, fili, hicce color virtutis est. Laërtius. Ob Inuidiam, L. Sylla Dictator pudore actus inuidiam erga Cn. Pompeium iuuenem triumphantem celauit. Plutarchus. Ob Denegationem. Alexander Cassandri F. inuitato ad coenam Demetrio, inde vocatus postridie ad illum, quòd fidem, quae ipsi habita erat, non tribuere deterreretur pudore, ad illu̅ est profectus, atque à coena obtruncatus. Plut. de Immodica verecundia. Ob Vulnera. Lacaenae mulieres cum viris in certamen aduersus Messenios fortiter descenderunt. Quotquot audiuissent filios suos in pugna cecidisse, abire solebant, & vulnera tam eminus quàm cominus inflicta inspicere: & si plura ex aduerso essent facta, cum gaudio, magna???ue grauitate & aspectus toruitate, in maiorum auita monumenta filios deferebant. Sin alio loco vulnera accepissent, pudore suffusae, lacrymis???; confectae, quàm maximè poterant clandestina fuga discedebant, relictis mortuis, vt in communi sepulcro humarentur: aut furtim surreptos in domestica sepulcra deportabant. Aelianus de Var. hist. lib. 12. Vulneratus in bello Lacon, cu̅ ingredi non valeret, quadrupedum more incedebat. Qui cùm rideri erubesceret: Quanto rectius sit, inquit mater, fili, exultare ob virtutem, quàm ob stultum risum erubescere. Plut. in Laconicis apophth. Quidam Amator in praelio cùm esset prolapsus in faciem, intentantem ei gladium hostem rogauit, vt paulisper sustineret, ne auersum conspiceret vulneratum amasius. Plutarch. Sermone amatorio. Alexandro Magno, victo ad Arbela Dario, Persepolim properanti, venerunt obuiam cum supplicantium insignibus. Graeci, à superioribus Persarum regibus corpore turpiter multati, octingenti fermè numero, & pleriq; aetate senes, mutilati omnes. Hos solatus rex, promisit eis, curaturum se, vt in patriam honestè reducerentur. Graeci deliberatione habita, praestare iudicarunt, in eo loco, vbi erant, permanere: quòd restituti in dinersa loca discedere cogerentur, pauci???; eorum simul degentes, dum per vrbes cum alijs ciuibus versarentur, dolorem ex erubesce̅tia sui in fortunij sensuri essent: sed cùm in Asia simul & eadem affecti calamitate vitam ducerent, solatium aliquod miseriarum suarum ex pari cohabitantium fortuna mutuò omnes perciperent. Quod ipsum cum regio honorario ab Alexandro impetrauerunt. Diod. lib. 17. Ob Denudationem corporis. Primi Parentes sathanae astutijs delusi, cùm de arbore scientiae boni ac mali contra Domini praeceptum fructus comedissent, nudi circumambulantes, folia ficus colligentes, perizomata sibi fecerunt, vt verenda tegerent, ne nudi turpiter conspicerentur. Genes. 3. Prouida rerum natura mater, verecundiae Feminarvm mirè consuluit. Nam viroru̅ corpora proiecta in mare, Plinius in Historia rerum tradit, supina ferri, feminarum prona. Lud. Viues de Christiana femina, lib. 1. Omnes gentes, vsqueadeò tenent insitum pudenda velare, vt quidam Barbari illas corporis partes nec in balneis nudas habeant, sed cum earum tegumentis lauant. Per opacas quoque Indiae solitudines, cùm quidam nudi philosophentur, vnde Gymnosophistae norninantur: ad hibent tamen genitalibus tegumenta, quibus per caetera membrorum carent. D. Aug. lib. 14. de ciu. Dei, cap. 17. Polyxena apud Eurip. in Hecuba, cùm ad aram????mactaretur, [Greek words] [Greek words]. Etiam morie̅s, magnam solicitudinem habuit, decenter vt caderet, & celaret, quae celare oculos virorum conuenit. Cyrus contra Astyagem auum Medoru̅ regem pugnans ter victus discessit. Cùm au̅t Persarum vxores & liberi Pasargadis essent, quartum praelium in eo loco co̅misit. Rursus in fugam Persae vertebantur. Ast vbi liberos & coniuges obuias conspexêre, animo ex pudore recepto conuersi, Medos sine ordine persequentes fugarunt, victoria tanta, vt nullo imposterum de summa rerum praelio indigerent. Polyaenus lib. 7. Persae à pueris nudos co̅spici viros, nec fas, nec ius esse dicebant. Itaque nudum conspicere hominem, ac si immane scelus admissum foret, capite luebatur. Alex. lib. 2. c. 25. Olympias Alexandri magni mater à Cassandro obsessa, demùm incolumitatem pacta, se hosti tradidit. Ceterùm à Cassandro falsò crudelitatis & saeuitiae in suos condemnata, cùm percussores ad se venientes conspexit, ferrum???ue in se nudari, duabus ancillis innixa, vltrò, non eiulatu & vociferatione, sed virorum fortium more, composita circa corpus veste, vt honestiùs caderet, pluribus vulneribus confossa concidit. Sabellicus lib. 7. En. 4. Pantei Vxor, posteaquam is Alexandriae exul cum Cleomene Spartanorum rege aduersus Ptolemaeum Philopatorem conspirasset, eo???; nomine interficeretur: maritum comitata, eidem???; supplicio subiecta, ita semetipsam composuit, vt deducto amictu neminem accedere neq; contueri se permitteret, extra vnum, qui ad iugulandum ipsam praepositus erat: neq; eguit quoque, qui se adornaret & obnuberet ab excessu. Adeò in morte animi decus vsque retinuit conseruauit???;, quam viua corpori custodiendo adhibuerat curam. Plutarchus in Cleomene. Milesias virgines eo corruptas olim animi furore legimus, vt se passim suspe̅derent: neq; huic malo remedium inueniebatur vllu̅. Edicebatur horribilibus poenis, ne fieret: contemnebantur poenae. Quae enim morte atrocior? quam ipsae vltrò appetebant. Custodiebantur, inter custodum manus exitum inueniebat spiritus. Edictum est tandem, vt quae se occidisset, nuda per medium forum media luce traheretur. Hac poena deterritae sunt, ne nudae cernerentur, licet exanimes. Ò pudorem incredibilem, & praedica̅dum! quae mortem malorum vltimum co̅temnebant, pudorem etiam in mortuo corpore curabant. Ita furor ille compressus atque sedatus est. Plutarchus de Claris mul. & Gel. lib. 15. c. 10. Tarquinius Priscus rex Rom. plebem Romanam, necem ob labores nimios sibi inferentem, denudatione corporum defunctorum à tanta crudelitate vindicauit. Plin. lib. 36. c. 15. Apud Rom. parentes cum liberis, nepotes cum patruis vel auis, soceri cum generis communi balneo non vtebantur, denudare se & retegere erubescentes: pòst tamen à Graecis adaperire se didicerunt. Plut. in Catone & Cicerone. C. Ivl. Caesar in Senatu impetitus à coniuratis, cùm sibi cadendum videret, collecta manibus toga honestissimè cadere studuit. Suetonius. Maximilianvs I. Imperator moriturus praecepit, vt mox fibi subligaculum indueretur, ne pudenda eius post mortem quispiam videret. Erat enim omnium mortalium verecundissimus, adeò vt nemo vnquam ex cubicularijs viderit naturae opera exercentem: nemo etiam vrinam reddentem, quàm paucissimi medici, dum aegrotaret, viderunt: tantae erat verecundiae. Cuspinianus in eius vita. Ob Excretiones. Persarvm pueri tanti pudoris fuêre, vt pro lege seruarent, ne in publico aut spuerent, aut nasum emungerenr: néve in conspectu parentum nisi iussi considerent. Xenophon. Claudius imperator edictum edidit, quo venia daretur crepirus ventris emittenti: quum periclitatum Qvendam prae pudore ex continentia, reperisset. Suetonius. Io. Bapt. Lignamineus Patauinus, episcopus Concordiensis, à fratre Francisco episcopo Ferrariense Venetias missus, cùm conuiuio (quo totam nobilitatema singulis annis quater excipere Dux solet) interesset, & prae pudore ventris onus diutiùs retiuisset, in grauissimum morbum incidit, quo etiam perijt, Ferrariae sepultus. Bernardus Scardeonus libro secundo. hist. Patauinae. Ob Supplicium inhonestum. Antiphon tragicus cùm ad supplicium cum Sociis raperetur, eos???ue morituros capita velasse videret per portam exeuntes: Quid ita, inquit: ánne horum quispiam cras vos videat, timetis? Thucydides. Ob Victoriam. L. Lucullus Tigranem regem Armeniorum ad Tigranocerta vrbem aggressus, peditum supra centum millia occidit, equitum pauci planè effugêre: cùm ex Romano exercitu centum vulnerati, & quinque tantùm desiderati sint. Strabo in libris historiarum Romanos commemorat puduisse, & semetipsos derisisse, quòd in eiuscemodi mancipia induissent arma. Plut. in Lucullo. Ob Amißionem regni. Dionysivs Tyrannus à Timoleonte regno exutus, Corinthum venit: sed eadem prae pudore relicta, Leucadem proficiscitur: idem sibi vsuuenire dicens, quod adolescentibus qui peccassent. Vt enim illi hilariter versantur cum fratribus, sed ex verecundia patrum conspectum fugiunt: ita rubore se vrbis Corinthiorum, cuius colonia Leucas esset, libentem apud illos ibi mansurum. Sabellicus lib. 3. Enn. 4. Ob Captiuitatem. Spargapises Tomyridis Scytharum reginae F. à Cyro captus & liber dimissus, commotus captiuitatis verecundia, ob quam materno conspectu se indignum putabat, gladiu̅ in sua viscera proprijs manib. intorsit, praefatus, quòd delicijs superatus esset, qui fortes viros superare didicisset. Herod. lib. 2. Duo consutares exercitus Romanorvm à Samnitibus ad Caudinas furcas circumuenti, & sub iugum missi fuerant. Triste agmen quum Capuam ante noctem ingredi potuisset, noluit, incertum, sociorum fidem veritum, an vt pudorem celaret suum. Euicitiusta miseratio superbiam Campanae ciuitati ingenitam: fasces, purpura, lictores, consulibus, vestimenta & commeatus alijs benignè data. Capuam ingredientibus senatus & populus obuiam sese effudit, multa???ue hortando monendo???ue consolari dolentes. Nec vlla sociorum comitas tanti fuit, vt aut in sermonem prorumperet quisqua̅, aut oculos attolleret. Postridie quum nobilissimi quique iuuenum, abeuntes consules communi nomine prosecuti essent, nec ex toto agmine verbum elicere potuissent: in curiam retulerunt, nullam maiorem cladem pop. Rom. accidere potuisse, prostratam ac in omne tempus extinctam cum ea clade Romanam indolem. Hae???ue illis affirmantibus, Offilius Acalanius clarus genere longè aliter se opinari dixit: silentium illud, fixos???ue in terram oculos, & quòd aures ad omnia solatia obsurduissent, intuendae lucis pudorem esse, ingentem???; irarum molem agita̅tis animi indicium: aut se multùm opinione falli, aut breui futurum, vt Caudina victoria inexpectatum afferret Samnitibus luctum, tristiorem???; eius rei euentum ipsis quàm Romanis futurum. Hanc eius vocem euentus ipse veram fuisse ostendit. Romani enim hac ignominia irritati, sponsoribus foederis deditis, non solùm hostem castris exuerunt, sed & Luceriae obsessum sub iugum misêre. Sabellicus lib. 5. Enn. 4. Ob Ignobilitatem generis. Consule Tit. Prudentiae & Astutiae in ignobilitate tegenda, vel nobi???tate ???sserenda, fol. 1735. 1991. Maximinvs Imp. ignobilitatis tegendae causa omnes conscios generis sui interemit: nonnullos etiam amicos, qui ei saepe misericordiae ac pietatis causa pleraq; donauerant. Nobilem circa se neminem passus est, prorsus vt Spartaci aut Athenionis exemplo imperaret. Capitolinus in Maximino. Ob Calamitatem suorum. Lacedaemonij Argiuis agrum, qui Thyrea dicitur, abstulerunt. Conuenit inter vtrosq;, vt trecenti soli vtrinq; pugnarent: & qui superiores extitissent, eorum regio foret. Nocte praelium dirimente, superfuerunt ex Argiuis duo, Alcenor & Chranius, qui tanquam victores Argos cursu contenderunt: ex Lacedaemonijs vnus Orthryades, qui spoliatis Argiuorum cadaueribus, eorum arma ad suoru̅ castra detulit, trophaeum erexit, suo sanguine Lacedaemoniorum esse victoriam inscripsit: tandem pudore Spartam redeundi absq; socijs seipsum interfecit. Herod. lib. 1. & Plut. in Parallelis. Ob Nuptias. Dionysius in exilium è Sicilia Dionem expulit, vxorem verò eius Aristomachen & ipsius filium custodiuit. Pòst repugnante̅ feminam satelliti suo, sui obserua̅tissimo, Polycrati in coniugem tradidit. Is natione Syracusius erat. Dion verò, cùm fugato ad Locrenses Dionysio, Syracusas se recepisset, Arete soror ipsius eum affata est, & intercessit. Aristomache verò pudore prohibita, occultabat se, neq; maritum audebat alloqui: quoniam coacta per vim, connubij legem erga ipsum violarat. Postquam autem eius causam defendisset Arete, necessitate???; coactam à Dionyfio diceret, Dion accessit vxorem & filium, misit???; eos in domum suam. Aelian. lib. 12. Var. hist. Plutarchus in Dione. Aristomaches filiam facit Areten, sororis Dionysij, nuptam Dioni: eo???; pulso, coactam nubere Timocrati, quam Aristomache soror Dionis marito reconciliarit. Virginibus honestum est nubere, Vidvis minus. Eapropter hae dieb. festis nubere poterant, paucis spectantibus, vtpote festi solennitate occupatis: illae non poterant, vt multis spectantib. matrimonium inirent. Plut. in quaest. Rom. Ob Seruile officium. Pver Spartanus bello captus cùm lasanum exportare à domino iuberetur, sordidum pertaesus ministerium, de tecto se dedit praecipitem. Plutarchus. Cvidam ambienti à Diogene in philosophiae disciplina̅ recipi, admisso, explorandi gratia pernam in via ferendam dedit, se???; iussit sequi. Ille prae pudore, abiecto quod gestabat, furtim se subduxit. Aliquanto pòst forte fortuna illi factus obuius, ride̅s: Tuam (inquit) ac meam amicitiam perna diremit. indicans, illum non esse idoneum philosophiae discipulu̅, qui stultum pudore̅ non posset contemnere. Neq; enim turpe est, gestare pernam, sed ab honesto recedere, turpe. Ita Laërt. lib. 6. Diocles hoc ipsum paulò secius narrat. Quum quidam ambiens esse Diogenis discipulus, dixisset illi, Impera mihi Diogenes: admisso in famulitium, casei frustum portandu̅ dedit. Id quum ille ob pudorem recusaret: Nostram, inquit Diogenes, amicitiam paululum casei diremit. Bruson. lib. 5. cap. 21. Adolevs comes Holsatiae, factus monachus Franciscanus, cùm filios suos splendida pompa obuios sibi lactis sinum ferenti haberet, pudore suffusus, declinare parabat. Mox semetipse recolligens, & carnis tentationem seuerè reprehendens, catino inuerso caput suum lacte perfudit, inquiens: Occulto delicto manifesta debetur poenitentia, & quem paupertatis Christi puduit, vt eiusdem quoq; homines pudeat, uistu̅ est. & confestim ad fratres suos operi intentos (quos eo lacte recreaturus erat) redijt. Hieron. Zieglerus in hist. illustrium virorum German. Ob Locum inhonestum. Diogenes ad Adolescentem quendam, qui in caupona cùm conspiceretur, refugit in interiora cauponae: Quantò, inquit, fugis interius, tantò magis in caupona es. Plutarchus de Virtutis profectu. Respectv personarvm. Erga qvos. Pudor Erga Seipsum. Amvs Aegyptius monachus nunqua̅ se nudum vidit: indecorum esse monacho dicens, vel suum ipsius corpus conspicere nudum. Suidas, & Marul. lib. 4. c. 7. Sab. lib. 5. c. 6. Cato maior maximè arbitrabatur seipsum Qvenqve vereri debere. Neminem enim vnquam à seipso esse remotum. Plut. in Apophthegmatibus. Erga Magistratus. Romam profecti erant ciuitatu̅, Graeciae legati, vt iniurias quererentur, quas Philippus Macedonu̅ rex inferebat. Et cùm in Senatu de ea re ageretur inter Philippi filiu̅ Demetrium, atq; oratores: quia Demetrivs non modò argumenta defensionis aduersus tam multa crimina, quae verè patri obijcie [89] bantur, a misisse videbatur, verumetiam prae pudore vehemen ter erubuerat: Demetrij honestate motus Senatus Rom. ab accusationibus ipsum patrem???; liberauit. FuIg. lib. 8. c. 1. Erga Probos. Pop. Rom, Lupercalia specta̅te, cùm Cato Censorius ingressus esset, tam grauis viri conspectu, suae impudentiae pudore suffusus, ludos intermisit. Id animaduertens Cato, statimegressus est. Plutarchus. Erga Viros, Amasios. Aristodemus Cumanorum tyrannus in Italia supra caeteras cinium filias Xenocritam amabat, & cùm pater eius in exilio esset, secum habebat: neq; ilio reuoca̅do in ciuitatem, aut blandè agendo, eam conciliauerat: sed puellam mordebat, quòd non iustis pacta nuptijs cum eo esset: sed & patriae libertatem desiderabat. Fortè ea tempestate fossa Aristo demus cingebat agrum nec necessario, nec vtili opere: tantùm vt labore & aerumnis conficeret ciues. Praescripserat viritim ciuibus certum terrae modum, quem egererent. Conspiciens abeuntem Aristodemum, deflexit vultum, ac tunica velauit. Adolescentes per risum quaesiuerunt, quid solum prae verecundia declinaret Aristodemum? tum illa: Nam solus, inter Cumanos, Aristodemus vir est. Hoc dictum omnes pupugit: generosos Viros etiam pudor ad libertatem repetendam inflammauit. Fertur & Xenocritam, cùm id audiuisset, dixisse: Malle etiam se pro patre praesente ferre terram, quàm cum Aristodemo delicijs & tantis opibus frui. Haec eos, qui coniurauerant aduersus Aristodemum, co̅firmauerunt. Eorum dux fuit Thymoteles. Hi, cùm tutum accessum ipsis Xenocrita praebuisset, oppresserunt Aristodemum. Ergo Cumani in libertatem vindicati cùm magnos honores & dona deferrent Xenocritae, repudiatis omnibus, vnum, vt efferre corpus Aristodemi permitterent sibi, postulauit: quod ei concesserunt, simul???ue eam legerunt sacerdotem Cereris, hunc honorem non minus gratum deae, quàm illi arbitrati amplum. Plut. de Virtutibus mulierum. Die Veneris, quae apud Tvrcos sacra est, ad meridianam horam nobiliorum vxores templum ingrediuntur. Vbi locus secretus solas mulieres capit, quem viri vel non debeant, vel no̅ possint adire. Colloquium viri & mulieris in publico perrarum est. Rarissimum maritum cum vxore sedere aut equitare in publico. Cauent etiam in domibus, ne coram familia vllum lasciuiae indicium ostendant. Tanto rigore non modò in familiam, sed vxores quoque vtuntur. Nobiliores eunuchis vxores suas custodiunt, ne viris alijs misceantur. Magna seueritate omnino erga mulieres vti consueuerunt, etiam consanguinei. Facta enim desponsatione, sponsus vsque in nuptiarum diem non comparet in faciem soceri aut socrus: quod item & sponsa obseruat. Cuspinianus. Alvilda Suiardi Gothorum regis F. pulcerrima, tantae fuisse verecundiae perhibetur, vt os peplo iugiter obnupturn habe̅s, à nullo viro se conspici pateretur. Io. Magnus lib. 7. c. 10. Erga Matronas. Matresfamiliâs reges Persarvm iustas adhibent coenis & epulis suis. Quòd si animus sit ludere & perbacchari, has reuerentiae causa ablegant, cantrices & pellices accersunt. Rectè sanè atq; ordine, quòd in consortium non admittant matronas lustrorum & popinae. Plut. in Praeceptis con. Erga Parentes. Penelope optione sibi data ab Vlysse sponso: vel vt se in Ithacam sequeretur, vel patre̅ Icarium Spartam: nihil respondit, sed tantùm facie̅ velauit. Icarius satis intelligens, quid illa fibi vellet, vt cu̅ Vlysse abiret permisit. Signu̅ Pudoris eo loci dedicatu̅, xxx. ferè stadijs à Sparta. Pausanias in Laconicis. Qvi. Nimirum, Pueri, Senes, Subditi, Coniuges, Mulieres. Exempla praecedentia hîc accommodanda. PVDOR NVLLVS. Ob quae non oportet non pudere, nomine caret, nisi Constantiae appellatione comprehendatur. Ob quae oportet non pudere, [Greek words] est. Lavdabilis. Agesilavs rex assistens aliquando Chalcioeci arae, ac rem diuinam faciens, cùm momordisset eum pediculus, non erubuit: verùm capturn palàm inspectantibus omnibus occidit, addens: Ego herclè insidiatorem vel in ipsa ara. Plut. in Apophthegmatibus. Antisthenes, mirante quopiam quòd medio foro ferret salsamentum: Nempe mihi ipsi, inquit. Plut. in Praeceptis pol. Plvtarchvs Chaeronaeus vitio sibi vertentibus. quòd fastigium aedificij dimetienti astaret, calci???; subactae & lapidibus deportandis: Non mihi ipsi, inquit, sed patriae aedifico. Idem. Vitvperabilis. A [Greek words]. Impudentia. A [Greek words]. Differt ab impudicitia, quòd haec vitium est, circa voluptatem veneream: Impudentia verò affectum denotat in genere, non erubescentem, ob quae decebat: vitiorum perpetuus comes & veluti [Greek words]. Consule Titulum, Libidinis occasiones: quatenus Impudicitiae famulatur Impudentia. f. 2323. In genere. Homericus Achilles Agamemnonem [Greek words] appellat, id est, canino aspectu. & apud eundem: [Greek words]. id est, Canis habens oculos, cor cerui. impudentiam signficans cum timiditate coniunctam. Erasmus in Adagijs. Aristogiton orator Atheniensis, ob impudentiam Canis vocatus est. Volat. lib. 13. c. 4. Anthrop. Vatinivs, qui bis à Caesare sibi reconciliato in iudicijs publicis defensus est, impudentissimus fuit. Assiduo enim, vt Seneca ait, conuicio depudere didicerat. C. Caesar Caligvla immanissima facta augebat atrocitate verborum. Nihil magis in natura sua laudare se ac probare dicebat, quàm (vt ipsius verbo vtar) [Greek words], hoc est, inuerecundiam. Suetonius. Coenas captando. Consule Titulum Parasitorum, qui vel è flamma sacrificiorum cibum rapere non erubescunt, f. 2912. M [Greek words] Procille, inquit Martialis, iocatus in Procillnm que̅piam, qui inter pocula iussus postridie coenatum venire, venit seriò: perinde quasi, quae inter vina dicuntur, pondus habere debeant. Eras. in Adagijs. Venerem exercendo. Mosynaei in Ponto in propatulo cum mulieribus concumbebant, spectantibus quibuscunque. Diod. lib. 14. Libidinem fatendo. Alexander VI. Pp. spurios suos non dissimulato nomine Nepotes, vt reliqui, sed Filios appellare consueuerat. Guicciardinus libro 1. Impudicè tangendo. Lex Mosaica de pudore femineo sic praecipiebar: Si orto inter aliquos certamine, alterius Vxor accesserit, sui viri ab eo, à quo pulsatur, defendendi ergò, & iniecta manu illius virilia prehenderit, ei manum sine vlla misericordia abscinditote. Deuteron. 25. Dona acceptando. Donabantur Philippo Melanchthoni multa aurea & argentea nomismata antiqua. Haec ferè auferebat, qui primus, vbi ille accepisset, aduenerat. Quodam tempore denarios complusculos congesserat, qui maximè signis & scriptura & imaginibus placuissent. Eos externo Cvidam cùm ostendisset, animaduertit contemplatione eorum ipsum valde delectari. Iubet igitur sumat vnum aut alterum, quos prae caeteris cupiebat. At ille: Ego verò vniuersos, inquit, cupio. Philippus etsi impudente postulatione offendebatur, dedit nihilominus illos, vt satiaret cupiditatem inuerecundi spectatoris. Ioachimus Camerarius in vita Philippi. Profundendo. Penelopes Procos Odysseae ???. pudebat si ab Vlysse mendici habitu in arcu extendendo superarentur: non pudebat autem (quod illis Penelope obijcit) Vlyssis absentis bona absumere. Accusando. Fuit C. Fimbria perditissimae audaciae homo, & ad quoduis facinus designandum accommodatissimus, qui Crassum interemit, qui???; in funere C. Marij Q. Scaeuolam virum ornatissimum & sanctissimum vulnera̅dum curauit: & vbi ferrum non altè in corpus descendisse accepisset, diem illi dixit. Admirantibus cunctis, quòd pontifex maximus optimum totius ciuitatis ciuem accusaret, & crimen expectantibus: dixit, se illum accusare, quòd non totum telum corpore excepisset. Cicero pro Roscio. Non metuendo. Quintilianus vehementer probat dictum cuiusdam oratoris, qui apud Caesarem accusabat Cossutianum Capitonem, hominem arrogantem, etiam vultuprae se ferentem confidentiam: Erubescit, inquit, Caesarem timere. Caesar ea erat potentia, vt meritò fuerit à quouis metuendus. At illi reo tantum aderat arrogantiae, vt sibi turpe duceret, si videretur timere Caesarem. Hoc dictum Fabius adolescens audiuit: vt ipse refert libro 6. Instit. cap. de Conclusione. IRA. Ira inter omnes affectus vehementißima est: poinde huic animae parti, in qua affectus plerique positi sunt, nomen deit, vt [Greek words] dicatur à philosophis. [Greek words] autem [Greek words] deducitur: sicuti [Greek words], hoc est [Greek words], cu̅ impeturuere: & propterea remißior est [Greek words], quàm [Greek words] sicuti apud Latinos Ira & Furor. [Greek words], iram inueteratam significat. [Greek words], materiali, vt ita loquar, ap pellatione Graecis iram denotat: non quòd à bile proueniat, sed quia frequenter in magna commotine animi cystis quo??? fellis intumescens bilem in ventriculum effundit, vnde vomitus biliosus. Iram comitatur plerunque vltio, siue desiderium vlciscendi, ita quidem vt Ira definiatur esse Appetitus vindictae. Nos tamen distinguere maluimus. Ex loco Seueritatis & Crudelitatis, qui habitus circa iram tanquam obiectum versantur: ex loco itidem Fortitudinis propulsantis, quae irae veluti satellitio vtitur, non pauca exempla peti possunt, f. 2700. 2728. 2072. In genere. Iracvndi. Achillem Aeaci nepotem Homerus vbiq; facit stomachabundum ac minabundum: velut in primo statim Iliados libro, vbi sic incandescit in Agamemnonem, vt manum admoueat capulo, àconuicijs ad manus venturus, nisi Pallas eum capillis reuocasset. Quin & ipsum opus ab Achillis ira habet exordium, [Greek words]. Eras. in Adagijs. Achillem imitatus videtur Alexander ille magnus, ac planè vicit: quippe quem eousque praecipitem egerit impetus animi vt in amicissimos etiam ferrum distrinxerit. Proinde eum Aristoteles, per epistolam sic admonuit: Furor & ira non aduersus aequales exercentur, sed in meliores praestantiores???;. At tibi ex aequo stat vtique prorsum nemo. Caelius Rhodiginus lib. 21. cap. 44. Malacho poëtae Syracusano immoderata bilis plerunque vsum rationis auferebat. Erat???ue tum praestantior in absoluendo carmine, dum erat alienatus mente. Gyraldus. Chaerephon Atheniensis philosophus, Socratis auditor, magnopere iracundus fuisse dicitur. Vnde etiam prouerb. emanauit, [Greek words], In Palladis vestigijs nihil à Chaerephonte differs. Volaterranus libro 14. cap. 2. Anthrop. Evrylochvs (qui Eliensem Pyrrhonem audiuit) quum in Elide varijs quaestionibus agitaretur, esset???; respondendo fatigatus, abiecto pallio Alpheum flumen traiecit. Interdum quoque sumto cum carnibus veru ad forum vsque cucurrit, coquum suum persequens. Q. Cicero erat ingenio iracundus, commotus???; animo linguae non parcebat, sed passim maledicta conuicia???ue in omnes iaciebat. Eum ergo graui epistola, quae instar libri est, dehortatur Cicero. Victorius lib. 2. Var. lect. c. 22. Antiochvs Sophista, quum malè vulgò audiret, veluti formidolosus, quòd nec prodiret in concionem, nec reipublicae munia capesseret: Non vos, inquit, metui, sed meipsum. agnoscens bilem suam vehementiorem, quàm vt cohiberi posset. Sensit idem Plato, qui ait: Eos qui sunt iracundioris ingenij, ad disciplinas quidem esse idoneos, ad gerendam verò rempub. non item. Roterodamus lib. 8. Apophtheg. Philagrivs Cilix, sophista, auditor Lolliani, rogatus quamobrem non delectaretur educandis pueris? Quoniam, inquit, nec meipso delector. Agnoscebat naturae suae vitium: erat enim iracundus & morosus, eo???ue non aptus ad teneram aetatem instituendam. Dormitanti semel auditori pugnum impegit. Idem. Horativs fatetur se natura iracundum fuisse, facilè tamen placabilem. ait enim: Irasci facilis, tamen vt placabilis essem. D. Hieronymvm acriùs interdum excanduisse, contentiones illae, quas cum Ruffino exercuit, satis indicant: sed & eae, quae adhuc leguntur, inter illum & Augustinum epistolae. Fuit Avsonivs poëta in iram propensus, quod suo ipse fatetur testimonio dicens: Irasci promtus properaui condere motum, Atque mihi poenas pro leuitate dedi. Respectv rervm, ob Qvas irascuntur. Ob Consilij diuer sit atem. Achitophel consilio suo improbo Chusai consilium fidum, à Dauide rege in Absalomo persequendo praepositum indignè ferens, siue etiam perfidiae detegendae metu, semetipsum suspendit. Darivs Persarum rex, audita Memnonis Rhodij morte concilium amicorum habuit, vtrum magis expedire videretur, regem adductis omnibus copijs belli fortunam experiri, an duces cum exercitu ad res maritimas mittere. Charidemus Atheniensis Darium admonuit, ne temer??? se & imperium suum aleae belli committeret, sed sibi duci id negotium daret. Caeterùm diuersum suadentibus Darij consiliarijs, atque suspicione̅ de Charidemo Dario inijcientibus quasi res Persarum Alexandro proditurus esset: concitus ira Charidemus, Persis ignauiam & timiditatem apertè exprobrare cepit. Rex hac libertate offensus, Charidemum zona co̅prehensum apparitoribus interi???iciendum tradidit. Diod. lib. 17. Sab. lib. 4. En. 4. Ob Auaritiam. Audiens Nehemias clamorem populi propter vsuras, quas exigebant optimates, supra modum indignatus legitur. Nehemiae quinto. Ob Conuicia. Dicterijs aliquoties grauiùs quàm conuicijs lacessimur: quòd haec crebrò fieri temerè videamus ex bile: illa vt non necessaria, sed ex contumelia & maleuolentia nata execramur. Atque omnino cum dicacibus quàm cum nugacibus infestior??? animo congredimur. Patet enim omne mordere cauillum: cauillum autem maledictu̅ contumeliosum esse, fieri???; ex destinato. Qui enim quempiam salsamentarium appellauit, is statim conuicium fecit. Qui verò ait, Meminimus brachio solitum te mungere, is cauillum iecit. Plut. lib. 2. Con. quaest. 1. Cyaxares, Phraortis F. Deiocis nepos, Medorum rex, in irascendo peracerbus erat. Scythas quosdam è patria profugos susceperat, eorum???; studio venandi delectabatur. Accidit vt egressi Scythae venatum inanes redirent. Eos Cyaxares probris insequebatur. Illi iurgia non ferentes, quendam puerorum Medorum (quos equitare & arcum tendere doceba̅t) mactatum, ferae???ue exuuijs tectum, loco ferinae regi miserunt, & ipsi statim ad Halyattem Lydorum regem defeceru̅t. Herodotus lib. 1. Zeno Elcates, cùm maledictis lacessitus incandesceret, reprehensus quòd philosophus verbis improborum commoueretur: Si conuicia, inquit, aequo animo admisero, ne laudes quidem sentiam. Lapidis est, non sentire discrimen inter lauda̅tem & vituperantem: sed philosophi est, non ita commoueri, vt ab honesto recedat. Eras. in Apoph. Ob Innocentiae defensionem. Excusabat Ionathas Dauidem apud patrem suum Savlvm. At ille iratus dixit: Fili mulieris vltro virum rapientis, nunquid ignoro, quia filium Isai diligis, in confusionem tuam ??? 1. Regum 20. Ob Consolationem. Perses Macedonum rex à Paulo Aemillo victus, duos ex suis se consolari adortos, vnum post alium interfecit, ira & dolore prae cipitantibus. Tam atrox facinus in causa fuit, vt confestim ab his, qui ad obsequium parati erant, sit destitutus. Plutarchus in Aemilio. Ob Cunctationem. L. Sylla, Puteolis, ardens indignatione, quòd Granius princeps eius coloniae, pecuniam à decurionibus ad refectionem Capitolij promissam, cunctantius daret, animi concitatione nimia atque immoderatae vocis impetu conuulso pectore, spiritum cruore ac minis mistum euomuit. Nec senio iam prolapsus, vtpote sexagesimum ingrediens annum, sed alita miserijs Pop. Rom. impotentia furens. Igitur in dubio est, Sylláne prior, an iracundia Syllae sit extincta. Valerius libro nono, capite tertio. Ob Cladem. Ecelinvs tyrannus Patauinus, praelio victus ad Soncinum, vbi res suas sensit vna pugna accisas, vulnus quod in acie acceperat, fotum & circumligatum, frendens ira, in morem saeuientis ferae, dentibus & vnguibus conscidit. Sabellicus libro 9. cap. 3. Exemplorum. Ob Nuntium infelix. Nero Imp. cùm iam Galliae defecissent, duce Iunio Vindice, ac mox Hispaniae duce Galba, collapsus animo, cùm inter prandendum audisset Galbam salutatum Imperatorem ab exercitu, mensam subuertit: & vt Plinius inquit, duos calices crystallinos in suprema ira fregit: ac propè intermortuus, sine voce iacuit. Suetonius. Maximinvs Imp. vbi Gordianum Imp. contra se creatu̅com perit, homo suo ingenio ferus, sic ira exarsit, vt nu̅c caput parieti impingeret, affligeret???ue sese humi, ac vestem scinderet, nunc gladium temerè arreptum in vniuersum senatum vibraret, verberaret???; si qui illi consolandi gratia apparerent. Eruisset & filio oculos, nisi ille ex saeuientis co̅spectu se maturè [91] proripuisset: eò quòd confestim, Augustus appellatus, non Romam profectus esset, vt sui fuerat consilij. Haec Iulius Capitolinus. Contrà ne signum quidem vllum doloris ab eo editum scribit Herodianus, sed totum biduum silentio exactum. Sabel. lib. 6. Enn. 7. Ob Famem. Apud Plautum Parasitvs quispiam destomachatur in eos, qui horologiorum vsum commenti sunt, cùm venter sit optimum horologium. Erasmus in Adagijs. Respectv personarvm, erga Qvos. Erga Sacerdotes. Sacerdotes arguebant Oziam regem Iudaeorum, volente̅ adolere incensum: iratus???ue Ozias, & tenens thuribulum, minabatur illis. 2. Paral. 26. Erga Subditos. Vide Tit. Tyrannorum, f. 2780. Drvsvm Tiberij filium adeò vincebat ira, vt scribit Dion, vt vel insigni equiti plagas impingeret: quo argumento Castor (inquit) est cognominatus. Caelius lib. 23. cap. 20. A. L. Theodosivs maior Imp. alioqui sanctissimus, nisi quòd iracundus admodum fuit, neque iram refrenare potuit. Thessalonicae propter seditionem in theatro ortam, immissis militibus septem millia trucidari curauit. Theodoretus libro 6. capite 18. Erga Medicos. Alexander Magnus, cùm ex frigida natatione in Cydno fl. Ciliciae rigore ac febre correptus esset, praestare sibi dicebat expeditè mori, quàm tardè sanari, quoniam praelium cum Dario instabàt. Quare medicos increpabat, qui non accelerarent valetudinem. Et ex eo animi affectu febris augebatur. Q. Curtius lib. 3. Erga Amicos. Alexandrvm Magnum iracundia sua propemodum coelo diripuit. Nam quid obstitit, quò minùs illic assurgeret, nisi Lysimachus leoni obiectus, & Clitus hasta traiectus, & Callisthenes mori iussus fuisset? Tres maximas victorias, totidem amicorum iniustis caedibus victor obscurauit. Valerius libro 9. capite 3. Erga Hostes. Nunciatum est Holoferni, quòd filij Israël praepararent se ad resistendum ei. Exarsit igitur in iracundiam magnam. Iudith libro 5. Cùm audisset Aman, quòd Mardochaeus non sibi flecteret genua, iratus est valdé. Esther. 3. Erga Coniuges. Tobia dicente de hoedo balante: Videte ne furtiuus sit, &c. Vxor irata respondit: Manifestè vana facta est spes tua. Tobiae cap. 2. Erga Seruos. Cotys Thraciae rex, quum esset natura celer ad iram, saeuus castigator eorum, qui in ministerio deliquissent: hospes quidam ad illum detulit vascula fragilia tenuia???ue, sed scitè curiose???ue caelata, torno??? elaborata. At is hospiti quidem dedit munera, caeterùm vascula omnia confregit. Demirantibus cur id faceret? Ne, inquit, saeuiam in eos, qui ea fracturi erant. Prudentis enim est, naturae suae morbum agnoscere, & vitio materiam praeripere. Roterodamus lib. 5. Apoph. Cael. Rhodiginus lib. 23. cap. 20. Antiq. Lect. L. Tarquinius Seruium Tullium Rom. regem socerum suum in curia per gradus deiecerat, subinde etiam per satellites in via occidi curauerat. Tullia filia Seruij carpento in forum delata, prima virum è curia accersitum regem salutauit, mox???ue in regiam properabat. Dextera currum flectere volenti pauidus auriga inhibuit habenas: erat namq; arctior vicus, vt nisi per stratum Seruij corpus, euadere non posset. Quaerenti Tulliae, quid in mora esset, caesum patris cadauer ostendit. Tum illa??? arreptum, quod ad pedes habuit scabellum, in aurigam violenter intorsit, alta voce increpans: Quid non vltrà tenderet? Ad quam vocem no̅ minùs ille, quàm ad plagam conterritus, per iacentis stragem mulas & carpentum egit. Sabellicus lib. 5. Enn. 2. Erga Bruta. Plutarchus in commentario [Greek words], cuiusdam meminit Ctesiphontis pancratiastae, qui per iracundiam mulae calcitranti recalcitrarit. Qvidam, referente Plutarcho in lib. [Greek words], eum percussurus à quo agebatur asinus, quum is subinde inclamasset A [Greek words], Atheniensis sum: efferuesce̅te amplius ira, fustibus asellum adortus, identidem cu̅ bile & minis aeacidinis vociferabatur, [Greek words], At tu Atheniensis non es. Caelius lib. 23. cap. 20. Antiq. Lect. Erga Stirpes. Arguit Dominus Ionam, quia irascebatur haederae, quae exaruerat. Ionae 4. IRANVLLA. Aristoteles in Rhetoricis [Greek words] Irae opponit, velomnino non irascentem, vel debilius quàm par sit. Differt ab [Greek words] siue [Greek words] (quae vitium in defectu est irae) quia illic secundorum motuum, hîc primorum ratio habetur. Possunt tamen exempla eadem vtrique loco inseruire. Definitur autem [Greek words], esse [Greek words]: quasi tu dicas frenum quoddam irae naturale, à temperatura potius quàm à ratione proueniens. Virtus igitur, quae [Greek words] versatur, ab habitu prouenit bono, & vicißim [Greek words] ab habitu vitioso: [Greek words] verò non ab habitu, sed ab effectu pendet. Moses omnium hominum mitissimus, ad iram tardissimus, ad ferendam iniuriam patientissimus fuisse perhibetur. Numeri cap. 12. Hercvles cùm in Lyndum, Rhodi insulae oppidum, delatus esset, famem???ue pateretur, aratorem quendam aspexit operantem, ab eo???ue petere cepit, vt sibi vnum bouem venderet. Enimuerò ille negauit fieri posse, quia spes sua omnis colendae terrae duobus illis iuuencis niteretur. Hercules solita violentia vsus, quia vnum accipere non potuit, vtrunque sustulit. Art ille infelix, cùm boues suos mactari videret, iniuria̅ suam maledictis vltus est. Quod homini eleganti & vrbano gratisimum fuit. Nam dum comitibus suis epulas apparat, dum??? alienos boues deuorat, illum sibi amarissimè conuiciantem cum risu & cachinnis audiebat. Sed postquam Herculi diuinos honores ob admirationem virtutis deferri placuit, à Lyndijs ciuibus ei ara posita est, quam de facto [Greek words], id est, bouis iugum nominarunt: ad quam duo iuncti boues immolarentur, sicut illi quos abstulerat aratori, eum??? ipsum sibi constituit sacerdotem: ac praecepit, ijsdem maledictis semper in celebrandis sacrificijs vteretur, quòd negaret se vnquam epulatum iucundius. Lactant. lib. 1. Inst. relig. Christ. Spartanorum rex Charilavs, leni fuit ingenio. Vnde ferunt eius collegam in regno Archelaum ad illos, qui ad olescentem extollebant, dixisse: Quî verò bonus vir sit Charilaus, qui ne aduersus improbos quidem acerbus esse potest? Plutar chus in Lycurgo. Q. Fabivs Maximus dictator tam cleme̅s per totam vitam, vt Ouiculae nomine semper sit salutatus. Volat. lib. 16. Anth. Pomponivs Atticus nobilis eques Romanus, & familiaris Ci ceronis, erga domesticos tanta fuit facilitate, vt iurauerit, cum matre nonagenaria se nunquam in gratiam redijsse, cum sorore pariter nullam gessisse simultatem: dictitans, cum his, quos diligas, minimè irasci oportere. Nepos apud Volaterr. lib. 18. Anthrop. M. Antoninvs Philosophus Imp. nationes omnes, quae rebellionem fecerant, perhumaniter tractauit, neq; quenquam ex obscuris hominibus aut illustribus interfecit. Dion. Proclvs quintus episcopus Constantinopolis post D. Ioannem Chrysostomum praeceptorem, vir eloquens, doctus & pius, tanta erga omnes fuit moderatione, etiam erga haereticos, vt aemulis calumniandi occasionem dederit, quasi canis mutus esset. Sed hoc eius modestiae & prudentiae potius tribuendum erat. Haereticis enim contradicebat, rei potius firmitate, quàm verborum acrimonia fretus: praesertim cu̅ multos mansuetudine & lenitate reco̅ciliari posse, plurimos verborum seueritate magis inflammari videret. Nicephorus libro 14. cap. 37. Beno deserti Thebaidis abbas, nunquam visus est iratus. Qui nemini irascitur, nónne semper in pace versatur? Profectò tametsi persecutiones sustinet, fatiga̅tur persecutores, odij stimulis agitati: ille omnia aequanimiter ferens, in spe praemij coelestis conquiescit, dicente Domino: Mihi vindictam, & ego retribuam. Marul. lib. 3. cap. 6. Ioannes monasterij in Scythia positi abbas, cùm ad Pesiu̅ anachoretam visendum venisset (Volat. lib. 21. Episium appellat) & ab eo quaereret: Quantu̅ in solitudine ??? annos 40. quibus in ea permanserat, profecisset? is???ue referret, quòd Sol omnia collustrans nunquam se conspexisset manducantem: Nec me iratum, respondit. Prae erat ille monachis compluribus, & illoru̅ errata ex charitatis officio seuerè puniebat, non tam quòd deliquissent, quàm ne in posterum indulgentia allecti delinquerent. Ibidem. Carolomannvs rex Francorum anno salutis 746. relicto regno fratri Pipino Romam veniens, monachus factus est. Caeterùm pertaesus frequentiam salutantium, vno solo comite clàm noctu in montem Cassinum profectus, homicidij causa se è Francia pulsum excipi petijt. Susceptus & culinae ministerio addictus, cùm per imperitiam in multis offenderet, à coquo semel atque iterum colaphis caesus, hoc vnum respondit: Condonet tibi Dominus, frater, & Carolomannus. Cùm tertiò caederetur ab impotente coquo, comes eius arrepto pistillo coquum atrociter percussit, inquiens: At tibi, nequam, neque Deus, neque Carolomannus parcat, qui virum te multò meliorem & nobiliorem tam indignis modis exceperis. Causam tantae audaciae è vinculis dicere iussus, Carolomannum prodidit. Monachi ergo omnes agmine facto Carolomannum adeunt, genibus eius aduoluti veniam deprecantur. At ille vicissim seriò rogare, ne me̅daci homini crederent. Sed tandem certioribus indicijs cognitus, in summa apud omnes veneratione fuit. Regino lib. 2. Gabriel Brixiensis, ordinis Minorum, & Cardinalis presbyter, iurare solebat, se annos triginta nulli mortalium succensuisse. Rauisius. Alphonsvs Tarracone̅sis, rex Neapolis & Siciliae, nunquam visus est iratus. Panormitanus. Sigismvndvs I. Polonorum rex, priuatas iniurias, obtrectationes, conuicia, & maledicta insolentiorum hominum ita contempsit, vt nunquam vindicaret, nec esset ob id deinceps ad beneficentiam in huiusmodi homines restrictior. Cromerus. TERROR EX OPINIONE INVADENTIS mali cuiuscunque. IN GENERE. E???, Terror subitus & vehemens Galeno dicitur 12. Meth. 5. seu potius ipsa Consternatio Terrorem subsequens. Asiani Europaeis timidiores sunt, mansuetiores tamen, propter aequalitatem frigoris & caloris natiuam. Sed & propter leges. Multò maxima enim Asiae pars sub regibus est. Vbi autem non in sua potestate viuunt homines, neque sui iuris sunt, sed dominis subiecti, ibi non multum curant, quo modo se ad bellum praeparent, quin potius curant, vt ne bellicosi esse videantur. Periculorum enim magna est inaequalitas. Hi siquidem in militiam proficisci, labores???ue perferre, ac mortem oppetere pro dominis suis coguntur, relictis interim domi liberis, vxoribus, ac reliquis amicis. Quòd si viriliter & feliciter bellum gesserint, dominis inde commoda accedunt, eorum???ue facultates inde augentur: ipsis praeter pericula & caedes nihil demetitur. Deinde verò huiuscemodi hominum animos mansuescere necesse, est etiam propter inertiam bellicam & otium, cùm vt quis maximè natura virilis sit & animosus, legibus tamen à militari studio auertant. Hippocrates de Aëre, aquis, locis. Non immeritò mentis valetudini attribuuntur diuersissima vitia, summa confidentia, & contrà nimius metus in Caio Caesare. Nam qui Deos tantoperè contemneret, ad minima tonitrua & fulgura conniuere, caput obuoluere, ad verò maiora proripere se è strato, sub lectum???ue condere solebat. Peregrinatione quidem Siciliensi, irrisis multorum locorum mi raculis, repentè à Messana noctu profugit, Aetnaei verticis fumo ac murmure pauefactus. Aduersus Barbaros quoque minacissimus, cùm trans Rhenum inter angustias, densum???ue agmen iter essedo faceret, dicente quodam non mediocrem fore consternationem, sicundè hostis appareat, equum illicò conscendit: ac properè versus ad pontes, vt eos calonibus & impedimentis stipatos reperit, impatiens morae, per manus ac super capita hominum translatus est. Mox etiam audita rebellione Germaniae, fugam & subsidia fugae, classes apparabat: vno solatio acquiescens, transmarinas sibi superfuturas prouincias, si victores Alpium iuga vt Cimbri, vel etiam vrbem, vt Senones quondam occuparent. Vnde credo percussoribus eius posteà consilium natum, apud tumultuantes milites ementiendi ipsum sibi manus intulisse, nuncio malae pugnae perterritum. Suetonius. AB Intelligentijs terreri. Consule Tit. Ostentorum variorum, quatenus qui ea vident, animo percelluntur, f. 1383. Syri Samariam obsidentes, Israëlitas ad tantam annonae penuriam redegerant, vt nec infantibus parcerent. At diuinitùs panico terrore incusso, cùm Aegyptiorum regem aduentare metuerent, noctu omnes fuga dilapsi, castra cum ingenti praeda Israëlitis diripienda reliquerunt. Ex quarto Regum, capite septimo. Panici terrores existunt in castris, cùm subitò & equi & homines consternantur, nulla apparente causa. Pani autem sacra celebrare soleba̅t mulieres cum clamoribus. Et Menander in Dyscolo, negat hunc deum tacitè accedendum esse. Ea quorum causa non apparebat, Pani tribuebant. Existimatur enim hostium accessus esse: & prae tumultu armis arreptis inter sese pugnant. Theodorus Rhodiorum dux, in Commentarijs ait, optimum esse huiusmodi temporibus manere in armis, & quiescere: & ipse circumcursans clamabat, & per ministros denunciabat, vt omnes armati in tabernaculis manere̅t. Suidas. Pindarus in Nemeis scribit, non oportere fortibus viris vitio vertere, si fugiant in huiusmodi tumultu: [Greek words]. id est. In diuinis terroribus fugiunt & filij deorum. Narratur idem Deus concham illam tortilem ac turbinatam, quae Graeci [Greek words], id est, testudo dicitur, primus reperisse, eáque personans olim Titanas, contra quos bellabat, in fugam egisse. Erasmus in Adagijs. Osirim regem à Typhone fratre nefariè caesum quia subodorati erant, qui circa Chennin colebant Panes & Satyri, de???ue eo sermones seruerant, repentinos vulgi fluctus & pauores etiamnum inde Panicos vocant. Plutar. in Iside. Fuêre scriptores, qui tradiderunt, Hvnnos, postea quam Rhe mis in Gallia in omnes vbique tum in templo, tum in alijs vrbis locis repertos, truculenter satis saeuissent, atque prae dae ac direptioni vrbis animum adiecissent: vidisse in aëre coelestes acies dimicare, audîsse sonum fragorem???ue terribilem templum edere. Quibus signis exanimatos, à prae da abstinuisse, & ad diuersa quemque loca extra vrbem tremebundos fugisse. Vrbem deinde diu vacuam stetisse, tot martyrum caede con secratam. Faces ardentes supra ciuitatis verticem saepe ac diu visas: cantus coelestes auditos: ciues plerosque, qui metu tyrannorum aufugerant, visis tot signis diuinis???ue prodigijs, ac cognita hostium abitione, ad vrbem tandem reuertisse: & Nicasij episcopi, eius???ue sororis Eutropiae, caeterorum???ue martyrum corpora magnis lamentis atque lacrymis sepulturae tra didisse. Olahus cap. 10. in Atila. Anno imperij 18. Constans Imp. germanum suum fratrem Theodosium interfecit: cùm quidem antè offensus ab eo, opera Pauli patriarchae tonsum, diaconum fieri coëgisset, ab eo???ue ipse sancto poculo sacrosanctis mysterijs exceptus fuisset. Is ergo Theodosius à morte sua Constanti crebrò per quietem visus est habitu diaconi, poculum sanguine plenum porrigens, atque dicens: Bibe frater. Eius visi acerbitate victus infelix Imperator, statuit in Siciliam abire. Itaque in vrbe relinquens vxorem & tres filios, celocem conscendit: cum???ue soluisset, conuersus retrò, vrbem Imperij sedem conspuit. Cedrenus. Isaacivs Angelus Comnenus Imp. Vide fol. 1422. Mediolanensis quidam plebeius homo, cùm hora noctis tertia à labore rediret domum, vidit lemurem insequentem. Quam cùm effugere conaretur, ocyus citato pede abibat: sed à spectro captus, atque in terram proiectus, exclamare nitebatur, sed non poterat. Tandem cùm diu in terra cum larua volutatus esset, inuentus à praetereuntibus quibusdam semiuiuus domum relatus est, & octo diebus perijt. Cardanus de Subtilitate, lib. de Mirabilibus. A`` TYRANNIS. Vitoldi Lituaniae ducis crudelitatem adeò expauit, Gens alioqui ferox, & mortis contemtrix, vt multi eius imperium secuti, vltrò sine carnifice vitam finierint, veneno aut laqueo. Aeneas Syluius. ab Hostibvs. Vide locum Stratagematum, Terrere hostes, f. 1867. Minis. Boleslavs I. Opoliensis dux, à Cracouie̅sibus, qui ad ipsum defecerant in vrbem intromissus, minis Vladislai Loctici adeò territus est, vt eam desereret, breui???ue pòst moreretur. Anno Christi 1313. H. Henninges in Geneal. Aduentu hostium terreri. Amorraeorvm reges omnes, & Cananaei, cùm audissent, Israëlitas siccis pedibus Iordanem superasse, incredibili terrore exanimati sunt. Iosua cap. 5. P. Scipionis traiectus in Africam Carthaginensibvs nu̅ciatus, sic ciuitatem turbauit, vt conclamatum esse ad arma, stationes???ue in portis muris???ue dispositas, quidam auctores sint. Nam à M. Regulo vsque ad eum diem quinquaginta pro [93] pè annorum intercesserat spacium, ex quo nullus imperator Romanus cum valido exercitu terra̅ Africam intrauerat. Augebat etiam terrorem Scipionis nomen, cui Carthaginenses quem ducem aut opponerent, aut parem arbitrarentur, non reperiebant. Auctor vitae Scipionis. Quum anao 1536. Carolvs V. Caesar & Galliae rex Franciscvs, hortatu Pauli III. Pontificis ad Nicaeam Prouinciae vrbem, in colloquium venturi crederentur: & de perpetuae pacis ineundae ratione vtrinque legationes mitterentur: in ipso Villafranchae portu, vbi Caesariana classis stabat, accidit, vt cùm nonnulli sub meridiem otiosè maria & colles à tergo, in altissima Alpium iuga assurgentes, prospectarent, densam nubem fumi instar, in altum eleuatam conspicerent, & plerique aduenta̅tis Turcicae classis ad opprimendos summos Christiani nominis principes signum id esse suspicarentur. Magno ob id tumultu & trepidatione orta, tandem compertum est, à Villico eam nubem densi pulueris, quae fumi speciem referret, excitatam fuisse, quum ille in area fabarum aceruum cribrando & ventilando à siliquis secerneret. Ergo omnes ex summa trepidatione in risum & cachinnos soluti sunt: sic vt ipsorum principum & ducum intellecta praeproperae credulitatis contumelia, non obscurus pudor mentes perfunderet, atque inauditae trepidationis inanis metus iocosis omnium sermonibus celebraretur. Iouius libro trigesimoseptimo Histor. Aspectu. Exploratores duodecim Israëlitarum à Mose in Chananaeam missi, cùm Chananaeorum opes & vires, vrbes munitas, solifertilitatem, corporum proceritatem vidissent, timore correpti, posteaquam ad suos redierunt, eis dissuaserunt, ne terram illam inuaderent: solo Calebo & Iosua exceptis. Numeri 13. Troiani prodeuntem videntes Aiacem, armis fulgentibus coruscum, singulari certamine cum Hectore pugnaturum, regi suo metuentes tremuisse perhibentur. Iliad. ???. [Greek words]. Sed & ipsi Hectori cor palpitabat: [Greek words]. Qvidam natura timidus, audita Herculis fama abdiderat se prae metu in specum quandam: deinde cùm aliquando prospectaret, & Herculem fortè fortuna praetereuntem vidisset, immodico metu exanimatus est, ac protinùs diriguit, in saxum versus, quod ad huc visitur specie viri, velut à specu prospicie̅tis. Vnde [Greek words], saxum illud voca̅t. Hinc prouerbium, [Greek words]. Suidas. Pyrrhus Epirotarum rex, Argos ingressus, suis cedentibus, de fenestra dimissis saxis ad terram prostratus fuit. Humi autem iacens, à Zotypo inuentus, cùm vt caput adimeret galeam ei Zotypus detraxisset, parùm abfuit, quin inuiolatus ab eo relinqueretur, adeò Pyrrhi conspectu perterritus est. Caeterùm facinoris horrorem vincente auaritia, Zotypus ob praemium quod inde sperabat, ad amputandum caput reuersus, adeò verenter manum operi apposuit, vt vultum conspicere non auderet, sed citis ictibus gladio collum & pro collo interdum os ipsum percutiens, vix tandem caput amputare potuerit. Plutarchus. Ad C. Marium in Minturnensi carcere intromissus Cimber quidam, vt eum trucidaret, solo illius aspectu sic territus fertur, vt re infecta reuerti cogeretur. Etsi alij vocem ab illo auditam tradant, à Mario abstinere iubentem. Idem. Clamore, Strepitu. Lacedae monij in acie fundis & neruis quibusda̅ violenter concussis, & strepitum horrendum edentibus, Hostibvs metum incutere consueuerant. Erasmus in Adagijs. Romani sub pugnae initio adeò magnis clamoribus obstrepebant, vt Iosephus coactus sit Hebraeorvm suorum militum aures obstruere, ne vel strepitu terrerentur, aut attoniti fierent. Cardanus de Subtilitate, lib. de Anima & intell. Cùm Arnulphi Imp. (qui à pontifice Formoso propter seditionem ciuium vocatus fuerat) milites Germani léporem versus vrbem fugientem insequeretur cum clamore: Romani eos ad oppugnationem accedere suspicantes muros reliquêre. Quo conspecto Germani propugnatoribus vacua moenia occupauêre. Sigebertus anno 900. Nomine. Garsias Sancij F. rex Nauarrae dictus est Tremulosus, eò quòd quando rumores belli audiebat, vel debebat in praelio experiri, à principio totus tremebat: etsi posteà animosissimè persistebat. Rodericus Toletanus libro 5. rerum Hispan. capite 23. Imper. Phocas Narsetem insignem & egregium ducem contra iuramentum viuum combussit, qui tam formidabilis fuerat Persis, vt pueros ij quoque suos nominando Narsete terrerent. Cedrenus. Stephanus II. Vngarorum rex formidolosus vsq; adeò Graecis Mysis???ue est habitus, vt ad mentionem Stephani regis, vagientes peruicaciùs infantes prae formidine conticescere̅t, Bonfinius lib. 6. Dec. 2. Apud Tvrcas Ioannis Huniadis, ducis fortissimi, nomen vsqueadeò fuit terrificum, vt nutrices ad comprimendos infan tulorum vagitus, Huniadem adesse confingere̅t. Aeneas Syluius cap. 5. Europae. Pariter Austriacae matres Mathiae Vngariae regis nomine infantibus terrorem incutere solebant acclamantes, Mathiasske kompt. Apparatu. Palaestini contra Israëlitas castris positis, cùm eos arcam Silunte in castra portasse audirent, metu maximo consternati sunt, memoria repetentes, qúaenam Iosua hac arca comitatus patrasset. At receptis tamen animis, Israëlitas magna clade affecerunt, & arcam ceperunt. 1. Reg. 4. M. Marcello Syracusas oppugnante, Archimedes omnes illius conatus arte sua elusit, tanta??? trepidatio cepit Romanos, vt si vel funiculum vel exiguum lignum ex muro conspexissent, eo ipso machinam aliquam mouere in ipsos vociferantes Archimedem, terga verterent, fugerent???ue. Itaque absistere Marcellus prorsus à conflictu & oppugnatione coactus, posuit spem reliquam in longa obsidione. Plutar. in Marcel. Victoria. Consule Tit. Fugae bellicae, f. 248. 2068. Atheniensibus duce Nicia foedè profligatis atque captis in Sicilia à Syracusanis, peregrinus quidam, qui in Pyraeum descenderat, & in tonstrina sedebat, quasi re Atheniensibvs iam nota, sermonem habuit de gestis illis. Tonsor, vbi audiuit, priùs quàm diuulgaretur apud alios, cursu contendit in vrbem: ac cùm ad archontas contulisset se, detulit ilicò ea dicta in foru̅. Pauore & trepidatione insecuta, archontes aduocata concione hominem produxêre. Qui interrogatus, de quo accepisset: cùm nihil certi haberet dicere, pro men dace & ciuitatis turbatore in rotam deligatus, & diu tortus est: donec aduenerunt, qui totam cladem ordine annunciarunt. Plutarchus in Nicia. Mithridatis Exercitvs, cùm in eum L. Lucullus arma mouisset: & in Armeniorum castris esset nunciatu̅, Menandrum, Menemachum atque Mironem, Mithridatis duces, qui pabulatoribus praesidio iuerant, à Lucullianis militibus fusos fuisse, adeò territus est exercitus, vt omnibus sua extra castra ferentibus, ob strepitum Mithridates excitaretur: tentorio???ue egressus, vt quídnam id esset inspiceret, à suis solus & pedes desertus est. Cùm autem ita omnia ob eam rem in castris perturbarentur, vt sublata imperij reuerentia, cui plus virium erat, is ex alieno plura raperet: atque praedandi initio à Mithridatis rebus facto, omnis eius preciosa supellex diriperetur: eò militaris temeritas progressa est, vt Dorylaus militaris praefectus ob id solùm occideretur, vt ei insignem vestem, quam habebat, milites adimerent. Ea militum perturbatïo, quae ipsorum dunta xat culpa orta erat, Lucullo vincendi rationem auxit. In qua clade non minùs Mithridates, quàm reliquus exercitus, cum omni castrensium rerum copia, quibus Armenij aut stultè timebant, aut eas in praedam vertebant, captus fuisset, nisi eum Ptolemaeus eunuchus in equum suum stae tim sustulisset. Fulgos. lib. 9. cap. 7. Sub Augusto Caesare, Germani, post Drusi interitum, Quintilij Vari, qui cum legionibus tribus ad praesidium prouinciae remanserat, libidinem & auaritiam pertaesi, Ariminio duce arma ceperunt, Quintilium???ue incautum in castris ius dicentem subito accessu, nullo interiecto certamine, cum tribus legionibus ceciderunt. Cuius cladis nuncius Romam perlatus, adeò ciuitatem perculit, vt excubiae sint in vrbe indictae, ne quis in summa trepidatione existeret tumultus. Et Augustus adeò ea legionum iactura affectus dicitur, vt per continuos tres menses barba capillo???ue submisso, nonnunquam caput foribus impingeret, vociferans, Quintili Vare redde legiones: diem???ue, quo clades illa accepta est, quotannis moestum & lugubrem habuit. Sabellicus libro nono, Enneade 6. ex Suetonio. Leo X. Pont. max. audito Sultani Memphitici excidio, litanias ac supplicationes publicas, in quibus homines nudatis pedibus incederent, Romae haberi curauit, contra Selimi Turcorum tyranni potentiam. Iouius. A`` Sicariis terreri. Caeso in Senatu Caesare progressus in medium M. Brutus, coniuratorum dux, institit verba facere, retinere???ue & confirmare Patres. At illi inconditè fugerunt trepidantes, fuítque circa fores impulsio & tumultus, nemine ijs instante vel agente. Quippe firmiter hoc decreuerant coniurati, neminem praetereà interficere, sed reuocare ad libertatem omnes. Inde ad Capitolium perrexeru̅t sanguinolentis manibus nu [94] dos praeferentes pugiones, ciues???ue vocauerunt ad libertatem. Primùm editi clamores sunt, & discursus tale factu̅ fortè comitans maiorem conciuit tumultum. Caeterùm vbi nulla praetereà caedes neque direptio rei vllius ex tabernis consecuta est, multi ad eos in Capitolium fidenter ex patribus & popularibus ascendêre. Plutar. in Caesare & Bruto. Io. Gorraevs, Parisiensis medicus, is qui praeclarum illud Medicinae Lexicon edidit, cùm à Meldunense episcopo valetudinis ergò accitus domum reuerteretur, ne quid periculi sibi, religionis nominis suspecto, à Parisiensibus sub crepusculum, quo vrbem ingressurus erat, crearetur (bello enim sacro tunc vniuersa ardebat Gallia) rheda Episcopi conscensa, in ea latebat. Parifienses quidam, creditores Episcopi, cùm debiti solutionem multo iam tempore frustra expectassent, rhedam inuadunt, bonis quae illic veherentur per viatorem interdicturi. Ea res tantum terroris Gorraeo, qui se ob religionem peti existimabat, incussit, vt in errorem mentis inciderit, nec nisi longo pòst tempore sanitati restitui potuerit. Huberti Langueti [Greek words]. Ab Animalibvs. Zeno Cittieus, quum canem inuadente̅ repulisset, reprehensus à quodam, quòd [Greek words] illa Stoica, quam profiteretur, indignum fecisset: Perdifficile est, inquit, prorsus hominem exuere. Laërtius lib. 9. cap. 5. T [Greek words], id est, Leonis vestigia quaeris: dicebatur olim in eum, qui verbis ferox esset, re timidus. Ductum ab apologo quopiam Aesopico, quo narrat Venatorem que̅dam pastorem obuium rogasse, nuncubi leonem vidisset, vt eum sibi commonstraret. Atque eum respondisse: Equidem tibi leonis vestigia mox ostendero: neq; enim procul absunt. Tum ille: Satis est, in quit, neque enim vltra quic quam requiro. Erasmus in Adagijs. Augustus Caesar deambulabat cum Diomede liberto suo. Effractis caueis aper proruperat, recta???ue ad Augustum tendere videbatur. Libertus, in quo formidinis quàm prudentiae plus erat, apprehenso Augusto, se post eum texit. Ea re Augustus neque irae, neque commoti animi aliqua signa ostendit. Suetonius. Heliogabalus ebrios Amicos plerunque claudebat, & subitò nocte leones, & leopardos, & vrsos exarmatos immittebat, ita vt expergefacti in cubiculo eodem, leones, vrsos, pardos, cum luce, vel quod est grauius nocte inuenirent: ex quo plerique exanimati sunt. Lampridius. Iacobo IV. Scotorum rege ad Galliarum regem Oratores missi (quoru̅ princeps erat Iacobus Ogiluius) in Noruegiam abrepti, quum in litus egressi essent, non ita longè in montibus homines, vt apparebat, villosos, ac quales vulgò pingunt, syluestres appellatos, discurrere viderunt. Mox ab incolis edocti sunt, belluas eas esse, humana effigie, mutas, homines insigni persequentes odio: caeterùm per lucem adeò meticulosas, vt nec in aspectum quidem prodire audeant: per noctem, villas gregatim inuadere, nisi eas deterrentes canes arceant, ad quorum latratum statim fugiunt: sin per noctem canis absit, effractis foribus, aedes irruentes, cùm tenebrae reuerentiam humani oris occultent, quicquid in ea est occidere ac deuorare. Sunt enim tam immani corporis robore, vt mediocris magnitudinis arbores manibus euellant radicitùs, & ramis inter sese depugnent. Qua re exterriti legati, factis per noctem ingentibus ignibus, ac vigilijs dispositis, vbi nulla accepta noxa illuxisset, postridie immania linquentes litora cursum suum laeti repetierunt. H. Boëthius in Scotia. Ferdinando Aragonio Neapolitanorum rege Canusium versus cum exercitu profecto, exploratores praemissi agmen ceruorum compascentium per noctem, quorum in ea regione belli tempore maxima est copia, animaduertentes, insigni errore Nicolaum Picininum cum Ioan. Andegauensi, qui regnum affectabat, & Tarentino principe se coniunxisse, & in armis instructos stare crediderunt regi???ue retulerunt. Ferdinandus, quòd tanto hosti imparem se esse metueret, exercitum retrò Barolum duxit. Pontanus libro secundo belli Neapolitani. Carolvs Molinaeus Iurisconsultus Parisiensis, Christophori Virtenbergici Principis liberalitate Tubingam docendi Iuris causa euocatus, in contubernium ciui cuidam vel inuito obtrusus est. Ciuis vt se eo onere liberaret, plurimos mures hinc inde venatus, domo intulit. Quibus conspectis, Molinaeus, qui naturali quadam antipathia mures oderat, domo properè excessit. A`` Gladio impendente, imminente, stricto. Damodes philosophus assentator, cùm Dionysij Syracusij tyranni potentiam & opes extolleret, beatam???ue diceret eius vitam, in tanta rerum opulentia: Dionysius eundem perendie vocauit ad coenam, gladium???ue seta ligatum supra caput eius appendi iussit. Quo ille statim inter coenandum conspecto, prae nimio superimminentis periculi metu, regalibus men sis abstinuit. Hoc pacto Dionysius tyrannos viuere, ac inter magnificos apparatus, imminentibus periculis cruciari significauit. Cicero in Tusculanis. Iphicrates capitis reus, iuuenes cum gladijs in iudicio collocauit: qui monstrantes capula Ivdicibvs, terrorem eis incusserunt, ita vt reum absoluerent. Polyaenus lib. 3. Capto à Brugensium plebe Maximiliano I. & multis ciuibus, qui eius partes fouebant, necatis, Nicolavs de Helst, pridem pensionarius, cum alijs accepit mortis sententiam: sed iam sub ictu gladij acclama̅te populo misericordiam, meruit vitam. Caeterùm mortis vicinae metu conceptum pallorem per totam reliquam vitam retinuit. Cranzius libro 13. capite 10. Saxoniae. A`` Fascibvs. Erant Romae Fabio Ambusto filiae duae, quarum maior Seruio Sulpitio, tum consulari potestate Tribuno nupserat: Licinio Stoloni altera, illustri quidem viro, sed plebeij ordinis. Erat fortè minor Fabia apud sororem, tempus???ue cum ea, vt fit, terebat. Accidit interea, vt lictores, qui magistratum praecedebant, ostium Tribuni, se domum recipientis, virgis de more percusserint. Quo sonitu exterrita minor Fabia, consuetudinis ignara, ludibrio fuit sorori, vrbanarum???ue reum rudis iudicata. Qui contemtus postmodum magnos in vrbe concitauit motus. Sabel. lib. 2. Enn. 4. A`` Tonitrv, Eclipsi. Archelavs Macedonum rex in Solis deliquio, rerum naturae ignarus, & pauore attonitus, festinantiùs occludi regiam imperauit, & quod assolebat in magno plerunque moerore, comam filio decuti iussit. Caelius libro septimo, capite 18. Lect. Antiq. Bello Macedonico, quo Perses rex debellatus fuit, ingens Solis defectus contigit, quo non Macedones tantùm regni sui excidium metuentes, verumetiam Romani ipsi vehementer territi fuêre, quo ad Sulpitius Gallus ex astronomia petitis rationibus Romanos suos confirmauit. Plutarchus in Aemilio. Avgvstvs Caesar tonitrua & fulgura paulò infirmiùs expauescebat: vt semper & vbique pellem vituli marini circumferret, pro remedio: atque ad omnem maioris tempestatis suspicionem, in abditum & concameratum locum se reciperet: consternatus olim per nocturnum iter transcursu fulguris. Suetonius. Tiberivm principem tonante coelo coronari lauro solitum ferunt contra fulminum metus. Plin. lib. 15. cap. vlt. C. Caligvla, qui Deos alioqui contemnebat, ad minima tonitrua & fulgura conniuere, caput obuoluere, ad verò maiora proripere se è strato, lub lectum???ue condere solebat. Suetonius in Caligula. Alexander III. Pontifex in Fra̅cia agebat, vt aduersus Imperatorem Fridericum l. sibi conciliaret caeteras nationes. Apud Senonas die Parasceues, quu̅ faceret diuinum officium, horribiles factae sunt tenebrae: & dum lector passi onem Dominicam personaret, perueniret???ue ad eum locum, Consummatum est, fulgur tam stupe̅dum cecidit, & tantus fragor intonuit, vt Alexander dimisso altari, & Lector omissa passione, ac omnes qui aderant, fuga sibi consulerent. Cranzius libro 6. Metrop. cap. 46. Franc. Petrarchra tonitrua & fulgura mirificè expauescebat. Hier. Squarzaficus. Venceslavs IV. Boëmorum rex, fulgura & tonitrua adeò expauescebat, vt assiduè reliquias Sanctorum circumferret: & si copia templi vicini aderat, in illud se penetrabat, admotus???ue altaribus, Deum auxiliatorem deprecabatur. Dubrauius. Philippvs Vicecomes fuit natura pertimidus vsqueadeò, vt vel mediocri tonitru audito formidine quateretur. & subterraneas latebras amenti similis quaeritaret. Iouius in Philippo. Ab Aqva, Navfragio. Aristippvs Socraticus philosophus cùm in mari periclitaretur, expalluit. Eam ob causam cùm miles quidam ei insultaret, quòd parùm philosophicè se gessisse videretur, cùm ipse nihil metueret: respondit: Non eadem causa tibi atq; mihi fuit metuendi. Tu pro anima nebulonis sollicitus non fuisti, ego autem pro anima philosophi. Aelianus libro nono Var. histor. & Gellius libro decimonono, capite primo, vbi [Greek words] quidem mali Stoicos moueri asserit, tanquam homines, at [Greek words] non addere. Repetit D. Augustinus lib, 9. de ciuit. Dei, cap. 4. A`` Cardvis. Carolo Burgundo cum Proceribus Francoru̅ Ludouicum XI. regem Parisiis obsidente, nocte intempesta vigiles castrorum audiuêre vocem cuiusdam, qui diceret, se à certis hominibus, quos nominabat, & studiosis Ducum missum esse, vt nunciaret eis, statuisse Regem summo mane omnibus copijs in tria agmina diuisis eorum castra oppugnare: proinde sibi cauerent, ne incauti opprimerentur. Excitati statim exercitus, vt arma caperent, missi???ue Sole orto exploratores, retulerunt vidisse se ingentem vim hastatorum. Iterum missi alij equites, idera confirmarunt. Multo tandem die caligine discussa, liquidior lux errorem aperuit: Carduos scilicet, quibus suburbanus ager vestitur, hastas timidis visos esse. Aemilius libro decimo. A`` Statvis. Cassander Antipatri F. cùm Alexandrum Magnum Babylone conuenisset, ei???ue ob suspicionem insidiarum parùm gratus esse videretur: ingenti terrore correptus fuit, suspicionem regis metuens: vsqueadeò vt insecutis temporibus regnum Macedoniae obtinens, & Graeciae dominus, cùm Delphis inambularet, contemplaretur???ue statuas, simulacro conspecto Alexandri, subitò horrore toto contremuerit corpore, & ad illius imaginis conspectum aestua̅s aegrè collegerit se. Plutarchus in Alexandro. TERRORIS VACVITAS. IMPERTERRITI. Facit haec Animi tranquillitas ad toleranda simul & propulsanda mala constantes & fortes. Proinde ex Fortitudine tolerante & propulsante locus iste illustretur, fol. 2156. 2672. A`` Spectris non terreri. Hilarionem abbatem, adolescentulum, in solitudine habitantem, tota nocte quaerirantes latrones inuenire nequiuerunt. Vt autem illuxit, inuentum de improuiso circunstetêre. Quid tu hîc, inquiunt, adolescens, si te adorirentur latrones? Nudus latrones non timet, respondit. At si vitae, aiunt, intentaretur periculum? Nec id quidem timet, inquit, qui paratus est mori. Tunc illi stupentes, propositum mutant, crimen confitentur: veniam poscunt, & impetrant. Sabellicus libro 8. capite. 8. AB Hostibvs non terreri. Pyrrhvs Epirotarum rex etiam in conflictu à belli terroribus minimè mouebatur. Verùm manibus & corpore intentus in praelium, cum ijs in quos inciderat, dimicabat strenuè: neque turbabatur animo tamen, neque destituebatur mente: verùm vt si extra pugnam esset, gubernabat bonis consilijs certamen, atque accurrebat ipse, vbicunque laborari videret, ad ferendum auxilium. Plutar. in Pyrrho. Vitige Romam obsidente, cùm intercisis aquaeductibus, neque lauari, neque potare multitudo posset, ac praetereà moenibus custo diendis inuigilare assiduè cogeretur, atque agros & tecta sua vti à Gotthis ex moenibus prospectaret, aegrè ferre cepit, quòd tantis malis insons afficeretur. Itaque Belisario liberiùs maledicere, quòd sine idoneo praesidio ausus esset cum Gotthis bellum suscipere, atque eadem etiam senatores ei exprobrare. Quibus rebus cognitis, Vitiges, vt res Romanas maiore tumultu misceret, oratores in vrbem misit, qui ad Belisarium, praesentibus senatoribus, & exercitus ducibus, ita loquuti sunt: Si viribus suis confisus hoc bellum intulisset, posse eum è muris Gotthorum copias cum suis comparare: si audacia, fore, vt breui temeritatis suae poeniteret. Proinde ne Romanos diutiùs miseros haberet, quos Theodericus flore̅tissimos esse & beatissimos voluisset: nec regi Italorum atque Gotthorum resisteret, cùm ipse inclusus, ac de se solicitus Romae sederet: Vitigem liberam ipsi abeundi potestatem permittere, Romanis, venia proditionis facta, pristina̅ benignitatem spondere. Quibus Belisarius: Belli arbitrium non in eorum esse potestate, sed sua: se autem daturum operam, vt Gotthi vix locum inter senticeta ad caput occulendum reperiant: se, cùm Romam cepit, alienum nihil occupauisse: Gotthos praedonum more eam cepisse, atque inuitis pristinis possessoribus, tenuisse: falli autem, si se eam recuperaturos sperent: eius certè voti, viuente Belisario, compotes non futuros. Romanis tacentibus, neque ad ea, quae de proditione illi dixerant, respondentibus: Fidelius vir antiquae virtutis Gotthos irrisit, & ea, quae dixerant, refutauit. Legati in castra reuersi, roganti Vitigi, quo animo esset Belisarius, nunquam eum metu cessurum asseruerunt. Itaque animum ad oppugnationem vrbis adiecit. Sigonius libro decimooctauo Imp. occid. Danos milites, nec pugni, nec clauae ictu excepro oculos clau dere solitos, ex Saxonis lib. 10. Vide Tit. Explorare Fortitudinem, fol. 158. Ab Animalibvs. C. Fabricivs Lucinus legatus missus ad Pyrrhum regem, elephanti barritu nihil territus. Vide fol. 2158. Activs Vicecomes, quum patris Galeacij iussu Castruccio, Pistorium vrbem à Florentinis occupatam armis recuperaturo, opem laturus Apenninum transijsset, descendens equo requiescebat. Ibi ingens vipera nullo eomite aduertente in galeam iuxtà positam irrepsit. Quam cùm mox capiti reponeret, innocuo lapsu per decoras interriti ducis genas illa descendit. Eam à nemine laedi passus animosus adolescens, ad omen geminae victoriae traxit: hinc praecipuè, quòd ipse pro signo bellico vipera vteretur. Iouius in vita Actij ex Francisco Petrarcha. Excommvnicatione. Bonifacius IIX. Pontifex Philippvm Pulcrum Francorum regem, quòd sacram militiam detrectaret, vel potius quòd LX. aureorum millia promissa non exolueret, hostem iudicauit: Franciae sacris interdixit: Francorum regnum, velut solio vacuo, iuri ditioni???ue imperij Augustorum???ue attribuere adiudicare???ue ac addicere se effatus: quod???ue ad eam vsque diem denegarat, Albertum aliquot antè annis electum, tunc primùm Caesarem appellauit. Conuênit vt Albertus Pulcrum regno exuere conaretur, ac Fra̅cos ad imperij venerationem, leges???ue ab Augustis accipiendas euocare. Contractis Rex Lutetiam Patribus, commemorauit Bonifacij in se Franciámque noui exempli decretum: sed eum Pontifi em max. non esse, ea???ue de re cognoscenda sacrosanctam sedem suo antistite tunc viduam appellate. Ad hoc proceribus coactis: Interrogo vos, inquit, cuínam fidelitatem praestare ius fas???ue sit: ac cuiúsnam beneficio vnusquisque vestrúm oppida, dominatus, imperia, honores habeat? Vndique consentiente voce responsum: Illius vnius se benefi ciarios esse, pro???ue eius gloria, imperio, salute, mortem oppetituros, memore fidei suae, ac regiae maiestatis. Non multò pòst Sarra Columna Francorum auxilio Pontificem cepit. Aemilius lib. 8. Petrvs Aragonum rex, Carolum Andegauensem Siciliae regno deiecerat. Martinus IV. Pontifex maximus Petrum nominatim numero impiorum habendum sanxit: sacrum in eum bellum decreuit: ius regni etiam Tarraconensis ei abrogauit: id???ue Carolo Valesij Comiti, Philippi III. regis Franci ex so rore Petri filio attribuit, ne in aliena̅ cognationem transferri sceptrum populares conquererentur: eos???ue à vinculo fidelitatis, iuris???ue iurandi religione soluit, qua se Petro obligarant. Milites, vt sacra militia, Cruce pro insigni belli vtebantur. Petrus, quia Pontifex ei nomen Regium sanctione abrogarat, vetuerat???ue ei Regi adscribi, per superbam ludificationem, Pater duorum Regnorum, maris??? dominus, scribebat. Anno Christi 1285. Aemilius lib. 5. In obsidione Nouariensi, quò auctoritate armis???ue sacratis, humanis viribus fauorem conciliarent, Veneti cum Ludouico Sfortia à Pontifice Alexandro VI. impetrarunt, vt is fecialem vnum ex ijs, qui clauam argenteam praeferunt, ad Carolum IIX. Galliae regem tunc Vercellis subsistentem mitteret, qui ei praeciperet, intra decimum diem ipse cum eis copijs, quas secum haberet, Italia discederet, aliud item breue temporis spacium praestituit, quo suos omnes à Neapolitano regno deduceret: alioqui poenis illis, quas Ecclesia minari solet, propositis, sese Romam coram ipso sisteret: quo remedio Pontifices olim veteres vsi sunt. Ille verò irridens man datum respondit: se Neapoli red euntem, quò ei pedes reuerenter oscularetur, Romam venisse, sed Pontificem ibi expectare noluisse: se mirari, eum nunc tantoperè, vt Romam veniat, vrgere: verùm tamen vt ei pareat, in id incumbere, vt sibi viam, quae Romam ducit, aperiat: rogare ne frustrà hoc incommodi suscipiat, se expectare in vrbe ne grauetur. Guicciardinus lib. 2. Morte. Vide locum, Mortis tolerantia, f. 2164. Exilio. C. Martivs Coriolanus perpetui exilij poena à populo Rom. damnatus, imperterritus & infractus gestu, & incessu, & vultu constans, in summa perturbatione senatus, nihil fortuna sua motus visus est: non ratione aut animi lenitate, aut quo casum suum ferret modicè, sed quòd esset ita oppressus & indignatione, quam plerique nesciunt aegritudinem esse. Plutar. in Coriolano. MOEROR, LVCTVS. OB PERICVLVM imminens. Cùm audisset Mardochaevs iniquam sententiam contra Iudaeos prolatam, scidit vestimenta sua, & indutus est sacco, spargens cinerem capiti suo, & cum eiulatu clamans, animi sui amaritudinem ostendebat. In omnibus quoque prouincijs, ad quas crudele regis edictum peruenerat, planctus ingens erat apud Iudaeos, ieiunium, vlulatus & fletus. Esther cap. 4. OB MORTEM. Respectu Personarvm. Ingenere. Legislatorem Lyciorvm praescripsisse ferunt ciuibus suis, quando lugerent, vt stola velati muliebri lugerent. quo demonstraret, esse luctum muliebre quid, atque à dignitate virili alienum, & ab ijs, qui ingenuas artes profiteantur. Plutarchus in oratione consolatoria, & Valer. Maximus libro secundo, capite primo. Sunt ad luctum feminae quàm viri proniores, barbari quàm Graeci, deteriores quàm meliores: atque inter ipsos barbaros non fortissimi Galli, Galatae, omnes???ue qui spirituum sunt virilium pleni: sed Aegyptii, Syri, Lydi, & quotquot horum similes sunt. Nam eorum aliquos tradunt historiae in foueas abdere se, ibi???ue complures dies haerere, ne Solis lumen aspiciant: quòd eo quoque, qui defunctus est, sit orbatus. Plu tarchus in consol. ad Apol. Pavla Romana vidua, quae in contemtu ciborum summam habebat pertinaciam, in luctu mitis erat, tamen suorum mortibus frangebatur, maximè liberorum. nam & in viri & filiarum dormitione, semper periclitata est. Et cùm os stomachum??? signaret, & matris dolorem crucis niteretur impressione lenire: superabatur affectu, & credulam mentem, parentis viscera consternabant: animo???ue vincens, fragilitate corporis vincebatur. Quam semel languor arripiens, longo tempore possidebat, vt & amicis inquietudiné, & sibi discrimina offerret. In quo illa laetabatur, per momenta commemorans: Miser ego homo, quis me liberabit corpore mortis huius? Hieron. in epitaphio Paulae. Doctorum hominum. Linum Vraniae & Amphimari filium, Musices gloria praestantem, & Apollini se conferentem, Apollo occidit. Eius mortem non Graeci tantùm, sed & Barbari luxerunt. Aegyptij enim ab illius nomine carmen lugubre Emanerum dixêre, quod Graeci Linum, Pamphus Athenienfis poëta Oetolinum, id est, Flebilelinum appellauit. Meminit & Homerus in Scuto Achillis cantionis Lini. Sappho Adonim simul & Oetolinum decantauit. Diuersus ab hoc est iunior Linus, Ismenij F. ab Hercule, cuius in musicis praeceptor erat, occisus. Pausanias in Boeoticis. Principum, Ducum. Praeclarum studium Hebraicae fuit gentis in Mosen, qui populum ex Aegypto educcum in libertatem asseruit. Eum enim vita defunctum, & in monte Nabone diuinitùs sepultu̅, vniuersa multitudo tricenos luxit dies: diutiùs luctura (vt cre dere fas est) nisi mos gentis obstitisset. Sabell. lib. 10. cap. 14. ex Deuteronomij cap. 34. Aron cùm in montem Horem cum Mose ascendisset, ex Domini iussu, & à Mose vestimentis sacerdotalibus exutus, & Eleazarus filius ijs indutus fuisset, mortuus est in montis cacumine: eum???ue Israelitab per triginta dies deplorarunt. Numeri 20. Saulum, qui primus in Iudaea rex fuit, Philisteo bello cum filijs ad Gelboën montem interfectum, & ad ludibrium gentis crucis patibulo sublatum, Ivdaei noctu sustulerunt, cadauer funerarunt publico luctu in parte Galaaditanae terrae, ieiunio septem dierum omnis sexus & aetatis indicto. Sabellicus lib. 10. cap. 14. Iosias Iudaeorum rex cùm ex vulnere in praelio accepto obijsset, ab omnibus Ivdaeis deploratus fuit, & Hieremias propheta naeniam super eo composuit, omnes???ue cantores recepto more in naenijs Iosiae mentionem faciunt. 2. Paral. 35. Fleuerunt Ivdaei Iudam Macchabaeum, planctu magno dies multos, dicentes: Quomodo cecidit pote̅s, qui saluum faciebat Israël? 1. Machab. 9. Similitet Ionatham, cum duobus filijs & mille viris à Tryphone per insidias trucidatum. 1. Machab. 12. & 13. Matathiam quoque pontificem, qui solus sese impietati Antiochi regis opposuerat. 1. Machab. 2. Agrippa Iudaeorum rex, Caesariam veniens, solennes ludos celebrauit pro salute Caesaris. Procedens in theatrum amictus veste tota ex argento mirabili opere contexta, ab adulatoribus Deus co̅salutatus est: & mox supra caput suum bubonem nem fatalem videns, torminibus infestari cepit. Ibi confestim totus Popvlvs vnà cum vxoribus & liberis saccum indutus pro salute regis Deo supplicabat, omnia misce̅s lamentis & eiulatibus. Rex autem cruciatu per quinque continuos dies nihil remittente confectus, cum incredibili Caesariensium luctu vitam finijt. Iosephus lib. 19. cap. 7. Antiq. Aegyptii sui regis mortem communi moestitia lugent, vestes lacerant, templis clausis forum no̅ frequentant, festa solennia non agunt dies septuaginta duos, luto deturpantes capita, ac sindone subtus mammas cincti, vnà viri mulieres???ue ducenti fermè aut trece̅ti circumambulant, bis in die nouantes luctum, atque ad numerum cum cantu virtutes regis numerant. Cibis animantium, coctis???ue, ac vino, omni??? mensae apparatu per septuaginta duos dies abstinent: non lauacris, non vnguentis, non stratis lectis, non venereis vtuntur: sed tanquam defuncto filio per eos dies moerentes lugent. Diodorus Siculus lib. 1. cap. 6. Nisus, à quo appellationem Nisaea inuenit, Megaris regnans, ex Boeotia matrimonio sibi iunxit Onchesti filiam Abroten, Megarei sororem, mira sanè mulierem prudentia, & suprae caeteras castam. Hanc mortuam vltrò Megarenses luxerunt: ac Nisus, quo memoriam & gloriam eius sempiternam constitueret, stolam, qua amiciri illa solebat, ossibus eius induci, eam???ue stolam illius causa Aphabroma dixit. Et profectò huius mulieris gloriae Deus fauit. Nam cùm mutare vestes saepè instituerent feminae Megarenses, oraculo interdixit. Plutar. in quaest. Graecis. Apud Graecos vsurpatur, vt imperatore aut duce fato perfunctis, funus efferatur solenni pompa & apparatu regio: captiui???ue & milites circa rogum digladientur, oues???ue & boues mactentur. Vt???ue in omnem formam luctus concedatur, equi viri???ue tondeantur, propugnacula è moenibus diruantur, templa lapidentur, arae subuertantur, Lares abijciantur, partus exponantur, cibo abstineant, ignis extinguatur. Alexander lib. 3. cap. 7. Regibus Spartanorum defunctis, equites per vniuersam Laconiam obitum regis enunciant: feminae per vrbem circumeuntes, ollas pulsitant. Cum???ue hoc fit, necesse est ex singulis domibus duos ingenuos, marem ac feminam, luctu foedari, magnis poenis (nisi hoc faciant) impositis. Est autem circa funus regum eadem ferè consuetudo Lacedaemoniis, quae bar baris Asianis. Posteaquam enim mortem obijt rex, oportet eius exequijs adesse ex omni regione necessarios quosq; Spartiatarum, qui sunt numero vicinorum. Quorum posteaquam multa millia in vnum coacta sunt, promiscuè cum mulieribus & seruis frontes suas intrepidè pungunt, & vlulatu immenso vtuntur, vltimum quenque regum dicentes semper fuisse optimum. Qui verò regum in bello perijt, eius simulacru̅ cùm expresserunt, in toro efferunt. Cuius tumulatione decem dies iustitium est: nullus???ue magistratuum consessus, sed luctus perpetuus. Herod. lib. 6. P. Val. Poplicola ciuitatis longè princeps, tam pauper decessit, vt quu̅ funeri sumptus deesset, publica sit pecunia elatus. Luxêre eum Matronae Rom. vt Brutum, auro & purpura per annum abstinentes. Sabel. lib. 8. Enn. 2. Quo defunctus est Germanicus Drusi F. die, lapidata sunt à Popvlo Rom. templa, subuersae deûm arae, Lares à quibusdam familiares in publicum abiecti, partus coniugum expositi. Quin & Barbaros ferunt, quibus intestinum, quibus???ue aduersus Romanos bellum esset, velut in domestico communíque moerore, côsensisse ad inducias: Regulos quosda̅ barbam posuisse, & vxorum capita rafisse, ad indicium maximi luctus: Regum etiam regem & exercitatione venandi, & conuictu Megistanum abstinuisse, quod apud Parthos iustitij instar est. Suetonius in Caligula. Otho Imp. duobus facinoribus altero flagitiosissimo, interfecto Galba, altero egregio, quòd belli ciuilis taedio sese interfecit, tantun dem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae. Idcircò multi Milites, pedes ac manus iacentis exosculati cu̅ lacry mis, haud procul à rogo seipsos interfecerunt. Multi etiam absentes accepto mortis nuncio, prae dolore vim suae vitae attulerunt. Suetonius. Mortuo Tito Imp. Senatvs Rom. circa vespera̅ ipsius nunciata morte irruit in curiam, quasi perpetuo custode orbatum terrarum orbem defleturus: tantas???ue ei laudes congessit, quantas nec viuo vnquam, atque praesenti. Mox???ue inter diuos relatus est, teste Eutropio. M. Antoninus Philosophus Imp. defunctus fato, magnu̅ Omnibvs reliquit desiderium, posteris memoriam virtutis sempiternam. Eius morte vulgata, incredibilis luctus exercitum occupauit. Nulla adhaec fuit gens aut populus Romanae ditionis, qui in eius morte non lacrymas dederit: alij parentem, alij principem omnium, qui vnquam fuerant, aut esse poterant, optimum praedica̅tes. Sabellicus libro quarto, Enneade septima. Vix dici potest, quantum Vrbs M. Antonini Pij Imp. audito mortis nuncio, publico luctu confusa moerorem induerit: Senatus atra veste ornatus collacrymarit. Et, quod de Romulo creditum est, omnes pari co̅sensu praesumserunt Mareum coelo receptum esse. Ob cuius honorem templa, columnae, multa??? alia decreta sunt, hodie??? statua eius apud basilicam Lateranensem, vbi natus & educatus creditur, Pacificatoris equestris cernitur. Cuspinianus. Pertinacem Imp. licet milites & aulici odio haberent, Popvlvs tamen Rom. eius mortem indignissimè tulit. Et id circo à militibus interfecto Diui nomen decretum est. Ob cuius laudem ingeminatis adusq; defectum plausibus acclamatu̅ est: Pertinace imperante securi viximus, neminem timuim???, patre pio, ???tre Senatus, patre omnium bonorum. Caput eius conto fixum milites, qui eum occiderant, per vrbem in castra pertulerunt. Reliquiae eius recuperato capite in sepulcro aui vxoris locatae sunt. Et Iulianus successor illius, corp??? eius honorificentissimè funerauit, cùm per Senatu̅ & Populum in deos esset relatus. Ludi dehinc Circenses ei sunt facti, & flamines creati, Heluiani appellati. Cuspinianus. Co̅stantino Magno in suburbano Nicomediae Accirone mortuo, Milites, qui custodiae corporis assistebant, abscissis vestibus, humi corpora proiecerunt, atque illisis muro capitibus nullis questibus pepercerunt, quos in tali casu ingens suggerere dolor posset. Quos praefecti, & centuriones, atq; omnes subinde milites sunt sequuti, flebilibus vocibus ide̅tidem conseruatorem, custodem, ac parentem se amisisse testa̅tes. Quin etiam ciues per vrbem vagi, ac furentibus similes, altissimis eiulatibus moerorem suum, cuius magnitudinem capere non poterant, ediderunt: reliqui demisso vultu in cessêre tanquam attoniti, singuli praecipua se calamitate affectos querentes, ac semet, tanquam tum demum omnibus humanae vitae spoliatos muneribus, deplorantes. Romae nullus dolori, moestitiae???ue à senatu, populo???ue modus est factus. nam & balneas occluserunt, & foris, ac ludis abstinuerunt, & omnino omnia, quae prosperis, laetis??? temporibus celebrari solita erant, intermiserunt. Caeterùm, vt se longè omnium miserrimos, qui tanto Imperatore orbati essent, fic ipsum beatissimum, iudicabant, qui vitam tanta cum gloria terminasset. Itaque ad caeteros honores, quos illi habuerunt, hunc quo que praecipuè tribuere, quod pictis excolentes tabellis ipsum super coelestes orbes in aethereo coetu considentem fecêre, & legatos ad Constantium F. destinarunt, petentes, vt cadauer eius ad se remitteret, atq; vrbem Romam clarissimis augustissimi regis exequijs honestaret. Sigonius lib. 5. Imp. occid. Balduinus III. Hierosolymorum rex, septem & viginti natus annos, cùm morte̅ obijsset sine vllis liberis, & à Berytho Hierosolymas efferretur, quòd in ea vrbe sepeliri voluerat: non eius regionis solùm Christiani homines lacrymis ipsius mortem prosecuti sunt, qui vndique spectandi gratia ad viam, qua ferebatur, concurrebant, verùm etiam multi Turci doloris ob eam mortem socios se praebuêre. Quinetiam cùm Noridanum Damascenorum Sultanum quidam monerent, praeclaram occasionem offerri, Christianos homines, qui in Syria degebant, dum rege carerent, atque in dolore versarentur, opprime̅di: mortui regis virtute motus Noridanus respondit, Nullo modo se assensurum, vt Christiani vexarentur, donec iusto dolore defunctum bonum regem suum prosequerentur: quem eiusmodi esse dicebat, vt ei similis in orbe reliquus nullus esset. Fulgosus lib. 2. c. 5. Vbi per vulgus fama mortis He̅rici V. Anglorvm regis praestantissimi peruasit, cuncti generatim subito dolore co̅ciderunt: quibus ita moeror omnes fermè mentis partes ademit, vt more insanientium, passim fortunam incusarent, quae ta̅tam gloriam patriae inuidisset. Polyd. lib. 22. Mortuo Gulielmo Scotoru̅ rege, Alexander II. filius successor per integrum annum ludos & conuiuia vetuit, & toto eo anno cum aulicis atratus incessit. H. Boëthius lib. 13. Boleslai primi Polonoru̅ regis morte vniuersa Polonia, optimè merito rege orbata, annum totum in luctu fuit, ita vt neq; conuiuia vlla, neq; choreae celebrarentur, neq; cultioribus vestibus quisquam nobilium virorum aut feminarum sese vestiret. Cromerus lib. 3. Valdemaro Danorum rege mortuo, exauditi sunt Matrvm miserabiles planctus, sparsis comis funeri occurrentiu̅, iteru̅ se pristinum seruitutis onus experturas dicentium, extinctu̅ illum qui ciuium capitibus captiuitatem detraxerit, qui patriam pirataru̅ metu liberauerit, maritimas???ue sedes perinde ac domesticas à praedonu̅ incursu tutas praestiterit. Agrestes quoque funebri ipsius pompa conspecta, rustico opere quo occupati erant relicto, consentaneis arua querelis replebant. Cui etiam vt supremi officij decus praestarent, funebri eius lecto humeros subijcere iucundum ducebant, euersam regis morte patriam, miseris???ue sibi commune funus, aut si quid funere tristius est, imminere plangentes. Pro cuius spiritu Absalon Lund???sis archiepiscopus vir toga militia??? clariss. sacra facturus, inter solennium verboru̅ nuncupationem doloris impotens, non temperauit fibi quo minus aram lacrymis rigaret, vix??? ad rem diuinam peragendam vocis aut manus ministerio sufficere valuit: quinetiam tantum aegritudinis animo contraxit, tam??? graui & periculosa valetudine subitò affici cepit, vt penè vitam cum sacrificio finiret. Saxo lib. 15. Vladislaus Vngariae & Boëmiae rex in apparatu nuptiaru̅ ann. 1458. mortuus Pragae, regia pompa elatus est, tanto Omnivm ploraru eiulatu???ue, vt totum templum Diui Venceslai lame̅tis & planctibus personaret. Maxima pars immaturam inexpectatam??? adolescentis adhuc regis mortem deplorabant. Multos regni ipsius mise ratio subibat, quod destitutu̅ certo haerede ad nouas rursus calamitates expositum cernebant. Aduenae verò omnes communem reipublicae Christianae fortunam, quasi vnà cum Ladislao concidisset, ante alia dolebant: vt qui cognitum haberent, tot & tantos principes non tam ad ornandas sua praesentia nuptias, quàm ad consultandum de expeditione contra Turcas suscipienda venturos fuisse. Eo die quo Parisios legatio ad deducenda̅ sponsam ingressa est, antequa̅ consideret, repentino de regis Pragae mortui interitu tabellario admonetur. Quo nuncio consternata, quum clàm Carolo VII. regi, generi necé indicasset, tanto principem illum dolore correptum fuisse aiunt, vt neque responsum dare, neque illam tristissimam abeuntem alloqui potuerit. Bonfinius libro octauo, Decad. 3. & Dubrauius libro 29. Ciuium. Antiochus, Syriae rex, occupata Hierosolyma, ciuib. caesis, templum profanauerat. Eam calamitatem Ivdaei luctu incredibili sunt prosecuti. 1. Machab. 1. Tobias manducauit panem cum luctu & tremore, corpus iugulati proximi sui in domo habens, quod contra regis edictum nocte sepelire volebat. Tobiae 2. Iuditham, Meraris F. quae Olofernem Bethuliam obfidentem astu circumuenit, & necauit, mortua̅ vniuersi Israelitae septem dies deplorarunt, & in Manassis viri sui tumulo sepeliuerunt. Iudithae 16. Bello contra Agathoclem Syracusiorum tyrannum à Carthagine̅sib. suscepto, cùm vniuersa classis Carthagine soluisset, & altum tenuisset, coorta repentè tempestas sexaginta triremes è medio sustulit, & ducentas ex frume̅tarijs nauib. corrupit. Caetera classis magnis vexata tempestatibus aegrè in Siciliam euasit. Perierunt illustrium Carthaginensium no̅ pauci, propter quos factum est, vt Vrbs publicum luctum susceperit. Nam soliti sunt, si quando maius infortunium vrbi co̅tigit, nigris pannis moenia tegere. Diod. lib. 10. Praeceptorum. Quum M. Antoninvs fleret educatorem suum mortuum, & adolescens ab aulicis ministris reuocaretur à declaratione pietatis erga nutriciu̅: Permittite, inquit Antoninus Verus Imp. prius illi vt homo sit: neq; enim vel philosophia vel imperium tollit affectus. Iulius Capitolinus. Amicorum Curauerunt Viri pij à Iudaeis lapidatum Stephanum, & fecerunt planctum magnum super eum. Act. 8. Hipparcho Euboico vita defuncto, Philippvs rex Macedonum prae se ferebat, quàm illius mortem acerbè ferret. Itaq; cuidam volenti dolorem ipsius mitigare, dicenti???: Attame̅ ille tempestiuè decessit, iam natu grandis. Sibi quidem ipsi, inquit Philippus, tempestiuè decessit, sed mihi praeproperè: mors enim illum anticipauit, priusqua̅ à me beneficium accepit, nostra dignum amicitia. Eras. lib. 4. Apoph. Ephestione, qui cu̅ Alexandro à pueris co̅iunctissimè vixerat, fato defuncto, Alexander mulis & equis detonsus, finitimarum vrbium pinnacula decussit, Glaucum medicum, quo absente Ephestio in theatro assam ex capro carne̅ ederat, hauserat??? psycteris vinum, velut eius mortis auctore̅, in crucem sustulit. Tibias & caetera instrumenta aliquandiu in castris canere vetuit, donec ex Hammonis Iouis oraculo diuinos illi honores vt Heroum vni indixit. Extulit eu̅ Alexander, quod à fide propemodum abhorreret, decem talentoru̅ milibus. Dein ad mitigandam doloris magnitudine̅ in Cusseos mouit, quorum puberes ad vnum interfectos velut inferias defuncto dedit. Sabell. lib. 6. Enn. 4. ex Plut. Pelopida, & Aeliano lib. 7. Variae historiae. Sophocles mortuo Euripide, atrata & pulla tunica se induit, & sine corona suas tragoedias actitari voluit. Gyrald. in 2. Tomo Hist. poët. Robertvs Brusius Scotorum regnum, ingenti praelio contra Eduardum II. Anglorum regem victor, sibi confirmauerat. Caeterum cùm in eo conflictu Aegidium Argentinensem Anglu̅ virum amiciss. amisisset, priuati doloris maiorem quàm publici gaudij rationé habuit, sic vt à nobilibus [98] obiurgaretur, quòd peregrini homìnis luctu patriae reuiuiscentis gaudia turbaret. H. Boëthius lib. 14. Hostium. David rex Saulum & Ionathanem eius filium in monte Gelboë caesos defleuit. 2. Regum 1. Idem mortem Abneris polemarchi, qui ab Isbosetho rege ad se defecerat, & à Ioabo aemulo perfidè interemtus fuerat, in dignissimè tulit, ita vt domum Ioabi diris fuerit insecutus, & cùm ei propter potentiam nocere non posset, coëgerit tamen, vt cum fratre Abisaeo laceratis vestibus & centone amictus, funus Abneris praecederet, & lugeret. Ipse rex cum vniuerso populo heretrum secutus, ad sepulcrum ingentem ploratum edidit, neque eo die cibum capere voluit. Qua re mirum in modum Israëlitarum animos sibi conciliauit. 2. Regum 3. Alexander Magnus Darij à se victi vxorem Statyram ex partu ob continui itineris laborem perijsse audiens, lacrymas emisit: & ad tabernaculum, in quo defunctae erat corpus, reuersus, familiariter cum matre Darij acerbum reginae casum deplorauit. Inde Sisingamben & filias consolatus, magnificentissimo rerum apparatu eam funerauit. Sabellicus libro 5. Ennead. 4. Agesilavs Laconum rex, cùm ex hostibus Corinthijs & Atheniensibus ingentem numerum interijsse accepisset, grauiter ingemiscens: Heu, inquit, Graeciam, quae tot viros intestino bello perdidit, quot vniuersis barbaris debeilandis satis esse poterat. Plut. in eius vita. Rom. matronae, ob insignem pietatem à C. Martio Coriolano matri exhibitam, eum, quamuis hostem & exulem, Antij lapidibus à Volscorum plebe obrutum, menses decem luxêre, vt Brutum & Poplicolam olim. Sabell. lib. 9. En. 2. C. Ivlivs Caesar victor in Aegyptum veniens, eum, qui caput Pompeij sibi obtulit, vt detestabilem auersatus est. Annulum cius accipiens illacrymauit: templum Indignationis statuit eodem loco: Achillam interfectorem, & Pothinum eunuchum consultorem interfecit. Plut. in Pompeio. Avgvstvs cognita M. Antonij morte ex Decreto eius ministro, qui gladium, quo se Antonius percusserat, in castra detulit, in intimam tabernaculi partem concessit, ibi??? vbertim fleuit mortem collegae & affinis sui, multarum rerum bellorum??? socij. Sab. lib. 9. En. 6. ex Plut. Antonio. Ioannis Huniadis morte per Gregorium Seruiae Despotum nunciata, Mahometvs II. Turcorum Imperat. totum penè diem moestus obmutuisse fertur, cùm mortem tanti viri, licet hostis, ob summam virtutem crudelissimus tyrannus doleret. Cuspinianus. Parentum. Iacobo patriarcha in Aegypto mortuo, 40. dierum spacio cadauer eius à medicis seruis Iosephi filij conditum fuit. Id enim erat conditurae spacium apud Aegyptios. Eum Aegyptij 70. dies defleuerunt. Quibus elapsis, obtinuit Iosephus à Pharaone, vt sibi cum omnibus suis, omnibus Aegyptijs senatoribus comitantibus, patrem in Chananae am in patrium sepulcrum deferre, ibi???ue ei iusta persoluere liceret. Concessit rex. Iosephus ergo cum maxima pompa patrem in patrio sepulchro è regione Mambre condidit, & ibi luctum dierum septem patri redintegrauit, in area Atadi, qui locus postea ab hoc luctu Aegyptiorum nomen habuit. Gen. 50. Q. Sertorivs nunciatis in Hispania matris fatis, fol. 3319. Regnerus Danorum rex ab Hella Britannorum rege victus & serpentibus obiectus, totius vitae suae cursum alta voce decantauit: tandem adieeit: Si succulae verris supplicium scirent, hauddubiè perrupta hara opem ferrent. Hella id ad filios Regneri pertinere coniectans, properè hominem liberari iussit. Caeterùm priusquam satellites accurrerent, veneno extinctus est. Eius mortis nuncium Ivarvs filius, dum fortè ludos ìnspectaret, accepit, nihilominus vultum in eodem habitu continens, non solùm nunciatam parentis cladem doloris dissimulatione suppressit, sed & attonitum rumore populum è theatro discedere vetuit. Syvardvs verò alter F. stupore attonitus, dum cogitabundus haeret, hastile quod manu gestabat, pedi absque vllo doloris sensu imprudens immisit. At Biornvs III. F. inter tesserarum iactus delato ad se paternae mortis nuncio, tanta vi correptum manu calculum pressit, vt tabulae quoque cruorem digitis extortum infunderet. Quod audiens Hella, Iuari constantiam reliquis duobus praetulit, & proinde eum vt paternae necis futurum vindicem non inani metu timere cepit. Is enim classe Britanniam inuadens, spacium arui, quantum equino tergore complectiposset, in pacis pignus obtinuit: sed corio in exiles corrigias scisso opportunum aedifica̅dae vrbi agrum complexus est. Interea Syuardus ac Biornus cum quadringentarum nauium classe superuenientes, bellum regi intulêre, captum???ue dorso in aquilae rapacissimae volucris figuram conscisso, insperso salè crudeliter necauêre. Saxo lib. 9. Liberorum. Occisis pueris per Herodem, Matres suos filios luxerunt, & impletum est, quod dictum est per Hieremiam prophetam: Vox in Rama audita est, ploratus & vlulatus multus, &c. Matthaei secundo. Apud Eurip. Supplicibus, Argivarvm matrum chorus introducitur, deplorantium caesos suos filios ad Thebas: [Greek words] [Greek words]; Eheu, quò labor meorum filiorum? vbi pernoctationum gratia? & educationes matris, somno???ue carentia oculorum ministeria? & car???pplicationes vultuum? Item: [Greek words] [Greek words]; Quem maiorem hoc inter homines dolorem inuenies, quàm liberos mortuos aspicere? [Greek words], id est, Niobes dolores, demaximis & acerbissimis malis dicebatur. Niobe filia Tantali, vxor Amphionis, filios habebat sex, totidem puellas. Eo successu insolens contemsit Latonam, quae non nisi duorum mater esset, Apollinis ac Dianae. Hanc fabulae narrant, post occisos liberos, prae dolore in saxum conuersam fuisse, hoc est, immodico dolore diriguisse. Id saxum, quod fabulae dedit occasionem, in Sipylo Phrygiae conspici tradit Homeri Scholiastes, lacrymarum fontes emittens. Ouidius Metam. lib. 6. Olympias Alexandri mater, cùm audiuisset, longo tempore iam filium sepulcro carere, grauiter ingemiscens, atque acerbissimè plorans: O`` fili, inquit, tu cùm in diuorum numerum referri volueris, & id perficere summo studio conatus sis, nu̅c neque illorum quidem, quorum omnibus mortalibus aequale & par ius est, particeps fieri potes, terrae, sepulturae???. & sit simul infortunium suum luxit, simul etiam fastum & inanem filij superbiam taxauit. Aelianus lib. 13. Variae hist. Solon profectus Miletum ad Thalem, mirum sibi videri dicebat, quòd Thales nuptias & sobolis procreationem negligeret. Thales nil quidem in praesens respondit, at quendam subornauit peregrinum, qui modò decimo die ab Athenis profectum se diceret: quaerenti??? Soloni, quid ibi noui esset, responderet: Nihil aliud, quàm quòd adolescens efferretur, filius clari viri & virtute inter ciues primi, longo??? iam spacio peregrinantis Solonis, cuius funus tota prosecuta esset ciuitas. Tum Solon falso metu exterritus, cepit caput caedere, alia??? & facere & dicere, quae moerore oppressi solent. Tum Thales represso Solone ridens, dixit: At haec me Solon à connubio deterruerunt & à liberis tollendis, quae te etiam infringunt virum constantissimum. Te verò haec nihil moueant: haec enim ficta sunt. Plut. in Solone. Idem cùm pòst ob verè defunctum filium vnicè lugeret, diceretur??? sibi à quopiam: At nihil proficis, respondit: Et propter hoc ipsum lacrymor, quia nihil proficio. Laërt. lib. 1. c. 3. Pericles quum animo infracto semper fuisset, amisso Paralo filio, magnitudine doloris victus, lacrymas vberes dedit, & eiulatus nunquam desinentes. Plut. Herodes Atticus, vir consularis, cùm à Stoico reprehenderetur, quòd parum viriliter mortem pueri ferret, respondit, Affectus hi nobis à natura sunt dati, vt in ijs moderandis pulcerrima fortitudinis exempla edamus. Vos aute̅ qui [Greek words] inanem affectatis, occasiones moderationi tollitis, simul???ue fortitudinis laudem omnem amittitis, quando ex homine stipitem & truncum quendam sensus expertem facere conamini. Gell. lib. 19. c. 12. Solymannvs II. Turcarum Sultanus, acerbè luxit obitu̅ filij Mahometis Caramaniae dynastae: ideò magnam ciborum copiam coqui curauit, & epulum funebre quibusuis, tam pauperibus, quàm opulentis, animae filij causa praebuit. Multa quoque mancipia sexus vtriusq; suo redemta pretio libertate donauit, & monumentum filio magnificum extruxit. A. C. 1544. H. Henninges in Geneal. Fratrum. Cato Vticensis, fratris Caepionis, qui in Asiatica peregrinatione Aeni in Thracia decesserat, mortem imbecilliùs quàm pro philosopho tulit, non lamentationibus solùm & cadaueris amplexibus, verùm etiam sumtu funeris & odorum magnificentia, & vestibus preciosis cum cadauere crematis. Plutarchus in eius vita. Selimvs audita morte fratris Mustaffae, à patre Solymanno strangulati, nuncium euangelij loco securi percussit. Vide Tit. Astus in astruendo imperiò. Antiochvs cognomento Hierax bello certabat de regno cum fratre Seleuco. Qui vt profligatus à Gallis nusquam apparuit, sed putabatur trucidatus: posita Antiochus purpura pallium pullum induit. Breui pòst allato esse incolumem fratrem, ob laetum nuncium dijs honorem habuit, ciuitates???ue suae ditionis sumere iussit coronas. Plut. in Apophth. Isis cùm cognouisset Osirim fratrem atq; maritum à Typho [99] ne fratre dolo caesum, totondit extemplò comam, vestem???ue lugubrem sumsit. Vnde hac quoque memoria vrbi nomen est Copto. Plut. in Iside. Coniugum. Abrahamvs patriarcha luxit Saram vxorem defunctam. Genesis vigesimoseptimo. Sic Isaacvs Rebeccam, Iacobvs Rachelem. Bacchius quidam Corinthius, Clytij Megarensium regis filiam vxorem duxerat. Ea defuncta Clytivs complures virgines & adolescentes Corinthium misit, qui in funeralibus pompis puellam deplorarent, lacrymis vtiq; fictis. Hinc prouerbium, Megarensium lacrymae. Erasmus. Statyra Darij Persarum regis vxor ab Alexandro capta, cùm ex partu, ob continui itineris laborem perijsset: Tyrotes, siue Tyreus, ex intimis eunuchis vnus, nuncium mortis eius Dario attulit. Is diu velato capite, manibus ad os reductis amantissimae coniugis defleuit interitum. Inde manantibus adhuc lacrymis, manus ad coelum tollens, deos patrios precatus dicitur, vt sibi regnum stabilirent: vel si cadere necesse esset, hostem ipsum, qui tanta in suos vsus esset pietate, sibi in regnum succedere paterentur. Sabellicus libro quinto, Enneadis 4. Cleopatra regina tumulato suis manibus M. Antonio cùm intellexisset Caesarem Augustum pedibus decessurum per Syriam, ipsam verò cum liberis statuisse post triduum in Italiam mittere: Caesarem orauit, vt sibi inferias dare permitteret Antonio. Annuente illo, vbi ad monumentum est perlata, incumbens cum mulieribus familiaribus in tumulum: Nuper te, inquit, liberis adhuc manibus, chare Antoni, funeraui: nunc parento captiua, & custo dita, ne planctibus & lamentationibus sugillem seruile hoc corpus, quod ad triumphum de te seruatur. Alios honores vel iusta ne expectaueris, verùm haec tibi à Cleopatra, quae abducitur, sunt nouissima. Viuos nos nihil distraxit. Nunc verò morte videmur commutaturi loca: tu vt Romanus hîc iaceas, infelix ego in Italia, hactenus modò patriae particeps tuae. At si quid istic numina valent & possunt (nam nostrates nos dij prodidêre) noli deserere viuam tuam coniugem, neque in me permittere triumphum duci de te: sed hîc me tecum abde & conde. Nam mihi ex infinitis malis nihil tam graue vel acerbum est, quàm breue hoc tempus, quod te sine vixi. His editis lamentis postquam coronas & oscula tumulo tulit, praecepit sibi parari balneum. Lota accubuit, & splendidè est epulata. In de allatam in cista aspidem sub ficubus latentem admittenss, leniter expirauit. Plutarch. in Antonio. Herodes Atticus sophista, amissa vxore, totam domum atro vestierat panno. Eius puerum radiculas albas lauantem videns alius: Et quae haec superstitio, inquit, nigro vestiri, albo vesci? Philostratus. Manvel Comnenus Imp. Friderunae siue Irenes Alemannae, Berengarij de Sultzbach Comitis F. coniugis suae, mortem, non secus ac membrum à suo corpore auulsum, acerbissimè deplorauit: iustis???ue persolutis, in paterno monasterio Pantocratoris, magnifi centissimè sepelijt, & luctus tempore, quod ipse sibi praefinierat, instar semianimis & dimidiati hominis exacto, secundas nuptias spectauit, masculae prolis (quam ex hac ob execrecrationem Cosmae Patriarchae Attici, iniustè sede pulsi, non suscepit) cupiditate. Nicetas lib. 3. de rebus Manuelis. Vladislavs Hungariae & Boëmiae rex, Annae vxoris ex puerperio defunctae mortem impotenter luxit, pullo habitu, barba & capillis promissis & incultis: quoad tandem proceres hac vna ratione luctum ei exemerunt, Ludouico puero, licet praeter morem, coronato. Dubrauius lib. 32. Apud Tvrcas in ciuitate Chubdan lex est, vt mortuum praefectum eius coniuges perpetuò lugeant, neque vnquam à sepulcro discedant, pulla veste indutae, & capite nouacula raso. Nicephorus lib. 18. cap. 30. Dominorum. Apud Romanos in exequijs illud obseruatum est, vt si qui serui ab eo, qui iam efferebatur, manumissi, aut libertate donati essent, illi praecipuê, qui fide insignes à domino cogniti forent, herilem interitum miserantes, pleni lacrymarum, elatum corpus praecederent pileati, aut alba lana capitibus velatis. Qui quantò plures erant, tantò plus nominis laudis???ue dabant. Alex. ab Alex. lib. 3. cap. 7. Brutorum. Consule Tit. Sepulcra brutorum, quatenus dominorum moeroris sunt argumenta, fol. 2473. Cyparisso tantus fuit in ceruam amor, vt ea mortua, prae dolore quoq; expirauerit. Verg. in Aeneide. Ex praelio cum Poro commisso Bucephalus equus mortuus est, non extemplò, sed pòst, vt pleriq; produnt, sub vulnerum curatione: vt Onesicritus est auctor, ob senium labore confectus: nam triginta annorum aetate ait rum decessisse: Mortem eius tulit Alexander Magnus grauiter, non aliter existimans, quàm si familiarem & amicum amisisset. In memoriam eius super Hydaspem condidit vrbem, quam appellauit Bucephaliam. Ferunt canem quoq; eum, Peritam nomine, alitum ab ipso, atq; in delicijs habitum amisisse, vrbem??? erexisse ei cognominem. Id Sotion de Potamone se Lesbio narrat audiuisse. Plut. in Alexandri vita. Hortensivs orator amauit muraenam, quam atratus multos dies fleuit. Antonia Drusi muraenam adeò dilexit, vt ei inaures & monilia addiderit & cum lacrymis funerarit. L. Crassvs vir censorius, orator disertissimus, & ciuis clarissimus, muraenam in piscina domus suae mortuam atratus tanquam filiam luxit: & de eo etiam censor gloriatus est, pietatis hoc officium fuisse dictitans, quando Cn. Domitius collega hoc ei in senatu obiecit. Macrobius libro tertio, capite decimo quinto Saturn. Romae fuit coruus, qui humano sermoni assuefactus, omnibus matutinis euolans in Rostra, Tiberium, Germanicum & Drusum Cassares nominatim, mox transeuntem populum salutabat. Quem quum postea nescio quis ira percitus occidisset, à Popvlo, factum aegrè ferente, saxis obrutus est, funus???ue aliti innumeris celebratum exequijs. Plinius 43. cap. libri decimi. Temporis. Qvamdiv. Apud Ivdaeos luctus triginta diebus finiebatur. id quod apud Anglos quoque seruatur. Polydorus. Ethnicorvm moris erat, diebus nouem mortuos flere: vnde & Nouendialium sacrorum nata consuetudo. Ex qua & Cottam Messalinum quandoq; coargutum legimus, quòd quum die natali Augustae inter sacerdotes epularetur, Nouendialem eam coenam dixisset, ceu lessum planè tunc foret factum. Caelius lib. 17. cap. 21. A. L. Lycvrgvs Lacedaemonijs luctum modico definiuit tempore, vndecim diebus: duodecimo sacrificare oportebat Cereri, & desinere luctum. Plut. in Lycurgo. Nvma Rom. rex luctum certis aetatibus & temporibus finiuit: vt puerum trimulo minorem ne quis lugeat, maiorem ne. plures menses, quàm ille annos vixit, vsque ad decem: nullam aetatem vltra. Longissimam luctus diem decem mensibus terminauit: non vt, sicut inquit Seneca lib. Epist. 7. tamdiu feminae lugerent, sed ne diutius. Quod spacium viduis quoque abstinendià morte viri praefinitum est à secundis nuptijs. Que antè nupsisset, ea bouem foetam illius lege immolabat. Plut. in Numa. Ouid. 1. Fast. Per totidem menses à funere coniugis vxor Sustinet in vidua tristia signa domo. Apud Romanos luctus & moeror priuatus intra l???gendi tempora ob plurimas minuebatur causas: vt si liberi nascerentur: si pater aut fil